18 de agosto

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="gl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>glwiki</dbname>
    <base>https://gl.wikipedia.org/wiki/Portada</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Especial</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Conversa</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Usuario</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Conversa usuario</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Conversa Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Ficheiro</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Conversa ficheiro</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Conversa MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Modelo</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Conversa modelo</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Axuda</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Conversa axuda</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categoría</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Conversa categoría</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portal</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Conversa portal</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Libro</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Conversa libro</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Módulo</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Conversa módulo</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>18 de agosto</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2295</id>
    <revision>
      <id>6163137</id>
      <parentid>5727362</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:45:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <comment>/* Nacementos */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4549" xml:space="preserve">{{Agosto}}
{{Días}}
O '''18 de agosto''' é o 230º [[día]] do [[ano (astronomía)|ano]] do [[calendario gregoriano]] e o 231º nos [[ano bisesto|anos bisestos]]. Quedan 135 [[día]]s para finalizar o [[ano (astronomía)|ano]].

==Acontecementos==
*[[1304]] - Batalla de Mons-en-Pévèle, entre tropas de [[Filipe IV de Francia]] e o exército flamengo.
*[[1789]] - Revolta revolucionaria en [[Liexa]]
*[[1796]] - Os gobernos de [[España]] e [[Francia]] establecen unha alianza contra Inglaterra, no [[Tratado de San Ildefonso (1796)|Tratado de San Ildefonso]], obra de [[Manuel Godoy|Manuel de Godoy]].
*[[1920]] - 19ª emenda acordando o dereito ó voto das mulleres nos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]].
*[[1931]] - En [[Madrid]] as Cortes conclúen a elaboración do proxecto de Constitución da República
*[[1941]] - [[Holocausto]]: [[Adolf Hitler]] ordena o cesamento da práctica da [[eutanasia]] sistemática ós enfermos mentais e discapacitados tras as protestas en [[Alemaña]]. 
*[[1971]] - [[Guerra de Vietnam]]: [[Australia]] e [[Nova Zelandia]] deciden retirar as súas tropas de [[Vietnam]]. 
*[[1991]] - O presidente soviético [[Mikhail Gorbachev]] é posto baixo arresto domiciliario mentres estaba de vacacións en [[Crimea]].

==Nacementos==
[[Ficheiro:Idea Vilariño.jpg|miniatura|100px|&lt;small&gt;Idea Vilariño.&lt;/small&gt;]]
[[Ficheiro:Alain Robbe-Grillet.jpg|miniatura|100px|&lt;small&gt;Alain Robbe-Grillet.&lt;/small&gt;]]
*[[1587]] - [[Virginia Dare]], neta de [[John White]], gobernador da colonia de Roanoke, primeira inglesa nacida en [[América]].
*[[1750]] - [[Antonio Salieri]], compositor italiano (m. 1825).
*[[1803]] - [[Juan Ferreira Caamaño]], avogado e político galego (m. 1868).
*[[1808]] - [[Miguel Rodríguez Guerra]], político galego (m. 1889).
*[[1830]] - Emperador [[Francisco Xosé I de Austria]] (m. [[1916]]).
*[[1869]] - [[Adolfo Vázquez Gómez]], xornalista e escritor galego (m. 1950).
*[[1883]] - [[Antonio Muñiz Álvarez]], político galego (m. 1956).
*[[1909]] - [[Marcel Carné]], cineasta francés.
*[[1911]]- [[Klara Dan von Neumann|Klara Dan von Neuman]]&lt;nowiki/&gt;n, pioneira da informática
*[[1918]] - [[Robert Aldrich]], produtor e realizador americano.
*[[1920]] - [[Idea Vilariño]], escritora uruguaia (m. 2009).
*[[1922]] - [[Alain Robbe-Grillet]], escritor, cineasta e académico francés.
*[[1927]] - [[Marvin Harris]], antropólogo estadounidense (m. 2001).
*[[1933]] - [[Roman Polanski]], director de cine.
*[[1937]] - [[Robert Redford]], actor norteamericano.
*[[1951]] - [[Xaime Barreiro]], economista e político galego.
*[[1957]] - [[Carole Bouquet]], actriz.
*[[1958]] - [[Madeleine Stowe]], actriz estadounidense.
*1958 - [[Didier Auriol]], piloto de rally.
*[[1972]] - [[Keiko Yamada]], cantante xaponesa.

==Mortes==
[[Ficheiro:Federico García Lorca. Huerta de San Vicente, Granada.jpg|miniatura|100px|&lt;small&gt;Federico García Lorca.&lt;/small&gt;]]
* [[472]] - [[Ricimer]]o, gobernante na sombra do [[Imperio Romano de Occidente]].
*[[1227]] - [[Genghis Khan]], líder mongol.
*[[1276]] - [[Hadrián V, papa|Hadrián V]], papa.
*[[1503]] - [[Alexandre VI, papa|Alexandre VI]], papa.
*[[1525]] - [[Diego de Muros III]], relixioso galego.
*[[1559]] - [[Paulo IV, papa|Paulo IV]], papa.
*[[1563]] - [[Étienne de La Boétie]], escritor francés.
*[[1850]] - [[Honoré de Balzac]], escritor.
*[[1881]] - [[Joseph Labitzky]], compositor austríaco (n. 1802).
*[[1925]] - [[Benigno Teijeiro Martínez]], escritor e historiador galego (n. [[1846]]).
*[[1936]] - [[Xaime Quintanilla Martínez]], médico, político e escritor galego (n. 1898).
*1936 - [[Matías Usero Torrente]], relixioso e político galego (n. [[1875]]).
*1936 - [[Juana Capdevielle]], intelectual, pedagoga e arquiveira española (n. 1905).

*1936 - [[Mario Rico Cobas]], sindicalista e político galego (n. 1903).
*1936 - [[Félix Salgado del Moral]], mestre galego.
*1936 - [[Nicanor Villar Martínez]], mestre e político galego (n. 1901).
*1936 - [[Celso Pérez Enríquez]], político galego.
*1936 - [[Guillermo Cedrón Gómez]], político galego.

*1936 - [[Carmen Pesqueira Domínguez]], lavandeira galega.
*1936 - [[Federico García Lorca]], poeta e dramaturgo español.
*[[1986]] - [[Juan José Rosón]], político galego (n. 1932).
*[[1991]] - [[Luís Filipe Lindley Cintra]], lingüista e filólogo portugués (m. 1991).

==Festas e celebracións==
*[[Romaría dos Caneiros]], tamén o [[25 de agosto]]

==Outros==

Os [[366 días do ano]]

{{Meses}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Agosto]]</text>
      <sha1>t8i9x0g5hg4hcd81668nsnabqsr4sgo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baralla</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5211</id>
    <revision>
      <id>6163127</id>
      <parentid>5946848</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T06:10:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Menkaura</username>
        <id>1700</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Parroquias */  correxidos numero de parroquias</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8698" xml:space="preserve">{{Outros homónimos|Baralla (homónimos)}}
{{Coordenadas|42|53|N|7|15|W|display=title}}
{{Concello
|   bandeira            = Bandera de Baralla.png
|   escudo              = Escudo de Baralla.svg
|   imaxe               = [[Ficheiro:Casa concello Baralla 21.JPG|320px]]
|   pé                  = Casa do concello
|   xentilicio          = [[wikt:barallés|barallés/barallesa]]
|   provincia           = Lugo
|   preposición1        = de
|   comarca             = Ancares
|   preposición2        = dos
|   superficie          = 141,2
|   entidades           = [[Lugares de Baralla|28 parroquias]]
|   capital             = [[Baralla, Baralla, Baralla|Baralla]]
|   elec ano            = 2019 &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Elecciones 2019|url=https://resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es/#/gl/mun/resultados/provincias/lugo/baralla|páxina-web=resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es|data-acceso=27 de maio de 2019|nome-editor=Ministerio del Interior|apelidos-editor=Goberno de España|lingua=gl|data-arquivo=25 de xuño de 2019|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20190625223853/https://resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es/#/gl/mun/resultados/provincias/lugo/baralla|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.elprogreso.es/articulo/a-montana/nuevo-alcalde-baralla-compromete-seguir-proyectos-padre/201907101537461386609.html El nuevo alcalde de Baralla se compromete a &quot;seguir con los proyectos&quot; de su padre]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Baralla|url=http://www.fegamp.gal/concello/baralla|páxina-web=www.fegamp.gal|data-acceso=14 de setembro de 2019|lingua=gl|editor=Federación Galega de Municipios e Provincias}}&lt;/ref&gt;
|   alcalde             = Miguel González Piñeiro
|   partido             = PPdeG
|   bng                 = 1
|   pp                  = 8
|   psg-psoe            = 2
|   outros              = 
|   eleccións           = [[Eleccións municipais en Baralla]]
|   galego ano          = 2011
|   totalgalego         = 85,17
|  correo electrónico = contacto@concellodebaralla.org
|   web                 = [http://www.concellobaralla.es www.concellobaralla.es]
}}
'''Baralla''' é un concello da [[provincia de Lugo]], pertencente á [[comarca dos Ancares]]. Segundo o [[IGE]] en [[2014]] tiña 2774 habitantes &lt;small&gt;(2889 no [[2011]], 2955 no [[2009]], 3100 no [[2006]], 3134 no [[2005]], 3193 no [[2004]], 3242 no [[2003]])&lt;/small&gt;. O seu xentilicio &lt;small&gt;(véxase no Galizionario)&lt;/small&gt; é {{Dic|barallés}}&lt;ref&gt;{{Versaleta|[[Xosé-Henrique Costas González|Costas González, X.-H.]]}} (2016): ''Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega'', páx. 41. Universidade de Vigo. ISBN 978-84-8158-706-7&lt;/ref&gt;.

== Xeografía ==
O concello recibe o nome da súa capital, que se sitúa na [[N-VI]], eixo vertebrador das comunicacións no concello. Baralla sitúase no extremo oriental da Meseta Lucense e fai de transición coas Serras Orientais, pasando dos 600 metros de altitude aos 900. Os lugares máis altos atópanse na [[Serra de Picato]] (844 m), [[Serra do Galo]] (754 m), [[Rañadoiro]] (901 m), [[Penas da Cabra]] (943) e [[Serra da Lagoa]] (759 m). O [[río Neira]] é a vía fluvial máis importante.

A temperatura media anual é de 10&amp;nbsp;°C, oscilando entre os 3&amp;nbsp;°C do inverno e os 19&amp;nbsp;°C do verán. Recibe precipitacións abondosas, con frecuencia en forma de neve.

=== Demografía ===

{| {{Táboabonita}}
|-----
| '''Censo total'''
| 2482 (2020)
|-----
| '''Menores de 16 anos'''
| 166 (6,68 %)
|-----
| '''Entre 16 e 64 anos'''
| 1338 (53,90 %)
|-----
| '''Maiores de 65 anos'''
| 978 (39,40 %)
|}

&lt;timeline&gt;
Colors=
  id:lightgrey value:gray(0.8)
  id:darkgrey  value:gray(0.6)
  id:bar       value:rgb(1,0.75,0.4)

ImageSize = width:570 height:300
PlotArea = left:50 bottom:20 top:20 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:7500
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:1000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:500 start:0
BackgroundColors = canvas:white

PlotData=
  color:bar width:20 align:left
  bar:1900 from:0 till:5955
  bar:1930 from:0 till:6345
  bar:1950 from:0 till:7198
  bar:1981 from:0 till:4463
  bar:1991 from:0 till:3768
  bar:2001 from:0 till:3342
  bar:2004 from:0 till:3193
  bar:2009 from:0 till:2955
  bar:2011 from:0 till:2889
  bar:2012 from:0 till:2834
  bar:2013 from:0 till:2798
  bar:2014 from:0 till:2774
  bar:2015 from:0 till:2724
  bar:2016 from:0 till:2660
  bar:2017 from:0 till:2630
  bar:2018 from:0 till:2566
  bar:2019 from:0 till:2556
  bar:2020 from:0 till:2482
  bar:2021 from:0 till:2445

PlotData=
  bar:1900 at: 5955 fontsize:S text:5955 shift:(-10,5)
  bar:1930 at: 6345 fontsize:S text:6345 shift:(-10,5)
  bar:1950 at: 7198 fontsize:S text:7198 shift:(-10,5)
  bar:1981 at: 4463 fontsize:S text:4463 shift:(-10,5)
  bar:1991 at: 3768 fontsize:S text:3768 shift:(-10,5)
  bar:2001 at: 3342 fontsize:S text:3342 shift:(-10,5)
  bar:2004 at: 3193 fontsize:S text:3193 shift:(-10,5)
  bar:2009 at: 2955 fontsize:S text:2955 shift:(-10,5)
  bar:2011 at: 2889 fontsize:S text:2889 shift:(-10,5)
  bar:2012 at: 2834 fontsize:S text:2834 shift:(-10,5)
  bar:2013 at: 2798 fontsize:S text:2798 shift:(-10,5)      
  bar:2014 at: 2774 fontsize:S text:2774 shift:(-10,5)      
  bar:2015 at: 2724 fontsize:S text:2724 shift:(-10,5)      
  bar:2016 at: 2660 fontsize:S text:2660 shift:(-10,5)
  bar:2017 at: 2630 fontsize:S text:2630 shift:(-10,5)
  bar:2018 at: 2566 fontsize:S text:2566 shift:(-10,5)
  bar:2019 at: 2556 fontsize:S text:2556 shift:(-10,5)
  bar:2020 at: 2482 fontsize:S text:2482 shift:(-10,5)
  bar:2021 at: 2445 fontsize:S text:2445 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;

{{Hab info|5955|6345|7198|4484| 3193| 2955| 2889| 2834|2798|2774|2724|2660|2630|2566|2556|2482|2445}}

== Historia ==
Da época [[Cultura castrexa|castrexa]] fican os castros de [[Castro de Lebruxo|Lebruxo]], [[Castro de Berselos|Berselos]] e o de Santa Cruz ([[Sobrado de Picato]]).

=== Orixe do concello ===
Trala [[división territorial de España en 1833]] constituíronse os concellos de [[Concello de Neira de Rei|Neira de Rei]] e [[Neira de Xusá]], mais en [[1840]] o primeiro integrouse no segundo. Até [[1975]] tivo como nome oficial en castelán ''Neira de Jusá'', mais por acordo da corporación municipal de [[1974]], adoptouse como nome do concello o da súa capital, '''Baralla'''.

== Cultura ==
=== Toponimia ===
Segundo [[Ramón Menéndez Pidal|Menéndez Pidal]], o [[topónimo]] '''Baralla''' procede do [[latín]] ''vara'', ''varale'', ''varal'' e ''varalia'' 'sebe de traveseiros', cun significado toponímico comparable ó de ''Cerca'', ''Cercado'', ''Valada'' ou ''Valadares''. En 1125 consta baixo as denominacións de ''[in valle de] Pineira'', ''ripa de Neira'', ''villa que vocitant Baralia'', ''in ripa de Neira'' ou ''villa vocitata Baralia''.

== Economía ==
O 60 % da poboación dedícase ao [[sector primario]], ocupándose en explotacións mixtas con gandería, aproveitamento forestal e agricultura. Destaca a gandería, especialmente de vacas de carne e leite, ademais dos porcos, ovellas e cabras. Hai algúns [[serradoiro]]s e algo de construción. A poboación está envellecida e nótase a proximidade de [[Lugo]].

== Galería de imaxes ==
{{Artigo principal|Galería de imaxes de Baralla}}

&lt;gallery&gt;
File:Panoramica Baralla dende Arroxo.jpg|miniatura|Panorámica da vila de Baralla
File:Mapa parroquias de Baralla.png|Mapa das parroquias de Baralla
Ficheiro:Riu de Baralla.jpg|Río de Baralla.
Ficheiro:Bosque autóctono, Galiza.jpg|Bosque autóctono.
Ficheiro:Fonte en Baralla. Galiza 1.jpg|Fonte na praza Maior.
Ficheiro:Igrexa parroquial de Baralla. Galiza 2.jpg|Igrexa parroquial de Baralla.
Ficheiro:Placa altimetrica Casa concello Baralla 07.JPG|Placa altimétrica na casa do concello.
Ficheiro:Casa concello Baralla 08.JPG|Estado da casa do concello pouco tempo despois do atentado do 2014.
Ficheiro:Rua Evaristo Correa Calderon concello Baralla 02.JPG|Rúa [[Evaristo Correa Calderón]].
&lt;/gallery&gt;

== Parroquias ==
O Concello de Baralla seguindo o nomenclátor manexado polo Instituto Galego de Estatística [https://web.archive.org/web/20091222072745/http://ige.xunta.es/ IGE], está formado por 30 entidades colectivas de poboación ou parroquias.
{{Baralla}}

== Lugares de Baralla ==
Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Baralla vexa: [[Lugares de Baralla]].

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
=== Outros artigos ===

* [[Eleccións municipais en Baralla]]

{{ConcellosAncares}}
{{Lugo}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Baralla]]
[[Categoría:Topónimos de concellos galegos con etimoloxía]]</text>
      <sha1>7lqj3enx4pgbnld0xrttsjw3y8yirik</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163128</id>
      <parentid>6163127</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T06:26:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>/* Parroquias */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8544" xml:space="preserve">{{Outros homónimos|Baralla (homónimos)}}
{{Coordenadas|42|53|N|7|15|W|display=title}}
{{Concello
|   bandeira            = Bandera de Baralla.png
|   escudo              = Escudo de Baralla.svg
|   imaxe               = [[Ficheiro:Casa concello Baralla 21.JPG|320px]]
|   pé                  = Casa do concello
|   xentilicio          = [[wikt:barallés|barallés/barallesa]]
|   provincia           = Lugo
|   preposición1        = de
|   comarca             = Ancares
|   preposición2        = dos
|   superficie          = 141,2
|   entidades           = [[Lugares de Baralla|28 parroquias]]
|   capital             = [[Baralla, Baralla, Baralla|Baralla]]
|   elec ano            = 2019 &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Elecciones 2019|url=https://resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es/#/gl/mun/resultados/provincias/lugo/baralla|páxina-web=resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es|data-acceso=27 de maio de 2019|nome-editor=Ministerio del Interior|apelidos-editor=Goberno de España|lingua=gl|data-arquivo=25 de xuño de 2019|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20190625223853/https://resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es/#/gl/mun/resultados/provincias/lugo/baralla|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.elprogreso.es/articulo/a-montana/nuevo-alcalde-baralla-compromete-seguir-proyectos-padre/201907101537461386609.html El nuevo alcalde de Baralla se compromete a &quot;seguir con los proyectos&quot; de su padre]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Baralla|url=http://www.fegamp.gal/concello/baralla|páxina-web=www.fegamp.gal|data-acceso=14 de setembro de 2019|lingua=gl|editor=Federación Galega de Municipios e Provincias}}&lt;/ref&gt;
|   alcalde             = Miguel González Piñeiro
|   partido             = PPdeG
|   bng                 = 1
|   pp                  = 8
|   psg-psoe            = 2
|   outros              = 
|   eleccións           = [[Eleccións municipais en Baralla]]
|   galego ano          = 2011
|   totalgalego         = 85,17
|  correo electrónico = contacto@concellodebaralla.org
|   web                 = [http://www.concellobaralla.es www.concellobaralla.es]
}}
'''Baralla''' é un concello da [[provincia de Lugo]], pertencente á [[comarca dos Ancares]]. Segundo o [[IGE]] en [[2014]] tiña 2774 habitantes &lt;small&gt;(2889 no [[2011]], 2955 no [[2009]], 3100 no [[2006]], 3134 no [[2005]], 3193 no [[2004]], 3242 no [[2003]])&lt;/small&gt;. O seu xentilicio &lt;small&gt;(véxase no Galizionario)&lt;/small&gt; é {{Dic|barallés}}&lt;ref&gt;{{Versaleta|[[Xosé-Henrique Costas González|Costas González, X.-H.]]}} (2016): ''Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega'', páx. 41. Universidade de Vigo. ISBN 978-84-8158-706-7&lt;/ref&gt;.

== Xeografía ==
O concello recibe o nome da súa capital, que se sitúa na [[N-VI]], eixo vertebrador das comunicacións no concello. Baralla sitúase no extremo oriental da Meseta Lucense e fai de transición coas Serras Orientais, pasando dos 600 metros de altitude aos 900. Os lugares máis altos atópanse na [[Serra de Picato]] (844 m), [[Serra do Galo]] (754 m), [[Rañadoiro]] (901 m), [[Penas da Cabra]] (943) e [[Serra da Lagoa]] (759 m). O [[río Neira]] é a vía fluvial máis importante.

A temperatura media anual é de 10&amp;nbsp;°C, oscilando entre os 3&amp;nbsp;°C do inverno e os 19&amp;nbsp;°C do verán. Recibe precipitacións abondosas, con frecuencia en forma de neve.

=== Demografía ===

{| {{Táboabonita}}
|-----
| '''Censo total'''
| 2482 (2020)
|-----
| '''Menores de 16 anos'''
| 166 (6,68 %)
|-----
| '''Entre 16 e 64 anos'''
| 1338 (53,90 %)
|-----
| '''Maiores de 65 anos'''
| 978 (39,40 %)
|}

&lt;timeline&gt;
Colors=
  id:lightgrey value:gray(0.8)
  id:darkgrey  value:gray(0.6)
  id:bar       value:rgb(1,0.75,0.4)

ImageSize = width:570 height:300
PlotArea = left:50 bottom:20 top:20 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:7500
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:1000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:500 start:0
BackgroundColors = canvas:white

PlotData=
  color:bar width:20 align:left
  bar:1900 from:0 till:5955
  bar:1930 from:0 till:6345
  bar:1950 from:0 till:7198
  bar:1981 from:0 till:4463
  bar:1991 from:0 till:3768
  bar:2001 from:0 till:3342
  bar:2004 from:0 till:3193
  bar:2009 from:0 till:2955
  bar:2011 from:0 till:2889
  bar:2012 from:0 till:2834
  bar:2013 from:0 till:2798
  bar:2014 from:0 till:2774
  bar:2015 from:0 till:2724
  bar:2016 from:0 till:2660
  bar:2017 from:0 till:2630
  bar:2018 from:0 till:2566
  bar:2019 from:0 till:2556
  bar:2020 from:0 till:2482
  bar:2021 from:0 till:2445

PlotData=
  bar:1900 at: 5955 fontsize:S text:5955 shift:(-10,5)
  bar:1930 at: 6345 fontsize:S text:6345 shift:(-10,5)
  bar:1950 at: 7198 fontsize:S text:7198 shift:(-10,5)
  bar:1981 at: 4463 fontsize:S text:4463 shift:(-10,5)
  bar:1991 at: 3768 fontsize:S text:3768 shift:(-10,5)
  bar:2001 at: 3342 fontsize:S text:3342 shift:(-10,5)
  bar:2004 at: 3193 fontsize:S text:3193 shift:(-10,5)
  bar:2009 at: 2955 fontsize:S text:2955 shift:(-10,5)
  bar:2011 at: 2889 fontsize:S text:2889 shift:(-10,5)
  bar:2012 at: 2834 fontsize:S text:2834 shift:(-10,5)
  bar:2013 at: 2798 fontsize:S text:2798 shift:(-10,5)      
  bar:2014 at: 2774 fontsize:S text:2774 shift:(-10,5)      
  bar:2015 at: 2724 fontsize:S text:2724 shift:(-10,5)      
  bar:2016 at: 2660 fontsize:S text:2660 shift:(-10,5)
  bar:2017 at: 2630 fontsize:S text:2630 shift:(-10,5)
  bar:2018 at: 2566 fontsize:S text:2566 shift:(-10,5)
  bar:2019 at: 2556 fontsize:S text:2556 shift:(-10,5)
  bar:2020 at: 2482 fontsize:S text:2482 shift:(-10,5)
  bar:2021 at: 2445 fontsize:S text:2445 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;

{{Hab info|5955|6345|7198|4484| 3193| 2955| 2889| 2834|2798|2774|2724|2660|2630|2566|2556|2482|2445}}

== Historia ==
Da época [[Cultura castrexa|castrexa]] fican os castros de [[Castro de Lebruxo|Lebruxo]], [[Castro de Berselos|Berselos]] e o de Santa Cruz ([[Sobrado de Picato]]).

=== Orixe do concello ===
Trala [[división territorial de España en 1833]] constituíronse os concellos de [[Concello de Neira de Rei|Neira de Rei]] e [[Neira de Xusá]], mais en [[1840]] o primeiro integrouse no segundo. Até [[1975]] tivo como nome oficial en castelán ''Neira de Jusá'', mais por acordo da corporación municipal de [[1974]], adoptouse como nome do concello o da súa capital, '''Baralla'''.

== Cultura ==
=== Toponimia ===
Segundo [[Ramón Menéndez Pidal|Menéndez Pidal]], o [[topónimo]] '''Baralla''' procede do [[latín]] ''vara'', ''varale'', ''varal'' e ''varalia'' 'sebe de traveseiros', cun significado toponímico comparable ó de ''Cerca'', ''Cercado'', ''Valada'' ou ''Valadares''. En 1125 consta baixo as denominacións de ''[in valle de] Pineira'', ''ripa de Neira'', ''villa que vocitant Baralia'', ''in ripa de Neira'' ou ''villa vocitata Baralia''.

== Economía ==
O 60 % da poboación dedícase ao [[sector primario]], ocupándose en explotacións mixtas con gandería, aproveitamento forestal e agricultura. Destaca a gandería, especialmente de vacas de carne e leite, ademais dos porcos, ovellas e cabras. Hai algúns [[serradoiro]]s e algo de construción. A poboación está envellecida e nótase a proximidade de [[Lugo]].

== Galería de imaxes ==
{{Artigo principal|Galería de imaxes de Baralla}}

&lt;gallery&gt;
File:Panoramica Baralla dende Arroxo.jpg|miniatura|Panorámica da vila de Baralla
File:Mapa parroquias de Baralla.png|Mapa das parroquias de Baralla
Ficheiro:Riu de Baralla.jpg|Río de Baralla.
Ficheiro:Bosque autóctono, Galiza.jpg|Bosque autóctono.
Ficheiro:Fonte en Baralla. Galiza 1.jpg|Fonte na praza Maior.
Ficheiro:Igrexa parroquial de Baralla. Galiza 2.jpg|Igrexa parroquial de Baralla.
Ficheiro:Placa altimetrica Casa concello Baralla 07.JPG|Placa altimétrica na casa do concello.
Ficheiro:Casa concello Baralla 08.JPG|Estado da casa do concello pouco tempo despois do atentado do 2014.
Ficheiro:Rua Evaristo Correa Calderon concello Baralla 02.JPG|Rúa [[Evaristo Correa Calderón]].
&lt;/gallery&gt;

== Parroquias ==
Segundo o [[Nomenclátor de Galicia]], o concello de Baralla ten 28 parroquias.

{{Baralla}}

== Lugares de Baralla ==
Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Baralla vexa: [[Lugares de Baralla]].

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
=== Outros artigos ===

* [[Eleccións municipais en Baralla]]

{{ConcellosAncares}}
{{Lugo}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Baralla]]
[[Categoría:Topónimos de concellos galegos con etimoloxía]]</text>
      <sha1>f4d6l2voyw961q314rofhzbcbzz2s2p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Guerra civil española</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7770</id>
    <revision>
      <id>6163164</id>
      <parentid>5936315</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:44:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>/* Outros artigos */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51367" xml:space="preserve">{{1000 artigos icona título|materia=Xeografía e historia}}
{{sen referencias|data=abril de 2017}}
{{Infobox conflito militar 
|nome_batalla = Guerra civil española
|imaxe = [[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|300px|]]
|descrición_imaxe =  A cidade de Guernica devastada pola aviación [[Fascismo|fascista]] en 1937.
|conflito = 
|data = [[17 de xullo]] de [[1936]]-[[1 de abril]] de [[1939]]
|lugar = [[España|España continental e insular]], [[Protectorado español de Marrocos|Marrocos Español]], [[Sáhara español]], [[Guinea Española]].
|coordenadas =
|resultado = Vitoria do [[bando nacional]] ou sublevado.
|descrición = 
|casus = 
|territorio = 
|combatentes1 = [[Ficheiro:Flag of Spain 1931 1939.svg|25px]] [[Segunda República Española|II República Española]]&lt;br/&gt;[[Ficheiro:Flag of the International Brigades.svg|25px]] [[Brigadas Internacionais|B. Internacionais]]&lt;br/&gt;[[Ficheiro:Bandera CNT-AIT.svg|25px]] [[Milicias confederais]]&lt;br/&gt;
|combatentes2 = [[Ficheiro:Bandera del bando nacional 1936-1938.svg|25px]] [[Bando nacional]]&lt;br/&gt;[[Ficheiro:Flag of Nazi Germany (1933-1945).svg|25px]] [[Alemaña nazi]]&lt;br/&gt;[[Ficheiro:Flag of Italy (1861-1946).svg|25px]] [[Italia fascista]]&lt;br/&gt;
|combatentes3 = 
|comandante1 = 
|comandante2 = 
|comandante3 =
|soldados1 = '''[[Exército Popular da República|Exército Popular]]'''&lt;br/&gt;-750.000 homes&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;[[Hugh Thomas]]. ''Historia de la Guerra Civil Española''. Capítulo 43, páx. 838.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;-1500 pezas de artillería&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;[[Hugh Thomas]]. ''Historia de la Guerra Civil Española''. Capítulo 43, páx. 838.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;~800 tanques e carros blindados&lt;ref name=&quot;Guerra Civil Española 1053&quot;&gt;[[Hugh Thomas]]. ''Historia de la Guerra Civil Española''. Apéndice VII, páx. 1053.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;'''Forzas da orde'''&lt;br/&gt;~16.400 gardas civis&lt;br/&gt;~7.900 carabineiros&lt;br/&gt;~12.000 gardas de asalto&lt;br/&gt;'''Forzas aéreas da República Española'''&lt;br/&gt;1300 avións&lt;ref name=&quot;ReferenceB&quot;&gt;[[Fernando García de Cortázar]]. ''Atlas de historia de España''. República y guerra, páx. 488.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;'''Armada Republicana'''&lt;br/&gt;~13.000 efectivos da Armada&lt;br/&gt;-1 acoirazado&lt;br/&gt;-3 cruceiros&lt;br/&gt;-14 destrutores&lt;br/&gt;-12 submarinos&lt;br/&gt;'''Brigadas internacionais'''&lt;br/&gt;~59.380&lt;br/&gt;
|soldados2 ='''[[Bando nacional|Exército Nacional]]'''&lt;br/&gt;-800.000 homes&lt;ref&gt;[[Hugh Thomas]]. ''Historia de la Guerra Civil Española''. Capítulo 42, páx. 817.&lt;/ref&gt;(65.000 no comenzo)&lt;br/&gt;-2000 pezas de artillería&lt;ref name=&quot;ReferenceB&quot;&gt;[[Fernando García de Cortázar]]. ''Atlas de historia de España''. República y guerra, páx. 488.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;~300 tanques e carros blindados&lt;ref name=&quot;ReferenceB&quot;&gt;[[Fernando García de Cortázar]]. ''Atlas de historia de España''. República y guerra, páx. 488.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;'''Forzas da orde'''&lt;br/&gt;~15.800 gardas civís&lt;br/&gt;~6.500 carabineiros&lt;br/&gt;~5.000 gardas de asalto&lt;br/&gt;'''Exército de África'''&lt;br/&gt;-75.000 homes&lt;ref name=&quot;Guerra Civil Española 1053&quot;&gt;[[Hugh Thomas]]. ''Historia de la Guerra Civil Española''. Apéndice VII, páx. 1053.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;'''Aviación nacional'''&lt;br/&gt;~1500 avións&lt;ref&gt;Destes, 700 avións foron enviados pola Alemaña Nazi, mentres que 800 forn pola Italia fascista. Dos enviados pola Alemaña nazi, 100 estiveron en servizo coa ''Lexión Cóndor'' mentres que 120 estiveron coa ''Aviación Lexionaria''&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;'''Armada nacional'''&lt;br/&gt;~7.000 efectivos da Armada&lt;br/&gt;-1 acoirazado&lt;br/&gt;-4 cruceiros&lt;br/&gt;-1 (+4*) destrutores&lt;br/&gt;-2* submarinos&lt;br/&gt;&lt;small&gt;* Vendidos por Italia en 1937&lt;/small&gt;&lt;br/&gt;'''Lexión Cóndor'''&lt;br/&gt;-15.000 efectivos&lt;br/&gt;~100 avións&lt;ref name=&quot;ReferenceB&quot;&gt;[[Fernando García de Cortázar]]. ''Atlas de historia de España''. República y guerra, páx. 488.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;'''Corpo Truppe Volontarie'''&lt;br/&gt;-75.000 efectivos&lt;ref name=&quot;Guerra Civil Española 1053&quot;&gt;[[Hugh Thomas]]. ''Historia de la Guerra Civil Española''. Apéndice VII, páx. 1053.&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;~120 avións&lt;ref name=&quot;ReferenceB&quot;&gt;[[Fernando García de Cortázar]]. ''Atlas de historia de España''. República y guerra, páx. 488.&lt;/ref&gt;
|soldados3 = 
|baixas1 = ~500.000 (~120.000 na 
|baixas2 = retagarda)&lt;ref name=bajas&gt;O número de perdas é debatible; as estimacións suxiren que entre 500,000 e un millón de persoas faleceron. Cos anos, os historiadores diminuíron estas cifras, e estudos modernos conclúen que 500,000 mortes é a cifra máis acertada. Hugh Thomas, ''The Spanish Civil War'' (2001), pp. xviii &amp; 899–901, inclusive.&lt;/ref&gt;
|baixas3 = 
|campaña = 
|cor = 
|}}

A '''guerra civil española'''&lt;ref&gt;{{DRAG|estalar}} Vexa a frase de exemplo.&lt;/ref&gt; foi un conflito bélico que se desenvolveu tralo fracaso parcial do [[golpe de estado]] dun sector do exército contra o goberno democrático da [[Segunda República Española|Segunda República española]], e que durou do [[18 de xullo]] de [[1936]] até o [[1 de abril]] de [[1939]], concluíndo coa vitoria do bando rebelde e coa instauración dunha ditadura de carácter [[Fascismo|fascista]] e con trazos propios coñecida como [[franquismo]], debido ó apelido do ditador [[Francisco Franco|Francisco Franco Bahamonde]]. Este decretaría a fin do [[Lei marcial|estado de guerra]] no ano [[1948]].

O alzamento contra o goberno lexítimo estivo planificado polo xeneral [[Emilio Mola]], encabezado polo xeneral [[José Sanjurjo Sacanell]] e secundado entre outros polo xeneral Francisco Franco Bahamonde.

== Antecedentes ==
{{Artigo principal|Segunda República española}}
[[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 102-09411, Primo de Rivera und der König von Spanien.jpg|miniatura|esquerda|[[Afonso XIII]] e o ditador [[Miguel Primo de Rivera|Primo de Rivera]], marzo de [[1930]]]]
Despois da falta de confianza no rei [[Afonso XIII de España|Afonso XIII]] expresada na segunda rolda das eleccións municipais do 12 de abril de 1931, o rei parte cara ao exilio e o 14 de abril proclámase a Segunda República española. Dende esa data asume o poder un goberno deseñado no [[Pacto de San Sebastián]]. O 28 de xuño realízanse unhas novas eleccións que repiten o voto de confianza a republicanos e socialistas. Comeza así o Bienio republicano-socialista, tamén coñecido como Bienio reformista, que iniciou o seu labor nun contexto económico adverso co ''[[crac da Bolsa de Nova York]]'' de [[1929]] e a ''[[Gran Depresión]]''. Aínda que non afectou a [[España]] coa mesma intensidade que a outros países máis desenvolvidos, a crise provocou o aumento do paro e o estancamento da produción. En [[Europa]], esta perda do nivel de vida derivada da crise fixo avanzar as solucións ditatoriais, autoritarias ou fascistas.

A República herdaba tamén as consecuencias dos erros económicos da ditadura de [[Miguel Primo de Rivera]]. A crise da peseta, que non soubo atallar durante a ditadura o [[Ministerio de Facenda e Administracións Públicas de España|ministro de Facenda]] [[José Calvo Sotelo]], provocou, ante a chegada da República, que os ricos traspasaran parte dos seus cartos cara ó exterior (até 917 millóns de pesetas entre o 1 de abril e o 30 de xuño, cantidade equivalente ó 15% dos depósitos totais), temorosos das reformas fiscais ou mesmo da ''revolución social''. Esta retirada de capital, xunto coa limitación dos investimentos, provocou un novo aumento do paro, principalmente no campo. Isto provocou un clima de tensión que estaría presente durante toda a República.

=== Bienio republicano-socialista ===
Aínda e todo o goberno republicano-socialista realizou importantes reformas, que moitas veces chocaron de fronte cos sectores privilexiados e poderosos, que vían ameazada a súa concepción social, económica e institucional. Así redactouse unha Constitución que definía España como unha [[República democrática]] de traballadores de todas as clases, que se organiza en réxime de [[liberdade]] e [[xustiza]]. Ademais garantía dereitos individuais e colectivos inéditos no estado até aquela.

En [[1932]] aprobouse o [[Estatuto de Autonomía de Cataluña de 1932|Estatuto de autonomía de Cataluña]], visto por algúns membros do exército como un atentado contra a “sacra unidade da patria”, a pesar de que a república naceu unitaria e non federal. Ademais comezou o vieiro dos Estatutos vascos e galego, que no caso do vasco remataría en 1936 e no caso galego, a pesar de ser aprobado en referendo, nunca chegou a entrar en vigor polo comezo da guerra civil. A cuestión territorial foi un foco de tensións. O malestar no exército fíxose patente no levantamento militar do xeneral [[José Sanjurjo Sacanell]]. Este golpe de estado (coñecido como ''[[Sanjurjada]]'') produciuse o 10 de agosto de 1932 en Sevilla e resultou un fracaso. Sanjurjo tentou fuxir a [[Portugal]] pero foi detido en Huelva.

Tamén foron de vital importancia a reforma do exército emprendida por [[Manuel Azaña]] e a reforma educativa que constituíu un dos éxitos máis grandes da República, realizando un esforzo encomiable para reducir a taxa de analfabetismo e para educar os meniños, cun ensino obrigatorio, gratuíto e laico. Pero onde se atopou unha confrontación máis belixerante foi na reforma agraria e na cuestión relixiosa, das que se falará máis adiante. Debido a esta forte oposición dos sectores privilexiados a ver minguado o seu poder que durante séculos exerceu, as reformas sociais efectuábanse moi lentamente co conseguinte enfado popular, que sumado ó descontento das clases dominantes creou un clima de descontento popular, que culmina nunha serie de levantamentos anarquistas, dos que son salientables os [[Sucesos de Casas Viejas]] e [[Castilblanco]], reprimidos con dureza e que provocan un forte balbordo político, a caída do Goberno e a celebración de eleccións anticipadas en [[1933]].

=== Bienio radical-cedista ===
{{Artigo principal|Bienio radical-cedista}}
[[Ficheiro:CEDA flag.svg|miniatura|esquerda|CEDA.]]
Nas eleccións xerais de novembro gañaron as dereitas, resultando a [[Confederación Española de Derechas Autónomas|CEDA]] como partido máis votado. Porén o presidente da República, [[Niceto Alcalá-Zamora]], mandou formar goberno a [[Alejandro Lerroux]], do [[Partido Republicano Radical]], que contou co apoio parlamentario da CEDA. Comezaba así o coñecido como ''Bienio negro'', debido á política contrarreformista e de retroceso que se realizou. O primeiro goberno formado contaba tan só con membros do [[Partido Republicano Radical]] e con ningún da CEDA que condicionou o seu apoio a que as escolas eclesiásticas seguiran activas, que se paralizara a Lei de Congregacións, se revisara a lexislación laboral e se detivera a reforma agraria. Nesta política contrarreformista, de rectificación das reformas do anterior bienio, tamén se encontra a paralización dos estatutos vasco e galego así como a amnistía ós participantes no golpe de estado de [[José Sanjurjo Sacanell]].

En [[Cataluña]] o goberno central anulou a ''LLei de contractes de conreu'' que facilitaba o acceso á propiedade da terra ós arrendatarios dos viñedos. [[Ricardo Samper]], daquela xefe de goberno e que apoiara a lei tivo que dimitir ante a intransixencia das dereitas ante esta lei. Ante esta crise as esquerdas pedían a disolución das Cortes e a convocatoria de novas eleccións. A CEDA, por outro lado, aspiraba a entrar no goberno, e trala volta de Lerroux á xefatura do goberno, finalmente entran tamén tres membros da CEDA. A [[Unión General de Trabajadores|UGT]] convocou unha folga xeral revolucionaria que seguiron os partidos de esquerda e centro-esquerda co ánimo de botar abaixo o goberno. O goberno declarou ilegal esta folga e declarou o estado de guerra en toda [[España]]. A folga comezou o [[5 de outubro]] e tivo seguimento nas principais cidades, mais tería unha relevancia notoria en Cataluña e Asturias.

[[Ficheiro:Seal of the Generalitat of Catalonia.svg|130px|esquerda|miniatura|O Goberno suspende a [[Generalitat de Cataluña]].]]
En Cataluña a folga xeral foi unida ó descontento da esquerda nacionalista pola lentitude das transferencias de competencias conseguidas co [[estatuto de autonomía]]. O goberno da [[Generalitat de Cataluña]] presidido por [[Lluís Companys]], de [[Esquerra Republicana de Catalunya]], proclama o ''Estado Catalán'' dentro dunha ''República Federal Española''. Este feito provocou a intervención do Exército, que axiña domina a situación despois dalgunhas loitas e o canoneo da cidade, nas que morren unhas 46 persoas (8 soldados e 38 civís), a detención de Companys e a fuxida de Josep Dencás (''conseller de Governació''). A autonomía catalá foi suspendida polo Goberno e a Generalitat de Cataluña foi substituída por un ''Consell de la Generalitat'' designado polo Goberno, nomeando a Manuel Portela Valladares gobernador xeral de Cataluña. A lei de Cultivos foi anulada. O ''President'' da Generalitat e os seus seguidores foron detidos e procesados. O consello de guerra ditou pena de morte contra dous militares rebeldes e condenou a Companys a 30 anos de reclusión por “rebelión militar”.

Mais foi en Asturias onde a folga obtivo un maior carácter revolucionario. Alí a [[Confederación Nacional do Traballo|CNT]] mantiña unha postura máis proclive á formación de alianzas obreiras que noutras zonas de España. Deste xeito adheriuse na ''Alianza Obrera'' na que estaban a [[Federación Socialista Asturiana]], a Unión General de Trabajadores e a [[Confederación Regional del Trabajo]], e fóronse engadindo ós poucos outros partidos. A insurrección posuía certa organización e os obreiros tiñan acceso a armas. O goberno recorreu a [[Francisco Franco]] para afogar a rebelión, que finalmente custou a vida a 1.100 persoas e 300 soldados e gardas civís, provocando 2.000 feridos. A represión que se realizou a continuación foi durísima, e a petición de amnistía para os presos foi un dos principais puntos no programa do ''[[Fronte Popular (España)|Frente Popular]]''. O goberno, ante a derrota dos seus adversarios, saíu fortalecido, mais a CEDA quería máis poder no goberno. Ante esta situación, e despois que Alcalá Zamora indultase a Ramón González Peña (indulto ó que a CEDA se opuña), Lerroux tivo que formar un novo goberno, no que a CEDA acadou cinco ministros, entre eles [[José María Gil Robles|Gil Robles]], na carteira de guerra, que colocou en postos chaves a militares como o xeneral [[Joaquín Fanjul]], Francisco Franco, [[Manuel Goded]] ou [[Emilio Mola]].

A finais de [[1935]] producíronse dous escándalos de corrupción que botaron abaixo o goberno. O primeiro foi o do [[estraperlo]] en [[outubro]], que provocou un forte desprestixio de Alejandro Lerroux. Alcalá-Zamora fixo dimitir a Lerroux e encargou formación de novo goberno a [[Joaquín Chapaprieta]], pero ó pouco chegou un novo escándalo de corrupción, o de [[Tayá-Nombela]]. Gil Robles retiroulle o seu apoio a Chapaprieta, confiando en ser nomeado o novo encargado de formar goberno. Pero Alcalá-Zamora, temoroso da reacción popular, preferiu un home de centro, [[Manuel Portela Valladares]]. Portela Valladares decretou a disolución das Cortes e convocou eleccións para o [[16 de febreiro]] de [[1936]].

=== A [[Fronte Popular (España)|Fronte Popular]] ===
Nestas eleccións saíu vencedora a ''Fronte Popular'', unha coalición de partidos republicanos de esquerda. A reacción popular foi inmediata, a xente apresurábase a sacar dos cárceres os presos políticos antes aínda de chegar a amnistía. O Xefe do Estado Maior Central, xeneral Franco, deu o apoio do exército a Manuel Portela Valladares para que &quot;non deixase pasar o comunismo&quot;. Intentou promover entre algúns militares unha sublevación. Goded tamén tentou sublevar o cuartel da Montaña de Madrid e outros dous xenerais que estiveran en todas as conspiracións contra a República, Joaquín Fanjul e [[Ángel Rodríguez del Barrio]], sondaron esa posibilidade. Franco non viu o momento maduro e recuou, aínda que eses días do 17 ó 19 de febreiro estivo máis preto que nunca de dar un golpe militar. Portela Valladares decidiu dimitir, polo que Alcalá-Zamora tivo que ordenar a [[Manuel Azaña]] que formase goberno. O día [[19 de febreiro]] Azaña forma o goberno no que inclúe tan só republicanos de esquerda, decidindo non incluír ningún socialista (aínda que [[Francisco Largo Caballero|Largo Caballero]] xa vetara a participación do [[Partido Socialista Obrero Español|PSOE]] no novo goberno). Pese o moderado do novo goberno, as dereitas reaccionaron coma se os soviéticos acadasen o poder. A primeira medida do novo goberno foi a concesión dunha amnistía. Desde o comezo procedeuse a unha restauración das reformas emprendidas no primeiro bienio. Así se restauraron [[Generalitat de Cataluña|Generalitat de Catalunya]], os concellos socialistas suspendidos dende [[outubro]] de [[1934]] e os concellos vascos suspendidos no verán de [[1934]]. Reactívanse os procesos dos estatutos de autonomía, de tal xeito que o [[1 de outubro]] se aproba [[Estatuto de Autonomía de Euskadi (1933)|Estatuto de Autonomía de Euskadi]] e en [[febreiro]] de [[1938]]&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.novoestatuto.com/rec.php?id=11&amp;lang=gal |título=Copia arquivada |data-acceso=18 de febreiro de 2008 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070905235441/http://www.novoestatuto.com/rec.php?id=11&amp;lang=gal |dataarquivo=05 de setembro de 2007 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; o [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1936|Estatuto de Autonomía de Galicia]] é admitido a trámite (aínda que non foi discutido nin aprobado). Reanudáronse tamén os traballos do [[Instituto de Reforma Agraria]] e enviáronse os militares máis proclives ó golpismo lonxe de [[Madrid]].

[[Ficheiro:Falange SS.jpg|miniatura|esquerda|Selo da [[Falange Española de las JONS (1934)|Falanxe española]], [[1936]]]]
[[Ficheiro:Monumento a José Calvo Sotelo (Madrid) 02.jpg|miniatura|130px|O asasinato de [[José Calvo Sotelo]] xustificará a guerra]]
A inestabilidade e tensión social provocou que algúns partidos políticos comezasen a formar as súas milicias. A [[Falange Española de las JONS (1934)|Falange Española]] comezou a provocar a maior desorde e terror posibles (a “dialéctica dos puños e das pistolas”). O [[10 de marzo]] a Falange atentou contra a vida do mestre [[Luis Jiménez de Asúa]], asasinando o policía Jesús Gisbert que o escoltaba. O [[14 de marzo]], de novo a Falange, atentou contra a vida de Largo Caballero, sen éxito. Pouco despois a Falange Española foi ilegalizada. Pero non por iso deixaba de actuar: asasinaron a Manuel Pedregal, un maxistrado que sentenciara a 30 anos de cárcere un falanxista que matara un vendedor de xornais de esquerdas; puxeron unha bomba no desfile conmemorativo do [[14 de abril]], resultando durante a confusión morto un garda civil a disparos da [[Garda de Asalto]] (no enterro deste houbo enfrontamentos entre a Falange e a Garda de Asalto, resultando varios mortos e feridos); asasinaron o xornalista Manuel Andrés en [[Donostia]], o tamén xornalista Luciano Malumbres en [[Santander]] e o capitán socialista Carlos Faraudo en Madrid; abriron fogo de metralleta no centro de Madrid contra traballadores, matando 3 e ferindo 40, o día [[16 de abril]]. A tensión non minguaba.

O día [[7 de abril]] Alcalá-Zamora é destituído coma presidente da República. A proposición redactada por [[Indalecio Prieto]] e [[Manuel Azaña]] e presentada no [[Congreso dos Deputados de España|Congreso dos deputados]] o 3 de abril, sinala que non foi necesaria a disolución das Cortes o [[7 de xaneiro]] de 1936, e que, seguindo a Constitución un presidente non pode disolver as Cortes dúas veces se non é coa aprobación da Cámara. Como substituto seu foi elixido Manuel Azaña. Indalecio Prieto aspiraba a ser o novo presidente do goberno, pero nunha votación do seu partido a maioría decidiron que o PSOE non entrase no goberno. Manuel Azaña nomeou presidente do goberno o galego [[Santiago Casares Quiroga]].

En [[xullo]] de [[1936]] aconteceron uns importantes sucesos, que se ben non desencadearon o alzamento, si que lles serviu para xustificalo. O [[12 de xullo]] uns falanxistas asasinaron o tenente da Garda de Asalto [[José Castillo]], membro da [[Unión Militar Republicana Antifascista|UMRA]]. Algúns dos seus compañeiros decidiron vingarse ó día seguinte, asasinando a tiros o líder da dereita monárquica, autoproclamado fascista&lt;ref&gt;Pequeno extracto do seu discurso do 16 de xuño: {{Cita|Frente a ese Estado estéril, yo levanto el concepto del Estado integrador, que administre la justicia económica y que pueda decir con plena autoridad: no más huelgas, no más lock-outs, no más intereses usurarios, no más fórmulas financieras de capitalismo abusivo, no más salarios de hambre, no más salarios políticos no ganados con un rendimiento afortunado, no más libertad anárquica, no más destrucción criminal contra la producción, que la producción nacional está por encima de todas las clases, de todos los partidos y de todos los intereses. (Aplausos). A este Estado le llaman muchos Estado fascista; pues si ese es el Estado fascista, yo, que participo de la idea de ese Estado, yo, que creo en él, '''me declaro fascista'''. (Rumores y exclamaciones.
UN DIPUTADO: «¡Vaya una novedad!».) (...)|Discurso en Cortes  o 16 de xuño de 1936. [http://personales.ya.com/pedroms/pdf/9.07.pdf Ver un maior extracto do discurso]}}&lt;/ref&gt;, [[José Calvo Sotelo]].

== Sublevación ==
{{Artigo principal|Sublevación do 18 de xullo de 1936}}
A conspiración contra a República comezou no mesmo momento no que se deu a coñecer o pacto dos partidos da esquerda para formaren o ''Frente Popular'' que había concorrer ás eleccións do [[16 de febreiro]]. Despois das eleccións finalizadas co triunfo do ''Frente Popular'', os militares facían presión sobre o presidente do goberno en funcións [[Manuel Portela Valladares]] para que declarase o estado de guerra. Portela sen chegar a declaralo dimitiu o [[19 de febreiro]], formando Azaña un novo goberno, que envía os militares que máis se destacaran na conxura fóra de Madrid, Franco a [[Illas Canarias|Canarias]], Goded a [[Mallorca]] e Emilio Mola a [[Pamplona]], que se preparou alí para organizar o levantamento. Entre o 5 e o [[12 de marzo]] reuniuse coa maioría dos militares golpistas, entre outros Franco (co que contactaron dende o principio, pero que non confirmou a súa participación até o asasinato de Calvo Sotelo), Mola, Orgaz, Fanjul e [[Valentín Galarza]]. Alí Mola comentou que estaba preparando un levantamento que podería suceder o [[19 de abril]], mais a conspiración foi descuberta polo [[Partido Comunista de España|PCE]], o que forzou o goberno a tomar medidas. A pesar de todo seguiuse adiante coa trama golpista. Na dianteira da trama organizada por Emilio Mola tamén estaría [[José Sanjurjo Sacanell]]. Polo tanto, Mola convértese no verdadeiro reitor da conspiración (o denominado “director”), crea unha rede de axentes para preparala, entre os que salienta [[Gonzalo Queipo de Llano]], inspector dos carabineiros, e conecta cos [[Carlismo|carlistas]] que estaban preparando a súa propia insurrección para a que crearan unha [[Xunta Suprema Militar Carlista]]. Tamén participan da preparación do alzamento a [[Unión Militar Española]], e a ''[[Junta de Generales]]'' (da que era coordinador Emilio Mola)—, monárquicos, carlistas e outros sectores da extrema dereita.

{{Son
 |nomeficheiro = Los Cuatro Generales and Viva La Quince Brigada.ogg
 |título       = Dúas cancións populares
 |descrición   = &quot;Los Cuatro Generales&quot; e &quot;Viva la Quince Brigada&quot;, interpretadas por Leon Lishner.
}}
A esquerda tentou aproximarse ós militares, sobre todo mediante a [[Unión Militar Republicana Antifascista]] (UMRA). Un grupo de aproximadamente 200 militares desta organización desprazouse a África coa intención de secuestrar os xefes golpistas, pero esta operación foi descuberta por Casares Quiroga e desmontada deseguido. Os dirixentes do UMRA reuníronse con Casares Quiroga para avisalo do alzamento previsto para o [[16 de xullo]] e déronlle os nomes dos militares golpistas: Franco, Mola, Goded, Varela, Aranda, Fanjul, Yagüe, García Valiño e [[Camilo Alonso Vega|Alonso Vega]]. O presidente do goberno non deu creto a estas afirmacións respondendo que non existía perigo ningún de insurrección.

En [[xullo]] de [[1936]] aconteceron uns importantes sucesos, que se ben non desencadearon o alzamento, si que se empregaron para xustificalo. O [[12 de xullo]] uns falanxistas asasinaron o tenente da [[Garda de Asalto]] José Castillo, membro da UMRA. Algúns dos seus compañeiros decidiron vingarse e achegáronse ó domicilio de [[Antonio Goicoechea]], pero ó non atoparse alí foron ó de [[José María Gil Robles|Gil Robles]], que tampouco se atopaba alí, e definitivamente ó de José Calvo Sotelo, que foi asasinado a tiros&lt;ref&gt;Beevor, Antony: ''La guerra civil española''. Páxina 79.&lt;/ref&gt;.

Finalmente as ordes definitivas de Mola foron que o exército de [[África]] se sublevase ás 5 da mañá do día [[18 de xullo]] e 24 horas máis tarde en toda a península. O exército de África tería que controlar o [[Marrocos]] español, e logo ser transportado vía marítima a [[Andalucía]], polo que a frota tamén tiña que sublevarse.

Este plan foi descuberto o [[17 de xullo]] en [[Melilla]], debido a que un dos dirixentes locais da ''Falange'' de [[Melilla]] informa o dirixente local de Unión Republicana, chegando esta información ó Xeneral Romerales, Comandante Militar de Melilla, que á súa vez informa a Casares Quiroga. Romerales envía á tarde unha patrulla de soldados e gardas de asalto a rexistrar o departamento cartográfico. O coronel ó mando do mesmo atrasa o rexistro e chama ó cuartel da ''Legión'', dende onde envían un grupo de lexionarios. Ante estes, a patrulla réndese e os sublevados proceden a arrestar a Romerales, proclaman o [[estado de guerra]] e inician anticipadamente o levantamento, informando os seus compañeiros do resto de [[Marrocos]] de que foran descubertos, pese ó risco de que os demais conspiradores non estiveran preparados. Así e todo, na noite do 18 de xullo xa se eliminara a resistencia no Marrocos español.

[[Francisco Franco]] dirixiuse a [[Marrocos]] dende Canarias no famoso voo no [[de Havilland Dragon Rapide|Dragon Rapide]], alugado co diñeiro de [[Joan March Ordinas|Juan March]], para comandar as tropas regulares.

Para pasar as tropas regulares á península necesitou pedir apoio ás forzas nazis e fascistas, xa que o [[estreito de Xibraltar]] estaba controlado polas tripulacións da escuadra republicana, que se amotinaran contra os oficiais rebeldes. [[Adolf Hitler|Hitler]] envioulle a Franco unha partida de 20 [[Junker]] e 6 cazas [[Heinkel]]. O obxectivo de Hitler era que co triunfo dun golpe militar dereitista, [[Terceira República Francesa|Francia]] perdera un posible aliado. Pola súa banda [[Benito Mussolini|Mussolini]] enviou unha escuadrilla de 12 bombardeiros [[Savoia-Marchetti S.M.81]] e 2 buques mercantes con cazas [[Fiat CR.32|FIAT CR.32]].

[[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 146-1968-048-15, Spanischer Bürgerkrieg.jpg|miniatura|esquerda|200px|[[Milicias confederais|Milicianas]] ao principio da guerra. No bando da [[Fronte Popular]] o poder pasou do goberno ás milicias antifascistas]]
Pese a todo, o apoio á sublevación non foi maioritario entre o exército. Dos 18 xenerais con mando de división, incluídos da Garda Civil e de Carabineiros, é dicir, os que controlaban as unidades de intervención máis importantes, unicamente se sublevaron 4: Cabanellas, Queipo de LLano, Goded e Franco e só Cabanellas mandaba a tropas na península. Outros dous xenerais de división en situación de dispoñibles que interviñeron na sublevación foron Fanjul e Saliquet.&lt;br/&gt;Entre os xenerais de brigada só 14 de 56 apoiaron o [[Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936|golpe de estado]]. Os sublevados contaban inicialmente cuns 120.000 homes armados, dos 254.000 que había nese intre na península, nas Illas e en [[África]]&lt;ref&gt;Casanova, Julián: ''República y guerra civil''. Páxinas 192-193.&lt;/ref&gt;.

Mais varios factores confluíron para daren superioridade ós alzados e diminuír a eficacia de quen permaneceron leais. Un foi a orde xeral do goberno de desmobilizar os soldados, para minguar forza ós militares rebeldes, que porén conseguiu o efecto contrario, xa que moitos deses soldados, naquelas zonas onde fracasou a sublevación, se negaron despois a volver ás súas unidades e, baixo o amparo da mobilización revolucionaria e popular, ingresaron nas milicias. Os [[Anarquismo|anarquistas]] e [[Socialismo|socialistas]], os primeiros en organizar [[milicia]]s, desconfiaban en gran parte destes xefes e oficiais. Truncábase así dende o comezo o que podía ter sido o exército republicano.

Para os sublevados era todo diferente xa que, a pesar do exército peninsular non estar tampouco moi preparado para a guerra, contaban con forzas disciplinadas e organizadas. Sobre todo dispuxeron dende o comezo co exército de África, coa case totalidade dos seus 1.600 xefes e oficiais e dos 40.000 homes baixo seu mando. A súa tropa máis coñecida era a ''[[Legión]]'', composta de prófugos, delincuentes e marxinados que eran introducidos no culto á [[violencia]] e á virilidade. Ó carón da ''Legión'' estaban tamén as [[Forzas Regulares Indíxenas]], composta por mercenarios marroquís e algúns españois.

A sublevación na península non triunfou, mais tampouco foi esmagada pola ineficiencia do goberno.

== Comezo ==
[[Ficheiro:Spanis Civil War 1936-ca.svg|miniatura|330px|Faccións no inicio da guerra civil española. En azul a zona ''nacional'' e en vermello a ''republicana''. O verde amosa as conquistas rápidas dos ''nacionais'']]
No principio do alzamento, España viuse dividida en dúas zonas segundo a facción que tiña o control:
* A republicana, principalmente no levante, fiel á [[Segunda República Española|II República española]]
* A nacional no occidente, constituída polos partidarios do golpe de estado.

Tras cinco días, o [[protectorado de Marrocos]], [[Illas Canarias|Canarias]], [[Illas Baleares|Baleares]], [[Galicia]], [[Logroño]], [[Aragón]] e [[Navarra]] enfrontábanse a [[Principado de Asturias|Asturias]], [[Cantabria]], [[País Vasco|Euskadi]], (nas súas maiores cidades, non no rural) [[Menorca]], [[Cataluña]], [[Andalucía]] e [[Murcia]]. Os pretextos do bando sublevado foron o desgoberno e os resultados dos partidos da esquerda (coligados no partido chamado Frente Popular) nas eleccións de maio de [[1936]], que achegaban o risco dunha revolución social [[Comunismo|comunista]] e a ruptura da unidade españoladDebido aos estatutos de autonomía; pero, na realidade, o alzamento resulta ser consecuencia dunha tensión social -a das dúas Españas- entre a parte conservadora do país (Falanxe e [[Igrexa católica]]), que ía indefectiblemente perdendo os seus privilexios, e a toma do poder por parte da esquerda ([[nacionalismo|nacionalistas]], [[comunismo|comunistas]] e [[anarquismo|anarquistas]]).

== Bandos ==
Co inicio da guerra, España quedou dividida en dúas zonas: O '''[[Republicanismo|bando republicano]]''', tamén chamado &quot;bando leal&quot; ou, polos sublevados &quot;bando vermello&quot;; e o '''[[bando nacional]]''', tamén chamado &quot;bando sublevado&quot;, &quot;franquista&quot;, e &quot;fascista&quot;.

=== O bando republicano ===
[[Ficheiro:Reemplazo republicano.jpg|miniatura|240px|dereita|Substitución de voluntarios do exército republicano destinados á fronte de Teruel, [[1938]]]]
* [[Ficheiro:Flag of the Second Spanish Republic.svg|25px]] [[Segunda República Española]] (véxase tamén [[Exército Popular da República|Exército Popular]]): No bando republicano ficaron os partidos que apoiaban á Fronte Popular, xeralmente de esquerdas. Permaneceu neste bando a esquerda [[comunismo|comunista]] (PCE, [[Partido Obrero de Unificación Marxista|POUM]]), os [[anarquismo|anarquistas]] (CNT, [[Federación Anarquista Ibérica|FAI]]), os republicanos de esquerda (PSOE), os nacionalistas galegos ([[Partido Galeguista (histórico)|PG]], ORGA), cataláns ([[Esquerra Republicana de Catalunya|ERC]], [[Lliga Regionalista|Lliga Regionalista de Catalunya]]) e vascos ([[Partido Nacionalista Vasco|PNV]], [[Acción Nacionalista Vasca|ANV]]) así como numerosos grupos de centro-dereita de corte liberal, progresista e antimonárquicos. Aínda que se ten sinalado o papel da Igrexa no bando sublevado, o certo é que nos dous bandos había católicos: os nacionalistas vascos eran maioritariamente católicos, e católico-practicantes mesmo xenerais como [[Antonio Escobar]] ou [[Vicente Rojo]]. Tamén son destacables os casos do Cardeal Vidal i Barraquer e o nuncio apostólico Tedeschini, que apoiaban ambos o bando republicano.

'''Milicias:''' As milicias foron tropas de voluntarios de diferentes sindicatos e partidos políticos que loitaron xunto ás tropas regulares da República. 
* [[Ficheiro:Flag of the Basque Country.svg|25px]] [[Euzko Gudarostea|Eusko Gudarostea]]: O Goberno vasco, nacionalistas aliados ó bando republicano, creou a Mariña Auxiliar de Euskadi, baixo o mando de Joaquín Egia, con algúns bous armados (catro bacallaeiros con canóns de 101,6&amp;nbsp;mm), nove bous en misión de dragaminas e ata 24 pesqueiros pequenos máis como dragaminas costeiros ou de porto. Estas unidades do goberno nacionalista vasco, ao contrario das unidades aliadas republicanas, amosaban un alto grao de preparación e espírito combativo, interceptando mercantes alemáns con cargamento para os franquistas e chegando a enfrontarse ó «Velasco» o 15 de novembro de 1936. Tamén foi destacado o papel das milicias vascas de terra, que organizaron o chamado &quot;''cinto de ferro''&quot; en torno a [[Bilbao]], que freou o avance das tropas rebeldes durante moito tempo.
* [[Ficheiro:Anarchist flag.svg|25px]] [[Milicias confederais|Milicias anarquistas]]: A CNT e a FAI organizaron unha [[milicia popular]] que tivo un papel importante na [[Revolución social española de 1936|Revolución Española]]. Tralo alzamento do exército do 18 de xullo de 1936 formáronse nas zonas onde fracasou a sublevación grupos armados de civís organizados polos [[partido político|partidos políticos]] e os [[sindicato]]s, que se uniron ós restos das unidades regulares do exército e as forzas de seguridade estatais que permaneceron fieis á [[Segunda República Española|República]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.alasbarricadas.org/ateneo/modules/wikimod/index.php?page=Milicias%20y%20unidades%20militares%20confederales|título=Milicias y unidades militares confederales|data-acceso=27 de decembro de 2007|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070927204458/http://www.alasbarricadas.org/ateneo/modules/wikimod/index.php?page=Milicias%20y%20unidades%20militares%20confederales|dataarquivo=27 de setembro de 2007|urlmorta=yes|páxina-web=alasbarricadas.org}}&lt;/ref&gt;

A formación típica destas milicias espontáneas foi a [[columna (militar)|columna]].

'''Participación estranxeira:'''
* [[Ficheiro:Flag of the Soviet Union (1923-1955).svg|25px]][[Ficheiro:19361228 soviet vessel spanish port alicante military supplies spanish republic.jpg|miniatura|170px|O cargueiro ruso Kursk, desembarcando material militar no porto de [[Alacant]]]] [[Unión Soviética]]: Achegou asesores militares, e incluso oficiais de mariña para mandar algúns submarinos republicanos. A Unión Soviética vendeu á República armas, vehículos e material. Foron 1.000 [[avión (medio de transporte)|avións]], 331 [[Carro de combate|carros de combate]], 1.500 pezas de artillería, algún cento de camións blindados, centos de milleiros de armas lixeiras e 30.000 toneladas de munición. A República pagouno coas reservas de ouro do Banco de España, gastando uns 500 millóns de dólares americanos. Hai que ter en conta que, entón, España posuía a cuarta reserva de ouro maior do mundo, cun valor aproximado de 750 millóns de dólares. Algúns teñen condenado a URSS de abusar da precaria situación republicana para venderlles armas a prezos excesivos, pero o certo é que os soviéticos tamén enviaron moitos asesores militares, os cales participaron activamente, incluso nos combates.
* {{FRAb}} [[Terceira República Francesa|Francia]]: Facilitou ó comezo da guerra, e ata o [[Pacto de Non-Intervención]], avións, pilotos e armas polos que cobrou preto de 150 millóns de dólares. Non obstante, aínda que deixou de axudar trala sinatura do pacto, seguiu mostrando simpatía pola República e numerosos franceses alistáronse nas [[Brigadas Internacionais]].
* [[Ficheiro:Flag of the International Brigades.svg|25px]] [[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 183-Z0806-036, Spanien, Internationale Brigaden.jpg|miniatura|165px|Soldados das [[Brigadas Internacionais]]]]Brigadas Internacionais: O [[Terceira Internacional|Comintern]] a través do [[NKVD]] organizou e dirixiu unha tropa de voluntarios para que fosen loitar en favor da República, as popularmente coñecidas como ''Brigadas Internacionais'', nas cales predominaban as esquerdas, pero nas que había xente de tódalas ideoloxías. Os voluntarios americanos formaron o [[Batallón Lincoln]] e os canadenses o [[Batallón Mackenzie-Papineau]] (os ''Mac-Paps''). Tamén houbo un pequeno grupo de pilotos estadounidenses que formaron o [[Escuadrón Ianqui]], liderado por [[Bert Acosta]]. Houbo brigadistas famosos, escritores e poetas como [[Ralph Fox]], [[Charles Donelly]], [[John Cornford]] e [[Christopher Caudwell]] que describirían as súas experiencias na fronte. Loitaron arredor de 40.000 brigadistas e outros 20.000 serviron en unidades médicas ou auxiliares. O [[23 de setembro]] de [[1938]] ordenouse a súa retirada total co fin de modificar a posición de ''non-intervención'' mantida polo [[Reino Unido]] e Francia.
* [[Ficheiro:Flag of Mexico (1934-1968).svg|border|23px]] [[México]]: Apoiou a causa republicana fornecendo as forzas leais de [[rifle]]s e comida. Tamén realizou unha gran tarefa trala guerra axudando os exiliados (baste recordar o caso de Manuel Azaña protexido até a súa morte polo goberno mexicano).

=== O bando nacional ===
* [[Ficheiro:Bandera del bando nacional 1936-1938 corregida.svg|25px]] [[Franquismo|España franquista]]: No bando sublevado o apoio era basicamente rural e burgués, máis conservador e relixioso. Sobre todo foron aquelas clases máis ou menos privilexiadas até entón (burgueses, aristócratas, moitos militares, parte da xerarquía eclesiástica, terratenentes ou pequenos labradores propietarios...) que trala vitoria da Fronte Popular vían perigar a súa posición ou consideraban que a unidade de España estaba en perigo. Sumáronse a este bando os partidos da CEDA (aínda que moitos deles arrepentíronse máis tarde), os falanxistas e os membros das JONS, e a maioría do exército de terra. A maioría do exército de aire e de mar permaneceron leais á República.

'''Participación estranxeira:'''
* [[Ficheiro:Flag of Germany 1933.svg|25px]] [[Alemaña nazi]]: Axudou a Franco enviando a España a [[Lexión Cóndor]], técnicos e asesores militares. Aproveitou a guerra para probar os seus novos modelos de armas e tácticas. Probáronse os cazas [[Messerschmitt]] Bf 109 e os bombardeiros [[Junkers]] Ju 52 e [[Heinkel]] He 111. Estreou en España as súas tácticas de bombardeo sobre cidades. Aínda que non foi o único, o máis famoso (pola súa crueldade) foi o [[Bombardeo de Gernika|bombardeo de Guernica]] representado por [[Pablo Picasso|Picasso]] no seu cadro ''[[Guernica (cadro)|Guernica]]'', exposto no pavillón español da [[Exposición Universal de París de 1937]].
* [[Ficheiro:Flag of Italy (1861-1946).svg|25px]] [[Reino de Italia (1861-1946)|Italia]]: Enviou a España ó [[Corpo Truppe Volontarie]] (140.000 soldados) con máis de 7.600 vehículos e a [[Aviación Lexionaria]] (758 avións e pilotos). Axudou ó bloqueo do armamento enviado dende a URSS a España con accións puntuais da súa propia Armada. Achegou case sesenta «submarinos lexionarios» á frota de Franco—non todos simultaneamente—e vendeulle catro destrutores e dous submarinos.
* {{PORb}} [[Estado Novo|Portugal]]: Axudou con tropas de voluntarios e permitindo o paso de subministracións alemás polos seus portos.
* {{IRL}}: Enviou un corpo de voluntarios chamados os &quot;Camisas azuis irlandeses&quot; baixo o mando do xeneral [[Eoin O'Duffy]], aínda que cómpre sinalar que houbo incluso máis irlandeses que se uniron ás Brigadas Internacionais.

== Evolución ==
[[Ficheiro:Development of the Spanish Civil War fronts.jpg|miniatura|300px|Evolución da guerra civil española.]]
[[Ficheiro:Bombardeo sobre la estación del Norte en Valencia.jpg|miniatura|Bombardeo en [[Valencia]], [[Estació del Nord (Valencia)|Estació del Nord]].]]
A guerra estaba a ser gañada polo bando rebelde, capitaneado cada vez máis polo xeneral Franco, fronte á facción republicana (con Manuel Azaña como presidente da II República española, e Francisco Largo Caballero e logo [[Juan Negrín]] como xefes do goberno). No entanto, ningún bando cría nas súas posibilidades de vitoria e buscaron apoios no exterior. A Alemaña [[Nazismo|nazi]] e a [[Italia]] de [[Benito Mussolini]] colaboraron co bando sublevado, mentres que ós republicanos lles chegaron axudas da [[Unión Soviética|URSS]] e das Brigadas Internacionais, uns 60.000 combatentes estranxeiros de diversas partes do mundo organizados polo Comintern.

Principais episodios:
* [[Galicia]] no bando fascista o [[20 de xullo]] de [[1936]], inicio das [[Maquis (guerrilla antifranquista)|guerrillas antifranquistas]].
* Traslado do Goberno a Valencia o [[6 de novembro]] de [[1936]]
* Infrutuosa [[batalla de Madrid]] do [[8 de novembro]] ao [[23 de novembro]] de [[1936]]
* Fusilamento de [[José Antonio Primo de Rivera]] o [[20 de novembro]] de [[1936]]
* Infrutuosa [[batalla de Jarama]] para illar [[Madrid]] o [[6 de febreiro]] de [[1937]]
* Infrutuosa [[batalla de Guadalaxara]] para illar [[Madrid]] o [[8 de marzo]] de [[1937]]
* Bombardeo de Gernika o [[26 de abril]] de [[1937]]
* Accidente aéreo mortal para o xeneral [[Emilio Mola]] o [[3 de xuño]] de [[1937]]
* Caída da ''circunvalación de ferro'' defensiva que protexía [[Bilbao]] o [[19 de xuño]] de [[1937]]
* [[Batalla de Brunete]] o [[7 de xullo]] de [[1937]]
* Traslado do Goberno a Barcelona o [[30 de novembro]] de [[1937]]
* [[Batalla de Teruel]] do [[15 de decembro]] de [[1937]] ao [[20 de febreiro]] de [[1938]]
* [[Batalla do Ebro]] o [[24 de xullo]] de [[1938]]
* [[Batalla de Barcelona]] do [[23 de decembro]] de [[1938]] ao [[26 de xaneiro]] de [[1939]]
* Recoñecemento oficial do goberno franquista o [[28 de febreiro]] de 1939 por parte de Francia e o Reino Unido
* [[Toma de Madrid]] o [[28 de marzo]] de [[1939]]
*[[Loita de guerrillas|Guerrilla]] dos [[Maquis (guerrilla antifranquista)|maquis]]
* [[Exilio]] de [[Mario de Langullo]], último guerrilleiro en [[1967]]

== Remate ==
[[Ficheiro:Spain final-guerra-civil.jpg|miniatura|190px|esquerda|Parte de guerra asinado por [[Francisco Franco]] anunciando a fin da guerra.]]

{{Cita| ''En el día de hoy, cautivo y desarmado el Ejército Rojo, han alcanzado las tropas nacionales sus últimos objetivos militares''. ''La Guerra ha terminado''

''El generalísimo''
''Franco''
''Burgos, 1º de abril de 1939.''| Último parte de guerra.}}

A guerra terminou o [[1 de abril]] de [[1939]] tras unha carnicería de máis de medio millón de vítimas (sen contar mortos indirectos de fame ou enfermidades). Tanto na propia guerra coma nos anos posteriores, os poderes non dubidaron en utilizar a poboación segundo os seus intereses políticos: a represión trala vitoria franquista levaría moitos españois para o exilio ou o fusilamento, tras uns anos de loita de [[Loita de guerrillas|guerrilla]] (termo que se estendeu internacionalmente para designar a utilización de escaramuzas por parte de exércitos non regulares). Coa fin da guerra, instaurouse un goberno ditatorial de corte fascista, que rexería os destinos dos españois ata pouco despois da morte de Franco en [[1975]].

== Consecuencias ==
Esta guerra foi un ensaio das armas que se utilizarían despois na [[Segunda guerra mundial|II Guerra mundial]]. A estrutura política de gran parte de Europa inclinouse para o fascismo e o comunismo, mentres que en España comezou unha época de rescisión das liberdades e represión de todo aquilo que se afastase da liña política do réxime.

=== Vítimas da Guerra Civil ===
[[Ficheiro:Spanish Civil War - Mass grave - Estépar, Burgos.jpg|dereita|miniatura|Fosa común en [[Estépar]], [[provincia de Burgos|Burgos]], con 26 vítimas do bando republicano. A escavación tivo lugar en xullo de 2014.]]
O número de vítimas civís aínda se discute. Algúns afirman que a cifra estaría entre 500&amp;nbsp;000 e 1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 de persoas.&lt;ref name=baixas&gt;O número de perdas non está claramente documentado; as estimacións suxiren que entre 500&amp;nbsp;000 e un millón de persoas faleceron. Cos anos, os historiadores diminuíron estas cifras, e estudios modernos conclúen que 500&amp;nbsp;000 mortes é a cifra máis acertada. Hugh Thomas, ''The Spanish Civil War'' (2001), pp. xviii &amp; 899–901, inclusive.&lt;/ref&gt; Moitas destas mortes non foron debidas ós combates, senón á represión en forma de execucións sumarias e ''paseos''. Esta levouse a cabo no bando sublevado de maneira sistemática e por orde dos seus superiores, mentres no bando republicano produciuse de maneira descontrolada en momentos no que o goberno perdeu o control das masas armadas.&lt;ref name=thomas&gt;Thomas, Hugh, ''Op.Cit.''&lt;/ref&gt; Os abusos centráronse en tódolos sospeitosos de simpatizar co bando contrario.

Outro xeito de represión foi a creación dos [[Campo de concentración|campos de concentración]], que foron sendo construídos co avance da fronte, como o de [[Campo de concentración de Arnao|Arnao]], coa caída da fronte Asturiana.

== A Guerra Civil na literatura e no cine ==
[[Ficheiro:Los Fugaos.jpg|miniatura|''Apresamento dun republicano'' (Recreación).]]
Son numerosas as obras, tanto da gran pantalla como literarias, cuxa trama acontece durante a contenda:

=== Literatura ===
* ''[[For Whom the Bell Tolls]]'', novela de [[Ernest Hemingway|Hemingway]] que narra a historia dunha partida de guerrilleiros que deben dinamitar unha ponte coa axuda dun experto artificieiro estadounidense.
* ''[[La llamada de España: escritores extranjeros en la guerra civil]]'', ensaio a cargo do estudoso inglés [[Niall Binns]], profesor da Universidade Complutense de Madrid&lt;ref&gt;[http://books.google.com/books?id=mCu8DQuzieoC&amp;printsec=frontcover&amp;dq=Niall+Binns+La+LLamada+de+Espa%C3%B1a&amp;source=bl&amp;ots=W-uYsxwkB7&amp;sig=hSMlIKilaynNX7ypIvgvhuVaxUw&amp;hl=gl&amp;ei=QF6_S9CvCI-PON6S4ZYE&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=1&amp;ved=0CAgQ6AEwAA#v=onepage&amp;q&amp;f=false ''La llamada de España''], en Google Books&lt;/ref&gt;.
* ''[[O lapis do carpinteiro]]'', novela que reflicte unha historia de amor na Galicia xa controlada polo bando franquista.

=== Cine ===
* ''[[For Whom the Bell Tolls (filme)|For Whom the Bell Tolls]]'', adaptación cinematográfica da novela homónima de Ernest Hemingway.
* ''[[La fiel infantería]]'' longametraxe de [[1960]] na cal participaron entre outros [[Arturo Fernández]] e [[Ismael Merlo]]. O feito principal é a conquista dun outeiro por parte de tropas de [[Infantaría|infantería]] do [[exército]] nacional.
* ''[[O lapis do carpinteiro (filme)|O lapis do carpinteiro]]'', adaptación da novela do mesmo nome de [[Manuel Rivas]], gañador do [[Premios Mestre Mateo 2003|Premio Mestre Mateo 2003 á mellor longametraxe]].
* ''[[Libertarias]]''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.filmaffinity.com/es/film192162.html|páxina-web=|título=Ficha da película en FilmAffinity|data-acceso=18-04-2017}}&lt;/ref&gt;, película de 1996 na que un feixe de mulleres reclaman a igualdade para loitar na fronte de combate.
* ''[[Land and Freedom]]'' (1995), película dirixida por [[Ken Loach]].

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
=== Bibliografía ===
* [[Xesús Alonso Montero|Alonso Montero, Xesús]]; [[Miro Villar|Villar, Miro]] (1999). ''Guerra Civil (1936-1939) e literatura galega. (Textos e documentos para unhas xornadas de estudio e debate)'' Santiago de Compostela: [[Consello da Cultura Galega]]. ISBN 84-95415-00-3
* Coordenação de Fernando Rosas (1998). ''Portugal e a Guerra Civil en Espanha.'' Lisboa: Edições Colibri / Instituto de História Contemporânea da F.C.S.H.. ISBN 972-772-016-1
* Fernández Santander, Carlos (2000). ''Alzamiento y Guerra Civil en Galicia (1936-1939). Tomo I e II.'' Sada: [[Ediciós do Castro]]. ISBN 84-7492-952-0
* Fernández Santander, Carlos (2002). ''El exilio gallego de la guerra civil(en español)'' Sada: Ediciós do Castro. ISBN 84-8485-083-8
* [[Emilio González López|González López, Emilio]] (1990). ''Memorias de un Diputado republicano en la Guerra Civil española (1936-1939).'' Sada: Ediciós do Castro. ISBN 84-7492-479-0
* [[Emilio Grandío Seoane|Grandío Seoane, Emilio]] (2001). ''Vixiancia e represión na Galicia da guerra civil. &quot;Informe Brandariz&quot; {{sic}} (A Coruña, 1937)''. Sada: Ediciós do Castro. ISBN 84-8485-017-X
* [[Isabel Ríos|Ríos, Isabel]] (1998). ''Testimonio de la Guerra Civil'' (3ª edición). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 84-7492-294-1
* Santos Alfonso, Alfonso (2003). ''La guerra civil en Lugo años 1937, 1938 y 1939.'' Sada: Ediciós do Castro. ISBN 84-8485-106-0
* Souto Blanco, María Jesús (1998). ''La represión franquista en la provincia de Lugo (1936-1940).'' Sada (A Coruña): Ediciós do Castro. ISBN 84-7492-891-5
* Souto Blanco, María Jesús (1999). ''Los apoyos al régimen franquista en la provincia de Lugo (1936-1940). La corrupción y la lucha por el poder.'' Sada (A Coruña): Ediciós do Castro. ISBN 84-7492-944-X
* Suárez, Xosé Manuel (2002). ''Guerra civil e represión en Ferrol e comarca. Ferrol en tempo de Historia: recuperación da nosa memoria histórica.'' Ferrol: Concello de Ferrol. ISBN 84-88991-19-3
* [[José Viale Moutinho|Viale Moutinho, José]] (1999). ''No Pasarán! Cenas e cenários da Guerra Civil de Espanha.'' Lisboa: Editorial Notícias. 2ª ed. ISBN 972-46-0958-8

=== Outros artigos ===
* [[Cancións da guerra civil española]]
* [[Persoeiros da guerra civil española]]
* [[Vítimas da guerra civil en Galicia]]
* [[Vítimas da guerra civil en Navarra]]
* [[Pícaros roubados polo franquismo]]
* [[Querela arxentina contra os crimes do franquismo]]
* ''[[O cego de Pumardedón]]''

=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20000930044757/http://www.terra.es/personal/suarxm &quot;La Guerra Civil en Ferrol&quot;] (en galego ou castelán).
* [http://www.elmundo.es/especiales/2006/07/espana/guerracivil/hist_larranaga.html A guerra civil, 70 anos despois contada por M Valdés Larrañaga] {{Es}}

{{Guerra civil española}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Guerra civil española| ]]</text>
      <sha1>qha0ertu7ukvnhknig0vbit1k3mwavb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mahatma Gandhi</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10013</id>
    <revision>
      <id>6162842</id>
      <parentid>6162558</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:29:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfonso Márquez</username>
        <id>1987</id>
      </contributor>
      <comment>texto traducido desde a wiki .[[en:Mahatma Gandhi]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28324" xml:space="preserve">{{1000}}
{{redirección|Gandhi}}
{{Biografía 
|coñecido_por        = Pacifismo
|cónxuxe             = Kasturba Gandhi
|fillos              = Harilal&lt;br /&gt;Manilal&lt;br /&gt;Ramdas&lt;br /&gt;Devdas
}}
'''Mohandas Karamchand Gandhi'''&lt;ref&gt;{{Diciopedia|Gandhi, Mohandas Karamchand|2|971}}&lt;/ref&gt; (en [[Lingua gujarati|gujarati]], '''મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી''', [[devanágari]] '''मोहनदास करमचन्द गांधी'''), máis coñecido popularmente por '''Mahatma Gandhi''' (''Mahatma'', do [[Lingua sánscrita|sánscrito]] &quot;grande alma&quot;), nado en [[Porbandar]] ([[Gujarat]]) o [[2 de outubro]] de [[1869]] e finado en [[Nova Deli]] o [[30 de xaneiro]] de [[1948]], foi un avogado indio,&lt;ref&gt;{{cita web|author=B. R. Nanda|title=Mahatma Gandhi|url=https://www.britannica.com/biography/Mahatma-Gandhi|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|year=2019 |cita= &quot;Mahatma Gandhi, de nome Mohandas Karamchand Gandhi, (nacido o 2 de outubro de 1869 en Porbandar, India e finado en Delhi o 30 de xaneiro de 1948), avogado e político indio., ...&quot;}} &lt;/ref&gt; [[Nacionalismo#Formas_de_nacionalismo|nacionalista anticolonial]]&lt;ref name=&quot;GangulyDocker20082&quot;&gt;{{cita libro|last1=Ganguly|first1=Debjani|title=Rethinking Gandhi and Nonviolent Relationality: Global Perspectives|url=https://books.google.com/books?id=cId9AgAAQBAJ&amp;pg=PA4|pages=4–|year=2008|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-07431-0|last2=Docker|first2=John |cita= &quot;... marca a Gandhi como unha figura cosmopolita híbrida que transformou... a política nacionalista anticolonial no século XX dun xeito que nin os nacionalistas indios indíxenas nin occidentalizados puideron.&quot;}}&lt;/ref&gt; e un  [[Ética política|político ético]]&lt;ref name=&quot;Parel20162&quot;&gt;{{cita libro|last=Parel|first=Anthony J|title=Pax Gandhiana: The Political Philosophy of Mahatma Gandhi|url=https://books.google.com/books?id=bMGSDAAAQBAJ&amp;pg=PA202|pages=202–|year=2016|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-049146-8 |cita= &quot;Gandhi apostou a súa reputación como pensador político orixinal neste tema específico. Ata agora, a violencia fora usada en nome dos dereitos políticos, como en disturbios na rúa, rexicidios ou revolucións armadas. Gandhi cre que hai un xeito mellor. de garantir os dereitos políticos, o da non violencia, e que esta nova vía marca un avance na ética política”.}}&lt;/ref&gt; que empregou a [[resistencia non violenta]] para liderar a exitosa [[Movemento de independencia da India|campaña pola independencia da India]] do [[Raj Británico|dominio británico]],&lt;ref name=&quot;Stein20102&quot;&gt;{{cita libro|last=Stein|first=Burton|title=A History of India|url=https://books.google.com/books?id=QY4zdTDwMAQC&amp;pg=GBS.PA289|pages=289–|year=2010|publisher=John Wiley &amp; Sons|isbn=978-1-4443-2351-1|cita=Gandhi foi o xenio principal da campaña posterior, e finalmente exitosa, pola independencia da India.|author-link=Burton Stein}}&lt;/ref&gt; e máis tarde inspirar movementos polos [[Movemento polos dereitos civís|dereitos civís]] e pola liberdade en todo o mundo. O nome honorífico de '''[[Mahatmā]]''' ([[Lingua sánscrita|sánscrito]]: &quot;alma grande&quot;, &quot;venerable&quot;), aplicado por primeira vez a el en 1914 en [[Suráfrica]], úsase agora en todo o mundo.&lt;ref name=&quot;McGregor19932&quot;&gt;{{Cite book|last=McGregor|first=Ronald Stuart|url=https://archive.org/details/oxfordhindiengli00mcgr_0|title=The Oxford Hindi-English Dictionary|publisher=Oxford University Press|year=1993|isbn=978-0-19-864339-5|page=[https://archive.org/details/oxfordhindiengli00mcgr_0/page/799 799]|data-acceso=17 de agosto do 2022|cita= (''mahā-'' (S. &quot;grande, poderoso, longo, ..., eminente&quot;) + ''[[Atman|ātmā]]'' (S. &quot;'''1.''' alma, espírito; o eu, o individuo; a mente, o corazón; ''2.'' o ser último.&quot;): &quot;alma alta, de natureza nobre; un home nobre ou venerable.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;rajmohan_gandhi_p1722&quot;&gt;{{cite book|last=Gandhi|first=Rajmohan|url=https://books.google.com/books?id=FauJL7LKXmkC&amp;pg=PA172|title=Gandhi: The Man, His People, and the Empire|year=2006|isbn=978-0-520-25570-8|page=172|cita=...Kasturba acompañaría a Gandhi na súa saída da [[Cidade do Cabo]] cara a [[Inglaterra]] en xullo de 1914 &quot;en ruta&quot; á India. ... En diferentes cidades surafricanas ([[Pretoria]], [[Cidade do Cabo]], [[Bloemfontein]], [[Xohanesburgo]] e as cidades de [[KwaZulu-Natal|Natal]] de [[Durban ]] e [[Verulam, KwaZulu-Natal|Verulam]]), os mártires da loita foron homenaxeados na despedida de Gandhi. Os discursos en [[Durban]] e Verulam referíanse a Gandhi como un &quot;Mahatma&quot;, &quot;gran alma&quot;. Era visto como unha grande alma porque asumira a causa dos pobres. Os brancos tamén dixeron cousas boas sobre Gandhi, que auguraba un futuro para o Imperio se respectaba a xustiza.|author-link=Rajmohan Gandhi}}&lt;/ref&gt;

Nado e criado no seo dunha familia [[hindús|hindú]] da costa de [[Gujarat]], Gandhi formouse en dereito no [[Inner Amorne]] de Londres, e foi proclamado avogado aos 22 anos, en xuño de 1891. Tras dous anos de incerteza na India, onde non puido iniciar unha práctica xurídica exitosa, trasladouse a Suráfrica en 1893 para representar a un comerciante indio nun xuízo. Viviu en Suráfrica durante 21 anos. Foi aquí onde Gandhi formou unha familia e empregou por primeira vez a resistencia non violenta nunha campaña polos dereitos civís. En 1915, con 45 anos, regresou á India e pronto se puxo a organizar a campesiños, agricultores e traballadores urbanos para protestar contra os excesivos impostos sobre a terra e a discriminación.

Ao asumir o liderado do [[Congreso Nacional Indio]] en 1921, Gandhi dirixiu campañas a nivel nacional para aliviar a pobreza, ampliar os dereitos das mulleres, construír a amizade relixiosa e étnica, acabar coa [[intocabilidade]]&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.dictionary.com/browse/untouchability|título=Definition of untouchability {{!}} Dictionary.com|data-acceso=17 de agosto do 2022 |páxina-web=www.dictionary.com|idioma=en|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201128033833/https://www.dictionary.com/browse/untouchability|data-arquivo=2021-02-28}}&lt;/ref&gt; e, sobre todo, lograr o ''[[swaraj]]'' ou autogoberno.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Maeleine Slade |first1=Mirabehn |title=Gleanings Gathered at Bapu's Feet |publisher=Navjivan publications |location=Ahmedabad |url=http://gandhiserve.org/e/information/questions_and_answers/faq5/faq5.htm |data-acceso=17 de agosto do 2022}}&lt;/ref&gt; Gandhi adoptou o ''[[dhoti]]'' curto, tecido con fío [[Roca|fiado a man]] como unha marca de identificación cos pobres rurais da India. Comezou a vivir nunha [[Sabarmati Ashram|comunidade residencial autosuficiente]], para comer comida sinxela, e emprendeu [[Lista de xaxúns realizados por Mahatma Gandhi|longos xaxúns]] como medio tanto de introspección como de protesta política. Achegando o nacionalismo anticolonial aos indios comúns, Gandhi levounos a desafiar, en 1930, o imposto sobre a sal imposto polos británicos coa [[Marcha do sal|marcha do sal de Dandi]] de 400 km. e, en 1942, a pedir aos británicos que abandonasen a India. Foi encarcerado moitas veces e durante moitos anos tanto en Suráfrica como na India.

A visión de Gandhi dunha India independente baseada no [[pluralismo relixioso]] foi desafiada a principios dos anos 40 por un nacionalismo musulmán que esixía unha patria separada para os musulmáns dentro da [[Presidencias e provincias da India británica|India británica]].&lt;ref name=Khan2007-page1&gt;{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/18|data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2007|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12078-3|page=[https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/18 18] |cita= &quot;A Liga Musulmá só se fixo popular entre os musulmáns do sur de Asia durante a segunda guerra mundial. ... A finais da década de 1940, a Liga e o Congreso inculcáranlles aos británicos as súas propias visións dun futuro libre para o pobo indio. ...unha, articulada polo Congreso, baseábase na idea dunha India plural e unida como fogar de todos os indios e a outra, expresada pola Liga, baseábase na base do nacionalismo musulmán e na creación. dunha patria musulmá separada.&quot; (p. 18)}} &lt;/ref&gt; En agosto de 1947, Gran Bretaña concedeu a independencia, pero o Imperio Indio Británico&lt;ref name=Khan2007-page1 /&gt; foi [[partición da India|partido]] en dous [[Dominio británico|dominios]], un o da [[dominio da India|India]] de maioría hindú e outro o do [[Dominio de Paquistán|Paquistán]] de maioría musulmá.&lt;ref name=autogenerated3&gt;{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://archive.org/details/greatpartitionma00khan ||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2007|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12078-3|page=[https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/n30 1] | cita= &quot;Os surafricanos decatáronse de que o Imperio Británico da India dividiríase o 3 de xuño de 1947. Decatáronse pola radio, polos seus familiares e amigos, pola lectura dos xornais e, máis tarde, polos panfletos do goberno. Entre unha poboación de case catrocentos millóns de habitantes, onde a gran maioría vivía no campo, ..., non é de estrañar que moitos ... non se decatasen da noticia ata moitas semanas despois. Para algúns, a carnicería e o traslado forzoso dos meses de verán de 1947 pode ser o primeiro que souberon da creación dos dous novos estados que xurdiron do fragmentado e debilitado imperio británico na India.&quot; (p. 1)}}&lt;/ref&gt; Cando moitos hindús, musulmáns e [[sijs]] desprazados dirixíronse ás súas novas terras, estalou a violencia relixiosa, especialmente na [[Punjab|rexión do Punjab]] e [[Bengala]]. Absténdose de participar no [[Día da Independencia (India)|celebración oficial da independencia]], Gandhi visitou as zonas afectadas, tentando aliviar a angustia. Nos meses seguintes, emprendeu varias [[folgas de fame]] para deter a violencia relixiosa. A última, iniciada en Delhi o 12 de xaneiro de 1948, cando tiña 78 anos,&lt;ref name=Brown1991-p380&gt;[[#Brown1991|Brown (1991)]], p. 380: &quot;A pesar da súa sensación de impotencia e, de feito, debido a ela, Delhi ía ser o escenario do que el chamou o seu maior xaxún... A súa decisión foi tomada repentinamente, aínda que despois dunha considerable reflexión - non deu ningunha pista diso nin sequera a Nehru e Patel que estaban con el pouco antes de que anunciase a súa intención nunha reunión de oración o 12 de xaneiro de 1948. Dixo que xaxuaría ata que se restablecese a paz comunal, unha paz real e non a calma dunha cidade morta imposta pola policía e as tropas. Patel e o goberno tomáronse o xaxún, en parte, como unha condena á súa decisión de reter unha considerable suma de diñeiro en efectivo aínda pendente de pago a Paquistán como resultado da asignación dos bens da India indivisa debido ás hostilidades que estalaran en Caxemira; ... Pero mesmo cando o goberno accedeu a pagar o diñeiro en efectivo, Gandhi non quixo romper o seu xaxún: iso só o faría despois de que un gran número de importantes políticos e líderes de organismos comunais acordasen un plan conxunto para restaurar a vida normal na cidade.&quot;&lt;/ref&gt; Tamén tiña o obxectivo indirecto de presionar á India para que pagase algúns activos en efectivo que se debían a Paquistán.&lt;ref name=Brown1991-p380 /&gt; Aínda que o Goberno da India cedeu, do mesmo xeito que os alborotadores relixiosos, a crenza de que Gandhi fora demasiado firme no seu defensa tanto de Paquistán como dos musulmáns indios, especialmente os asediados en Delhi, estendeuse entre algúns hindús na India.&lt;ref name=talbot-singh-delhi&gt;{{cita libro |last1=Talbot |first1=Ian |last2=Singh |first2=Gurharpal |title=The Partition of India |url=https://books.google.com/books?id=utKmPQAACAAJ&amp;pg=PA118 |year=2009 |pages=118–119|publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-85661-4|quote=Xa é case un tópico que a partición transformou Delhi de cidade mogol a cidade punjabi. As amargas experiencias dos refuxiados animáronlles a apoiar aos partidos hindús de dereitas. ... Os problemas comezaron en setembro (1947) tras a chegada dos refuxiados de Paquistán, que estaban decididos a vingarse e a expulsar aos musulmáns das propiedades que poderían ocupar. Gandhi, nas súas reunións de oración en Birla House, denunciou a expulsión &quot;torcida e pouco caballerosa&quot; dos musulmáns. A pesar destas exhortaciones, dous terzos dos musulmáns da cidade acabaron abandonando a capital da India.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Brown1991-p380 /&gt; Entre eles estaba [[Nathuram Godse]], un militante do [[nacionalismo hindú|nacionalista hindú]] do oeste da India, que [[Asasinato de Mahatma Gandhi|asasinou a Gandhi]] disparándolle tres balas no peito nunha reunión de oración interrelixiosa en Delhi o 30 de xaneiro de 1948.&lt;ref name=&quot;CushRobinson2008&quot;&gt;{{Cite book|last1=Cush|first1=Denise|last2=Robinson|first2=Catherine|last3=York|first3=Michael|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&amp;pg=PA544||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2008|publisher=Taylor &amp; Francis|isbn=978-0-7007-1267-0|page=544 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131012221104/http://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&amp;pg=PA544|archive-date=12 de outubro de 2013 |cita= &quot;A apoteose deste contraste é o asasinato de Gandhi en 1948 por un militante Nathuram Godse, sobre a base da súa 'débil' visión acomodaticia cara ao novo estado de Paquistán.&quot; (p. 544)}}&lt;/ref&gt;

Gandhi foi un influente defensor do [[Satyagraha]] (principio da non agresión, forma non violenta de protesta) como un medio de [[revolución]]. Gandhi axudou a liberar a India do goberno [[Gran Bretaña|británico]], inspirando a outros pobos coloniais a traballar polas súas propias independencias e en última análise para o desmantelamento do [[Imperio Británico]] e a súa substitución pola [[Comunidade Británica]] ([[Commonwealth de Nacións|Commonwealth]]). O principio do ''satyagraha'', frecuentemente traducido como &quot;o camiño da verdade&quot; ou &quot;a busca da verdade&quot;, tamén inspirou xeracións de activistas democráticos e antirracistas, incluíndo [[Martin Luther King]] e [[Nelson Mandela]]. Frecuentemente Gandhi afirmaba a simplicidade dos seus valores, derivados da crenza tradicional [[hinduísmo|hindú]]: verdade (''satya'') e non violencia (''ahimsa'').

== Traxectoria ==
=== Xuventude ===
Mohandas Gandhi era fillo de Karamchand Gandhi, o ''dewan'' (ministro xefe) de Porbandar, e Putliba (cuarta esposa de Karamchand). Eran descendentes de mercadores (a palabra ''gandhi'' quere dicir vendedor, de mercerias e alimentos). Aos 13 anos Mohandas casou con Kasturba, da mesma idade, nunha unión previamente acordada entre as familias dos noivos. O matrimonio tivo catro fillos, todos nenos: [[Harlal Gandhi]] ([[1888]]), [[Manilal Gandhi]] ([[1892]]), [[Ramdas Gandhi]] ([[1897]]) e [[Devdas Gandhi]] ([[1900]]).
Aos 19 anos a familia de Mohandas enviouno a estudar [[Dereito]] na [[Universidade de Londres]]. Despois de se formar, pasou a traballar como avogado en [[Durban]], [[Suráfrica]] ([[1893]]). Neste período, despois dun accidente que sufriu nun tren en [[Pietermaritzburg]] (Gandhi viaxaba na primeira clase e solicitáronlle que pasase para a terceira: ao recusar o cambio, botárono fóra do tren), comezou tamén a súa traxectoria política avogando contra as leis discriminatorias entón vixentes. Fundou o [[Congreso Indio de Natal]]. Participou no bando británico na [[guerra anglo-bóer]], para a que formou un corpo auxiliar indio de servizos médicos. Trala guerra fundou o xornal ''Indian Opinion'', onde comezaba a predicar a austeridade, a resistencia pasiva e a non violencia activa. Durante un breve período de tempo viviu en [[Xohanesburgo]] como avogado.

[[Ficheiro:Gandhi and Kasturbhai 1902.jpg|miniatura|230px|Gandhi e a súa esposa [[Kasturba Gandhi|Kasturba]] (1902).]]

Foi un dos promotores da folga contra da lei que lles prohibía aos indios entrar no [[Transvaal]]. Gandhi foi detido o [[6 de novembro]] de [[1913]] mentres lideraba unha marcha de mineiros indios que traballaban en Suráfrica, pero conseguiu que entrase en vigor unha lei que eximía os indios de pagaren os impostos especiais que ata entón estaban obrigados a pagar e que lles permitía instalarse no Transvaal e en [[KwaZulu-Natal]]. Gandhi inspirábase no [[Bhagavad Gita]] e nos textos de [[Leon Tolstoi]], que na [[década de 1880]] emprendeu unha profunda conversión persoal para un tipo de [[anarquismo cristián]]. Gandhi traduciu a obra de Tolstoi ''Carta para un hindú''&lt;ref&gt;[https://www.gutenberg.org/files/7176/7176-h/7176-h.htm ''Letter to a Hindú''], de Lev Tolstoi {{en}}.&lt;/ref&gt; escrita en [[1908]] en resposta aos agresivos nacionalistas indios, o que levou a Gandhi e Tolstoi a se corresponderen ata a morte do ruso no [[1910]]. A carta de Tolstoi usa a filosofía hindú presente nos [[Veda (relixión)|Vedas]] e nos relatos do deus hindú Krishna para presentar o seu punto de vista respecto ao crecemento do nacionalismo indio.

En [[1914]], durante a [[primeira guerra mundial]], Gandhi retornou á India, onde participou na campaña polo alistamento de indios no Exército Británico da India.

=== Movemento pola independencia india ===
{{Artigo Principal|Movemento de independencia da India}}
Despois da guerra, Gandhi envolveuse no [[Congreso Nacional Indio]] e no movemento pola independencia. Gañou notoriedade internacional pola súa política de [[desobediencia civil]] e polo uso do [[xaxún]] como forma de protesta. Por eses motivos as autoridades inglesas decretaron a súa prisión varias veces, que foron seguidas por protestas pedindo a súa liberación (por exemplo, o [[18 de marzo]] de [[1922]], cando foi sentenciado a seis anos de prisión por desobediencia civil, mais cumpriu apenas dous anos).

Outra estratexia eficiente de Gandhi pola independencia foi a política do ''swadeshi'' -o boicot a todos os produtos importados-, especialmente os producidos en Inglaterra. Unida a isto estaba a súa proposta de que todos os indios deberían vestir o ''khadi'' -vestimentas caseiras- en vez de comprar produtos téxtiles británicos. Gandhi declaraba que toda muller india, rica ou pobre, debería empregar parte do seu día fabricando o ''khadi'' en apoio ao movemento de [[independencia]]. Esta era unha estratexia para incluír as mulleres no movemento, nun período en que se pensaba que tales actividades non eran apropiadas ás mulleres.

[[Ficheiro:Marche sel.jpg|miniatura|200px|dereita|Gandhi, canda os seus seguidores, durante a [[marcha do sal]] (1930).]]

A súa posición pro-independencia endureceuse despois da [[Masacre de Amritsar]] en [[1920]], cando soldados británicos abriron fogo matando centos de indios que protestaban pacificamente contra medidas autoritarias do goberno británico e contra a prisión de líderes nacionalistas indios.

Unha das súas accións máis eficaces foi a [[marcha do sal]], coñecida como Marcha Dandi, que comezou o [[12 de marzo]] de [[1930]] e terminou o [[5 de abril]], cando Gandhi levou milleiros de persoas ao mar co fin de colleitaren o seu propio sal en vez de pagar a taxa prevista sobre o [[cloruro de sodio|sal]] comprado.

En [[8 de maio]] de [[1933]], Gandhi comezou un xaxún que duraría 21 días en protesta á &quot;opresión&quot; británica contra a India. En [[Bombai]], o día [[3 de marzo]] de [[1939]], Gandhi xaxuou novamente en protesta contra as regras autoritarias e autocráticas para a India.

=== A Segunda Guerra Mundial ===
[[Ficheiro:Tagore Gandhi.jpg|miniatura|esquerda|[[Rabindranath Tagore]] e Gandhi en [[1940]].]]

Gandhi comezou a pedir cada vez máis insistentemente a independencia durante a [[II Guerra Mundial]], a través dunha campaña clamando pola saída dos británicos da India (''Quit India'', literalmente ''Saian da India''), que se tornou en pouco tempo o maior movemento pola independencia, ocasionando detencións en masa e violencia nunha escala inédita. Gandhi e os seus partidarios deixaron claro que non apoiarían a causa británica na guerra, a non ser que fose garantida á India a independencia inmediata. Durante este tempo, el ata mesmo aceptou un fin do seu chamamento á non violencia, doutra forma un principio intocábel, alegando que a &quot;anarquía ordenada&quot; ao redor del era &quot;peor do que a anarquía real&quot;. Foi entón preso en Bombai polas forzas británicas o [[9 de agosto]] de [[1942]] e mantido no cárcere por dous anos.

=== División da India ===
Gandhi tivo grande influencia entre as comunidades [[Hinduísmo|hindú]] e [[islam|musulmá]] da India. Adóitase dicir que el terminaba liortas comunais só coa súa presenza. Gandhi posicionouse vehementemente contra calquera plan que dividise a India en dous [[estado]]s, o que efectivamente aconteceu, creando a [[India]] -predominantemente hindú- e o [[Paquistán]] -predominantemente musulmán-. No día da transferencia de poder, Gandhi non celebrou a independencia co resto da India senón que, ao contrario, lamentou só a división do país en [[Calcuta]].

Gandhi iniciara un xaxún o [[13 de xaneiro]] de [[1948]] en protesta contra a violencia cometida por indios e paquistanís. No día 20 daquel mes, sufriu un atentado: unha bomba foi lanzada na súa dirección, mais ninguén foi ferido. Non obstante, o día [[30 de xaneiro]] de [[1948]], Gandhi foi asasinado a tiros, en [[Nova Deli]], por Nathuron Godse, un hindú radical que responsabilizaba a Gandhi polo enfraquecemento do novo goberno ao insistir no pagamento de certas débedas ao Paquistán. Godse foi despois xulgado, condenado e [[forca|enforcado]], a pesar de que o último rogo de Gandhi fose precisamente que non se castigase ao seu asasino.

O corpo do Mahatma foi cremado e as súas cinzas botadas ao [[río Ganxes]].

É significativo sobre a longa busca de Gandhi polo seu deus o feito de que as súas últimas palabras foron un [[mantra]] popular na concepción hindú dun deus coñecido como Rama: &quot;Hai Ram!&quot;. Este mantra é visto como un sinal de inspiración tanto para o espírito canto para o idealismo político, relacionado a unha posibilidade de paz na unificación.

== Principios ==
A filosofía de Gandhi e as súas ideas sobre o ''satya'' e o ''ahimsa'' foron influenciadas polo [[Bhagavad Gita]] e por crenzas hindús e da relixión xainista. O concepto de 'non violencia' ([[ahimsa]]) permaneceu por moito tempo no pensamento relixioso da India e pode ser encontrado en diversas pasaxes de textos hindús, budistas e xainistas. Gandhi explica a súa filosofía como un xeito de vida na súa autobiografía ''A Historia dos meus experimentos coa Verdade'' (''The Story of my Experiments with Truth'').

Estritamente vexetariano, escribiu libros sobre o [[vexetarianismo]] mentres estudaba dereito en Londres (onde atopou un entusiasta do vexetarianismo, [[Henry Salt]], nos encontros da chamada Sociedade Vexetariana). Ser vexetariano formaba parte das tradicións hindús e xainistas. A maioría dos hindús no estado de Gujarat érano, efectivamente. Gandhi experimentou diversos tipos de alimentación e concluíu que unha dieta debe ser ser suficiente para satisfacer as necesidades do corpo humano. Xaxuaba moito, e usaba o xaxún frecuentemente como estratexia política.

[[Ficheiro:Gandhi spinning Noakhali 1946.jpg|dereita|miniatura|Gandhi fiando, foto de [[1946]]]]

Gandhi renunciou ao sexo cando tiña 36 anos de idade e aínda estaba casado, unha decisión que foi profundamente influenciada pola crenza hindú do ''brachmacharya'', ou pureza espiritual e práctica, directamente asociada ao celibato. Tamén pasaba un día da semana en silencio. Absterse de falar, segundo dicía, traíalle a paz interior. O silencio tiña orixes nas crenzas do ''mouna'' e do ''shanti''. Neses días el comunicábase cos demais só escribindo.

Despois de retornar á India tras exercer como avogado en Suráfrica, el deixou de usar as roupas que representaban riqueza e éxito. Pasou a usar un tipo de roupa que acostumaba ser usada polos máis pobres entre os indios. Promovía o uso de roupas feitas na casa (''khadi''). Gandhi e os seus seguidores fabricaban artesanalmente os tecidos da propia roupa e usaban eses tecidos na súas vestiduras; tamén incentivaba os outros a faceren iso, o que representaba unha ameaza ao negocio Británico. A pesar de que os indios estivesen desempregados, en gran parte pola decadencia da industria téxtil, eran forzados a comprar roupas feitas en industrias inglesas. Se os indios fixesen as súas propias roupas, iso arruinaría a industria téxtil Británica. O tear manual, símbolo dese acto de afirmación, remataría sendo incorporado á bandeira do Congreso Nacional Indio e á propia bandeira india.

Tamén estaba contra o sistema convencional de educación en escolas, preferindo crer que os cativos aprenderían máis con seus pais e coa sociedade. En Suráfrica, Gandhi e outros homes máis vellos formaron un grupo de profesores que lles ensinaba directa e libremente aos meniños.

== Representacións artísticas ==
A representación máis famosa da vida de Gandhi é o filme ''[[Gandhi (filme)|Gandhi]]'', de [[1982]], dirixido por [[Richard Attenborough]] e con [[Ben Kingsley]] como protagonista. Outro filme que trata da vida de Gandhi, particularmente do seu paso por Suráfrica, é ''The Making of the Mahatma'', dirixido por Shyan Benegal.

== Candidaturas para o Premio Nobel da Paz ==
Gandhi nunca recibiu o [[Nobel da Paz|premio Nobel da Paz]], a pesar de ter sido proposto como candidato cinco veces entre [[1937]] e [[1948]]. Décadas despois o erro foi recoñecido polo comité organizador do Nobel. Cando o Dalai Lama [[Tenzin Gyatso]] recibiu o premio en [[1989]], o presidente do comité dixo que o premio era &quot;en parte un tributo á memoria de Mahatma Gandhi&quot;. 
    
O site oficial do premio Nobel ten un artigo sobre iso [https://web.archive.org/web/20040803025551/http://www.nobel.se/peace/articles/gandhi/index.html].
   
Ao longo de súa vida, as actividades de Gandhi atraeron todo tipo de comentarios e opinións. Por exemplo, [[Winston Churchill]] chegou a chamalo &quot;faquir marrón&quot; {{Cómpre referencia}}. Por outro lado, [[Albert Einstein]] dixo sobre Gandhi que ''as xeracións por vir terán dificultade en crer que un home como este realmente existiu e camiñou sobre a Terra.''

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|:Category:Mohandas K. Gandhi}}
{{Wikiquote|Mahatma Gandhi}}
{{Portal|India}}
=== Bibliografía ===
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''A miña vida e as miñas experiencias coa verdade''. Río de xaneiro : O Cruceiro, 1968.
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''Autobiografía : miña vida e miñas experiencias coa verdade''. São Paulo : Palas Athena, 1999 
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''A roca e o pensar calmo ''. São Paulo : Palas Athena, 1991
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''As palabras de Gandhi''. Río de Xaneiro : Record, 1984?
* ROHDEN, Huberto. ''Mahatma Gandhi : ideas e ideais dun politico mistico''. São Paulo : Alvorada, 1988
* RÜHE, Peter. ''Gandhi''. ISBN 0-7148-9279-3

=== Outros artigos ===
* [[India]]
* [[Hinduísmo]]
* [[Commonwealth de Nacións]]
* [[Desobediencia civil]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gandhiserve.org The GandhiServe Foundation]
* [http://www.gandhiservefoundation.org Fotografías do Mahatma Gandhi]
* [https://web.archive.org/web/20190809191534/http://www.mahatma.org.in/ The Official Mahatma Gandhi eArchive &amp; Reference Library]
* [http://www.mkgandhi.org mkgandhi.org]
* [https://web.archive.org/web/20080516231847/http://eserver.org/history/ghandi-nobody-knows.txt The Gandhi Nobody Knows] Unha recensión sobre o filme ''Gandhi''.

{{Persoa do ano segundo a revista Time}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gandhi, Mahatma}}
[[Categoría:Políticos da India]]
[[Categoría:Nados en Gujarat]]
[[Categoría:Nados en 1869]]
[[Categoría:Finados en 1948]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Biografías)]]
[[Categoría:Escritores en lingua gujarati]]
[[Categoría:Activistas contra a pobreza]]
[[Categoría:Activistas da India]]</text>
      <sha1>r7x2lt128rthacaht4kchc55xc5pw1h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162844</id>
      <parentid>6162842</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:30:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfonso Márquez</username>
        <id>1987</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Arranxiño</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28329" xml:space="preserve">{{1000}}
{{redirección|Gandhi}}
{{Biografía 
|coñecido_por        = Pacifismo
|cónxuxe             = Kasturba Gandhi
|fillos              = Harilal&lt;br /&gt;Manilal&lt;br /&gt;Ramdas&lt;br /&gt;Devdas
}}
'''Mohandas Karamchand Gandhi'''&lt;ref&gt;{{Diciopedia|Gandhi, Mohandas Karamchand|2|971}}&lt;/ref&gt; (en [[Lingua gujarati|gujarati]], '''મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી''', [[devanágari]] '''मोहनदास करमचन्द गांधी'''), máis coñecido popularmente por '''Mahatma Gandhi''' (''Mahatma'', do [[Lingua sánscrita|sánscrito]] &quot;grande alma&quot;), nado en [[Porbandar]] ([[Gujarat]]) o [[2 de outubro]] de [[1869]] e finado en [[Nova Deli]] o [[30 de xaneiro]] de [[1948]], foi un avogado indio,&lt;ref&gt;{{cita web|author=B. R. Nanda|title=Mahatma Gandhi|url=https://www.britannica.com/biography/Mahatma-Gandhi|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|year=2019 |cita= &quot;Mahatma Gandhi, de nome Mohandas Karamchand Gandhi, (nacido o 2 de outubro de 1869 en Porbandar, India e finado en Delhi o 30 de xaneiro de 1948), avogado e político indio., ...&quot;}} &lt;/ref&gt; [[Nacionalismo#Formas_de_nacionalismo|nacionalista anticolonial]]&lt;ref name=&quot;GangulyDocker20082&quot;&gt;{{cita libro|last1=Ganguly|first1=Debjani|title=Rethinking Gandhi and Nonviolent Relationality: Global Perspectives|url=https://books.google.com/books?id=cId9AgAAQBAJ&amp;pg=PA4|pages=4–|year=2008|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-07431-0|last2=Docker|first2=John |cita= &quot;... marca a Gandhi como unha figura cosmopolita híbrida que transformou... a política nacionalista anticolonial no século XX dun xeito que nin os nacionalistas indios indíxenas nin occidentalizados puideron.&quot;}}&lt;/ref&gt; e un  [[Ética política|político ético]]&lt;ref name=&quot;Parel20162&quot;&gt;{{cita libro|last=Parel|first=Anthony J|title=Pax Gandhiana: The Political Philosophy of Mahatma Gandhi|url=https://books.google.com/books?id=bMGSDAAAQBAJ&amp;pg=PA202|pages=202–|year=2016|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-049146-8 |cita= &quot;Gandhi apostou a súa reputación como pensador político orixinal neste tema específico. Ata agora, a violencia fora usada en nome dos dereitos políticos, como en disturbios na rúa, rexicidios ou revolucións armadas. Gandhi cre que hai un xeito mellor. de garantir os dereitos políticos, o da non violencia, e que esta nova vía marca un avance na ética política”.}}&lt;/ref&gt; que empregou a [[resistencia non violenta]] para liderar a exitosa [[Movemento de independencia da India|campaña pola independencia da India]] do [[Raj Británico|dominio británico]],&lt;ref name=&quot;Stein20102&quot;&gt;{{cita libro|last=Stein|first=Burton|title=A History of India|url=https://books.google.com/books?id=QY4zdTDwMAQC&amp;pg=GBS.PA289|pages=289–|year=2010|publisher=John Wiley &amp; Sons|isbn=978-1-4443-2351-1|cita=Gandhi foi o xenio principal da campaña posterior, e finalmente exitosa, pola independencia da India.|author-link=Burton Stein}}&lt;/ref&gt; e máis tarde inspirar movementos polos [[Movemento polos dereitos civís|dereitos civís]] e pola liberdade en todo o mundo. O nome honorífico de '''[[Mahatmā]]''' ([[Lingua sánscrita|sánscrito]]: &quot;alma grande&quot;, &quot;venerable&quot;), aplicado por primeira vez a el en 1914 en [[Suráfrica]], úsase agora en todo o mundo.&lt;ref name=&quot;McGregor19932&quot;&gt;{{Cite book|last=McGregor|first=Ronald Stuart|url=https://archive.org/details/oxfordhindiengli00mcgr_0|title=The Oxford Hindi-English Dictionary|publisher=Oxford University Press|year=1993|isbn=978-0-19-864339-5|page=[https://archive.org/details/oxfordhindiengli00mcgr_0/page/799 799]|data-acceso=17 de agosto do 2022|cita= (''mahā-'' (S. &quot;grande, poderoso, longo, ..., eminente&quot;) + ''[[Atman|ātmā]]'' (S. &quot;'''1.''' alma, espírito; o eu, o individuo; a mente, o corazón; ''2.'' o ser último.&quot;): &quot;alma alta, de natureza nobre; un home nobre ou venerable.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;rajmohan_gandhi_p1722&quot;&gt;{{cite book|last=Gandhi|first=Rajmohan|url=https://books.google.com/books?id=FauJL7LKXmkC&amp;pg=PA172|title=Gandhi: The Man, His People, and the Empire|year=2006|isbn=978-0-520-25570-8|page=172|cita=...Kasturba acompañaría a Gandhi na súa saída da [[Cidade do Cabo]] cara a [[Inglaterra]] en xullo de 1914 &quot;en ruta&quot; á India. ... En diferentes cidades surafricanas ([[Pretoria]], [[Cidade do Cabo]], [[Bloemfontein]], [[Xohanesburgo]] e as cidades de [[KwaZulu-Natal|Natal]] de [[Durban ]] e [[Verulam, KwaZulu-Natal|Verulam]]), os mártires da loita foron homenaxeados na despedida de Gandhi. Os discursos en [[Durban]] e Verulam referíanse a Gandhi como un &quot;Mahatma&quot;, &quot;gran alma&quot;. Era visto como unha grande alma porque asumira a causa dos pobres. Os brancos tamén dixeron cousas boas sobre Gandhi, que auguraba un futuro para o Imperio se respectaba a xustiza.|author-link=Rajmohan Gandhi}}&lt;/ref&gt;

Nado e criado no seo dunha familia [[hindús|hindú]] da costa de [[Gujarat]], Gandhi formouse en dereito no [[Inner Amorne]] de Londres, e foi proclamado avogado aos 22 anos, en xuño de 1891. Tras dous anos de incerteza na India, onde non puido iniciar unha práctica xurídica exitosa, trasladouse a Suráfrica en 1893 para representar a un comerciante indio nun xuízo. Viviu en Suráfrica durante 21 anos. Foi aquí onde Gandhi formou unha familia e empregou por primeira vez a resistencia non violenta nunha campaña polos dereitos civís. En 1915, con 45 anos, regresou á India e pronto se puxo a organizar a campesiños, agricultores e traballadores urbanos para protestar contra os excesivos impostos sobre a terra e a discriminación.

Ao asumir o liderado do [[Congreso Nacional Indio]] en 1921, Gandhi dirixiu campañas a nivel nacional para aliviar a pobreza, ampliar os dereitos das mulleres, construír a amizade relixiosa e étnica, acabar coa [[intocabilidade]]&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.dictionary.com/browse/untouchability|título=Definition of untouchability {{!}} Dictionary.com|data-acceso=17 de agosto do 2022 |páxina-web=www.dictionary.com|idioma=en|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201128033833/https://www.dictionary.com/browse/untouchability|data-arquivo=2021-02-28}}&lt;/ref&gt; e, sobre todo, lograr o ''[[swaraj]]'' ou autogoberno.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Maeleine Slade |first1=Mirabehn |title=Gleanings Gathered at Bapu's Feet |publisher=Navjivan publications |location=Ahmedabad |url=http://gandhiserve.org/e/information/questions_and_answers/faq5/faq5.htm |data-acceso=17 de agosto do 2022}}&lt;/ref&gt; Gandhi adoptou o ''[[dhoti]]'' curto, tecido con fío [[Roca|fiado a man]] como unha marca de identificación cos pobres rurais da India. Comezou a vivir nunha [[Sabarmati Ashram|comunidade residencial autosuficiente]], para comer comida sinxela, e emprendeu [[Lista de xaxúns realizados por Mahatma Gandhi|longos xaxúns]] como medio tanto de introspección como de protesta política. Achegando o nacionalismo anticolonial aos indios comúns, Gandhi levounos a desafiar, en 1930, o imposto sobre a sal imposto polos británicos coa [[Marcha do sal|marcha do sal de Dandi]] de 400 km. e, en 1942, a pedir aos británicos que abandonasen a India. Foi encarcerado moitas veces e durante moitos anos tanto en Suráfrica como na India.

A visión de Gandhi dunha India independente baseada no [[pluralismo relixioso]] foi desafiada a principios dos anos 40 por un nacionalismo musulmán que esixía unha patria separada para os musulmáns dentro da [[Presidencias e provincias da India británica|India británica]].&lt;ref name=Khan2007-page1&gt;{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/18|data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2007|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12078-3|page=[https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/18 18] |cita= &quot;A Liga Musulmá só se fixo popular entre os musulmáns do sur de Asia durante a segunda guerra mundial. ... A finais da década de 1940, a Liga e o Congreso inculcáranlles aos británicos as súas propias visións dun futuro libre para o pobo indio. ...unha, articulada polo Congreso, baseábase na idea dunha India plural e unida como fogar de todos os indios e a outra, expresada pola Liga, baseábase na base do nacionalismo musulmán e na creación. dunha patria musulmá separada.&quot; (p. 18)}} &lt;/ref&gt; En agosto de 1947, Gran Bretaña concedeu a independencia, pero o Imperio Indio Británico&lt;ref name=Khan2007-page1 /&gt; foi [[partición da India|partido]] en dous [[Dominio británico|dominios]], un o da [[dominio da India|India]] de maioría hindú e outro o do [[Dominio de Paquistán|Paquistán]] de maioría musulmá.&lt;ref name=autogenerated3&gt;{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://archive.org/details/greatpartitionma00khan ||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2007|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12078-3|page=[https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/n30 1] | cita= &quot;Os surafricanos decatáronse de que o Imperio Británico da India dividiríase o 3 de xuño de 1947. Decatáronse pola radio, polos seus familiares e amigos, pola lectura dos xornais e, máis tarde, polos panfletos do goberno. Entre unha poboación de case catrocentos millóns de habitantes, onde a gran maioría vivía no campo, ..., non é de estrañar que moitos ... non se decatasen da noticia ata moitas semanas despois. Para algúns, a carnicería e o traslado forzoso dos meses de verán de 1947 pode ser o primeiro que souberon da creación dos dous novos estados que xurdiron do fragmentado e debilitado imperio británico na India.&quot; (p. 1)}}&lt;/ref&gt; Cando moitos hindús, musulmáns e [[sijs]] desprazados dirixíronse ás súas novas terras, estalou a violencia relixiosa, especialmente na [[Punjab|rexión do Punjab]] e [[Bengala]]. Absténdose de participar no [[Día da Independencia (India)|celebración oficial da independencia]], Gandhi visitou as zonas afectadas, tentando aliviar a angustia. Nos meses seguintes, emprendeu varias [[folgas de fame]] para deter a violencia relixiosa. A última, iniciada en Delhi o 12 de xaneiro de 1948, cando tiña 78 anos,&lt;ref name=Brown1991-p380&gt;[[#Brown1991|Brown (1991)]], p. 380: &quot;A pesar da súa sensación de impotencia e, de feito, debido a ela, Delhi ía ser o escenario do que el chamou o seu maior xaxún... A súa decisión foi tomada repentinamente, aínda que despois dunha considerable reflexión - non deu ningunha pista diso nin sequera a Nehru e Patel que estaban con el pouco antes de que anunciase a súa intención nunha reunión de oración o 12 de xaneiro de 1948. Dixo que xaxuaría ata que se restablecese a paz comunal, unha paz real e non a calma dunha cidade morta imposta pola policía e as tropas. Patel e o goberno tomáronse o xaxún, en parte, como unha condena á súa decisión de reter unha considerable suma de diñeiro en efectivo aínda pendente de pago a Paquistán como resultado da asignación dos bens da India indivisa debido ás hostilidades que estalaran en Caxemira; ... Pero mesmo cando o goberno accedeu a pagar o diñeiro en efectivo, Gandhi non quixo romper o seu xaxún: iso só o faría despois de que un gran número de importantes políticos e líderes de organismos comunais acordasen un plan conxunto para restaurar a vida normal na cidade.&quot;&lt;/ref&gt; Tamén tiña o obxectivo indirecto de meter presión á India para que pagase algúns activos en efectivo que se debían a Paquistán.&lt;ref name=Brown1991-p380 /&gt; Aínda que o Goberno da India cedeu, do mesmo xeito que os alborotadores relixiosos, a crenza de que Gandhi fora demasiado firme no seu defensa tanto de Paquistán como dos musulmáns indios, especialmente os asediados en Delhi, estendeuse entre algúns hindús na India.&lt;ref name=talbot-singh-delhi&gt;{{cita libro |last1=Talbot |first1=Ian |last2=Singh |first2=Gurharpal |title=The Partition of India |url=https://books.google.com/books?id=utKmPQAACAAJ&amp;pg=PA118 |year=2009 |pages=118–119|publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-85661-4|quote=Xa é case un tópico que a partición transformou Delhi de cidade mogol a cidade punjabi. As amargas experiencias dos refuxiados animáronlles a apoiar aos partidos hindús de dereitas. ... Os problemas comezaron en setembro (1947) tras a chegada dos refuxiados de Paquistán, que estaban decididos a vingarse e a expulsar aos musulmáns das propiedades que poderían ocupar. Gandhi, nas súas reunións de oración en Birla House, denunciou a expulsión &quot;torcida e pouco caballerosa&quot; dos musulmáns. A pesar destas exhortaciones, dous terzos dos musulmáns da cidade acabaron abandonando a capital da India.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Brown1991-p380 /&gt; Entre eles estaba [[Nathuram Godse]], un militante do [[nacionalismo hindú|nacionalista hindú]] do oeste da India, que [[Asasinato de Mahatma Gandhi|asasinou a Gandhi]] disparándolle tres balas no peito nunha reunión de oración interrelixiosa en Delhi o 30 de xaneiro de 1948.&lt;ref name=&quot;CushRobinson2008&quot;&gt;{{Cite book|last1=Cush|first1=Denise|last2=Robinson|first2=Catherine|last3=York|first3=Michael|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&amp;pg=PA544||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2008|publisher=Taylor &amp; Francis|isbn=978-0-7007-1267-0|page=544 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131012221104/http://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&amp;pg=PA544|archive-date=12 de outubro de 2013 |cita= &quot;A apoteose deste contraste é o asasinato de Gandhi en 1948 por un militante Nathuram Godse, sobre a base da súa 'débil' visión acomodaticia cara ao novo estado de Paquistán.&quot; (p. 544)}}&lt;/ref&gt;

Gandhi foi un influente defensor do [[Satyagraha]] (principio da non agresión, forma non violenta de protesta) como un medio de [[revolución]]. Gandhi axudou a liberar a India do goberno [[Gran Bretaña|británico]], inspirando a outros pobos coloniais a traballar polas súas propias independencias e en última análise para o desmantelamento do [[Imperio Británico]] e a súa substitución pola [[Comunidade Británica]] ([[Commonwealth de Nacións|Commonwealth]]). O principio do ''satyagraha'', frecuentemente traducido como &quot;o camiño da verdade&quot; ou &quot;a busca da verdade&quot;, tamén inspirou xeracións de activistas democráticos e antirracistas, incluíndo [[Martin Luther King]] e [[Nelson Mandela]]. Frecuentemente Gandhi afirmaba a simplicidade dos seus valores, derivados da crenza tradicional [[hinduísmo|hindú]]: verdade (''satya'') e non violencia (''ahimsa'').

== Traxectoria ==
=== Xuventude ===
Mohandas Gandhi era fillo de Karamchand Gandhi, o ''dewan'' (ministro xefe) de Porbandar, e Putliba (cuarta esposa de Karamchand). Eran descendentes de mercadores (a palabra ''gandhi'' quere dicir vendedor, de mercerias e alimentos). Aos 13 anos Mohandas casou con Kasturba, da mesma idade, nunha unión previamente acordada entre as familias dos noivos. O matrimonio tivo catro fillos, todos nenos: [[Harlal Gandhi]] ([[1888]]), [[Manilal Gandhi]] ([[1892]]), [[Ramdas Gandhi]] ([[1897]]) e [[Devdas Gandhi]] ([[1900]]).
Aos 19 anos a familia de Mohandas enviouno a estudar [[Dereito]] na [[Universidade de Londres]]. Despois de se formar, pasou a traballar como avogado en [[Durban]], [[Suráfrica]] ([[1893]]). Neste período, despois dun accidente que sufriu nun tren en [[Pietermaritzburg]] (Gandhi viaxaba na primeira clase e solicitáronlle que pasase para a terceira: ao recusar o cambio, botárono fóra do tren), comezou tamén a súa traxectoria política avogando contra as leis discriminatorias entón vixentes. Fundou o [[Congreso Indio de Natal]]. Participou no bando británico na [[guerra anglo-bóer]], para a que formou un corpo auxiliar indio de servizos médicos. Trala guerra fundou o xornal ''Indian Opinion'', onde comezaba a predicar a austeridade, a resistencia pasiva e a non violencia activa. Durante un breve período de tempo viviu en [[Xohanesburgo]] como avogado.

[[Ficheiro:Gandhi and Kasturbhai 1902.jpg|miniatura|230px|Gandhi e a súa esposa [[Kasturba Gandhi|Kasturba]] (1902).]]

Foi un dos promotores da folga contra da lei que lles prohibía aos indios entrar no [[Transvaal]]. Gandhi foi detido o [[6 de novembro]] de [[1913]] mentres lideraba unha marcha de mineiros indios que traballaban en Suráfrica, pero conseguiu que entrase en vigor unha lei que eximía os indios de pagaren os impostos especiais que ata entón estaban obrigados a pagar e que lles permitía instalarse no Transvaal e en [[KwaZulu-Natal]]. Gandhi inspirábase no [[Bhagavad Gita]] e nos textos de [[Leon Tolstoi]], que na [[década de 1880]] emprendeu unha profunda conversión persoal para un tipo de [[anarquismo cristián]]. Gandhi traduciu a obra de Tolstoi ''Carta para un hindú''&lt;ref&gt;[https://www.gutenberg.org/files/7176/7176-h/7176-h.htm ''Letter to a Hindú''], de Lev Tolstoi {{en}}.&lt;/ref&gt; escrita en [[1908]] en resposta aos agresivos nacionalistas indios, o que levou a Gandhi e Tolstoi a se corresponderen ata a morte do ruso no [[1910]]. A carta de Tolstoi usa a filosofía hindú presente nos [[Veda (relixión)|Vedas]] e nos relatos do deus hindú Krishna para presentar o seu punto de vista respecto ao crecemento do nacionalismo indio.

En [[1914]], durante a [[primeira guerra mundial]], Gandhi retornou á India, onde participou na campaña polo alistamento de indios no Exército Británico da India.

=== Movemento pola independencia india ===
{{Artigo Principal|Movemento de independencia da India}}
Despois da guerra, Gandhi envolveuse no [[Congreso Nacional Indio]] e no movemento pola independencia. Gañou notoriedade internacional pola súa política de [[desobediencia civil]] e polo uso do [[xaxún]] como forma de protesta. Por eses motivos as autoridades inglesas decretaron a súa prisión varias veces, que foron seguidas por protestas pedindo a súa liberación (por exemplo, o [[18 de marzo]] de [[1922]], cando foi sentenciado a seis anos de prisión por desobediencia civil, mais cumpriu apenas dous anos).

Outra estratexia eficiente de Gandhi pola independencia foi a política do ''swadeshi'' -o boicot a todos os produtos importados-, especialmente os producidos en Inglaterra. Unida a isto estaba a súa proposta de que todos os indios deberían vestir o ''khadi'' -vestimentas caseiras- en vez de comprar produtos téxtiles británicos. Gandhi declaraba que toda muller india, rica ou pobre, debería empregar parte do seu día fabricando o ''khadi'' en apoio ao movemento de [[independencia]]. Esta era unha estratexia para incluír as mulleres no movemento, nun período en que se pensaba que tales actividades non eran apropiadas ás mulleres.

[[Ficheiro:Marche sel.jpg|miniatura|200px|dereita|Gandhi, canda os seus seguidores, durante a [[marcha do sal]] (1930).]]

A súa posición pro-independencia endureceuse despois da [[Masacre de Amritsar]] en [[1920]], cando soldados británicos abriron fogo matando centos de indios que protestaban pacificamente contra medidas autoritarias do goberno británico e contra a prisión de líderes nacionalistas indios.

Unha das súas accións máis eficaces foi a [[marcha do sal]], coñecida como Marcha Dandi, que comezou o [[12 de marzo]] de [[1930]] e terminou o [[5 de abril]], cando Gandhi levou milleiros de persoas ao mar co fin de colleitaren o seu propio sal en vez de pagar a taxa prevista sobre o [[cloruro de sodio|sal]] comprado.

En [[8 de maio]] de [[1933]], Gandhi comezou un xaxún que duraría 21 días en protesta á &quot;opresión&quot; británica contra a India. En [[Bombai]], o día [[3 de marzo]] de [[1939]], Gandhi xaxuou novamente en protesta contra as regras autoritarias e autocráticas para a India.

=== A Segunda Guerra Mundial ===
[[Ficheiro:Tagore Gandhi.jpg|miniatura|esquerda|[[Rabindranath Tagore]] e Gandhi en [[1940]].]]

Gandhi comezou a pedir cada vez máis insistentemente a independencia durante a [[II Guerra Mundial]], a través dunha campaña clamando pola saída dos británicos da India (''Quit India'', literalmente ''Saian da India''), que se tornou en pouco tempo o maior movemento pola independencia, ocasionando detencións en masa e violencia nunha escala inédita. Gandhi e os seus partidarios deixaron claro que non apoiarían a causa británica na guerra, a non ser que fose garantida á India a independencia inmediata. Durante este tempo, el ata mesmo aceptou un fin do seu chamamento á non violencia, doutra forma un principio intocábel, alegando que a &quot;anarquía ordenada&quot; ao redor del era &quot;peor do que a anarquía real&quot;. Foi entón preso en Bombai polas forzas británicas o [[9 de agosto]] de [[1942]] e mantido no cárcere por dous anos.

=== División da India ===
Gandhi tivo grande influencia entre as comunidades [[Hinduísmo|hindú]] e [[islam|musulmá]] da India. Adóitase dicir que el terminaba liortas comunais só coa súa presenza. Gandhi posicionouse vehementemente contra calquera plan que dividise a India en dous [[estado]]s, o que efectivamente aconteceu, creando a [[India]] -predominantemente hindú- e o [[Paquistán]] -predominantemente musulmán-. No día da transferencia de poder, Gandhi non celebrou a independencia co resto da India senón que, ao contrario, lamentou só a división do país en [[Calcuta]].

Gandhi iniciara un xaxún o [[13 de xaneiro]] de [[1948]] en protesta contra a violencia cometida por indios e paquistanís. No día 20 daquel mes, sufriu un atentado: unha bomba foi lanzada na súa dirección, mais ninguén foi ferido. Non obstante, o día [[30 de xaneiro]] de [[1948]], Gandhi foi asasinado a tiros, en [[Nova Deli]], por Nathuron Godse, un hindú radical que responsabilizaba a Gandhi polo enfraquecemento do novo goberno ao insistir no pagamento de certas débedas ao Paquistán. Godse foi despois xulgado, condenado e [[forca|enforcado]], a pesar de que o último rogo de Gandhi fose precisamente que non se castigase ao seu asasino.

O corpo do Mahatma foi cremado e as súas cinzas botadas ao [[río Ganxes]].

É significativo sobre a longa busca de Gandhi polo seu deus o feito de que as súas últimas palabras foron un [[mantra]] popular na concepción hindú dun deus coñecido como Rama: &quot;Hai Ram!&quot;. Este mantra é visto como un sinal de inspiración tanto para o espírito canto para o idealismo político, relacionado a unha posibilidade de paz na unificación.

== Principios ==
A filosofía de Gandhi e as súas ideas sobre o ''satya'' e o ''ahimsa'' foron influenciadas polo [[Bhagavad Gita]] e por crenzas hindús e da relixión xainista. O concepto de 'non violencia' ([[ahimsa]]) permaneceu por moito tempo no pensamento relixioso da India e pode ser encontrado en diversas pasaxes de textos hindús, budistas e xainistas. Gandhi explica a súa filosofía como un xeito de vida na súa autobiografía ''A Historia dos meus experimentos coa Verdade'' (''The Story of my Experiments with Truth'').

Estritamente vexetariano, escribiu libros sobre o [[vexetarianismo]] mentres estudaba dereito en Londres (onde atopou un entusiasta do vexetarianismo, [[Henry Salt]], nos encontros da chamada Sociedade Vexetariana). Ser vexetariano formaba parte das tradicións hindús e xainistas. A maioría dos hindús no estado de Gujarat érano, efectivamente. Gandhi experimentou diversos tipos de alimentación e concluíu que unha dieta debe ser ser suficiente para satisfacer as necesidades do corpo humano. Xaxuaba moito, e usaba o xaxún frecuentemente como estratexia política.

[[Ficheiro:Gandhi spinning Noakhali 1946.jpg|dereita|miniatura|Gandhi fiando, foto de [[1946]]]]

Gandhi renunciou ao sexo cando tiña 36 anos de idade e aínda estaba casado, unha decisión que foi profundamente influenciada pola crenza hindú do ''brachmacharya'', ou pureza espiritual e práctica, directamente asociada ao celibato. Tamén pasaba un día da semana en silencio. Absterse de falar, segundo dicía, traíalle a paz interior. O silencio tiña orixes nas crenzas do ''mouna'' e do ''shanti''. Neses días el comunicábase cos demais só escribindo.

Despois de retornar á India tras exercer como avogado en Suráfrica, el deixou de usar as roupas que representaban riqueza e éxito. Pasou a usar un tipo de roupa que acostumaba ser usada polos máis pobres entre os indios. Promovía o uso de roupas feitas na casa (''khadi''). Gandhi e os seus seguidores fabricaban artesanalmente os tecidos da propia roupa e usaban eses tecidos na súas vestiduras; tamén incentivaba os outros a faceren iso, o que representaba unha ameaza ao negocio Británico. A pesar de que os indios estivesen desempregados, en gran parte pola decadencia da industria téxtil, eran forzados a comprar roupas feitas en industrias inglesas. Se os indios fixesen as súas propias roupas, iso arruinaría a industria téxtil Británica. O tear manual, símbolo dese acto de afirmación, remataría sendo incorporado á bandeira do Congreso Nacional Indio e á propia bandeira india.

Tamén estaba contra o sistema convencional de educación en escolas, preferindo crer que os cativos aprenderían máis con seus pais e coa sociedade. En Suráfrica, Gandhi e outros homes máis vellos formaron un grupo de profesores que lles ensinaba directa e libremente aos meniños.

== Representacións artísticas ==
A representación máis famosa da vida de Gandhi é o filme ''[[Gandhi (filme)|Gandhi]]'', de [[1982]], dirixido por [[Richard Attenborough]] e con [[Ben Kingsley]] como protagonista. Outro filme que trata da vida de Gandhi, particularmente do seu paso por Suráfrica, é ''The Making of the Mahatma'', dirixido por Shyan Benegal.

== Candidaturas para o Premio Nobel da Paz ==
Gandhi nunca recibiu o [[Nobel da Paz|premio Nobel da Paz]], a pesar de ter sido proposto como candidato cinco veces entre [[1937]] e [[1948]]. Décadas despois o erro foi recoñecido polo comité organizador do Nobel. Cando o Dalai Lama [[Tenzin Gyatso]] recibiu o premio en [[1989]], o presidente do comité dixo que o premio era &quot;en parte un tributo á memoria de Mahatma Gandhi&quot;. 
    
O site oficial do premio Nobel ten un artigo sobre iso [https://web.archive.org/web/20040803025551/http://www.nobel.se/peace/articles/gandhi/index.html].
   
Ao longo de súa vida, as actividades de Gandhi atraeron todo tipo de comentarios e opinións. Por exemplo, [[Winston Churchill]] chegou a chamalo &quot;faquir marrón&quot; {{Cómpre referencia}}. Por outro lado, [[Albert Einstein]] dixo sobre Gandhi que ''as xeracións por vir terán dificultade en crer que un home como este realmente existiu e camiñou sobre a Terra.''

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|:Category:Mohandas K. Gandhi}}
{{Wikiquote|Mahatma Gandhi}}
{{Portal|India}}
=== Bibliografía ===
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''A miña vida e as miñas experiencias coa verdade''. Río de xaneiro : O Cruceiro, 1968.
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''Autobiografía : miña vida e miñas experiencias coa verdade''. São Paulo : Palas Athena, 1999 
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''A roca e o pensar calmo ''. São Paulo : Palas Athena, 1991
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''As palabras de Gandhi''. Río de Xaneiro : Record, 1984?
* ROHDEN, Huberto. ''Mahatma Gandhi : ideas e ideais dun politico mistico''. São Paulo : Alvorada, 1988
* RÜHE, Peter. ''Gandhi''. ISBN 0-7148-9279-3

=== Outros artigos ===
* [[India]]
* [[Hinduísmo]]
* [[Commonwealth de Nacións]]
* [[Desobediencia civil]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gandhiserve.org The GandhiServe Foundation]
* [http://www.gandhiservefoundation.org Fotografías do Mahatma Gandhi]
* [https://web.archive.org/web/20190809191534/http://www.mahatma.org.in/ The Official Mahatma Gandhi eArchive &amp; Reference Library]
* [http://www.mkgandhi.org mkgandhi.org]
* [https://web.archive.org/web/20080516231847/http://eserver.org/history/ghandi-nobody-knows.txt The Gandhi Nobody Knows] Unha recensión sobre o filme ''Gandhi''.

{{Persoa do ano segundo a revista Time}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gandhi, Mahatma}}
[[Categoría:Políticos da India]]
[[Categoría:Nados en Gujarat]]
[[Categoría:Nados en 1869]]
[[Categoría:Finados en 1948]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Biografías)]]
[[Categoría:Escritores en lingua gujarati]]
[[Categoría:Activistas contra a pobreza]]
[[Categoría:Activistas da India]]</text>
      <sha1>5i8vogcn9lbahwg6bmhe0mjf0hvtf9t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162848</id>
      <parentid>6162844</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:48:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfonso Márquez</username>
        <id>1987</id>
      </contributor>
      <comment>texto traducido desde a wiki .[[en:Mahatma Gandhi]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31187" xml:space="preserve">{{1000}}
{{redirección|Gandhi}}
{{Biografía 
|coñecido_por        = Pacifismo
|cónxuxe             = Kasturba Gandhi
|fillos              = Harilal&lt;br /&gt;Manilal&lt;br /&gt;Ramdas&lt;br /&gt;Devdas
}}
'''Mohandas Karamchand Gandhi'''&lt;ref&gt;{{Diciopedia|Gandhi, Mohandas Karamchand|2|971}}&lt;/ref&gt; (en [[Lingua gujarati|gujarati]], '''મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી''', [[devanágari]] '''मोहनदास करमचन्द गांधी'''), máis coñecido popularmente por '''Mahatma Gandhi''' (''Mahatma'', do [[Lingua sánscrita|sánscrito]] &quot;grande alma&quot;), nado en [[Porbandar]] ([[Gujarat]]) o [[2 de outubro]] de [[1869]] e finado en [[Nova Deli]] o [[30 de xaneiro]] de [[1948]], foi un avogado indio,&lt;ref&gt;{{cita web|author=B. R. Nanda|title=Mahatma Gandhi|url=https://www.britannica.com/biography/Mahatma-Gandhi|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|year=2019 |cita= &quot;Mahatma Gandhi, de nome Mohandas Karamchand Gandhi, (nacido o 2 de outubro de 1869 en Porbandar, India e finado en Delhi o 30 de xaneiro de 1948), avogado e político indio., ...&quot;}} &lt;/ref&gt; [[Nacionalismo#Formas_de_nacionalismo|nacionalista anticolonial]]&lt;ref name=&quot;GangulyDocker20082&quot;&gt;{{cita libro|last1=Ganguly|first1=Debjani|title=Rethinking Gandhi and Nonviolent Relationality: Global Perspectives|url=https://books.google.com/books?id=cId9AgAAQBAJ&amp;pg=PA4|pages=4–|year=2008|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-07431-0|last2=Docker|first2=John |cita= &quot;... marca a Gandhi como unha figura cosmopolita híbrida que transformou... a política nacionalista anticolonial no século XX dun xeito que nin os nacionalistas indios indíxenas nin occidentalizados puideron.&quot;}}&lt;/ref&gt; e un  [[Ética política|político ético]]&lt;ref name=&quot;Parel20162&quot;&gt;{{cita libro|last=Parel|first=Anthony J|title=Pax Gandhiana: The Political Philosophy of Mahatma Gandhi|url=https://books.google.com/books?id=bMGSDAAAQBAJ&amp;pg=PA202|pages=202–|year=2016|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-049146-8 |cita= &quot;Gandhi apostou a súa reputación como pensador político orixinal neste tema específico. Ata agora, a violencia fora usada en nome dos dereitos políticos, como en disturbios na rúa, rexicidios ou revolucións armadas. Gandhi cre que hai un xeito mellor. de garantir os dereitos políticos, o da non violencia, e que esta nova vía marca un avance na ética política”.}}&lt;/ref&gt; que empregou a [[resistencia non violenta]] para liderar a exitosa [[Movemento de independencia da India|campaña pola independencia da India]] do [[Raj Británico|dominio británico]],&lt;ref name=&quot;Stein20102&quot;&gt;{{cita libro|last=Stein|first=Burton|title=A History of India|url=https://books.google.com/books?id=QY4zdTDwMAQC&amp;pg=GBS.PA289|pages=289–|year=2010|publisher=John Wiley &amp; Sons|isbn=978-1-4443-2351-1|cita=Gandhi foi o xenio principal da campaña posterior, e finalmente exitosa, pola independencia da India.|author-link=Burton Stein}}&lt;/ref&gt; e máis tarde inspirar movementos polos [[Movemento polos dereitos civís|dereitos civís]] e pola liberdade en todo o mundo. O nome honorífico de '''[[Mahatmā]]''' ([[Lingua sánscrita|sánscrito]]: &quot;alma grande&quot;, &quot;venerable&quot;), aplicado por primeira vez a el en 1914 en [[Suráfrica]], úsase agora en todo o mundo.&lt;ref name=&quot;McGregor19932&quot;&gt;{{Cite book|last=McGregor|first=Ronald Stuart|url=https://archive.org/details/oxfordhindiengli00mcgr_0|title=The Oxford Hindi-English Dictionary|publisher=Oxford University Press|year=1993|isbn=978-0-19-864339-5|page=[https://archive.org/details/oxfordhindiengli00mcgr_0/page/799 799]|data-acceso=17 de agosto do 2022|cita= (''mahā-'' (S. &quot;grande, poderoso, longo, ..., eminente&quot;) + ''[[Atman|ātmā]]'' (S. &quot;'''1.''' alma, espírito; o eu, o individuo; a mente, o corazón; ''2.'' o ser último.&quot;): &quot;alma alta, de natureza nobre; un home nobre ou venerable.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;rajmohan_gandhi_p1722&quot;&gt;{{cite book|last=Gandhi|first=Rajmohan|url=https://books.google.com/books?id=FauJL7LKXmkC&amp;pg=PA172|title=Gandhi: The Man, His People, and the Empire|year=2006|isbn=978-0-520-25570-8|page=172|cita=...Kasturba acompañaría a Gandhi na súa saída da [[Cidade do Cabo]] cara a [[Inglaterra]] en xullo de 1914 &quot;en ruta&quot; á India. ... En diferentes cidades surafricanas ([[Pretoria]], [[Cidade do Cabo]], [[Bloemfontein]], [[Xohanesburgo]] e as cidades de [[KwaZulu-Natal|Natal]] de [[Durban ]] e [[Verulam, KwaZulu-Natal|Verulam]]), os mártires da loita foron homenaxeados na despedida de Gandhi. Os discursos en [[Durban]] e Verulam referíanse a Gandhi como un &quot;Mahatma&quot;, &quot;gran alma&quot;. Era visto como unha grande alma porque asumira a causa dos pobres. Os brancos tamén dixeron cousas boas sobre Gandhi, que auguraba un futuro para o Imperio se respectaba a xustiza.|author-link=Rajmohan Gandhi}}&lt;/ref&gt;

Nado e criado no seo dunha familia [[hindús|hindú]] da costa de [[Gujarat]], Gandhi formouse en dereito no [[Inner Amorne]] de Londres, e foi proclamado avogado aos 22 anos, en xuño de 1891. Tras dous anos de incerteza na India, onde non puido iniciar unha práctica xurídica exitosa, trasladouse a Suráfrica en 1893 para representar a un comerciante indio nun xuízo. Viviu en Suráfrica durante 21 anos. Foi aquí onde Gandhi formou unha familia e empregou por primeira vez a resistencia non violenta nunha campaña polos dereitos civís. En 1915, con 45 anos, regresou á India e pronto se puxo a organizar a campesiños, agricultores e traballadores urbanos para protestar contra os excesivos impostos sobre a terra e a discriminación.

Ao asumir o liderado do [[Congreso Nacional Indio]] en 1921, Gandhi dirixiu campañas a nivel nacional para aliviar a pobreza, ampliar os dereitos das mulleres, construír a amizade relixiosa e étnica, acabar coa [[intocabilidade]]&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.dictionary.com/browse/untouchability|título=Definition of untouchability {{!}} Dictionary.com|data-acceso=17 de agosto do 2022 |páxina-web=www.dictionary.com|idioma=en|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201128033833/https://www.dictionary.com/browse/untouchability|data-arquivo=2021-02-28}}&lt;/ref&gt; e, sobre todo, lograr o ''[[swaraj]]'' ou autogoberno.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Maeleine Slade |first1=Mirabehn |title=Gleanings Gathered at Bapu's Feet |publisher=Navjivan publications |location=Ahmedabad |url=http://gandhiserve.org/e/information/questions_and_answers/faq5/faq5.htm |data-acceso=17 de agosto do 2022}}&lt;/ref&gt; Gandhi adoptou o ''[[dhoti]]'' curto, tecido con fío [[Roca|fiado a man]] como unha marca de identificación cos pobres rurais da India. Comezou a vivir nunha [[Sabarmati Ashram|comunidade residencial autosuficiente]], para comer comida sinxela, e emprendeu [[Lista de xaxúns realizados por Mahatma Gandhi|longos xaxúns]] como medio tanto de introspección como de protesta política. Achegando o nacionalismo anticolonial aos indios comúns, Gandhi levounos a desafiar, en 1930, o imposto sobre a sal imposto polos británicos coa [[Marcha do sal|marcha do sal de Dandi]] de 400 km. e, en 1942, a pedir aos británicos que abandonasen a India. Foi encarcerado moitas veces e durante moitos anos tanto en Suráfrica como na India.

A visión de Gandhi dunha India independente baseada no [[pluralismo relixioso]] foi desafiada a principios dos anos 40 por un nacionalismo musulmán que esixía unha patria separada para os musulmáns dentro da [[Presidencias e provincias da India británica|India británica]].&lt;ref name=Khan2007-page1&gt;{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/18|data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2007|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12078-3|page=[https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/18 18] |cita= &quot;A Liga Musulmá só se fixo popular entre os musulmáns do sur de Asia durante a segunda guerra mundial. ... A finais da década de 1940, a Liga e o Congreso inculcáranlles aos británicos as súas propias visións dun futuro libre para o pobo indio. ...unha, articulada polo Congreso, baseábase na idea dunha India plural e unida como fogar de todos os indios e a outra, expresada pola Liga, baseábase na base do nacionalismo musulmán e na creación. dunha patria musulmá separada.&quot; (p. 18)}} &lt;/ref&gt; En agosto de 1947, Gran Bretaña concedeu a independencia, pero o Imperio Indio Británico&lt;ref name=Khan2007-page1 /&gt; foi [[partición da India|partido]] en dous [[Dominio británico|dominios]], un o da [[dominio da India|India]] de maioría hindú e outro o do [[Dominio de Paquistán|Paquistán]] de maioría musulmá.&lt;ref name=autogenerated3&gt;{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://archive.org/details/greatpartitionma00khan ||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2007|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12078-3|page=[https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/n30 1] | cita= &quot;Os surafricanos decatáronse de que o Imperio Británico da India dividiríase o 3 de xuño de 1947. Decatáronse pola radio, polos seus familiares e amigos, pola lectura dos xornais e, máis tarde, polos panfletos do goberno. Entre unha poboación de case catrocentos millóns de habitantes, onde a gran maioría vivía no campo, ..., non é de estrañar que moitos ... non se decatasen da noticia ata moitas semanas despois. Para algúns, a carnicería e o traslado forzoso dos meses de verán de 1947 pode ser o primeiro que souberon da creación dos dous novos estados que xurdiron do fragmentado e debilitado imperio británico na India.&quot; (p. 1)}}&lt;/ref&gt; Cando moitos hindús, musulmáns e [[sijs]] desprazados dirixíronse ás súas novas terras, estalou a violencia relixiosa, especialmente na [[Punjab|rexión do Punjab]] e [[Bengala]]. Absténdose de participar no [[Día da Independencia (India)|celebración oficial da independencia]], Gandhi visitou as zonas afectadas, tentando aliviar a angustia. Nos meses seguintes, emprendeu varias [[folgas de fame]] para deter a violencia relixiosa. A última, iniciada en Delhi o 12 de xaneiro de 1948, cando tiña 78 anos,&lt;ref name=Brown1991-p380&gt;[[#Brown1991|Brown (1991)]], p. 380: &quot;A pesar da súa sensación de impotencia e, de feito, debido a ela, Delhi ía ser o escenario do que el chamou o seu maior xaxún... A súa decisión foi tomada repentinamente, aínda que despois dunha considerable reflexión - non deu ningunha pista diso nin sequera a Nehru e Patel que estaban con el pouco antes de que anunciase a súa intención nunha reunión de oración o 12 de xaneiro de 1948. Dixo que xaxuaría ata que se restablecese a paz comunal, unha paz real e non a calma dunha cidade morta imposta pola policía e as tropas. Patel e o goberno tomáronse o xaxún, en parte, como unha condena á súa decisión de reter unha considerable suma de diñeiro en efectivo aínda pendente de pago a Paquistán como resultado da asignación dos bens da India indivisa debido ás hostilidades que estalaran en Caxemira; ... Pero mesmo cando o goberno accedeu a pagar o diñeiro en efectivo, Gandhi non quixo romper o seu xaxún: iso só o faría despois de que un gran número de importantes políticos e líderes de organismos comunais acordasen un plan conxunto para restaurar a vida normal na cidade.&quot;&lt;/ref&gt; Tamén tiña o obxectivo indirecto de meter presión á India para que pagase algúns activos en efectivo que se debían a Paquistán.&lt;ref name=Brown1991-p380 /&gt; Aínda que o Goberno da India cedeu, do mesmo xeito que os alborotadores relixiosos, a crenza de que Gandhi fora demasiado firme no seu defensa tanto de Paquistán como dos musulmáns indios, especialmente os asediados en Delhi, estendeuse entre algúns hindús na India.&lt;ref name=talbot-singh-delhi&gt;{{cita libro |last1=Talbot |first1=Ian |last2=Singh |first2=Gurharpal |title=The Partition of India |url=https://books.google.com/books?id=utKmPQAACAAJ&amp;pg=PA118 |year=2009 |pages=118–119|publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-85661-4|quote=Xa é case un tópico que a partición transformou Delhi de cidade mogol a cidade punjabi. As amargas experiencias dos refuxiados animáronlles a apoiar aos partidos hindús de dereitas. ... Os problemas comezaron en setembro (1947) tras a chegada dos refuxiados de Paquistán, que estaban decididos a vingarse e a expulsar aos musulmáns das propiedades que poderían ocupar. Gandhi, nas súas reunións de oración en Birla House, denunciou a expulsión &quot;torcida e pouco caballerosa&quot; dos musulmáns. A pesar destas exhortaciones, dous terzos dos musulmáns da cidade acabaron abandonando a capital da India.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Brown1991-p380 /&gt; Entre eles estaba [[Nathuram Godse]], un militante do [[nacionalismo hindú|nacionalista hindú]] do oeste da India, que [[Asasinato de Mahatma Gandhi|asasinou a Gandhi]] disparándolle tres balas no peito nunha reunión de oración interrelixiosa en Delhi o 30 de xaneiro de 1948.&lt;ref name=&quot;CushRobinson2008&quot;&gt;{{Cite book|last1=Cush|first1=Denise|last2=Robinson|first2=Catherine|last3=York|first3=Michael|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&amp;pg=PA544||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2008|publisher=Taylor &amp; Francis|isbn=978-0-7007-1267-0|page=544 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131012221104/http://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&amp;pg=PA544|archive-date=12 de outubro de 2013 |cita= &quot;A apoteose deste contraste é o asasinato de Gandhi en 1948 por un militante Nathuram Godse, sobre a base da súa 'débil' visión acomodaticia cara ao novo estado de Paquistán.&quot; (p. 544)}}&lt;/ref&gt;

O 2 de outubro, aniversario do nacemento de Gandhi, conmemórase o [[Gandhi Jayanti]], [[Día nacional|festa nacional]] na India, e en todo o mundo como o [[Día Internacional da Non Violencia|Día Internacional da Non Violencia]] . Gandhi é comunmente, aínda que non formalmente, considerado o [[Pai da Nación]] na India&lt;ref name=&quot;archive.indianexpress.com&quot;&gt;{{cite news |url=http://archive.indianexpress.com/news/gandhi-not-formally-conferred-father-of-the-nation-title-govt/973101/ |title=Gandhi not formally conferred 'Father of the Nation' title: Govt |archive-url=https://web.archive.org/web/20140906121950/http://archive.indianexpress.com/news/gandhi-not-formally-conferred-father-of-the-nation-title-govt/973101 |archive-date=6 de setembro de 2014 |work=[[The Indian Express]] |date=11 July 2012 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;timesofindia.indiatimes.com&quot;&gt;{{cite news |url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Constitution-doesnt-permit-Father-of-the-Nation-title-Government/articleshow/16961980.cms |title=Constitution doesn't permit 'Father of the Nation' title: Government |archive-url=https://web.archive.org/web/20170107223546/http://timesofindia.indiatimes.com/india/Constitution-doesnt-permit-Father-of-the-Nation-title-Government/articleshow/16961980.cms |archive-date=7 de xaneiro de 2017 |work=The Times of India |date=26 de outubro de 2012 }}&lt;/ref&gt; e chamabano comunmente '''Bapu'''&lt;ref name=&quot;Nehru&quot;&gt;{{cite book |last1=Nehru |first1=Jawaharlal |title=An Autobiography |publisher=Bodley Head }}&lt;/ref&gt; ([[Lingua gujarati|Gujarati]]: termo cariñoso para ''pai'',&lt;ref name=&quot;McAllister1982&quot; /&gt; ''papa''&lt;ref name=&quot;McAllister1982&quot;&gt;{{Cite book|last=McAllister|first=Pam|title=Reweaving the Web of Life: Feminism and Nonviolence|url=https://archive.org/details/reweavingwebofli00mcal ||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=1982|publisher=New Society Publishers|isbn=978-0-86571-017-7|page=[https://archive.org/details/reweavingwebofli00mcal/page/194 194] |cita= &quot;Con amor, Teu, Bapu (Pechaches co termo de agarimo que usaban os teus amigos próximos, o termo que usabas con todos os líderes do movemento, que significa aproximadamente 'Papá'&quot;. Outra carta escrita en 1940 mostra unha tenrura e un agarimo similares.}} &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Eck2003&quot;&gt;{{Cite book|last=Eck|first=Diana L.|author-link=Diana Eck|title=Encountering God: A Spiritual Journey from Bozeman to Banaras|url=https://books.google.com/books?id=XpR0AmKLeY4C&amp;pg=PA210||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2003|publisher=[[Beacon Press]]|isbn=978-0-8070-7301-8|page=210 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131012220529/http://books.google.com/books?id=XpR0AmKLeY4C&amp;pg=PA210|archive-date=12 de outubro de 2013 |cita= &quot;...&amp;nbsp;a súa sobriña Manu, quen, como outros, chamou a este Gandhi inmortal 'Bapu', que non significa 'pai', senón o familiar, 'papá'&quot;. (p. 210)}} &lt;/ref&gt;).

Gandhi foi un influente defensor do [[Satyagraha]] (principio da non agresión, forma non violenta de protesta) como un medio de [[revolución]]. Gandhi axudou a liberar a India do goberno [[Gran Bretaña|británico]], inspirando a outros pobos coloniais a traballar polas súas propias independencias e en última análise para o desmantelamento do [[Imperio Británico]] e a súa substitución pola [[Comunidade Británica]] ([[Commonwealth de Nacións|Commonwealth]]). O principio do ''satyagraha'', frecuentemente traducido como &quot;o camiño da verdade&quot; ou &quot;a busca da verdade&quot;, tamén inspirou xeracións de activistas democráticos e antirracistas, incluíndo [[Martin Luther King]] e [[Nelson Mandela]]. Frecuentemente Gandhi afirmaba a simplicidade dos seus valores, derivados da crenza tradicional [[hinduísmo|hindú]]: verdade (''satya'') e non violencia (''ahimsa'').

== Traxectoria ==
=== Xuventude ===
Mohandas Gandhi era fillo de Karamchand Gandhi, o ''dewan'' (ministro xefe) de Porbandar, e Putliba (cuarta esposa de Karamchand). Eran descendentes de mercadores (a palabra ''gandhi'' quere dicir vendedor, de mercerias e alimentos). Aos 13 anos Mohandas casou con Kasturba, da mesma idade, nunha unión previamente acordada entre as familias dos noivos. O matrimonio tivo catro fillos, todos nenos: [[Harlal Gandhi]] ([[1888]]), [[Manilal Gandhi]] ([[1892]]), [[Ramdas Gandhi]] ([[1897]]) e [[Devdas Gandhi]] ([[1900]]).
Aos 19 anos a familia de Mohandas enviouno a estudar [[Dereito]] na [[Universidade de Londres]]. Despois de se formar, pasou a traballar como avogado en [[Durban]], [[Suráfrica]] ([[1893]]). Neste período, despois dun accidente que sufriu nun tren en [[Pietermaritzburg]] (Gandhi viaxaba na primeira clase e solicitáronlle que pasase para a terceira: ao recusar o cambio, botárono fóra do tren), comezou tamén a súa traxectoria política avogando contra as leis discriminatorias entón vixentes. Fundou o [[Congreso Indio de Natal]]. Participou no bando británico na [[guerra anglo-bóer]], para a que formou un corpo auxiliar indio de servizos médicos. Trala guerra fundou o xornal ''Indian Opinion'', onde comezaba a predicar a austeridade, a resistencia pasiva e a non violencia activa. Durante un breve período de tempo viviu en [[Xohanesburgo]] como avogado.

[[Ficheiro:Gandhi and Kasturbhai 1902.jpg|miniatura|230px|Gandhi e a súa esposa [[Kasturba Gandhi|Kasturba]] (1902).]]

Foi un dos promotores da folga contra da lei que lles prohibía aos indios entrar no [[Transvaal]]. Gandhi foi detido o [[6 de novembro]] de [[1913]] mentres lideraba unha marcha de mineiros indios que traballaban en Suráfrica, pero conseguiu que entrase en vigor unha lei que eximía os indios de pagaren os impostos especiais que ata entón estaban obrigados a pagar e que lles permitía instalarse no Transvaal e en [[KwaZulu-Natal]]. Gandhi inspirábase no [[Bhagavad Gita]] e nos textos de [[Leon Tolstoi]], que na [[década de 1880]] emprendeu unha profunda conversión persoal para un tipo de [[anarquismo cristián]]. Gandhi traduciu a obra de Tolstoi ''Carta para un hindú''&lt;ref&gt;[https://www.gutenberg.org/files/7176/7176-h/7176-h.htm ''Letter to a Hindú''], de Lev Tolstoi {{en}}.&lt;/ref&gt; escrita en [[1908]] en resposta aos agresivos nacionalistas indios, o que levou a Gandhi e Tolstoi a se corresponderen ata a morte do ruso no [[1910]]. A carta de Tolstoi usa a filosofía hindú presente nos [[Veda (relixión)|Vedas]] e nos relatos do deus hindú Krishna para presentar o seu punto de vista respecto ao crecemento do nacionalismo indio.

En [[1914]], durante a [[primeira guerra mundial]], Gandhi retornou á India, onde participou na campaña polo alistamento de indios no Exército Británico da India.

=== Movemento pola independencia india ===
{{Artigo Principal|Movemento de independencia da India}}
Despois da guerra, Gandhi envolveuse no [[Congreso Nacional Indio]] e no movemento pola independencia. Gañou notoriedade internacional pola súa política de [[desobediencia civil]] e polo uso do [[xaxún]] como forma de protesta. Por eses motivos as autoridades inglesas decretaron a súa prisión varias veces, que foron seguidas por protestas pedindo a súa liberación (por exemplo, o [[18 de marzo]] de [[1922]], cando foi sentenciado a seis anos de prisión por desobediencia civil, mais cumpriu apenas dous anos).

Outra estratexia eficiente de Gandhi pola independencia foi a política do ''swadeshi'' -o boicot a todos os produtos importados-, especialmente os producidos en Inglaterra. Unida a isto estaba a súa proposta de que todos os indios deberían vestir o ''khadi'' -vestimentas caseiras- en vez de comprar produtos téxtiles británicos. Gandhi declaraba que toda muller india, rica ou pobre, debería empregar parte do seu día fabricando o ''khadi'' en apoio ao movemento de [[independencia]]. Esta era unha estratexia para incluír as mulleres no movemento, nun período en que se pensaba que tales actividades non eran apropiadas ás mulleres.

[[Ficheiro:Marche sel.jpg|miniatura|200px|dereita|Gandhi, canda os seus seguidores, durante a [[marcha do sal]] (1930).]]

A súa posición pro-independencia endureceuse despois da [[Masacre de Amritsar]] en [[1920]], cando soldados británicos abriron fogo matando centos de indios que protestaban pacificamente contra medidas autoritarias do goberno británico e contra a prisión de líderes nacionalistas indios.

Unha das súas accións máis eficaces foi a [[marcha do sal]], coñecida como Marcha Dandi, que comezou o [[12 de marzo]] de [[1930]] e terminou o [[5 de abril]], cando Gandhi levou milleiros de persoas ao mar co fin de colleitaren o seu propio sal en vez de pagar a taxa prevista sobre o [[cloruro de sodio|sal]] comprado.

En [[8 de maio]] de [[1933]], Gandhi comezou un xaxún que duraría 21 días en protesta á &quot;opresión&quot; británica contra a India. En [[Bombai]], o día [[3 de marzo]] de [[1939]], Gandhi xaxuou novamente en protesta contra as regras autoritarias e autocráticas para a India.

=== A Segunda Guerra Mundial ===
[[Ficheiro:Tagore Gandhi.jpg|miniatura|esquerda|[[Rabindranath Tagore]] e Gandhi en [[1940]].]]

Gandhi comezou a pedir cada vez máis insistentemente a independencia durante a [[II Guerra Mundial]], a través dunha campaña clamando pola saída dos británicos da India (''Quit India'', literalmente ''Saian da India''), que se tornou en pouco tempo o maior movemento pola independencia, ocasionando detencións en masa e violencia nunha escala inédita. Gandhi e os seus partidarios deixaron claro que non apoiarían a causa británica na guerra, a non ser que fose garantida á India a independencia inmediata. Durante este tempo, el ata mesmo aceptou un fin do seu chamamento á non violencia, doutra forma un principio intocábel, alegando que a &quot;anarquía ordenada&quot; ao redor del era &quot;peor do que a anarquía real&quot;. Foi entón preso en Bombai polas forzas británicas o [[9 de agosto]] de [[1942]] e mantido no cárcere por dous anos.

=== División da India ===
Gandhi tivo grande influencia entre as comunidades [[Hinduísmo|hindú]] e [[islam|musulmá]] da India. Adóitase dicir que el terminaba liortas comunais só coa súa presenza. Gandhi posicionouse vehementemente contra calquera plan que dividise a India en dous [[estado]]s, o que efectivamente aconteceu, creando a [[India]] -predominantemente hindú- e o [[Paquistán]] -predominantemente musulmán-. No día da transferencia de poder, Gandhi non celebrou a independencia co resto da India senón que, ao contrario, lamentou só a división do país en [[Calcuta]].

Gandhi iniciara un xaxún o [[13 de xaneiro]] de [[1948]] en protesta contra a violencia cometida por indios e paquistanís. No día 20 daquel mes, sufriu un atentado: unha bomba foi lanzada na súa dirección, mais ninguén foi ferido. Non obstante, o día [[30 de xaneiro]] de [[1948]], Gandhi foi asasinado a tiros, en [[Nova Deli]], por Nathuron Godse, un hindú radical que responsabilizaba a Gandhi polo enfraquecemento do novo goberno ao insistir no pagamento de certas débedas ao Paquistán. Godse foi despois xulgado, condenado e [[forca|enforcado]], a pesar de que o último rogo de Gandhi fose precisamente que non se castigase ao seu asasino.

O corpo do Mahatma foi cremado e as súas cinzas botadas ao [[río Ganxes]].

É significativo sobre a longa busca de Gandhi polo seu deus o feito de que as súas últimas palabras foron un [[mantra]] popular na concepción hindú dun deus coñecido como Rama: &quot;Hai Ram!&quot;. Este mantra é visto como un sinal de inspiración tanto para o espírito canto para o idealismo político, relacionado a unha posibilidade de paz na unificación.

== Principios ==
A filosofía de Gandhi e as súas ideas sobre o ''satya'' e o ''ahimsa'' foron influenciadas polo [[Bhagavad Gita]] e por crenzas hindús e da relixión xainista. O concepto de 'non violencia' ([[ahimsa]]) permaneceu por moito tempo no pensamento relixioso da India e pode ser encontrado en diversas pasaxes de textos hindús, budistas e xainistas. Gandhi explica a súa filosofía como un xeito de vida na súa autobiografía ''A Historia dos meus experimentos coa Verdade'' (''The Story of my Experiments with Truth'').

Estritamente vexetariano, escribiu libros sobre o [[vexetarianismo]] mentres estudaba dereito en Londres (onde atopou un entusiasta do vexetarianismo, [[Henry Salt]], nos encontros da chamada Sociedade Vexetariana). Ser vexetariano formaba parte das tradicións hindús e xainistas. A maioría dos hindús no estado de Gujarat érano, efectivamente. Gandhi experimentou diversos tipos de alimentación e concluíu que unha dieta debe ser ser suficiente para satisfacer as necesidades do corpo humano. Xaxuaba moito, e usaba o xaxún frecuentemente como estratexia política.

[[Ficheiro:Gandhi spinning Noakhali 1946.jpg|dereita|miniatura|Gandhi fiando, foto de [[1946]]]]

Gandhi renunciou ao sexo cando tiña 36 anos de idade e aínda estaba casado, unha decisión que foi profundamente influenciada pola crenza hindú do ''brachmacharya'', ou pureza espiritual e práctica, directamente asociada ao celibato. Tamén pasaba un día da semana en silencio. Absterse de falar, segundo dicía, traíalle a paz interior. O silencio tiña orixes nas crenzas do ''mouna'' e do ''shanti''. Neses días el comunicábase cos demais só escribindo.

Despois de retornar á India tras exercer como avogado en Suráfrica, el deixou de usar as roupas que representaban riqueza e éxito. Pasou a usar un tipo de roupa que acostumaba ser usada polos máis pobres entre os indios. Promovía o uso de roupas feitas na casa (''khadi''). Gandhi e os seus seguidores fabricaban artesanalmente os tecidos da propia roupa e usaban eses tecidos na súas vestiduras; tamén incentivaba os outros a faceren iso, o que representaba unha ameaza ao negocio Británico. A pesar de que os indios estivesen desempregados, en gran parte pola decadencia da industria téxtil, eran forzados a comprar roupas feitas en industrias inglesas. Se os indios fixesen as súas propias roupas, iso arruinaría a industria téxtil Británica. O tear manual, símbolo dese acto de afirmación, remataría sendo incorporado á bandeira do Congreso Nacional Indio e á propia bandeira india.

Tamén estaba contra o sistema convencional de educación en escolas, preferindo crer que os cativos aprenderían máis con seus pais e coa sociedade. En Suráfrica, Gandhi e outros homes máis vellos formaron un grupo de profesores que lles ensinaba directa e libremente aos meniños.

== Representacións artísticas ==
A representación máis famosa da vida de Gandhi é o filme ''[[Gandhi (filme)|Gandhi]]'', de [[1982]], dirixido por [[Richard Attenborough]] e con [[Ben Kingsley]] como protagonista. Outro filme que trata da vida de Gandhi, particularmente do seu paso por Suráfrica, é ''The Making of the Mahatma'', dirixido por Shyan Benegal.

== Candidaturas para o Premio Nobel da Paz ==
Gandhi nunca recibiu o [[Nobel da Paz|premio Nobel da Paz]], a pesar de ter sido proposto como candidato cinco veces entre [[1937]] e [[1948]]. Décadas despois o erro foi recoñecido polo comité organizador do Nobel. Cando o Dalai Lama [[Tenzin Gyatso]] recibiu o premio en [[1989]], o presidente do comité dixo que o premio era &quot;en parte un tributo á memoria de Mahatma Gandhi&quot;. 
    
O site oficial do premio Nobel ten un artigo sobre iso [https://web.archive.org/web/20040803025551/http://www.nobel.se/peace/articles/gandhi/index.html].
   
Ao longo de súa vida, as actividades de Gandhi atraeron todo tipo de comentarios e opinións. Por exemplo, [[Winston Churchill]] chegou a chamalo &quot;faquir marrón&quot; {{Cómpre referencia}}. Por outro lado, [[Albert Einstein]] dixo sobre Gandhi que ''as xeracións por vir terán dificultade en crer que un home como este realmente existiu e camiñou sobre a Terra.''

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|:Category:Mohandas K. Gandhi}}
{{Wikiquote|Mahatma Gandhi}}
{{Portal|India}}
=== Bibliografía ===
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''A miña vida e as miñas experiencias coa verdade''. Río de xaneiro : O Cruceiro, 1968.
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''Autobiografía : miña vida e miñas experiencias coa verdade''. São Paulo : Palas Athena, 1999 
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''A roca e o pensar calmo ''. São Paulo : Palas Athena, 1991
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''As palabras de Gandhi''. Río de Xaneiro : Record, 1984?
* ROHDEN, Huberto. ''Mahatma Gandhi : ideas e ideais dun politico mistico''. São Paulo : Alvorada, 1988
* RÜHE, Peter. ''Gandhi''. ISBN 0-7148-9279-3

=== Outros artigos ===
* [[India]]
* [[Hinduísmo]]
* [[Commonwealth de Nacións]]
* [[Desobediencia civil]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gandhiserve.org The GandhiServe Foundation]
* [http://www.gandhiservefoundation.org Fotografías do Mahatma Gandhi]
* [https://web.archive.org/web/20190809191534/http://www.mahatma.org.in/ The Official Mahatma Gandhi eArchive &amp; Reference Library]
* [http://www.mkgandhi.org mkgandhi.org]
* [https://web.archive.org/web/20080516231847/http://eserver.org/history/ghandi-nobody-knows.txt The Gandhi Nobody Knows] Unha recensión sobre o filme ''Gandhi''.

{{Persoa do ano segundo a revista Time}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gandhi, Mahatma}}
[[Categoría:Políticos da India]]
[[Categoría:Nados en Gujarat]]
[[Categoría:Nados en 1869]]
[[Categoría:Finados en 1948]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Biografías)]]
[[Categoría:Escritores en lingua gujarati]]
[[Categoría:Activistas contra a pobreza]]
[[Categoría:Activistas da India]]</text>
      <sha1>b8vt7pd2qx94ym2sir59ryt12lwx4uk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163185</id>
      <parentid>6162848</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfonso Márquez</username>
        <id>1987</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xuventude */ texto traducido desde a wiki .[[en:Mahatma Gandhi#Early life and background]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33826" xml:space="preserve">{{1000}}
{{redirección|Gandhi}}
{{Biografía 
|coñecido_por        = Pacifismo
|cónxuxe             = Kasturba Gandhi
|fillos              = Harilal&lt;br /&gt;Manilal&lt;br /&gt;Ramdas&lt;br /&gt;Devdas
}}
'''Mohandas Karamchand Gandhi'''&lt;ref&gt;{{Diciopedia|Gandhi, Mohandas Karamchand|2|971}}&lt;/ref&gt; (en [[Lingua gujarati|gujarati]], '''મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી''', [[devanágari]] '''मोहनदास करमचन्द गांधी'''), máis coñecido popularmente por '''Mahatma Gandhi''' (''Mahatma'', do [[Lingua sánscrita|sánscrito]] &quot;grande alma&quot;), nado en [[Porbandar]] ([[Gujarat]]) o [[2 de outubro]] de [[1869]] e finado en [[Nova Deli]] o [[30 de xaneiro]] de [[1948]], foi un avogado indio,&lt;ref&gt;{{cita web|author=B. R. Nanda|title=Mahatma Gandhi|url=https://www.britannica.com/biography/Mahatma-Gandhi|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|year=2019 |cita= &quot;Mahatma Gandhi, de nome Mohandas Karamchand Gandhi, (nacido o 2 de outubro de 1869 en Porbandar, India e finado en Delhi o 30 de xaneiro de 1948), avogado e político indio., ...&quot;}} &lt;/ref&gt; [[Nacionalismo#Formas_de_nacionalismo|nacionalista anticolonial]]&lt;ref name=&quot;GangulyDocker20082&quot;&gt;{{cita libro|last1=Ganguly|first1=Debjani|title=Rethinking Gandhi and Nonviolent Relationality: Global Perspectives|url=https://books.google.com/books?id=cId9AgAAQBAJ&amp;pg=PA4|pages=4–|year=2008|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-07431-0|last2=Docker|first2=John |cita= &quot;... marca a Gandhi como unha figura cosmopolita híbrida que transformou... a política nacionalista anticolonial no século XX dun xeito que nin os nacionalistas indios indíxenas nin occidentalizados puideron.&quot;}}&lt;/ref&gt; e un  [[Ética política|político ético]]&lt;ref name=&quot;Parel20162&quot;&gt;{{cita libro|last=Parel|first=Anthony J|title=Pax Gandhiana: The Political Philosophy of Mahatma Gandhi|url=https://books.google.com/books?id=bMGSDAAAQBAJ&amp;pg=PA202|pages=202–|year=2016|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-049146-8 |cita= &quot;Gandhi apostou a súa reputación como pensador político orixinal neste tema específico. Ata agora, a violencia fora usada en nome dos dereitos políticos, como en disturbios na rúa, rexicidios ou revolucións armadas. Gandhi cre que hai un xeito mellor. de garantir os dereitos políticos, o da non violencia, e que esta nova vía marca un avance na ética política”.}}&lt;/ref&gt; que empregou a [[resistencia non violenta]] para liderar a exitosa [[Movemento de independencia da India|campaña pola independencia da India]] do [[Raj Británico|dominio británico]],&lt;ref name=&quot;Stein20102&quot;&gt;{{cita libro|last=Stein|first=Burton|title=A History of India|url=https://books.google.com/books?id=QY4zdTDwMAQC&amp;pg=GBS.PA289|pages=289–|year=2010|publisher=John Wiley &amp; Sons|isbn=978-1-4443-2351-1|cita=Gandhi foi o xenio principal da campaña posterior, e finalmente exitosa, pola independencia da India.|author-link=Burton Stein}}&lt;/ref&gt; e máis tarde inspirar movementos polos [[Movemento polos dereitos civís|dereitos civís]] e pola liberdade en todo o mundo. O nome honorífico de '''[[Mahatmā]]''' ([[Lingua sánscrita|sánscrito]]: &quot;alma grande&quot;, &quot;venerable&quot;), aplicado por primeira vez a el en 1914 en [[Suráfrica]], úsase agora en todo o mundo.&lt;ref name=&quot;McGregor19932&quot;&gt;{{Cite book|last=McGregor|first=Ronald Stuart|url=https://archive.org/details/oxfordhindiengli00mcgr_0|title=The Oxford Hindi-English Dictionary|publisher=Oxford University Press|year=1993|isbn=978-0-19-864339-5|page=[https://archive.org/details/oxfordhindiengli00mcgr_0/page/799 799]|data-acceso=17 de agosto do 2022|cita= (''mahā-'' (S. &quot;grande, poderoso, longo, ..., eminente&quot;) + ''[[Atman|ātmā]]'' (S. &quot;'''1.''' alma, espírito; o eu, o individuo; a mente, o corazón; ''2.'' o ser último.&quot;): &quot;alma alta, de natureza nobre; un home nobre ou venerable.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;rajmohan_gandhi_p1722&quot;&gt;{{cite book|last=Gandhi|first=Rajmohan|url=https://books.google.com/books?id=FauJL7LKXmkC&amp;pg=PA172|title=Gandhi: The Man, His People, and the Empire|year=2006|isbn=978-0-520-25570-8|page=172|cita=...Kasturba acompañaría a Gandhi na súa saída da [[Cidade do Cabo]] cara a [[Inglaterra]] en xullo de 1914 &quot;en ruta&quot; á India. ... En diferentes cidades surafricanas ([[Pretoria]], [[Cidade do Cabo]], [[Bloemfontein]], [[Xohanesburgo]] e as cidades de [[KwaZulu-Natal|Natal]] de [[Durban ]] e [[Verulam, KwaZulu-Natal|Verulam]]), os mártires da loita foron homenaxeados na despedida de Gandhi. Os discursos en [[Durban]] e Verulam referíanse a Gandhi como un &quot;Mahatma&quot;, &quot;gran alma&quot;. Era visto como unha grande alma porque asumira a causa dos pobres. Os brancos tamén dixeron cousas boas sobre Gandhi, que auguraba un futuro para o Imperio se respectaba a xustiza.|author-link=Rajmohan Gandhi}}&lt;/ref&gt;

Nado e criado no seo dunha familia [[hindús|hindú]] da costa de [[Gujarat]], Gandhi formouse en dereito no [[Inner Amorne]] de Londres, e foi proclamado avogado aos 22 anos, en xuño de 1891. Tras dous anos de incerteza na India, onde non puido iniciar unha práctica xurídica exitosa, trasladouse a Suráfrica en 1893 para representar a un comerciante indio nun xuízo. Viviu en Suráfrica durante 21 anos. Foi aquí onde Gandhi formou unha familia e empregou por primeira vez a resistencia non violenta nunha campaña polos dereitos civís. En 1915, con 45 anos, regresou á India e pronto se puxo a organizar a campesiños, agricultores e traballadores urbanos para protestar contra os excesivos impostos sobre a terra e a discriminación.

Ao asumir o liderado do [[Congreso Nacional Indio]] en 1921, Gandhi dirixiu campañas a nivel nacional para aliviar a pobreza, ampliar os dereitos das mulleres, construír a amizade relixiosa e étnica, acabar coa [[intocabilidade]]&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.dictionary.com/browse/untouchability|título=Definition of untouchability {{!}} Dictionary.com|data-acceso=17 de agosto do 2022 |páxina-web=www.dictionary.com|idioma=en|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201128033833/https://www.dictionary.com/browse/untouchability|data-arquivo=2021-02-28}}&lt;/ref&gt; e, sobre todo, lograr o ''[[swaraj]]'' ou autogoberno.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Maeleine Slade |first1=Mirabehn |title=Gleanings Gathered at Bapu's Feet |publisher=Navjivan publications |location=Ahmedabad |url=http://gandhiserve.org/e/information/questions_and_answers/faq5/faq5.htm |data-acceso=17 de agosto do 2022}}&lt;/ref&gt; Gandhi adoptou o ''[[dhoti]]'' curto, tecido con fío [[Roca|fiado a man]] como unha marca de identificación cos pobres rurais da India. Comezou a vivir nunha [[Sabarmati Ashram|comunidade residencial autosuficiente]], para comer comida sinxela, e emprendeu [[Lista de xaxúns realizados por Mahatma Gandhi|longos xaxúns]] como medio tanto de introspección como de protesta política. Achegando o nacionalismo anticolonial aos indios comúns, Gandhi levounos a desafiar, en 1930, o imposto sobre a sal imposto polos británicos coa [[Marcha do sal|marcha do sal de Dandi]] de 400 km. e, en 1942, a pedir aos británicos que abandonasen a India. Foi encarcerado moitas veces e durante moitos anos tanto en Suráfrica como na India.

A visión de Gandhi dunha India independente baseada no [[pluralismo relixioso]] foi desafiada a principios dos anos 40 por un nacionalismo musulmán que esixía unha patria separada para os musulmáns dentro da [[Presidencias e provincias da India británica|India británica]].&lt;ref name=Khan2007-page1&gt;{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/18|data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2007|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12078-3|page=[https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/18 18] |cita= &quot;A Liga Musulmá só se fixo popular entre os musulmáns do sur de Asia durante a segunda guerra mundial. ... A finais da década de 1940, a Liga e o Congreso inculcáranlles aos británicos as súas propias visións dun futuro libre para o pobo indio. ...unha, articulada polo Congreso, baseábase na idea dunha India plural e unida como fogar de todos os indios e a outra, expresada pola Liga, baseábase na base do nacionalismo musulmán e na creación. dunha patria musulmá separada.&quot; (p. 18)}} &lt;/ref&gt; En agosto de 1947, Gran Bretaña concedeu a independencia, pero o Imperio Indio Británico&lt;ref name=Khan2007-page1 /&gt; foi [[partición da India|partido]] en dous [[Dominio británico|dominios]], un o da [[dominio da India|India]] de maioría hindú e outro o do [[Dominio de Paquistán|Paquistán]] de maioría musulmá.&lt;ref name=autogenerated3&gt;{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://archive.org/details/greatpartitionma00khan ||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2007|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12078-3|page=[https://archive.org/details/greatpartitionma00khan/page/n30 1] | cita= &quot;Os surafricanos decatáronse de que o Imperio Británico da India dividiríase o 3 de xuño de 1947. Decatáronse pola radio, polos seus familiares e amigos, pola lectura dos xornais e, máis tarde, polos panfletos do goberno. Entre unha poboación de case catrocentos millóns de habitantes, onde a gran maioría vivía no campo, ..., non é de estrañar que moitos ... non se decatasen da noticia ata moitas semanas despois. Para algúns, a carnicería e o traslado forzoso dos meses de verán de 1947 pode ser o primeiro que souberon da creación dos dous novos estados que xurdiron do fragmentado e debilitado imperio británico na India.&quot; (p. 1)}}&lt;/ref&gt; Cando moitos hindús, musulmáns e [[sijs]] desprazados dirixíronse ás súas novas terras, estalou a violencia relixiosa, especialmente na [[Punjab|rexión do Punjab]] e [[Bengala]]. Absténdose de participar no [[Día da Independencia (India)|celebración oficial da independencia]], Gandhi visitou as zonas afectadas, tentando aliviar a angustia. Nos meses seguintes, emprendeu varias [[folgas de fame]] para deter a violencia relixiosa. A última, iniciada en Delhi o 12 de xaneiro de 1948, cando tiña 78 anos,&lt;ref name=Brown1991-p380&gt;[[#Brown1991|Brown (1991)]], p. 380: &quot;A pesar da súa sensación de impotencia e, de feito, debido a ela, Delhi ía ser o escenario do que el chamou o seu maior xaxún... A súa decisión foi tomada repentinamente, aínda que despois dunha considerable reflexión - non deu ningunha pista diso nin sequera a Nehru e Patel que estaban con el pouco antes de que anunciase a súa intención nunha reunión de oración o 12 de xaneiro de 1948. Dixo que xaxuaría ata que se restablecese a paz comunal, unha paz real e non a calma dunha cidade morta imposta pola policía e as tropas. Patel e o goberno tomáronse o xaxún, en parte, como unha condena á súa decisión de reter unha considerable suma de diñeiro en efectivo aínda pendente de pago a Paquistán como resultado da asignación dos bens da India indivisa debido ás hostilidades que estalaran en Caxemira; ... Pero mesmo cando o goberno accedeu a pagar o diñeiro en efectivo, Gandhi non quixo romper o seu xaxún: iso só o faría despois de que un gran número de importantes políticos e líderes de organismos comunais acordasen un plan conxunto para restaurar a vida normal na cidade.&quot;&lt;/ref&gt; Tamén tiña o obxectivo indirecto de meter presión á India para que pagase algúns activos en efectivo que se debían a Paquistán.&lt;ref name=Brown1991-p380 /&gt; Aínda que o Goberno da India cedeu, do mesmo xeito que os alborotadores relixiosos, a crenza de que Gandhi fora demasiado firme no seu defensa tanto de Paquistán como dos musulmáns indios, especialmente os asediados en Delhi, estendeuse entre algúns hindús na India.&lt;ref name=talbot-singh-delhi&gt;{{cita libro |last1=Talbot |first1=Ian |last2=Singh |first2=Gurharpal |title=The Partition of India |url=https://books.google.com/books?id=utKmPQAACAAJ&amp;pg=PA118 |year=2009 |pages=118–119|publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-85661-4|quote=Xa é case un tópico que a partición transformou Delhi de cidade mogol a cidade punjabi. As amargas experiencias dos refuxiados animáronlles a apoiar aos partidos hindús de dereitas. ... Os problemas comezaron en setembro (1947) tras a chegada dos refuxiados de Paquistán, que estaban decididos a vingarse e a expulsar aos musulmáns das propiedades que poderían ocupar. Gandhi, nas súas reunións de oración en Birla House, denunciou a expulsión &quot;torcida e pouco caballerosa&quot; dos musulmáns. A pesar destas exhortaciones, dous terzos dos musulmáns da cidade acabaron abandonando a capital da India.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Brown1991-p380 /&gt; Entre eles estaba [[Nathuram Godse]], un militante do [[nacionalismo hindú|nacionalista hindú]] do oeste da India, que [[Asasinato de Mahatma Gandhi|asasinou a Gandhi]] disparándolle tres balas no peito nunha reunión de oración interrelixiosa en Delhi o 30 de xaneiro de 1948.&lt;ref name=&quot;CushRobinson2008&quot;&gt;{{Cite book|last1=Cush|first1=Denise|last2=Robinson|first2=Catherine|last3=York|first3=Michael|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&amp;pg=PA544||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2008|publisher=Taylor &amp; Francis|isbn=978-0-7007-1267-0|page=544 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131012221104/http://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&amp;pg=PA544|archive-date=12 de outubro de 2013 |cita= &quot;A apoteose deste contraste é o asasinato de Gandhi en 1948 por un militante Nathuram Godse, sobre a base da súa 'débil' visión acomodaticia cara ao novo estado de Paquistán.&quot; (p. 544)}}&lt;/ref&gt;

O 2 de outubro, aniversario do nacemento de Gandhi, conmemórase o [[Gandhi Jayanti]], [[Día nacional|festa nacional]] na India, e en todo o mundo como o [[Día Internacional da Non Violencia|Día Internacional da Non Violencia]] . Gandhi é comunmente, aínda que non formalmente, considerado o [[Pai da Nación]] na India&lt;ref name=&quot;archive.indianexpress.com&quot;&gt;{{cite news |url=http://archive.indianexpress.com/news/gandhi-not-formally-conferred-father-of-the-nation-title-govt/973101/ |title=Gandhi not formally conferred 'Father of the Nation' title: Govt |archive-url=https://web.archive.org/web/20140906121950/http://archive.indianexpress.com/news/gandhi-not-formally-conferred-father-of-the-nation-title-govt/973101 |archive-date=6 de setembro de 2014 |work=[[The Indian Express]] |date=11 July 2012 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;timesofindia.indiatimes.com&quot;&gt;{{cite news |url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Constitution-doesnt-permit-Father-of-the-Nation-title-Government/articleshow/16961980.cms |title=Constitution doesn't permit 'Father of the Nation' title: Government |archive-url=https://web.archive.org/web/20170107223546/http://timesofindia.indiatimes.com/india/Constitution-doesnt-permit-Father-of-the-Nation-title-Government/articleshow/16961980.cms |archive-date=7 de xaneiro de 2017 |work=The Times of India |date=26 de outubro de 2012 }}&lt;/ref&gt; e chamabano comunmente '''Bapu'''&lt;ref name=&quot;Nehru&quot;&gt;{{cite book |last1=Nehru |first1=Jawaharlal |title=An Autobiography |publisher=Bodley Head }}&lt;/ref&gt; ([[Lingua gujarati|Gujarati]]: termo cariñoso para ''pai'',&lt;ref name=&quot;McAllister1982&quot; /&gt; ''papa''&lt;ref name=&quot;McAllister1982&quot;&gt;{{Cite book|last=McAllister|first=Pam|title=Reweaving the Web of Life: Feminism and Nonviolence|url=https://archive.org/details/reweavingwebofli00mcal ||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=1982|publisher=New Society Publishers|isbn=978-0-86571-017-7|page=[https://archive.org/details/reweavingwebofli00mcal/page/194 194] |cita= &quot;Con amor, Teu, Bapu (Pechaches co termo de agarimo que usaban os teus amigos próximos, o termo que usabas con todos os líderes do movemento, que significa aproximadamente 'Papá'&quot;. Outra carta escrita en 1940 mostra unha tenrura e un agarimo similares.}} &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Eck2003&quot;&gt;{{Cite book|last=Eck|first=Diana L.|author-link=Diana Eck|title=Encountering God: A Spiritual Journey from Bozeman to Banaras|url=https://books.google.com/books?id=XpR0AmKLeY4C&amp;pg=PA210||data-acceso=18 de agosto do 2022|year=2003|publisher=[[Beacon Press]]|isbn=978-0-8070-7301-8|page=210 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131012220529/http://books.google.com/books?id=XpR0AmKLeY4C&amp;pg=PA210|archive-date=12 de outubro de 2013 |cita= &quot;...&amp;nbsp;a súa sobriña Manu, quen, como outros, chamou a este Gandhi inmortal 'Bapu', que non significa 'pai', senón o familiar, 'papá'&quot;. (p. 210)}} &lt;/ref&gt;).

Gandhi foi un influente defensor do [[Satyagraha]] (principio da non agresión, forma non violenta de protesta) como un medio de [[revolución]]. Gandhi axudou a liberar a India do goberno [[Gran Bretaña|británico]], inspirando a outros pobos coloniais a traballar polas súas propias independencias e en última análise para o desmantelamento do [[Imperio Británico]] e a súa substitución pola [[Comunidade Británica]] ([[Commonwealth de Nacións|Commonwealth]]). O principio do ''satyagraha'', frecuentemente traducido como &quot;o camiño da verdade&quot; ou &quot;a busca da verdade&quot;, tamén inspirou xeracións de activistas democráticos e antirracistas, incluíndo [[Martin Luther King]] e [[Nelson Mandela]]. Frecuentemente Gandhi afirmaba a simplicidade dos seus valores, derivados da crenza tradicional [[hinduísmo|hindú]]: verdade (''satya'') e non violencia (''ahimsa'').

== Traxectoria ==
=== Xuventude ===
Mohandas Karamchand Gandhi&lt;ref name=&quot;Gandhi name&quot;&gt;{{cite book |last=Todd |first=Anne M. |year=2012 |url=https://books.google.com/books?id=svxDMQZ7fakC&amp;pg=PA8 |title=Mohandas Gandhi |publisher=Infobase Publishing |isbn=978-1-4381-0662-5 |page=8 |cita=O nome Gandhi significa &quot;mercado&quot;, aínda que o pai e o avó de Mohandas eran políticos e non comerciantes. }}&lt;/ref&gt; naceu o 2 de outubro de 1869&lt;ref name=&quot;Gandhi DOB&quot;&gt;[[#CITEREFRajmohan2006|Gandhi, Rajmohan (2006)]] [https://books.google.com/books?id=FauJL7LKXmkC pp. 1–3].&lt;/ref&gt; nunha familia [[Pobo gujarati|gujarati]] [[hindu]] da [[Casta|subcasta]] [[modh]] [[bania]]&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Guha|first=Ramachandra|url=https://books.google.com/books?id=XS7UAAAAQBAJ&amp;q=%22the+subcaste+the+Gandhis+belonged+to+was+known+as+Modh+Bania,+the+prefix%22&amp;pg=PP42|title=Gandhi before India|date=15 October 2014|publisher=Penguin Books Limited|isbn=978-93-5118-322-8|pages=42|language=en|cita=A subcasta á que pertencían os Gandhi era coñecida como Modh Bania, o prefixo aparentemente referíndose á cidade de Modhera, no sur de Gujarat.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|title=Responses to One Hundred and One Questions on Hinduism By John Renard|year=1999|page=[https://archive.org/details/responsesto101qu0000rena_e0p7/page/139 139]|url=https://archive.org/details/responsesto101qu0000rena_e0p7/page/139|isbn=978-0-8091-3845-6|author=Renard, John|access-date=16 August 2020}}&lt;/ref&gt; en [[Porbandar]] (tamén coñecida como ''Sudamapuri''), unha cidade costeira na península de [[Kathiawar]] e que entón formaba parte do pequeno [[Estados principescos da India|estado principesco]] de [[Estado de Porbandar|Porbandar]] na [[Axencia de Kathiawar]] do [[Raj Británico|Imperio indio]]. Seu pai, [[Karamchand Uttamchand Gandhi]] (1822–1885), serviu como o ''[[dewan]]'' (ministro xefe) do estado de Porbandar.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=in3_3H1szHYC&amp;pg=PA21 |first=Mohandas K. |last=Gandhi |title=An Autobiography: The Story of My Experiments With Truth |year= 2009 |page=21|isbn=978-1-77541-405-6 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;GangulyDocker2008&quot;&gt;{{cita libro|last1=Ganguly|first1=Debjani|last2=Docker|first2=John|title=Rethinking Gandhi and Nonviolent Relationality: Global Perspectives|url=https://books.google.com/books?id=cId9AgAAQBAJ&amp;pg=PA4|year=2008|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-07431-0|pages=4 |cita= &quot;... pon a Gandhi como unha figura cosmopolita híbrida que transformou... a política nacionalista anticolonial no século XX dun xeito que nin os nacionalistas indios indíxenas nin occidentalizados puideron&quot;.}} &lt;/ref&gt; A súa familia e orixinaria da entón aldea de [[Kutiyana|Kutiana]] no que entón era o [[Estado de Junagadh]].&lt;ref name=&quot; Gandhi before India&quot;&gt;{{cite book|title=Gandhi before India|date=16 de marzo de 2015|publisher=Vintage Books|isbn=978-0-385-53230-3|páxinass=19–21}}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Gandhi and Kasturbhai 1902.jpg|miniatura|230px|Gandhi e a súa esposa [[Kasturba Gandhi|Kasturba]] (1902).]]
Aos 13 anos Mohandas casou con Kasturba, da mesma idade, nunha unión previamente acordada entre as familias dos noivos. O matrimonio tivo catro fillos, todos nenos: [[Harlal Gandhi]] ([[1888]]), [[Manilal Gandhi]] ([[1892]]), [[Ramdas Gandhi]] ([[1897]]) e [[Devdas Gandhi]] ([[1900]]).
Aos 19 anos a familia de Mohandas enviouno a estudar [[Dereito]] na [[Universidade de Londres]]. Despois de se formar, pasou a traballar como avogado en [[Durban]], [[Suráfrica]] ([[1893]]). Neste período, despois dun accidente que sufriu nun tren en [[Pietermaritzburg]] (Gandhi viaxaba na primeira clase e solicitáronlle que pasase para a terceira: ao recusar o cambio, botárono fóra do tren), comezou tamén a súa traxectoria política avogando contra as leis discriminatorias entón vixentes. Fundou o [[Congreso Indio de Natal]]. Participou no bando británico na [[guerra anglo-bóer]], para a que formou un corpo auxiliar indio de servizos médicos. Trala guerra fundou o xornal ''Indian Opinion'', onde comezaba a predicar a austeridade, a resistencia pasiva e a non violencia activa. Durante un breve período de tempo viviu en [[Xohanesburgo]] como avogado.

Foi un dos promotores da folga contra da lei que lles prohibía aos indios entrar no [[Transvaal]]. Gandhi foi detido o [[6 de novembro]] de [[1913]] mentres lideraba unha marcha de mineiros indios que traballaban en Suráfrica, pero conseguiu que entrase en vigor unha lei que eximía os indios de pagaren os impostos especiais que ata entón estaban obrigados a pagar e que lles permitía instalarse no Transvaal e en [[KwaZulu-Natal]]. Gandhi inspirábase no [[Bhagavad Gita]] e nos textos de [[Leon Tolstoi]], que na [[década de 1880]] emprendeu unha profunda conversión persoal para un tipo de [[anarquismo cristián]]. Gandhi traduciu a obra de Tolstoi ''Carta para un hindú''&lt;ref&gt;[https://www.gutenberg.org/files/7176/7176-h/7176-h.htm ''Letter to a Hindú''], de Lev Tolstoi {{en}}.&lt;/ref&gt; escrita en [[1908]] en resposta aos agresivos nacionalistas indios, o que levou a Gandhi e Tolstoi a se corresponderen ata a morte do ruso no [[1910]]. A carta de Tolstoi usa a filosofía hindú presente nos [[Veda (relixión)|Vedas]] e nos relatos do deus hindú Krishna para presentar o seu punto de vista respecto ao crecemento do nacionalismo indio.

En [[1914]], durante a [[primeira guerra mundial]], Gandhi retornou á India, onde participou na campaña polo alistamento de indios no Exército Británico da India.

=== Movemento pola independencia india ===
{{Artigo Principal|Movemento de independencia da India}}
Despois da guerra, Gandhi envolveuse no [[Congreso Nacional Indio]] e no movemento pola independencia. Gañou notoriedade internacional pola súa política de [[desobediencia civil]] e polo uso do [[xaxún]] como forma de protesta. Por eses motivos as autoridades inglesas decretaron a súa prisión varias veces, que foron seguidas por protestas pedindo a súa liberación (por exemplo, o [[18 de marzo]] de [[1922]], cando foi sentenciado a seis anos de prisión por desobediencia civil, mais cumpriu apenas dous anos).

Outra estratexia eficiente de Gandhi pola independencia foi a política do ''swadeshi'' -o boicot a todos os produtos importados-, especialmente os producidos en Inglaterra. Unida a isto estaba a súa proposta de que todos os indios deberían vestir o ''khadi'' -vestimentas caseiras- en vez de comprar produtos téxtiles británicos. Gandhi declaraba que toda muller india, rica ou pobre, debería empregar parte do seu día fabricando o ''khadi'' en apoio ao movemento de [[independencia]]. Esta era unha estratexia para incluír as mulleres no movemento, nun período en que se pensaba que tales actividades non eran apropiadas ás mulleres.

[[Ficheiro:Marche sel.jpg|miniatura|200px|dereita|Gandhi, canda os seus seguidores, durante a [[marcha do sal]] (1930).]]

A súa posición pro-independencia endureceuse despois da [[Masacre de Amritsar]] en [[1920]], cando soldados británicos abriron fogo matando centos de indios que protestaban pacificamente contra medidas autoritarias do goberno británico e contra a prisión de líderes nacionalistas indios.

Unha das súas accións máis eficaces foi a [[marcha do sal]], coñecida como Marcha Dandi, que comezou o [[12 de marzo]] de [[1930]] e terminou o [[5 de abril]], cando Gandhi levou milleiros de persoas ao mar co fin de colleitaren o seu propio sal en vez de pagar a taxa prevista sobre o [[cloruro de sodio|sal]] comprado.

En [[8 de maio]] de [[1933]], Gandhi comezou un xaxún que duraría 21 días en protesta á &quot;opresión&quot; británica contra a India. En [[Bombai]], o día [[3 de marzo]] de [[1939]], Gandhi xaxuou novamente en protesta contra as regras autoritarias e autocráticas para a India.

=== A Segunda Guerra Mundial ===
[[Ficheiro:Tagore Gandhi.jpg|miniatura|esquerda|[[Rabindranath Tagore]] e Gandhi en [[1940]].]]

Gandhi comezou a pedir cada vez máis insistentemente a independencia durante a [[II Guerra Mundial]], a través dunha campaña clamando pola saída dos británicos da India (''Quit India'', literalmente ''Saian da India''), que se tornou en pouco tempo o maior movemento pola independencia, ocasionando detencións en masa e violencia nunha escala inédita. Gandhi e os seus partidarios deixaron claro que non apoiarían a causa británica na guerra, a non ser que fose garantida á India a independencia inmediata. Durante este tempo, el ata mesmo aceptou un fin do seu chamamento á non violencia, doutra forma un principio intocábel, alegando que a &quot;anarquía ordenada&quot; ao redor del era &quot;peor do que a anarquía real&quot;. Foi entón preso en Bombai polas forzas británicas o [[9 de agosto]] de [[1942]] e mantido no cárcere por dous anos.

=== División da India ===
Gandhi tivo grande influencia entre as comunidades [[Hinduísmo|hindú]] e [[islam|musulmá]] da India. Adóitase dicir que el terminaba liortas comunais só coa súa presenza. Gandhi posicionouse vehementemente contra calquera plan que dividise a India en dous [[estado]]s, o que efectivamente aconteceu, creando a [[India]] -predominantemente hindú- e o [[Paquistán]] -predominantemente musulmán-. No día da transferencia de poder, Gandhi non celebrou a independencia co resto da India senón que, ao contrario, lamentou só a división do país en [[Calcuta]].

Gandhi iniciara un xaxún o [[13 de xaneiro]] de [[1948]] en protesta contra a violencia cometida por indios e paquistanís. No día 20 daquel mes, sufriu un atentado: unha bomba foi lanzada na súa dirección, mais ninguén foi ferido. Non obstante, o día [[30 de xaneiro]] de [[1948]], Gandhi foi asasinado a tiros, en [[Nova Deli]], por Nathuron Godse, un hindú radical que responsabilizaba a Gandhi polo enfraquecemento do novo goberno ao insistir no pagamento de certas débedas ao Paquistán. Godse foi despois xulgado, condenado e [[forca|enforcado]], a pesar de que o último rogo de Gandhi fose precisamente que non se castigase ao seu asasino.

O corpo do Mahatma foi cremado e as súas cinzas botadas ao [[río Ganxes]].

É significativo sobre a longa busca de Gandhi polo seu deus o feito de que as súas últimas palabras foron un [[mantra]] popular na concepción hindú dun deus coñecido como Rama: &quot;Hai Ram!&quot;. Este mantra é visto como un sinal de inspiración tanto para o espírito canto para o idealismo político, relacionado a unha posibilidade de paz na unificación.

== Principios ==
A filosofía de Gandhi e as súas ideas sobre o ''satya'' e o ''ahimsa'' foron influenciadas polo [[Bhagavad Gita]] e por crenzas hindús e da relixión xainista. O concepto de 'non violencia' ([[ahimsa]]) permaneceu por moito tempo no pensamento relixioso da India e pode ser encontrado en diversas pasaxes de textos hindús, budistas e xainistas. Gandhi explica a súa filosofía como un xeito de vida na súa autobiografía ''A Historia dos meus experimentos coa Verdade'' (''The Story of my Experiments with Truth'').

Estritamente vexetariano, escribiu libros sobre o [[vexetarianismo]] mentres estudaba dereito en Londres (onde atopou un entusiasta do vexetarianismo, [[Henry Salt]], nos encontros da chamada Sociedade Vexetariana). Ser vexetariano formaba parte das tradicións hindús e xainistas. A maioría dos hindús no estado de Gujarat érano, efectivamente. Gandhi experimentou diversos tipos de alimentación e concluíu que unha dieta debe ser ser suficiente para satisfacer as necesidades do corpo humano. Xaxuaba moito, e usaba o xaxún frecuentemente como estratexia política.

[[Ficheiro:Gandhi spinning Noakhali 1946.jpg|dereita|miniatura|Gandhi fiando, foto de [[1946]]]]

Gandhi renunciou ao sexo cando tiña 36 anos de idade e aínda estaba casado, unha decisión que foi profundamente influenciada pola crenza hindú do ''brachmacharya'', ou pureza espiritual e práctica, directamente asociada ao celibato. Tamén pasaba un día da semana en silencio. Absterse de falar, segundo dicía, traíalle a paz interior. O silencio tiña orixes nas crenzas do ''mouna'' e do ''shanti''. Neses días el comunicábase cos demais só escribindo.

Despois de retornar á India tras exercer como avogado en Suráfrica, el deixou de usar as roupas que representaban riqueza e éxito. Pasou a usar un tipo de roupa que acostumaba ser usada polos máis pobres entre os indios. Promovía o uso de roupas feitas na casa (''khadi''). Gandhi e os seus seguidores fabricaban artesanalmente os tecidos da propia roupa e usaban eses tecidos na súas vestiduras; tamén incentivaba os outros a faceren iso, o que representaba unha ameaza ao negocio Británico. A pesar de que os indios estivesen desempregados, en gran parte pola decadencia da industria téxtil, eran forzados a comprar roupas feitas en industrias inglesas. Se os indios fixesen as súas propias roupas, iso arruinaría a industria téxtil Británica. O tear manual, símbolo dese acto de afirmación, remataría sendo incorporado á bandeira do Congreso Nacional Indio e á propia bandeira india.

Tamén estaba contra o sistema convencional de educación en escolas, preferindo crer que os cativos aprenderían máis con seus pais e coa sociedade. En Suráfrica, Gandhi e outros homes máis vellos formaron un grupo de profesores que lles ensinaba directa e libremente aos meniños.

== Representacións artísticas ==
A representación máis famosa da vida de Gandhi é o filme ''[[Gandhi (filme)|Gandhi]]'', de [[1982]], dirixido por [[Richard Attenborough]] e con [[Ben Kingsley]] como protagonista. Outro filme que trata da vida de Gandhi, particularmente do seu paso por Suráfrica, é ''The Making of the Mahatma'', dirixido por Shyan Benegal.

== Candidaturas para o Premio Nobel da Paz ==
Gandhi nunca recibiu o [[Nobel da Paz|premio Nobel da Paz]], a pesar de ter sido proposto como candidato cinco veces entre [[1937]] e [[1948]]. Décadas despois o erro foi recoñecido polo comité organizador do Nobel. Cando o Dalai Lama [[Tenzin Gyatso]] recibiu o premio en [[1989]], o presidente do comité dixo que o premio era &quot;en parte un tributo á memoria de Mahatma Gandhi&quot;. 
    
O site oficial do premio Nobel ten un artigo sobre iso [https://web.archive.org/web/20040803025551/http://www.nobel.se/peace/articles/gandhi/index.html].
   
Ao longo de súa vida, as actividades de Gandhi atraeron todo tipo de comentarios e opinións. Por exemplo, [[Winston Churchill]] chegou a chamalo &quot;faquir marrón&quot; {{Cómpre referencia}}. Por outro lado, [[Albert Einstein]] dixo sobre Gandhi que ''as xeracións por vir terán dificultade en crer que un home como este realmente existiu e camiñou sobre a Terra.''

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|:Category:Mohandas K. Gandhi}}
{{Wikiquote|Mahatma Gandhi}}
{{Portal|India}}
=== Bibliografía ===
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''A miña vida e as miñas experiencias coa verdade''. Río de xaneiro : O Cruceiro, 1968.
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''Autobiografía : miña vida e miñas experiencias coa verdade''. São Paulo : Palas Athena, 1999 
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''A roca e o pensar calmo ''. São Paulo : Palas Athena, 1991
* GANDHI, Mohandas Karamchand. ''As palabras de Gandhi''. Río de Xaneiro : Record, 1984?
* ROHDEN, Huberto. ''Mahatma Gandhi : ideas e ideais dun politico mistico''. São Paulo : Alvorada, 1988
* RÜHE, Peter. ''Gandhi''. ISBN 0-7148-9279-3

=== Outros artigos ===
* [[India]]
* [[Hinduísmo]]
* [[Commonwealth de Nacións]]
* [[Desobediencia civil]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gandhiserve.org The GandhiServe Foundation]
* [http://www.gandhiservefoundation.org Fotografías do Mahatma Gandhi]
* [https://web.archive.org/web/20190809191534/http://www.mahatma.org.in/ The Official Mahatma Gandhi eArchive &amp; Reference Library]
* [http://www.mkgandhi.org mkgandhi.org]
* [https://web.archive.org/web/20080516231847/http://eserver.org/history/ghandi-nobody-knows.txt The Gandhi Nobody Knows] Unha recensión sobre o filme ''Gandhi''.

{{Persoa do ano segundo a revista Time}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gandhi, Mahatma}}
[[Categoría:Políticos da India]]
[[Categoría:Nados en Gujarat]]
[[Categoría:Nados en 1869]]
[[Categoría:Finados en 1948]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Biografías)]]
[[Categoría:Escritores en lingua gujarati]]
[[Categoría:Activistas contra a pobreza]]
[[Categoría:Activistas da India]]</text>
      <sha1>6hcfd15dq1vxitrlv3qyujmvl184d0l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Arvika (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11822</id>
    <revision>
      <id>6162962</id>
      <parentid>6153526</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:44:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1912" xml:space="preserve">{{Coordenadas|59|39|N|12|37|E|display=title}}
{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Arvika|nativo=Arvika kommun|imaxe=ArvikaStadshus2.JPG|pé=Casa do concello|escudo=Arvika vapen.svg|landskap=[[Värmland (landskap)|Värmland]]|condado=[[Värmland]]|capital=[[Arvika]]|poboación=25 788|censo=2022|área=1 956,11|densidade=15,64|mapa=Arvika Municipality in Värmland County.png|web=[https://www.arvika.se/ arvika.se]}}
'''Arvika''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Värmland]]. Cobre 1 956,11 km² e en 2022 tiña 25 788 habitantes,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2022 och befolkningsförändringar 1 januari - 31 mars 2022. Totalt|url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/kvartals--och-halvarsstatistik--kommun-lan-och-riket/kvartal-1-2022/|páxina-web=Statistiska Centralbyrån|data-acceso=2022-08-18|lingua=sv}}&lt;/ref&gt; dos que 14 000 viven na cidade de Arvika, a súa capital. Está situada entre o [[lago Vänern]] e [[Noruega]].

O 85% da superficie do concello está cuberta de bosque. A zona tamén é rica en lagos. 

==Historia==
A dez quilómetros ao oeste da cidade en Bergs Klätt, hai restos de asentamentos da Idade de Pedra e da Idade de Bronce.&lt;br/&gt;
Arvika mantívose como unha pequena vila, en [[1811]] deuselle estatuto de cidade co nome de '''Oscarsstad''' para dinamizar economicamente a rexión, pero non tivo éxito e os privilexios de cidade foron revogados en [[1821]], permanecendo como köping (vila) co nome de Arvika, en [[1911]] outorgóuselle de novo o título de cidade.

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
*[http://www.arvika.se/ Web oficial de Arvika] (en sueco, inglés e alemán)

{{Barra portal|Suecia}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Condado de Värmland]]
[[Categoría:Municipios de Suecia]]</text>
      <sha1>spp46cvjrrqrsds2uyvwralpqbyyc83</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Corporación de Radio e Televisión de Galicia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13329</id>
    <revision>
      <id>6163129</id>
      <parentid>6040680</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T06:32:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>/* Historia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10718" xml:space="preserve">{{Coordenadas|42|51|43.81|N|8|33|27.70|W|display=title}}
{{Compañía
| nome_compañía  = Corporación Radio e Televisión de Galicia
| pé             = 
| logo = Corporacion_Television_Galicia.JPG
| tipo_compañía  = [[Sociedade anónima]]
| fundación      = [[1984]], comezo da emisión [[1985]]
| matriz         = 
| localización   =  Bando-San Marcos [[Santiago de Compostela]] 15820 [[Provincia da Coruña|A Coruña]] {{GAL}}
| fundador       = 
| persoas_clave  = [[Alfonso Sánchez Izquierdo]] (Director Xeral)
| industria      = [[Televisión]] e [[Radio (medio de comunicación)|radio]]
| produtos       = Radio e Televisión pública de Galicia
| beneficio      = 
| beneficio_operativo = 
| beneficio_neto = 
| núm_empregados = 
| páxina_web     = {{URL|http://www.crtvg.gal|crtvg.gal}}
| notas          = 
| twitter = crtvg
}}
A '''Corporación de Radio e Televisión de Galicia''' ('''CRTVG''') é un ente público con titularidade xurídica propia creada polo [[Parlamento de Galicia]] en [[1984]] co obxectivo de pór en funcionamento, xestionar, e explotar os medios de comunicación públicos de [[Galicia]]. Para tal fin e para contribuír na normalización lingüística e a cohesión social de Galicia, creáronse as sociedades anónimas [[TVG|Televisión de Galicia S.A]]. e [[RTG|Radio-televisión de Galicia S.A]]. que co seu sinal chegan a todo o territorio galego.

== Historia ==
O primeiro goberno galego xurdido dunhas eleccións autonómicas en 1981 estaba dividido acerca da constitución dun medio público galego que entre outras cousas favorecese a normalización da [[lingua galega]]. Dunha banda o conselleiro da Presidencia, [[Xosé Luís Barreiro Rivas]], era o principal impulsor do proxecto e da outra o vicepresidente [[José Manuel Romay Beccaría]] era totalmente contrario preferindo unha política de axuda aos medios privados. Cando Romay Beccaria deixou o goberno galego, Barreiro comezou a redactar a Lei de Radio e Televisión que conduciu á creación da CRTVG aínda que se mantivo a oposición dun sector de AP; na oposición o PSOE tamén estaba dividido xa que os catro deputados independentes galeguistas que concorreron polas listas socialistas estaban a favor da súa creación mentres o PSOE mantiña unha política ambigua, tan só os nacionalistas do [[BNPG]]-[[PSG]] e [[EG]] estaban totalmente a favor da súa creación. O [[11 de xullo]] de [[1984]] aprobouse a Lei de Creación da Compañía de Radio-Televisión de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.crtvg.es/CRTVG/Docs/Lei_de_Creacion_da_CRTVG.pdf |título=Texto da lei (PDF) |data-acceso=13 de xullo de 2008 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090205030603/http://www.crtvg.es/CRTVG/Docs/Lei_de_Creacion_da_CRTVG.pdf |dataarquivo=05 de febreiro de 2009 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

A [[TVG]] e a [[Radio Galega]] iniciaron as súas emisións en [[1985]] e foron o primeiro medio audiovisual e radiofónico en emitir en lingua galega toda a súa programación.

A CRTVG xestiona as cadeas de radio Radio Galega, Radio Galega Música e Son Galicia Radio ([[DAB]] e [[TDT]]) e as canles de televisión [[TVG]], [[G2]], TVG Europa e TVG América, emitindo as dúas últimas canles por satélite. Ademais TVG América tamén emite por [[TDT]] e G2 exclusivamente por TDT.

O seu Consello de Administración está composto por seis membros elixidos para un mandato de cinco anos polo [[Parlamento de Galicia]] entre persoas de acreditado prestixio profesional. A súa misión céntrase en velar polo cumprimento do disposto na Lei de Creación da Compañía e, especialmente, en aprobar aquelas materias que asentan as directrices do funcionamento da entidade pública, como son a programación, a memoria anual, o cadro de persoal e as normas reguladoras da emisión de publicidade.

A TVG e a Radio Galega contan cun consello asesor, que non ten competencias decisorias, senón só asesoras. Está compostos por [[vogal (representante)|vogais]] elixidos entre os traballadores, xestores dos servizos públicos, representantes da Administración Autónoma, [[Consello da Cultura Galega]], universidades, Parlamento e [[deputación provincial|deputacións provinciais]].

A Dirección Xeral é un órgano universal que ten a responsabilidade [[poder executivo|executiva]] e é nomeado polo Goberno de Galicia para cada [[lexislatura]]. As súas funcións son as de xestionar o ente público e as súas sociedades. Para iso conta cun equipo técnico, administrativo e xurídico enmarcado na estrutura da Compañía. Da Dirección Xeral depende tamén a Dirección de Comunicación e Relacións Externas.

Ao redor da Corporación da Radio-Televisión de Galicia e as súas dúas sociedades móvense actualmente un total de 671 traballadores dos que un 70% son homes e un 30% mulleres.

O 1 de xaneiro de 2016 extinguiuse a Compañía de Radio-Televisión de Galicia e pasou a denominarse Corporación de Radio-Televisión de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita novas|autor = Sampedro, D.|data = 4 de decembro de 2015|título = La CRTVG se extingue para renacer como corporación|url = http://www.lavozdegalicia.es/noticia/television/2015/12/04/crtvg-extingue-renacer-corporacion/0003_201512G4P56997.htm|data-acceso = 6 de xaneiro de 2015|xornal = La Voz de Galicia}}&lt;/ref&gt;

= Actividades =
=== Televisión ===
En televisión, [[Televisión de Galicia]] agrupa para a emisión dentro de territorio galego das canles xeneralistas. Todos as canles se poden ver por TDT en Galicia, plataformas de satélite ou cable. As canles son:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Logo
! width=&quot;300&quot; | Canle
! width=&quot;250&quot; | Inicio de transmisións
|-
| [[File:Televisión de Galicia Logo.svg|63px|center]]
|'''[[Televisión de Galicia|TVG]]'''&lt;br/&gt;Canle xeneralista.
|{{data|24|7|1985}}
|-
|[[File:TvG2.jpg|63px|center]]
|'''[[TVG2]]'''&lt;br/&gt;Canle xeneralista.
|{{data|2|2|2009}}
|}

==== Televisión no exterior ====
As canles de [[Televisión de Galicia|TVG]] para o exterior están dispoñibles a través de Internet e de diversos satélites e plataformas de pago en [[España]], [[Europa]] e [[Latinoamérica]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Logo
! width=&quot;300&quot; | Canle
! width=&quot;250&quot; | Inicio de transmisións&lt;ref&gt;[https://www.crtvg.es/crtvg/presentacion/historia/historia-da-television-de-galicia Historia da Televisión de Galicia-Historia-CRTVG]&lt;/ref&gt;
|-
| [[File:Televisión de Galicia Logo.svg|63px|center]]
|'''TVG América'''&lt;br/&gt;Canle xeneralista.
|{{data|1|4|1997}}
|-
|[[File:Televisión de Galicia Logo.svg|63px|center]]
|'''TVG Europa'''&lt;br/&gt;Canle xeneralista.
|{{data|7|3|1998}}
|}

=== Canles online ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Logo
! width=&quot;300&quot; | Canal
! width=&quot;250&quot; | Inicio de transmisións
|-
|
|'''[[Xabarín Club|Xabarín TV]]'''&lt;ref&gt;[https://www.crtvg.es/en-directo/canles-directos-tvg/xabarin-tv Xabarín TV-Canles directos TVG-CRTVG]&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;Canle online infantil que funciona como unha lista de reprodución.
|{{data|2|12|2016}}&lt;ref&gt;[https://www.crtvg.es/crtvg/noticias-corporativas/a-programacion-para-os-mais-pequenos-agora-disponible-en-mobiles-e-tabletas-a-traves-da-app-xabarin-tvg A programación para os máis pequenos, agora dispoñible en móbiles e tabletas a través da App 'Xabarín TVG'-Información corporativa da CRTVG-CRTVG]&lt;/ref&gt;
|-
|[[File:Televisión de Galicia Logo.svg|63px|center]]
|'''Momentos G'''&lt;ref&gt;[https://www.crtvg.es/en-directo/canles-directos-tvg/momentosG  Momentos G-Canles directos TVG-CRTVG]&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;Canle online de emisión dos mellores momentos dos programas da TVG.
|{{data|2|12|2016}}
|-
|[[File:TVG Musigal (Canle online).png|63px|center]]
|'''''Musigal'''''&lt;ref&gt;[http://musi.gal/ Musi.gal-Canles directos TVG-CRTVG]&lt;/ref&gt;
Canle de emisión de programas musicais online.
|{{data|2|12|2016}}
|-
|[[File:TVG Cultura (Canle online).jpg|80px|center]]
|'''''#Cultura365'''''&lt;ref&gt;[https://www.crtvg.es/en-directo/canles-directos-tvg/cultura Canle cultural de TVG en streaming-Canles directos TVG-CRTVG]&lt;/ref&gt;
Canle cultural online da TVG, que chamábase ''ZigZag TV'' ata o mes de decembro de 2018.
|{{data|2|12|2016}}
|}

=== Antigas canles ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Logo
! width=&quot;300&quot; | Canle
! width=&quot;250&quot; | Inicio de transmisións
! width=&quot;250&quot; | Cesamento de transmisións
|-
|
|'''Galeusca TV'''&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121204131605/http://ddd.uab.cat/pub/analisi/02112175n37p69.pdf Made in Galeusca»: canales internacionales de TVautonómicos, exportadores de identidad]&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;Emisión internacional para [[América do Sur|América]] de programas de [[Televisión de Galicia|TVG]], [[TV3]] e [[Euskal Telebista|ETB]].
|{{data|31|12|1996}}
|Setembro de 1998
|-
|
|'''Telenoticias'''&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=F24ir34ilU4 Canal Telenoticias (FORTA) 1997-YouTube]&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;Canle de [[televisión por cable]] que emitía noticias dos canles da [[FORTA]], constituída, nese momento, por [[Euskal Telebista|ETB]], [[TV3]], [[TVG]], [[Telemadrid]], [[Canal Sur]] e [[Canal Nou|Canal 9]].
|{{data|15|9|1997}}
|{{data|31|7|1998}}&lt;ref&gt;[https://elpais.com/diario/1998/07/30/radiotv/901749604_850215.html Vía Digital elimina el canal de noticias de las autonómicas-El País-30/07/1998]&lt;/ref&gt;
|}
=== Radio ===
En radio, [[Radio Galega]] conta con tres emisoras que abarcan o territorio galego.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Logo
! width=&quot;300&quot; | Emisora
! width=&quot;250&quot; | Inicio de transmisións
|-
| [[File:Radiogalega.jpg|63px|center]]
|'''[[Radio Galega]]'''&lt;br/&gt;Emisora xeneralista.
|{{data|24|2|1985|idade}}
|-
| [[File:Radio Galega Música (CRTVG).png|75px|center]]
|'''[[Radio Galega Música]]'''&lt;br/&gt;Emisora de música.
|{{data|3|3|2004|idade}}
|-
| [[File:Son Galicia Radio (CRTVG).png|75px|center]]
|'''Son Galicia Radio'''&lt;br/&gt;Emisora de música.
|{{data|17|5|2004|idade}}
|}

== Lista dos directores xerais ==
{| bgcolor=&quot;#f7f8ff&quot; cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#CCCCCC&quot;
!Anos
!Director
|- align=&quot;center&quot;
|1985-1986
|[[Luis Losada]]
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|1986-1987
|[[Lois Caeiro]]
|- align=&quot;center&quot;
|1987-1990
|[[Abilio Bernardo de Quirós]]
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|1990-1994
|[[Ramón Villot]]
|- align=&quot;center&quot;
|1994-2005
|[[Francisco Campos]]
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|2005-2009
|[[Benigno Sánchez]]
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|2009-
|[[Alfonso Sánchez Izquierdo]]
|}

==  Programación ==
{{Programación da TVG}}

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.crtvg.gal Sitio web da CRTVG]

{{Artigos sobre Santiago de Compostela}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:CRTVG]]
[[Categoría:Artigos de Galicia sen imaxes]]</text>
      <sha1>2v6feijluwmdfn3jfui0anemycpivgh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Camiño de Santiago</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14279</id>
    <revision>
      <id>6163222</id>
      <parentid>6112583</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:58:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Véxase tamén */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16604" xml:space="preserve">{{1000 artigos icona título|materia=Plástica e audiovisual}}
{{Patrimonio Mundial
| Título       = Camiño de Santiago
| Imaxe        = Ways of St. James in Europe.png
| Imaxe2       = 
| Rótulo       =  Camiños de Santiago
| Rótulo2      = 
| Inscrición   = [[1993]] (17ª sesión)
| País         = {{ESP}}
| Localización = 
| Rexión       = [[Lista de lugares patrimonio da Humanidade en Europa|Europa]] e [[Lista de lugares Patrimonio da Humanidade de  América do Norte|América do Norte]]
| Tipo         = &lt;span style=&quot;color:#F4A460&quot;&gt;'''Cultural'''&lt;/span&gt;
| Criterios    = II, IV, VI
| ID           = 669
}}

O '''Camiño de Santiago''' (en {{lang-la|Peregrinatio Compostellana}}) é un conxunto de vías de acceso de peregrinos a Santiago, creado a partir da descuberta dos supostos restos do [[Apóstolo Santiago|Apóstolo]] no lugar do [[Libredón]], en [[Santiago de Compostela]], durante o reinado de [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]]. O [[Camiño Francés]] e as rutas francesas do Camiño foron declarados pola [[Unesco]] [[Patrimonio da Humanidade]] en [[1993]] e [[1998]] respectivamente.&lt;ref&gt;{{cita web|título=Route of Santiago de Compostela|url=http://whc.unesco.org/en/list/669|editorial=UNESCO Culture Sector|dataacceso=17 de febreiro de 2013|lingua=inglés}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|título=Routes of Santiago de Compostela in France|url=http://whc.unesco.org/en/list/868|editorial=UNESCO Culture Sector|dataacceso=17 de febreiro de 2013|lingua=inglés}}&lt;/ref&gt;

== Vías ==
O Camiño ten varias vías alternativas en función da orixe do peregrino, de maior ou menor uso segundo as épocas e circunstancias do seu nacemento: 
* O primeiro foi o [[Camiño Primitivo]], que, ao parecer, foi o que seguiu o rei [[Afonso II de Oviedo]] na súa peregrinación a Santiago (inaugurando esta vía dun xeito politicamente interesado). 
* O [[Camiño do Norte]], pola costa do [[mar Cantábrico]] ata [[Ribadeo]] e logo polo interior de [[Galiza]]. Alternativamente, cruzaba o [[río Eo]] por [[Abres]].
* En [[Francia]] hai catro vías para a peregrinación a Santiago: a [[Vía Tolosana]], que entra en España por Somport, e as vías [[Vía Lemovicensis|Lemovicensis]], [[Vía Podianense|Podianense]] e [[Vía Turonense|Turonense]], que pasaban os Pireneos por [[Roncesvalles]] para seguir polo Camiño Francés.
* O [[Camiño Francés]], que transcorre pola meseta entrando na península por [[Roncesvalles]] e en Galiza polo [[O Cebreiro, Pedrafita do Cebreiro|Cebreiro]] (e que foi o que desprazou en importancia aos anteriores ao facerse máis segura a ruta da meseta polo avance da [[Reconquista]]).
[[Ficheiro:Spain Leon - Santiago Shell.jpg|miniatura|80px|Cuncha de Santiago]]
* O [[Camiño Aragonés]], era o que seguían os peregrinos que entraban por Somport. 
* O [[Camiño Portugués]], que recolle os peregrinos de Portugal.
* A [[Vía da Prata (ruta xacobea)|Vía da Prata]] (ou Ruta da Prata), por onde viñan os peregrinos do sur da [[península Ibérica]] e que continuaban en Galiza polo [[camiño do sueste]] que ía dende [[A Gudiña]].
* O [[Camiño Inglés]], que seguían os peregrinos que partían en naves dende as illas de Gran Bretaña e Irlanda para comezar a peregrinación dende [[Ferrol]] e [[A Coruña]]. 
* O Camiño Madrileño, que atravesa a [[serra de Guadarrama]] para seguir pola [[meseta norte]] desembocando no Camiño Francés á altura de [[Sahagún, León|Sahagún]].
* En [[Italia]] os peregrinos seguían a [[vía Francigena]], pola que tamén se peregrinaba a [[Roma]].
* A [[Ruta Xacobea do Mar de Arousa e Ulla]] conmemora a ''Translatio do Apóstolo'' a través da [[ría de Arousa]].
* E por último o [[Camiño de Fisterra-Muxía]] que moitos peregrinos deciden facer dende Santiago a [[Fisterra]] ou a [[Muxía]].

== Historia ==
[[Ficheiro:Santiago de Compostela, O apóstolona Catedral.jpg|miniatura|Santiago Peregrino na [[catedral de Santiago]], típica imaxe iconográfica de Santiago o Maior como peregrino]]

Pode ser explicado como o resultado da cristianización dun ancestral camiño pagán para ver morrer o sol no fin do mundo en [[Fisterra]], pero a súa historia comeza co descubrimiento dos restos do [[Apóstolo Santiago]].  

No ano [[813]] tivo lugar o acontecemento relixioso máis importante da [[Europa]] [[cristianismo|cristiá]] [[Idade Media|medieval]] {{cómpre referencia}}, o descubrimento en Galiza, dunha arca cuns restos que foron atribuídos ao apóstolo. Segundo a tradición cristiá, nese ano o ermitán [[Paio (ermitán)|Paio]] albiscou nas inmediacións do castro Libredón (antiga [[Santiago de Compostela]]) unha estrela (posibelmente un [[fogo fatuo]]) sobre unha arca de mármore. Avisado o bispo de [[Iria Flavia]], [[Teodomiro (bispo)|Teodomiro]], este acudiu axiña ao lugar, identificando os restos atopados como o corpo decapitado do [[Apóstolo Santiago]]. Este &quot;''inventio''&quot; foi, a seguir, atendido polo monarca galego-ovetense, [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] ([[791]]-[[842]]), quen, tras peregrinar ao sartego no mesmo ano, ordenou edificar unha igrexa arredor da tumba &quot;santa&quot; e estableceu unha comunidade relixiosa permanente, espallando a nova por toda a [[cristiandade]] europea. O culto a Santiago esténdese por [[Galiza]] e [[Asturias]]. [[Afonso III o Magno]], que peregrinou no [[872]] e volveu no [[874]] coa raíña Ximena, ordenou edificar unha nova basílica, que consagraron no ano [[899]] e é no seu reinado cando a peregrinación cara a Compostela chega ata os [[Pireneos]]. A [[Diocese de Iria]] e o seu titular convertéronse na máis poderosa administración eclesiástica non só da [[Gallaecia]] altomedieval, senón de toda a península ibérica, acrecentando o seu poder coas constantes doazóns por parte dos monarcas á igrexa compostelá.

No [[século X]] comezou a desenvolverse o camiño francés, coa chegada de [[Peregrino de Santiago de Compostela|peregrinos]] de [[Tours]], [[Limoges]] e [[Le Puy]], e mesmo a mediados do século chega en peregrinación o bispo de Le Puy, [[Gotescalco]], un dos primeiros peregrinos de nome coñecido.

A comezos do [[século XI]], [[Sancho III O Maior]] fixou o trazado definitivo do Camiño de Santiago, ao librar de incursións musulmás a zona comprendida entre os [[Pireneos]] e [[Nájera]] e aproveitar o trazado dunha antiga [[vía romana]] que substituíu o percorrido anterior que cruzaba [[Áraba]]. Tamén a el se lle debe a influencia [[Orde de Cluny|cluniaciense]] por todo o camiño. Convertida no terceiro centro de peregrinación da [[Cristiandade]] —só despois de [[Xerusalén]] e [[Roma]]—, foi a partir do [[século XI]] e principalmente XII, cando desde numerosos puntos de Europa comecen a chegar peregrinos, ben desde [[Occitania]], [[reino de Francia|Francia]], [[reino de Navarra|Navarra]] ou [[Aragón]]-[[Cataluña]] vía terrestre, ben desde as [[Illas Británicas]], [[Escandinavia]], ou [[Alemaña]] vía marítima. [[Afonso VI de León e Castela]] e [[Sancho Ramírez]] de Navarra, tamén no século XI, dotaron de infraestruturas as vilas polas que pasaba o camiño: construción de hospitais para os peregrinos, pontes, melloras no trazado viario, e favoreceu as repoboacións das cidades do camiño, en especial con francos e eximindo do pago dalgúns portádegos ós peregrinos.

A partir do século XVI, a peregrinación a Santiago comezou un importante declive, no que interviron as novas circunstancias políticas e relixiosas imperantes en Europa, especialmente a expansión da [[Reforma protestante]] a partir de [[1517]], coa que desapareceron os peregrinos procedentes de [[Inglaterra]], [[Alemaña]] e [[Países Baixos|Holanda]]. Noutra orde de cousas, a posibilidade de redimir as penas con diñeiro fai que desaparezan tamén os peregrinos que facían o Camiño por ese motivo, e xorde paralelamente un desprestixio da imaxe do peregrino, que comeza a verse como un desocupado que sobrevive das esmolas.

Tamén tivo que influír decisivamente o feito da ''desaparición'' das reliquias do Apóstolo en [[1589]], cando o arcebispo [[Juan de Sanclemente]] agochou o sepulcro como medida de cautela ante o inminente ataque do pirata [[Francis Drake]]. Por algunha razón, o lugar onde as pousou quedou en segredo e, co paso dos anos, as reliquias déronse por perdidas.

Ó irse reducindo o número de peregrinos e, con eles, as achegas económicas que puideran facer nas vilas que percorrían, os gobernantes da época deixaron de crear e manter camiños, pontes e hospitais, dado que a transcendencia económica e social do Camiño deixou de interesar. O declive foi continuo durante os séculos XVII e XVIII ata case desaparecer no XIX, século no que reapareceron os restos do Apóstolo, en [[1879]], e foron autentificados polo papa [[León XIII, papa|León XIII]] en [[1884]]. Isto permitiu unha certa recuperación pero que non foi significativa ata que a mediados do século XX, iniciativas particulares, primeiro, e oficiais, despois, conseguiron revitalizar o Camiño ata o auxe que actualmente experimenta, especialmente desde 1993.

== Recoñecementos ==
En [[1931]] decláranse monumentos nacionais algunhas das localidades principais que atravesaba o Camiño. En [[1962]] declárase Conxunto Histórico-Artístico. En [[1971]] declárase Ruta de Interese Turístico, e apróbanse as primeras subvencións para a construción de albergues. Tamén nese mesmo ano nace en [[Estella]] a primeira das hoxe numerosas Asociacións de Amigos do Camiño. A finais dos 70, o cura do Cebreiro [[Elías Valiña]] comezou un labor persoal de delimitar as rutas e sinalizar o Camiño coas frechas amarelas que hoxe guían ós peregrinos.

En [[1982]], [[Ano Santo Xacobeo|Ano Santo]], o papa [[Xoán Paulo II, papa|Xoán Paulo II]] invita a tódolos católicos a peregrinar a Santiago e o Consello Europeo nomea o Camiño Primeiro Itinerario Cultural Europeo.

En [[1991]] créase a [[Sociedade de Xestión do Plan Xacobeo|Sociedade Anónima de Xestión do Plan Xacobeo 93]], co obxectivo de organizar o Ano Santo de [[1993]]. En [[1999]] volve constituírse, para organizar o Xacobeo dese ano, pero agora xa con carácter de perpetuidade, como empresa pública dependente da Xunta de Galiza destinada á promoción turístico-cultural e á dotación de servizos dos Camiños de Santiago.

Tamén en 1993 se produce a declaración da [[UNESCO]] do Camiño francés como Patrimonio da Humanidade, recoñecemento que se amplía en [[1998]] ás rutas francesas.

En 1996 publícase a Lei 3/1996, de 10 de maio, de protección dos camiños de Santiago &lt;ref&gt;[http://www.xunta.es/dog/Publicados/1996/19960523/Anuncio694E_gl.html DOG nº 101, de 23.05.1996].&lt;/ref&gt;, que por primeira vez recoñece as outras rutas e non só o Camiño Francés.

En [[2001]] créase o Plan Director dos Camiños de Santiago, co obxectivo de actualizar e fomentar os oito itinerarios históricos do Camiño en Galiza.

== Influencia do Camiño no desenvolvemento de Santiago ==
O fenómeno xacobeo foi decisivo na conformación cultural-económica do [[reino de Galiza]], debedor en gran medida ao auxe conseguido durante a titularidade de [[Diego Xelmírez]] ([[1100]]-[[1136]]) convertendo Compostela en sé metropolitana (ano [[1122]]), a máis importante dignidade de todo Occidente despois de [[Roma]]. Arredor do sepulcro apostólico medrou non só unha catedral —centro artístico-relixioso de primeira magnitude— senón unha vila e posteriormente unha cidade, perfectamente establecida na [[Baixa Idade Media]], cunha actividade comercial derivada da súa condición de cidade santa, onde se coroarían [[lista de monarcas de Galicia|reis galegos]], onde medraría a grande escola [[lírica galego-portuguesa|galego-portuguesa]], e onde reside desde a [[Idade Media]] a capital de Galiza. Os estudos histórico-arqueolóxicos levados a cabo no [[século XX]] na propia catedral revelaron, non obstante, que desde época galaico-romana e [[reino suevo|sueva]], [[Santiago de Compostela|Compostela]] fora un lugar relevante onde xa se soterraban importantes dignidades civís ou relixiosas moito antes do ano [[813]], o que motivou a diversos especialistas a defender que o corpo atribuído ao [[apóstolo Santiago]] fora en realidade o de [[Prisciliano]], patriarca da igrexa galega, decapitado en [[Tréveris]] no ano [[385]].

=== Visitantes ===
{{desactualizado}}

[[Ficheiro:Estatua peregrino.jpg|miniatura|dereita|200px|Estatua en [[Pontevedra]].]]

Datos dos visitantes dende 1985. En amarelo os Anos Santos:&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://oficinadelperegrino.com/estadisticas/|título=Estadísticas|páxina-web=Oficina del Peregrino|lingua=es|data-acceso=21 de abril de 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.archicompostela.org/peregrinos/Estadisticas/peregrinanos.htm|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20160303190917/http://www.archicompostela.org/peregrinos/Estadisticas/peregrinanos.htm|data-arquivo=03 de marzo de 2016|urlmorta=yes|título=PEREGRINOS EN LOS ÚLTIMOS AÑOS|páxina-web=Archidiócesis Santiago de Compostela|lingua=es|data-acceso=21 de abril de 2017}}&lt;/ref&gt;

{| {{prettytable}} border=1 cellspacing=0 align=&quot;center&quot;
|align=&quot;center&quot;|ano||1985-6||1987||1988||1989||1990||1991||1992||bgcolor=&quot;ffff00&quot;|1993||1994
|-
!Peregrinos!!2.491!!2.905!!3.501!!5.760!!4.918!!7.274!!9.764!!99.436!!15.863
|-
!Dos cales o número de estranxeiros!! !! !! !!2.391!!2.151!!2.330!!2.751!!5.093!!4.183
|}
{| {{prettytable}} border=1 cellspacing=0 align=&quot;center&quot;
|align=&quot;center&quot;|ano||1995||1996||1997||1998||bgcolor=&quot;ffff00&quot;|1999||2000||2001||2002||2003||bgcolor=&quot;ffff00&quot;|2004
|-
!Peregrinos!!19.821!!23.218!!25.179!!30.126!!154.613!!55.004!!61.418!!68.952!!74.614!!179.944
|-
!Dos cales estranxeiros!!5.757!!6.710!!7.671!!12.173!!20.403!!19.925!!21.854!!27.355!!30.518!!43.873
|}
{| {{prettytable}} border=1 cellspacing=0 align=&quot;center&quot;
|align=&quot;center&quot;|ano||2005||2006||2007||2008||2009||bgcolor=&quot;ffff00&quot;|2010
|-
!Peregrinos!!93.924!!100.377!!114.026!!125.141!!145.877!!272.135 
|-
!Dos cales estranxeiros!!40.496!!48.166!!58.700!!64.029!!66.870 !!84.046
|}
{| {{prettytable}} border=1 cellspacing=0 align=&quot;center&quot;
|align=&quot;center&quot;|ano||2011||2012||2013||2014||2015||2016
|-
!Peregrinos!!183.366!!192.488!!215.880!!237.882!!262.583!!278.224
|-
!Dos cales estranxeiros!!85.544!!97.213!!109.989!!124.258!!140.131!!153.828
|}

{{ #invoke:Diagrama | diagrama de barras
| ancho = 800
| grupo 1 = 2491:2905:3501:5760:4918:7274:9764:0:15863:19821:23218:25179:30126:0:55004:61418:68952:74614:0:93924:100377:114026:125141:145877:0:183366:192488:215880:237882:262583:278224
| grupo 2 = 0:0:0:0:0:0:0:99436:0:0:0:0:0:154613:0:0:0:0:179944:0:0:0:0:0:272135:0:0:0:0:0:0
| tooltip 1 = 2491:2905:3501:5760:4918:7274:9764:99436:15863:19821:23218:25179:30126:154613:55004:61418:68952:74614:179944:93924:100377:114026:125141:145877:272135:183366:192488:215880:237882:262583:278224
| tooltip 2 = 2491:2905:3501:5760:4918:7274:9764:99436:15863:19821:23218:25179:30126:154613:55004:61418:68952:74614:179944:93924:100377:114026:125141:145877:272135:183366:192488:215880:237882:262583:278224
| nomes grupo = Peregrinos:Peregrinos&amp;nbsp;(Ano&amp;nbsp;santo)
| cores = blue:yellow
| lenda x = 1985-1986::::1990:::::1995:::::2000:::::2005:::::2010:::::2015:
| agrupar = 1
}}

== Galería de imaxes ==
::''Vexa o artigo principal en [[Galería de imaxes do Camiño de Santiago]]''
&lt;gallery&gt;
Ficheiro:Chemin de Saint-Jacques.jpg|Sinal do camiño en Francia e Suíza
Ficheiro:5 peseta-jacobeo-reverse.jpg|Moeda de 5 [[peseta]]s do ano santo de 1993
Ficheiro:Wegmarkierungen Jakobsweg.jpg|Sinalización
Ficheiro:Muszla Jakuba.svg
Ficheiro:León, Camiño Santiago 01-02.JPG|O Camiño de Santiago ó seu paso por León
&lt;/gallery&gt;

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|Category:Way of Saint James}}
=== Outros artigos ===
* [[Catedral de Santiago de Compostela]]
* [[Libredón]]
* [[Achado do sepulcro do Apóstolo Santiago]]
* [[Códice Calixtino]]
* [[Cuncha (heráldica)|Cuncha heráldica]]

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.caminodesantiago.gal/gl/inicio Páxina oficial] {{gl}}
* [http://www.turgalicia.es/portada-camino-de-santiago?langId=gl_ES Camiño de Santiago] en [[Turgalicia]]

{{Camiño de Santiago}}
{{Patrimonio da Humanidade en Galicia}}
{{Artigos sobre Santiago de Compostela}}
{{Galardoados co Premio Princesa de Asturias da Concordia}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Camiño de Santiago| ]]
[[Categoría:Patrimonio da Humanidade en España]]
[[Categoría:Patrimonio da Humanidade en Galicia]]
[[Categoría:Premios Princesa de Asturias da Concordia]]</text>
      <sha1>mggteamildy812qz29j28ppeo41m330</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Suso de Toro</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14708</id>
    <revision>
      <id>6163049</id>
      <parentid>6147949</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:36:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>https://academia.gal/dicionario/-/termo/Internet : &quot;Recoméndase escribir esta palabra con maiúscula inicial por considerala un nome propio e non utilizar o artigo&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23378" xml:space="preserve">{{Biografía
|nome = Suso de Toro {{Medalla|Creu}}
|xéneros=[[Narrativa]], [[ensaio (literatura)|ensaio]], [[teatro]]
}}
[[Ficheiro:Suso de Toro.jpg|miniatura|dereita]]

[[Ficheiro:Suso de Toro asinando.JPG|miniatura|Suso de Toro asinando as súas obras na Feira do Libro de Vigo 2006.]]

'''Xesús Miguel de Toro Santos''', máis coñecido como '''Suso de Toro''', nado en [[Santiago de Compostela]] o [[10 de xaneiro]] de [[1956]], é un escritor galego.

== Traxectoria ==
{{Cadro de citas|“Tic-Tac é a novela máis revolucionaria, máis ambiciosa, máis intelixente de cantas en Galicia se levan feito nas últimas décadas, e poida que a máis impresionante escrita nunca na nosa lingua”|[[Basilio Losada]]|largo=20%|aliñamento=dereita}}
O seu pai é de [[Formariz, Zamora|Formariz]] ([[provincia de Zamora]]) e a súa nai de Falapaso ([[Camboño, Lousame|Camboño]], [[Lousame]]). Seu irmán, [[Xelís de Toro]], tamén é escritor.

É licenciado en Arte Moderna e Contemporánea pola [[Universidade de Santiago de Compostela]]. É guionista para [[televisión]] e colaborador habitual na prensa e na radio,&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelidos=De Toro|nome=Suso|título=Un xornal galego|url=http://www.sermosgaliza.gal/opinion/suso-de-toro/un-xornal-galego/20180118123101065175.html|xornal=[[Sermos Galiza]]|data=19/1/2018}}&lt;/ref&gt; publicou en galego máis de vinte libros de narrativa, teatro e ensaio. A súa obra, ademais de ser traducida a varias linguas, foi obxecto de estudo en diversas universidades europeas.

En abril de [[2010]] anunciou a súa retirada como escritor profesional, retomando a súa carreira de profesor de secundaria&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://susodetoro.blogaliza.org/2010/04/22/despidiendome/|páxina-web=Suso DE Toro – blog?|título=DESPEDÍNDOME|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20111107091435/http://susodetoro.blogaliza.org/2010/04/22/despidiendome/|data-acceso=20 de xuño 2018|lingua=gl|dataarquivo=07 de novembro de 2011|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;.

Nas [[Eleccións ao Parlamento Europeo de 2014]] concorreu na lista [[Os Pobos Deciden]]&lt;ref&gt;[http://anamiranda.eu/2014/03/25/presentamos-a-nosa-candidatura-para-as-eleccions-europeas/ &quot;Presentamos a nosa candidatura para as eleccións europeas&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407092653/http://anamiranda.eu/2014/03/25/presentamos-a-nosa-candidatura-para-as-eleccions-europeas/ |data=07 de abril de 2014 |date=07 de abril de 2014 }}, páxina web de [[Ana Miranda Paz]], 25 de marzo de 2014.&lt;/ref&gt;. En abril de 2014 foille concedida a [[Creu de Sant Jordi]]&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://www.lavanguardia.com/cultura/20140401/54404616251/suso-de-toro-blequa-creu-de-sant-jordi.html|título=Suso de Toro, Jaume Cabré y Blequa, Creu de Sant Jordi|xornal=[[La Vanguardia]]|data=1 de abril de 2014|lingua=es}}.&lt;/ref&gt;.

== Obra ==

=== Narrativa ===
* ''Caixón desastre'' ([[1983]], Universidade de Santiago). Premio &quot;Galicia&quot; de Literatura da Universidade de Santiago.
* ''[[Polaroid (1986)|Polaroid]]'' (ISBN 84-9757-010-3, [[1986]], [[Xerais]]). [[Premios da Crítica de Galicia|Premio da crítica de Galiza]]. Foi traducida ao inglés.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Polaroid|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6708|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131300/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6708|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''Land Rover'' (ISBN 84-8302-249-4, [[1988]], Xerais). Finalista do Premio Xerais. Foi traducida ao castelán,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Land Rover|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=2941|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131300/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=2941|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; ao asturiano,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Land Rover|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1517|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131300/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1517|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; ao francés&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Land Rover|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4192|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131303/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4192|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; e ao búlgaro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ЛЕНД РОВЪР|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6016|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131308/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6016|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''[[Ambulancia (novela)|Ambulancia]]'' (ISBN 84-8302-339-3, [[1990]], Xerais). Foi traducida ao castelán,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ambulancia|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3015|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180328164725/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3015|dataarquivo=28 de marzo de 2018|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; ao grego&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Asthenoforo|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3308|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180328165910/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3308|dataarquivo=28 de marzo de 2018|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; e ao checo.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Suso de Toro: Když se tahá revolver|url=https://books.google.es/books?id=ln-UfZEl11cC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=onepage&amp;q&amp;f=false|editorial=Baronet Publishers|data=2004|ISBN=978-80-7214-650-5|lingua=cs|nome=Suso de|apelidos=Toro}}&lt;/ref&gt;
* ''Miles de Castromiles'' ([[1992]], [[Contos do Castromil]]).
* ''Unha pouca cinza'' (1992, [[Biblioteca 114]], [[Editorial Compostela]]).
* ''Tic-tac'' (ISBN 84-406-3725-X, [[1993]], Ediciones B), [[Premio da Crítica de narrativa galega|Premio da Crítica Española]], e cualificada por [[Basilio Losada]] como unhas das mellores novelas da literatura galega. Foi traducida ao castelán,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Tic-Tac|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1928|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131313/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1928|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; ao neerlandés&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Tik-Tak|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1651|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131313/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1651|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; e ao inglés.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Tick-Tock|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6707|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|lingua=|apelidos=X|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131313/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6707|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''[[A sombra cazadora]]'' (ISBN 84-7507-962-8, [[1994]], Xerais). Foi traducida ao castelán,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La sombra cazadora|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3896|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171012150223/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3896|dataarquivo=12 de outubro de 2017|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; ao catalán,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=L'ombra caçadora|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1499|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171012150218/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1499|dataarquivo=12 de outubro de 2017|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; ao portugués&lt;ref&gt;{{Cita web|título=A Sombra caçadora|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=2950|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171012150440/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=2950|dataarquivo=12 de outubro de 2017|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; e ao inglés.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Hunting Shadow|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=5878|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171012150442/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=5878|dataarquivo=12 de outubro de 2017|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''Calzados Lola (O dano e a absolución)'' (ISBN 84-8302-176-5, [[1997]], Xerais), [[Premio Blanco Amor]]. Foi traducida ao castelán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Calzados Lola|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1930|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131316/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1930|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''Círculo: da materia dos soños'' (ISBN 84-8302-317-2, [[1998]], Xerais),&lt;ref&gt;[[Ficheiro:High-contrast-camera-video.svg|20px]] [http://bvg.udc.es/videos_obra/circulo.wmv Suso de Toro lendo un fragmento de ''Círculo: da materia dos soños''.]&lt;/ref&gt; no que volve a aparecer Nano, un dos personaxes de Tic-Tac.
* ''Non volvas: filla da madrugada'' (ISBN 84-8302-498-5, [[2000]], Xerais), [[Premio da Crítica de narrativa galega|Premio da Crítica Española]]. Foi traducida ao castelán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=No vuelvas|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=3307&amp;tipotra=1|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=19 de maio de 2021}}&lt;/ref&gt;
* ''Servicio de urxencias'' (ISBN 84-8302-827-1, [[2002]], Xerais), recolleita de guións da serie ''[[Servicio de urxencias]]'' (1989)
* ''[[Trece badaladas]]'' (ISBN 84-8302-788-7, [[2002]], Xerais). Foi traducida ao castelán,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Trece campanadas|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3011|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-27|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180327212054/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3011|dataarquivo=27 de marzo de 2018|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; ao catalán,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Tretze campanades|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3013|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-27|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180327212023/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3013|dataarquivo=27 de marzo de 2018|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; ao checo&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Třináctý úder zvonu|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4572|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-27|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180327212021/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4572|dataarquivo=27 de marzo de 2018|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; e ao francés.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Le trezième coup de minuit|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3622|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-27|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180327212056/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3622|dataarquivo=27 de marzo de 2018|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''O príncipe manco'' (onde agrupa ''Tic-Tac'' e ''Círculo'', ISBN 84-264-1472-9, [[2004]]).
* ''Home sen nome'' (ISBN 84-9782-447-4, [[2006]], Xerais). Foi traducida ao castelán,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Hombre sin nombre|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=3016&amp;tipotra=1|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=19 de maio de 2021}}&lt;/ref&gt; ao catalán&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Home sense nom|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3017|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131324/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3017|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; e ao italiano.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Uomo senza nome|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3303|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131324/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3303|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''Sete palabras'' (ISBN 978-84-9914-029-2, [[2009]], Xerais). Foi traducida ao castelán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Siete palabras|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=5077&amp;tipotra=1|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=19 de maio de 2021}}&lt;/ref&gt;
* ''Somnámbulos'' (ISBN 978-84-9914-757-4, [[2014]], Xerais).&lt;ref&gt;[http://image.casadellibro.com/a/l/t0/74/9788499147574.jpg Imaxe da portada de ''Somnámbulos]&lt;/ref&gt;
* ''[[Fóra de si]]'' (ISBN 978-84-9121-314-7, [[2018]], Xerais).
*''Un señor elegante'' ([[2020]]). Xerais. 544 páxs.  ISBN 978-84-9121-766-4. ePub: ISBN 978-84-9121-765-7. A historia da familia Baltar.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ficha do libro. Editorial Xerais|url=https://www.xerais.gal/libro.php?id=6465449|páxina-web=www.xerais.gal|data-acceso=2020-11-12}}&lt;/ref&gt; [[2021]]: [[Premio Follas Novas do Libro Galego]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Gañadoras da sexta edición dos premios Follas Novas do Libro Galego 2021|url=https://www.editorasgalegas.gal/ganadoras-da-sexta-edicion-dos-premios-follas-novas-do-libro-galego-2021/|páxina-web=Asociación Galega de EDITORAS|data=2021-05-15|data-acceso=2021-05-16|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Otero|nome=Inma|data=Abril, maio, xuño 2021|título=Eloxio á dignidade|revista=Grial|ISSN=0017-4181|volume=LIX|páxinas=94-95|número=230}}&lt;/ref&gt; Foi traducida ao castelán&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Un señor elegante|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=7672|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2022-01-27}}&lt;/ref&gt; e ao catalán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Un senyor elegant|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=7673|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2022-01-27}}&lt;/ref&gt;

=== Teatro ===
* ''Unha rosa é unha rosa'' (ISBN 84-8302-099-8, [[1996]], Xerais).

=== Literatura infantil e xuvenil ===
* ''Conta saldada'' (ISBN 84-8224-056-0, [[1996]], Xerais). Foi traducida ao castelán&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cuenta saldada|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1929|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131324/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=1929|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; e ao catalán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Compte saldat|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=1498&amp;tipotra=1|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=19 de maio de 2021}}&lt;/ref&gt;
* ''Morgún'' (ISBN 84-9782-053-3, [[2003]], Xerais). Foi traducida ao castelán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Morgún|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3018|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131327/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3018|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;

=== Xornalismo e ensaio ===
* ''[[Camilo Nogueira Román|Camilo Nogueira]] e outras voces: unha memoria da esquerda nacionalista'' (ISBN 84-7507-601-7, [[1991]], Xerais).
* ''F. M'' ([[1991]], [[Edicións Positivas|Positivas]]).
* ''Parado na tormenta'' (ISBN 84-8288-061-6, [[1996]], [[Editorial Galaxia|Galaxia]]).
* ''Eterno retorno'' ([[1996]]).
* ''O país da brétema: Unha viaxe no tempo pola cultura celta'' (ISBN 84-03-09204-0, [[2000]], El País-Aguilar). Foi traducida ao castelán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=El pueblo de la niebla. Un viaje en el tiempo por la cultura celta|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4571|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131327/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4571|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''A carreira do salmón'' (ISBN 84-8302-703-8, [[2001]], Xerais).
* ''Nunca máis Galiza á intemperie'' (ISBN 84-8302-932-4, [[2002]], Xerais). Foi traducida ao catalán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Mai més: diari urgent d'una catàstrofe|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3570|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131330/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3570|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''Españois todos: As cartas sobre a mesa'' (ISBN 84-9782-089-4, [[2004]], Xerais). Foi traducida ao catalán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Espanyols tots|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3602|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131335/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3602|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''Ten que doer: literatura e identidade'' (ISBN 84-9782-098-3, [[2004]], Xerais).
* ''Outra idea de España: Mar de fondo'' (ISBN 84-9782-308-7, [[2005]], Xerais). Foi traducida ao castelán&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Otra idea de España|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4325|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131335/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4325|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; e ao catalán.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Una altra idea d'Espanya|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4324|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-26|data-arquivo=08 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200608131335/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4324|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* ''Outra Galiza'' (ISBN 978-84-9782-851-2, [[2008]], Xerais).
* ''Inmateriais'' (ISBN 978-84-9914-502-0, [[2013]], Xerais).
* ''Humildar. Rituais despois de Deus'' (ISBN 978-84-9121-193-8, [[2017]], Xerais).
* ''Dentro da literatura'' ([[2019]], Xerais).
[[Ficheiro:Suso de Toro e Ana Cabaleiro.jpg|miniatura|Presentando, con [[Ana Cabaleiro]], ''Dentro da literatura'' na Libraría Paz de Pontevedra o 6/4/2019]]

=== Coautor ===
* ''O quiquiriquí e outras narracións. Traballos premiados no 8º concurso de narracións curtas Modesto R. Figueiredo do Pedrón de Ouro'' (ISBN 84-7492-203-8, [[1983]], [[Edicións do Castro]]).
* ''O relato breve. Escolma dunha década (1980-1990)'' (ISBN 84-7154-738-4, 1990, Galaxia).
* ''Contos da xustiza'' (1991, Ir Indo).
* ''Polos camiños da literatura: escritores galegos do [[PEN Clube de Galicia|PEN]]'' (1993, Xunta de Galicia/PEN Clube).
* ''Ruta [[Rosalía de Castro|Rosalía]] 1993'' (1993, [[Caixa Galicia]]).
* ''Berra liberdade: Escritores galegos por Amnistía Internacional'' (ISBN 84-8288-034-9, [[1995]], Galaxia).
* ''Relato contemporáneo'' (ISBN 84-7507-965-2, [[1995]], Xerais)
* ''Construír a paz'' (ISBN 84-8302-060-2, [[1996]], Xerais).
* ''Unha liña no ceo (58 narradores galegos 1979-1996)'' (ISBN 84-8302-000-9, [[1996]], Xerais).
* ''Novo do trinque'' (ISBN 84-605-6355-3, [[1997]], [[BNG]]).
* ''Palabras con fondo: un compromiso dos escritores de Galicia coa cooperación e a solidariedade internacional'' (ISBN 84-7824-370-4, [[2001]], Fondo Galego de Solidariedade Internacional).
* ''Poetas e narradores nas súas voces (Vol. 1)'' (ISBN 84-95415-25-7, [[2001]], [[Consello da Cultura Galega]]).
* ''Longa lingua: os contos da mesa'' (ISBN 84-8302-812-3, [[2002]], Xerais).
* ''Materia prima: relatos contemporáneos'' (ISBN 84-8302-840-9, [[2002]], Xerais).
* ''Contos dende a Arquitectura'' (ISBN 84-7824-427-1, [[2003]]).
* ''Narradio: 56 historias no ar'' (ISBN 84-8302-945-6, [[2003]], Xerais).
* ''Educación e Paz III. Literatura galega pola Paz'' ([[2008]], Xerais).
* ''From the beginning of the sea (De onde comeza o mar)'' (2008, Foreign Demand).

A finais dos 90 publicou en [[Internet]] ''Botelha ao mar'', un diario de aforismos que ollado en retrospectiva pode considerarse o primeiro [[blog]] escrito en lingua galega{{Cómpre referencia}}, primeiro en Blogspot e logo en Blogaliza. Non quedan capturas dos arquivos orixinais do blog en Blogspot,&lt;ref&gt;[http://botelhaomar.blogspot.com/ botelhaomar.blogspot.com/]&lt;/ref&gt; pero si algunhas copias grazas as capturas de [[Internet Archive]] no caso dos posts na desaparecida comunidade de blogs en galego [[Blogaliza]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://susodetoro.blogaliza.org/|páxina-web=|título=Suso DE Toro – blog?|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180422045746/http://susodetoro.blogaliza.org/|data-acceso=20 de xuño de 2018|lingua=es, gl|dataarquivo=22 de abril de 2018|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=1995 |título=[[Diccionario da literatura galega]]. Autores |volume=I |páxina= |localización=[[Vigo]] |editorial=[[Editorial Galaxia]] |isbn=84-8288-019-5 |ref=harv }}
{{Reftermina}}
=== Ligazóns externas ===
* {{Cita web|url=http://susodetoro.blogaliza.org/|data-publicación=26/8/2017|páxina-web=Suso DE Toro – blog?|título=Suso DE Toro – blog?|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180422045746/http://susodetoro.blogaliza.org/|data-acceso=20/6/2018|lingua=gl, es|dataarquivo=22/04/2018|url-morta=unfit}}
* {{Cita web|url=http://botelhaaomar.blogaliza.org/|páxina-web=|título=BOTELHA AO MAR de Suso de Toro|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160422020115/http://botelhaaomar.blogaliza.org/|data-acceso=20/6/2018|dataarquivo=22/04/2016|url-morta=unfit}}
* [http://bvg.udc.es/ficha_autor.jsp?id=XesToro Ficha de Suso de Toro] na [[Biblioteca Virtual Galega]].
* [https://sites.google.com/a/iesgarciabarros.org/literatura-galega-do-s/entrevistas-12-13/susodetoro Entrevista de Literatura Galega do S.XX] do alumnado do IES Manuel García Barros.
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Toro, Suso}}
[[Categoría:Escritores de Galicia en lingua galega]]
[[Categoría:Nados en Santiago de Compostela]]
[[Categoría:Guionistas de Galicia]]
[[Categoría:Premios María Casares]]
[[Categoría:Premio Nacional de Narrativa de España]]
[[Categoría:Nados en 1956]]
[[Categoría:Premio Blanco Amor]]
[[Categoría:Escritores de literatura infantil de Galicia]]
[[Categoría:Premio Creu de Sant Jordi]]
[[Categoría:Profesores de educación secundaria]]</text>
      <sha1>eni3chwcz08h9nzaovbuh4nwrez9dqe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cesio</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14838</id>
    <revision>
      <id>6163052</id>
      <parentid>6013839</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:38:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>https://academia.gal/dicionario/-/termo/Internet : &quot;Recoméndase escribir esta palabra con maiúscula inicial por considerala un nome propio e non utilizar o artigo&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98630" xml:space="preserve">{{Artigo de calidade}}
{{Elemento químico
|bgcolor = FF6666 
|nome = Cesio
|anterior = [[Xenon]]
|posterior = [[Bario]]
|superior = [[Rubidio|Rb]]
|inferior = [[Francio|Fr]]
|símbolo = Cs
|número = 55
|espectro=Caesium spectrum visible.png
|serie_química = [[Alcalino]]s
|grupo = [[Elementos do grupo 1|1]]
|período = [[Elementos do período 6|6]]
|bloque = [[Elementos do bloque s|s]]
|densidade = 1879
|dureza =0,2
|aparencia = Prateado dourado
|imaxe=Cesium.jpg
|imaxe_tamaño =300px
|CAS = 7440-46-2
|EINECS = 231-155-4
|masa_atómica = 132,90545196&lt;ref name=&quot;CIAAW&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm|título=Standard atomic weights|páxina-web=CIAAW|data-acceso=17 de decembro de 2015}}&lt;/ref&gt;
|radio_medio = 260
|radio_atómico = 298
|radio_covalente = 244±11
|radio_van_der_waals = 343
|configuración_electrónica = &lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[[Xenon|Xe]]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt;6[[orbital atómico|s]]&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; 
|electróns_por_nivel = 2, 8, 18, 18, 8, 1
|estados_oxidación = '''+1''', −1&lt;ref name=caeside&gt;{{cita publicación periódica|revista = Angewandte Chemie International Edition|ano = 1979|nome= J. L.|apelidos= Dye|título= Compounds of Alkali Metal Anions|volume = 18|número= 8|páxinas= 587–598|doi = 10.1002/anie.197905871}}&lt;/ref&gt;
|óxido = [[Base (química)|base]] forte
|estrutura_cristalina = cúbica centrada no corpo 
|estado = Sólido 
|P_fusión = 301,59&lt;ref name=&quot;Webelements&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.webelements.com/caesium/|título=Caesium: the essentials|data-acceso=17 de decembro de 2015|páxina-web=WebElements}}&lt;/ref&gt;
|P_ebulición = 944
|E_fusión = 2,092
|E_vaporización = 63,9
|T_crítica = 
|P_crítica = 
|volumen_molar = 
|presión_vapor = 2,5 k[[Pascal (unidade)|Pa]]
|velocidad = 
|compresibilidade = 
|electronegatividade = 0,79
|calor_específica = 240
|cond_eléctrica = 4,89 × 10&lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt;
|cond_térmica = 35,9 
|E_ionización1 = 375,7
|E_ionización2 = 2234,3
|E_ionización3 = 3400
|isótopo1_nm=133
|isótopo1_abundancia = '''100 %'''
|isótopo1_neutróns = 78
|isótopo2_nm = 134
|isótopo2_abundancia = [[radioisótopo sintético|Sintético]]
|isótopo2_p_semidesintegración = 2,0648 [[Ano (astronomía)|a]]
|isótopo2_modo_desintegración = [[Captura electrónica|ε]]&lt;br /&gt;[[Emisión beta|ß&lt;sup&gt;-&lt;/sup&gt;]]
|isótopo2_enerxía = 1,229&lt;br /&gt;2,059
|isótopo2_produto = [[xenon|&lt;sup&gt;134&lt;/sup&gt;Xe]]&lt;br /&gt;[[bario|&lt;sup&gt;134&lt;/sup&gt;Ba]]
|isótopo3_nm = 135
|isótopo3_abundancia = Trazas
|isótopo3_p_semidesintegración = 2,3 × 10&lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt; [[Ano (astronomía)|a]]
|isótopo3_modo_desintegración = [[Emisión beta|ß&lt;sup&gt;-&lt;/sup&gt;]]
|isótopo3_enerxía = 0,269
|isótopo3_produto = [[bario|&lt;sup&gt;135&lt;/sup&gt;Ba]]
|isótopo4_nm = 137
|isótopo4_abundancia = Trazas
|isótopo4_p_semidesintegración = 30,17 a
|isótopo4_modo_desintegración = [[Emisión beta|ß&lt;sup&gt;-&lt;/sup&gt;]]
|isótopo4_enerxía = 1,174
|isótopo4_produto = [[bario|&lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Ba]]
}}
O '''cesio''' é un [[elemento químico]] de símbolo '''Cs''' e [[número atómico]]&amp;nbsp;55. É un metal [[alcalino]] brando de cor prateada-dourada, cun punto de fusión de 28,44&amp;nbsp;°C (301,59&amp;nbsp;K), un dos únicos cinco [[metal|metais]] elementais que se poden atopar en estado [[líquido]] a [[temperatura ambiente]].{{Efn|Xunto co [[rubidio]] ({{Convert|39|°C|K|abbr=on}}), o [[francio]] (est. {{Convert|27|°C|K|abbr=on}}), o [[mercurio (elemento)|mercurio]] ({{Convert|−39|°C|K|abbr=on}}) e o [[galio]] ({{Convert|30|°C|K|abbr=on}}). O [[bromo]] tamén é líquido a temperatura ambiente, cun punto de fusión de -7,2&amp;nbsp;°C (265,9 K), pero é un [[halóxeno]], non un metal.|group=lower-alpha}} As súas propiedades físicas e químicas aseméllanse ás do [[rubidio]] e ás do [[potasio]]. É extremadamente reactivo e [[piroforicidade|pirofórico]], reaccionando coa [[auga]] a temperaturas de ata {{Convert|−116|°C|K|abbr=on}}. É o elemento químico menos [[electronegatividade|electronegativo]] e só ten un [[isótopo]] estable, o cesio-133. Obtense principalmente da extracción do mineral [[polucita]], mentres que os seus [[radioisótopo]]s, en especial o [[cesio-137]] que é un [[produto de fisión]], obtéñense dos residuos producidos polos [[reactor nuclear|reactores nucleares]].

Foi descuberto no ano 1860 polos científicos [[Alemaña|alemáns]] [[Robert Bunsen]] e [[Gustav Kirchhoff]] mediante o método de [[espectroscopia|análise]] [[Espectro electromagnético|espectral]]. O seu nome procede do [[lingua latina|latín]] ''caesius'', que significa &quot;azul ceo&quot;. As primeiras aplicacións a pequena escala deste elemento foron en [[tubo de baleiro|tubos de baleiro]] e [[célula fotoeléctrica|células fotoeléctricas]]. En 1967, baseándose na definición da [[velocidade da luz]] de [[Albert Einstein|Einstein]] como a dimensión máis constante do [[universo]], o [[Sistema Internacional de Unidades]] illou dúas emisións de ondas específicas do espectro do cesio-133 para definir as medidas do [[segundo]] e do [[metro]]. Dende entón o cesio foi empregado habitualmente en [[reloxo atómico|reloxos atómicos]] de alta precisión.

Dende os anos 1990 a súa principal aplicación foi en forma de [[formiato de cesio]] para fluídos de perforación, pero tamén se emprega o elemento en aplicacións [[electricidade|eléctricas]], [[electrónica]]s e [[química]]s. O isótopo radioactivo cesio-137 ten unha vida media duns 30 anos e úsase en aplicacións médicas, industriais e hidrolóxicas. O elemento presenta unha [[toxicidade]] media e considérase un metal perigoso, e os seus radioisótopos supoñen un risco para a [[saúde]] cando se liberan no ambiente.

== Características ==
=== Propiedades físicas ===
[[Ficheiro:CsCrystals.JPG|esquerda|miniatura|Cesio-133 de alta pureza preservado baixo [[argon]].]]
O cesio é un elemento moi brando (0,2 [[Escala de Mohs|Mohs]]) e [[ductilidade|dúctil]], de cor pálida que se escurece na presenza de [[osíxeno]].&lt;ref name=USGS&gt;{{cita web|url-arquivo = https://web.archive.org/web/20070207015229/http://pubs.usgs.gov/of/2004/1432/2004-1432.pdf|url=http://pubs.usgs.gov/of/2004/1432/2004-1432.pdf|data-arquivo=7 de febreiro de 2007|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=27 de decembro de 2009|título= Mineral Commodity Profile: Cesium|nome1 = William C.|apelidos1 = Butterman|nome2 = William E.|apelidos2 = Brooks|nome3 = Robert G.|apelidos3 = Reese, Jr.|data=2004}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita libro|título= Exploring Chemical Elements and their Compounds|url= https://archive.org/details/exploringchemica01heis|apelidos= Heiserman|nome=David L.|editorial= McGraw-Hill|data= 1992|isbn = 0-8306-3015-5|páxinas= [https://archive.org/details/exploringchemica01heis/page/201 201]–203}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita libro|título=The Chemistry of the Liquid Alkali Metals |apelidos=Addison |nome=C. C. |data=1984 |editorial=Wiley|isbn= 0-471-90508-9|url=http://www.cs.rochester.edu/users/faculty/nelson/cesium/cesium_color.html}}&lt;/ref&gt; O seu [[punto de fusión]] é de 28,4&amp;nbsp;°C (301,5&amp;nbsp;K), o que o converte nun dos poucos metais elementais que se poden atopar en estado [[líquido]] a [[temperatura ambiente]]. O [[mercurio (elemento)|mercurio]] é o único outro metal coñecido cun punto de fusión máis baixo que este elemento.{{Efn|Crese que o [[francio]] tamén ten un punto de fusión menor, pero a súa [[radioactividade]] non permite unha medición directa.&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://periodic.lanl.gov/87.shtml |título=Francium |páxina-web=Periodic.lanl.gov |data-acceso=23 de febreiro de 2010}}&lt;/ref&gt;|group=lower-alpha}}&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{cita web|url=http://pubs.acs.org/cen/80th/print/cesium.html |título=C&amp;EN: It's Elemental: The Periodic Table – Cesium |editorial=American Chemical Society|data-acceso=25 de febreiro de 2010|apelidos=Kaner|nome=Richard|data = 2003}}&lt;/ref&gt; Tamén presenta un baixo [[punto de ebulición]], {{convert|641|°C|K}}, o segundo máis baixo de tódolos metais.&lt;ref name=&quot;RSC&quot; /&gt; Os seus compostos arden cunha cor azul &lt;ref name=CRC74&gt;{{cita libro|url=https://books.google.com/?id=QdU-lRMjOsgC&amp;pg=PA13|páxina=13|nome=Charles T.|apelidos=Lynch|editorial=CRC Press|data=1974|título=CRC Handbook of Materials Science|isbn=978-0-8493-2321-8}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;flametests&quot;/&gt; ou violeta.&lt;ref name=&quot;flametests&quot;&gt;{{cita web |url=http://www.chemguide.co.uk/inorganic/group1/flametests.html |título=Flame Tests |apelidos=Clark|nome=Jim |data=2005 |páxina-web=Chemguide |data-acceso=29 de xaneiro de 2012}}&lt;/ref&gt;

Forma [[aliaxe]]s con outros metais [[alcalino]]s (agás co [[litio]]) e co [[ouro]], así como [[amálgama (química)|amálgamas]] co mercurio. A temperaturas por baixo dos {{convert|650|°C|K}} non forma aliaxes co [[cobalto]], [[ferro]], [[molibdeno]], [[níquel]], [[platino]], [[tántalo]] ou [[volframio]]. Tamén forma [[composto intermetálico|compostos intermetálicos]] co [[antimonio]], [[galio]], [[Indio (elemento)|indio]] e [[torio]], que son [[fotosensitividade|fotosensitivos]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; A aliaxe de menor [[molalidade|concentración molar]] está formada por un 41% de cesio, 47% de [[potasio]] e 12% de [[sodio]], e ten o punto de fusión máis baixo de tódalas aliaxes metálicas coñecidas, {{convert|−78|°C|K}}.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20061009133313/http://symp15.nist.gov/pdf/p564.pdf|url=http://symp15.nist.gov/pdf/p564.pdf|data-arquivo=09 de outubro de 2006|título=Density of melts of alkali metals and their Na-K-Cs and Na-K-Rb ternary systems|apelidos=Taova|nome=T. M.|editorial=Fifteenth symposium on thermophysical properties, Boulder, Colorado|data=22 de xuño de 2003|data-acceso=26 de setembro de 2010|display-authors=etal|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; Algunhas das súas amálgamas foron obxecto de estudo, como {{chem|CsHg|2}} que é de cor negra cun [[lustre]] metálico púrpura, mentres que CsHg é de cor dourada, tamén cun lustre metálico.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi=10.1016/S0079-6786(97)81004-7|revista= Progress in Solid State Chemistry|volume = 25|data= 1997|páxinas= 73–123|título= Alkali metal amalgams, a group of unusual alloys|nome= H. J.|apelidos= Deiseroth|número= 1–2}}&lt;/ref&gt;

=== Propiedades químicas ===
[[Ficheiro:Cesium water.theora.ogv|esquerda|miniatura|Ao engadir unha pequena cantidade de cesio a auga fría prodúcese unha explosión.]]
O cesio é altamente reactivo e [[piroforicidade|pirofórico]]. É capaz de entrar en ignición de forma espontánea no [[aire]], e reacciona de forma explosiva coa [[auga]] incluso a baixas temperaturas, máis que o resto de membros dos metais [[alcalino]]s da [[táboa periódica]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; Esta reacción coa auga pode darse a temperaturas de ata {{convert|−116|°C|K}},&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt; o que fai que se clasifique como un [[Mercadoría perigosa|material perigoso]]. Almacénase e transpórtase dentro de hidrocarbonos saturados secos, como o [[aceite mineral]]. Así mesmo debe manexarse baixo unha atmosfera de [[gas inerte]], como por exemplo [[argon]]. Porén, as explosións de cesio-auga adoitan ser menos potentes que as de sodio-auga en iguais concentracións de cesio e [[sodio]]. Isto é así xa que o cesio estoura no mesmo instante de contacto coa auga, deixando moi pouco tempo como para que se acumule o [[hidróxeno]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|apelidos=Gray|nome=Theodore|ano=2012|título=The Elements|editorial=Black Dog &amp; Leventhal Publishers|páxina=131|ISBN=1-57912-895-5}}&lt;/ref&gt; Pode almacenarse en [[ampola]]s de [[vidro borosilicatado]], aínda que para cantidades maiores de 100&amp;nbsp;gramos o transporte realízase dentro de contedores de [[aceiro inoxidable]] pechados hermeticamente.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

A química do cesio é semellante á dos outros metais alcalinos, en particular á do [[rubidio]], que se atopa directamente enriba del na [[táboa periódica]].&lt;ref name=&quot;greenwood&quot; /&gt; O seu [[estado de oxidación]] máis común é o +1, aínda que os [[haluro]]s deste elemento conteñen o [[anión]] Cs&lt;sup&gt;−&lt;/sup&gt; e polo tanto atópanse no estado de oxidación −1.&lt;ref name=caeside/&gt; Un estudo de 2013 indicou que baixo condicións de presión extrema (máis de 30&amp;nbsp;[[pascal (unidade)|GPa]]), os [[electrón]]s internos 5p poderían formar ligazóns químicas, onde o cesio se comportaría como o sétimo elemento 5p, indicando que baixo este tipo de condicións poderían existir fluoruros de cesio con estados de oxidación deste elemento que variarían dende o +2 ata o +6.&lt;ref&gt;{{cita novas|apelidos=Moskowitz|nome=Clara|título=A Basic Rule of Chemistry Can Be Broken, Calculations Show|data=21 de novembro de 2013|url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=chemical-bonds-inner-shell-electrons|revista=Scientific American|data-acceso=22 de novembro de 2013}}&lt;/ref&gt; Algunhas diferenzas co resto de alcalinos danse no feito de que ten maior [[masa atómica]] e [[electronegatividade|electropositividade]] que os outros membros non radioactivos deste grupo.&lt;ref name=&quot;HollemanAF&quot;&gt;{{cita libro|editorial= Walter de Gruyter|data= 1985|edición= 91–100|páxinas= 953–955|isbn = 3-11-007511-3|título= Lehrbuch der Anorganischen Chemie|nome1 = Arnold F.|apelidos1 = Holleman|apelidos2 = Wiberg|nome2 = Egon |apelidos3 =Wiberg|nome3 = Nils|capítulo= Vergleichende Übersicht über die Gruppe der Alkalimetalle| lingua =de}}&lt;/ref&gt; O cesio é o elemento químico de maior electropositividade,{{Efn|A electropositividade do [[francio]] non esta medida de forma experimental debido á súa radioactividade. As medicións da primeira [[enerxía de ionización]] do francio suxiren que os seus efectos relativistas poden reducir a súa electronegatividade máis do esperado polas pautas que marca a súa posición na táboa periódica.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelidos1 = Andreev|nome1 = S. V.|apelidos2 = Letokhov|nome2 =V. S. |apelidos3 =Mishin|nome3 =V. I.|título= Laser resonance photoionization spectroscopy of Rydberg levels in Fr|revista=Physical Review Letters|data = 1987|volume = 59|páxinas = 1274–76|doi = 10.1103/PhysRevLett.59.1274|pmid=10035190|bibcode=1987PhRvL..59.1274A|número= 12}}&lt;/ref&gt;|group=lower-alpha}}&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt; e o seu [[ión]] presenta un tamaño maior que o resto de elementos [[alcalino]]s máis lixeiros.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Ion Exchange and Solvent Extraction: A Series of Advances|nome-editor1=Jacob A.|apelidos-editor1=Marinsky|nome-editor2=Yitzhak|apelidos-editor2=Marcus|editorial=CRC Press|ano=1997|ISBN=9780824798253|páxina=302}}&lt;/ref&gt;

=== Abundancia ===
[[Ficheiro:Pollucite-RoyalOntarioMuseum-Jan18-09.jpg|miniatura|dereita|300px|Mineral de [[polucita]].]]
O cesio é un elemento relativamente escaso, con estimacións que indican unha presenza aproximada de 3&amp;nbsp;[[partes por millón]] deste elemento na [[codia terrestre]].&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelidos1=Turekian|nome1=K.K.|apelidos2=Wedepohl|nome2=K. H.|data=1961|título=Distribution of the elements in some major units of the Earth's crust|url=https://archive.org/details/sim_geological-society-of-america-bulletin_1961-02_72_2/page/175|revista=Geological Society of America Bulletin|volume=72|número=2|páxinas=175–192|doi=10.1130/0016-7606(1961)72[175:DOTEIS]2.0.CO;2|issn=0016-7606|bibcode = 1961GSAB...72..175T }}&lt;/ref&gt; Isto posiciónao como o 45º elemento químico máis abundante, e o 36º metal máis común. É máis abundante que elementos como o [[antimonio]], [[cadmio]], [[estaño]] e [[volframio]], e dúas ordes de magnitude máis abundante que o [[mercurio (elemento)|mercurio]] e a [[prata]]. Non obstante, a súa abundancia é de tan só un 3,3% en comparación co [[rubidio]], o elemento ao que máis se asemella quimicamente.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

Por mor do seu gran [[raio iónico]], o cesio é un dos denominados &quot;[[elemento incompatible|elementos incompatibles]]&quot;.&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.asi.org/adb/02/13/02/cesium-occurrence-uses.html|título=Cesium as a Raw Material: Occurrence and Uses|nome=Simon|apelidos=Rowland|páxina-web=Artemis Society International|data=4 de xullo de 1998|data-acceso=15 de febreiro de 2010|data-arquivo=08 de xullo de 2021|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20210708104437/http://www.asi.org/adb/02/13/02/cesium-occurrence-uses.html|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; Durante o proceso de [[cristalización fraccionada]] o cesio concéntrase na fase líquida e cristaliza en último lugar.&lt;ref&gt;{{Cita informe|título=Annual Report of the Director of the Geophysical Laboratory|autor=Geophysical Laboratory|editorial=Carnegie Institution of Washington|ano=1955|issn=0576-792X|lccn=sn85006894}}&lt;/ref&gt; Isto provoca que os maiores depósitos de cesio se atopen en corpos minerais de [[pegmatita]] formados por este proceso de enriquecemento.&lt;ref name=&quot;SME&quot;&gt;{{Cita libro|título=Industrial Minerals &amp; Rocks: Commodities, Markets, and Uses|nome=Jessica Elzea|apelidos=Kogel|editorial=SME|ano=2006|ISBN=9780873352338|páxina=601,607}}&lt;/ref&gt; Como o cesio non se [[substitución (química)|substitúe]] polo [[potasio]] de forma tan doada como o rubidio, os minerais alcalinos [[silvina]] (KCl) e [[carnalina]] ({{chem|KMgCl|3|·6H|2|O}}) adoitan conter tan só un 0,002% deste elemento. Poden atoparse tamén pequenas cantidades porcentuais de cesio no [[berilo]] ({{chem|Be|3|Al|2|(SiO|3|)|6}}) e na [[avogadrita]] ({{chem|(K,Cs)BF|4}}). Dáse en concentracións de ata un 15 % de Cs&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;O na [[pezzottaíta]] (Cs(Be&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;Li)Al&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;Si&lt;sub&gt;6&lt;/sub&gt;O&lt;sub&gt;18&lt;/sub&gt;), ata un 8,4 % na [[londonita]] ({{chem|(Cs,K)Al|4|Be|4|(B,Be)|12|O|28}}), e en menor concentración no mineral máis común [[rodicita]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; A única fonte mineral de cesio con importancia económica é a [[polucita]] {{chem|Cs(AlSi|2|O|6|)}}, que se atopa en diversas partes do mundo con presenza de minerais de pegmatita, e está asociado a outros minerais de [[litio]] de maior importancia económica como a [[lepidolita]] e a [[petalita]].&lt;ref name=&quot;SME&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Cerny&quot;&gt;{{cita publicación periódica|título=The Tanco Pegmatite at Bernic Lake, Manitoba: X. Pollucite|nome1=Petr|apelidos1=Černý|nome2=F. M.|apelidos2=Simpson|revista=Canadian Mineralogist|volume=16|páxinas=325–333|data=1978|url=http://rruff.geo.arizona.edu/doclib/cm/vol38/CM38_877.pdf}}&lt;/ref&gt;

Unha das maiores fontes deste metal é a [[Mina Tanco]] en [[Bernic Lake]], [[Manitoba]], [[Canadá]]. Os depósitos alí atopados estímanse nunhas 350&amp;nbsp;000&amp;nbsp;[[tonelada]]s de mineral de polucita, o que representa máis de dous terzos das reservas mundiais deste mineral.&lt;ref name=&quot;Cerny&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;USGS-Cs2&quot; /&gt; Malia que o contido estoiquiométrico do cesio na polucita é dun 42,6%, as mostras de polucita puras deste depósito conteñen ao redor dun 34% de cesio,&lt;ref name=&quot;USGS-Cs2&quot;&gt;{{cita informe|título=Cesium|apelidos=Polyak|nome=Désirée E.|url=http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/cesium/mcs-2009-cesiu.pdf|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=17 de outubro de 2009|data=2009}}&lt;/ref&gt; mentres que a polucita que se comercializa contén ao redor dun 19% deste metal.&lt;ref&gt;{{cita libro|apelidos=Norton|nome=J. J.|data=1973|capítulo=Lithium, cesium, and rubidium—The rare alkali metals|apelidos-editor1=Brobst|nome-editor1=D. A.|apelidos-editor2=Pratt|nome-editor2=W. P.|título=United States mineral resources|editorial=U.S. Geological Survey Professional|volume=820|páxinas=365–378|url=http://pubs.er.usgs.gov/usgspubs/pp/pp820|data-acceso=26 de setembro de 2010|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100721060544/http://pubs.er.usgs.gov/usgspubs/pp/pp820|dataarquivo=21 de xullo de 2010|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; O depósito de pegmatita do [[Distrito de Bikita]], en [[Cimbabue]], trabállase para extraer [[petalita]] principalmente, pero tamén contén unha cantidade significativa de polucita, que tamén se pode atopar en cantidades notables na [[Rexión Erongo]] de [[Namibia]].&lt;ref name=&quot;USGS-Cs2&quot; /&gt; Segundo estimacións feitas pola axencia [[U.S. Geological Survey]] no 2009, as reservas totais mundiais de cesio serían dunhas 70&amp;nbsp;000 toneladas.&lt;ref name=&quot;USGS-Cs2&quot;/&gt;

=== Isótopos ===
O cesio ten un total de 39 [[isótopo]]s coñecidos, que varían en [[número másico]] dende 112 ata 151. Varios destes isótopos sintetízanse dende elementos máis lixeiros mediante un lento proceso de captura de [[neutrón]]s dentro das [[Estrela (astronomía)|estrelas]] máis lonxevas,&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi=10.1146/annurev.astro.37.1.239|apelidos=Busso|nome=M.|apelidos2=Gallino|nome2=R.|apelidos3=Wasserburg|nome3=G. J.|título=Nucleosynthesis in Asymptotic Giant Branch Stars: Relevance for Galactic Enrichment and Solar System Formation|revista=Annula Review of Astronomy and Astrophysics|volume=37|data=1999|páxinas=239–309|url=http://authors.library.caltech.edu/1194/1/BUSaraa99.pdf|bibcode=1999ARA&amp;A..37..239B}}&lt;/ref&gt; así como no interior das [[supernova]]s.&lt;ref&gt;{{cita libro|nome=David|apelidos=Arnett|data=1996|título=Supernovae and Nucleosynthesis: An Investigation of the History of Matter, from the Big Bang to the Present|editorial=Princeton University Press|page=527|isbn=0-691-01147-8}}&lt;/ref&gt; Porén, o único isótopo estable do cesio é &lt;sup&gt;133&lt;/sup&gt;Cs, con 78 [[neutrón]]s. Aínda que posúe un [[spin]] nuclear grande {{nowrap|({{sfrac|7|2}}+)}}, poden realizarse estudos de [[resonancia magnética nuclear]] con este isótopo a unha [[frecuencia]] resoante de 11,7&amp;nbsp;[[hertz|MHz]].&lt;ref name=NMR&gt;{{cita publicación periódica|doi=10.1016/0277-5387(96)00018-6|título=Complexation of caesium and rubidium cations with crown ethers in N,N-dimethylformamide|url=https://archive.org/details/sim_polyhedron_1996_15_21/page/3897|data=1996|apelidos1=Goff|nome1=C|revista=Polyhedron|volume=15|páxinas=3897–3903|apelidos2=Matchette|nome2=Michael A.|apelidos3=Shabestary|nome3=Nahid|apelidos4=Khazaeli|nome4=Sadegh|número=21}}&lt;/ref&gt;

O isótopo radioactivo [[cesio-135|&lt;sup&gt;135&lt;/sup&gt;Cs]] ten unha vida media de aproximadamente 2,3&amp;nbsp;millóns de anos, a máis longa de tódolos isótopos radioactivos deste elemento. [[cesio-137|&lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs]] e [[cesio-134|&lt;sup&gt;134&lt;/sup&gt;Cs]] teñen vidas medias de 30 e 2 anos respectivamente. &lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs descomponse en [[bario-137m|&lt;sup&gt;137m&lt;/sup&gt;Ba]] por [[emisión beta|emisións beta]] e posteriormente en [[bario]] non radioactivo, mentres que &lt;sup&gt;134&lt;/sup&gt;Cs transfórmase en &lt;sup&gt;134&lt;/sup&gt;Ba directamente. Os isótopos de número másico 129, 131, 132 e 136 teñen vidas medias de entre un día e dúas semanas, e o resto de isótopos teñen vidas medias non superiores a un segundo. Existe un total de polo menos 21 [[isomería|isómeros nucleares]] metaestables, todos eles moi inestables e con vidas medias duns poucos minutos.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1016/0022-1902(55)80027-9|título= The half-life of Cs137|data= 1955|apelidos1 = Brown|nome1 = F.|apelidos2 = Hall|nome2 = G.R.|apelidos3 = Walter|nome3 = A.J.|revista= Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry|volume = 1|páxinas= 241–247|número= 4–5}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=nuclidetable&gt;{{cita web|url=http://www.nndc.bnl.gov/chart/|título=Interactive Chart of Nuclides|editorial=Brookhaven National Laboratory|apelidos=Sonzogni|nome=Alejandro|data-acceso=6 de xuño de 2008|data-arquivo=10 de outubro de 2018|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20181010070007/http://www.nndc.bnl.gov/chart/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; &lt;sup&gt;135&lt;/sup&gt;Cs é tamén un dos produtos de gran lonxevidade resultantes da [[fisión nuclear|fisión]] do [[uranio]] que se forman nos [[reactor nuclear|reactores nucleares]].&lt;ref&gt;{{cita conferencia|conferencia = Seventh Information Exchange Meeting on Actinide and Fission Product Partitioning and Transmutation|data = 14–16 de outubro de 2002|lugar = Jeju, Corea do Sur|nome1 = Shigeo|apelidos1 = Ohki|nome2 = Naoyuki|apelidos2 = Takaki|título = Transmutation of Cesium-135 with Fast Reactors|url = http://www.oecd-nea.org/pt/docs/iem/jeju02/session6/SessionVI-08.pdf|data-acceso = 26 de setembro de 2010|data-arquivo = 28 de setembro de 2011|url-arquivo = https://web.archive.org/web/20110928005357/http://www.oecd-nea.org/pt/docs/iem/jeju02/session6/SessionVI-08.pdf|url-morta = yes}}&lt;/ref&gt; Porén, esta produción é reducida na maioría de reactores, xa que o seu predecesor [[xenon-135|&lt;sup&gt;135&lt;/sup&gt;Xe]] é un [[veleno nuclear]] moi potente e transmútase habitualmente a un [[xenon-136|&lt;sup&gt;136&lt;/sup&gt;Xe]] estable antes de que poida decaer ata &lt;sup&gt;135&lt;/sup&gt;Cs.&lt;ref&gt;{{cita informe|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110723231319/http://canteach.candu.org/library/20040720.pdf|url=http://canteach.candu.org/library/20040720.pdf|data-arquivo=23 de xullo de 2011|título=CANDU Fundamentals|editorial=CANDU Owners Group Inc.|capítulo=20 Xenon: A Fission Product Poison|data-acceso=15 de setembro de 2010|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|revista = Journal of Environmental Radioactivity|título= Preliminary evaluation of &lt;sup&gt;135&lt;/sup&gt;Cs/&lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs as a forensic tool for identifying source of radioactive contamination|nome1 = V. F.|apelidos1= Taylor|nome2 = R. D.|apelidos2 = Evans|nome3 = R. J.|apelidos3= Cornett|doi = 10.1016/j.jenvrad.2007.07.006 |volume = 99 |número= 1|data= 2008|páxinas= 109–118|pmid = 17869392}}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Cs-137-decay-gl.svg|miniatura|dereita|250px|Decaemento do cesio-137.&lt;ref&gt;{{Cita libro|capítulo=Modes of Radioactive Decay|título=Radiation Physics for Medical Physicists|nome=Ervin B.|apelidos=Podgorsak|páxinas=475-521|isbn=978-3-642-00874-0|ano=2010|doi=10.1007/978-3-642-00875-7|serie=Biological and Medical Physics, Biomedical Engineering|issn=1618-7210|editorial=Springer Berlin Heidelberg}}&lt;/ref&gt;]]
O isótopo &lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs é un potente emisor de [[raios gamma|radiación gamma]] debido ao seu decaemento por [[emisión beta|emisións beta]].&lt;ref&gt;{{cita web|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110315034747/http://www.epa.gov/rpdweb00/radionuclides/cesium.html|url=http://www.epa.gov/rpdweb00/radionuclides/cesium.html|data-arquivo=15 de marzo de 2011|título=Cesium &amp;#124; Radiation Protection|editorial=U.S. Environmental Protection Agency|data=28 de xuño de 2006|data-acceso=15 de febreiro de 2010|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; A súa vida media convérteo no principal produto de lonxevidade media xunto ao [[estroncio-90|&lt;sup&gt;90&lt;/sup&gt;Sr]] que resultan da fisión nuclear do uranio, sendo ámbolos dous responsables da [[radioactividade]] do [[combustible nuclear]] esgotado, que pode durar varios centos de anos tralo uso deste.&lt;ref&gt;{{cita informe|url=http://www.ieer.org/reports/transm/hisham.html |título=IEER Report: Transmutation – Nuclear Alchemy Gamble |editorial=Institute for Energy and Environmental Research |data=24 de maio de 2000 |data-acceso=15 de febreiro de 2010|nome=Hisham|apelidos=Zerriffi}}&lt;/ref&gt; Como exemplo, no ano 2005 estimouse que o &lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs xunto ao &lt;sup&gt;90&lt;/sup&gt;Sr estaban a ser a principal fonte de radioactividade na área afectada polo [[accidente de Chernóbil]].&lt;ref&gt;{{cita informe|data=2005|url=https://www.iaea.org/sites/default/files/chernobyl.pdf |título=Chernobyl's Legacy: Health, Environmental and Socia-Economic Impacts and Recommendations to the Governments of Belarus, Russian Federation and Ukraine |editorial=International Atomic Energy Agency|data-acceso=17 de decembro de 2015}}&lt;/ref&gt; O tratamento do &lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs por medio de [[captura de neutróns]] non é factible debido ao baixo ritmo de captura, o que provoca que se teña que permitir o decaemento natural deste isótopo.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi=10.3327/jnst.30.911|título= Transmutation of Cesium-137 Using Proton Accelerator|nome1 = Takeshi|apelidos1= Kase|nome2 = Kenji|apelidos2= Konashi|nome3 = Hiroshi|apelidos3 = Takahashi|nome4 = Yasuo|apelidos4= Hirao|volume = 30|número= 9|data = 1993|páxinas = 911–918|revista= Journal of Nuclear Science and Technology}}&lt;/ref&gt;

Case todo o cesio producido como resultado da [[fisión nuclear]] procede das [[emisión beta|emisións beta]] de produtos de fisión orixinariamente máis ricos en neutróns, pasando por varios isótopos de [[iodo]] e [[xenon]].&lt;ref&gt;{{cita libro|isbn = 978-1-56032-088-3|editorial= Taylor &amp; Francis|data= 1992|nome= Ronald Allen|apelidos= Knief|url = https://books.google.com/?id=EpuaUEQaeoUC&amp;pg=PA43|páxina= 42|capítulo= Fission Fragments|título= Nuclear engineering: theory and technology of commercial nuclear power}}&lt;/ref&gt; Xa que estes dous elementos son [[volatilidade|volátiles]] e poden difundirse a través do combustible nuclear ou polo [[aire]], o cesio radioactivo adoita formarse lonxe do sitio orixinal no que teña lugar a fisión.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|título= Release of xenon-137 and iodine-137 from UO2 pellet by pulse neutron irradiation at NSRR|apelidos= Ishiwatari|nome= N.|apelidos2 = Nagai|nome2 = H.|páxinas= 843–850|volume = 23|número= 11|revista= Nippon Genshiryoku Gakkaishi|osti = 5714707}}&lt;/ref&gt; As primeiras [[proba nuclear|probas nucleares]] dos anos 1950 liberaron isótopos de &lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs na [[atmosfera terrestre]], que posteriormente retornaron á superficie da terra como parte da consecuente [[chuvia radioactiva]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

== Compostos ==
A gran maioría dos compostos de cesio conteñen este elemento en forma de [[catión]] {{chem|Cs|+}}, que forma [[enlace iónico|enlaces iónicos]] cunha ampla variedade de [[anión]]s, sendo a excepción máis notable a esta maioría o anión cesiuro ({{chem|Cs|−}}) e varios dos óxidos do elemento.&lt;ref name=caeside/&gt;

Os sales de Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt; son invariablemente incoloros agás nos casos nos que a unión en si mesma presente coloración. Moitos dos sales simples son [[higroscopía|higroscópicos]], aínda que en menor medida que os sales correspondentes doutros metais [[alcalino]]s máis lixeiros. Os [[fosfato]]s&lt;ref&gt;{{Cita enciclopedia|apelidos=Hogan|nome=C. M.|ano=2011|url=http://www.eoearth.org/article/Phosphate?topic=49557|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20121025180158/http://www.eoearth.org/article/Phosphate?topic=49557|data-arquivo=25 de outubro de 2012 |título=Phosphate|enciclopedia=Encyclopedia of Earth|apelidos-editor1=Jorgensen|nome-editor1=A.|apelidos-editor2=Cleveland|nome-editor2=C.J.|editorial=National Council for Science and the Environment|lugar=Washington DC}}&lt;/ref&gt; [[acetato]]s, [[carbonato]]s, [[haluro]]s, [[óxido]]s, [[nitrato]]s e [[sulfato]]s deste elemento son [[solubilidade|solubles]] en [[auga]]. As [[sal dobre|sales dobres]] presentan unha menor solubilidade, como no caso do sulfato de aluminio-cesio, empregado na purificación de Cs nos seus minerais. Outros sales dobres con baixa solubilidade son os de [[antimonio]] (p.ex.: {{chem|CsSbCl|4}}), [[bismuto]], [[cadmio]], [[cobre]], [[ferro]] e [[chumbo]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

[[Ficheiro:CsCl polyhedra.png|miniatura|esquerda|200px|Modelo da coordinación cúbica do cesio e do [[cloro]] no [[cloruro de cesio|CsCl]].]]
Ao igual que outros catións metálicos, Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt; forma compostos con solucións en [[Ácidos e bases de Lewis|bases Lewis]]. Debido ao seu gran tamaño, Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt; adopta habitualmente [[número de coordinación|números de coordinación]] maiores que seis, comportamento habitual nos catións de metais alcalinos máis lixeiros. Este padrón é aparente na oitava coordinación no CsCl, que contrasta con outros cloruros de metais alcalinos. Este número de coordinación elevado e a súa tendencia para formar [[enlace covalente|enlaces covalentes]] son as bases da separación de Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt; doutros catións, práctica empregada no tratamento de [[residuo nuclear|residuos nucleares]] onde se separa o &lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt; de grandes cantidades de [[Potasio|K&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;]] non radioactivo.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |apelidos1=Moyer |nome1=Bruce A. |apelidos2=Birdwell |nome2=Joseph F. |apelidos3=Bonnesen |nome3=Peter V. |apelidos4=Delmau |nome4=Laetitia H. |revista=Macrocyclic Chemistry |páxinas=383–405 |data=2005 |doi=10.1007/1-4020-3687-6_24 |título=Use of Macrocycles in Nuclear-Waste Cleanup: A Realworld Application of a Calixcrown in Cesium Separation Technology |isbn=1-4020-3364-8}}.&lt;/ref&gt;

O [[hidróxido de cesio]] (CsOH) é higroscópico e unha [[base (química)|base]] moi forte,&lt;ref name=&quot;greenwood&quot; /&gt; que actúa como [[augaforte]] moi rapidamente na superficie de [[semicondutor]]es como por exemplo o [[silicio]].&lt;ref&gt;{{cita libro|url = https://books.google.com/?id=F-8SltAKSF8C&amp;pg=PA90|título= Etching in microsystem technology|apelidos = Köhler|nome= Michael J.|páxina = 90|editorial = Wiley-VCH|isbn = 3-527-29561-5|data = 1999}}&lt;/ref&gt; O CsOH estivo considerado durante un tempo polos químicos como a base máis forte, reflectindo a relativamente débil atracción experimentada entre os grandes ións Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt; e o grupo OH&lt;sup&gt;−&lt;/sup&gt;.&lt;ref name=&quot;CRC74&quot; /&gt; Este composto é de feito a [[base Arrhenius]] máis forte, aínda que hai unha serie de compostos que non poden existir en solucións acuosas, como o [[n-butil-litio]] e a [[amina de sodio]], que son máis básicos.&lt;ref name=&quot;greenwood&quot; /&gt;

As mesturas estoiquiométricas de cesio e [[ouro]] reaccionan para formar un [[aururo de cesio]] (Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;Au&lt;sup&gt;−&lt;/sup&gt;) de cor amarela ao quentarse. Nestes casos o anión aururo compórtase como un [[pseudohalóxeno]]. O composto reacciona de forma violenta coa auga, producindo [[hidróxido de cesio]], ouro metálico e [[gas]] de [[hidróxeno]]. Baixo [[amoníaco]] líquido este composto pode facerse reaccionar cunha resina específica de cesio de intercambio de ións para producir tetrametilamonio de aururo. O composto análogo de [[platino]], o platinuro de cesio (Cs&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;Pt), contén o ión platinuro que se comporta como un pseudo[[calcóxeno]].&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|título=Effects of relativistic motion of electrons on the chemistry of gold and platinum|revista=Solid State Sciences|data=30 de novembro de 2005|volume=7|número=12|páxinas=1464–1474|doi=10.1016/j.solidstatesciences.2005.06.015|apelidos=Jansen|nome=Martin|bibcode = 2005SSSci...7.1464J }}&lt;/ref&gt;

=== Haluros ===
[[Ficheiro:CsX@DWNT.jpg|miniatura|dereita|200px|Fíos monoatómicos de haluros de cesio dentro de [[nanotubo]]s de [[carbono]].&lt;ref name=chains&gt;{{cita publicación periódica|doi=10.1038/ncomms8943|pmid=26228378|pmc=4532884|título=Single-atom electron energy loss spectroscopy of light elements|revista=Nature Communications|volume=6|páxina=7943|year=2015|apelidos1=Senga|nome1=Ryosuke|apelidos2=Suenaga|nome2=Kazu}}&lt;/ref&gt;]]
O [[fluoruro de cesio]] (CsF) é un sólido [[higroscopia|higroscópico]] de cor branca, empregado na [[química orgánica do flúor]] como fonte do anión [[fluoruro]].&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelidos=Evans|nome=F. W. |apelidos2=Litt|nome2=M. H. |apelidos3=Weidler-Kubanek|nome3=A. M. |apelidos4=Avonda|nome4=F. P. |título=Reactions Catalyzed by Potassium Fluoride. 111. The Knoevenagel Reaction|data=1968|revista=Journal of Organic Chemistry|volume=33|páxinas=1837–1839|doi=10.1021/jo01269a028|número=5}}&lt;/ref&gt; Este composto ten unha estrutura compacta, na que as compoñentes Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt; e F&lt;sup&gt;−&lt;/sup&gt; xúntanse nun arranxo cúbico compacto da mesma forma que fan o Na&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt; e o Cl&lt;sup&gt;−&lt;/sup&gt; no [[cloruro de sodio]].&lt;ref name=greenwood/&gt;

O [[cloruro de cesio]] (CsCl) cristaliza en forma de [[sistema cúbico simple]]. Tamén denominada &quot;estrutura do cloruro de cesio&quot;,&lt;ref name=&quot;HollemanAF&quot; /&gt; este deseño estrutural componse dun entramado cúbico cunha base de dous [[átomo]]s, cada un deles cunha [[número de coordinación|coordinación]] de número 8. Os átomos de cloruro sitúanse nos puntos do entramado dos extremos do cubo, mentres que os átomos de cesio sitúanse nos ocos do centro dos cubos. Esta estrutura é igual á do [[bromuro de cesio]] (CsBr) e á do [[ioduro de cesio]] (CsI), así como á de moitos outros compostos que non conteñen cesio.&lt;ref&gt;{{cita libro|apelidos=Wells|nome= A.F.|data=1984| título=Structural Inorganic Chemistry| edición=5ª|editorial=Oxford Science Publications|isbn=0-19-855370-6}}&lt;/ref&gt;

=== Óxidos ===
O cesio forma numerosos compostos binarios co [[osíxeno]], máis que o resto de metais [[alcalino]]s. Cando arde no aire, o principal produto desta reacción é o [[superóxido]] {{chem|CsO|2}}.&lt;ref name=cotton &gt;{{cita libro|apelidos= Cotton|nome= F. Albert |apelidos2=Wilkinson|nome2=G.|título=Advanced Inorganic Chemistry|url= https://archive.org/details/advancedinorgani0005cott|data=1962 |editorial= John Wiley &amp; Sons|páxina= [https://archive.org/details/advancedinorgani0005cott/page/318 318]|isbn = 0-471-84997-9}}&lt;/ref&gt; O [[óxido de cesio|monóxido de cesio]] ({{chem|Cs|2|O}}) forma cristais [[sistema cristalino hexagonal|hexagonais]] de cor amarela-laranxa,&lt;ref name=&quot;CRC&quot;&gt;{{Cita libro|páxinas=451, 514|título=CRC Handbook of Chemistry and Physics|edición=87ª|nome=David R.|apelidos=Lide|editorial=Taylor &amp; Francis|ano=2006|ISBN=9780849304873}}&lt;/ref&gt; sendo o único óxido coñecido de tipo anti-[[cloruro de cadmio|{{chem|CdCl|2}}]].&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1021/j150537a022|data= 1956|apelidos1= Tsai|nome1 = Khi-Ruey|apelidos2 = Harris|nome2 = P. M.|apelidos3 = Lassettre|nome3 = E. N.|revista= Journal of Physical Chemistry|volume = 60|páxinas= 338–344|título= The Crystal Structure of Cesium Monoxide|número= 3}}&lt;/ref&gt; Vaporízase a unha temperatura de {{convert|250|°C|K}}, e descomponse en metal de cesio e no [[peróxido]] {{chem|Cs|2|O|2}} a temperaturas por riba dos {{convert|400|°C|K}}.&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot;&gt;{{cita web|url=http://www.osti.gov/bridge/servlets/purl/770945-AFCMWR/webviewable/770945.pdf |título=Information Bridge: DOE Scientific and Technical Information |editorial=Office of Scientific and Technical Information — U.S. Department of Energy|data=23 de novembro de 2009|data-acceso=15 de febreiro de 2010}}&lt;/ref&gt; A maiores do superóxido e do [[ozonuro]] {{chem|CsO|3}},&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi =10.1007/BF00845494|título =Synthesis of cesium ozonide through cesium superoxide|data =1963|apelidos1 =Vol'nov|nome1 =I. I.|apelidos2 =Matveev|nome2 =V. V.|revista =Bulletin of the Academy of Sciences, USSR Division of Chemical Science|volume =12|páxinas =1040–1043|número =6}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi =10.1070/RC1971v040n02ABEH001903|título =Alkali and Alkaline Earth Metal Ozonides|data =1971|apelidos1 =Tokareva|nome1 =S. A.|revista =Russian Chemical Reviews|volume =40|páxinas =165–174|bibcode = 1971RuCRv..40..165T|número =2}}&lt;/ref&gt; existen varios [[subóxido]]s do cesio de cores brillantes que tamén foron obxecto de estudo.&lt;ref name=Simon&gt;{{cita publicación periódica|apelidos= Simon|nome= A.|título = Group 1 and 2 Suboxides and Subnitrides — Metals with Atomic Size Holes and Tunnels|url= https://archive.org/details/sim_coordination-chemistry-reviews_1997-07_163/page/n260|revista = Coordination Chemistry Reviews |data = 1997|volume = 163|páxinas = 253–270|doi = 10.1016/S0010-8545(97)00013-1}}&lt;/ref&gt; Estes inclúen os compostos {{chem|Cs|7|O}}, {{chem|Cs|4|O}}, {{chem|Cs|11|O|3}}, {{chem|Cs|3|O}} (verde escuro&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi =10.1021/j150537a023|data =1956|apelidos1 =Tsai|nome1 =Khi-Ruey|apelidos2 =Harris|nome2 =P. M.|apelidos3 =Lassettre|nome3 =E. N.|revista =Journal of Physical Chemistry|volume =60|páxinas =345–347|título=The Crystal Structure of Tricesium Monoxide|número =3}}&lt;/ref&gt;), CsO, {{chem|Cs|3|O|2}},&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi =10.1007/s11669-009-9636-5|title =Cs-O (Cesium-Oxygen)|data =2009|apelidos1 =Okamoto|nome1 =H.|revista =Journal of Phase Equilibria and Diffusion|volume =31|páxinas =86–87}}&lt;/ref&gt; así como o {{chem|Cs|7|O|2}}.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1021/jp036432o|título = Characterization of Oxides of Cesium|data = 2004|apelidos1 = Band|nome1 = A.|apelidos2 = Albu-Yaron|nome2 = A.|apelidos3 = Livneh|nome3 = T.|apelidos4 = Cohen|nome4 = H.|apelidos5 = Feldman|nome5 = Y.|apelidos6 = Shimon|nome6 = L.|apelidos7 = Popovitz-Biro|nome7 = R.|apelidos8 = Lyahovitskaya|nome8 = V.|apelidos9 = Tenne|nome9 = R.|revista = The Journal of Physical Chemistry B|volume = 108|páxinas = 12360–12367|número = 33}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi =10.1002/zaac.19472550110|título =Untersuchungen ber das System Csium-Sauerstoff|data =1947|apelidos1 =Brauer|nome1 =G.|revista =Zeitschrift fr anorganische Chemie|volume =255|páxinas =101–124}}&lt;/ref&gt; Este último pode quentarse en condicións de [[baleiro]] para xerar {{chem|Cs|2|O}}.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot; /&gt; Tamén existen outros compostos binarios con [[xofre]], [[selenio]] e [[telurio]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

== Historia ==
No ano 1860 [[Robert Bunsen]] e [[Gustav Kirchhoff]] descubriron o cesio na [[auga]] mineral de [[Dürkheim]], [[Alemaña]]. Debido ás liñas de cor azul brillante do seu [[Espectro electromagnético|espectro de emisións]], escolleron un nome derivado do [[lingua latina|latín]] ''caesius'', que significa &quot;azul-ceo&quot;.{{Efn|Bunsen cita a [[Aulus Gellius]] ''Noctes Atticae II, 26'' por [[Nigidius Figulus]]: ''Nostris autem veteribus caesia dicts est quae Graecis, ut Nigidus ait, de colore coeli quasi coelia.''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|páxina=271|revista=Monthly Homoeopathic Review|volume=6|data=1862|editorial=The Ohio State University|título=Kirchoff's and Bunsen's Discoveries|url=https://books.google.com.mx/books?id=40hHAQAAMAAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;|group=lower-alpha}}&lt;ref name=&quot;BuKi1861&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Weeks&quot;&gt;{{cita publicación periódica |título = The discovery of the elements. XIII. Some spectroscopic discoveries |páxinas = 1413–1434|apelidos = Weeks|nome = Mary Elvira |doi=10.1021/ed009p1413|revista = Journal of Chemical Education |volume =9 |número =8 |data = 1932|bibcode = 1932JChEd...9.1413W}}&lt;/ref&gt; O cesio foi o primeiro elemento descuberto polo método da [[espectroscopia]].&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Weeks&quot;/&gt;

Para obter unha mostra pura de cesio, evaporaron 44&amp;nbsp;000 [[litro]]s de auga mineral para conseguir 240&amp;nbsp;[[Quilogramo|kg]] de solución salina concentrada. Os metais [[alcalinotérreo]]s [[Precipitación (reacción)|precipitáronse]] en forma de sulfatos ou [[oxalato]]s, deixando o metal alcalino na solución. Tras unha conversión aos [[nitrato]]s e unha extracción con [[etanol]], obtiveron unha mestura libre de [[sodio]]. Deste produto, precipitaron o litio con [[carbonato de amoníaco]]. O [[potasio]], [[rubidio]] e cesio forman sales [[solubilidade|non solubles]] en [[ácido cloroplatínico]], pero estes sales presentan unha lixeira diferenza de solubilidade na auga quente, polo que os hexacloroplatínidos de cesio e [[rubidio]] ((Cs,Rb)&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;PtCl&lt;sub&gt;6&lt;/sub&gt;), menos solubles, puideron obterse por medio de [[cristalización fraccionada]]. Tras unha [[Oxidorredución|redución]] do hexacloroplatínido con [[hidróxeno]], conseguiron separar o cesio e o rubidio pola diferenza de solubilidade dos seus carbonatos en [[alcohol]]. Este proceso deu como resultado 9,2&amp;nbsp;[[gramo|g]] de [[cloruro de rubidio]] e 7,3&amp;nbsp;g de [[cloruro de cesio]], partindo dos 44&amp;nbsp;000 litros de auga mineral iniciais.&lt;ref name=&quot;BuKi1861&quot;&gt;{{cita publicación periódica|título = Chemische Analyse durch Spectralbeobachtungen |páxinas = 337–381 |nome1 = G.|apelidos1 = Kirchhoff |nome2 = R.|apelidos2 = Bunsen|ligazón-autor1= Gustav Kirchhoff|ligazón-autor2 = Robert Bunsen|doi = 10.1002/andp.18611890702 |revista = Annalen der Physik und Chemie |volume = 189 |número = 7|data = 1861|bibcode = 1861AnP...189..337K}}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Kirchhoff Bunsen Roscoe.jpg|miniatura|esquerda|[[Gustav Kirchhoff]] (esquerda) e [[Robert Bunsen]] (centro).]]
Os dous científicos empregaron o cloruro de cesio así obtido para facer unha estimación do [[peso atómico]] do novo elemento, ao que deron un valor de 123,35 (en comparación co finalmente aceptado de 132,9).&lt;ref name=&quot;BuKi1861&quot; /&gt; Tentaron producir cesio elemental por medio da [[electrólise]] de cloruro de cesio fundido, pero no canto dun metal obtiveron unha substancia homoxénea de cor azul que non amosaba trazas metálicas nin a simple vista nin baixo un [[microscopio]], e como resultado definírono como un composto non estoiquiométrico ({{chem|Cs|2|Cl}}), cando en realidade este produto foi unha mestura [[coloide|coloidal]] do metal elemental e do cloruro de cesio.&lt;ref&gt;{{cita libro|apelidos=Zsigmondy|nome=Richard |título=Colloids and the Ultra Microscope|editorial=Read books|data=2007|isbn=978-1-4067-5938-9|páxina=69|url=https://books.google.com/books?id=Ac2mGhqjgUkC&amp;pg=PAPA69}}&lt;/ref&gt; A electrólise da solución acuosa de cloruro cun [[ánodo]] de [[Mercurio (elemento)|mercurio]] produciu unha [[Amálgama (química)|amálgama]] de cesio descomposta nesas condicións acuosas.&lt;ref name=&quot;BuKi1861&quot; /&gt; O metal puro sería eventualmente illado polo químico alemán [[Carl Setterberg]] mentres traballaba no seu doutoramento con [[Friedrich August Kekulé von Stradonitz|Kekulé]] e Bunsen.&lt;ref name=&quot;Weeks&quot; /&gt; No ano 1882 conseguiu producir cesio metálico por medio da electrólise de [[cianuro de cesio]], evitando os problemas experimentados anteriormente co cloruro.&lt;ref name=&quot;Sett&quot;&gt;{{cita publicación periódica |título=Ueber die Darstellung von Rubidium- und Cäsiumverbindungen und über die Gewinnung der Metalle selbst|doi =10.1002/jlac.18822110105 |data =1882 |apelidos1 =Setterberg |nome1 =Carl |revista =Justus Liebig's Annalen der Chemie |volume =211 |páxinas =100–116|lingua=de}}&lt;/ref&gt;

O uso máis importante do cesio foi historicamente nos campos de [[investigación]], principalmente nos da [[química]] e da [[electricidade]]. Ata os anos 1920 existiron moi poucas aplicacións industriais para este elemento, momento no que se comezou a empregar en [[tubo de baleiro|tubos de baleiro]] para [[Radio (medio de comunicación)|radios]]. Nesta aplicación tiña dúas funcións: eliminar o exceso de [[osíxeno]] remanente trala manufactura, e como recubrimento do [[cátodo]] para incrementar a súa [[condutividade eléctrica]].&lt;ref&gt;{{cita libro|título=Materials Handbook: A Concise Desktop Reference|url=https://archive.org/details/materialshandboo00card|nome=François|apelidos=Cardarelli|edición=2ª|editorial=Springer Science &amp; Business Media|ano=2008|ISBN=9781846286698|páxina=[https://archive.org/details/materialshandboo00card/page/n276 242]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Electronics|volume=1|lccn=36015816|issn=0013-5070|ano=1930|editorial=McGraw-Hill|páxina=222}}&lt;/ref&gt; O cesio non foi recoñecido como un metal industrial de alto rendemento ata os anos 1950,&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelidos = Strod|nome = A.J.|data = 1957|título = Cesium—A new industrial metal|revista = American Ceramic Bulletin|volume = 36|número = 6| páxinas = 212–213}}&lt;/ref&gt; cando comezou a aplicarse en [[célula fotoeléctrica|células fotoeléctricas]], tubos [[fotomultiplicador]]es, compoñentes [[óptica|ópticos]] de [[espectroscopia infravermella|espectroscopios infravermellos]], como [[catálise|catalizador]] para diversas [[reacción (química)|reaccións orgánicas]], en [[xerador magnetohidrodinámico|xeradores magnetohidrodinámicos]]&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; e como fonte de ións positivos na técnica de [[espectrometría de masas por ións secundarios]] (SIMS).&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Mass Spectrometry|volume=9|issn=0305-9987|serie=Specialist Periodical Reports|nome=M. E.|apelidos=Rose|editorial=Royal Society of Chemistry|ano=1987|ISBN=9780851863382|páxina=125}}&lt;/ref&gt;

Dende 1967 o [[Sistema Internacional de Unidades]] basea a súa unidade de tempo, o [[segundo]], nas propiedades do cesio. O SI definiu o segundo como a duración de 9&amp;nbsp;192&amp;nbsp;631&amp;nbsp;770 ciclos a unha [[frecuencia]] de [[microondas]] da [[liña espectral]] correspondente á transición entre dous [[nivel enerxético|niveis de enerxía]] [[transición hiperfina|hiperfinos]] do [[estado fundamental]] do cesio-133.&lt;ref name=USNO&gt;{{cita web|título = Cesium Atoms at Work|editorial=Time Service Department—U.S. Naval Observatory—Department of the Navy|url =http://tycho.usno.navy.mil/cesium.html|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150223231150/http://tycho.usno.navy.mil/cesium.html|data-acceso =20 de decembro de 2009|data-arquivo=23 de febreiro de 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Time and Frequency: a Bibliography of NBS Literature Published July 1955-December 1970|apelidos=Blair|nome=B.E.|volume=13|lccn=73611327|serie=NBS special publication|ano=1971|editorial=U.S. National Bureau of Standards|páxina=13}}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
A extracción de mineral de [[polucita]] é un proceso selectivo e faise a pequena escala en comparación con outras operacións mineiras. O mineral machúcase, seleccionase a man, habitualmente sen pasar un proceso de concentración, e finalmente lévase ata un [[estado fundamental]]. Neste punto extráese o cesio, principalmente por medio de tres métodos: dixestión ácida, descomposición alcalina e redución directa.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;&lt;ref name=Burt&gt;{{cita libro|apelidos = Burt|nome= R. O.|data= 1993|capítulo= Caesium and cesium compounds|título= Kirk-Othmer encyclopedia of chemical technology|edición= 4ª|lugar= Nova York|editorial= John Wiley &amp; Sons|volume = 5|páxinas= 749–764|isbn = 978-0-471-48494-3}}&lt;/ref&gt;

No proceso de dixestión ácida, a rocha de polucita disólvese con [[ácido]]s fortes, como o [[ácido clorhídrico]] (HCl), o [[ácido sulfúrico]] ({{chem|H|2|SO|4}}), o [[ácido bromhídrico]] ou o [[ácido fluorhídrico]] (HF). Empregar o ácido clorhídrico dá como resultado unha mestura de cloruros solubles, e os sales dobres insolubles de cesio precipítanse como cloruro de antimonio-cesio ({{chem|Cs|4|SbCl|7}}), cloruro de iodo-cesio ({{chem|Cs|2|ICl}}) ou hexaclorocerato de cesio ({{chem|Cs|2|(CeCl|6|)}}). Trala separación, o sal puro precipitado descomponse, obtendo CsCl puro ao evaporarse a auga.&lt;ref name=Burt/&gt;&lt;ref name=Ullman/&gt; O método que emprega ácido sulfúrico produce o sal dobre insoluble directamente en forma de [[alume]] de cesio ({{chem|CsAl(SO|4|)|2|·12H|2|O}}). O [[sulfato de aluminio]] contido nesta sal convértese en [[óxido de aluminio]] insoluble [[tostado (metalurxia)|tostando]] o alume con [[carbono]], e o produto resultante sométese a un proceso de [[lixiviación]] con auga para producir unha solución de {{chem|Cs|2|SO|4}}.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;&lt;ref name=Burt/&gt;

O proceso de tostado da polucita con [[carbonato de calcio]] e [[cloruro de calcio]] produce silicatos de calcio insolubles e un cloruro de cesio soluble. Unha lixiviación con auga ou [[amoníaco]] diluído ({{chem|NH|4|OH}}) da como resultado unha solución diluída de cloruro (CsCl).&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Dissolution and roasting techniques for extracting cesium from pollucite ores|serie=Report of investigations|apelidos1=Dean|nome1=K.C.|apelidos2=Johnson|nome2=P.H.|apelidos3=Nichols|nome3=I.L.|ano=1964|editorial=Bureau of Mines}}&lt;/ref&gt; Esta solución pode evaporarse para producir cloruro de cesio ou transformarse ben en alume de cesio ou ben en carbonato de cesio.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Metallurgia: The International Journal of Metals and Materials|volume=35-36|lccn=45043392|issn=0026-0835|ano=1946|editorial=Kennedy Press}}&lt;/ref&gt; Aínda que non é comercialmente factible, a redución directa do mineral con [[potasio]], [[sodio]] ou [[calcio]] no baleiro pode producir metal de cesio de forma directa.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita enciclopedia|enciclopedia=The New Encyclopaedia Britannica: Macropaedia : Knowledge in depth|título=Chemical elements|páxina=966|editorial=Encyclopaedia Britannica|ano=2003|isbn=9780852299616}}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Caesium chloride.jpg|miniatura|dereita|Po de [[cloruro de cesio]].]]
Outro método alternativo para obter metal de cesio é a partir dos compostos purificados derivados do mineral. O cloruro de cesio, así como os outros haluros, pode reducirse a unha temperatura de entre {{convert|700|°C|K}} e 800&amp;nbsp;°C (1070&amp;nbsp;K) con calcio ou [[bario]], para posteriormente aplicar un proceso de [[destilación]] do metal de cesio. De forma semellante, os compostos con aluminio, carbono e hidróxido poden reducirse con [[magnesio]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; O metal pode illarse tamén por medio da [[electrólise]] de cesio fusionado con [[cianuro]] (CsCN). Un tipo de cesio excepcionalmente puro e libre de gases pode producirse por descomposición termal de [[azida]] de cesio {{chem|CsN|3}} a unha temperatura de {{convert|390|°C|K}}, composto que á súa vez se obtén a partir de sulfato acuoso de cesio e azida de bario.&lt;ref name=&quot;Burt&quot; /&gt;

En aplicacións de baleiro pode facerse reaccionar [[dicromato]] de cesio con [[circonio]] para formar metal de cesio puro libre doutros produtos gasosos:&lt;ref name=CEC&gt;{{cita libro|isbn = 978-3-11-011451-5|url = https://books.google.com/?id=Owuv-c9L_IMC&amp;pg=PA198|páxina= 198|apelidos-editor=Eagleson|nome-editor=Mary |ano= 1994|editorial= de Gruyter|lugar=Berlín|título= Concise encyclopedia chemistry}}&lt;/ref&gt;

:{{chem|Cs|2|Cr|2|O|7}} + 2 {{chem|Zr}} → 2 {{chem|Cs}} + 2 {{chem|ZrO|2}}+ {{chem|Cr|2|O|3}}

A gran maioría do cesio producido en extraccións mineiras en forma de sales convértese en [[formiato|formiato de cesio]] (HCOO&lt;sup&gt;−&lt;/sup&gt;Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;) para aplicacións na extracción de [[petróleo]]. A empresa [[Cabot Corporation]] construíu unha planta produtiva no ano 1997 na localización da mina Tanco, preto de [[Bernic Lake]] en [[Manitoba]] ([[Canadá]]), cunha capacidade produtiva de 1900 [[metro cúbico|m&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;]] de solución de formiato de cesio ao ano.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelidos1 = Benton|nome1 = William|apelidos2 = Turner| nome2 = Jim|data = 2000|título = Cesium formate fluid succeeds in North Sea HPHT field trials|revista= Drilling Contractor|páxinas= 38–41|url = http://www.iadc.org/dcpi/dc-mayjun00/m-cabot.pdf}}&lt;/ref&gt; Os principais compostos comerciais a menor escala do cesio son o [[cloruro de cesio]] e o [[nitrato de cesio]].&lt;ref name=&quot;CEC&quot; /&gt; O prezo do cesio puro (en base metálica) cunha concentración de 99,8% era duns 10[[dólar estadounidense|$]] por gramo no ano 2009, mentres que os seus diversos compostos tiñan un prezo significativamente máis baixo.&lt;ref name=&quot;USGS-Cs2&quot; /&gt;

== Aplicacións ==
=== Exploracións petrolíferas ===
O uso maioritario do cesio non radioactivo é en forma de [[formiato de cesio]] aplicado en [[fluído]]s de perforación para a industria [[petróleo|petrolífera]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; As solucións acuosas de formiato de cesio (HCOO&lt;sup&gt;−&lt;/sup&gt;Cs&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;), obtidas ao facer reaccionar [[hidróxido de cesio]] con [[ácido fórmico]], desenvolvéronse a mediados dos anos 1990 para o seu uso nos pozos petrolíferos. A función destes [[fluído]]s de perforación é a de [[lubricación|lubricar]] as barrenas, desprazar os anacos de [[rocha]]s cara á superficie e manter a presión na formación rochosa durante e despois da perforación do pozo.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

A alta densidade da solución salina de formiato de cesio (ata 2,3&amp;nbsp;g·cm&lt;sup&gt;−3&lt;/sup&gt;)&lt;ref name=&quot;Down&quot;&gt;{{cita conferencia|conferencia = IADC/SPE Drilling Conference|data = febreiro de 2006|lugar = Miami, Florida|editorial = USASociety of Petroleum Engineers|nome1 = J. D.|apelidos1 = Downs|nome2 = M.|apelidos2 = Blaszczynski|nome3 = J.|apelidos3 = Turner|nome4 = M.|apelidos4 = Harris|doi = 10.2118/99068-MS|url = http://www.spe.org/elibinfo/eLibrary_Papers/spe/2006/06DC/SPE-99068-MS/SPE-99068-MS.htm|url-arquivo = https://web.archive.org/web/20071012122901/http://spe.org/elibinfo/eLibrary_Papers/spe/2006/06DC/SPE-99068-MS/SPE-99068-MS.htm|data-arquivo = 12 de outubro de 2007|título = Drilling and Completing Difficult HP/HT Wells With the Aid of Cesium Formate Brines-A Performance Review|dataacceso = 18 de decembro de 2015|urlmorta = yes}}&lt;/ref&gt; e a natureza relativamente benigna da maioría dos compostos de cesio reducen o número de sólidos tóxicos de alta densidade nestes fluídos, supoñendo unha vantaxe tecnolóxica e medioambiental.&lt;ref name=&quot;Down&quot; /&gt; A solución de formiato de cesio pode mesturarse con [[formiato]]s de [[potasio]] e [[sodio]] para reducir a densidade do fluído ata igualar a da [[auga]] (1,0&amp;nbsp;g·cm&lt;sup&gt;−3&lt;/sup&gt;). A maiores disto é [[biodegradable]] e [[reciclaxe|reciclable]], factor comercial importante para o seu uso debido ao custo deste produto (4000&amp;nbsp;$ por [[barril]] no ano 2001).&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelidos= Flatern|nome = Rick|data= 2001|título= Keeping cool in the HPHT environment|revista= Offshore Engineer|páxinas= 33–37}}&lt;/ref&gt; Os formiatos dos elementos [[alcalino]]s non presentan perigos no seu manexo e non resultan tan [[corrosión|corrosivos]] como outras solucións salinas alternativas de alta densidade, como por exemplo solucións de [[bromuro de cinc]] ({{Chem|ZnBr|2}}), ademais de supoñer un menor custo de limpeza e eliminación que estas alternativas.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

=== Reloxos atómicos ===
[[Ficheiro:Usno-mc.jpg|miniatura|dereita|Reloxo atómico no ''U.S. Naval Observatory''.]]
[[Ficheiro:FOCS-1.jpg|miniatura|dereita|Reloxo atómico FOCS-1 en [[Suíza]].]]
Os [[reloxo atómico|reloxos atómicos]] baseados no cesio observan as [[radiación electromagnética|transicións electromagnéticas]] na [[estrutura hiperfina]] dos [[átomo]]s de cesio-133 e empréganas como punto de referencia. O primeiro reloxo de cesio preciso construíuno [[Louis Essen]] no ano 1955 no ''[[National Physical Laboratory]]'' do [[Reino Unido]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|nome1=L.|apelidos=Essen|nome2=J.V.L.|apelidos2=Parry |data=1955 |título=An Atomic Standard of Frequency and Time Interval: A Caesium Resonator |revista=Nature |volume=176 |páxinas=280–282 |doi=10.1038/176280a0|bibcode = 1955Natur.176..280E |número=4476}}&lt;/ref&gt; Dende entón foron mellorados progresivamente, chegando a formar a base dos estándares de medidas do [[tempo]] e da [[frecuencia]] pola súa gran precisión.&lt;ref name=&quot;USNO&quot; /&gt; O erro na medición de frecuencias destes reloxos é de 2 a 3&amp;nbsp;partes en 10&lt;sup&gt;14&lt;/sup&gt;, o que corresponde a unha precisión na medida do tempo de 2&amp;nbsp;nano[[segundo]]s por [[día]], ou un segundo en 1,4&amp;nbsp;millóns&amp;nbsp;de&amp;nbsp;anos. As versións máis recentes poden acadar unha precisión algo mellor que 1 parte en 10&lt;sup&gt;15&lt;/sup&gt;, o que significa que o erro na medición é de 1 segundo en 20&amp;nbsp;millóns de anos.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; Os reloxos de cesio tamén se empregan en [[rede informática|redes]] de control para os tempos das transmisións de [[teléfono móbil|móbiles]] e do tráfico de información en [[Internet]].&lt;ref&gt;{{cita novas|nome= Monte|apelidos= Reel|data= 22 de xullo de 2003|título= Where timing truly is everything|xornal= The Washington Post|páxina= B1|url= http://www.highbeam.com/doc/1P2-284155.html|data-acceso= 26 de xaneiro de 2010|urlarquivo= https://web.archive.org/web/20130429044454/http://www.highbeam.com/doc/1P2-284155.html|dataarquivo= 29 de abril de 2013|urlmorta= yes}}&lt;/ref&gt;

=== Electricidade e electrónica ===
Os [[convertidor termoiónico|xeradores termoiónicos]] de vapor de cesio son dispositivos que converten a [[enerxía térmica]] en [[enerxía eléctrica]]. Nos convertedores de [[tubo de baleiro|tubos de baleiro]] de dous [[eléctrodo]]s este vapor de cesio neutraliza a carga espacial que se acumula preto do [[cátodo]], mellorando desta forma o fluxo da [[Corrente eléctrica|corrente]].&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica| apelidos1 = Rasor| nome1 = Ned S.| nome2 = Charles|apelidos2 =Warner| título= Correlation of Emission Processes for Adsorbed Alkali Films on Metal Surfaces| revista= Journal of Applied Physics| volume = 35| número= 9| páxinas= 2589–2600| data= 1964|doi = 10.1063/1.1713806|bibcode = 1964JAP....35.2589R}}&lt;/ref&gt;

O cesio tamén resulta de importancia grazas as súas propiedades [[efecto fotoeléctrico|fotoeléctricas]] de conversión de [[enerxía lumínica]] en fluxos de [[electrón]]s. Emprégase en [[Célula fotoeléctrica|células fotoeléctricas]] debido a que os cátodos baseados en cesio, como o composto intermetálico {{chem|K|2|CsSb}}, teñen un límite de voltaxe baixo para a emisión de electróns.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.americanelements.com/cs.html |título=Cesium Supplier &amp; Technical Information |páxina-web=American Elements |data-acceso=25 de xaneiro de 2010 |data-arquivo=16 de xaneiro de 2010 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100116183321/http://americanelements.com/cs.html |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt; Os distintos tipos de dispositivos que poden empregar cesio son dispositivos de [[recoñecemento óptico de caracteres]], [[fotomultiplicador]]es, e [[tubo de videocámara|tubos de videocámaras]].&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi=10.1063/1.3215593|título= K&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;CsSb Cathode Development| revista= American Institute of Physics Conference Proceedings |data= 2009|volume = 1149| páxinas= 1062–1066|nome1 =John|apelidos1 = Smedley| nome2 =Triveni|apelidos2 = Rao| nome3 =Erdong|apelidos3 = Wang}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|nome= P.|apelidos= Görlich|título= Über zusammengesetzte, durchsichtige Photokathoden|revista= Zeitschrift für Physik|volume = 101|páxinas= 335–342|data=1936|doi =10.1007/BF01342330|bibcode = 1936ZPhy..101..335G|número=5–6|lingua=de}}&lt;/ref&gt; Outros elementos como o [[xermanio]], o [[rubidio]], o [[selenio]], o [[silicio]] ou o [[telurio]] poden substituír o cesio nestes materiais fotosensitivos.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

Os cristais de [[ioduro de cesio]] (CsI), [[bromuro de cesio]] (CsBr) e [[fluoruro de cesio]] (CsF) empréganse en [[contador de escintilación|contadores de escintilación]] de uso estendido na exploración mineral e nas investigacións da [[física de partículas]], grazas as capacidades para a detección de [[raio gamma|raios gamma]] e radiación de [[raios X]]. O cesio, ao ser un elemento pesado, fornece un bo poder de parada e contribúe a mellorar a detección e o tempo de resposta destes aparellos.&lt;ref name=&quot;Ullman&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Nuclear Radiation Detection Materials - 2011|volume=1341|nome-editor1=Michael|apelidos-editor1=Fiederle|nome-editor2=Arnold|apelidos-editor2=Burger|nome-editor3=Larry|apelidos-editor3=Franks|nome-editor4=Kelvin|apelidos-editor4=Lynn|nome-editor5=Dale L.|apelidos-editor5=Perry|nome-editor6=Kazuhito|apelidos-editor6=Yasuda|editorial=Materials Research Society|ano=2012|serie=MRS Proceedings|isbn=9781605113180}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The Theory and Practice of Scintillation Counting|volume=27|serie=International Series of Monographs in Electronics and Instrumentation|nome=J. B.|apelidos=Birks|nome-editor1=D.W.|apelidos-editor1=Fry|nome-editor2=L.|apelidos-editor2=Costrell|nome-editor3=K.|apelidos-editor3=Kandiah|editorial=Elsevier|ano=2013|isbn=9781483156064|páxinas=436, 509-511}}&lt;/ref&gt;

O vapor de cesio utilízase en moitos [[magnetómetro]]s,&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1007/s00340-005-1773-x|título= Comparison of discharge lamp and laser pumped cesium magnetometers|data= 2005|apelidos1 = Groeger|nome1 = S.|nome2 = A. S.|nome3 = A.|revista= Applied Physics B|volume = 80|páxinas= 645–654|apelidos2 = Pazgalev|apelidos3 = Weis|arxiv = physics/0412011 |bibcode = 2005ApPhB..80..645G|número= 6}}&lt;/ref&gt; e o elemento emprégase como un estándar interno no campo da [[espectrofotometría]].&lt;ref&gt;{{cita libro|url = https://books.google.com/?id=z9SzvsSCHv4C&amp;pg=PA108|páxina= 108|isbn = 978-0-471-28572-4|capítulo= Internal Standards|data= 1994|nome1=Mary C.|apelidos1=Haven|nome2=Gregory A.|apelidos2=Tetrault|nome3=Jerald R.|apelidos3=Schenken|editorial= John Wiley and Sons|lugar = Nova York|título= Laboratory instrumentation}}&lt;/ref&gt; Ao igual que outros metais [[alcalino]]s ten unha grande afinidade co [[osíxeno]] e emprégase como elemento que contribúe a manter o baleiro nos [[tubo de baleiro|tubos de baleiro]].&lt;ref&gt;{{cita libro|url=https://books.google.com/?id=1o1WECNJkscC&amp;pg=PA391&amp;lpg=391 |título=Photo-electronic image devices: proceedings of the fourth symposium held at Imperial College, London, September 16–20, 1968|volume = 1|editorial= Academic Press|data= 1969|nome= James D.|apelidos= McGee|páxina= 391|isbn=978-0-12-014528-7}}&lt;/ref&gt; Outros usos do cesio nestes campos da ciencia inclúen aplicacións en [[láser]]es de grande enerxía, [[lámpada fluorescente|lámpadas fluorescentes]] e [[rectificador]]es de vapor.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

=== Fluídos de centrifugado ===
[[Ficheiro:Pmside.jpg|miniatura|dereita|150px|[[Tubo fotomultiplicador]].]]
Debido á súa alta [[densidade]], é habitual o uso de diversas solucións de [[cloruro de cesio]], [[sulfato de cesio]] e [[Ácido trifluoroacético|triofluoroacetato]] de cesio ({{chem|Cs(O|2|CCF|3|)}}) na [[bioloxía molecular]] para o [[centrifugado diferencial|ultracentrifugado]] de gradientes de densidades.&lt;ref name=Ullman&gt;{{Cita enciclopedia|nome1=Manfred|apelidos1=Bick|nome2=Horst|apelidos2=Prinz|título=Cesium and Cesium Compounds| enciclopedia=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|ano=2003|editorial=John Wiley &amp; Sons|páxinas=301-306|edición=6ª|isbn=9783527303854|volume=40}}&lt;/ref&gt; Esta tecnoloxía aplícase principalmente no illamento de [[virus|partículas virais]], [[orgánulo]]s subcelulares e [[ácido nucleico|ácidos nucleicos]] a partir de mostras biolóxicas.&lt;ref&gt;{{cita libro|url = https://books.google.com/?id=1kn89nI2gUsC&amp;pg=PA61|páxinas= 61–62|isbn = 978-0-89603-564-5|capítulo= Gradient Materials|apelidos-editor=Desai|nome-editor=Mohamed A.|data = 2000|editorial= Humana Press|lugar= Totowa, N.J.|título= Downstream processing methods}}&lt;/ref&gt;

=== Usos na química e na medicina ===
As aplicacións químicas do cesio son relativamente reducidas en comparación a outros elementos.&lt;ref name=Burt/&gt; A dopaxe con compostos de cesio realízase para mellorar a efectividade de varios [[catalizador]]es de metal-ións empregados na produción de substancias químicas como o [[ácido acrílico]], a [[antraquinona]], o [[óxido de etileno]], o [[metanol]], o [[anhídrido ftálico]], o [[estireno]], [[monómero]]s de [[metacrilato de metilo]] e varios [[alqueno]]s. Tamén se usa na conversión catalítica de [[dióxido de xofre]] en [[trióxido de xofre]] durante o proceso de produción de [[ácido sulfúrico]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

O [[fluoruro de cesio]] ten un uso especializado na [[química orgánica]] como [[base (química)|base]]&lt;ref name=&quot;greenwood&quot;&gt;{{cita libro|apelidos1 = Greenwood|nome1 = N.N.|apelidos2 = Earnshaw|nome2 = A.|título= Chemistry of the Elements|url = https://archive.org/details/chemistryofeleme0000gree|editorial= Pergamon Press|lugar= Oxford, Reino Unido|data = 1984|isbn = 0-08-022057-6}}&lt;/ref&gt; e como fonte [[anhídrico|anhídrica]] de ión [[fluoruro]],&lt;ref&gt;{{Cita enciclopedia|título=Cesium Fluoride|apelidos1=Friestad|nome1=Gregory K.|apelidos2=Branchaud|nome2=Bruce P.|apelidos3=Navarrini|nome3=Walter|apelidos4=Sansotera|nome4=Maurizio|editorial=John Wiley &amp; Sons|isbn=9780470842898|doi=10.1002/047084289X.rc050.pub2|enciclopedia=Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis|ano=2001}}&lt;/ref&gt; mentres que os sales de cesio poden substituír as de potasio ou sodio na [[síntese orgánica]] en procesos de [[Composto cíclico|ciclicación]], [[Éster|esterificación]] e [[polimerización]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|doi=10.1021/jo970500j|nome1=David|apelidos1=Crich|nome2=Xiaolin|apelidos2=Hao|título=Generation and Cyclization of Acyl Radicals from Thiol Esters Under Nonreducing, Tin-Free Conditions|revista=The Journal of Organic Chemistry|volume=62|número=17|páxinas=5982-5988|ano=1997}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos1=Lidstrom|nome1=P.|apelidos2=Westman|nome2=J.|apelidos3=Lewis|nome3=A.|título=Enhancement of Combinatorial Chemistry by Microwave-Assisted Organic Synthesis|revista=Combinatorial Chemistry &amp; High Throughput Screening|volume=5|número=6|ano=2002|páxinas=441-458|doi=10.2174/1386207023330147}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|doi=10.1021/jo00428a004|nome1=Su-Sun|apelidos1=Wang|nome2=B. F.|apelidos2=Gisin|nome3=D. P.|apelidos3=Winter|nome4=R.|apelidos4=Makofske|nome5=I. D.|apelidos5=Kulesha|nome6=C.|apelidos6=Tzougraki|nome7=J.|apelidos7=Meienhofer|título=Facile synthesis of amino acid and peptide esters under mild conditions via cesium salts|revista=The Journal of Organic Chemistry|volume=42|número=8|ano=1977|páxinas=1286-1290}}&lt;/ref&gt; O cesio tamén se emprega na [[dosimetría]] de radiación termoluminiscente (TLD). Ao expoñerse a radiación adquire defectos [[cristal]]inos que ao quentarse retornan unha emisión de [[luz]] proporcional á dose recibida. Medir este pulso de luz cun [[tubo fotomultiplicador]] permite cuantificar a dose de radiación acumulada.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|doi=10.1148/102.3.685|nome1=David S.|apelidos1=Gooden|nome2=T. J.|apelidos2=Brickner, Jr.|título=The Routine Use of Thermoluminescence Dosimetry for Radiation Therapy|url=https://archive.org/details/sim_radiology_1972-03_102_3/page/685|revista=Radiology|volume=102|número=3|páxinas=685-690|ano=1972|pmid=5060182}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Dose rate constant of a cesium-131 interstitial brachytherapy seed measured by thermoluminescent dosimetry and gamma-ray spectrometry|revista=Med Phys.|ano=2005|volume=32|número=11|páxinas=3279-85|apelidos1=Chen|nome1=Z|apelidos2=Bongiorni|nome2=P|apelidos3=Nath|nome3=R.|pmid=16372409}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Techniques and Management of Personnel Thermoluminescence Dosimetry Services|serie=Current Issues in Production Ecology|volume=2|nome1=M.|apelidos1=Oberhofer|nome2=A.|apelidos2=Scharmann|editorial=Springer Science &amp; Business Media|ano=1993|isbn=9780792324362|issn=0926-9770|páxina=298-299}}&lt;/ref&gt;

Os sales de cesio foron avaliadas como reaxentes anti[[shock]] para o seu uso trala administración de [[medicamento]]s con base de [[arsénico]], aínda que o seu uso é máis limitado que os sales de rubidio ou potasio debido ao seu efecto no [[ritmo cardíaco]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita enciclopedia|apelidos=Hart|nome=W.A.|título=The chemistry of Lithium, Sodium, Potasium, Rubidium, Cesium and Francium|enciclopedia=McGraw-Hill Encyclopedia of Chemistry|nome-editor= Sybil P.|apelidos-editor=Parker|edición=2ª|ano=1993|isbn=978-0070454552|editorial=McGraw-Hill}}&lt;/ref&gt; Estes sales tamén teñen sido probados para o tratamento da [[epilepsia]] e de [[convulsión]]s.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos1=Cepeda|nome1=Carlos|apelidos2=André|nome2=Véronique M.|apelidos3=Vinters|nome3=Harry V.|apelidos4=Levine|nome4=Michael S.|apelidos5=Mathern|nome5=Gary W.|título=Are Cytomegalic Neurons and Balloon Cells Generators of Epileptic Activity in Pediatric Cortical Dysplasia?|revista=Epilepsia|volume=46|editorial=Blackwell Science Inc|páxinas=1528-1167|doi=10.1111/j.1528-1167.2005.01013.x|ano=2005}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos1=Winston|nome1=Sheryl M.|apelidos2=Hayward|nome2=Michael D.|apelidos3=Nestler|nome3=Eric J.|apelidos4=Duman|nome4=Ronald S.|título=Chronic Electroconvulsive Seizures Down–Regulate Expression of the Immediate-Early Genes c-fos and c-jun in Rat Cerebral Cortex|revista=Journal of Neurochemistry|volume=54|número=6|editorial=Blackwell Publishing Ltd|páxinas=1471-4159|doi=10.1111/j.1471-4159.1990.tb04892.x|ano=1990}}&lt;/ref&gt;

=== Aplicacións nucleares e dos isótopos de cesio ===
O [[cesio-137]] é un [[radioisótopo]] de uso común como emisor de [[raios gamma]] en aplicacións industriais. As vantaxes deste isótopo son a súa vida media de case 30 anos, a dispoñibilidade do mesmo a partir do ciclo do [[combustible nuclear]] e o feito de que teña o &lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;[[Bario|Ba]] como produto estable final. Por outra banda, a súa alta solubilidade en auga é unha desvantaxe que o fai incompatible con irradiadores para a produción de subministración de comida e medicinas.&lt;ref name=&quot;Takeshi&quot;&gt;{{cita informe|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110720163223/http://earth1.epa.gov/radiation/docs/source-management/csfinallongtakeshi.pdf|url=http://earth1.epa.gov/radiation/docs/source-management/csfinallongtakeshi.pdf|data-arquivo=20 de xullo de 2011|título=The material flow of radioactive cesium-137 in the U.S. 2000|nome=Takeshi|apelidos=Okumura|data=21 de setembro de 2003-10-21|data-acceso=20 de decembro de 2009|editorial=United States Environmental Protection Agency|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; Tense empregado na [[agricultura]], en tratamentos médicos para o [[cancro]] e na [[Esterilización (microbioloxía)|esterilización]] de comida, lodos de sumidoiros e equipo cirúrxico.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cita libro|apelidos= Jensen|nome= N. L.|data= 1985|capítulo=Cesium|título= Mineral facts and problems|editorial= U.S. Bureau of Mines|volume = 675|páxinas= 133–138}}&lt;/ref&gt; Os isótopos radioactivos de cesio empregáronse en [[radioterapia]] para tratar certos tipos de cancro,&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://www.medicalnewstoday.com/releases/91994.php|título=IsoRay's Cesium-131 Medical Isotope Used In Milestone Procedure Treating Eye Cancers At Tufts-New England Medical Center|data=17 de decembro de 2007|xornal=Medical News Today |data-acceso=15 de febreiro de 2010}}&lt;/ref&gt; pero a aparición de alternativas mellores e o risco de contaminación por mor do uso de cloruro de cesio soluble en auga provocaron que estes usos do cesio se desbotasen progresivamente.&lt;ref&gt;{{Cita libro|url = https://books.google.com/books?id=bk0go_-FO5QC&amp;pg=PA22|isbn = 978-0-07-005115-7|capítulo= Caesium-137 Machines|título= Radiation therapy planning|nome= Gunilla Carleson|apelidos= Bentel|editorial= McGraw-Hill Professional|data= 1996|páxinas= 22–23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |isbn = 978-0-309-11014-3| url =https://books.google.com/books?id=3cT2REdXJ98C|título= Radiation source use and replacement: abbreviated version|autor= National Research Council (U.S.). Committee on Radiation Source Use and Replacement|editorial= National Academies Press|data= 2008}}&lt;/ref&gt; O cesio-137 aplícase en diversos calibres de medición industrial para a [[humidade]], [[densidade]], nivel e [[viscosidade]].&lt;ref name=&quot;gauges&quot;&gt;{{cita libro|capítulo= Level and density measurement using non-contact nuclear gauges|isbn = 978-0-412-53400-3|url =https://books.google.com/?id=RwsoQbHYjvwC&amp;pg=PA82|páxinas= 82–85|apelidos-editor1= Loxton|nome-editor1=R.|apelidos-editor2= Pope|nome-editor2=P.|data = 1995|editorial= Chapman &amp; Hall|lugar=Londres|título= Instrumentation : A Reader}}&lt;/ref&gt; Tamén se emprega en rexistros de perforación para medir a [[densidade de electróns]] das formacións rochosas.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1146/annurev.ea.13.050185.001531|título= Downhole Geophysical Logging|data= 1985|apelidos1 = Timur|nome1 = A.|apelidos2 = Toksoz|nome2 = M. N.|revista= Annual Review of Earth and Planetary Sciences|volume = 13|páxinas= 315–344|bibcode = 1985AREPS..13..315T}}&lt;/ref&gt;

O isótopo 137 ten diversas aplicacións en estudos [[hidroloxía|hidrolóxicos]].&lt;ref&gt;{{Cita conferencia|título=The use of caesium-137 measurements in soil erosion surveys|url=http://hydrologie.org/redbooks/a210/iahs_210_0143.pdf|obra=Erosion and Sediment Transport Monitoring Programmes in River Basins|conferencia=Proceedings of the Oslo Symposium|data=1992|ID=IAHS 210|nome1=D.E.|apelidos1=Walling|nome2=T.A.|apelidos2=Quine}}&lt;/ref&gt; Sendo un produto das [[fisión nuclear|reaccións nucleares de fisión]], por mor das probas nucleares comezadas en 1945 ata a década dos anos 1980 este isótopo foi liberado na [[atmosfera]], onde se absorbeu rapidamente en forma de solución.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Radiation and Health|nome1=Thormod|apelidos1=Henriksen|nome2=David H.|apelidos2=Maillie|editorial=CRC Press|ano=2003|isbn=9780203166352}}&lt;/ref&gt; As variacións anuais coñecidas durante ese período permiten a súa correlación co solo e as capas de [[sedimentación]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|doi=10.1080/02626669009492427|título=A preliminary assessment of the potential for using caesium-137 to estimate rates of soil erosion in the Loess Plateau of China|url=https://archive.org/details/sim_hydrological-sciences-journal_1990-06_35_3/page/243|apelidos1=Zhang|nome1=Xinbao|nome2=D. L.|apelidos2=Higgitt|nome3=D. E.|apelidos3=Walling|revista=Hydrological Sciences Journal|volume=35|número=3|páxinas=243-252|ano=1990}}&lt;/ref&gt; Outros isótopos menos habituais como o [[cesio-134]] e, en menor medida, o cesio-135, poden empregarse na hidroloxía para medir as emisións de cesio producidas pola industria da [[enerxía nuclear]].&lt;ref name=&quot;tracers&quot;&gt;{{Cita web|first=Carol|last=Kendall |url=http://wwwrcamnl.wr.usgs.gov/isoig/period/cs_iig.html |title=Isotope Tracers Project – Resources on Isotopes – Cesium|publisher=National Research Program – U.S. Geological Survey |accessdate=2010-01-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Preliminary evaluation of 135Cs/137Cs as a forensic tool for identifying source of radioactive contamination|nome1=V.F.|apelidos1=Taylor|nome2=R.D.|apelidos2=Evans|nome3=R.J.|apelidos3=Cornett|doi=10.1016/j.jenvrad.2007.07.006|revista=
Journal of Environmental Radioactivity|volume=99|número=1|data=2008|páxinas=109–118}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Land-Surface Contamination by Radionuclides from the Fukushima Daiichi Nuclear Power Plant Accident|nome1=Naohiro|apelidos1=Yoshida|nome2=Yoshio|apelidos2=Takahashi|doi=10.2113/gselements.8.3.201|volume=8|número=3|páxinas=201-206|revista=Elements}}&lt;/ref&gt;

=== Outros usos ===
[[Ficheiro:Electrostatic ion thruster-en.svg|miniatura|300px|Esquema dun propulsor de ións inicialmente deseñando para o seu uso con cesio ou mercurio.]]
O cesio e o [[Mercurio (elemento)|mercurio]] foron empregados como propelente nalgúns primeiros deseños de [[propulsor iónico|motores iónicos]] para [[propulsión aeroespacial]] en misións interplanetarias de longa duración. O método de [[ionización]] consistía en extraer o electrón exterior do propelente ao entrar en contacto cun [[eléctrodo]] de [[volframio]] ao que se lle aplicaba unha [[voltaxe]]. Porén, as preocupacións pola acción corrosiva do cesio en compoñentes de [[nave espacial|naves espaciais]] dirixiron o desenvolvemento na dirección de uso de [[gas inerte|gases inertes]] como propelentes no lugar deste elemento. Estes gases resultan máis doados de manexar nas probas en terra e teñen un menor potencial de interferencia coa nave espacial que o cesio.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; Eventualmente o [[xenon]] sería o elemento empregado na nave experimental [[Deep Space 1]], lanzada no ano 1998.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi =10.1063/1.1150468|título=NSTAR Xenon Ion Thruster on Deep Space 1: Ground and flight tests (invited)|data=2000|apelidos1 =Marcucci|nome1 =M. G.|apelidos2 =Polk|nome2 =J. E.|revista=Review of Scientific Instruments|volume =71|páxinas=1389–1400|bibcode = 2000RScI...71.1389M|número=3}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|url-arquivo = https://web.archive.org/web/20090629225625/http://gltrs.grc.nasa.gov/reports/1999/TM-1999-209439.pdf|url = http://gltrs.grc.nasa.gov/reports/1999/TM-1999-209439.pdf|data-arquivo = 29 de xuño de 2009|título = A Synopsis of Ion Propulsion Development Projects in the United States: SERT I to Deep Space I|nome1 = James S.|apelidos1 = Sovey|nome2 = Vincent K.|apelidos2 = Rawlin|nome3 = Michael J|apelidos3 = Patterson|editorial = NASA|data-acceso = 12 de decembro de 2009|url-morta = yes}}&lt;/ref&gt; Malia todo iso, téñense construído motores de [[propulsión de emisión de campos eléctricos]] que empregan un sistema simple de aceleración de ións de metal líquido como o do cesio para crear o empuxe.&lt;ref&gt;{{cita conferencia|url=http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/11649|título=In-FEEP Thruster Ion Beam Neutralization with Thermionic and Field Emission Cathodes|data-acceso=25 de xaneiro de 2010|conferencia=27th International Electric Propulsion Conference|lugar=[[Pasadena, California|Pasadena]]|data=outubro de 2001|páxinas=1–15|autor1=Marrese, C.|autor2=Polk, J.|autor3=Mueller, J.|autor4=Owens, A.|autor5=Tajmar, M.|autor6=Fink, R.|autor7=Spindt, C.|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100527071653/http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/11649|dataarquivo=27 de maio de 2010|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

O [[nitrato de cesio]] pode usarse como [[oxidante]] e [[colorante pirotécnico]] para a combustión de [[silicio]] en [[bengala pirotécnica|bengalas]] [[infravermello|infravermellas]],&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.freepatentsonline.com/6230628.html |id=United States Patent 6230628|título=Infrared illumination compositions and articles containing the same |páxina-web=Freepatentsonline.com |data-acceso=25 de xaneiro de 2010}}&lt;/ref&gt; como por exemplo na denominada ''LUU-19'',&lt;ref&gt;{{cita web|url= https://fas.org/man/dod-101/sys/dumb/luu19.htm|título= LUU-19 Flare|páxina-web= Federation of American Scientists|data= 23 de abril de 2000|data-acceso= 12 de decembro de 2009|data-arquivo= 06 de agosto de 2010|url-arquivo= https://web.archive.org/web/20100806093502/http://www.fas.org/man/dod-101/sys/dumb/luu19.htm|url-morta= yes}}&lt;/ref&gt; xa que este elemento emite unha gran maioría da súa luminosidade no espectro [[infravermello]].&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1016/j.tca.2006.04.002|título= Determination of the temperature and enthalpy of the solid–solid phase transition of caesium nitrate by differential scanning calorimetry|data= 2006|apelidos1 = Charrier|nome1= E.|nome2 = E.L.|nome3= P.G.|nome4= H.M.|nome5= B.|nome6= T.T.|revista= Thermochimica Acta|volume = 445|páxinas= 36–39 |apelidos2= Charsley|apelidos3= Laye|apelidos4 = Markham|apelidos5 = Berger|apelidos6 = Griffiths}}&lt;/ref&gt; O cesio tamén se usou para reducir a [[sección radar equivalente|sinatura de radar]] dos [[gas de escape|gases de escape]] do avión militar [[Lockheed SR-71 Blackbird]],&lt;ref&gt;{{cita libro|isbn = 978-1-84176-098-8|páxina= [https://archive.org/details/lockheedsr71secr0000cric/page/47 47]|título=Lockheed SR-71: the secret missions exposed|url = https://archive.org/details/lockheedsr71secr0000cric|apelidos=Crickmore|nome= Paul F.|editorial=Osprey|data=2000}}&lt;/ref&gt; e xunto co [[rubidio]] tense engadido en forma de [[carbonato]] ao vidro para reducir a [[condutividade eléctrica]] e mellorar a estabilidade e durabilidade da [[fibra óptica]] e dos dispositivos de [[visión nocturna]].&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt;

Diversas investigacións sobre [[sistema magnetohidrodinámico|sistemas magnetohidrodinámicos]] de xeración de enerxía tiveron lugar, pero non conseguiron unha aceptación xeral da comunidade científica,&lt;ref&gt;{{cita libro|autor = National Research Council (U.S.)| editorial= National Academy Press| data= 2001|título= Energy research at DOE—Was it worth it?|data-acceso=26 de setembro de 2010|url = http://books.nap.edu/openbook.php?isbn=0309074487&amp;page=52|isbn =978-0-309-07448-3|páxinas= 190–194}}&lt;/ref&gt; e o metal de cesio considerouse tamén como fluído de traballo en xeradores turboeléctricos de altas temperaturas do [[ciclo Rankine]].&lt;ref&gt;{{cita libro|título=Economics of Caesium and Rubidium (Reports on Metals &amp; Minerals)|editorial= Roskill Information Services|data= 1984|lugar= Londres|autor = Roskill Information Services |páxina= 51|isbn = 978-0-86214-250-6}}&lt;/ref&gt;

== Precaucións ==
[[Ficheiro:AirDoseChernobylVector-gl.svg|miniatura|325px|Variación temporal da porcentaxe da dose radioactiva total no aire segundo cada tipo de isótopo en [[Pripyat]] tralo [[accidente de Chernóbil]], no que se aprecia o cesio-137 converténdose na maior fonte de radiación tras pasar 200 días dende o accidente.&lt;ref&gt;Datos tomados a partir de:
* {{Cita informe|título=Chernobyl: Assessment of Radiological and Health Impacts|url=https://www.oecd-nea.org/rp/reports/2003/nea3508-chernobyl.pdf|páxinas=33-37|autor=Nuclear Energy Agency|ano=2002}}
* {{Cita libro|título=The Radiochemical Manual|nome=B. J.|apelidos=Wilson|editorial=Radiochemical Centre|asin=B000X8JACI|edición=2ª}}&lt;/ref&gt;]]
Os compostos de cesio non [[radioactividade|radioactivos]] considéranse medianamente tóxicos. A exposición a grandes cantidades destes compostos pode causar [[irritabilidade]] e [[espasmo muscular|espasmos]] debido ás semellanzas químicas do cesio co [[potasio]]. Porén, estas grandes cantidades non se atopan nas fontes naturais do elemento e o cesio non radioactivo non se considera un perigo significante para o [[medio ambiente]].&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1080/10934528109375003|título= Cesium in mammals: Acute toxicity, organ changes and tissue accumulation|data= 1981|apelidos1 = Pinsky|nome1 = Carl|nome2 = Ranjan|nome3 = J. R.|nome4 = Jasper|nome5 = Claude|nome6 = James|revista= Journal of Environmental Science and Health, Part A|volume = 16|páxinas= 549– 567 |apelidos2 = Bose|apelidos3 = Taylor|apelidos4 = McKee|apelidos5 = Lapointe|apelidos6 = Birchall|número= 5}}&lt;/ref&gt; A [[dose letal media]] (DL&lt;sub&gt;50&lt;/sub&gt;) do [[cloruro de cesio]] en [[rato]]s é de 2,3&amp;nbsp;g por quilogramo, valor semellante ao das DL&lt;sub&gt;50&lt;/sub&gt; do [[cloruro de potasio]] e do [[cloruro de sodio]].&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1016/0041-008X(75)90216-1|título= Acute toxicity of cesium and rubidium compounds|data= 1975|apelidos1 = Johnson|nome1 = Garland T.|revista=Toxicology and Applied Pharmacology|volume = 32|páxinas= 239–245|pmid = 1154391|nome2 = Trent R.|nome3 = D. Wagner|número= 2|apelidos2 = Lewis|apelidos3 = Wagner}}&lt;/ref&gt; O principal uso do cesio non radioactivo en forma de formiato de cesio como fluído para as perforacións petrolíferas presenta unha vantaxe na súa baixa toxicidade fronte a outras alternativas de menor custo económico.&lt;ref name=&quot;Down&quot;/&gt;

O metal de cesio é un dos elementos máis reactivos, altamente [[explosivo]] ao entrar en contacto coa [[auga]]. O gas de [[hidróxeno]] producido por esta reacción quéntase por medio da [[enerxía térmica]] liberada de forma simultánea, causando unha ignición e unha explosión violenta. Isto tamén pode suceder con outros metais [[alcalino]]s, pero o cesio en particular é tan potente que pode dar lugar a esta reacción explosiva incluso con auga fría.&lt;ref name=&quot;USGS&quot; /&gt; A [[temperatura de autoignición]] do cesio é de −116&amp;nbsp;°C, o que fai que sexa moi [[piroforicidade|pirofórico]] e poida comezar unha ignición no aire formando [[hidróxido de cesio]] e varios [[óxido]]s.&lt;ref name=RSC&gt;{{cita web|url=http://www.rsc.org/periodic-table/element/55/caesium|data-acceso=27 de setembro de 2010|editorial=Royal Society of Chemistry|título=Chemical Data – Caesium – Cs}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Practical handbook of matérials science|páxina=14|nome=Charles T.|apelidos=Lynch|editorial=CRC Press|ano=1989|ISBN=9780849337024}}&lt;/ref&gt; O hidróxido de cesio é unha [[base (química)|base]] moi forte que provoca unha [[corrosión]] moi rápida no [[vidro]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|url=https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl|capítulo=Caesium|páxina=[https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl/page/83 83]|editorial=Oxford University Press|ano=2001|nome=John|apelidos=Emsley|ISBN=9780198503408}}&lt;/ref&gt;

Os [[isótopo]]s [[cesio-134|134]] e [[cesio-137|137]] atópanse na [[biosfera]] en pequenas cantidades produto de diversas actividades do [[ser humano]], e representan unha carga radioactiva que varía segundo a localización. O cesio radioactivo non se acumula no [[corpo humano]] de forma tan efectiva como outros produtos de [[fisión nuclear|fisión]] como poden ser o [[iodo]] e o [[estroncio]]. Ao redor dun 10% do cesio radioactivo absorbido expúlsase relativamente rápido en forma de [[suor]] e nos [[ouriños]], mentres que o 90% restante ten unha vida biolóxica media de entre 50 e 150 días.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|revista=British Journal of Radiology|título=A Survey of the Metabolism of Caesium in Man|data=1964|apelidos1=Rundo|número=434|páxinas=108–114|pmid=14120787|doi=10.1259/0007-1285-37-434-108|nome1=J.|volume=37}}&lt;/ref&gt; O cesio radioactivo tende a acumularse rapidamente nos [[Tecido (bioloxía)|tecidos]] das [[planta]]s, así como nas [[froita]]s e [[verdura]]s.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1007/BF01376226|título= Accumulation of Cs and K and growth of bean plants in nutrient solution and soils|data= 1962|apelidos1 = Nishita|nome1 = H.|apelidos2 = Dixon|nome2 = D.|apelidos3 = Larson|nome3 = K. H.|revista= Plant and Soil|volume = 17|páxinas= 221–242|número= 2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi = 10.1016/0265-931X(96)89276-9|título= Fate of caesium in the environment: Distribution between the abiotic and biotic components of aquatic and terrestrial ecosystems|data= 1996|apelidos1 = Avery|nome1 = S.|revista= Journal of Environmental Radioactivity|volume = 30|páxinas= 139–171|número= 2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Salbu&quot;&gt;{{cita publicación periódica|doi=10.1039/AN9921700487|título= Availability of caesium isotopes in vegetation estimated from incubation and extraction experiments|url=https://archive.org/details/sim_analyst_1992-03_117_3/page/487|revista= Analyst|data= 1992| volume = 117|páxinas= 487–491|nome1 =Brit |apelidos1 =Salbu|nome2 =Georg |apelidos2 =Østby|nome3 =Torstein H. |apelidos3 =Garmo|nome4 =Knut |apelidos4=Hove|pmid=1580386|número=3|bibcode = 1992Ana...117..487S}}&lt;/ref&gt; As distintas plantas absorben o cesio de diferentes maneiras. Algunhas absorben pequenas cantidades, mentres que outras absorben grandes cantidades e presentan unha gran resistencia aos seus efectos. Os [[Fungo (bioloxía)|fungos]] de bosques contaminados tamén acumulan o cesio radioactivo (&lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs) nos seus [[esporocarpo]]s.&lt;ref name=&quot;Salbu&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://www.researchgate.net/publication/42541094_Accumulation_of_potassium_rubidium_and_caesium_((133)Cs_and_(137)Cs)_in_various_fractions_of_soil_and_fungi_in_a_Swedish_forest |doi=10.1016/j.scitotenv.2010.02.024|title=Accumulation of potassium, rubidium and caesium (&lt;sup&gt;133&lt;/sup&gt;Cs and &lt;sup&gt;137&lt;/sup&gt;Cs) in various fractions of soil and fungi in a Swedish forest|journal=Science of The Total Environment|volume =408|issue =12|year=2010|pages =2543–2548}}&lt;/ref&gt; A acumulación de cesio-137 en [[lago]]s e outros corpos de auga semellantes pasou a ser unha preocupación medioambiental mundial dende o [[accidente de Chernóbil]].&lt;ref name=smithber05&gt;{{cita libro|nome1 = Jim T.|apelidos1 = Smith|nome2 = Nicholas A.|apelidos2 = Beresford|título= Chernobyl: Catastrophe and Consequences|data=2005|editorial= Springer|lugar= Berlín|isbn = 3-540-23866-2}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|doi=10.1007/BF02197418|título=Radioactive isotopes of caesium in the waters and near-water atmospheric layer of the Black Sea|nome1 =V. N. |apelidos1 = Eremeev|nome2 =T. V. |apelidos2 =Chudinovskikh|nome3 =G. F. |apelidos3 =Batrakov|nome4 =T. M. |apelidos4 =Ivanova|volume = 2|número= 1|data= 1991|revista= Physical Oceanography |páxinas= 57–64}}&lt;/ref&gt; Os resultados dunha serie de experimentos con [[can]]s amosaron que unha única dose de 3,8 [[curio|milicurios]] por quilogramo provoca a morte en tres semanas,&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|título=Toxicity of 137-CsCl in the Beagle. Early Biological Effects|nome1 =H. C. |apelidos1 = Redman|nome2 =R. O.|apelidos2 =McClellan|nome3 =R. K. |apelidos3 =Jones|nome4 =B. B. |apelidos4 =Boecker|nome5 =T. L. |apelidos5 =Chiffelle|nome6 =J. A. |apelidos6 =Pickrell|nome7 =E. W. |apelidos7 =Rypka|volume = 50|número= 3|data = 1972|revista= Radiation Research |páxinas= 629–648|doi=10.2307/3573559|pmid=5030090|jstor=3573559}}&lt;/ref&gt; mentres que cantidades máis pequenas poden causar in[[fertilidade]] e [[cancro]].&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7967285.stm |título=Chinese 'find' radioactive ball |xornal=BBC News |data=27 de marzo de 2009 |data-acceso=25 de xaneiro de 2010}}&lt;/ref&gt; A [[Axencia Internacional de Enerxía Atómica]] e outras fontes teñen alertado da posibilidade do uso de cesio-137 xunto a outros materiais radioactivos en dispositivos de dispersión radiolóxica.&lt;ref&gt;{{cita novas|apelidos= Charbonneau|nome= Louis|título= IAEA director warns of 'dirty bomb' risk|xornal= The Washington Post|páxina= A15|url= http://www.highbeam.com/doc/1P2-250680.html|axencia= Reuters|data= 12 de marzo de 2003|data-acceso= 28 de abril de 2010|urlarquivo= https://web.archive.org/web/20081205004052/http://www.highbeam.com/doc/1P2-250680.html|dataarquivo= 05 de decembro de 2008|urlmorta= yes}}&lt;/ref&gt;

=== Accidentes significativos ===
O [[accidente radiolóxico de Goiânia]] foi un evento de [[contaminación radioactiva]] que tivo lugar o 13 de setembro de 1987 en [[Goiânia]], a capital do estado [[brasil]]eiro de [[Goiás, Brasil|Goiás]]. Unha vella fonte de [[radioterapia]] foi roubada nun [[hospital]] abandonado na cidade, e posteriormente pasou polas mans dunha multitude de persoas, resultando na morte de catro delas. Aproximadamente 112&amp;nbsp;000 persoas sometéronse a un exame para detectar contaminación radioactiva, e 249 delas presentaron niveis significativos de material radioactivo no seu corpo.&lt;ref name=MTCDPub&gt;{{cita libro|título= The Radiological accident in Goiânia | editorial= International Atomic Energy Agency  |lugar= Viena| ano= 1988 | isbn = 92-0-129088-8 |url=http://www-pub.iaea.org/MTCD/publications/PDF/Pub815_web.pdf}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYT&quot;&gt;{{cita novas|apelidos=Foderaro|nome= Lisa|url=http://www.nytimes.com/2010/07/09/nyregion/09dirty.html|título=Columbia Scientists Prepare for a Threat: A Dirty Bomb&quot;|xornal=[[The New York Times]]|data=8 de xullo de 2010|data-acceso=26 de xaneiro de 2016}}&lt;/ref&gt;

No ano 1998 a fábrica de [[Acerinox]] en [[Los Barrios]] ([[provincia de Cádiz|Cádiz]]) fundíu unha cápsula de [[cesio-137]] que se atopaba nunha consigna de ferralla.&lt;ref name=&quot;az1&quot;&gt;{{cita conferencia|nome=JA|apelidos=Azuara|título=Main Issues in the Acerinox Event|conferencia=Procs. Conf. Safety of Radiation Sources and Security of Radioactive Materials, Dijon|editorial=International Atomic Energy Agency|ano=1999}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;lv1&quot;&gt;{{Cita novas|url=http://hemeroteca.lavanguardia.es/preview/1998/06/17/pagina-32/33838508/pdf.html|título=El CSN detectó la fuga antes del 9 de junio, pero no informó por considerarla menor|xornal=[[La Vanguardia]]|data=17 de xuño de 1998|lingua=es}}&lt;/ref&gt; As substancias radioactiva liberáronse na atmosfera e estendéronse por toda Euorpa. As autoridades nucleares de [[Francia]], [[Alemaña]], [[Italia]] e [[Suíza]] detectaron ata 2400&amp;nbsp;[[Radioactividade#Velocidade de desintegración|μBq]] de [[radiación ionizante]] no aire, un valor 1000 veces maior do normal.&lt;ref&gt;{{Cita novas|nome=MR|apelidos=de Elvira|ano=1998|url=http://www.elpais.com/articulo/sociedad/CaDIZ/ESPAnA/ACERINOX/CONSEJO_DE_SEGURIDAD_NUCLEAR_/CSN/caro/incidente/chatarra/Cadiz/elpepisoc/19980923elpepisoc_19/Tes/|título=El caro incidente de la chatarra en Cádiz|xornal=El País|lugar=Madrid|data=23 de setembro de 1998|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Outras dúas factorías en [[Huelva]] e [[Badaxoz]] tiveron tamén contaminación debido aos residuos que se transportaron alí dende a fábrica de Acerinox,&lt;ref name=&quot;lv1&quot;/&gt; e durante o proceseo de limpeza botáronse unhas 7000&amp;nbsp;toneladas de residuos radioactivos nas [[marismas de Mendaña]], en Huelva.&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://www.huelvainformacion.es/article/huelva/48865/los/verdes/exige/cesio/mendana/sea/trasladado/cabril.html|título=Los Verdes exige que el cesio de Mendaña sea trasladado a El Cabril|xornal=Huelva Información|data=7 de febreiro de 2008|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Os custos totais deste accidente estimáronse nuns 18&amp;nbsp;millóns de [[euro]]s por mór da perda de produción na factoría, 3 millóns de euros para a limpeza e outros 3 millóns de euros para o almacenamento dos residuos.&lt;ref name=&quot;az1&quot;/&gt;

== Notas ==
{{Listaref|group=lower-alpha}}
;Referencias
{{Todas as ref|en}}
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita web |título=Táboa periódica dos elementos |url=http://www.consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_pr_TaboaPeriodicaDosElementos-PropiedadesElementos_XG_RAGC_RAG_CN_20190313_2pp.pdf |editorial=[[Consello da Cultura Galega]], [[Xunta de Galicia]], [[Real Academia Galega de Ciencias]], [[Real Academia Galega]] e [[Universidade de Santiago de Compostela|Ciencia Nosa]] |ano=2019 |ref=harv }}
* {{Cita libro |nome1=M. R. |apelidos1={{Versaleta|Bermejo}} |nome2=A. |apelidos2={{Versaleta|González}} |nome3=M. |apelidos3={{Versaleta|Vázquez}} |ano=2006 |título=O nome e o símbolo dos elementos químicos |url=http://www.cirp.es/pub/docs/cite/elementos_quimicos.pdf |editorial=[[Xunta de Galicia|Xunta]], [[Secretaría Xeral de Política Lingüística]] e [[Centro Ramón Piñeiro|CRPIH]] |isbn=978-84-453-4325-8 }}
* {{Cita libro |nome1=M. R. |apelidos1={{Versaleta|Bermejo}} |nome2=A. |apelidos2={{Versaleta|González}} |nome3=M. |apelidos3={{Versaleta|Maneiro}} |ano=2018 |título=Guía dos elementos químicos. Historia, propiedades e aplicacións |url=https://libraria.xunta.gal/gl/guia-dos-elementos-quimicos-historia-propiedades-e-aplicacions |editorial=[[Xunta de Galicia]] e [[Centro Ramón Piñeiro|CRPIH]] |isbn=978-84-453-5297-7 }}
{{Reftermina}}
=== Ligazóns externas ===
* {{Cita web|url=http://steck.us/alkalidata/cesiumnumbers.pdf|nome=Daniel A.|apelidos=Steck|título=Cesium D Line Data|data=2 de maio de 2008|outros=Revisión 2.0.1|lingua=en}}
* {{Cita web|título=Toxic Substances Portal - Cesium|páxina-web=Agency for Toxic Substances and Disease Registry|lingua=en|url=http://www.atsdr.cdc.gov/ToxProfiles/tp.asp?id=578&amp;tid=107}}

{{Táboa periódica}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Cesio]]
[[Categoría:Metais]]
[[Categoría:Metais alcalinos]]
[[Categoría:Artigos destacados]]</text>
      <sha1>h09j6e8zx417o2207njaq2hofhf5ecu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Os Gaiteiros de Soutelo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16162</id>
    <revision>
      <id>6162820</id>
      <parentid>6099505</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:02:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3613" xml:space="preserve">{{sen referencias|data=agosto de 2022}}
{{Grupo_musical
 | nome             = Os gaiteiros de Soutelo
 | xp               = 
 | imaxe            =
 | lenda            = 
 | orixe            = [[Soutelo de Montes]]
 | país             ={{GAL}} 
 | período          = 
 | xénero           = [[Música tradicional galega]]
 | selo             = 
 | membros          = [[Avelino Cachafeiro]]&lt;/br&gt;Castor Cachafeiro&lt;/br&gt;Bautista Cachafeiro&lt;/br&gt;Fermín Cachafeiro
 | antigos_membros  = 
 | web              = 
}}


'''Os Gaiteiros de Soutelo''' (Soutelo de Montes | 1919-1936) foron un dos primeiros [[Cuarteto de gaitas|cuartetos de gaitas]], unha revolución estética e musical de principios do século XX. 

== Traxectoria do grupo ==
[[Ficheiro:Gaiteiros de Soutelo (Vida Gallega 350. Agosto 1927).png|miniatura|Os gaiteiros de Soutelo cara o 1927.|260x260px]]
O iniciador desta saga de músicos populares orixinarios de [[Soutelo de Montes, A Madanela de Montes, Forcarei|Soutelo de Montes]] foi o pai dos gaiteiros que, xunto aos seus fillos, adoitaba amenizar os días grandes das festas da época, xa que era un grupo inusualmente grande e que xa contaba cunha grande sona naquela [[Comarca de Tabeirós - Terra de Montes|Terra de Montes]]. Introducía outras novidades: incorporaba unha muller coma cantante, a irmá. A presenza dunha muller nos grupos musicais non era habitual aló polo 1925.

Os compoñentes eran [[Avelino Cachafeiro]] -director, compositor e a alma do grupo-, os seus irmáns Castor ([[gaita]]) e Bautista (voz e [[redobrante]]), o seu pai Fermín ([[bombo]]) e a súa tía Andrea, que algunhas veces se xuntaba a eles para tocar o [[pandeiro]].

En 1928 gravaron para a compañía [[Regal]] a &quot;Foliada de Barro de Arén&quot; (solo de gaita e canto), &quot;La Alfonsina&quot; (muiñeira, dúo de gaitas), &quot;Eicho de dar queridiña&quot; (foliada, dúo de gaitas), &quot;A volta da festa&quot; (pasacalles, dúo de gaitas), &quot;Estroupeles-troupele&quot; (muiñeira, dúo de gaitas), &quot;Rianxeira&quot; (foliada, dúo de gaitas), &quot;Fandango de Pontevedra&quot; (dúo de gaitas), &quot;[[Muiñeira de Chantada]]&quot; (solo de gaita, A. Cachafeiro), &quot;Foliada de Luxán&quot; (dúo de gaitas), &quot;Farruquiña, chaman á porta&quot; (muiñeira, dúo de gaitas), &quot;Foliada de Tenorio&quot; (solo de gaita e canto), &quot;Alborada de Rosalía de Castro&quot;.

Un dos fitos máis importantes foi a súa presentación no Teatro Avenida de [[Buenos Aires]] o [[28 de febreiro]] de [[1930]], onde actuaron con decorados deseñados por [[Castelao]] e [[Camilo Díaz]].

Os Gaiteiros de Soutelo percorreron toda Galiza, así como [[Buenos Aires]], [[Montevideo]] e o [[Brasil]], ata que o comezo da [[guerra civil española]] esfarelou o grupo: sorprendeunos tocando en [[Barcelona]], en territorio republicano, mentres Galiza quedaba no nacional. A Cultural Obreira levounos a Madrid para dar ánimos ás tropas que alí loitaban, e cando se dirixían a Berlín para tocar nos Xogos Olímpicos, decidiron volver á casa por [[Lisboa]]. Así rematou o grupo.

Bautista morrera no [[1933]], Castor emigrou a [[Venezuela]], onde ensinou a tocar na Escola de Gaitas da Irmandade Galega de Caracas e Avelino, cuxo único fillo morreu ao nacer, deixou de tocar a gaita.

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://youtube.com/watch?v=lUxd_oimyZM &quot;Muiñeira de Chantada&quot; (gravación de 1928)]
* [http://youtube.com/watch?v=x-rqt6YrgSU &quot;Alborada Rosalía de Castro&quot; (gravación de 1928)]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Forcarei|Gaiteiros de Soutelo]]
[[Categoría:Grupos musicais de Galicia|Gaiteiros de Soutelo]]
[[Categoría:Grupos galegos de música tradicional]]</text>
      <sha1>safml867kxewu08q8gqsujm6wem8a45</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gaspar Torrente</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21080</id>
    <revision>
      <id>6162828</id>
      <parentid>5047698</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:06:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1735" xml:space="preserve">{{sen referencias|data=agosto de 2022}}
{{Biografía}}
'''Gaspar Torrente''', nado en [[Campo, Huesca|Campo]] ([[provincia de Huesca]]) en [[1888]] e finado en [[Barcelona]] en [[1970]], foi un político [[Aragón|aragonés]], líder do [[nacionalismo aragonés]] de comezos do [[século XX]].

== Biografía ==
Quedou orfo de nai cando tiña un ano, pasou a infancia acompañando ao seu pai, xastre ambulante, ata que este faleceu en 1897. Marchou á casa dun irmán, que residía en Barcelona e encargouse unha familia catalá da súa educación.

Foi un dos dirixentes da [[Unión Aragonesista]] e escribiu no seu voceiro ''El Ebro'' en castelán e catalán, presidiu as súas mocidades entre 1920 e 1923. En 1928 trasladouse a [[Graus]] e alí fundou en xuño de 1930 ''El Ideal de Aragón'' e tentou dar pulo ao aragonesismo na zona coa constitución da Unión Regionalista de Graus en marzo de [[1931]], pero que tivo escaso éxito e a fins de 1931 volta a Barcelona, onde fundou e foi o presidente de [[Estado Aragonés]], o primeiro partido político nacionalista aragonés, e en outubro de 1935 tirou á rúa a publicación ''Renacimiento Aragonés''. Foi comisario da Generalitat en [[Oliana]] ([[provincia de Lleida]]) en [[1938]]. Detido polas tropas franquistas en xaneiro de [[1939]]. En [[1940]] conseguiu a liberdade.

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20080723104152/http://www.gaspartorrente.org/biografia_gaspar_torrente.html Fundación Gaspar Torrente] {{es}}.

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Torrente, Gaspar}}
[[Categoría:Personalidades da política de Aragón]]
[[Categoría:Nados en Campo, Huesca]]
[[Categoría:Nados en 1888]]
[[Categoría:Finados en 1970]]</text>
      <sha1>kjml4s9kkysxvhl47ch2dl16ljl55kw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Xares, A Veiga</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23838</id>
    <revision>
      <id>6163180</id>
      <parentid>6162816</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:42:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tfeliz</username>
        <id>7596</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Turismo */ modifico referencia</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3972" xml:space="preserve">{{Parroquia
|nome          = Xares
|imaxe         = Xares Igrexa de Santa María de Xares.jpg
|lenda         = Igrexa de Santa María de Xares.
|mapa          = 
|concello      = A Veiga
|superficie    = 
|poboación     = 55
|ano           = 2014
|provincia     = Ourense |entidades     = 1
}}
'''Santa María de Xares''' é unha parroquia que se localiza no concello da [[A Veiga|Veiga]]. Segundo o padrón municipal de [[2004]] tiña 82 habitantes (43 mulleres e 39 homes), nunha entidade de poboación, o que supón un aumento en relación ao ano [[1999]] cando tiña 65 habitantes. Segundo o [[IGE]], no 2014 a súa poboación descendera ata os 55 habitantes, sendo 23 homes e 32 mulleres.

== Historia ==
Era a parroquia de presentación do marquesado de Figueiredo, sendo o lar propio coñecido como Casa de Lamela.

A principios da [[guerra civil española]] converteuse na última aldea en resistir o avance dos fascistas ao recibiren nela aos que fuxían da [[A Veiga|Veiga]] dun ataque de falanxistas e gardas civís, reunidos aquí preparáronse fronte ao envite nesta poboación amiga, pero vendo que seguían en condicións inferiores decidiron botarse ao monte, mais produciuse a represión cando chegaron aquí os falanxistas e civís conservadores destruíndo as casas daqueles que votaran a candidaturas progresistas {{cómpre referencia}}.

== Patrimonio ==
A igrexa parroquial ten a súa orixe a comezos do [[século XI]], en [[1010]], sendo reformada no [[século XVI]]. Ten planta de cruz patriarcal, propia do [[románico]], e fachada [[neoclásica]]. Na cúpula hai catro esculturas, representando a dous mestres e dous peóns, con inscricións nun deles. Hai unha cruz de [[1624]], doada por [[Alonso Ponce de León]], familiar do [[Santo Oficio]]. No templo consérvanse libros de rexistro de [[1583]].

A parroquia aínda conserva moitos muíños, algúns de orixe medieval, aproveitando cantidade de cursos fluviais.

== Turismo ==
Ademais de diversas casas de [[turismo rural]], en Xares hai un hotel de 3 estrelas. Entre os atractivos, pódese practicar o [[sendeirismo]], a [[astronomía]], a [[pesca]], principalmente no [[río Xares]], e a [[Cinexética|caza]]. Desde Xares, saen camiños para diversos puntos de interese como Morteira (alt. 1.299 m; dist. 7,26 km)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Xares-Morteira|url=https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/xares-morteira-13993526|páxina-web=Wikiloc - Rutas del Mundo|data-acceso=2022-08-18|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, as lagoas e o pico de Ocelo (alt. 1.759 m; dist. 16,52 km)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Xares-Lagos e Pico de Ocelo|url=https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/xares-lagos-i-pico-de-ocelo-10572347|páxina-web=Wikiloc - Rutas del Mundo|data-acceso=2022-08-18|lingua=es}}&lt;/ref&gt; e [[Pena Trevinca]] por [[A Ponte, A Veiga|Ponte]] (2.127 m; 31 km)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ponte - Peña Trevinca (Circular)|url=https://es.wikiloc.com/rutas-alpinismo/ponte-pena-trevinca-circular-15962020|páxina-web=Wikiloc - Rutas del Mundo|data-acceso=2022-08-18|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Desde 2015, Trevinca é un Destino Turístico Starlight&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Listado de destinos turísticos Starlight|url=https://fundacionstarlight.org/contenido/49-listado-destinos-turisticos-starlight.html|páxina-web=Starlight Fundación|data-acceso=2022-08-18|lingua=es|nome=The Geco|apelidos=Company}}&lt;/ref&gt;, por tanto un lugar recomendado para a observación nocturna do ceo.

== Galería de imaxes ==
{{Artigo principal|Galería de imaxes de Xares, A Veiga}}

&lt;gallery&gt;
Ficheiro:Xares Fonte da Pedreira.jpg|Fonte da Pedreira.
Ficheiro:Xares Balteiro.jpg|Barrio de Balteiro
&lt;/gallery&gt;

== Lugares e parroquias ==
=== Lugares de Xares ===
{{Lp Xares}}
=== Parroquias da Veiga ===
{{A Veiga}}

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Lugares da Veiga]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Parroquias da Veiga]]
[[Categoría:Parroquias de Galicia baixo a advocación de santa María]]</text>
      <sha1>17d0i8qn0tlbgkhiwf0ku69ki3x04rr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163213</id>
      <parentid>6163180</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:22:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tfeliz</username>
        <id>7596</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>revisión de referencias</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4616" xml:space="preserve">{{Parroquia
|nome          = Xares
|imaxe         = Xares Igrexa de Santa María de Xares.jpg
|lenda         = Igrexa de Santa María de Xares.
|mapa          = 
|concello      = A Veiga
|superficie    = 
|poboación     = 55
|ano           = 2014
|provincia     = Ourense |entidades     = 1
}}
'''Santa María de Xares''' é unha parroquia que se localiza no concello da [[A Veiga|Veiga]]. Segundo o padrón municipal de [[2004]] tiña 82 habitantes (43 mulleres e 39 homes), nunha entidade de poboación, o que supón un aumento en relación ao ano [[1999]] cando tiña 65 habitantes. Segundo o [[IGE]], no 2014 a súa poboación descendera ata os 55 habitantes, sendo 23 homes e 32 mulleres.

== Historia ==
Era a parroquia de presentación do marquesado de Figueiredo, sendo o lar propio coñecido como Casa de Lamela.

A principios da [[guerra civil española]] converteuse na última aldea en resistir o avance dos fascistas ao recibiren nela aos que fuxían da [[A Veiga|Veiga]] dun ataque de falanxistas e gardas civís, reunidos aquí preparáronse fronte ao envite nesta poboación amiga, pero vendo que seguían en condicións inferiores decidiron botarse ao monte, mais produciuse a represión cando chegaron aquí os falanxistas e civís conservadores destruíndo as casas daqueles que votaran a candidaturas progresistas&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Alfonso Ortega Prada. Memorias|url=https://fundacionluistilve.com/gl/alfonso-ortega-prada-memorias/|páxina-web=Fundación Luis Tilve|data=2007-05-25|data-acceso=2022-08-19|lingua=es}}&lt;/ref&gt;.

== Patrimonio ==
A igrexa parroquial ten a súa orixe a comezos do [[século XI]], en [[1010]], sendo reformada no [[século XVI]]. Ten planta de cruz patriarcal, propia do [[románico]], e fachada [[neoclásica]]. Na cúpula hai catro esculturas, representando a dous mestres e dous peóns, con inscricións nun deles. Hai unha cruz de [[1624]], doada por [[Alonso Ponce de León]], familiar do [[Santo Oficio]]. No templo consérvanse libros de rexistro de [[1583]].

A parroquia aínda conserva moitos muíños, algúns de orixe medieval, aproveitando cantidade de cursos fluviais.

== Turismo ==
Ademais de diversas casas de turismo rural&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Xares|url=https://www.escapadarural.com/que-hacer/xares|páxina-web=EscapadaRural.com|data-acceso=2022-08-19|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, en Xares había un hotel de 3 estrelas. Entre os atractivos, pódese practicar o [[sendeirismo]], a [[astronomía]], a [[pesca]], principalmente no [[río Xares]], e a [[Cinexética|caza]]. Desde Xares, saen camiños para diversos puntos de interese como Morteira (alt. 1.299 m; dist. 7,26 km)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Xares-Morteira|url=https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/xares-morteira-13993526|páxina-web=Wikiloc - Rutas del Mundo|data-acceso=2022-08-18|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, as lagoas e o pico de Ocelo (alt. 1.759 m; dist. 16,52 km)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Xares-Lagos e Pico de Ocelo|url=https://es.wikiloc.com/rutas-senderismo/xares-lagos-i-pico-de-ocelo-10572347|páxina-web=Wikiloc - Rutas del Mundo|data-acceso=2022-08-18|lingua=es}}&lt;/ref&gt; e [[Pena Trevinca]] por [[A Ponte, A Veiga|Ponte]] (2.127 m; 31 km)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ponte - Peña Trevinca (Circular)|url=https://es.wikiloc.com/rutas-alpinismo/ponte-pena-trevinca-circular-15962020|páxina-web=Wikiloc - Rutas del Mundo|data-acceso=2022-08-18|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Desde 2015, Trevinca é un Destino Turístico Starlight&lt;ref&gt;{{Cita web|título=LISTADO- DESTINOS TURÍSTICOS STARLIGHT|url=https://fundacionstarlight.org/contenido/49-listado-destinos-turisticos-starlight.html|páxina-web=Starlight Fundación|data-acceso=2022-08-18|lingua=es|nome=The Geco|apelidos=Company}}&lt;/ref&gt;, por tanto un lugar recomendado para a observación nocturna do ceo.

== Galería de imaxes ==
{{Artigo principal|Galería de imaxes de Xares, A Veiga}}

&lt;gallery&gt;
Ficheiro:Xares Fonte da Pedreira.jpg|Fonte da Pedreira.
Ficheiro:Xares Balteiro.jpg|Barrio de Balteiro
&lt;/gallery&gt;

== Lugares e parroquias ==
=== Lugares de Xares ===
{{Lp Xares}}
=== Parroquias da Veiga ===
{{A Veiga}}

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Lugares da Veiga]]

=== Ligazóns externas ===

* [https://www.turismo.gal/que-facer/escenarios-ao-volante/25-rutas/vales-rios-e-montanas/da-veiga-a-penedos-do-oulego?langId=gl_ES&amp;langid=fr_fr Da Veiga aos penedos de Oulego - GALICIA (turismo.gal)]
* [https://rioxares.blogspot.com/ Rio Xares]
* [https://www.xares.es/ Xares]
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Parroquias da Veiga]]
[[Categoría:Parroquias de Galicia baixo a advocación de santa María]]</text>
      <sha1>swajq33xg3m6u34gza2c6vpglitlbdb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bruce Condé</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30976</id>
    <revision>
      <id>6162830</id>
      <parentid>4971200</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:07:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1915" xml:space="preserve">{{sen referencias|data=agosto de 2022}}
{{Biografía}}
'''Bruce Condé''', nado en [[San Juan Capistrano]] ([[California]]) o [[5 de decembro]] de [[1913]] e finado en [[Marrocos]] o [[20 de xullo]] de [[1992]], foi un aventureiro [[Estados Unidos de América|norteamericano]].

== Traxectoria ==
Recibiu educación universitaria nos [[Os Ánxeles|Ánxeles]] e foi profesor en diversas academias militares dos EUA antes da [[Segunda Guerra Mundial]], durante esta loitou en [[África]] do Norte e nas [[Ardenas]] chegando a [[capitán]]. Unha vez se renderon os alemáns foi destinado ó Pacífico co grao de [[comandante]], máis logo pasou a servizo de contrainformación das Forzas Aéreas ([[Forza Aérea dos Estados Unidos|USAF]]).

Tras deixar o exército nada se sabe del ata que aparece no [[Iemen]], alí adoptou a súa cidadanía e a relixión islámica. Tras servir á monarquía iemení foi expulsado en [[1958]] para establecerse no Líbano como correspondente de ''[[Linn's Stamp News]]''.

En [[1963]] foi nomeado conselleiro postal de [[Sharjah]], abriu a primeira oficina postal do país e emitiu os primeiros selos deseñados polo propio Condé. Tras o derrocamento do xeque [[Al Qasimi]] volveu ó Iemen como xeneral do Exército Real e asesor postal, alí deseñou e emitiu gran variedade de selos cunha política filatélica que levaron a que o propio goberno do Iemen negase a lexitimidade ós seus selos e cancelacións. De novo Condé marchou para o Líbano onde seguiu a emitir selos fraudulentos de Iemen co propósito de enganar ós coleccionistas. Instalouse por un tempo en [[Granada]] e pasou os seus últimos anos en [[Marrocos]].

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Conde, Bruce}}
[[Categoría:Personalidades dos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Filatelia]]
[[Categoría:Nados en 1913]]
[[Categoría:Finados en 1992]]
[[Categoría:Nados no condado de Orange, California]]</text>
      <sha1>30kfri8pft7ja0fptr5chx90ya2zi93</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Autenticación</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32239</id>
    <revision>
      <id>6163066</id>
      <parentid>5911501</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:09:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>/* Control de acceso */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8189" xml:space="preserve">'''Autenticación''' (do grego ''αυθεντικός;'' real ou xenuíno, e de ''authentes;'' autor) é o acto de establecer ou confirmar algo ou alguén coma auténtico, isto é, certifica que algo é veraz. A autenticación dun obxecto pode significar a comprobación da súa orixe. A autenticación dunha persoa a miúdo consiste en verificar a súa identidade. Depende tamén dos factores de autenticación.

== Campos de aplicación ==
Existen moitos campos nos que a autenticación é necesaria:

=== Produtos ===
A [[falsificación]] de produtos é común: electrónica, roupa, mediciñas etc. A autenticación é necesaria para axudar a asegurar que o produto é auténtico para protexer ós consumidores e para a protección da marca.

Selos especiais e [[marcas]] precisan a miúdo da axuda da autenticación.

=== Diñeiro ===
A [[falsificación]] de [[billete de banco|billetes de banco]] e [[cheque]]s son un continuo problema. Os grandes esforzos están en facer a autenticación máis sinxela e máis confiábel.

=== Envasado ===
No empaquetado e etiquetado, a autenticación refírese a selos especiais, etiquetas ou marcas que indiquen que o paquete e contenido son auténticos. Ás veces menciñas, perfumes, roupas de tempada etc. son etiquetadas e autenticadas cando, de feito, non o son.

=== Tarxetas de crédito ===
É normalmente necesario autenticar unha [[tarxeta de crédito]] antes de completar unha transacción.

=== Seguridade informática ===
En [[seguridade informática]], denomínase autenticación ó proceso de verificación da [[identidade]] do emisor dunha comunicación, como por exemplo nunha petición de acceso a un sistema. O emisor que está sendo autenticado pode ser unha persoa, un ordenador ou un programa de ordenador.

Nunha rede de confianza, a autenticación é o xeito co que se asegura que os usuarios realmente son quen din ser.

Non se debe confundir o termo autenticación con autorización. Mentres que o proceso de autenticación consiste na verificación da identidade dun usuario (persoa, ordenador ou programa informático), coa autorización verifícase que un usuario ten permiso para realizar unha tarefa determinada. Polo tanto, a autenticación sempre precede á autorización.

O problema da [[autorización]] é normalmente idéntico á da autenticación, asúmense como base os [[estándar]]es de [[protocolos de seguranza]], regulacións obrigatorias, e estatutos.
Pero para ser máis precisos, o uso describe a autenticación como o proceso de verificar a identidade da persoa, mentres que a autorización é o proceso de verificar que unha persoa coñecida ten a autorización para levar a cabo certa operación. A autenticación, polo tanto, debe preceder á autorización.

Tendo en conta que a autorización non pode ocorrer sen antes producirse a autenticación, é fácil entender por que en ocasións o termo autorización é empregado para referirse á combinación dos dous procesos.

== Métodos de autenticación de persoas ==
Os métodos polos que un ser humano pode autenticarse nun sistema informático clasifícanse nestas tres categorías:
* Algo que soamente o usuario '''é''' ou '''fai''': Este sería o caso dos sistemas de [[identificación biométrica]], tales como os baseados nas características físicas de partes do corpo como a [[identificación biométrica da pegada dactilar|pegada dactilar]], ou o [[Identificación biométrica do iris|iris]]; ou os baseados na forma en que o usuario fai algo (ex.: [[Identificación biométrica da sinatura|asinar]], [[Identificación biométrica do tecleo|teclear]].
* Algo que soamente o usuario '''ten''': dispositivos físicos como tarxetas ([[tarxeta de proximidade|de proximidade]], [[tarxeta de banda magnética|de banda magnética]], [[tarxeta intelixente|tarxetas intelixentes]]), chaves USB, [[etiqueta RFID|etiquetas RFID]]...
* Algo que soamente o usuario '''sabe''': un [[contrasinal]], unha frase, ou un [[Número de Identificación Persoal|PIN]]

En ocasións úsase unha combinación de varios métodos, como pode ser o caso dos caixeiros automáticos, que requiren algo que se ten (unha tarxeta), e algo que se sabe (unha clave). En 2006, científicos dos Laboratorios [[RSA]] publicaron un [https://web.archive.org/web/20071204054832/http://www.rsa.com/rsalabs/node.asp?id=3156 escrito] no que exploran [[rede social|redes sociais]] coma o cuarto factor da autenticación humana.

Historicamente, as [[pegada dactilar|pegadas dactilares]] foron empregadas como método máis autoritario, pero casos recentes na corte nos Estados Unidos e noutros lugares do mundo comenzan a crear dúbidas fundamentais sobre a confiabilidade das pegadas dactilares. Outros métodos biométricos son prometedores (escaneos de retina e pegadas dactilares son un exemplo), pero móstranse aínda demasiado fáciles de romper na práctica. Métodos híbridos ou autenticación de dúas bandas ofrecen unha solución complementaria, como as chaves privadas cifradas coa pegada dactilar dentro dun dispositivo USB.

== Métodos de autenticación en ordenadores ==
No contexto de datos computacionais, os métodos de criptografía son desenvoltos (vexa [[sinatura dixital]] e [[autenticación desafío-resposta]]) son actualmente non rompibles '''se e só se''' a chave do emisor non é comprometida. Que o emisor orixinal (ou calquera outro que non é o [[atacante]]) saiba (ou non saiba) sobre o compromiso é irrelevante. Non se sabe se estes métodos criptograficamente baseados da autentificación son probablemente seguros posto que os progresos matemáticos inesperados poden facelos vulnerables a un ataque no futuro. Se ocorrese iso, pode levar a móitas cuestións da autentificación no pasado.

En particular, un [[instrumento legal|contrato]] [[sinatura dixital|dixitalmente asinado]] pode ser cuestionado cando un novo ataque sobre a sinatura criptográfica é descuberto.

== Control de acceso ==
Un uso moi común da autenticación é o [[control de acceso]]. Un sistema informático debe ser empregado só por aquelas persoas autorizadas e debe detectar e excluír as non autorizadas. O acceso a el polo tanto é controlado xeralmente insistindo no procedemento da autentificación para acadar un grado establecido de confidencia da identidade do usuario, polo tanto concedendo ditos privilexios pode ser autorizada esta identidade. Os exemplos máis comúns nos que o control de acceso se ve implicado son:

* retirar efectivo dun [[Caixeiro automático]].
* controlar os ordenadores remotos en [[Internet]].
* empregar un sistema de [[banca online]].

Non obstante, nótese que a maioría da discusión destes temas é un engano xa que os termos que son empregados non teñen precisión. Unha parte desta confusión pode ser debida ó ton da 'aplicación da ley'. Ningunha computadora, programa informático ou usuario de computadora pode 'confirmar a identidade' da outra parte. Con isto non é posíbel 'establecer' ou 'probar' unha identidade.

=== Autenticación forte ===
O [[National Information Assurance Glossary]] define a '''autenticación forte''' coma:

:''No achegamento da autentificación por capas implícanse dous ou máis autenticadores para establecer a identidade dun xerador ou receptor da información.''

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[RADIUS]].
* [[DIAMETER]].
* [[Autorización]].
* [[CAPTCHA]].
* [[OpenID]].

=== Ligazóns externas ===
* [http://psynch.com/docs/password-management-best-practices.html Password Management Best Practices].
* [https://web.archive.org/web/20070928123441/http://psynch.com/docs/password-policy-guidelines.html Password Policy Guidelines].
* [https://web.archive.org/web/20080114042703/http://www.authenticationworld.com/ General Information on Enterprise Authentication].
* [https://web.archive.org/web/20071204054832/http://www.rsa.com/rsalabs/node.asp?id=3156 ''Fourth-Factor Authentication: Somebody You Know''] or [http://www.grc.com/securitynow.htm episode 94,related on it - on SecurityNow].
* ISBN 0-387-26194-X - ''Biometric User Authentication for IT Security: Vielhauer, Claus 2005''

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Seguridade informática]]</text>
      <sha1>fkp7thnyv7fpaifrcpcm1fiwduliqdg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163067</id>
      <parentid>6163066</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:10:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8184" xml:space="preserve">'''Autenticación''' (do grego ''αυθεντικός;'' real ou xenuíno, e de ''authentes;'' autor) é o acto de establecer ou confirmar algo ou alguén coma auténtico, isto é, certifica que algo é veraz. A autenticación dun obxecto pode significar a comprobación da súa orixe. A autenticación dunha persoa a miúdo consiste en verificar a súa identidade. Depende tamén dos factores de autenticación.

== Campos de aplicación ==
Existen moitos campos nos que a autenticación é necesaria:

=== Produtos ===
A [[falsificación]] de produtos é común: electrónica, roupa, mediciñas etc. A autenticación é necesaria para axudar a asegurar que o produto é auténtico para protexer ós consumidores e para a protección da marca.

Selos especiais e [[marcas]] precisan a miúdo da axuda da autenticación.

=== Diñeiro ===
A [[falsificación]] de [[billete de banco|billetes de banco]] e [[cheque]]s son un continuo problema. Os grandes esforzos están en facer a autenticación máis sinxela e máis confiábel.

=== Envasado ===
No empaquetado e etiquetado, a autenticación refírese a selos especiais, etiquetas ou marcas que indiquen que o paquete e contenido son auténticos. Ás veces menciñas, perfumes, roupas de tempada etc. son etiquetadas e autenticadas cando, de feito, non o son.

=== Tarxetas de crédito ===
É normalmente necesario autenticar unha [[tarxeta de crédito]] antes de completar unha transacción.

=== Seguridade informática ===
En [[seguridade informática]], denomínase autenticación ó proceso de verificación da [[identidade]] do emisor dunha comunicación, como por exemplo nunha petición de acceso a un sistema. O emisor que está sendo autenticado pode ser unha persoa, un ordenador ou un programa de ordenador.

Nunha rede de confianza, a autenticación é o xeito co que se asegura que os usuarios realmente son quen din ser.

Non se debe confundir o termo autenticación con autorización. Mentres que o proceso de autenticación consiste na verificación da identidade dun usuario (persoa, ordenador ou programa informático), coa autorización verifícase que un usuario ten permiso para realizar unha tarefa determinada. Polo tanto, a autenticación sempre precede á autorización.

O problema da [[autorización]] é normalmente idéntico á da autenticación, asúmense como base os [[estándar]]es de [[protocolos de seguranza]], regulacións obrigatorias, e estatutos.
Pero para ser máis precisos, o uso describe a autenticación como o proceso de verificar a identidade da persoa, mentres que a autorización é o proceso de verificar que unha persoa coñecida ten a autorización para levar a cabo certa operación. A autenticación, polo tanto, debe preceder á autorización.

Tendo en conta que a autorización non pode ocorrer sen antes producirse a autenticación, é fácil entender por que en ocasións o termo autorización é empregado para referirse á combinación dos dous procesos.

== Métodos de autenticación de persoas ==
Os métodos polos que un ser humano pode autenticarse nun sistema informático clasifícanse nestas tres categorías:
* Algo que soamente o usuario '''é''' ou '''fai''': Este sería o caso dos sistemas de [[identificación biométrica]], tales como os baseados nas características físicas de partes do corpo como a [[identificación biométrica da pegada dactilar|pegada dactilar]], ou o [[Identificación biométrica do iris|iris]]; ou os baseados na forma en que o usuario fai algo (ex.: [[Identificación biométrica da sinatura|asinar]], [[Identificación biométrica do tecleo|teclear]].
* Algo que soamente o usuario '''ten''': dispositivos físicos como tarxetas ([[tarxeta de proximidade|de proximidade]], [[tarxeta de banda magnética|de banda magnética]], [[tarxeta intelixente|tarxetas intelixentes]]), chaves USB, [[etiqueta RFID|etiquetas RFID]]...
* Algo que soamente o usuario '''sabe''': un [[contrasinal]], unha frase, ou un [[Número de Identificación Persoal|PIN]]

En ocasións úsase unha combinación de varios métodos, como pode ser o caso dos caixeiros automáticos, que requiren algo que se ten (unha tarxeta), e algo que se sabe (unha clave). En 2006, científicos dos Laboratorios [[RSA]] publicaron un [https://web.archive.org/web/20071204054832/http://www.rsa.com/rsalabs/node.asp?id=3156 escrito] no que exploran [[rede social|redes sociais]] coma o cuarto factor da autenticación humana.

Historicamente, as [[pegada dactilar|pegadas dactilares]] foron empregadas como método máis autoritario, pero casos recentes na corte nos Estados Unidos e noutros lugares do mundo comenzan a crear dúbidas fundamentais sobre a confiabilidade das pegadas dactilares. Outros métodos biométricos son prometedores (escaneos de retina e pegadas dactilares son un exemplo), pero móstranse aínda demasiado fáciles de romper na práctica. Métodos híbridos ou autenticación de dúas bandas ofrecen unha solución complementaria, como as chaves privadas cifradas coa pegada dactilar dentro dun dispositivo USB.

== Métodos de autenticación en ordenadores ==
No contexto de datos computacionais, os métodos de criptografía son desenvoltos (vexa [[sinatura dixital]] e [[autenticación desafío-resposta]]) son actualmente non rompibles '''se e só se''' a chave do emisor non é comprometida. Que o emisor orixinal (ou calquera outro que non é o [[atacante]]) saiba (ou non saiba) sobre o compromiso é irrelevante. Non se sabe se estes métodos criptograficamente baseados da autentificación son probablemente seguros posto que os progresos matemáticos inesperados poden facelos vulnerables a un ataque no futuro. Se ocorrese iso, pode levar a móitas cuestións da autentificación no pasado.

En particular, un [[instrumento legal|contrato]] [[sinatura dixital|dixitalmente asinado]] pode ser cuestionado cando un novo ataque sobre a sinatura criptográfica é descuberto.

== Control de acceso ==
Un uso moi común da autenticación é o [[control de acceso]]. Un sistema informático debe ser empregado só por aquelas persoas autorizadas e debe detectar e excluír as non autorizadas. O acceso a el polo tanto é controlado xeralmente insistindo no procedemento da autentificación para acadar un grado establecido de confidencia da identidade do usuario, polo tanto concedendo ditos privilexios pode ser autorizada esta identidade. Os exemplos máis comúns nos que o control de acceso se ve implicado son:

* retirar efectivo dun [[Caixeiro automático]].
* controlar os ordenadores remotos en [[Internet]].
* empregar un sistema de [[banca online]].

Non obstante, nótese que a maioría da discusión destes temas é un engano xa que os termos que son empregados non teñen precisión. Unha parte desta confusión pode ser debida ó ton da 'aplicación da ley'. Ningunha computadora, programa informático ou usuario de computadora pode 'confirmar a identidade' da outra parte. Con isto non é posíbel 'establecer' ou 'probar' unha identidade.

=== Autenticación forte ===
O [[National Information Assurance Glossary]] define a '''autenticación forte''' coma:

:''No achegamento da autentificación por capas implícanse dous ou máis autenticadores para establecer a identidade dun xerador ou receptor da información.''

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[RADIUS]]
* [[DIAMETER]]
* [[Autorización]]
* [[CAPTCHA]]
* [[OpenID]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://psynch.com/docs/password-management-best-practices.html Password Management Best Practices].
* [https://web.archive.org/web/20070928123441/http://psynch.com/docs/password-policy-guidelines.html Password Policy Guidelines].
* [https://web.archive.org/web/20080114042703/http://www.authenticationworld.com/ General Information on Enterprise Authentication].
* [https://web.archive.org/web/20071204054832/http://www.rsa.com/rsalabs/node.asp?id=3156 ''Fourth-Factor Authentication: Somebody You Know''] or [http://www.grc.com/securitynow.htm episode 94,related on it - on SecurityNow].
* ISBN 0-387-26194-X - ''Biometric User Authentication for IT Security: Vielhauer, Claus 2005''

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Seguridade informática]]</text>
      <sha1>bhw0oyg45c1liygey3wey0dzmv8rb27</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Parlamento de Galicia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35747</id>
    <revision>
      <id>6162965</id>
      <parentid>5725423</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:55:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Iloveread0102</username>
        <id>47106</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12874" xml:space="preserve">{{1000 artigos icona título|materia=Xeografía e historia}}
{{Outros homónimos|Galicia (homónimos)}}
{{Infobox Parlamento
|nome = Parlamento de Galicia
|país                 ={{Bandeira|Galicia}}
|lexislatura          = [[XI Lexislatura de Galicia|XI Lexislatura]]
|imaxe               = Parlamento de Galicia.svg
|tamaño_imaxe        = 150px
|creación             = 1981
|límite_alta          = [[Lexislaturas de Galicia|Lexislatura de 4 anos]]
|término              = 
|tipo_cámara          = [[Parlamento autonómico]] ([[unicameral]])
|inicio_sesións      = 
|sesións  = 
|tipo_lider1          = Presidente
|lider1               = [[Miguel Ángel Santalices Vieira]]
|partido1             = [[Partido Popular de Galicia|PPdeG]]
|eleccion1            = 21 de outubro de 2016&lt;ref&gt;[http://www.europapress.es/galicia/noticia-santalices-reelegido-presidente-parlamento-votos-ppdeg-20161021121019.html &quot;Santalices, reelegido presidente del Parlamento con los votos del PPdeG&quot;] Europa Press, 21/10/2016.&lt;/ref&gt;
|tipo_lider3          = Vicepresidenta primeira
|lider3               = [[Elena Candia]]
|partido3             = [[Partido Popular de Galicia|PPdeG]]
|eleccion3            = 24 de maio de 2022
|tipo_lider5          = Líder da oposición
|lider5               = [[Ana Belén Pontón Mondelo|Ana Pontón]]
|partido5             =  [[BNG]]
|eleccion5            = 2020
|tipo_lider4          = Líder da maioría
|lider4               = [[Alfonso Rueda]]
|partido4             = [[Partido Popular de Galicia|PPdeG]]
|eleccion4            = 12 de maio de 2022
|membros             = 75 deputados
|estructura1          = GaliciaParliamentDiagram2020.svg
|estructura1_res      = 200px
|grupos_politicos1    =
'''Goberno''' '''(42)'''
{{lenda|#1D84CE|color2=white|texto2=42|[[Partido Popular de Galicia|PPdeG]]}}

'''Oposición''' '''(33)'''{{lenda|#87CEFA|color2=white|texto2=19|[[Bloque Nacionalista Galego|BNG]]}} 19 deputados
{{lenda|#FF0000|color2=white|texto2=14|[[Partido dos Socialistas de Galicia-PSOE|PSdeG-PSOE]]}} 14 deputados
|salario1             = 4.953,39 [[Euro|€]]/mes &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.parlamentodegalicia.gal/sitios/web/Transparencia/DocsTransparencia/2022-REXIME_ECONOMICO_DEPUTADOS-GALEGO.pdf|páxina-web=Parlamento de Galicia|título=Réxime económico dos/as deputados/as do Parlamento de Galicia no ano 2022|data-acceso=18 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt;
|autoridade            = &lt;small&gt; Título primeiro, capítulo primeiro do [[Estatuto de Autonomía de Galicia de 1981|Estatuto de autonomía de Galicia]]&lt;/small&gt;
|lema                 = 
|sistema_electoral    = [[Sistema electoral#Representación proporcional por listas|Representación proporcional por listas]]
|ultima_eleccion1     = [[Eleccións ao Parlamento de Galicia de 2020|12 de xullo de 2020]]

|salon_sesións_alta  = Parlamento galicia-Praza Publica.jpg
|salon_res            = 280px
|sede_alta            = Hemiciclo da cámara ([[Pazo do Hórreo]], [[Santiago de Compostela]])
|sitio_web            = [http://www.parlamento.gal/ www.parlamento.gal]
|anterior             = [[X Lexislatura de Galicia|X Lexislatura]]
|seguinte            = [[XII Lexislatura de Galicia|XII Lexislatura]]
}}
O '''Parlamento de Galicia''' é a institución na que reside o poder lexislativo da [[Galicia|Comunidade Autónoma de Galicia]] e é o máximo órgano representativo do [[pobo galego]]. Instaurouse con anterioridade ás primeiras [[Eleccións ao Parlamento de Galicia de 1981|eleccións autonómicas de 1981]] formado polos deputados elixidos para o [[Congreso dos Deputados de España]] polas circunscricións galegas. Segundo o [[Estatuto de Autonomía de Galicia de 1981|Estatuto de Autonomía de Galicia]] debe estar formado por entre 60 e 80 [[deputado]]s, así e todo desde a primeira lexislatura fixouse o seu número en 75, que se elixen por sufraxio universal, igual, libre, directo e secreto por un prazo de catro anos. Destes 75, son elixidos 25 pola [[provincia da Coruña]], 22 pola de [[Provincia de Pontevedra|Pontevedra]], 14 pola de [[provincia de Lugo|Lugo]] e 14 pola de [[provincia de Ourense|Ourense]] ([http://www.xunta.gal/dog/Publicados/2016/20160802/AnuncioC3B0-010816-1_es.html Decreto 92/2016]).

== Funcións ==

* Exercer a potestade lexislativa da Comunidade Autónoma.

* Controlar a acción executiva da [[Xunta de Galicia]].
* Aprobar os seus orzamentos.
* Designar para cada lexislatura das [[Cortes Xerais]] os senadores representantes da Comunidade Autónoma galega.
* Escoller de entre os seus membros a [[Presidencia da Xunta]].
* Esixirlles responsabilidades á Xunta de Galicia e ao seu presidente.
* Solicitar do Goberno do Estado a adopción de proxectos de lei.
* Presentar ante a Mesa do [[Congreso dos Deputados de España|Congreso dos Deputados]] proposicións de lei.
* Interpoñer recursos de inconstitucionalidade.
* Presentarse perante o [[Tribunal Constitucional de España|Tribunal Constitucional]] nos supostos e termos previstos nas leis.

O Parlamento representa o [[pobo galego|pobo de Galicia]] e constitúe a primeira das institucións da Comunidade Autónoma da que derivan todas as outras, e é inviolable.

== Sede ==
{{AP|Pazo do Hórreo}}
[[Ficheiro:Parlamento de Galicia.jpg|miniatura|esquerda|[[Pazo do Hórreo]].]]

[[Ficheiro:Sede do Parlamento de Galicia.JPG|miniatura|[[Pazo do Hórreo|Sede do Parlamento de Galicia]], en Santiago de Compostela.]]
O [[pazo de Xelmírez]] foi a sede provisional do Parlamento de Galicia desde a súa constitución o [[19 de decembro]] de [[1981]]&lt;ref&gt;[http://blog.deputacionlugo.org/es/2012/09/05/aqueles-primeiros-pasos-de-un-parlamento-que-nos-une/ Fotografía dos parlamentarios] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140419234811/http://blog.deputacionlugo.org/es/2012/09/05/aqueles-primeiros-pasos-de-un-parlamento-que-nos-une/ |date=19 de abril de 2014 }} achegándose aquel día ó acto de constitución no Pazo de Xelmírez.&lt;/ref&gt; ata que se trasladou ó [[pazo de Fonseca]] no verán de 1982&lt;ref&gt;{{cita novas|url=https://praza.gal/politica/canto-sabes-sobre-a-historia-das-eleccions-ao-parlamento-galego|título=Canto sabes sobre a historia das eleccións ao Parlamento galego?|autor=Marcos Peŕez Pena|data=11 de xullo de 2020|xornal=Praza Pública}}&lt;/ref&gt; e, finalmente, á actual sede no [[pazo do Hórreo]] en marzo de [[1989]]. Para conmemorar os 30 anos da institución, o 19 de decembro de 2011 celebrouse no pazo de Xelmírez unha sesión extraordinaria do Parlamento.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=El Parlamento agradece a la USC su hospitalidad durante casi siete años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/2012/06/29/parlamento-agradece-usc-hospitalidad-durante-siete-anos/00031340963483200891502.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2012-06-29|data-acceso=2019-07-25|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.elcorreogallego.es/galicia/30-anos-de-parlamento-de-galicia/ecg/parlamento-galicia-tres-decadas-democracia/idEdicion-2011-12-28/idNoticia-720074/|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2019-07-25|título=El Parlamento de Galicia, tres décadas de democracia}}&lt;/ref&gt;

O Pazo do Hórreo conta con todas as dotacións necesarias para que os deputados e deputadas poidan desenvolver o seu traballo: salón de plenos, salas de comisións, de prensa e outras dependencias de uso polivalente, tanto para as reunións de carácter interno como para a actividade pública e encontros con colectivos. Así mesmo, un completo equipamento tecnolóxico permite ofrecer en directo, a través da web, as sesións do Pleno e das comisións.

O salón de plenos é o lugar habitual onde teñen lugar as sesións do Pleno do Parlamento de Galicia, e os deputados ocupan os asentos arranxados en forma de hemiciclo ante a Mesa presidencial. O presidente da [[Xunta de Galicia]] e o seu Goberno ocupan a primeira ringleira de escanos, e o resto de deputados, agrupados en grupos parlamentarios, ocupan os restantes, previamente asignados pola Mesa do Parlamento.

O Parlamento alberga tamén unha variada e valiosa colección de arte galega contemporánea, pintura e escultura fundamentalmente, e conta cunha nutrida biblioteca. Desde 1997 a biblioteca do Parlamento acolle o arquivo bibliográfico e persoal de [[Ricardo Carvalho Calero]], unha colección formada por 4.872 volumes de monografías e coleccións de 197 títulos de revistas, documentos persoais e docentes, correspondencia, expedientes e recortes de prensa, obra propia e allea, así como material gráfico (láminas, mapas, planos e carteis).&lt;ref&gt;[http://www.parlamentodegalicia.es/sitios/web/contenidogal/InformacionInstitucional/Pazo.aspx O pazo do Hórreo] na páxina web do Parlamento de Galicia.&lt;/ref&gt;

== Composición ==
{{Artigo principal|Composición do Parlamento de Galicia}}
O Parlamento de Galicia está formado por 75 deputados. Para a configuración da cámara na XI Lexislatura foron convocadas [[Eleccións ao Parlamento de Galicia 2021|eleccións ao Parlamento de Galicia]] e convocáronse eleccións para o día 12 de xullo de 2021. Dos resultados desas eleccións deriva a configuración da cámara para a XI Lexislatura.

Nestas eleccións celebradas o 12 de xullo, o resultado foi:

* [[Partido Popular de Galicia]] (PPdeG): 42 deputados.
* [[Bloque Nacionalista Galego]] (BNG): 19 deputados.
* [[Partido dos Socialistas de Galicia]] (PSdeG): 14 deputados.

=== Mesa do Parlamento ===
* Presidencia: [[Miguel Santalices|Miguel Ángel Santalices Vieira]] (PPdeG)
* Vicepresidencia 1ª: [[Elena Candia|Elena Candia López]] (PPdeG)
* Vicepresidencia 2ª: [[Montse Prado Cores|Montse Prado Cores]] (BNG)
* Secretaría: [[Corina Porro|María Corina Porro Martínez]] (PPdeG)
* Vicesecretaría: [[Marina Ortega|Marina Ortega Otero]] (PSdeG)

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-----
| colspan=&quot;4&quot; bgcolor=&quot;#C0C0C0&quot; | &lt;p align=&quot;center&quot;&gt;'''Grupos parlamentarios no Parlamento de Galicia'''&lt;/p&gt;
|-----
| bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Nome'''
| bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Partidos'''
| bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Portavoz'''
| bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Escanos'''
|-----
| bgcolor=&quot;#1E90FF&quot; | '''Grupo Parlamentario Popular'''
| [[Partido Popular de Galicia|PPdeG]]
| [[Pedro Puy Fraga]]
| 42
|-----
| bgcolor=&quot;#87CEFA&quot;  | '''Grupo Parlamentario Nacionalista'''
| [[Bloque Nacionalista Galego|BNG]]
| [[Ana Belén Pontón Mondelo]]
| 19
|-----
| bgcolor=&quot;#FF0000&quot; | '''Grupo Parlamentario Socialista'''
| [[Partido dos Socialistas de Galicia|PSdeG]]
| [[Luis Álvarez Martínez|Luis Manuel Álvarez Martínez]]
| 14
|-----
|}

== Actividade ==

A actividade do Parlamento de Galicia desenvólvese en dous períodos de sesións: un que abrangue os meses de setembro a decembro e outro que vai do 15 de xaneiro ao 15 de xullo. Durante estes períodos, os deputados pódense reunir en sesións ordinarias de Comisión que, habitualmente, teñen lugar de martes a venres de cada semana.

Fóra destes períodos de sesións, pódense realizar sesións extraordinarias de cumprirse determinados requisitos.

Quen exerce a Presidencia do Parlamento fixa a Orde do día das Sesións Plenarias, de acordo coa Mesa e a Xunta de Voceiros e tendo en conta o calendario de actividades. A orde do día das Comisións vén determinada pola súa Mesa, de acordo co calendario establecido pola Mesa do Parlamento.
==Presidencia==

A '''presidencia do Parlamento de Galicia''' é o cargo do máximo representante do [[poder lexislativo]] dentro da [[comunidade autónoma]]. Ostenta a representación da Cámara e é elixida polo Pleno para a totalidade da lexislatura. Preside todos os demais órganos colexiados do Parlamento. Até o de agora foi ocupada por:

#[[Antonio Rosón]] (1981-1986)
#[[Tomás Pérez Vidal]] (1986-1989)
#[[Vitorino Núñez]] (1989-1997)
#[[Xosé María García Leira]] (1997-2005)
#[[Dolores Villarino]] (2005-2009)
#[[Pilar Milagros Rojo Noguera]] (2009-2016)
#[[Miguel Santalices|Miguel Ángel Santalices Vieira]] (2016-actualidade)

== Composicións anteriores do Parlamento de Galicia ==
{{Artigo principal|Lista de deputados no Parlamento de Galicia}}

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro |título= Trinta anos do Parlamento de Galicia 1981-2011|nome= Rafael|apelidos= López Torre|ligazónautor= |coautores= |ano= 2011|editor= Parlamento de Galicia|localización= Santiago de Compostela|isbn= 978-84-7836-097-0|páxina= |páxinas= |dataacceso=21 de decembro de 2012 |url=http://www.parlamentodegalicia.es/sitios/web/publicacions/trinta_anos_do_parlamento_de_galicia_web.pdf}}

=== Outros artigos ===
* [[Composición do Parlamento de Galicia]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.parlamento.gal/ Sitio web do Parlamento de Galicia]
{{Xunta de Galicia}}
{{Eleccións en Galicia}}
{{Artigos sobre Santiago de Compostela}}
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Parlamento de Galicia| ]]</text>
      <sha1>7li0410a4ymggaiu61qzm6oy9xl7qit</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Joomla!</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36333</id>
    <revision>
      <id>6163068</id>
      <parentid>6124044</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:12:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2288" xml:space="preserve">{{Software}}
'''Joomla!''' é un sistema de administración de contidos [[código aberto]] baixo [[PHP]] que é utilizado para publicar en [[Internet]] e en [[intranet]]s. Este sistema utilízase cunha [[base de datos]] [[MySQL]]. Joomla! contén utilidades como [[RSS (formato)|feed RSS]], [[blog]]s e [[Foro (Internet)|foros]], entre outras.

O seu nome é unha pronunciación fonética da verba [[lingua suahili|suahili]] ''jumla'' que vén a dicir ''todos xuntos''.

A primeira versión do Joomla! (Joomla! 1.0.0) foi publicada no [[16 de setembro]] do [[2005]]. Tratábase dunha versión mellorada do [[Mambo Open Source|Mambo]] 4.5.2.3 mesturada con outras modificacións de seguridade e [[bug|anti-bugs]]. Posteriormente, os [[programador]]es publicaron Joomla! 2.0 baixo un código completamente reescrito e construído baixo PHP 5.

Joomla! esta publicado baixo unha licenza [[GNU GPL]].

== Extensións ==

Unha das melloras que ten este [[CMS]] é a gran cantidade de extensións programadas que fan tódolos usuarios, e que fan crecer as posibilidades do Joomla! con novas características que se integran de xeito sinxelo no programa. Por exemplo o [[bot]] Wikibot&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.theinevitabledossier.com/wikibot.html |título=WikiBot version history |data-acceso=23 de agosto de 2006 |data-arquivo=30 de agosto de 2006 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20060830122549/http://www.theinevitabledossier.com/wikibot.html |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt; permite crear automaticamente de xeito dinámico e sen intervención humana [[hipeligazón]]s nos contidos da web que ligan cara artigos da [[Wikipedia]], sempre que existan.

== Joomla! en galego ==

O galego é unha das traducións oficiais de Joomla! desde a versión 1.5.11 (2009-06-05). A tradución de dita versión oficial está a ser mantida por [[Proxecto Trasno]].

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.joomla.org Web de Joomla!]
* [https://web.archive.org/web/20161004071026/http://www.joomlaspanish.org/ Web de Joomla! en castelán]
* [http://joomlacode.org/gf/project/jtranslation1_6/frs/?action=FrsReleaseBrowse&amp;frs_package_id=5677 Galician_gl-ES_2.5.7_langpack]

{{Informática en progreso}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Internet]]</text>
      <sha1>lw31d38wo3ioe2x6kmjkwskpi0p15wn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Visigodos</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36533</id>
    <revision>
      <id>6162817</id>
      <parentid>6124053</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:01:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12490" xml:space="preserve">{{sen referencias|data=agosto de 2022}}
[[Ficheiro:Visigoth migrations.jpg|dereita|miniatura|300px|Migracións dos visigodos]]
O pobo dos [[godos]] foi nomeado xa por [[Publio Cornelio Tácito|Tácito]], que os chamou ''Gotones''. Entón habitaban o Norte de [[Xermania Magna|Xermania]], en terras que antes poboaron ''Boii'', ''Getae'' e ''Scythae''. Ampliaron os seus territorios e incorporaron a outros grupos veciños (de orixe xermana e [[Sármatas|sármata]]) e dominaron o [[Río Danubio|Danubio]] dende o ''Theiß -''en ''[[Lingua alemá|alemán]]-'' ou [[Río Tisza|Tisza]] ao [[río Don|Don]] e do [[Rexión do Ponto|Ponto]] ao [[mar Báltico]].

== O pobo que veu do norte ==
[[Ficheiro:Visigothic Kingdom.png|miniatura|270px|&lt;center&gt;Evolución do reino visigótico até o [[século VI]]:&lt;br&gt;&lt;font color=#F35F37&gt;laranxa escuro&lt;/font&gt;: reino orixinal de Tolosa&lt;br&gt;&lt;font color=##FFA24F&gt;laranxa&lt;/font&gt; : Extensión no século VI&lt;br&gt;&lt;font color=#FFBD82&gt;laranxa claro&lt;/font&gt;: territorio perdido en Vouillé en [[507]]&lt;br&gt;&lt;font color=#71C685&gt;verde&lt;/font&gt;: conquista do reino suevo en [[575]]&lt;br&gt;&lt;/center&gt;]]
[[Ficheiro:Fíbula aquiliforme (M.A.N. Madrid) 01.jpg|dereita|210 px|miniatura|Fíbula aquiliforme visigótica ([[Século VI|s. VI]], [[Museo Arqueolóxico Nacional de España|M.A.N.]], [[Madrid]]).]]

Integraron a nación dos godos pobos diversos: [[hérulos]], [[ruxios]], [[lemovios]], esciros, [[helvecóns]], [[sidenios]], [[turcilingos]], [[xépidos]], [[vándalos]] e outros, algúns dos cales acabaron desaparecendo no conxunto, mentres outros formaron os seus propios grupos. Os [[godos]], propiamente ditos, dividíanse en ''Theruingi'' ([[Tervingos]]) e ''Greuthungi (''[[ostrogodos]]'')''. Os primeiros poboaron o territorio entre os [[montes Cárpatos]] e o [[río Dniéper]] e os segundos as estepas ucraínas ao Leste do Dnieper. Así este río servía de límite entre ambos grupos e os ''Theruingi'' foron chamados ''west gohts'' (visigodos) por situarse en Occidente (''West'' en xermano), e os ''Greuthungi'' foron chamados ''ost gohts'' (ostrogodos) por situarse no Leste (Ost en xermano). Outra versión atribúe a denominación visigodos á palabra xermana ''wisgohts'', traducida por ''homes fortes''.

Os '''visigodos''' (&quot;Godos do Oeste&quot; –alemán ''Westgoten'' ou ''Visigoten''- en comparación cos [[ostrogodos]] -alemán ''Ostgoten'' -; compárese o paralelismo do nome de [[Austria]] en alemán que é ''Österreich'' ou &quot;reino do leste&quot;- ou &quot;Godos do Leste&quot;) foron un [[pobos xermánicos|pobo xermánico]] que penetrou no [[Imperio Romano]] tardío. Os visigodos foron a póla occidental dos pobos [[godos]]. Logo da caída do [[Imperio Romano de Occidente]], os visigodos tiveron un papel importante en [[Europa]] durante os 250 anos que seguiron. Os godos, aproveitando a pasividade dos emperadores romanos con respecto a [[Xermania Magna|Xermania]], establecéronse alí tranquilamente, ata que a principios do [[século III]] se instalaron na beira do [[mar Negro]], na zona de [[Crimea]], de onde foron expulsados polos [[hunos]] en [[376]]. Para entón os godos dividíranse xa en dous grupos: visigodos e [[ostrogodos]].

Durante o [[século III]] ambos grupos efectuaron incursións contra o Imperio, destacando as do [[251]] (contra [[Mesia]] e [[Tracia]]), a do [[258]]-[[259]] (contra a costa do [[Mar Negro]], [[Propóntide]], as illas do [[Mar Exeo|Exeo]], [[Éfeso]], [[Atenas]] e outros puntos) e a do [[269]] (contra [[illa de Creta|Creta]], [[Chipre]], [[Tesalónica]] e outros puntos). O ano [[270]] [[Aureliano]] tivo que abandonar a marxe esquerda do [[río Danubio]] (Dacia) cesando entón as súas incursións e ocupando os godos esta provincia.

== Cristianización ==
O [[bispo]] godo [[Ulfilas]] traduciu a [[Biblia]] ao [[lingua gótica|gótico]] e en gran medida foi responsábel da conversión dos godos ao [[arianismo]] (que a mediados do [[século IV]] contou co favor imperial en Oriente), cara ao [[370]] xa foran cristianizados, e estaban gobernados por un rei chamado [[Hermanrico]] ou Ermrich, o primeiro rei histórico da dinastía dos [[Amalos]], quen tivo que se enfrontar aos [[hunos]] dirixidos por [[Balamir]] no [[375]]. Hermanrico, xa ancián, foi gravemente ferido nun atentado e suicidouse antes dunha inminente derrota, sucedéndoo [[Witimiro]] ou Winithar, cuxo intento de resistir aos hunos non tivo éxito e el mesmo resultou morto. Os magnates [[ostrogodos]] elixiron un novo rei para o seu pobo (a dinastía lexitima ostrogoda dos Amalos preconizaba o mantemento da unidade de todos os grupos godos, baixo a súa dirección) e sometéronse aos hunos. Pero os visigodos, que eran uns douscentos mil, reuníronse na beira norte do Danubio e pediron ao Imperio, contra o que combateran uns anos antes, que os aceptasen nos seus territorios e lles outorgasen terras onde se asentaren. Unha parte dos ostrogodos, a cuxo fronte figuraba o xove rei [[Viderico]], da dinastía lexítima dos [[Amalos]], marchou cos visigodos, e un dos seus descendentes enlazou anos despois coa dinastía ostrogoda (en tempos de [[Teodorico o Grande]]).

Ao grupo (esencialmente formado por visigodos) permitíuselle asentarse na beira Sur do [[Río Danubio|Danubio]] e os [[Balcáns]] ([[Tracia]] e [[Mesia|Moesia]]). Moitos dos que se asentaron en Moesia convertéronse en campesiños e foron coñecidos como [[mesogodos]]. Parece ser que existía un xefe ou xuíz chamado [[Atanarico]], pero foi suplantado por Fritigern ou [[Fritixerno]], que era [[Arianismo|ariano]] e contou con axuda do emperador [[Valente]] (tamén ariano). Pero a explotación a que foron sometidos polos funcionarios imperiais e por xefes militares romanos creoulles unha situación insostíbel para o seu orgullo. Fritixerno e os magnates visigodos presentarían queixas e o xeneral romano Lucipino intentou asasinar a Fritixerno durante un banquete; o intento fracasou e Lucipino resultou morto. Fritixerno e os visigodos rebeláronse ([[377]]) en [[Marcianópolis]] ([[Moesia]] Inferior), vencendo ás forzas imperiais en [[Batalla de Adrianópole (378)|Adrianópolis]] (o [[9 de agosto]] do [[378]]), combate no que morreu o Emperador Valente. O seu sucesor, [[Teodosio I|Teodosio]], tras combater contra eles algún tempo, axustou con eles a paz ([[381]]), pero tivo que asentalos máis firmemente no Imperio e darlles un papel importante no exército. Fritixerno parece gobernar ata despois do [[380]], e a sucesión debeu recaer en [[Badengaudo]], da familia dos [[Baltingos|Baltos]]. Aínda que o arianismo foi condenado pola Igrexa desde o [[381]], os visigodos conserváronse fieis a esta doutrina. Os godos tiveron como primeiro bispo a [[Ulfilas]], que traduciu a Biblia ao gótico. Os visigodos obtiveron unha participación destacada nas guerras civís do [[388]] (contra [[Magno Máximo|Máximo]]) e [[394]] (contra o pagán [[Uxío (usurpador)|Uxío]]). Cando morreu [[Teodosio I|Teodosio]] ([[17 de xaneiro]] de [[395]]) os visigodos estaban gobernados por [[Alarico I]], fillo de Badengaudo; Alarico foi o primeiro que gobernou sobre a totalidade dos visigodos e con el restaurouse plenamente a dinastía dos Balthos ou Baltos. Alarico atacou [[Constantinopla]] e abordelou [[Grecia]] ([[395]] e [[396]]). O xeneral [[Estilicón]] logrou expulsalos de [[Grecia]], pero o Emperador, medorento do poder do xeneral, designou a Alarico gobernador de [[Iliria]], logrando con iso cinco anos de paz ([[396]] a [[401]]).

== O saqueo de Roma ==
En [[401]] Alarico marchou contra [[Italia]], pero foi vencido preto de [[Pollentia]] ([[6 de abril]] do [[402]]) e despois en [[Verona]]. Probabelmente Estilicón negociou con [[Alarico I|Alarico]] a súa axuda contra outros bárbaros como [[Radagaiso]], e crese que lle foi ofrecida a confirmación como ''[[Magister militum]]'' e gobernador de [[Iliria]], cuns límites que entraban en contradición coas reivindicacións territoriais de Oriente. O partido nacionalista romano, talvez instigado polo goberno de [[Constantinopla]], acusou a Estilicón de preparar a entrega do Imperio a Alarico, e urdiu un complot. Estalou unha revolta de tropas que obrigou a Estilicón a se refuxiar nunha Igrexa, sendo asasinado no momento de saír (tras prometérselle que salvaría a vida se saía) por Olimpo, baixo ordes do Emperador [[Flavio Honorio|Honorio]] (23 de agosto do 408). Alarico regresou a Italia e obtivo novas concesións de Honorio que se estableceu en [[Rávena]], pero unha vez que se retiraron os visigodos, Honorio non mantivo as súas promesas. Os visigodos marcharon cara a [[Roma Antiga|Roma]] e apoiaron a proclamación dun usurpador chamado [[Prisco Atalo]] ([[409]]), que era de orixe xonia e probabelmente ariano, o cal concedeu a Alarico o título de ''Magister militum''. Pero Atalo non quixo ou non puido cumprir as súas promesas e o rei visigodo regresou a Roma, depuxo ao usurpador ([[14 de agosto]] do [[410]]) e os seus homes [[saqueo de Roma (410)|saquearon a cidade eterna]] durante tres días, tras o cal abandonárona levándose con eles a Atalo e a [[Gala Placidia]], irmá de Honorio. De Roma pasaron ao Sur devastando Campania, Apulia e [[Calabria]]. Alarico morreu no sitio de [[Cosenza]] ([[410]]) e sucedeuno o seu cuñado [[Ataúlfo (rei)|Ataúlfo]]. Este pactou con Honorio a saída de Italia a cambio da concesión do goberno das Galias (territorios que escapaban do control de Roma, pois se someteron a [[Constantino I o Grande|Constantino]]).

Os visigodos baixo Ataúlfo deixaron Italia (412) e foron ao sur de Galia e o norte de [[Hispania]].

As longas e complexas loitas de [[Ataúlfo (rei)|Ataúlfo]] para dominar o sur das Galias ocupáronlle varios anos ([[411]] a [[414]]). No 414 o rei Ataúlfo, que tras unha alianza con Honorio e co ''Magister militum'' Constancio, volvera a actuar pola súa conta, casou con Gala Placidia, irmá de Honorio. Constancio foi enviado á zona e os visigodos foron derrotados en [[Narbona]]. Constancio logrou desviar a Ataúlfo cara a Hispania (o que lle permitía conservar o sur da Galia), e os visigodos entraron na Tarraconense o [[415]]. No [[416]] Ataúlfo propuxo unha alianza co Imperio, en nome do cal se había encargar de combater aos [[suevos]], [[alanos]] e [[vándalos]] [[asdingos]] e [[silingos]] que ocupaban as provincias de Hispania, excepto a Tarraconense. Con tal motivo Ataúlfo trasladouse a [[Barcelona|Barcino]] (415 ou 416), pero alí foi asasinado polo escravo Dubius, a quen se supón instigado polo seu sucesor [[Sixerico]] ou ben polo nobre Barnolfo, suposto amante de Gala Placidia.

A cúspide do poder visigodo foi alcanzada durante o reinado de [[Eurico]] ([[466]]-[[484]]), quen completou a conquista de Hispania. En [[507]], [[Alarico II]] foi derrotado en Vouillé polos [[francos]] baixo [[Clodoveo I|Clodoveo]], quen perdeu todas as súas posesións ao norte dos [[Pireneos]]. Toledo foi declarada a nova capital visigótica, e a historia dos visigodos converteuse esencialmente na historia de Hispania

O Reino Visigodo foi debilitado polas guerras cos francos e os vascos, e a penetración bizantina no sur de Hispania. O reino recobrou o seu vigor ao final da sexta centuria baixo [[Leovixildo]] e [[Recaredo]]. A conversión destes dous reis ao catolicismo facilitou a fusión das poboacións visigoda e hispano-romana. O rei [[Recesvinto]] impuxo (c. [[654]]) a lei visigótica común a ambos súbditos, godos e romanos, que ata entón viviran baixo diferentes códigos legais (ver [[leis xermánicas]]). Os [[Concilios de Toledo]] convertéronse na forza principal do estado visigodo, como consecuencia do debilitamento da monarquía.

O rei [[Vamba]], sucesor de Recesvinto, foi deposto por unha guerra civil, que logo se tornou nunha contenda xeneralizada a todo o reino. Cando o último rei, Roderico ou [[Rodrigo]], alcanzou o trono, os seus rivais chamaron ao líder musulmán [[Táriq ibn Ziyad]], quen, coa súa vitoria ([[711]]) nunha batalla preto de [[Medina Sidonia]], terminou co Reino Visigodo e inaugura o período musulmán na Historia da Península Ibérica.

== Véxase tamén ==
{{Commons|Category:Visigoths}}
=== Outros artigos ===
* [[Reino visigodo|Reino Visigodo]]
* [[Lista dos reis visigodos]]
*[[Moeda visigoda]]
* [[Dereito visigodo]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Visigodos]]
[[Categoría:Historia de España]]
[[Categoría:Idade Media de Galicia]]
[[Categoría:Historia de Portugal]]
[[Categoría:Historia de Francia]]</text>
      <sha1>e64lbmuqngmilmf19k9hi5ak14gggd2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tristán e Isolda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42881</id>
    <revision>
      <id>6163114</id>
      <parentid>5996838</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:55:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5935" xml:space="preserve">{{Mitoloxía celta}}
'''Tristán e Isolda''' é unha [[lenda]] con múltiples versións que conta a historia do amor adúltero entre [[Tristán]], un cabaleiro [[Cornualles|córnico]], e [[Isolda]], unha princesa irlandesa.

Tristán e Isolda é un cantar de xesta que ten lugar na [[Idade Media]] en [[Europa]] nos países Celtas na época das cruzadas e narra as fazañas dun heroe que comete unha grave traizón por culpa dun amor forzado por unha beberaxe máxica. El era sobriño do [[Rei Mark]] de [[Cornwall]], quen lle mandou traer a Isolda de regreso de Irlanda para casar co rei. Porén, Tristán e Isolda namóranse.

Aínda que é anterior, foi moi influenciada pola narración dos amores de [[Lancelot]] e [[Xenebra (raíña)|Xenebra]], personaxes da lenda artúrica. Tivo un forte impacto na arte e literatura occidental desde a súa primeira aparición no [[século XII]]. O medievalista francés [[Joseph Bédier]] afirma que todas as versións da lenda teñen a súa orixe nun poema bretón ou córnico adaptado por [[Tomé de Inglaterra]] ao francés do que se conservan oito fragmentos.

Consérvanse fragmentos dun Tristán e Isolda xa en [[galego-portugués]]: o ''livro de Tristán'' é un manuscrito de fins do [[século XIV]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=El fragmento gallego-portugués del &quot;Livro de Tristam&quot;. Nueva proposta cronológica y diatópica|url=https://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/57636|revista=Madrygal. Revista de Estudios Gallegos|data=2017|ISSN=1988-3285|páxina=159–214|volume=20|doi=10.5209/MADR.57636|lingua=es|nome=Ricardo|apelidos=Pichel|nome2=Xavier Varela|apelidos2=Barreiro}}&lt;/ref&gt;
 
== O ciclo de lendas de Tristán ==
[[Ficheiro:Tristan and Isolde by Louis Rhead.jpg|miniatura|esquerda| ''Tristán e Isolda'' (Louis Rhead)]]
Tristán fai a súa primeira aparición en 1120, no folclore Céltico que circula no norte de Francia. Aínda que as historias máis vellas referentes a Tristán xa se perderon, algunhas derivadas delas aínda existen. As dúas máis famosas son os contos do poeta anglo-normando [[Thomas de Inglaterra|Thomas]] e do poeta francés [[Béroul]]. [[Chrétien de Troyes]] tamén clama que os seus traballos tamén escribiron esta versión da historia, mais non existen evidencias físicas que o comproben.

Igual que outros cabaleiros da mesa redonda, Tristán e a súa historia varían de poeta en poeta. Nunha historia, Tristán é un cabaleiro con sobrepeso, que constantemente obxecto de burlas, mais que fascinou por derrotar a ''Gran Serpe'' que garda a cova de Micheal. Na obra de Béroul, Tristán é tan ardido como calquera outro cabaleiro, mais fíase de trucos e non mantén os estándares morais esperados dun cabaleiro. Por isto, ocasionalmente Tristán está en segundo lugar no que se refire á valentía, soamente precedido por Lancelot.

No conto de Béroul, Tristán viaxa a Irlanda para traer de regreso a Isolda a loura para que a despose o seu tío o [[Rei Mark]]. No camiño, inxiren accidentalmente unha poción de amor que causa que esta parella de mozos se namore desesperadamente durante tres anos. A pesar de que Isolda casa con Mark, ela e Tristán están forzados pola poción para se encontrar e cometer adulterio. Aínda cando o típico personaxe nobre de lenda medieval debería estar avergonzado por tales actos, a poción do amor que os controla libera a Tristán e a Isolda desta responsabilidade. Deste modo, Béroul represéntaos como vítimas. Os conselleiros do rei intentan xulgalos por adulterio, mais a parella emprega trucos para preservar a súa inocencia. Finalmente, o efecto da poción termina e os dous amantes están libres de continuar. O final de Béroul é moral e ambiguo. Difire dos seus contemporáneos como Chrétien de Troyes e engade un pouco de mística á lenda de Tristán. Ademais, de acordo co mito céltico, Tristán posúe un cabalo chamado Bel Joeor.

A versión de Thomas etiquetouse frecuentemente como &quot;cortés&quot; porque privilexia a queixa lírica, a análise do sentimento amoroso, e unha certa introspección. A acción é moi reducida con respecto ao relato de Béroul e vese en todo momento supeditada ás pulsións afectivas dos personaxes; estes ademais adquiren unha dimensión cortesá da que carecen na versión de Béroul: así, evítanse os episodios demasiado escabrosos e realistas, como o de Isolda cos leprosos; insístese nas cualidades de Tristán como tanxedor de arpa e descríbese con profusión os fastos do cortexo da raíña, as estatuas da sala das imaxes etc.

Porén, nesta versión os monólogos de Tristán inciden en tres aspectos: a busca da felicidade; o desexo de cambio, a ''novelté''; e os tormentos que causan os celos e o desexo sexual, que son para Thomas a tumba do amor humano. No seu epílogo preséntase como consolo aos sufrimentos do amor, e exemplo de como escapar das trampas e ''engins'' do desexo.

== Obras derivadas ==

* ''Tristan und Isolde'' Entre [[1857]] e [[1859]], [[Richard Wagner]] compuxo a que agora está considerada a súa obra mestra, ''[[Tristan und Isolde]]'', en galego ''Tristán e Isolda''. No seu traballo, Tristán está descrito como unha figura romántica condenada.

* ''Tristan e Isolda'' Cadro [[Surrealismo|surrealista]] de [[Salvador Dalí]].

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==

=== Outros artigos ===

* [[Materia de Bretaña]]
* [[Literatura galesa]]

=== Ligazóns externas ===
{{commonscat|Tristan and Iseult}}
* [http://www.unionlibre.org/artigospdf/celtismo.pdf Sobre os amores de Tristán e Isolda e os amores libres, en pdf]
* [https://web.archive.org/web/20100521000924/http://www.orbilat.com/Languages/Galician/Texts/index.html Prosa galega medieval, cun fragmento do ''Livro de Tristam'' de finais do século XIV]
{{lenda artúrica}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Mitoloxía celta]]
[[Categoría:Materia de Bretaña]]
[[Categoría:Lendas medievais]]</text>
      <sha1>16vu3cujgmz1wmbn4r1msowgl381vsl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Francisco Fernández del Riego</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45031</id>
    <revision>
      <id>6163022</id>
      <parentid>6162714</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:44:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43235" xml:space="preserve">{{Escritor
|nome = Francisco Fernández del Riego [[Ficheiro:Medalla Castelao Icona vectorial.svg|25px|link=Medalla Castelao]] [[Ficheiro:Medalla de Galiza.svg|30px|link=Medalla de Galicia]]
|descrición=Nunha homenaxe ante a tumba de [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]]. [[Buenos Aires]]. [[1954]].&lt;ref name=&quot;NVDAG&quot;&gt;[https://axenda-files.vigo.org/qr/46/catalogo_expo_fernandez_del_riego.pdf ''Francisco Fernández del Riego. Nos vieiros da arte galega'']. Do 26/11/2021 ao 7/1/2023. [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]]. ISBN 978-84-92425-42-6.&lt;/ref&gt;
|fillos = non tivo
|lingua da escrita = [[Lingua galega|Galego]]
|xéneros = Ensaio, [[narrativa]]
}}
'''Francisco Fernández del Riego''', nado no lugar de [[Vilanova, Lourenzá, Lourenzá|Vilanova de Lourenzá]] ([[Lourenzá]]) o [[7 de xaneiro]] de [[1913]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Editorial Galaxia Francisco Fernández del Riego|url=https://editorialgalaxia.gal/autor/francisco-fernandez-del-riego/|páxina-web=Editorial Galaxia|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt; e finado en [[Vigo]] o [[26 de novembro]] de [[2010]], foi un intelectual e activista político{{Sfn|{{Versaleta|Conde Muruais}}|2018}} galego. Escribiu cos [[pseudónimo]]s de '''Adrián Solovio''', '''Adrián Soutelo''', '''Salvador Lorenzana,''' '''Cosme Barreiros''' e '''Alevín'''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pseudónimos galegos en ogalego.eu:f|url=https://www.ogalego.eu/pseudos/f1.html|páxina-web=www.ogalego.eu|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt; Desenvolveu dende os anos 30 un traballo constante e recoñecido a prol da [[cultura de Galicia|cultura galega]] que continuou até os seus últimos meses e que fixo del unha das personalidades máis destacadas de [[Galicia]]. Foi un dos principais artífices da [[editorial Galaxia]] e director xunto a [[Ramón Piñeiro]] da revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'' nos seus primeiros cen números. Ensaísta e narrador, é autor dunha extensa obra centrada sobre todo na cultura e na [[literatura galega]]. Fernández del Riego pertence á xeración de intelectuais xurdidos arredor do [[Grupo Nós]].

O [[9 de xullo]] de [[2022]], o plenario da [[Real Academia Galega]], institución que presidiu de 1997 a 2001, decidiu dedicarlle o [[Día das Letras Galegas]] do ano [[2023]].&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://twitter.com/AcademiaGalega/status/1545726072360165377|título=As #LetrasGalegas2023 estarán dedicadas a Francisco Fernández del Riego. Figura central do galeguismo progresista e da resistencia no exilio interior, escritor, editor e presidente da RAG (1997-2001), chegou a ser unha auténtica institución do país|páxina-web=Twitter|editorial=Real Academia Galega|data=9/7/2022}}&lt;/ref&gt;

{{Cita centrada|A cultura non se pode politizar seitariamente, perténcelle ao país, que se interpreta a través dela.&lt;ref name=&quot;CARBALLA&quot;&gt;{{Versaleta|Carballa}}, Xan: [http://www.elpais.com/articulo/Galicia/Queimamos/vida/defender/cultura/do/pais/elpepuespgal/20070126elpgal_20/Tes &quot;&quot;Queimamos a vida en defender a cultura do país&quot;] ''[[El País]]'', 26/1/2007.&lt;/ref&gt;}}

== Traxectoria ==

=== Primeiros anos e formación ===
Foi o primoxénito dos once fillos&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Os irmáns chamáronse: Antonio (1914), Amada (1915), Domingo (1916), Rosa (1917), Fernando (1919), Ana María (1921), Joaquín (1924), Vicente (1927), Jesús (1929) e María del Rosario (1930). {{Cita Harvard sen parénteses|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=17}}.&lt;/ref&gt; de Vicente Fernández Díaz (1880-1945), [[agrarismo|agrarista]] e rico comerciante natural de [[Cedofeita, Ribadeo]], e Amada del Riego Fernández (1891-1981), descendente do xeneral asturiano [[Rafael del Riego]], que casaron o [[11 de marzo]] de [[1912]].{{Sfn|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=10}} Francisco comezou o [[bacharelato]] cos [[Orde de San Bieito|bieito]]s de Lourenzá e rematouno como interno no [[Colexio da Nosa Señora da Antiga]] de [[Monforte de Lemos]].&lt;ref name=&quot;DECORA&quot;&gt;{{Cita novas |nome=José de |apelidos={{Versaleta|Cora}} |ligazónautor=Xosé de Cora |título=Fernández del Riego, Galicia como guía |url=https://www.elprogreso.es/articulo/album-de-los-lucenses/francisco-fernandez-riego/202012182140061476310.html |xornal=El Progreso |data=7/1/2021 }}&lt;/ref&gt; En 1930 matriculouse en dereito na [[Universidade Complutense de Madrid]]. En Madrid comezou a ler a [[Rosalía de Castro]] e a [[Vicente Risco]]. A proclamación da [[Segunda República Española|Segunda República]] colleuno nesa cidade. Pouco despois a súa numerosa familia trasladouse a [[Santiago de Compostela]] e alí foi el tamén, a seguir os seus estudos de dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela|universidade galega]], ao tempo que realizaba tamén a carreira de filosofía e letras. Dirixiu a revista ''Universitarios'', e desempeñou a secretaría da revista ''Alento''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego Galegos Gallegos|url=http://galegos.galiciadigital.com/gl/francisco-fern%C3%A1ndez-del-riego|páxina-web=galegos.galiciadigital.com|data-acceso=2022-07-03|lingua=gl}}&lt;/ref&gt;

=== Carreira política antes da Guerra civil ===
[[Ficheiro:Francisco Fernández del Riego carné do Partido Galeguista 1932.jpg|miniatura|Carné do [[Partido Galeguista (histórico)|Partido Galeguista]], visado por [[Ánxel Casal]].]]
Iniciou a súa actividade literaria con colaboracións na revista ''[[Vallibria]]'' e xa en Compostela publicou artigos en ''[[El Pueblo Gallego]]'', ''[[A Nosa Terra (1916)|A Nosa Terra]]'' e ''[[Heraldo de Galicia (1930)|Heraldo de Galicia]]''. A súa participación política iniciouse en 1931 coa publicación dun manifesto galeguista en Vilanova de Lourenzá que asinaba xunto co estudante de [[medicina]] Carlos Rodríguez Alonso. En Compostela entrou no [[Seminario de Estudos Galegos]], e incorporouse ao [[Partido Galeguista (histórico)|Partido Galeguista]] logo da súa fundación.&lt;ref&gt;[http://www.prazadasletras.org/letras/autores/autor/249/francisco-fernandez-del-riego Biografía de Fernández del Riego] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111026145609/http://prazadasletras.org/letras/autores/autor/249/francisco-fernandez-del-riego |date=26/10/2011 }} en Praza das letras da [[Consellería de Cultura]].&lt;/ref&gt; En 1932 foi elixido secretario xeral da agrupación [[Ultreya (organización)|Ultreya]]. Cando se constituíu a [[Federación de Mocedades Galeguistas]] foi o seu primeiro secretario xeral, e formou parte do Consello galego de [[Galeusca]] ([[1934]]).
[[Ficheiro:Cunqueiro, Fernández del Riego e Carballo Calero en Santiago de Compostela.jpg|miniatura|275px|[[Álvaro Cunqueiro|Cunqueiro]], Fernández del Riego e [[Ricardo Carballo Calero|Carballo Calero]] en [[Santiago de Compostela|Compostela]] nos anos trinta.]]
Coa [[Guerra civil española]] chegou a súa inhabilitación na [[ensino|docencia]] perdendo o seu posto como profesor de Dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela|USC]] e unha sanción por parte do [[Tribunal de Orde Pública]] polo que tivo que estar agochado un tempo e, finalmente, incorporarse ao [[Forzas Armadas de España|exército]] cando foi chamado, para salvar a súa vida. Participou nas batallas do [[Batalla do Ebro|Ebro]], [[Batalla de Teruel|Teruel]] e [[Campaña de Estremadura|Estremadura]].{{Sfn|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=166}}

=== Despois da guerra civil ===
Ao rematar a guerra trasladouse a Vigo desde onde traballou sempre polo [[Galeguismo (política)|galeguismo]] e a cultura galega en múltiples iniciativas. En [[1940]] casou con [[Evelina Hervella|Evelina Hervella Nieto]] (1908-2007), filla de [[Antonio Hervella Ferreira]], [[farmacéutico, farmacéutica|farmacéutica]] de formación, aínda que non exerceu. Non tiveron fillos.

En 1947 foi detido, encarcerado e xulgado en [[consello de guerra]], sendo finalmente exculpado.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;&gt;{{Cita web|título=Académicos de número|url=https://academia.gal/membro/-/membro/francisco-fernandez-del-riego|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

Foi xunto con [[Ramón Piñeiro]] e [[Xaime Isla Couto]] un dos principais impulsores da [[Editorial Galaxia]] ([[1950]]),&lt;ref name=&quot;LVDG20220709&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2022/07/09/span-langgl-real-academia-galega-dedicaralle-dia-das-letras-galegas-2023-fernandez-riegospan/00031657365389731272257.htm |xornal=La Voz de Galicia |título=A RAG dedica o Día das Letras 2023 a Fernández del Riego, «loitador cultural incansable que chegou a se converter nunha auténtica institución do país» |data-acceso=11/7/2022 |data-publicación=9/7/2022 }}&lt;/ref&gt; empresa que liderou o proceso de restauración cultural na posguerra. En [[1963]], xurdiu desta editorial a revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'', que Del Riego codirixiu e para a que escribiu de forma asidua recesións literarias e artigos.

A proposta de [[Manuel Gómez Román]], [[Ramón Otero Pedrayo]], [[Manuel Casás Fernández]] e [[Sebastián Martínez-Risco]], ingresou en [[1960]] na [[Real Academia Galega]], lendo o [[26 de novembro]] o discurso titulado ''Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores'', respondido por [[Ricardo Carballo Calero]].&lt;ref name=&quot;UPEUC&quot;&gt;[https://publicacions.academia.gal/index.php/rag/catalog/book/64 ''Un país e unha cultura: a idea de Galicia nos nosos escritores'']&lt;/ref&gt; Nestes anos integrouse no [[Partido Socialista Galego]] (PSG), do que chegou a ser Secretario Xeral, con [[Manuel Beiras]] como dirixente, e ao que pertenceu ata [[1978]]. En [[1997]] sucedeu a [[Domingo García-Sabell]] como presidente da RAG, sendo substituído en [[2001]] por [[Xosé Ramón Barreiro]].

O seu traballo no ámbito cultural e a súa extensa obra convérteno nun dos principais intelectuais galeguistas do [[século XX]] e comezos do [[século XXI|XXI]]. Entre os seus libros destacan ensaios sobre a cultura e a literatura galegas como ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia de la literatura gallega]]'' (1951), ''Galicia no espello'' (1954), ''[[Diccionario de escritores en lingua galega]]'' (1990), ''A xeración Galaxia'' (1996) e estranxeiras, como ''Letras do noso tempo'' (1974).

Cultivou tamén a [[narrativa]] (''O cego de Pumardedón'', 1992) e a literatura de viaxes (''As peregrinacións xacobeas'', 1984). Editou antoloxías poéticas e libros de [[vocabulario]], escribiu gran número de artigos poéticos e [[biografía]]s. Tamén é autor dun libro de memorias, ''O río do tempo'' ([[1991]]).{{Sfn|{{Versaleta|Vilavedra}}|2000}} No [[2003]] recompilou a súa correspondencia con [[Álvaro Cunqueiro]] e a editou en Galaxia co título ''Cartas ao meu amigo. Epistolario Mindoniense'', e publicou tamén en Galaxia as súas memorias baixo o título de ''Camiño andado''.&lt;ref name=&quot;CAMI&quot;&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/camino-andado/ ''Camiño andado''] no sitio web de Galaxia.&lt;/ref&gt;

Foi membro do [[Seminario de Estudos Galegos]], do [[Consello da Cultura Galega]], do Consello de Bibliotecas da [[Xunta de Galicia]], da Asociación Internacional de Críticos Literarios, da [[Casa das Artes|Fundación Laxeiro]], dos Padroados Carlos Maside, [[Fundación Rosalía de Castro|Rosalía de Castro]], da [[Fundación Luis Seoane|Fundación Luís Seoane]], do [[Museo do Pobo Galego]], do [[Auditorio de Galicia]] e do Padroado da [[Fundación Penzol]], tamén director da Biblioteca. Ademais, presidente e socio de [[Federación española de asociaciones de archiveros, bibliotecarios, arqueólogos, museólogos y documentalistas|ANABAD]]-Galicia, presidente do [[Instituto Galego de Información]] e da [[Fundación Otero Pedrayo]], presidente honorífico da Agrupación Cultural Galicia Rutas Mágicas, da [[Fundación Lois Peña Novo]] e do Padroado Vicente Risco, e Socio de Honra da Fundación Álvaro Cunqueiro.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;/&gt;

Autor de numerosos limiares, colaborou en publicacións e xornais como ''Universitarios, Alento, Ser'' e ''[[A Nosa Terra (1916)|A Nosa Terra]]'', das cales chegou a ser director; ''[[La Noche]]'', ''Galicia'', ''[[Galicia Emigrante]]'', ''[[Vieiros (revista)|Vieiros]]'', ''[[Vida Gallega]]'', ''[[Heraldo de Galicia (1930)|Heraldo de Galicia]]'', ''[[Nós (revista)|Nós]]'', ''[[Grial (revista)|Grial]]'', ''[[El Pueblo Gallego]]'', ''[[La Voz de Galicia]]'', ''[[Faro de Vigo]]'', ''[[Vallibria]]'' e ''[[Industrias Pesqueras]]''. No ''Faro de Vigo'' dirixiu o “Suplemento de Cultura”.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;/&gt;

En [[1995]] doou á cidade de Vigo a súa colección de libros, que constitúe a Biblioteca-Museo Francisco Fernández del Riego da [[Casa Galega da Cultura]]. Foi director da Biblioteca da [[Fundación Penzol]], no mesmo edificio.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Centenario do nacemento de Francisco Fernández del Riego - Actualidade-Novas - Real Academia Galega|url=https://2012.academia.gal/fr/novas/-/asset_publisher/E4jf/content/centenario-do-nacemento-de-francisco-fernandez-del-riego?redirect=https://2012.academia.gal/fr/novas?p_p_id=101_INSTANCE_E4jf&amp;p_p_lifecycle=0&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_count=2&amp;_101_INSTANCE_E4jf_advancedSearch=false&amp;_101_INSTANCE_E4jf_keywords=&amp;_101_INSTANCE_E4jf_delta=10&amp;_101_INSTANCE_E4jf_cur=132&amp;_101_INSTANCE_E4jf_andOperator=true|páxina-web=2012.academia.gal|data-acceso=2022-07-03|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;

Tralo seu pasamento, acaecido en Vigo o 26 de novembro de 2010,&lt;ref&gt;{{Cita novas |título=Adeus a Francisco Fernández del Riego |data=27/11/2010 |url=https://web.archive.org/web/20120104135040/http://diariodepontevedra.galiciae.com/pdf_files/27112010compendio_3.pdf |xornal=[[Diario de Pontevedra]] }}&lt;/ref&gt; foi incinerado e as súas cinzas depositadas no [[cemiterio]] de [[A Ramallosa, Nigrán|San Pedro da Ramallosa]], [[Nigrán]].&lt;ref&gt;[http://www.farodevigo.es/sociedad-cultura/2010/12/01/fernandez-riego-descansa-san-pedro/496363.html &quot;Fernández del Riego descansa en San Pedro&quot;] ''[[Faro de Vigo]]'', 1/12/2010.&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Francisco Fernández del Riego por Álvaro de la Vega.jpg|miniatura|Busto de Fernández del Riego, obra de [[Álvaro González de la Vega|Álvaro de la Vega]], na praza homónima, en [[Vigo]].&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;&gt;{{Cita novas |apelidos={{Versaleta|Sánchez}} |nome=Laura |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2000/07/15/francisco-fernandez-riego-plaza-vigo/0003_118333.htm |título=Francisco Fernández del Riego ya tiene una plaza en Vigo |xornal=[[La Voz de Galicia]] |data=15/7/2000 |ano=2000 |lingua=Es}}&lt;/ref&gt;]]
=== Día das Letras Galegas e Fernández del Riego ===
Considérase o promotor da idea porque o [[20 de marzo]] [[1963]], Francisco Fernández del Riego, [[Manuel Gómez Román]] e [[Xesús Ferro Couselo]] propuxeron a celebración do [[Día das Letras Galegas]] coincidindo co centenario da publicación de ''[[Cantares gallegos]]'', de [[Rosalía de Castro]]. O 28 de abril do mesmo ano, en xunta ordinaria, a Academia resolveu, por unanimidade, aprobar esta proposta e declarar Día das Letras Galegas o 17 de maio de cada ano.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Historia|url=https://academia.gal/letras-galegas/historia|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

En maio de 2021 a corporación municipal de Lourenzá pediu que o Día das Letras Galegas [[2022]] se dedicase a Francisco Fernández del Riego.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=En Lourenzá piden o Día das Letras Galegas do 2022 para Fernández del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/2021/05/28/lourenza-piden-dia-das-letras-galegas-do-2022-fernandez-riego/0003_202105X28C8992.htm|xornal=La Voz de Galicia|data=28/5/2021|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

== Obra en galego ==
[[Ficheiro:Homenaxe a Castelao, Lugo, 1932.jpg|miniatura|300px|Homenaxe a [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]], [[Lugo]], 1932.]]
=== Ensaio ===
[[Ficheiro:Ramón Villar Ponte, Fernández del Riego, Antón Villar Ponte, Plácido Castro, Otero Pedrayo, Rodríguez Somoza, Manuel Beiras, Manuel Lugrís, Castelao, Suárez Picallo, Carlos Maside, Alexandre Bóveda.jpg|miniatura|300px|[[19 de xuño]] de [[1932]]. Nesta foto de grupo aparecen, entre outros: [[Ramón Villar Ponte]], Fernández del Riego, [[Antón Villar Ponte]], [[Plácido Castro]], [[Ramón Otero Pedrayo|Otero Pedrayo]], [[Ramón Rodríguez Somoza]], [[Manuel Beiras]], [[Manuel Lugrís Freire|Manuel Lugrís]], [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]], [[Ramón Suárez Picallo|Suárez Picallo]], [[Carlos Maside]] e [[Alexandre Bóveda]].]]
* ''Cos ollos do noso esprito'' ''(Ensaios breves)'' ([[1949]]). [[Buenos Aires]]: Alborada. 178 páxs.
* ''Galicia no espello'' ([[1954]]). Buenos Aires: [[Ediciones Galicia]] ([[Centro Gallego de Buenos Aires]]). 250 páxs.
* ''Os camiños galegos na andadura de don [[Ramón María del Valle-Inclán]]'' ([[1971]]).&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Conferencia pronunciada por don Francisco Fernández del Riego. Club de Dirigentes de Empresa - Cámara o Oficial de Comercio, Industria y Navegación. A Coruña.&lt;/ref&gt;
* ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia da literatura galega]]'' (1971). Vigo: [[Editorial Galaxia|Galaxia]].
* ''Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores'' ([[1973]]). Vigo: Real Academia Gallega.&lt;ref name=&quot;UPEUC&quot;/&gt;
* ''Letras do noso tempo'' ([[1974]]). Vigo: Galaxia. 246 páxs. ISBN 9788471542199.
* ''Ánxel Casal e o libro galego'' ([[1983]]). Sada: [[Ediciós do Castro]]. Documentos para a historia contemporánea da Galicia. 236 páxs. ISBN 978-84-7492-179-3.
* ''As peregrinacións xacobeas'' ([[1984]]). [[Biblioteca Básica da Cultura Galega]]. Vigo: Galaxia. ISBN 9788471544582.&lt;ref name=&quot;PERE&quot;&gt;Orixinal publicado en galego en 1984 e autotradución en castelán en 2004: {{Cita web|título=Las peregrinaciones a Santiago|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=4312&amp;tipotra=1 |páxina-web=BITRAGA}}&lt;/ref&gt;
* ''Escritores de Portugal e do Brasil'' (1984). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 978-84-7492-213-4.
* ''Historia da literatura (''1984'')'' Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Ir Indo. 260 páxs. ISBN 978-84-7154-462-9.
* ''O señor da casa grande de Cima de Vila'' ([[1988]]). [[Fundación Otero Pedrayo]]. 128 páxs. ISBN  978-84-404-2254-5.
* ''[[Diccionario de escritores en lingua galega]]'' ([[1990]]). Sada: Ediciós do Castro. 676 páxs. ISBN 978-84-7492-465-7.
* ''O río do tempo'' (1990). Sada: Ediciós do Castro. 332 páxs. ISBN 978-84-7492-488-6. Memorias.{{Sfn|{{Versaleta|Vilavedra}}|2000}}
* ''Álvaro Cunqueiro e o seu mundo: vivencias e fabulacións'' ([[1991]]). Vigo: Ir Indo. 215 páxs. ISBN 84-7680-042-8.
* ''Presencia de Vigo na industria do libro e nas publicacións periódicas'' (1991). Sada: Ediciós do Castro. 40 páxs. Con fotografías e ilustracións.
* ''Blanco Amor. Emigrante e autodidacta: a súa vida literaria'' ([[1992]]). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-84-7680-098-0.
* ''[[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|Galicia]]'' ([[1994]]). Vigo: [[Edicións Xerais de Galicia]]. 158 páxs. ISBN 978-84-7507-787-1.&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Despois incluído na [[Biblioteca Galega 120]].&lt;/ref&gt;
* ''Luis Seoane desde a memoria'' (1994). Ediciós do Castro, Documentos. ISBN 9788474927030.
* ''A xeración Galaxia'' ([[1996]]). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-8288-037-2.&lt;ref&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/a-xeracion-galaxia/ ''A xeración Galaxia''] no sitio web da editorial.&lt;/ref&gt;
* ''Antolín Faraldo, o gran soñador'' ([[1998]]). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-8302-211-5.
* ''A pesca galega de mar a mar'' (1998). Sada: Ediciós do Castro. 132 páxs. ISBN 978-84-7492-871-6.
* ''A pegada das viaxes'' ([[2000]]). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-84-7680-329-5. Un caderno de bitácora das viaxes por [[España]], [[Europa]], a [[Arxentina]] e o [[Brasil]].
* ''Con Pondal en Bergantiños'' ([[2001]]). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 978-84-8485-006-9.
* ''Ourense sentimental'' (2001). A Coruña: Caixanova. 171 páxs. 
* ''Vigo sentimental'' (2001). Caixanova. 171 páxs.
* ''Cartas de Luís Seoane desde o exilio'' ([[2002]]). Sada: Ediciós do Castro. 188 páxs. ISBN 978-84-8485-059-5.
* ''Camiño andado'' ([[2003]]). Vigo: Galaxia. 280 páxs. ISBN 978-84-8288-632-9. Autobiografía.&lt;ref name=&quot;CAMI&quot;/&gt;
* ''Desde a miña fiestra: 13 figuras da cultura galega contemporánea'' (2003). Palacios Publicidad. 240 páxs. ISBN 9788460759027.
* ''Sinais dunha cultura'' (2003). [[Deputación de Pontevedra]]. ISBN 978-84-8457-138-4.
* ''Lourenzá'' ([[2004]]). Sada: Ediciós do Castro. 128 páxs. ISBN 978-84-8485-137-0.
* ''Palabras a eito'' ([[2005]]). [[Universidade de Santiago de Compostela]]. 111 páxs. ISBN 978-8497505208.&lt;ref name=&quot;PAEITO&quot;/&gt;
[[Ficheiro:Recepción a Francisco Fernández del Riego na súa visita a Buenos Aires en 1954.jpg|miniatura|300px|Recepción a Francisco F. del Riego na súa visita a Buenos Aires en 1954. Na imaxe, entre outros, [[Antón Alonso Ríos]], [[Manuel Puente]] e [[Ramón Suárez Picallo]].]]
=== Narrativa ===
* ''[[O cego de Pumardedón]]'' (1992). Vigo: Ir Indo. 163 páxs. ISBN 978-8476800775. Ficción da súa vivencia da Guerra Civil.
* ''San Andrés de Teixido'' (1993). N.º 24 dos [[Contos do Castromil]]. 22 páxs.&lt;ref&gt;[https://libreriacajondesastre.com/90906-large_default/san-andres-de-teixido-91099.jpg Imaxe da portada de ''San Andrés de Teixido'']&lt;/ref&gt;
* ''Na espera do amigo'' (1994). Vigo: Aguatinta. Con ilustracións de [[Laxeiro]].

=== Edicións e antoloxías ===
* ''Escolma de poesía galega. III. Os contemporáneos'' ([[1955]]). Vigo: Galaxia.
* ''Escolma de poesía galega. IV. O século XIX'' (1957)''.'' Vigo: Galaxia.
* ''Poesías galegas de Francisco Añón (''1966'').'' Vigo: Galaxia.
* ''Poesía galega. Do dezanove ós continuadores'' ([[1976]]). Vigo: Galaxia.
* ''Poesía Galega. Do posmodernismo ós novos'' ([[1980]]). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;{{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |nome=Francisco |título=Poesía galega. Do posmodernismo aos novos |url=https://books.google.es/books?id=54ZrBR3QA70C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false |localización=Vigo |editorial=Galaxia |ano=1980 |isbn=84-7154-354-0 }}&lt;/ref&gt;
* ''Escolma de textos'' de [[Vicente Risco]] ([[1981]]). Real Academia Galega. ISBN 978-92-0-338280-9.
* ''Pensamento galeguista do século XIX'' (1983). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. 200 páxs. ISBN 9788471544322.
* ''Pensamento Galeguista do século XX'' (1983). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-7154-438-4.
* ''Poesía'', de [[Antonio Noriega Varela]] (1991). Vigo: Xerais. ISBN 9788475075464.
* ''Eduardo Blanco Amor: escolma de textos'' (1993). Real Academia Galega. ISBN 84-606-1237-6.

=== Obras colectivas ===
[[Ficheiro:Francisco F del Riego 26-11-2010.JPG|miniatura|Lousa no camposanto de S. Pedro da Ramallosa.]]
* ''Os escritores lucenses arredor de Ánxel Fole'' ([[1986]]). Concello de Lugo.
*''Álvaro Cunqueiro (1911-1981). Unha fotobiografía'' (1991). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-7507-528-0.
* ''Abrir Vigo ó mar'' (1996) Consorcio da Zona Franca de Vigo. Canda [[Alfonso Álvarez Cáccamo|Álvarez Cáccamo]], [[Carlos Casares|Casares]], [[Xaime Garrido|Garrido]], [[Víctor Freixanes]] [[Et alii|et al.]]
* ''Roberto Blanco Torres (1891-1936).'' ''Unha fotobiografía'' (1999). Vigo: Xerais. ISBN 9788483023709.
* ''Manuel Murguía (1833-1923) Unha fotobiografía'' (2000). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-8302-491-1.
*''Portugal norteño. Historia, patrimonio, gastronomia'' (2000). Vigo: Caixavigo. 287 páxs. ISBN 978-84-922080-5-0.
* ''Manuel María'' ([[2001]]). Ophiusa.
* ''Poetas e Narradores nas súas voces (Vol. II).'' ([[2006]]). [[Consello da Cultura Galega]].
* ''Fermín Penzol: unha obra para un país'' ([[2010]]). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-9865-312-0.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Fermín Penzol. Unha obra para un país Galaxia LG3 O soportal da Literatura Galega|url=http://culturagalega.org/lg3/novidade.php?Cod_prdccn=2037|páxina-web=culturagalega.org|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

=== Epistolarios a Fernández del Riego ===
* ''Un epistolario de Ramón Piñeiro'' (2000)''.'' Vigo: Galaxia. 276 páxs. ISBN 978-84-8288-380-9. Selección de cartas que lle dirixiu Ramón Piñeiro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Un epistolario de Ramón Piñeiro|url=https://editorialgalaxia.gal/produto/un-epistolario-de-ramon-pineiro/|páxina-web=Editorial Galaxia|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;
*''Epistolario a Fernández del Riego'', de [[Ricardo Carballo Calero]] (2006). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[https://books.google.es/books?id=J0JHECDuEB0C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false ''Epistolario a Fernández del Riego''] en [[Google Books]].&lt;/ref&gt; ISBN 978-84-8288-893-4.
*''Cartas e lembranzas. Epistolario con Francisco Fernández del Riego 1959-2007'', de [[Xosé Neira Vilas]] ([[2013]]). Vigo: Galaxia.

=== Tradución ===
{{nobots}}
* ''Grandeza e decadencia do reino de Galicia'' de [[Emilio González López]] (1978). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=6084 ''Grandeza e decadencia do reino de Galicia''] na [[Biblioteca da Tradución Galega]].&lt;/ref&gt;
*''As tres laranxas da vida'' de Francesc Boada i Moret (1979). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=3924&amp;tipotra=1 ''As tres laranxas da vida''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
*''Itawa: contos dos peles roxas americanos'' de [[Miquel Desclot]] (1979). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=3995 ''Itawa: contos dos peles roxas americanos''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
*''[[Uvas e granito|Uvas e granito (Unha viaxe por Galicia)]]'' do inglés, de [[Nina Epton]], xunto con Antonio Fernández del Riego (1993). Vigo: [[Ir Indo]].&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=88 ''Uvas e granito''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
&lt;br /&gt;&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Ficheiro:Cos ollos do noso esprito.jpg|''Cos ollos do noso esprito. Ensaios breves'', 1949.
Ficheiro:Historia de la literatura gallega. F. Fernández del Riego. Manuales Galaxia.jpg|''Historia de la literatura gallega''. Manuales Galaxia.
Ficheiro:La Saudade.jpg|miniatura|''La Saudade'', Galaxia, 1953. Obra colectiva.
Ficheiro:Galicia no espello 1954 Ediciones Galicia. Centro Gallego de Buenos Aires 250 pp.jpg|''Galicia no espello''. 1954. Ediciones Galicia.
Ficheiro:Revista Grial 1.jpg|Nº 1 da revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'', 1963.
Ficheiro:Historia da literatura galega. F. Fernández del Riego. Galaxia.jpg|''Historia da literatura galega''. Galaxia.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 05, Historia da literatura, F. Fernández del Riego.jpg|[[Biblioteca Básica da Cultura Galega|BBdCG.]] n.º 5. ''Historia da literatura''.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 26, Pensamento Galeguista do Século XIX, F. Fernández del Riego.jpg|BBdCG. n.º 26, ''Pensamento Galeguista do Século XIX''.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 27, Pensamento Galeguista do Século XX, F. Fernández del Riego.jpg|BBdCG. n.º 27, ''Pensamento Galeguista do Século XX''.
Ficheiro:O señor da casa grande de Cima de Vila.jpg|''O señor da casa grande de Cima de Vila'', 1988.
&lt;/gallery&gt;

== Obra en castelán ==
=== Ensaio ===
* ''Danzas populares gallegas'' (1950). [[Ediciones Galicia]] ([[Centro Gallego de Buenos Aires]]).
* ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia de la literatura gallega]]'' (1951). Vigo: Galaxia.
* ''La saudade'' (1953). Vigo: Galaxia.
* ''Las peregrinaciones a Santiago'' (2004). Vigo: Galaxia, Monterrei. 176 páxs. ISBN 978-84-8288-703-6.&lt;ref name=&quot;PERE&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/peregrinaciones-a-santiago/ ''Las peregrinaciones a Santiago''] no sitio web de Galaxia.&lt;/ref&gt;
* ''Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en [[Vida Gallega]], 1956-1962'', 2005, [[Alvarellos Editora]].&lt;ref&gt;[https://alvarelloseditora.gal/es/libro/sesenta-gallegos-ilustres/ ''Sesenta gallegos ilustres''] no sitio web de Alvarellos.&lt;/ref&gt;

=== Obras colectivas ===
* ''Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en [[Vida Gallega]], 1956-1962'' (2005). Lugo: Alvarellos. ISBN 978-84-85311-21-7. En [[lingua castelá|castelán]].
* ''Cinco títulos esenciales para comprender las tradiciones gallegas'' ([[2010]]). Vigo: Galaxia. 904 páxs. ISBN 978-84-9865-278-9.

=== Dicionarios ===
* ''Vocabulario castellano-gallego'' (1973). Vigo: Galaxia.

== Premios e recoñecementos ==
[[Ficheiro:Casa galega da cultura, placa.JPG|miniatura|Placa na [[Casa Galega da Cultura]].]]
[[Ficheiro:Praza Francisco Fernández del Riego.jpg|miniatura|230px|Unha praza de Vigo leva o seu nome.&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;/&gt;]]
[[Ficheiro:Pinacoteca Francisco Fernández del Riego.jpg|miniatura|[[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]].]]
* 1948: Premio de ensaio do [[Centro Gallego de Buenos Aires]]. 
* 1960: Premio Manuel Casás no 1º Certame Literario Baixo Miño.
* 1979: Premio [[Pedrón de Ouro]].
* 1982: Premio Vitalicio da [[Fundación Barrié|Fundación Barrié de la Maza]].
* 1985: [[Medalla Castelao]], da [[Xunta de Galicia|Xunta de Galicia.]]
* 1988: Medalla de Ouro da Cidade, concedida polo Concello de Vigo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Vigo concede la medalla de oro a Fernández del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2020/02/24/vigo-concede-medalla-oro-fernandez-riego/0003_202002V24C4992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=24/2/2020|data-acceso=3/7/2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 1988: [[Premio Trasalba]], pola [[Fundación Otero Pedrayo]].
* 1989: Lugués do ano.
* 1992: Premio de Creación Cultural, outorgado pola Xunta de Galicia.
* 1992: 1º [[Doutor, doutora honoris causa|Doutor Honoris Causa]] da [[Universidade de Vigo]].
* 1992: [[Premios Irmandade do Libro|Premio Irmandade do Libro]]: Premio de autor, concedido pola [[Federación de Librarías de Galicia|Federación de Libreiros de Galicia]]. 
* 1993: [[Premios da Crítica Galicia|Galego Egrexio]] pola Fundación Premios da Crítica.
* 1993: Póñenlle o seu nome a unha praza de Vigo.
* 1994: Premio Fernández Latorre de Periodismo, polo xornal ''La Voz de Galicia.''&lt;ref&gt;{{Cita novas |data= 18/12/1994 |url=https://www.lavozdegalicia.es/default/2010/11/26/00171290805196971558775/Fichero/20101126213444176.pdf |xornal=La Voz de Galicia |título=Francisco Fernández del Riego recibió el 36º Premo Fernández Latorre |páxinas=43-46 |lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 1995: [[Premio Otero Pedrayo]], concedido polas Deputacións Provinciais de Galicia.
* 1996: Insignia de Ouro da [[Universidade de Santiago de Compostela|Universidade de Santiago de Compostela.]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=USC TV - Imposición de la Insignia de Oro de la USC a Francisco Fernández del Riego|url=http://tv.usc.gal/mmobj/index/id/1010|páxina-web=tv.usc.gal|data=5/12/1996}}&lt;/ref&gt;
* 1997: Premio das Artes e das Letras de Galicia, pola Xunta de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego Álbum de Galicia|url=http://consellodacultura.gal/noticia.php?id=&amp;tipo=|páxina-web=consellodacultura.gal|data-acceso=3/7/2022|editorial=Consello da Cultura Galega}}&lt;/ref&gt;
* 1998: [[Premio Celanova Casa dos Poetas|Premio Celanova, Casa dos poetas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio &quot;Casa dos Poetas&quot;|url=http://www.currosenriquez.es/premio-casa-dos-poetas/|páxina-web=Fundación Curros Enríquez|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2000: Instálase en Vigo un busto de Fernández del Riego, do escultor Álvaro de la Vega.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego ya tiene una plaza en Vigo|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2000/07/15/francisco-fernandez-riego-plaza-vigo/0003_118333.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=15/7/2000|data-acceso=3/7/2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2001: [[Medalla de Galicia|Medalla de Ouro de Galicia]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego|url=https://emigracion.xunta.gal/conecendo-galicia/aprende/entrevista/francisco-fernandez-del-riego|páxina-web=emigracion.xunta.gal|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2001: [[Xuíz Honorario|Xuíz honorario]] do [[Couto Mixto]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carlos Núñez, juez honorario del Couto Mixto |url=https://galeguizargalicia.gal/faro-de-vigo-carlos-nunez-juez-honorario-del-couto-mixto/|data=1/7/2012 |data-acceso=3/7/2022 |páxina-web=galeguizargalicia |lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2002: Fillo adoptivo de [[Nigrán]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La corporación de Nigrán nombra hijo adoptivo a Francisco del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/television/2002/10/19/corporacion-nigran-nombra-hijo-adoptivo-francisco-riego/0003_1283566.htm|xornal=La Voz de Galicia|data=19/10/2002|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2004: [[Premio Laxeiro]], Fundación Laxeiro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio Laxeiro 2004: Don Francisco Fernández del Riego |editorial=Fundación Laxeiro|url=https://laxeiro.org/premio-laxeiro-2004-don-francisco-fernandez-del-riego/|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;
* 2004: Premio Roberto Blanco Torres de Xornalismo Literario e de Opinión VI Premio por ''Palabras a eito''.&lt;ref name=&quot;PAEITO&quot;&gt;{{Cita web|título=Palabras a eito |páxina-web=LG3 O soportal da Literatura Galega|url=http://culturagalega.org/lg3/novidade.php?Cod_prdccn=721|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2010: [[Premio Galiza Mártir|Premio ''Galiza Mártir'']] da Fundación Alexandre Bóveda, compartido.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio Galiza Mártir|url=http://alexandreboveda.gal/premio-galiza-martir|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt; 
* 2011: Bo e xeneroso pola [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cesáreo Sánchez Iglesias na homenaxe a Don Paco|url=https://editorialgalaxia.gal/cesareo-sanchez-iglesias-na-homenaxe-a-don-paco/|editorial=Editorial Galaxia|data=4/5/2011|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;, da que xa era Membro de Honra.
* 2011: Abre en Vigo un novo museo municipal ao que se lle da o nome de [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pinacoteca Francisco Fernández del Riego. Museo de Vigo &quot;Quiñones de León&quot;.|url=https://www.museodevigo.org/pinacoteca_es.php|páxina-web=www.museodevigo.org|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2013: O [[Parlamento de Galicia]] proclama polo centenario do seu nacemento o Ano de Francisco Fernández del Riego.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=A Xunta de Galicia pon en valor o legado de Francisco Fernández del Riego para conmemorar o centenario do seu nacemento |editorial=Xunta de Galicia|url=https://www.xunta.gal/hemeroteca/-/nova/025148/xunta-galicia-pon-valor-legado-francisco-fernandez-del-riego-para-conmemorar|páxina-web=www.xunta.gal|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
Ademais, recibiu homenaxes, conta cunha placa e mais co nome dunha rúa en Vilanova de Lourenzá e unha praza en Vigo.&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;/&gt;

== Galería de imaxes ==
{{Galería
|align=center
|lines=3
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego cos seus pais Vicente Fernández e Amada del Riego.jpg|Francisco cos seus pais Vicente Fernández e Amada del Riego.
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego e Ricardo Carballo Calero, 1932, Alameda de Santiago de Compostela.jpg|Con Carballo Calero na Alameda de Santiago de Compostela.
|Ficheiro:Fotografía enviada por Francisco Fernández del Riego a Camilo Díaz Baliño no Nadal de 1934.jpg|Vestido cunha [[coroza]], nunha fotografía dedicada a [[Camilo Díaz Baliño]].
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego. Salamanca. 1938 03 06.jpg|En [[Salamanca]] durante a Guerra Civil.
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego e Luís Seoane. Buenos Aires. 1954.jpg|Con [[Luís Seoane]], en Buenos Aires en 1954.
|Ficheiro:Letter_sent_by_Francisco_Fernández_del_Riego_to_Vicente_Risco,_described_in_Museum_of_Vicente_Risco_in_Allariz,_Ourense,_Galicia.jpg|Carta enviada a Risco en 1960 avisándoo de que a censura aprobara ''Leria''.
}}

== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha|02}}
;Referencias
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Refempeza|02}}
* {{Cita libro |nome-editor= F. |apelidos-editor= {{Versaleta|Barrera}} |ligazón-editor= Feliciano Barrera |título= [[Wikipedia:Entradas de Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI|Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI]] |ano= 2002 |editorial= ''[[El Correo Gallego]]'' |isbn= 84-8064-113-4 |páxina=199 |lingua=Es |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-editor=3 |nome-editor=F. |apelidos-editor={{Versaleta|Barrera}} |ligazón-editor=Feliciano Barrera |título=Hijos predilectos y adoptivos de Galicia |ano=2004 |editorial=''El Correo Gallego'' |lugar=Santiago de Compostela |lingua=es |isbn=84-8064-137-1 |ref=harv }}
* {{Cita libro |ligazónautor=Ceferino de Blas|apelidos={{Versaleta|Blas}} |nome=Ceferino de |ano=2013 |título=Fernández del Riego. El guerrero del galleguismo |URL=https://tienda.farodevigo.es/241-fernandez-del-riego-y-faro-de-vigo-el-guerrero-del-galleguismo.html |lugar=Vigo |editorial=''Faro de Vigo'' |isbn=978-84-616-2545-1 |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Conde Muruais}} |nome=Perfecto |ligazónautor=Perfecto Conde Muruais |título=Conversas con Paco del Riego |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]] |ano=2018 |isbn=978-84-9121-395-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |ligazónautor=Antonio Couceiro Freijomil |apelidos={{Versaleta|Couceiro Freijomil}} |nome=Antonio |ano=1951-53 |título=[[Diccionario bio-bibliográfico de escritores]] |volume=II |páxina=63 |editorial=[[Editorial de los Bibliófilos Gallegos|Bibliófilos Gallegos]] |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |nome={{Versaleta|Francisco}} |ligazónautor=Francisco Fernández del Riego |título=[[Wikipedia:Entradas do Diccionario de escritores en lingua galega|Diccionario de escritores en lingua galega]] |editorial= Ediciós do Castro |localización=Sada |ano=1990 |páxina=149 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Giráldez Lomba}} |ano=2010 |título=200 memorias de Vigo |páxina=51 |editorial=[[Caixanova]], ''[[Faro de Vigo]]'' e Alcaldía de Vigo |lingua=es |id=VG 955-2010 |ref=harv}}
* {{Cita libro |ligazónautor=Antón Mascato |apelidos={{Versaleta|Mascato}} |nome=Antón |título=Paco del Riego. Unha historia da restauración política e cultural |ano=2002 |editorial=[[Edicións do Cumio]] |isbn=978-84-8289-207-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro |autor={{Versaleta|[[Xulián Maure Rivas|Maure]], [[Xosé Luís Franco Grande|Franco]], [[Xulio Ríos|Ríos]], [[Alfonso Álvarez Cáccamo|Álvarez]], [[Isaac Díaz Pardo|Díaz]], [[Henrique Monteagudo|Monteagudo]], [[Antón Santamarina|Santamarina]], [[Ramón Lugrís|Lugrís]], [[Bernardino Graña|Graña]], [[Antón Mascato|Mascato]], [[Xosé Ramón Barreiro|Barreiro]]}} [[Et alii|et al.]] |título=Homenaxe a don Paco del Riego, fillo adoptivo de Nigrán'' |formato=libro+[[Disco compacto|CD]] |ano=2003 |editorial=Edicións do Cumio |isbn=84-8289-220-7 |ref=harv }}
* {{Cita enciclopedia |apelidos={{Versaleta|Piñeiro}} |nome={{Versaleta|R.}} et al. |ligazónautor=Ramón Piñeiro |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada|Gran Enciclopedia Galega]] |tipo=[[DVD]] |ano=2005 |isbn=84-87804-88-8 }}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor={{Versaleta|D.}} |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=1995 |título=[[Diccionario da literatura galega|Diccionario da literatura galega. Autores]] |volume=I |páxinas=210-212 |editorial=Editorial Galaxia |ISBN=84-8288-019-5 |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |máscara-editor=3 |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=2000 |título=Diccionario da literatura galega. Obras |volume=III |url=https://books.google.es/books?id=dRYGIwW4kFkC&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false |páxina=414 |localización=Vigo |editorial=Editorial Galaxia |isbn=84-8288-365-8 |ref=harv }}
* {{Cita publicación periódica |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |máscara-editor=3 |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |título=Francisco Fernández del Riego |url=https://publicacionsperiodicas.academia.gal/index.php/BRAG/article/view/397/398 |revista=[[Boletín da Real Academia Galega]] |número=372 |páxinas=374-382 |editorial=RAG |doi=10.32766/brag.372  |issn=1576-8767 |ref=harv }}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Diccionario enciclopédico galego universal]] |ano=2003-2004 |volume=27 |páxina=68 |editorial=''[[La Voz de Galicia]]'' |isbn=84-7680-429-6 }}
* {{Cita libro |artigo=Fernández del Riego, Francisco |título=[[Dicionario biográfico de Galicia]] |ano=2010-2011 |volume=2 |páxinas=59-60 |editorial=[[Ir Indo|Ir Indo Edicións]] }}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Diciopedia do século 21]] |volume=2 |páxina=892-893 |ano=2006 |editorial= [[Edicións do Cumio|Do Cumio]], [[Editorial Galaxia|Galaxia]] e [[Ediciós do Castro|do Castro]] |isbn=978-84-8288-942-9}}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Enciclopedia Galega Universal]] |ano=1999-2002 |volume=9 |páxina=84 |editorial=[[Ir Indo]] |isbn=84-7680-288-9}}
* {{Cita libro |título=Francisco Fernández del Riego. Vigo dende o corazón de Galicia |url=https://editorialgalaxia.gal/produto/francisco-fernandez-del-riego-vigo-dende-o-corazon-de-galicia/ |ano=2013 |editorial=Galaxia, [[Fundación Penzol]], Concello de Vigo |isbn=978-84-9865-472-1 |ref=harv }}
{{Reftermina}}
{{Multimedia externa
|audio1=[http://www.crtvg.es/cultural/especiais/francisco-fernandez-del-riego-1 ''Amigos''] [[Corporación de Radio e Televisión de Galicia|CRTVG]], 15/11/2013.
}}

=== Outros artigos ===
* [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]]

=== Ligazóns externas ===
{{Commonscat}}
{{Galicitas}}
* {{Álbum de Galicia|1374}}
* [http://bvg.udc.es/ficha_autor.jsp?id=FraFern%E12&amp;alias=Francisco+Fern%E1ndez+del+Riego Francisco Fernández del Riego] na [[Biblioteca Virtual Galega]].
* [http://consellodacultura.gal/fondos_documentais/epistolarios/persoas.php?p=1374 {{PAGENAME}} no Proxecto Epístola] do Consello da Cultura galega.
* [[Olga Castro|{{Versaleta|Castro}}, Olga]] [[et alii|et al.]] (29/11/2010) [http://www.culturagalega.org/noticia.php?id=17966 &quot;Perfil biográfico do histórico galeguista recentemente falecido&quot;] en ''Culturagalega.org''. [[Consello da Cultura Galega|CCG]].
* [[Malores Villanueva|{{Versaleta|Villanueva Gesteira}}, M. D.]] (13/1/2011). [https://www.fronterad.com/una-mente-lucida-al-servicio-de-galicia/ &quot;Una mente lúcida al servicio de Galicia»&quot;]. ''FronteraD, revista digital'' {{Es}}.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Coruña, Real Academia Galega 02-01b.JPG|40px]]&lt;br/&gt;[[Real Academia Galega|Presidente da RAG]]|período=1997-2001|predecesor=[[Domingo García-Sabell]]|sucesor=[[Xosé Ramón Barreiro]]}}
{{End box}}

{{Día das Letras Galegas}}
{{Medallas Castelao}}
{{Medalla de Ouro de Galicia}}
{{Membros de número da Real Academia Galega}}
{{Onomástica do rueiro de Vigo}}

{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Fernandez del Riego, Francisco}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego| ]]</text>
      <sha1>qaimnkdfbg2ff503kkpdk1no4anqj4v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163029</id>
      <parentid>6163022</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:01:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43424" xml:space="preserve">{{Escritor
|nome = Francisco Fernández del Riego [[Ficheiro:Medalla Castelao Icona vectorial.svg|25px|link=Medalla Castelao]] [[Ficheiro:Medalla de Galiza.svg|30px|link=Medalla de Galicia]]
|descrición=Nunha homenaxe ante a tumba de [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]]. [[Buenos Aires]]. [[1954]].&lt;ref name=&quot;NVDAG&quot;&gt;[https://axenda-files.vigo.org/qr/46/catalogo_expo_fernandez_del_riego.pdf ''Francisco Fernández del Riego. Nos vieiros da arte galega'']. Do 26/11/2021 ao 7/1/2023. [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]]. ISBN 978-84-92425-42-6.&lt;/ref&gt;
|fillos = non tivo
|lingua da escrita = [[Lingua galega|Galego]]
|xéneros = Ensaio, [[narrativa]]
}}
'''Francisco Fernández del Riego''', nado no lugar de [[Vilanova, Lourenzá, Lourenzá|Vilanova de Lourenzá]] ([[Lourenzá]]) o [[7 de xaneiro]] de [[1913]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Editorial Galaxia Francisco Fernández del Riego|url=https://editorialgalaxia.gal/autor/francisco-fernandez-del-riego/|páxina-web=Editorial Galaxia|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt; e finado en [[Vigo]] o [[26 de novembro]] de [[2010]], foi un intelectual e activista político{{Sfn|{{Versaleta|Conde Muruais}}|2018}} galego. Escribiu cos [[pseudónimo]]s de '''Adrián Solovio''', '''Adrián Soutelo''', '''Salvador Lorenzana,''' '''Cosme Barreiros''' e '''Alevín'''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pseudónimos galegos en ogalego.eu:f|url=https://www.ogalego.eu/pseudos/f1.html|páxina-web=www.ogalego.eu|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt; Desenvolveu dende os anos 30 un traballo constante e recoñecido a prol da [[cultura de Galicia|cultura galega]] que continuou até os seus últimos meses e que fixo del unha das personalidades máis destacadas de [[Galicia]]. Foi un dos principais artífices da [[editorial Galaxia]] e director xunto a [[Ramón Piñeiro]] da revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'' nos seus primeiros cen números. Ensaísta e narrador, é autor dunha extensa obra centrada sobre todo na cultura e na [[literatura galega]]. Fernández del Riego pertence á xeración de intelectuais xurdidos arredor do [[Grupo Nós]].

O [[9 de xullo]] de [[2022]], o plenario da [[Real Academia Galega]], institución que presidiu de 1997 a 2001, decidiu dedicarlle o [[Día das Letras Galegas]] do ano [[2023]].&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://twitter.com/AcademiaGalega/status/1545726072360165377|título=As #LetrasGalegas2023 estarán dedicadas a Francisco Fernández del Riego. Figura central do galeguismo progresista e da resistencia no exilio interior, escritor, editor e presidente da RAG (1997-2001), chegou a ser unha auténtica institución do país|páxina-web=Twitter|editorial=Real Academia Galega|data=9/7/2022}}&lt;/ref&gt;

{{Cita centrada|A cultura non se pode politizar seitariamente, perténcelle ao país, que se interpreta a través dela.&lt;ref name=&quot;CARBALLA&quot;&gt;{{Versaleta|Carballa}}, Xan: [http://www.elpais.com/articulo/Galicia/Queimamos/vida/defender/cultura/do/pais/elpepuespgal/20070126elpgal_20/Tes &quot;&quot;Queimamos a vida en defender a cultura do país&quot;] ''[[El País]]'', 26/1/2007.&lt;/ref&gt;}}

== Traxectoria ==

=== Primeiros anos e formación ===
Foi o primoxénito dos once fillos&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Os irmáns chamáronse: Antonio (1914), Amada (1915), Domingo (1916), Rosa (1917), Fernando (1919), Ana María (1921), Joaquín (1924), Vicente (1927), Jesús (1929) e María del Rosario (1930). {{Cita Harvard sen parénteses|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=17}}.&lt;/ref&gt; de Vicente Fernández Díaz (1880-1945), [[agrarismo|agrarista]] e rico comerciante natural de [[Cedofeita, Ribadeo]], e Amada del Riego Fernández (1891-1981), descendente do xeneral asturiano [[Rafael del Riego]], que casaron o [[11 de marzo]] de [[1912]].{{Sfn|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=10}} Francisco comezou o [[bacharelato]] cos [[Orde de San Bieito|bieito]]s de Lourenzá e rematouno como interno no [[Colexio da Nosa Señora da Antiga]] de [[Monforte de Lemos]].&lt;ref name=&quot;DECORA&quot;&gt;{{Cita novas |nome=José de |apelidos={{Versaleta|Cora}} |ligazónautor=Xosé de Cora |título=Fernández del Riego, Galicia como guía |url=https://www.elprogreso.es/articulo/album-de-los-lucenses/francisco-fernandez-riego/202012182140061476310.html |xornal=El Progreso |data=7/1/2021 }}&lt;/ref&gt; En 1930 matriculouse en dereito na [[Universidade Complutense de Madrid]]. En Madrid comezou a ler a [[Rosalía de Castro]] e a [[Vicente Risco]]. A proclamación da [[Segunda República Española|Segunda República]] colleuno nesa cidade. Pouco despois a súa numerosa familia trasladouse a [[Santiago de Compostela]] e alí foi el tamén, a seguir os seus estudos de dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela|universidade galega]], ao tempo que realizaba tamén a carreira de filosofía e letras. Dirixiu a revista ''Universitarios'', e desempeñou a secretaría da revista ''Alento''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego Galegos Gallegos|url=http://galegos.galiciadigital.com/gl/francisco-fern%C3%A1ndez-del-riego|páxina-web=galegos.galiciadigital.com|data-acceso=2022-07-03|lingua=gl}}&lt;/ref&gt;

=== Carreira política antes da Guerra civil ===
[[Ficheiro:Francisco Fernández del Riego carné do Partido Galeguista 1932.jpg|miniatura|Carné do [[Partido Galeguista (histórico)|Partido Galeguista]], visado por [[Ánxel Casal]].]]
Iniciou a súa actividade literaria con colaboracións na revista ''[[Vallibria]]'' e xa en Compostela publicou artigos en ''[[El Pueblo Gallego]]'', ''[[A Nosa Terra (1916)|A Nosa Terra]]'' e ''[[Heraldo de Galicia (1930)|Heraldo de Galicia]]''. A súa participación política iniciouse en 1931 coa publicación dun manifesto galeguista en Vilanova de Lourenzá que asinaba xunto co estudante de [[medicina]] Carlos Rodríguez Alonso. En Compostela entrou no [[Seminario de Estudos Galegos]], e incorporouse ao [[Partido Galeguista (histórico)|Partido Galeguista]] logo da súa fundación.&lt;ref&gt;[http://www.prazadasletras.org/letras/autores/autor/249/francisco-fernandez-del-riego Biografía de Fernández del Riego] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111026145609/http://prazadasletras.org/letras/autores/autor/249/francisco-fernandez-del-riego |date=26/10/2011 }} en Praza das letras da [[Consellería de Cultura]].&lt;/ref&gt; En 1932 foi elixido secretario xeral da agrupación [[Ultreya (organización)|Ultreya]]. Cando se constituíu a [[Federación de Mocedades Galeguistas]] foi o seu primeiro secretario xeral, e formou parte do Consello galego de [[Galeusca]] ([[1934]]).
[[Ficheiro:Cunqueiro, Fernández del Riego e Carballo Calero en Santiago de Compostela.jpg|miniatura|275px|[[Álvaro Cunqueiro|Cunqueiro]], Fernández del Riego e [[Ricardo Carballo Calero|Carballo Calero]] en [[Santiago de Compostela|Compostela]] nos anos trinta.]]
Coa [[Guerra civil española]] chegou a súa inhabilitación na [[ensino|docencia]] perdendo o seu posto como profesor de Dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela|USC]] e unha sanción por parte do [[Tribunal de Orde Pública]] polo que tivo que estar agochado un tempo e, finalmente, incorporarse ao [[Forzas Armadas de España|exército]] cando foi chamado, para salvar a súa vida. Participou nas batallas do [[Batalla do Ebro|Ebro]], [[Batalla de Teruel|Teruel]] e [[Campaña de Estremadura|Estremadura]].{{Sfn|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=166}}

=== Despois da guerra civil ===
Ao rematar a guerra trasladouse a Vigo desde onde traballou sempre polo [[Galeguismo (política)|galeguismo]] e a cultura galega en múltiples iniciativas. En [[1940]] casou con [[Evelina Hervella|Evelina Hervella Nieto]] (1908-2007), filla de [[Antonio Hervella Ferreira]], [[farmacéutico, farmacéutica|farmacéutica]] de formación, aínda que non exerceu. Non tiveron fillos.

En 1947 foi detido, encarcerado e xulgado en [[consello de guerra]], sendo finalmente exculpado.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;&gt;{{Cita web|título=Académicos de número|url=https://academia.gal/membro/-/membro/francisco-fernandez-del-riego|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

Foi xunto con [[Ramón Piñeiro]] e [[Xaime Isla Couto]] un dos principais impulsores da [[Editorial Galaxia]] ([[1950]]),&lt;ref name=&quot;LVDG20220709&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2022/07/09/span-langgl-real-academia-galega-dedicaralle-dia-das-letras-galegas-2023-fernandez-riegospan/00031657365389731272257.htm |xornal=La Voz de Galicia |título=A RAG dedica o Día das Letras 2023 a Fernández del Riego, «loitador cultural incansable que chegou a se converter nunha auténtica institución do país» |data-acceso=11/7/2022 |data-publicación=9/7/2022 }}&lt;/ref&gt; empresa que liderou o proceso de restauración cultural na posguerra. En [[1963]], xurdiu desta editorial a revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'', que Del Riego codirixiu e para a que escribiu de forma asidua recesións literarias e artigos.

A proposta de [[Manuel Gómez Román]], [[Ramón Otero Pedrayo]], [[Manuel Casás Fernández]] e [[Sebastián Martínez-Risco]], ingresou en [[1960]] na [[Real Academia Galega]], lendo o [[26 de novembro]] o discurso titulado ''Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores'', respondido por [[Ricardo Carballo Calero]].&lt;ref name=&quot;UPEUC&quot;&gt;[https://publicacions.academia.gal/index.php/rag/catalog/book/64 ''Un país e unha cultura: a idea de Galicia nos nosos escritores'']&lt;/ref&gt; Nestes anos integrouse no [[Partido Socialista Galego]] (PSG), do que chegou a ser Secretario Xeral, con [[Manuel Beiras]] como dirixente, e ao que pertenceu ata [[1978]]. En [[1997]] sucedeu a [[Domingo García-Sabell]] como presidente da RAG, sendo substituído en [[2001]] por [[Xosé Ramón Barreiro]].

O seu traballo no ámbito cultural e a súa extensa obra convérteno nun dos principais intelectuais galeguistas do [[século XX]] e comezos do [[século XXI|XXI]]. Entre os seus libros destacan ensaios sobre a cultura e a literatura galegas como ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia de la literatura gallega]]'' (1951), ''Galicia no espello'' (1954), ''[[Diccionario de escritores en lingua galega]]'' (1990), ''A xeración Galaxia'' (1996) e estranxeiras, como ''Letras do noso tempo'' (1974).

Cultivou tamén a [[narrativa]] (''O cego de Pumardedón'', 1992) e a literatura de viaxes (''As peregrinacións xacobeas'', 1984). Editou antoloxías poéticas e libros de [[vocabulario]], escribiu gran número de artigos poéticos e [[biografía]]s. Tamén é autor dun libro de memorias, ''O río do tempo'' ([[1991]]).{{Sfn|{{Versaleta|Vilavedra}}|2000}} No [[2003]] recompilou a súa correspondencia con [[Álvaro Cunqueiro]] e a editou en Galaxia co título ''Cartas ao meu amigo. Epistolario Mindoniense'', e publicou tamén en Galaxia as súas memorias baixo o título de ''Camiño andado''.&lt;ref name=&quot;CAMI&quot;&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/camino-andado/ ''Camiño andado''] no sitio web de Galaxia.&lt;/ref&gt;

Foi membro do [[Seminario de Estudos Galegos]], do [[Consello da Cultura Galega]], do Consello de Bibliotecas da [[Xunta de Galicia]], da Asociación Internacional de Críticos Literarios, da [[Casa das Artes|Fundación Laxeiro]], dos Padroados Carlos Maside, [[Fundación Rosalía de Castro|Rosalía de Castro]], da [[Fundación Luis Seoane|Fundación Luís Seoane]], do [[Museo do Pobo Galego]], do [[Auditorio de Galicia]] e do Padroado da [[Fundación Penzol]], tamén director da Biblioteca. Ademais, presidente e socio de [[Federación española de asociaciones de archiveros, bibliotecarios, arqueólogos, museólogos y documentalistas|ANABAD]]-Galicia, presidente do [[Instituto Galego de Información]] e da [[Fundación Otero Pedrayo]], presidente honorífico da Agrupación Cultural Galicia Rutas Mágicas, da [[Fundación Lois Peña Novo]] e do Padroado Vicente Risco, e Socio de Honra da Fundación Álvaro Cunqueiro.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;/&gt;

Autor de numerosos limiares, colaborou en publicacións e xornais como ''Universitarios, Alento, Ser'' e ''[[A Nosa Terra (1916)|A Nosa Terra]]'', das cales chegou a ser director; ''[[La Noche]]'', ''Galicia'', ''[[Galicia Emigrante]]'', ''[[Vieiros (revista)|Vieiros]]'', ''[[Vida Gallega]]'', ''[[Heraldo de Galicia (1930)|Heraldo de Galicia]]'', ''[[Nós (revista)|Nós]]'', ''[[Grial (revista)|Grial]]'', ''[[El Pueblo Gallego]]'', ''[[La Voz de Galicia]]'', ''[[Faro de Vigo]]'', ''[[Vallibria]]'' e ''[[Industrias Pesqueras]]''. No ''Faro de Vigo'' dirixiu o “Suplemento de Cultura”.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;/&gt;

En [[1995]] doou á cidade de Vigo a súa colección de libros, que constitúe a Biblioteca-Museo Francisco Fernández del Riego da [[Casa Galega da Cultura]]. Foi director da Biblioteca da [[Fundación Penzol]], no mesmo edificio.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Centenario do nacemento de Francisco Fernández del Riego - Actualidade-Novas - Real Academia Galega|url=https://2012.academia.gal/fr/novas/-/asset_publisher/E4jf/content/centenario-do-nacemento-de-francisco-fernandez-del-riego?redirect=https://2012.academia.gal/fr/novas?p_p_id=101_INSTANCE_E4jf&amp;p_p_lifecycle=0&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_count=2&amp;_101_INSTANCE_E4jf_advancedSearch=false&amp;_101_INSTANCE_E4jf_keywords=&amp;_101_INSTANCE_E4jf_delta=10&amp;_101_INSTANCE_E4jf_cur=132&amp;_101_INSTANCE_E4jf_andOperator=true|páxina-web=2012.academia.gal|data-acceso=2022-07-03|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;

Tralo seu pasamento, acaecido en Vigo o 26 de novembro de 2010,&lt;ref&gt;{{Cita novas |título=Adeus a Francisco Fernández del Riego |data=27/11/2010 |url=https://web.archive.org/web/20120104135040/http://diariodepontevedra.galiciae.com/pdf_files/27112010compendio_3.pdf |xornal=[[Diario de Pontevedra]] }}&lt;/ref&gt; foi incinerado e as súas cinzas depositadas no [[cemiterio]] de [[A Ramallosa, Nigrán|San Pedro da Ramallosa]], [[Nigrán]].&lt;ref&gt;[http://www.farodevigo.es/sociedad-cultura/2010/12/01/fernandez-riego-descansa-san-pedro/496363.html &quot;Fernández del Riego descansa en San Pedro&quot;] ''[[Faro de Vigo]]'', 1/12/2010.&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Francisco Fernández del Riego por Álvaro de la Vega.jpg|miniatura|Busto de Fernández del Riego, obra de [[Álvaro González de la Vega|Álvaro de la Vega]], na praza homónima, en [[Vigo]].&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;&gt;{{Cita novas |apelidos={{Versaleta|Sánchez}} |nome=Laura |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2000/07/15/francisco-fernandez-riego-plaza-vigo/0003_118333.htm |título=Francisco Fernández del Riego ya tiene una plaza en Vigo |xornal=[[La Voz de Galicia]] |data=15/7/2000 |ano=2000 |lingua=Es}}&lt;/ref&gt;]]
=== Día das Letras Galegas e Fernández del Riego ===
Considérase o promotor da idea porque o [[20 de marzo]] [[1963]], Francisco Fernández del Riego, [[Manuel Gómez Román]] e [[Xesús Ferro Couselo]] propuxeron a celebración do [[Día das Letras Galegas]] coincidindo co centenario da publicación de ''[[Cantares gallegos]]'', de [[Rosalía de Castro]]. O 28 de abril do mesmo ano, en xunta ordinaria, a Academia resolveu, por unanimidade, aprobar esta proposta e declarar Día das Letras Galegas o 17 de maio de cada ano.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Historia|url=https://academia.gal/letras-galegas/historia|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

En maio de 2021 a corporación municipal de Lourenzá pediu que o Día das Letras Galegas [[2022]] se dedicase a Francisco Fernández del Riego.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=En Lourenzá piden o Día das Letras Galegas do 2022 para Fernández del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/2021/05/28/lourenza-piden-dia-das-letras-galegas-do-2022-fernandez-riego/0003_202105X28C8992.htm|xornal=La Voz de Galicia|data=28/5/2021|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

== Obra en galego ==
[[Ficheiro:Homenaxe a Castelao, Lugo, 1932.jpg|miniatura|300px|Homenaxe a [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]], [[Lugo]], 1932.]]
=== Ensaio ===
[[Ficheiro:Ramón Villar Ponte, Fernández del Riego, Antón Villar Ponte, Plácido Castro, Otero Pedrayo, Rodríguez Somoza, Manuel Beiras, Manuel Lugrís, Castelao, Suárez Picallo, Carlos Maside, Alexandre Bóveda.jpg|miniatura|300px|[[19 de xuño]] de [[1932]]. Nesta foto de grupo aparecen, entre outros: [[Ramón Villar Ponte]], Fernández del Riego, [[Antón Villar Ponte]], [[Plácido Castro]], [[Ramón Otero Pedrayo|Otero Pedrayo]], [[Ramón Rodríguez Somoza]], [[Manuel Beiras]], [[Manuel Lugrís Freire|Manuel Lugrís]], [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]], [[Ramón Suárez Picallo|Suárez Picallo]], [[Carlos Maside]] e [[Alexandre Bóveda]].]]
* ''Cos ollos do noso esprito'' ''(Ensaios breves)'' ([[1949]]). [[Buenos Aires]]: Alborada. 178 páxs.
* ''Galicia no espello'' ([[1954]]). Buenos Aires: [[Ediciones Galicia]] ([[Centro Gallego de Buenos Aires]]). 250 páxs.
* ''Os camiños galegos na andadura de don [[Ramón María del Valle-Inclán]]'' ([[1971]]).&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Conferencia pronunciada por don Francisco Fernández del Riego. Club de Dirigentes de Empresa - Cámara o Oficial de Comercio, Industria y Navegación. A Coruña.&lt;/ref&gt;
* ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia da literatura galega]]'' (1971). Vigo: [[Editorial Galaxia|Galaxia]].
* ''Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores'' ([[1973]]). Vigo: Real Academia Gallega.&lt;ref name=&quot;UPEUC&quot;/&gt;
* ''Letras do noso tempo'' ([[1974]]). Vigo: Galaxia. 246 páxs. ISBN 9788471542199.
* ''Ánxel Casal e o libro galego'' ([[1983]]). Sada: [[Ediciós do Castro]]. Documentos para a historia contemporánea da Galicia. 236 páxs. ISBN 978-84-7492-179-3.
* ''As peregrinacións xacobeas'' ([[1984]]). [[Biblioteca Básica da Cultura Galega]]. Vigo: Galaxia. ISBN 9788471544582.&lt;ref name=&quot;PERE&quot;&gt;Orixinal publicado en galego en 1984 e autotradución en castelán en 2004: {{Cita web|título=Las peregrinaciones a Santiago|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=4312&amp;tipotra=1 |páxina-web=BITRAGA}}&lt;/ref&gt;
* ''Escritores de Portugal e do Brasil'' (1984). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 978-84-7492-213-4.
* ''Historia da literatura (''1984'')'' Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Ir Indo. 260 páxs. ISBN 978-84-7154-462-9.
* ''O señor da casa grande de Cima de Vila'' ([[1988]]). [[Fundación Otero Pedrayo]]. 128 páxs. ISBN  978-84-404-2254-5.
* ''[[Diccionario de escritores en lingua galega]]'' ([[1990]]). Sada: Ediciós do Castro. 676 páxs. ISBN 978-84-7492-465-7.
* ''O río do tempo'' (1990). Sada: Ediciós do Castro. 332 páxs. ISBN 978-84-7492-488-6. Memorias.{{Sfn|{{Versaleta|Vilavedra}}|2000}}
* ''Álvaro Cunqueiro e o seu mundo: vivencias e fabulacións'' ([[1991]]). Vigo: Ir Indo. 215 páxs. ISBN 84-7680-042-8.
* ''Presencia de Vigo na industria do libro e nas publicacións periódicas'' (1991). Sada: Ediciós do Castro. 40 páxs. Con fotografías e ilustracións.
* ''Blanco Amor. Emigrante e autodidacta: a súa vida literaria'' ([[1992]]). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-84-7680-098-0.
* ''[[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|Galicia]]'' ([[1994]]). Vigo: [[Edicións Xerais de Galicia]]. 158 páxs. ISBN 978-84-7507-787-1.&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Despois incluído na [[Biblioteca Galega 120]].&lt;/ref&gt;
* ''Luis Seoane desde a memoria'' (1994). Ediciós do Castro, Documentos. ISBN 9788474927030.
* ''A xeración Galaxia'' ([[1996]]). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-8288-037-2.&lt;ref&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/a-xeracion-galaxia/ ''A xeración Galaxia''] no sitio web da editorial.&lt;/ref&gt;
* ''Antolín Faraldo, o gran soñador'' ([[1998]]). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-8302-211-5.
* ''A pesca galega de mar a mar'' (1998). Sada: Ediciós do Castro. 132 páxs. ISBN 978-84-7492-871-6.
* ''A pegada das viaxes'' ([[2000]]). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-84-7680-329-5. Un caderno de bitácora das viaxes por [[España]], [[Europa]], a [[Arxentina]] e o [[Brasil]].
* ''Con Pondal en Bergantiños'' ([[2001]]). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 978-84-8485-006-9.
* ''Ourense sentimental'' (2001). A Coruña: Caixanova. 171 páxs. 
* ''Vigo sentimental'' (2001). Caixanova. 171 páxs.
* ''Cartas de Luís Seoane desde o exilio'' ([[2002]]). Sada: Ediciós do Castro. 188 páxs. ISBN 978-84-8485-059-5.
* ''Camiño andado'' ([[2003]]). Vigo: Galaxia. 280 páxs. ISBN 978-84-8288-632-9. Autobiografía.&lt;ref name=&quot;CAMI&quot;/&gt;
* ''Desde a miña fiestra: 13 figuras da cultura galega contemporánea'' (2003). Palacios Publicidad. 240 páxs. ISBN 9788460759027.
* ''Sinais dunha cultura'' (2003). [[Deputación de Pontevedra]]. ISBN 978-84-8457-138-4.
* ''Lourenzá'' ([[2004]]). Sada: Ediciós do Castro. 128 páxs. ISBN 978-84-8485-137-0.
* ''Palabras a eito'' ([[2005]]). [[Universidade de Santiago de Compostela]]. 111 páxs. ISBN 978-8497505208.&lt;ref name=&quot;PAEITO&quot;/&gt;
[[Ficheiro:Recepción a Francisco Fernández del Riego na súa visita a Buenos Aires en 1954.jpg|miniatura|300px|Recepción a Francisco F. del Riego na súa visita a Buenos Aires en 1954. Na imaxe, entre outros, [[Antón Alonso Ríos]], [[Manuel Puente]] e [[Ramón Suárez Picallo]].]]
=== Narrativa ===
* ''[[O cego de Pumardedón]]'' (1992). Vigo: Ir Indo. 163 páxs. ISBN 978-8476800775. Ficción da súa vivencia da Guerra Civil.
* ''San Andrés de Teixido'' (1993). N.º 24 dos [[Contos do Castromil]]. 22 páxs.&lt;ref&gt;[https://libreriacajondesastre.com/90906-large_default/san-andres-de-teixido-91099.jpg Imaxe da portada de ''San Andrés de Teixido'']&lt;/ref&gt;
* ''Na espera do amigo'' (1994). Vigo: Aguatinta. Con ilustracións de [[Laxeiro]].

=== Edicións e antoloxías ===
* ''Escolma de poesía galega. III. Os contemporáneos'' ([[1955]]). Vigo: Galaxia.
* ''Escolma de poesía galega. IV. O século XIX'' (1957)''.'' Vigo: Galaxia.
* ''Poesías galegas de Francisco Añón (''1966'').'' Vigo: Galaxia.
* ''Poesía galega. Do dezanove ós continuadores'' ([[1976]]). Vigo: Galaxia.
* ''Poesía Galega. Do posmodernismo ós novos'' ([[1980]]). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;{{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |nome=Francisco |título=Poesía galega. Do posmodernismo aos novos |url=https://books.google.es/books?id=54ZrBR3QA70C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false |localización=Vigo |editorial=Galaxia |ano=1980 |isbn=84-7154-354-0 }}&lt;/ref&gt;
* ''Escolma de textos'' de [[Vicente Risco]] ([[1981]]). Real Academia Galega. ISBN 978-92-0-338280-9.
* ''Pensamento galeguista do século XIX'' (1983). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. 200 páxs. ISBN 9788471544322.
* ''Pensamento Galeguista do século XX'' (1983). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-7154-438-4.
* ''Poesía'', de [[Antonio Noriega Varela]] (1991). Vigo: Xerais. ISBN 9788475075464.
* ''Eduardo Blanco Amor: escolma de textos'' (1993). Real Academia Galega. ISBN 84-606-1237-6.

=== Obras colectivas ===
[[Ficheiro:Francisco F del Riego 26-11-2010.JPG|miniatura|Lousa no camposanto de S. Pedro da Ramallosa.]]
* ''Os escritores lucenses arredor de Ánxel Fole'' ([[1986]]). Concello de Lugo.
*''Álvaro Cunqueiro (1911-1981). Unha fotobiografía'' (1991). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-7507-528-0.
* ''Abrir Vigo ó mar'' (1996) Consorcio da Zona Franca de Vigo. Canda [[Alfonso Álvarez Cáccamo|Álvarez Cáccamo]], [[Carlos Casares|Casares]], [[Xaime Garrido|Garrido]], [[Víctor Freixanes]] [[Et alii|et al.]]
* ''Roberto Blanco Torres (1891-1936).'' ''Unha fotobiografía'' (1999). Vigo: Xerais. ISBN 9788483023709.
* ''Manuel Murguía (1833-1923) Unha fotobiografía'' (2000). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-8302-491-1.
*''Portugal norteño. Historia, patrimonio, gastronomia'' (2000). Vigo: Caixavigo. 287 páxs. ISBN 978-84-922080-5-0.
* ''Manuel María'' ([[2001]]). Ophiusa.
* ''Poetas e Narradores nas súas voces (Vol. II).'' ([[2006]]). [[Consello da Cultura Galega]].
* ''Fermín Penzol: unha obra para un país'' ([[2010]]). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-9865-312-0.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Fermín Penzol. Unha obra para un país Galaxia LG3 O soportal da Literatura Galega|url=http://culturagalega.org/lg3/novidade.php?Cod_prdccn=2037|páxina-web=culturagalega.org|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

=== Epistolarios a Fernández del Riego ===
* ''Un epistolario de Ramón Piñeiro'' (2000)''.'' Vigo: Galaxia. 276 páxs. ISBN 978-84-8288-380-9. Selección de cartas que lle dirixiu Ramón Piñeiro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Un epistolario de Ramón Piñeiro|url=https://editorialgalaxia.gal/produto/un-epistolario-de-ramon-pineiro/|páxina-web=Editorial Galaxia|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;
*''Epistolario a Fernández del Riego'', de [[Ricardo Carballo Calero]] (2006). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[https://books.google.es/books?id=J0JHECDuEB0C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false ''Epistolario a Fernández del Riego''] en [[Google Books]].&lt;/ref&gt; ISBN 978-84-8288-893-4.
*''Cartas e lembranzas. Epistolario con Francisco Fernández del Riego 1959-2007'', de [[Xosé Neira Vilas]] ([[2013]]). Vigo: Galaxia.

=== Tradución ===
{{nobots}}
* ''Grandeza e decadencia do reino de Galicia'' de [[Emilio González López]] (1978). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=6084 ''Grandeza e decadencia do reino de Galicia''] na [[Biblioteca da Tradución Galega]].&lt;/ref&gt;
*''As tres laranxas da vida'' de Francesc Boada i Moret (1979). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=3924&amp;tipotra=1 ''As tres laranxas da vida''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
*''Itawa: contos dos peles roxas americanos'' de [[Miquel Desclot]] (1979). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=3995 ''Itawa: contos dos peles roxas americanos''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
*''[[Uvas e granito|Uvas e granito (Unha viaxe por Galicia)]]'' do inglés, de [[Nina Epton]], xunto con Antonio Fernández del Riego (1993). Vigo: [[Ir Indo]].&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=88 ''Uvas e granito''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
&lt;br /&gt;&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Ficheiro:Cos ollos do noso esprito.jpg|''Cos ollos do noso esprito. Ensaios breves'', 1949.
Ficheiro:Historia de la literatura gallega. F. Fernández del Riego. Manuales Galaxia.jpg|''Historia de la literatura gallega''. Manuales Galaxia.
Ficheiro:La Saudade.jpg|miniatura|''La Saudade'', Galaxia, 1953. Obra colectiva.
Ficheiro:Galicia no espello 1954 Ediciones Galicia. Centro Gallego de Buenos Aires 250 pp.jpg|''Galicia no espello''. 1954. Ediciones Galicia.
Ficheiro:Revista Grial 1.jpg|Nº 1 da revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'', 1963.
Ficheiro:Historia da literatura galega. F. Fernández del Riego. Galaxia.jpg|''Historia da literatura galega''. Galaxia.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 05, Historia da literatura, F. Fernández del Riego.jpg|[[Biblioteca Básica da Cultura Galega|BBdCG.]] n.º 5. ''Historia da literatura''.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 26, Pensamento Galeguista do Século XIX, F. Fernández del Riego.jpg|BBdCG. n.º 26, ''Pensamento Galeguista do Século XIX''.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 27, Pensamento Galeguista do Século XX, F. Fernández del Riego.jpg|BBdCG. n.º 27, ''Pensamento Galeguista do Século XX''.
Ficheiro:O señor da casa grande de Cima de Vila.jpg|''O señor da casa grande de Cima de Vila'', 1988.
&lt;/gallery&gt;

== Obra en castelán ==
=== Ensaio ===
* ''Danzas populares gallegas'' (1950). [[Ediciones Galicia]] ([[Centro Gallego de Buenos Aires]]).
* ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia de la literatura gallega]]'' (1951). Vigo: Galaxia.
* ''La saudade'' (1953). Vigo: Galaxia.
* ''Las peregrinaciones a Santiago'' (2004). Vigo: Galaxia, Monterrei. 176 páxs. ISBN 978-84-8288-703-6.&lt;ref name=&quot;PERE&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/peregrinaciones-a-santiago/ ''Las peregrinaciones a Santiago''] no sitio web de Galaxia.&lt;/ref&gt;
* ''Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en [[Vida Gallega]], 1956-1962'', 2005, [[Alvarellos Editora]].&lt;ref&gt;[https://alvarelloseditora.gal/es/libro/sesenta-gallegos-ilustres/ ''Sesenta gallegos ilustres''] no sitio web de Alvarellos.&lt;/ref&gt;

=== Obras colectivas ===
* ''Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en [[Vida Gallega]], 1956-1962'' (2005). Lugo: Alvarellos. ISBN 978-84-85311-21-7. En [[lingua castelá|castelán]].
* ''Cinco títulos esenciales para comprender las tradiciones gallegas'' ([[2010]]). Vigo: Galaxia. 904 páxs. ISBN 978-84-9865-278-9.

=== Dicionarios ===
* ''Vocabulario castellano-gallego'' (1973). Vigo: Galaxia.

== Premios e recoñecementos ==
[[Ficheiro:Casa galega da cultura, placa.JPG|miniatura|Placa na [[Casa Galega da Cultura]].]]
[[Ficheiro:Praza Francisco Fernández del Riego.jpg|miniatura|230px|Unha praza de Vigo leva o seu nome.&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;/&gt;]]
[[Ficheiro:Pinacoteca Francisco Fernández del Riego.jpg|miniatura|[[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]].]]
* 1948: Premio de ensaio do [[Centro Gallego de Buenos Aires]]. 
* 1960: Premio Manuel Casás no 1º Certame Literario Baixo Miño.
* 1979: Premio [[Pedrón de Ouro]].
* 1982: Premio Vitalicio da [[Fundación Barrié|Fundación Barrié de la Maza]].
* 1985: [[Medalla Castelao]], da [[Xunta de Galicia|Xunta de Galicia.]]
* 1988: Medalla de Ouro da Cidade, concedida polo Concello de Vigo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Vigo concede la medalla de oro a Fernández del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2020/02/24/vigo-concede-medalla-oro-fernandez-riego/0003_202002V24C4992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=24/2/2020|data-acceso=3/7/2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 1988: [[Premio Trasalba]], pola [[Fundación Otero Pedrayo]].
* 1988: Medalla da Cidade de Vigo.&lt;ref&gt;Fundación Vigueses Distinguidos e Concello de Vigo (2012). [http://fliphtml5.com/gvoh/qrsk ''Vigueses distinguidos. 1985-2011'']. p.&amp;nbsp;103.&lt;/ref&gt;
* 1989: Lugués do ano.
* 1992: Premio de Creación Cultural, outorgado pola Xunta de Galicia.
* 1992: 1º [[Doutor, doutora honoris causa|Doutor Honoris Causa]] da [[Universidade de Vigo]].
* 1992: [[Premios Irmandade do Libro|Premio Irmandade do Libro]]: Premio de autor, concedido pola [[Federación de Librarías de Galicia|Federación de Libreiros de Galicia]]. 
* 1993: [[Premios da Crítica Galicia|Galego Egrexio]] pola Fundación Premios da Crítica.
* 1993: Póñenlle o seu nome a unha praza de Vigo.
* 1994: Premio Fernández Latorre de Periodismo, polo xornal ''La Voz de Galicia.''&lt;ref&gt;{{Cita novas |data= 18/12/1994 |url=https://www.lavozdegalicia.es/default/2010/11/26/00171290805196971558775/Fichero/20101126213444176.pdf |xornal=La Voz de Galicia |título=Francisco Fernández del Riego recibió el 36º Premo Fernández Latorre |páxinas=43-46 |lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 1995: [[Premio Otero Pedrayo]], concedido polas Deputacións Provinciais de Galicia.
* 1996: Insignia de Ouro da [[Universidade de Santiago de Compostela|Universidade de Santiago de Compostela.]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=USC TV - Imposición de la Insignia de Oro de la USC a Francisco Fernández del Riego|url=http://tv.usc.gal/mmobj/index/id/1010|páxina-web=tv.usc.gal|data=5/12/1996}}&lt;/ref&gt;
* 1997: Premio das Artes e das Letras de Galicia, pola Xunta de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego Álbum de Galicia|url=http://consellodacultura.gal/noticia.php?id=&amp;tipo=|páxina-web=consellodacultura.gal|data-acceso=3/7/2022|editorial=Consello da Cultura Galega}}&lt;/ref&gt;
* 1998: [[Premio Celanova Casa dos Poetas|Premio Celanova, Casa dos poetas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio &quot;Casa dos Poetas&quot;|url=http://www.currosenriquez.es/premio-casa-dos-poetas/|páxina-web=Fundación Curros Enríquez|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2000: Instálase en Vigo un busto de Fernández del Riego, do escultor Álvaro de la Vega.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego ya tiene una plaza en Vigo|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2000/07/15/francisco-fernandez-riego-plaza-vigo/0003_118333.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=15/7/2000|data-acceso=3/7/2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2001: [[Medalla de Galicia|Medalla de Ouro de Galicia]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego|url=https://emigracion.xunta.gal/conecendo-galicia/aprende/entrevista/francisco-fernandez-del-riego|páxina-web=emigracion.xunta.gal|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2001: [[Xuíz Honorario|Xuíz honorario]] do [[Couto Mixto]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carlos Núñez, juez honorario del Couto Mixto |url=https://galeguizargalicia.gal/faro-de-vigo-carlos-nunez-juez-honorario-del-couto-mixto/|data=1/7/2012 |data-acceso=3/7/2022 |páxina-web=galeguizargalicia |lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2002: Fillo adoptivo de [[Nigrán]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La corporación de Nigrán nombra hijo adoptivo a Francisco del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/television/2002/10/19/corporacion-nigran-nombra-hijo-adoptivo-francisco-riego/0003_1283566.htm|xornal=La Voz de Galicia|data=19/10/2002|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2004: [[Premio Laxeiro]], Fundación Laxeiro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio Laxeiro 2004: Don Francisco Fernández del Riego |editorial=Fundación Laxeiro|url=https://laxeiro.org/premio-laxeiro-2004-don-francisco-fernandez-del-riego/|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;
* 2004: Premio Roberto Blanco Torres de Xornalismo Literario e de Opinión VI Premio por ''Palabras a eito''.&lt;ref name=&quot;PAEITO&quot;&gt;{{Cita web|título=Palabras a eito |páxina-web=LG3 O soportal da Literatura Galega|url=http://culturagalega.org/lg3/novidade.php?Cod_prdccn=721|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2010: [[Premio Galiza Mártir|Premio ''Galiza Mártir'']] da Fundación Alexandre Bóveda, compartido.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio Galiza Mártir|url=http://alexandreboveda.gal/premio-galiza-martir|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt; 
* 2011: Bo e xeneroso pola [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cesáreo Sánchez Iglesias na homenaxe a Don Paco|url=https://editorialgalaxia.gal/cesareo-sanchez-iglesias-na-homenaxe-a-don-paco/|editorial=Editorial Galaxia|data=4/5/2011|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;, da que xa era Membro de Honra.
* 2011: Abre en Vigo un novo museo municipal ao que se lle da o nome de [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pinacoteca Francisco Fernández del Riego. Museo de Vigo &quot;Quiñones de León&quot;.|url=https://www.museodevigo.org/pinacoteca_es.php|páxina-web=www.museodevigo.org|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2013: O [[Parlamento de Galicia]] proclama polo centenario do seu nacemento o Ano de Francisco Fernández del Riego.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=A Xunta de Galicia pon en valor o legado de Francisco Fernández del Riego para conmemorar o centenario do seu nacemento |editorial=Xunta de Galicia|url=https://www.xunta.gal/hemeroteca/-/nova/025148/xunta-galicia-pon-valor-legado-francisco-fernandez-del-riego-para-conmemorar|páxina-web=www.xunta.gal|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
Ademais, recibiu homenaxes, conta cunha placa e mais co nome dunha rúa en Vilanova de Lourenzá e unha praza en Vigo.&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;/&gt;

== Galería de imaxes ==
{{Galería
|align=center
|lines=3
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego cos seus pais Vicente Fernández e Amada del Riego.jpg|Francisco cos seus pais Vicente Fernández e Amada del Riego.
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego e Ricardo Carballo Calero, 1932, Alameda de Santiago de Compostela.jpg|Con Carballo Calero na Alameda de Santiago de Compostela.
|Ficheiro:Fotografía enviada por Francisco Fernández del Riego a Camilo Díaz Baliño no Nadal de 1934.jpg|Vestido cunha [[coroza]], nunha fotografía dedicada a [[Camilo Díaz Baliño]].
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego. Salamanca. 1938 03 06.jpg|En [[Salamanca]] durante a Guerra Civil.
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego e Luís Seoane. Buenos Aires. 1954.jpg|Con [[Luís Seoane]], en Buenos Aires en 1954.
|Ficheiro:Letter_sent_by_Francisco_Fernández_del_Riego_to_Vicente_Risco,_described_in_Museum_of_Vicente_Risco_in_Allariz,_Ourense,_Galicia.jpg|Carta enviada a Risco en 1960 avisándoo de que a censura aprobara ''Leria''.
}}

== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha|02}}
;Referencias
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Refempeza|02}}
* {{Cita libro |nome-editor= F. |apelidos-editor= {{Versaleta|Barrera}} |ligazón-editor= Feliciano Barrera |título= [[Wikipedia:Entradas de Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI|Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI]] |ano= 2002 |editorial= ''[[El Correo Gallego]]'' |isbn= 84-8064-113-4 |páxina=199 |lingua=Es |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-editor=3 |nome-editor=F. |apelidos-editor={{Versaleta|Barrera}} |ligazón-editor=Feliciano Barrera |título=Hijos predilectos y adoptivos de Galicia |ano=2004 |editorial=''El Correo Gallego'' |lugar=Santiago de Compostela |lingua=es |isbn=84-8064-137-1 |ref=harv }}
* {{Cita libro |ligazónautor=Ceferino de Blas|apelidos={{Versaleta|Blas}} |nome=Ceferino de |ano=2013 |título=Fernández del Riego. El guerrero del galleguismo |URL=https://tienda.farodevigo.es/241-fernandez-del-riego-y-faro-de-vigo-el-guerrero-del-galleguismo.html |lugar=Vigo |editorial=''Faro de Vigo'' |isbn=978-84-616-2545-1 |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Conde Muruais}} |nome=Perfecto |ligazónautor=Perfecto Conde Muruais |título=Conversas con Paco del Riego |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]] |ano=2018 |isbn=978-84-9121-395-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |ligazónautor=Antonio Couceiro Freijomil |apelidos={{Versaleta|Couceiro Freijomil}} |nome=Antonio |ano=1951-53 |título=[[Diccionario bio-bibliográfico de escritores]] |volume=II |páxina=63 |editorial=[[Editorial de los Bibliófilos Gallegos|Bibliófilos Gallegos]] |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |nome={{Versaleta|Francisco}} |ligazónautor=Francisco Fernández del Riego |título=[[Wikipedia:Entradas do Diccionario de escritores en lingua galega|Diccionario de escritores en lingua galega]] |editorial= Ediciós do Castro |localización=Sada |ano=1990 |páxina=149 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Giráldez Lomba}} |ano=2010 |título=200 memorias de Vigo |páxina=51 |editorial=[[Caixanova]], ''[[Faro de Vigo]]'' e Alcaldía de Vigo |lingua=es |id=VG 955-2010 |ref=harv}}
* {{Cita libro |ligazónautor=Antón Mascato |apelidos={{Versaleta|Mascato}} |nome=Antón |título=Paco del Riego. Unha historia da restauración política e cultural |ano=2002 |editorial=[[Edicións do Cumio]] |isbn=978-84-8289-207-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro |autor={{Versaleta|[[Xulián Maure Rivas|Maure]], [[Xosé Luís Franco Grande|Franco]], [[Xulio Ríos|Ríos]], [[Alfonso Álvarez Cáccamo|Álvarez]], [[Isaac Díaz Pardo|Díaz]], [[Henrique Monteagudo|Monteagudo]], [[Antón Santamarina|Santamarina]], [[Ramón Lugrís|Lugrís]], [[Bernardino Graña|Graña]], [[Antón Mascato|Mascato]], [[Xosé Ramón Barreiro|Barreiro]]}} [[Et alii|et al.]] |título=Homenaxe a don Paco del Riego, fillo adoptivo de Nigrán'' |formato=libro+[[Disco compacto|CD]] |ano=2003 |editorial=Edicións do Cumio |isbn=84-8289-220-7 |ref=harv }}
* {{Cita enciclopedia |apelidos={{Versaleta|Piñeiro}} |nome={{Versaleta|R.}} et al. |ligazónautor=Ramón Piñeiro |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada|Gran Enciclopedia Galega]] |tipo=[[DVD]] |ano=2005 |isbn=84-87804-88-8 }}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor={{Versaleta|D.}} |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=1995 |título=[[Diccionario da literatura galega|Diccionario da literatura galega. Autores]] |volume=I |páxinas=210-212 |editorial=Editorial Galaxia |ISBN=84-8288-019-5 |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |máscara-editor=3 |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=2000 |título=Diccionario da literatura galega. Obras |volume=III |url=https://books.google.es/books?id=dRYGIwW4kFkC&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false |páxina=414 |localización=Vigo |editorial=Editorial Galaxia |isbn=84-8288-365-8 |ref=harv }}
* {{Cita publicación periódica |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |máscara-editor=3 |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |título=Francisco Fernández del Riego |url=https://publicacionsperiodicas.academia.gal/index.php/BRAG/article/view/397/398 |revista=[[Boletín da Real Academia Galega]] |número=372 |páxinas=374-382 |editorial=RAG |doi=10.32766/brag.372  |issn=1576-8767 |ref=harv }}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Diccionario enciclopédico galego universal]] |ano=2003-2004 |volume=27 |páxina=68 |editorial=''[[La Voz de Galicia]]'' |isbn=84-7680-429-6 }}
* {{Cita libro |artigo=Fernández del Riego, Francisco |título=[[Dicionario biográfico de Galicia]] |ano=2010-2011 |volume=2 |páxinas=59-60 |editorial=[[Ir Indo|Ir Indo Edicións]] }}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Diciopedia do século 21]] |volume=2 |páxina=892-893 |ano=2006 |editorial= [[Edicións do Cumio|Do Cumio]], [[Editorial Galaxia|Galaxia]] e [[Ediciós do Castro|do Castro]] |isbn=978-84-8288-942-9}}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Enciclopedia Galega Universal]] |ano=1999-2002 |volume=9 |páxina=84 |editorial=[[Ir Indo]] |isbn=84-7680-288-9}}
* {{Cita libro |título=Francisco Fernández del Riego. Vigo dende o corazón de Galicia |url=https://editorialgalaxia.gal/produto/francisco-fernandez-del-riego-vigo-dende-o-corazon-de-galicia/ |ano=2013 |editorial=Galaxia, [[Fundación Penzol]], Concello de Vigo |isbn=978-84-9865-472-1 |ref=harv }}
{{Reftermina}}
{{Multimedia externa
|audio1=[http://www.crtvg.es/cultural/especiais/francisco-fernandez-del-riego-1 ''Amigos''] [[Corporación de Radio e Televisión de Galicia|CRTVG]], 15/11/2013.
}}

=== Outros artigos ===
* [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]]

=== Ligazóns externas ===
{{Commonscat}}
{{Galicitas}}
* {{Álbum de Galicia|1374}}
* [http://bvg.udc.es/ficha_autor.jsp?id=FraFern%E12&amp;alias=Francisco+Fern%E1ndez+del+Riego Francisco Fernández del Riego] na [[Biblioteca Virtual Galega]].
* [http://consellodacultura.gal/fondos_documentais/epistolarios/persoas.php?p=1374 {{PAGENAME}} no Proxecto Epístola] do Consello da Cultura galega.
* [[Olga Castro|{{Versaleta|Castro}}, Olga]] [[et alii|et al.]] (29/11/2010) [http://www.culturagalega.org/noticia.php?id=17966 &quot;Perfil biográfico do histórico galeguista recentemente falecido&quot;] en ''Culturagalega.org''. [[Consello da Cultura Galega|CCG]].
* [[Malores Villanueva|{{Versaleta|Villanueva Gesteira}}, M. D.]] (13/1/2011). [https://www.fronterad.com/una-mente-lucida-al-servicio-de-galicia/ &quot;Una mente lúcida al servicio de Galicia»&quot;]. ''FronteraD, revista digital'' {{Es}}.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Coruña, Real Academia Galega 02-01b.JPG|40px]]&lt;br/&gt;[[Real Academia Galega|Presidente da RAG]]|período=1997-2001|predecesor=[[Domingo García-Sabell]]|sucesor=[[Xosé Ramón Barreiro]]}}
{{End box}}

{{Día das Letras Galegas}}
{{Medallas Castelao}}
{{Medalla de Ouro de Galicia}}
{{Membros de número da Real Academia Galega}}
{{Onomástica do rueiro de Vigo}}

{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Fernandez del Riego, Francisco}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego| ]]</text>
      <sha1>ew3gwatanpwu4e7fw5qpgpcr7qny8os</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163031</id>
      <parentid>6163029</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:03:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43397" xml:space="preserve">{{Escritor
|nome = Francisco Fernández del Riego [[Ficheiro:Medalla Castelao Icona vectorial.svg|25px|link=Medalla Castelao]] [[Ficheiro:Medalla de Galiza.svg|30px|link=Medalla de Galicia]]
|descrición=Nunha homenaxe ante a tumba de [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]]. [[Buenos Aires]]. [[1954]].&lt;ref name=&quot;NVDAG&quot;&gt;[https://axenda-files.vigo.org/qr/46/catalogo_expo_fernandez_del_riego.pdf ''Francisco Fernández del Riego. Nos vieiros da arte galega'']. Do 26/11/2021 ao 7/1/2023. [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]]. ISBN 978-84-92425-42-6.&lt;/ref&gt;
|fillos = non tivo
|lingua da escrita = [[Lingua galega|Galego]]
|xéneros = Ensaio, [[narrativa]]
}}
'''Francisco Fernández del Riego''', nado no lugar de [[Vilanova, Lourenzá, Lourenzá|Vilanova de Lourenzá]] ([[Lourenzá]]) o [[7 de xaneiro]] de [[1913]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Editorial Galaxia Francisco Fernández del Riego|url=https://editorialgalaxia.gal/autor/francisco-fernandez-del-riego/|páxina-web=Editorial Galaxia|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt; e finado en [[Vigo]] o [[26 de novembro]] de [[2010]], foi un intelectual e activista político{{Sfn|{{Versaleta|Conde Muruais}}|2018}} galego. Escribiu cos [[pseudónimo]]s de '''Adrián Solovio''', '''Adrián Soutelo''', '''Salvador Lorenzana,''' '''Cosme Barreiros''' e '''Alevín'''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pseudónimos galegos en ogalego.eu:f|url=https://www.ogalego.eu/pseudos/f1.html|páxina-web=www.ogalego.eu|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt; Desenvolveu dende os anos 30 un traballo constante e recoñecido a prol da [[cultura de Galicia|cultura galega]] que continuou até os seus últimos meses e que fixo del unha das personalidades máis destacadas de [[Galicia]]. Foi un dos principais artífices da [[editorial Galaxia]] e director xunto a [[Ramón Piñeiro]] da revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'' nos seus primeiros cen números. Ensaísta e narrador, é autor dunha extensa obra centrada sobre todo na cultura e na [[literatura galega]]. Fernández del Riego pertence á xeración de intelectuais xurdidos arredor do [[Grupo Nós]].

O [[9 de xullo]] de [[2022]], o plenario da [[Real Academia Galega]], institución que presidiu de 1997 a 2001, decidiu dedicarlle o [[Día das Letras Galegas]] do ano [[2023]].&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://twitter.com/AcademiaGalega/status/1545726072360165377|título=As #LetrasGalegas2023 estarán dedicadas a Francisco Fernández del Riego. Figura central do galeguismo progresista e da resistencia no exilio interior, escritor, editor e presidente da RAG (1997-2001), chegou a ser unha auténtica institución do país|páxina-web=Twitter|editorial=Real Academia Galega|data=9/7/2022}}&lt;/ref&gt;

{{Cita centrada|A cultura non se pode politizar seitariamente, perténcelle ao país, que se interpreta a través dela.&lt;ref name=&quot;CARBALLA&quot;&gt;{{Versaleta|Carballa}}, Xan: [http://www.elpais.com/articulo/Galicia/Queimamos/vida/defender/cultura/do/pais/elpepuespgal/20070126elpgal_20/Tes &quot;&quot;Queimamos a vida en defender a cultura do país&quot;] ''[[El País]]'', 26/1/2007.&lt;/ref&gt;}}

== Traxectoria ==

=== Primeiros anos e formación ===
Foi o primoxénito dos once fillos&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Os irmáns chamáronse: Antonio (1914), Amada (1915), Domingo (1916), Rosa (1917), Fernando (1919), Ana María (1921), Joaquín (1924), Vicente (1927), Jesús (1929) e María del Rosario (1930). {{Cita Harvard sen parénteses|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=17}}.&lt;/ref&gt; de Vicente Fernández Díaz (1880-1945), [[agrarismo|agrarista]] e rico comerciante natural de [[Cedofeita, Ribadeo]], e Amada del Riego Fernández (1891-1981), descendente do xeneral asturiano [[Rafael del Riego]], que casaron o [[11 de marzo]] de [[1912]].{{Sfn|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=10}} Francisco comezou o [[bacharelato]] cos [[Orde de San Bieito|bieito]]s de Lourenzá e rematouno como interno no [[Colexio da Nosa Señora da Antiga]] de [[Monforte de Lemos]].&lt;ref name=&quot;DECORA&quot;&gt;{{Cita novas |nome=José de |apelidos={{Versaleta|Cora}} |ligazónautor=Xosé de Cora |título=Fernández del Riego, Galicia como guía |url=https://www.elprogreso.es/articulo/album-de-los-lucenses/francisco-fernandez-riego/202012182140061476310.html |xornal=El Progreso |data=7/1/2021 }}&lt;/ref&gt; En 1930 matriculouse en dereito na [[Universidade Complutense de Madrid]]. En Madrid comezou a ler a [[Rosalía de Castro]] e a [[Vicente Risco]]. A proclamación da [[Segunda República Española|Segunda República]] colleuno nesa cidade. Pouco despois a súa numerosa familia trasladouse a [[Santiago de Compostela]] e alí foi el tamén, a seguir os seus estudos de dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela|universidade galega]], ao tempo que realizaba tamén a carreira de filosofía e letras. Dirixiu a revista ''Universitarios'', e desempeñou a secretaría da revista ''Alento''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego Galegos Gallegos|url=http://galegos.galiciadigital.com/gl/francisco-fern%C3%A1ndez-del-riego|páxina-web=galegos.galiciadigital.com|data-acceso=2022-07-03|lingua=gl}}&lt;/ref&gt;

=== Carreira política antes da Guerra civil ===
[[Ficheiro:Francisco Fernández del Riego carné do Partido Galeguista 1932.jpg|miniatura|Carné do [[Partido Galeguista (histórico)|Partido Galeguista]], visado por [[Ánxel Casal]].]]
Iniciou a súa actividade literaria con colaboracións na revista ''[[Vallibria]]'' e xa en Compostela publicou artigos en ''[[El Pueblo Gallego]]'', ''[[A Nosa Terra (1916)|A Nosa Terra]]'' e ''[[Heraldo de Galicia (1930)|Heraldo de Galicia]]''. A súa participación política iniciouse en 1931 coa publicación dun manifesto galeguista en Vilanova de Lourenzá que asinaba xunto co estudante de [[medicina]] Carlos Rodríguez Alonso. En Compostela entrou no [[Seminario de Estudos Galegos]], e incorporouse ao [[Partido Galeguista (histórico)|Partido Galeguista]] logo da súa fundación.&lt;ref&gt;[http://www.prazadasletras.org/letras/autores/autor/249/francisco-fernandez-del-riego Biografía de Fernández del Riego] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111026145609/http://prazadasletras.org/letras/autores/autor/249/francisco-fernandez-del-riego |date=26/10/2011 }} en Praza das letras da [[Consellería de Cultura]].&lt;/ref&gt; En 1932 foi elixido secretario xeral da agrupación [[Ultreya (organización)|Ultreya]]. Cando se constituíu a [[Federación de Mocedades Galeguistas]] foi o seu primeiro secretario xeral, e formou parte do Consello galego de [[Galeusca]] ([[1934]]).
[[Ficheiro:Cunqueiro, Fernández del Riego e Carballo Calero en Santiago de Compostela.jpg|miniatura|275px|[[Álvaro Cunqueiro|Cunqueiro]], Fernández del Riego e [[Ricardo Carballo Calero|Carballo Calero]] en [[Santiago de Compostela|Compostela]] nos anos trinta.]]
Coa [[Guerra civil española]] chegou a súa inhabilitación na [[ensino|docencia]] perdendo o seu posto como profesor de Dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela|USC]] e unha sanción por parte do [[Tribunal de Orde Pública]] polo que tivo que estar agochado un tempo e, finalmente, incorporarse ao [[Forzas Armadas de España|exército]] cando foi chamado, para salvar a súa vida. Participou nas batallas do [[Batalla do Ebro|Ebro]], [[Batalla de Teruel|Teruel]] e [[Campaña de Estremadura|Estremadura]].{{Sfn|{{Versaleta|Blas}}|2013|p=166}}

=== Despois da guerra civil ===
Ao rematar a guerra trasladouse a Vigo desde onde traballou sempre polo [[Galeguismo (política)|galeguismo]] e a cultura galega en múltiples iniciativas. En [[1940]] casou con [[Evelina Hervella|Evelina Hervella Nieto]] (1908-2007), filla de [[Antonio Hervella Ferreira]], [[farmacéutico, farmacéutica|farmacéutica]] de formación, aínda que non exerceu. Non tiveron fillos.

En 1947 foi detido, encarcerado e xulgado en [[consello de guerra]], sendo finalmente exculpado.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;&gt;{{Cita web|título=Académicos de número|url=https://academia.gal/membro/-/membro/francisco-fernandez-del-riego|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

Foi xunto con [[Ramón Piñeiro]] e [[Xaime Isla Couto]] un dos principais impulsores da [[Editorial Galaxia]] ([[1950]]),&lt;ref name=&quot;LVDG20220709&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2022/07/09/span-langgl-real-academia-galega-dedicaralle-dia-das-letras-galegas-2023-fernandez-riegospan/00031657365389731272257.htm |xornal=La Voz de Galicia |título=A RAG dedica o Día das Letras 2023 a Fernández del Riego, «loitador cultural incansable que chegou a se converter nunha auténtica institución do país» |data-acceso=11/7/2022 |data-publicación=9/7/2022 }}&lt;/ref&gt; empresa que liderou o proceso de restauración cultural na posguerra. En [[1963]], xurdiu desta editorial a revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'', que Del Riego codirixiu e para a que escribiu de forma asidua recesións literarias e artigos.

A proposta de [[Manuel Gómez Román]], [[Ramón Otero Pedrayo]], [[Manuel Casás Fernández]] e [[Sebastián Martínez-Risco]], ingresou en [[1960]] na [[Real Academia Galega]], lendo o [[26 de novembro]] o discurso titulado ''Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores'', respondido por [[Ricardo Carballo Calero]].&lt;ref name=&quot;UPEUC&quot;&gt;[https://publicacions.academia.gal/index.php/rag/catalog/book/64 ''Un país e unha cultura: a idea de Galicia nos nosos escritores'']&lt;/ref&gt; Nestes anos integrouse no [[Partido Socialista Galego]] (PSG), do que chegou a ser Secretario Xeral, con [[Manuel Beiras]] como dirixente, e ao que pertenceu ata [[1978]]. En [[1997]] sucedeu a [[Domingo García-Sabell]] como presidente da RAG, sendo substituído en [[2001]] por [[Xosé Ramón Barreiro]].

O seu traballo no ámbito cultural e a súa extensa obra convérteno nun dos principais intelectuais galeguistas do [[século XX]] e comezos do [[século XXI|XXI]]. Entre os seus libros destacan ensaios sobre a cultura e a literatura galegas como ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia de la literatura gallega]]'' (1951), ''Galicia no espello'' (1954), ''[[Diccionario de escritores en lingua galega]]'' (1990), ''A xeración Galaxia'' (1996) e estranxeiras, como ''Letras do noso tempo'' (1974).

Cultivou tamén a [[narrativa]] (''O cego de Pumardedón'', 1992) e a literatura de viaxes (''As peregrinacións xacobeas'', 1984). Editou antoloxías poéticas e libros de [[vocabulario]], escribiu gran número de artigos poéticos e [[biografía]]s. Tamén é autor dun libro de memorias, ''O río do tempo'' ([[1991]]).{{Sfn|{{Versaleta|Vilavedra}}|2000}} No [[2003]] recompilou a súa correspondencia con [[Álvaro Cunqueiro]] e a editou en Galaxia co título ''Cartas ao meu amigo. Epistolario Mindoniense'', e publicou tamén en Galaxia as súas memorias baixo o título de ''Camiño andado''.&lt;ref name=&quot;CAMI&quot;&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/camino-andado/ ''Camiño andado''] no sitio web de Galaxia.&lt;/ref&gt;

Foi membro do [[Seminario de Estudos Galegos]], do [[Consello da Cultura Galega]], do Consello de Bibliotecas da [[Xunta de Galicia]], da Asociación Internacional de Críticos Literarios, da [[Casa das Artes|Fundación Laxeiro]], dos Padroados Carlos Maside, [[Fundación Rosalía de Castro|Rosalía de Castro]], da [[Fundación Luis Seoane|Fundación Luís Seoane]], do [[Museo do Pobo Galego]], do [[Auditorio de Galicia]] e do Padroado da [[Fundación Penzol]], tamén director da Biblioteca. Ademais, presidente e socio de [[Federación española de asociaciones de archiveros, bibliotecarios, arqueólogos, museólogos y documentalistas|ANABAD]]-Galicia, presidente do [[Instituto Galego de Información]] e da [[Fundación Otero Pedrayo]], presidente honorífico da Agrupación Cultural Galicia Rutas Mágicas, da [[Fundación Lois Peña Novo]] e do Padroado Vicente Risco, e Socio de Honra da Fundación Álvaro Cunqueiro.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;/&gt;

Autor de numerosos limiares, colaborou en publicacións e xornais como ''Universitarios, Alento, Ser'' e ''[[A Nosa Terra (1916)|A Nosa Terra]]'', das cales chegou a ser director; ''[[La Noche]]'', ''Galicia'', ''[[Galicia Emigrante]]'', ''[[Vieiros (revista)|Vieiros]]'', ''[[Vida Gallega]]'', ''[[Heraldo de Galicia (1930)|Heraldo de Galicia]]'', ''[[Nós (revista)|Nós]]'', ''[[Grial (revista)|Grial]]'', ''[[El Pueblo Gallego]]'', ''[[La Voz de Galicia]]'', ''[[Faro de Vigo]]'', ''[[Vallibria]]'' e ''[[Industrias Pesqueras]]''. No ''Faro de Vigo'' dirixiu o “Suplemento de Cultura”.&lt;ref name=&quot;NUMERO&quot;/&gt;

En [[1995]] doou á cidade de Vigo a súa colección de libros, que constitúe a Biblioteca-Museo Francisco Fernández del Riego da [[Casa Galega da Cultura]]. Foi director da Biblioteca da [[Fundación Penzol]], no mesmo edificio.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Centenario do nacemento de Francisco Fernández del Riego - Actualidade-Novas - Real Academia Galega|url=https://2012.academia.gal/fr/novas/-/asset_publisher/E4jf/content/centenario-do-nacemento-de-francisco-fernandez-del-riego?redirect=https://2012.academia.gal/fr/novas?p_p_id=101_INSTANCE_E4jf&amp;p_p_lifecycle=0&amp;p_p_state=normal&amp;p_p_mode=view&amp;p_p_col_id=column-1&amp;p_p_col_count=2&amp;_101_INSTANCE_E4jf_advancedSearch=false&amp;_101_INSTANCE_E4jf_keywords=&amp;_101_INSTANCE_E4jf_delta=10&amp;_101_INSTANCE_E4jf_cur=132&amp;_101_INSTANCE_E4jf_andOperator=true|páxina-web=2012.academia.gal|data-acceso=2022-07-03|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;

Tralo seu pasamento, acaecido en Vigo o 26 de novembro de 2010,&lt;ref&gt;{{Cita novas |título=Adeus a Francisco Fernández del Riego |data=27/11/2010 |url=https://web.archive.org/web/20120104135040/http://diariodepontevedra.galiciae.com/pdf_files/27112010compendio_3.pdf |xornal=[[Diario de Pontevedra]] }}&lt;/ref&gt; foi incinerado e as súas cinzas depositadas no [[cemiterio]] de [[A Ramallosa, Nigrán|San Pedro da Ramallosa]], [[Nigrán]].&lt;ref&gt;[http://www.farodevigo.es/sociedad-cultura/2010/12/01/fernandez-riego-descansa-san-pedro/496363.html &quot;Fernández del Riego descansa en San Pedro&quot;] ''[[Faro de Vigo]]'', 1/12/2010.&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Francisco Fernández del Riego por Álvaro de la Vega.jpg|miniatura|Busto de Fernández del Riego, obra de [[Álvaro González de la Vega|Álvaro de la Vega]], na praza homónima, en [[Vigo]].&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;&gt;{{Cita novas |apelidos={{Versaleta|Sánchez}} |nome=Laura |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2000/07/15/francisco-fernandez-riego-plaza-vigo/0003_118333.htm |título=Francisco Fernández del Riego ya tiene una plaza en Vigo |xornal=[[La Voz de Galicia]] |data=15/7/2000 |ano=2000 |lingua=Es}}&lt;/ref&gt;]]
=== Día das Letras Galegas e Fernández del Riego ===
Considérase o promotor da idea porque o [[20 de marzo]] [[1963]], Francisco Fernández del Riego, [[Manuel Gómez Román]] e [[Xesús Ferro Couselo]] propuxeron a celebración do [[Día das Letras Galegas]] coincidindo co centenario da publicación de ''[[Cantares gallegos]]'', de [[Rosalía de Castro]]. O 28 de abril do mesmo ano, en xunta ordinaria, a Academia resolveu, por unanimidade, aprobar esta proposta e declarar Día das Letras Galegas o 17 de maio de cada ano.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Historia|url=https://academia.gal/letras-galegas/historia|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

En maio de 2021 a corporación municipal de Lourenzá pediu que o Día das Letras Galegas [[2022]] se dedicase a Francisco Fernández del Riego.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=En Lourenzá piden o Día das Letras Galegas do 2022 para Fernández del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/2021/05/28/lourenza-piden-dia-das-letras-galegas-do-2022-fernandez-riego/0003_202105X28C8992.htm|xornal=La Voz de Galicia|data=28/5/2021|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;

== Obra en galego ==
[[Ficheiro:Homenaxe a Castelao, Lugo, 1932.jpg|miniatura|300px|Homenaxe a [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]], [[Lugo]], 1932.]]
=== Ensaio ===
[[Ficheiro:Ramón Villar Ponte, Fernández del Riego, Antón Villar Ponte, Plácido Castro, Otero Pedrayo, Rodríguez Somoza, Manuel Beiras, Manuel Lugrís, Castelao, Suárez Picallo, Carlos Maside, Alexandre Bóveda.jpg|miniatura|300px|[[19 de xuño]] de [[1932]]. Nesta foto de grupo aparecen, entre outros: [[Ramón Villar Ponte]], Fernández del Riego, [[Antón Villar Ponte]], [[Plácido Castro]], [[Ramón Otero Pedrayo|Otero Pedrayo]], [[Ramón Rodríguez Somoza]], [[Manuel Beiras]], [[Manuel Lugrís Freire|Manuel Lugrís]], [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]], [[Ramón Suárez Picallo|Suárez Picallo]], [[Carlos Maside]] e [[Alexandre Bóveda]].]]
* ''Cos ollos do noso esprito'' ''(Ensaios breves)'' ([[1949]]). [[Buenos Aires]]: Alborada. 178 páxs.
* ''Galicia no espello'' ([[1954]]). Buenos Aires: [[Ediciones Galicia]] ([[Centro Gallego de Buenos Aires]]). 250 páxs.
* ''Os camiños galegos na andadura de don [[Ramón María del Valle-Inclán]]'' ([[1971]]).&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Conferencia pronunciada por don Francisco Fernández del Riego. Club de Dirigentes de Empresa - Cámara o Oficial de Comercio, Industria y Navegación. A Coruña.&lt;/ref&gt;
* ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia da literatura galega]]'' (1971). Vigo: [[Editorial Galaxia|Galaxia]].
* ''Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores'' ([[1973]]). Vigo: Real Academia Gallega.&lt;ref name=&quot;UPEUC&quot;/&gt;
* ''Letras do noso tempo'' ([[1974]]). Vigo: Galaxia. 246 páxs. ISBN 9788471542199.
* ''Ánxel Casal e o libro galego'' ([[1983]]). Sada: [[Ediciós do Castro]]. Documentos para a historia contemporánea da Galicia. 236 páxs. ISBN 978-84-7492-179-3.
* ''As peregrinacións xacobeas'' ([[1984]]). [[Biblioteca Básica da Cultura Galega]]. Vigo: Galaxia. ISBN 9788471544582.&lt;ref name=&quot;PERE&quot;&gt;Orixinal publicado en galego en 1984 e autotradución en castelán en 2004: {{Cita web|título=Las peregrinaciones a Santiago|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=4312&amp;tipotra=1 |páxina-web=BITRAGA}}&lt;/ref&gt;
* ''Escritores de Portugal e do Brasil'' (1984). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 978-84-7492-213-4.
* ''Historia da literatura (''1984'')'' Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Ir Indo. 260 páxs. ISBN 978-84-7154-462-9.
* ''O señor da casa grande de Cima de Vila'' ([[1988]]). [[Fundación Otero Pedrayo]]. 128 páxs. ISBN  978-84-404-2254-5.
* ''[[Diccionario de escritores en lingua galega]]'' ([[1990]]). Sada: Ediciós do Castro. 676 páxs. ISBN 978-84-7492-465-7.
* ''O río do tempo'' (1990). Sada: Ediciós do Castro. 332 páxs. ISBN 978-84-7492-488-6. Memorias.{{Sfn|{{Versaleta|Vilavedra}}|2000}}
* ''Álvaro Cunqueiro e o seu mundo: vivencias e fabulacións'' ([[1991]]). Vigo: Ir Indo. 215 páxs. ISBN 84-7680-042-8.
* ''Presencia de Vigo na industria do libro e nas publicacións periódicas'' (1991). Sada: Ediciós do Castro. 40 páxs. Con fotografías e ilustracións.
* ''Blanco Amor. Emigrante e autodidacta: a súa vida literaria'' ([[1992]]). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-84-7680-098-0.
* ''[[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|Galicia]]'' ([[1994]]). Vigo: [[Edicións Xerais de Galicia]]. 158 páxs. ISBN 978-84-7507-787-1.&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Despois incluído na [[Biblioteca Galega 120]].&lt;/ref&gt;
* ''Luis Seoane desde a memoria'' (1994). Ediciós do Castro, Documentos. ISBN 9788474927030.
* ''A xeración Galaxia'' ([[1996]]). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-8288-037-2.&lt;ref&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/a-xeracion-galaxia/ ''A xeración Galaxia''] no sitio web da editorial.&lt;/ref&gt;
* ''Antolín Faraldo, o gran soñador'' ([[1998]]). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-8302-211-5.
* ''A pesca galega de mar a mar'' (1998). Sada: Ediciós do Castro. 132 páxs. ISBN 978-84-7492-871-6.
* ''A pegada das viaxes'' ([[2000]]). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-84-7680-329-5. Un caderno de bitácora das viaxes por [[España]], [[Europa]], a [[Arxentina]] e o [[Brasil]].
* ''Con Pondal en Bergantiños'' ([[2001]]). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 978-84-8485-006-9.
* ''Ourense sentimental'' (2001). A Coruña: Caixanova. 171 páxs. 
* ''Vigo sentimental'' (2001). Caixanova. 171 páxs.
* ''Cartas de Luís Seoane desde o exilio'' ([[2002]]). Sada: Ediciós do Castro. 188 páxs. ISBN 978-84-8485-059-5.
* ''Camiño andado'' ([[2003]]). Vigo: Galaxia. 280 páxs. ISBN 978-84-8288-632-9. Autobiografía.&lt;ref name=&quot;CAMI&quot;/&gt;
* ''Desde a miña fiestra: 13 figuras da cultura galega contemporánea'' (2003). Palacios Publicidad. 240 páxs. ISBN 9788460759027.
* ''Sinais dunha cultura'' (2003). [[Deputación de Pontevedra]]. ISBN 978-84-8457-138-4.
* ''Lourenzá'' ([[2004]]). Sada: Ediciós do Castro. 128 páxs. ISBN 978-84-8485-137-0.
* ''Palabras a eito'' ([[2005]]). [[Universidade de Santiago de Compostela]]. 111 páxs. ISBN 978-8497505208.&lt;ref name=&quot;PAEITO&quot;/&gt;
[[Ficheiro:Recepción a Francisco Fernández del Riego na súa visita a Buenos Aires en 1954.jpg|miniatura|300px|Recepción a Francisco F. del Riego na súa visita a Buenos Aires en 1954. Na imaxe, entre outros, [[Antón Alonso Ríos]], [[Manuel Puente]] e [[Ramón Suárez Picallo]].]]
=== Narrativa ===
* ''[[O cego de Pumardedón]]'' (1992). Vigo: Ir Indo. 163 páxs. ISBN 978-8476800775. Ficción da súa vivencia da Guerra Civil.
* ''San Andrés de Teixido'' (1993). N.º 24 dos [[Contos do Castromil]]. 22 páxs.&lt;ref&gt;[https://libreriacajondesastre.com/90906-large_default/san-andres-de-teixido-91099.jpg Imaxe da portada de ''San Andrés de Teixido'']&lt;/ref&gt;
* ''Na espera do amigo'' (1994). Vigo: Aguatinta. Con ilustracións de [[Laxeiro]].

=== Edicións e antoloxías ===
* ''Escolma de poesía galega. III. Os contemporáneos'' ([[1955]]). Vigo: Galaxia.
* ''Escolma de poesía galega. IV. O século XIX'' (1957)''.'' Vigo: Galaxia.
* ''Poesías galegas de Francisco Añón (''1966'').'' Vigo: Galaxia.
* ''Poesía galega. Do dezanove ós continuadores'' ([[1976]]). Vigo: Galaxia.
* ''Poesía Galega. Do posmodernismo ós novos'' ([[1980]]). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;{{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |nome=Francisco |título=Poesía galega. Do posmodernismo aos novos |url=https://books.google.es/books?id=54ZrBR3QA70C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false |localización=Vigo |editorial=Galaxia |ano=1980 |isbn=84-7154-354-0 }}&lt;/ref&gt;
* ''Escolma de textos'' de [[Vicente Risco]] ([[1981]]). Real Academia Galega. ISBN 978-92-0-338280-9.
* ''Pensamento galeguista do século XIX'' (1983). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. 200 páxs. ISBN 9788471544322.
* ''Pensamento Galeguista do século XX'' (1983). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-7154-438-4.
* ''Poesía'', de [[Antonio Noriega Varela]] (1991). Vigo: Xerais. ISBN 9788475075464.
* ''Eduardo Blanco Amor: escolma de textos'' (1993). Real Academia Galega. ISBN 84-606-1237-6.

=== Obras colectivas ===
[[Ficheiro:Francisco F del Riego 26-11-2010.JPG|miniatura|Lousa no camposanto de S. Pedro da Ramallosa.]]
* ''Os escritores lucenses arredor de Ánxel Fole'' ([[1986]]). Concello de Lugo.
*''Álvaro Cunqueiro (1911-1981). Unha fotobiografía'' (1991). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-7507-528-0.
* ''Abrir Vigo ó mar'' (1996) Consorcio da Zona Franca de Vigo. Canda [[Alfonso Álvarez Cáccamo|Álvarez Cáccamo]], [[Carlos Casares|Casares]], [[Xaime Garrido|Garrido]], [[Víctor Freixanes]] [[Et alii|et al.]]
* ''Roberto Blanco Torres (1891-1936).'' ''Unha fotobiografía'' (1999). Vigo: Xerais. ISBN 9788483023709.
* ''Manuel Murguía (1833-1923) Unha fotobiografía'' (2000). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-8302-491-1.
*''Portugal norteño. Historia, patrimonio, gastronomia'' (2000). Vigo: Caixavigo. 287 páxs. ISBN 978-84-922080-5-0.
* ''Manuel María'' ([[2001]]). Ophiusa.
* ''Poetas e Narradores nas súas voces (Vol. II).'' ([[2006]]). [[Consello da Cultura Galega]].
* ''Fermín Penzol: unha obra para un país'' ([[2010]]). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-9865-312-0.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Fermín Penzol. Unha obra para un país Galaxia LG3 O soportal da Literatura Galega|url=http://culturagalega.org/lg3/novidade.php?Cod_prdccn=2037|páxina-web=culturagalega.org|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

=== Epistolarios a Fernández del Riego ===
* ''Un epistolario de Ramón Piñeiro'' (2000)''.'' Vigo: Galaxia. 276 páxs. ISBN 978-84-8288-380-9. Selección de cartas que lle dirixiu Ramón Piñeiro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Un epistolario de Ramón Piñeiro|url=https://editorialgalaxia.gal/produto/un-epistolario-de-ramon-pineiro/|páxina-web=Editorial Galaxia|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;
*''Epistolario a Fernández del Riego'', de [[Ricardo Carballo Calero]] (2006). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[https://books.google.es/books?id=J0JHECDuEB0C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false ''Epistolario a Fernández del Riego''] en [[Google Books]].&lt;/ref&gt; ISBN 978-84-8288-893-4.
*''Cartas e lembranzas. Epistolario con Francisco Fernández del Riego 1959-2007'', de [[Xosé Neira Vilas]] ([[2013]]). Vigo: Galaxia.

=== Tradución ===
{{nobots}}
* ''Grandeza e decadencia do reino de Galicia'' de [[Emilio González López]] (1978). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=6084 ''Grandeza e decadencia do reino de Galicia''] na [[Biblioteca da Tradución Galega]].&lt;/ref&gt;
*''As tres laranxas da vida'' de Francesc Boada i Moret (1979). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=3924&amp;tipotra=1 ''As tres laranxas da vida''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
*''Itawa: contos dos peles roxas americanos'' de [[Miquel Desclot]] (1979). Vigo: Galaxia.&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=3995 ''Itawa: contos dos peles roxas americanos''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
*''[[Uvas e granito|Uvas e granito (Unha viaxe por Galicia)]]'' do inglés, de [[Nina Epton]], xunto con Antonio Fernández del Riego (1993). Vigo: [[Ir Indo]].&lt;ref&gt;[http://bibliotraducion.uvigo.es/bibliotraducion/traduccions_ver.php?id=88 ''Uvas e granito''] na Biblioteca da Tradución Galega.&lt;/ref&gt;
&lt;br /&gt;&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Ficheiro:Cos ollos do noso esprito.jpg|''Cos ollos do noso esprito. Ensaios breves'', 1949.
Ficheiro:Historia de la literatura gallega. F. Fernández del Riego. Manuales Galaxia.jpg|''Historia de la literatura gallega''. Manuales Galaxia.
Ficheiro:La Saudade.jpg|miniatura|''La Saudade'', Galaxia, 1953. Obra colectiva.
Ficheiro:Galicia no espello 1954 Ediciones Galicia. Centro Gallego de Buenos Aires 250 pp.jpg|''Galicia no espello''. 1954. Ediciones Galicia.
Ficheiro:Revista Grial 1.jpg|Nº 1 da revista ''[[Grial (revista)|Grial]]'', 1963.
Ficheiro:Historia da literatura galega. F. Fernández del Riego. Galaxia.jpg|''Historia da literatura galega''. Galaxia.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 05, Historia da literatura, F. Fernández del Riego.jpg|[[Biblioteca Básica da Cultura Galega|BBdCG.]] n.º 5. ''Historia da literatura''.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 26, Pensamento Galeguista do Século XIX, F. Fernández del Riego.jpg|BBdCG. n.º 26, ''Pensamento Galeguista do Século XIX''.
Ficheiro:Biblioteca Básica da Cultura Galega, 27, Pensamento Galeguista do Século XX, F. Fernández del Riego.jpg|BBdCG. n.º 27, ''Pensamento Galeguista do Século XX''.
Ficheiro:O señor da casa grande de Cima de Vila.jpg|''O señor da casa grande de Cima de Vila'', 1988.
&lt;/gallery&gt;

== Obra en castelán ==
=== Ensaio ===
* ''Danzas populares gallegas'' (1950). [[Ediciones Galicia]] ([[Centro Gallego de Buenos Aires]]).
* ''[[Historia da literatura galega (1951)|Historia de la literatura gallega]]'' (1951). Vigo: Galaxia.
* ''La saudade'' (1953). Vigo: Galaxia.
* ''Las peregrinaciones a Santiago'' (2004). Vigo: Galaxia, Monterrei. 176 páxs. ISBN 978-84-8288-703-6.&lt;ref name=&quot;PERE&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[https://editorialgalaxia.gal/produto/peregrinaciones-a-santiago/ ''Las peregrinaciones a Santiago''] no sitio web de Galaxia.&lt;/ref&gt;
* ''Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en [[Vida Gallega]], 1956-1962'', 2005, [[Alvarellos Editora]].&lt;ref&gt;[https://alvarelloseditora.gal/es/libro/sesenta-gallegos-ilustres/ ''Sesenta gallegos ilustres''] no sitio web de Alvarellos.&lt;/ref&gt;

=== Obras colectivas ===
* ''Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en [[Vida Gallega]], 1956-1962'' (2005). Lugo: Alvarellos. ISBN 978-84-85311-21-7. En [[lingua castelá|castelán]].
* ''Cinco títulos esenciales para comprender las tradiciones gallegas'' ([[2010]]). Vigo: Galaxia. 904 páxs. ISBN 978-84-9865-278-9.

=== Dicionarios ===
* ''Vocabulario castellano-gallego'' (1973). Vigo: Galaxia.

== Premios e recoñecementos ==
[[Ficheiro:Casa galega da cultura, placa.JPG|miniatura|Placa na [[Casa Galega da Cultura]].]]
[[Ficheiro:Praza Francisco Fernández del Riego.jpg|miniatura|230px|Unha praza de Vigo leva o seu nome.&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;/&gt;]]
[[Ficheiro:Pinacoteca Francisco Fernández del Riego.jpg|miniatura|[[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]].]]
* 1948: Premio de ensaio do [[Centro Gallego de Buenos Aires]]. 
* 1960: Premio Manuel Casás no 1º Certame Literario Baixo Miño.
* 1979: Premio [[Pedrón de Ouro]].
* 1982: Premio Vitalicio da [[Fundación Barrié|Fundación Barrié de la Maza]].
* 1985: [[Medalla Castelao]], da [[Xunta de Galicia|Xunta de Galicia.]]
* 1988: Medalla de Ouro da Cidade, concedida polo Concello de Vigo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Vigo concede la medalla de oro a Fernández del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2020/02/24/vigo-concede-medalla-oro-fernandez-riego/0003_202002V24C4992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=24/2/2020|data-acceso=3/7/2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 1988: [[Premio Trasalba]], pola [[Fundación Otero Pedrayo]].
* 1988: Medalla da Cidade de Vigo.&lt;ref&gt;Fundación Vigueses Distinguidos e Concello de Vigo (2012). [http://fliphtml5.com/gvoh/qrsk ''Vigueses distinguidos. 1985-2011'']. p.&amp;nbsp;103.&lt;/ref&gt;
* 1989: Lugués do ano.
* 1992: Premio de Creación Cultural, outorgado pola Xunta de Galicia.
* 1992: 1º [[Doutor, doutora honoris causa|Doutor Honoris Causa]] da [[Universidade de Vigo]].
* 1992: [[Premio Irmandade do Libro]]: Premio de autor, concedido pola [[Federación de Librarías de Galicia|Federación de Libreiros de Galicia]]. 
* 1993: [[Premios da Crítica Galicia|Galego Egrexio]] pola Fundación Premios da Crítica.
* 1993: Póñenlle o seu nome a unha praza de Vigo.
* 1994: Premio Fernández Latorre de Periodismo, polo xornal ''La Voz de Galicia.''&lt;ref&gt;{{Cita novas |data= 18/12/1994 |url=https://www.lavozdegalicia.es/default/2010/11/26/00171290805196971558775/Fichero/20101126213444176.pdf |xornal=La Voz de Galicia |título=Francisco Fernández del Riego recibió el 36º Premo Fernández Latorre |páxinas=43-46 |lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 1995: [[Premio Otero Pedrayo]], concedido polas Deputacións Provinciais de Galicia.
* 1996: Insignia de Ouro da [[Universidade de Santiago de Compostela|Universidade de Santiago de Compostela.]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=USC TV - Imposición de la Insignia de Oro de la USC a Francisco Fernández del Riego|url=http://tv.usc.gal/mmobj/index/id/1010|páxina-web=tv.usc.gal|data=5/12/1996}}&lt;/ref&gt;
* 1997: Premio das Artes e das Letras de Galicia, pola Xunta de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego Álbum de Galicia|url=http://consellodacultura.gal/noticia.php?id=&amp;tipo=|páxina-web=consellodacultura.gal|data-acceso=3/7/2022|editorial=Consello da Cultura Galega}}&lt;/ref&gt;
* 1998: [[Premio Celanova Casa dos Poetas|Premio Celanova, Casa dos poetas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio &quot;Casa dos Poetas&quot;|url=http://www.currosenriquez.es/premio-casa-dos-poetas/|páxina-web=Fundación Curros Enríquez|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2000: Instálase en Vigo un busto de Fernández del Riego, do escultor Álvaro de la Vega.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego ya tiene una plaza en Vigo|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2000/07/15/francisco-fernandez-riego-plaza-vigo/0003_118333.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=15/7/2000|data-acceso=3/7/2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2001: [[Medalla de Galicia|Medalla de Ouro de Galicia]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Fernández del Riego|url=https://emigracion.xunta.gal/conecendo-galicia/aprende/entrevista/francisco-fernandez-del-riego|páxina-web=emigracion.xunta.gal|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2001: [[Xuíz Honorario|Xuíz honorario]] do [[Couto Mixto]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carlos Núñez, juez honorario del Couto Mixto |url=https://galeguizargalicia.gal/faro-de-vigo-carlos-nunez-juez-honorario-del-couto-mixto/|data=1/7/2012 |data-acceso=3/7/2022 |páxina-web=galeguizargalicia |lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2002: Fillo adoptivo de [[Nigrán]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La corporación de Nigrán nombra hijo adoptivo a Francisco del Riego|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/television/2002/10/19/corporacion-nigran-nombra-hijo-adoptivo-francisco-riego/0003_1283566.htm|xornal=La Voz de Galicia|data=19/10/2002|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2004: [[Premio Laxeiro]], Fundación Laxeiro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio Laxeiro 2004: Don Francisco Fernández del Riego |editorial=Fundación Laxeiro|url=https://laxeiro.org/premio-laxeiro-2004-don-francisco-fernandez-del-riego/|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;
* 2004: Premio Roberto Blanco Torres de Xornalismo Literario e de Opinión VI Premio por ''Palabras a eito''.&lt;ref name=&quot;PAEITO&quot;&gt;{{Cita web|título=Palabras a eito |páxina-web=LG3 O soportal da Literatura Galega|url=http://culturagalega.org/lg3/novidade.php?Cod_prdccn=721|data-acceso=1/6/2021|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 2010: [[Premio Galiza Mártir|Premio ''Galiza Mártir'']] da Fundación Alexandre Bóveda, compartido.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio Galiza Mártir|url=http://alexandreboveda.gal/premio-galiza-martir|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt; 
* 2011: Bo e xeneroso pola [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cesáreo Sánchez Iglesias na homenaxe a Don Paco|url=https://editorialgalaxia.gal/cesareo-sanchez-iglesias-na-homenaxe-a-don-paco/|editorial=Editorial Galaxia|data=4/5/2011|data-acceso=1/6/2021}}&lt;/ref&gt;, da que xa era Membro de Honra.
* 2011: Abre en Vigo un novo museo municipal ao que se lle da o nome de [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pinacoteca Francisco Fernández del Riego. Museo de Vigo &quot;Quiñones de León&quot;.|url=https://www.museodevigo.org/pinacoteca_es.php|páxina-web=www.museodevigo.org|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
* 2013: O [[Parlamento de Galicia]] proclama polo centenario do seu nacemento o Ano de Francisco Fernández del Riego.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=A Xunta de Galicia pon en valor o legado de Francisco Fernández del Riego para conmemorar o centenario do seu nacemento |editorial=Xunta de Galicia|url=https://www.xunta.gal/hemeroteca/-/nova/025148/xunta-galicia-pon-valor-legado-francisco-fernandez-del-riego-para-conmemorar|páxina-web=www.xunta.gal|data-acceso=3/7/2022}}&lt;/ref&gt;
Ademais, recibiu homenaxes, conta cunha placa e mais co nome dunha rúa en Vilanova de Lourenzá e unha praza en Vigo.&lt;ref name=&quot;PRAZA&quot;/&gt;

== Galería de imaxes ==
{{Galería
|align=center
|lines=3
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego cos seus pais Vicente Fernández e Amada del Riego.jpg|Francisco cos seus pais Vicente Fernández e Amada del Riego.
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego e Ricardo Carballo Calero, 1932, Alameda de Santiago de Compostela.jpg|Con Carballo Calero na Alameda de Santiago de Compostela.
|Ficheiro:Fotografía enviada por Francisco Fernández del Riego a Camilo Díaz Baliño no Nadal de 1934.jpg|Vestido cunha [[coroza]], nunha fotografía dedicada a [[Camilo Díaz Baliño]].
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego. Salamanca. 1938 03 06.jpg|En [[Salamanca]] durante a Guerra Civil.
|Ficheiro:Francisco Fernández del Riego e Luís Seoane. Buenos Aires. 1954.jpg|Con [[Luís Seoane]], en Buenos Aires en 1954.
|Ficheiro:Letter_sent_by_Francisco_Fernández_del_Riego_to_Vicente_Risco,_described_in_Museum_of_Vicente_Risco_in_Allariz,_Ourense,_Galicia.jpg|Carta enviada a Risco en 1960 avisándoo de que a censura aprobara ''Leria''.
}}

== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha|02}}
;Referencias
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Refempeza|02}}
* {{Cita libro |nome-editor= F. |apelidos-editor= {{Versaleta|Barrera}} |ligazón-editor= Feliciano Barrera |título= [[Wikipedia:Entradas de Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI|Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI]] |ano= 2002 |editorial= ''[[El Correo Gallego]]'' |isbn= 84-8064-113-4 |páxina=199 |lingua=Es |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-editor=3 |nome-editor=F. |apelidos-editor={{Versaleta|Barrera}} |ligazón-editor=Feliciano Barrera |título=Hijos predilectos y adoptivos de Galicia |ano=2004 |editorial=''El Correo Gallego'' |lugar=Santiago de Compostela |lingua=es |isbn=84-8064-137-1 |ref=harv }}
* {{Cita libro |ligazónautor=Ceferino de Blas|apelidos={{Versaleta|Blas}} |nome=Ceferino de |ano=2013 |título=Fernández del Riego. El guerrero del galleguismo |URL=https://tienda.farodevigo.es/241-fernandez-del-riego-y-faro-de-vigo-el-guerrero-del-galleguismo.html |lugar=Vigo |editorial=''Faro de Vigo'' |isbn=978-84-616-2545-1 |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Conde Muruais}} |nome=Perfecto |ligazónautor=Perfecto Conde Muruais |título=Conversas con Paco del Riego |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]] |ano=2018 |isbn=978-84-9121-395-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |ligazónautor=Antonio Couceiro Freijomil |apelidos={{Versaleta|Couceiro Freijomil}} |nome=Antonio |ano=1951-53 |título=[[Diccionario bio-bibliográfico de escritores]] |volume=II |páxina=63 |editorial=[[Editorial de los Bibliófilos Gallegos|Bibliófilos Gallegos]] |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |nome={{Versaleta|Francisco}} |ligazónautor=Francisco Fernández del Riego |título=[[Wikipedia:Entradas do Diccionario de escritores en lingua galega|Diccionario de escritores en lingua galega]] |editorial= Ediciós do Castro |localización=Sada |ano=1990 |páxina=149 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Giráldez Lomba}} |ano=2010 |título=200 memorias de Vigo |páxina=51 |editorial=[[Caixanova]], ''[[Faro de Vigo]]'' e Alcaldía de Vigo |lingua=es |id=VG 955-2010 |ref=harv}}
* {{Cita libro |ligazónautor=Antón Mascato |apelidos={{Versaleta|Mascato}} |nome=Antón |título=Paco del Riego. Unha historia da restauración política e cultural |ano=2002 |editorial=[[Edicións do Cumio]] |isbn=978-84-8289-207-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro |autor={{Versaleta|[[Xulián Maure Rivas|Maure]], [[Xosé Luís Franco Grande|Franco]], [[Xulio Ríos|Ríos]], [[Alfonso Álvarez Cáccamo|Álvarez]], [[Isaac Díaz Pardo|Díaz]], [[Henrique Monteagudo|Monteagudo]], [[Antón Santamarina|Santamarina]], [[Ramón Lugrís|Lugrís]], [[Bernardino Graña|Graña]], [[Antón Mascato|Mascato]], [[Xosé Ramón Barreiro|Barreiro]]}} [[Et alii|et al.]] |título=Homenaxe a don Paco del Riego, fillo adoptivo de Nigrán'' |formato=libro+[[Disco compacto|CD]] |ano=2003 |editorial=Edicións do Cumio |isbn=84-8289-220-7 |ref=harv }}
* {{Cita enciclopedia |apelidos={{Versaleta|Piñeiro}} |nome={{Versaleta|R.}} et al. |ligazónautor=Ramón Piñeiro |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada|Gran Enciclopedia Galega]] |tipo=[[DVD]] |ano=2005 |isbn=84-87804-88-8 }}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor={{Versaleta|D.}} |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=1995 |título=[[Diccionario da literatura galega|Diccionario da literatura galega. Autores]] |volume=I |páxinas=210-212 |editorial=Editorial Galaxia |ISBN=84-8288-019-5 |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |máscara-editor=3 |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=2000 |título=Diccionario da literatura galega. Obras |volume=III |url=https://books.google.es/books?id=dRYGIwW4kFkC&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PP1#v=onepage&amp;q&amp;f=false |páxina=414 |localización=Vigo |editorial=Editorial Galaxia |isbn=84-8288-365-8 |ref=harv }}
* {{Cita publicación periódica |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |máscara-editor=3 |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |título=Francisco Fernández del Riego |url=https://publicacionsperiodicas.academia.gal/index.php/BRAG/article/view/397/398 |revista=[[Boletín da Real Academia Galega]] |número=372 |páxinas=374-382 |editorial=RAG |doi=10.32766/brag.372  |issn=1576-8767 |ref=harv }}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Diccionario enciclopédico galego universal]] |ano=2003-2004 |volume=27 |páxina=68 |editorial=''[[La Voz de Galicia]]'' |isbn=84-7680-429-6 }}
* {{Cita libro |artigo=Fernández del Riego, Francisco |título=[[Dicionario biográfico de Galicia]] |ano=2010-2011 |volume=2 |páxinas=59-60 |editorial=[[Ir Indo|Ir Indo Edicións]] }}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Diciopedia do século 21]] |volume=2 |páxina=892-893 |ano=2006 |editorial= [[Edicións do Cumio|Do Cumio]], [[Editorial Galaxia|Galaxia]] e [[Ediciós do Castro|do Castro]] |isbn=978-84-8288-942-9}}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Fernández del Riego, Francisco |enciclopedia=[[Enciclopedia Galega Universal]] |ano=1999-2002 |volume=9 |páxina=84 |editorial=[[Ir Indo]] |isbn=84-7680-288-9}}
* {{Cita libro |título=Francisco Fernández del Riego. Vigo dende o corazón de Galicia |url=https://editorialgalaxia.gal/produto/francisco-fernandez-del-riego-vigo-dende-o-corazon-de-galicia/ |ano=2013 |editorial=Galaxia, [[Fundación Penzol]], Concello de Vigo |isbn=978-84-9865-472-1 |ref=harv }}
{{Reftermina}}
{{Multimedia externa
|audio1=[http://www.crtvg.es/cultural/especiais/francisco-fernandez-del-riego-1 ''Amigos''] [[Corporación de Radio e Televisión de Galicia|CRTVG]], 15/11/2013.
}}

=== Outros artigos ===
* [[Pinacoteca Francisco Fernández del Riego]]

=== Ligazóns externas ===
{{Commonscat}}
{{Galicitas}}
* {{Álbum de Galicia|1374}}
* [http://bvg.udc.es/ficha_autor.jsp?id=FraFern%E12&amp;alias=Francisco+Fern%E1ndez+del+Riego Francisco Fernández del Riego] na [[Biblioteca Virtual Galega]].
* [http://consellodacultura.gal/fondos_documentais/epistolarios/persoas.php?p=1374 {{PAGENAME}} no Proxecto Epístola] do Consello da Cultura galega.
* [[Olga Castro|{{Versaleta|Castro}}, Olga]] [[et alii|et al.]] (29/11/2010) [http://www.culturagalega.org/noticia.php?id=17966 &quot;Perfil biográfico do histórico galeguista recentemente falecido&quot;] en ''Culturagalega.org''. [[Consello da Cultura Galega|CCG]].
* [[Malores Villanueva|{{Versaleta|Villanueva Gesteira}}, M. D.]] (13/1/2011). [https://www.fronterad.com/una-mente-lucida-al-servicio-de-galicia/ &quot;Una mente lúcida al servicio de Galicia»&quot;]. ''FronteraD, revista digital'' {{Es}}.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Coruña, Real Academia Galega 02-01b.JPG|40px]]&lt;br/&gt;[[Real Academia Galega|Presidente da RAG]]|período=1997-2001|predecesor=[[Domingo García-Sabell]]|sucesor=[[Xosé Ramón Barreiro]]}}
{{End box}}

{{Día das Letras Galegas}}
{{Medallas Castelao}}
{{Medalla de Ouro de Galicia}}
{{Membros de número da Real Academia Galega}}
{{Onomástica do rueiro de Vigo}}

{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Fernandez del Riego, Francisco}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego| ]]</text>
      <sha1>7cmmd0wphe0i36sk4o9xdcih6v5ttwc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cegueira</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51398</id>
    <revision>
      <id>6163157</id>
      <parentid>6106941</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:27:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>elimino a [[Categoría:Discapacidade]]; engado a [[Categoría:Cegueira]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39417" xml:space="preserve">{{1000}}
{{Redirección|Cego}}
{{Doenza
| nome             = Cegueira
| imaxe            = Watch_for_the_blind2.jpg
| pé               = Reloxo para deficientes visuais
| ICD10            = {{ICD10|H|54|0}}, {{ICD10|H|54|1}}, {{ICD10|H|54|4}}
| ICD9             ={{ICD9|369}}
| ICDO             = 
| OMIM             = 
| OMIM_mult        = 
| DiseasesDB       = 28256
| DiseasesDB_mult  = 
| MedlinePlus      = blindness 
| MedlinePlus_mult = 
| eMedicine_asunto = 
| eMedicine_tema   = 003040 
| eMedicine_mult   = 
| MeSHID           = 
| MeSH_ano         = 
| MeSH_nome        = 
| MeSH_número      = 
| GeneReviewsID    = 
| GeneReviews_nome = 
}}
[[Ficheiro:Blind horse.jpg|miniatura|[[Cabalo]] cego]]
A '''cegueira'''&lt;ref&gt;{{DRAG|cegueira}}&lt;/ref&gt; é a perda do [[Sentido (bioloxía)|sentido]] da [[Visión|vista]].&lt;ref name=&quot;ICO&quot;&gt;Consello Internacional de Oftalmoloxía: [http://www.icoph.org/pdf/visualstandardsreport.pdf &quot;International Standards: Visual Standards — Aspects and Ranges of Vision Loss with Emphasis on Population Surveys.&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921162133/http://www.icoph.org/pdf/visualstandardsreport.pdf |date=21 de setembro de 2009 }} [[PDF]] Abril del 2002. (en inglés)&lt;/ref&gt; A cegueira desde o punto de vista legal é máis complicada de definir e está establecida en [[América do Norte|Norteamérica]] e [[Europa]] cando a agudeza visual da persoa é de 20/200 (6/60) ou menos no [[ollo]] con mellor visión e provisto coa mellor corrección posible. Na práctica significa que un cego debería estar a 2 metros dun obxecto para velo co mesmo grao de claridade co que unha persoa de visión normal o ve desde 20 metros. Algunhas lexislacións tamén consideran cegueira ter un campo de visión menor de 20 graos en lugar dos 180 graos normais.

Ao redor do 10% das persoas consideradas legalmente como cegas o son totalmente. Nos [[Terceiro Mundo|países en vías de desenvolvemento]] a falta de suficiente atención sanitaria provoca maior incidencia de casos de cegueira que nos [[País desenvolvido|países desenvolvidos]]. 
== Epidemioloxía ==
En agosto do [[2014]] o [[Organización Mundial da Saúde]] publicou o artigo ''Visual impairment and blindness'' onde se estimaba que había 285 millóns de persoas (ao redor do 2,6% da poboación mundial) que presentaban deficiencias da visión, destes, uns 346 millóns (un 2%) tiñan unha visión diminuída e 39 millóns (un 0,6%) eran cegos.&lt;ref name=&quot;OMS&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=
|nome=
|enlaceautor=
|coautores=
|título= Visual impairment and blindness
|obra= Fact Sheet N°282
|editor= [[Organización Mundial da Saúde]]
|ano= 2014
|url = http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs282/en/
|formato = Web
|dataacceso= 25 de xullo do 2015 
|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Dos que son cegos o 90% viven en países en vías de desenvolvemento.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Bosanquet N, Mehta P., P. Evidence base to support the UK Vision Strategy. RNIB and The Guide Dogs for the Blind Association&lt;/ref&gt; No mundo a media é de 3.4 persoas que teñen baixa visión, por países e rexións a variación vai desde as 2,4 ata 5,5.&lt;ref name=&quot;WHO&quot;&gt;World Health Organization&lt;/ref&gt; No mesmo ano, en [[Galicia]] había máis de 56.000 persoas con [[retinopatía diabética]], e máis de 58.000 con [[glaucoma]].&lt;ref&gt;{{cita web|título=Presentan un plan para previr a cegueira|url=http://www.crtvg.es/informativos/presentan-un-plan-para-previr-a-cegueira-917628|editor=[[CRTVG]]|dataacceso=20 de outubro de 2016|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161020174235/http://www.crtvg.es/informativos/presentan-un-plan-para-previr-a-cegueira-917628|dataarquivo=20 de outubro de 2016|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

== Deficiencia visual ==

Un '''deficiente visual''' é unha persoa cunha visión que non chega, malia as correcciones ópticas adecuadas, o 100% de [[resto visual]]. O resto visual fórmana dous parámetros de definición visual: a agudeza visual e o campo visual.

O [[agudeza visual]], é a capacidade de distinguir as formas dos obxectos a certa distancia e mídese coa proba das letras (ou as formas xeométricas) de tamaño menguante, establecendo cada liña, vista ou non, nun 10 % da agudeza visual.

O [[campo visual]] é o ángulo que o ollo ve, correspondendo 90º a cada ollo (total 180º). O campo redúcese, ben &quot;pechándose&quot; polos lados, ben de forma aleatoria, debido a manchas que se forman no ollo.

A persoa que, a pesar do uso de correccións ópticas, non consegue chegar ao 100%, pero supera o 50% de resto visual leva unha vida normal e posiblemente non teña conciencia da súa diminución. En cambio, por baixo do 50%, empeza a ter dificultades evidentes e dise que ten baixa visión. Hai que ter en conta que, por baixo do 20% de resto visual, as dificultades visuais son severas e fan imprescindible o uso de técnicas de adaptación.

Cando non se consegue superar o 10% de agudeza e/ou ten restrinxido a só 10º o seu campo visual, considérase entón que padece cegueira legal. Finalmente, se non ve máis que zonas difusas de iluminación e sombra, ou ben nada en absoluto, fálase de cegueira total.&lt;ref&gt;[http://www.b1b2b3.org/es/ ACCDV Associació Catalana de Cecs i Disminuïts Visuals - PMF] {{es}}&lt;/ref&gt;

== Tipos de cegueira ==
* '''Cegueira parcial''': é cando a persoa ve con baixa visión ou non ten a suficiente capacidade de ter unha boa visión e vense obrigados a usar [[lentes]] para ter boa visión.
* '''Ceguera total ou completa''': é cando a persoa non ve nin sente absolutamente nada, nin sequera [[luz]] nin o seu reflexo (resplandor).

== Principais causas de cegueira ==
=== Enfermidades ===
[[Ficheiro:Cataract in human eye.png|miniatura|dereita|220px|Catarata nun ollo humano.]]
* [[Catarata]]s: ocasiona o 48% das cegueiras, ten tratamento [[cirurxía|cirúrxico]]
* [[Glaucoma]]: máis frecuente a partir dos 50 anos ocasiona o 12% dos casos de ceguera e ten tratamento especialmente nas fases iniciais.
* [[Dexeneración macular asociada á idade]]: pódese tratar pero non curar e é a causa dun 9% das cegueiras.
* [[Tracoma]]: (4%) é a causa principal de cegueira infecciosa mundial.&lt;ref&gt;[http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs382/en/ Trachoma]&lt;/ref&gt;
* Opacidade da [[córnea]]: (5%).
* [[Retinopatía diabética|Retinopatía por diabetes]]: pódese tratar pero non curar e é a causa dun 5% das cegueiras.
* [[Uveíte]]: e a inflamación da [[úvea]].
* [[Malnutrición]]: asociada con outras consecuencias

=== Anormalidades e lesións ===
* Lesións no [[lóbulo occipital]] do [[cerebro]].
* Accidentes con lesións por axentes físicos ou químicos.

=== Defectos xenéticos ===
* [[Albinismo]]: As persoas con albinismo usualmente sofren de deterioración á vista estendida no grao de cegueira parcial, aínda que poucos presentan cegueira total.
* [[Amaurose conxénita de Leber]]: unha distrofia da [[retina]] que pode causar a cegueira total ou unha perda severa da visión na infancia.
* [[Aniridia]]. Falta [[conxénita]] do [[Iris (anatomía)|iris]] do [[ollo]].
* Recentes descubrimentos no [[xenoma humano]] identificaron outras causas xenéticas de baixa visión ou cegueira. Unha delas é o [[síndrome de Bardet-Biedl]].

== Tratamento ==
Un estudo de 2008 publicado no ''New England Journal of Medicine''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |autor=Bainbridge J. W., Smith A. J., Barker S. S., ''et al.'' |título=Effect of gene therapy on visual function in Leber's congenital amaurosis |editor=N. Engl. J. Med. |volume=358 |número=21 |páxinas=2231–9 |ano=2008 |pmid=18441371 |doi=10.1056/NEJMoa0802268 |url=http://content.nejm.org/cgi/content/abstract/NEJMoa0802268}}&lt;/ref&gt; puxo a proba o efecto do uso da [[terapia xénica]] para contribuír a restaurar a vista de pacientes cunha forma rara de cegueira herdada, coñecida como amaurose conxénita de Leber, ou ACL. A amaurose conxénita de Leber dana os receptores de luz da [[retina]] e habitualmente comeza a afectar a vista a principios da nenez, e a vista vai empeorando ata que se chega a unha cegueira completa cara á idade de trinta anos.

Este estudo utilizou un [[arrefriado|virus do arrefriado común]] para levar unha versión normal do xene chamado RPE65 directamente aos ollos dos pacientes afectados. Notablemente, os tres pacientes (de idades de 19, 22 e 25 anos) responderon ben ao tratamento e afirmaron que a vista melloraralles logo deste tratamento. Debido á idade dos pacientes e a natureza dexenerativa da ACL, a mellora da vista nos pacientes de terapia xénica anima os investigadores. Espérase que a terapia xénica poida ser aínda máis eficaz nos pacientes de ACL máis novos que sufriron unha perda de vista limitada, así como noutros individuos parcial ou totalmente cegos.

== Técnicas de adaptación e axudas ==
[[Ficheiro:Long cane folded.jpg|miniatura|Un bastón branco pregable, e semi-pregado]]
=== Para a mobilidade ===
Ferramentas como o '''[[bastón branco]]''' coa punta vermella -símbolo internacional da cegueira - utilízanse para mellorar a mobilidade. É un bastón longo que amplía a sensación táctil do alcance do usuario. A persoa cega dálle un movemento baixo de varrido, na traxectoria prevista do percorrido, para así detectar os obstáculos.
 
Un '''[[can guía]]''' é un [[can]] [[adestramento|adestrado]] para guiar persoas cegas ou cunha deficiencia visual grave, ou para axudalas nos traballos da fogar. Cando conduce os deficientes visuales, o can debe ter a capacidade de discernir eventuais perigos debidos a obstáculos suspendidos, o que require cans de intelixencia bastante elevada e un adestramento avanzado.&lt;ref name=&quot;Port1&quot;&gt;[http://www.lerparaver.com/mobilidade_amigos.html Cans guía - os mellores amigos dos cegos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131217053636/http://www.lerparaver.com/mobilidade_amigos.html |date=17 de decembro de 2013 }} {{pt}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Port2&quot;&gt;[http://www.acapo-centro.rcts.pt/escola.htm Escola de cans guía para cegos en Mortágua, Portugal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060128204440/http://www.acapo-centro.rcts.pt/escola.htm |date=28 de xaneiro de 2006 }} {{pt}}&lt;/ref&gt;

=== Para a lectura ===
[[Ficheiro:DSC 4050-MR-Braille.jpg|esquerda|thumbnail|135px|Unha persoa le en braille.]]
{{Artigo principal|Braille}}
O '''[[braille]]''' é un sistema de lectura e escritura táctil deseñado para as persoas cegas. Foi inventado a mediados do [[século XIX]] polo francés [[Louis Braille]]. Onde cada carácter (e algún indicador, como por exemplo o de maiúsculas) está representado por unha caixa. Cada caixa braille consta de seis puntos nun rectángulo de tres filas e dúas columnas. Por cada caixa haberá unha determinada combinación en relevo destes puntos, que permitirá a identificación do carácter.

Un [[Braille#Escrita Braille|teclado braille]] é un teclado que permite a introdución de caracteres dunha forma máis sinxela (polos invidentes) que un teclado convencional, ao dispoñer de menos teclas.

Coa chegada da informática unha serie de dispositivos e de software apareceron para axudar ás persoas cegas ou con dificultade importante da visión. Entre estes están os [[escáner|escánere]]s con [[Optical Character Recognition|recoñecemento óptico de caracteres]], os [[lector de pantalla|lectores de pantalla]] etc.

{{clear}}

=== Identificación de cores ===

==== Métodos electrónicos ====
Importante, por exemplo, para poder determinar a [[cor]] da roupa que o cego se pon ou compra, para separar a roupa que se poña na lavadora, saber se hai a luz acesa nunha habitación (para poder acendela ou apagala).

Así existen aparellos do tamaño dun mando dunha TV, que se conecta a uns audífonos e a persoa cega entón pode escoitar con voz humana a identificación da cor. Ponse en contacto o lector do aparello co obxecto que se quere identificar a cor, pulsase un botón e o aparello di a cor. É necesario que o obxecto estea iluminado. Así pode dicir vermello marrón escuro ou gris pálido. Non pode identificar tramados de cores, deben ser sólidos.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.juntadeandalucia.es/averroes/caidv/interedvisual/icv/tecnologia_para_ciegos_y_dv.pdf |título=Tecnología para ciegos y deficientes visuales. Recopilación de recursos gratuitos en la Red |autor=Manuel Bueno Martín |editor=Junta de Andalucía |data=2003 |dataacceso=15 de xuño de 2015 |lingua=castelán |data-arquivo=12 de abril de 2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120412202255/http://www.juntadeandalucia.es/averroes/caidv/interedvisual/icv/tecnologia_para_ciegos_y_dv.pdf |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.caretec.at/ColorTest_Colorino.1576.0.html?&amp;cHash=577d0b4c1b&amp;detail=22 |título=ColorTest Memo |autor=Caretec |data=2011 |lingua=castelán |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160310071358/http://caretec.at/colortest_colorino.1576.0.html?&amp;chash=577d0b4c1b&amp;detail=22 |dataarquivo=10 de marzo de 2016 |data-acceso=14 de xuño de 2015 }}&lt;/ref&gt;

Tamén esta na etapa final de deseño un aparello, baseado na [[sinestesia]], que asociaría as cores a música. A tonalidade sería indicada pola nota musical (así unha nota aguda indicaría unha cor de tonalidade clara e unha nota grave unha de cor escura) e a cor polo instrumento (así a [[frauta doce]] indicaría o [[amarelo]], o [[clarinete]] o [[azul]], os [[tambor]]es o [[vermello]] ou o [[piano]] o [[verde]]). Probouse en nenos e adolescentes.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.elmundo.es/elmundo/2009/03/24/baleares/1237890476.html |título=‘COL.diesis’, escuchar los sonidos del color |editor=El Mundo |data=2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://dmi.uib.es/~ugiv/papers/09/%5BRossi09%5DIV09COLdiesis.pdf |título=COL.diesis: Transforming Colour into Melody and Implementing the Result in a Colour Sensor Device |autor=Jessica Rossi i cols |data=2009 |data-acceso=14 de xuño de 2015 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120110132255/http://dmi.uib.es/~ugiv/papers/09/%5BRossi09%5DIV09COLdiesis.pdf |dataarquivo=10 de xaneiro de 2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.urp.edu.pe/pdf/ingenieria/electronica/CIR-9_INTERCON2011_3erP_SISTEMA_DE_DESARROLLO_DE_SINESTESIA_COLOR-SONIDO_PARA_INVIDENTES_UTILIZANDO.pdf |título=Sistema de desarrollo de sinestesia color-sonido para invidentes utilizando un protocolo de audio |autor=Luis Córdova, Diego Otárola. Marvin Rodríguez. |data=2011 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt;

==== Método por tacto ====
[[Ficheiro:ConstanzSystem Cyntia.jpg|miniatura|Unha persoa cega identificando unha flor coas súas cores]]
Trátase dun sistema de identificación polo tacto, xa que logo, similar ao Braille. Actualmente utilizado en talleres educativos e de lecer para a identificación da cor en obras de arte, que deben estar preparadas, é dicir, que teñan un relevo cos signos e, mellor, uns límites da cor e a tonalidade a identificar. É, a diferenza dos sistemas electrónicos, independente dun aparello ou dunha lingua. Desenvolvido por Constanza Bonilla ([[Sistema Constanz]]),&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.xtec.cat/entitats/apamms/jornades/setena/constanza/Geometr%C3%ADa%20y%20Color%20Sistema.pdf |título=Enseñanza táctil - geometría y color. Juegos didácticos para niños ciegos y videntes |autor=Constanza Bonilla Monroy |data=9 de marzo do2010 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt; identifica a cor polas cores básicas (amarelo: unha liña recta; vermello: unha liña en zigzag; azul: unha liña ondulada), ou na súa combinación (así o verde sería unha liña recta -amarelo- e unha liña ondulada -azul-), e por tonalidades (claro: unha redonda; escuro: un punto; moi escuro: catro puntos etc.).&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://md21011.pbworks.com/w/page/33023377/Sistema%20Constanz_integrales |título=Sistema Constanz |autor=Alba Marqués |data=2011 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt;

== Vida dos cegos ==
[[Ficheiro:Semaforopedonale.jpg|miniatura|200px|Un [[semáforo]] con [[altofalante]]s para cegos.]]
[[Ficheiro:Caoguia2006.jpg|miniatura|200px|Un cego co seu can guía en [[Brasilia]], no [[Brasil]].]]
Hai varios xeitos de minimizar os efectos negativos da cegueira para os que a sofren. Son exemplos os [[semáforo]] especialmente adaptados para eles, os [[cans guía]] ou o [[Braille]], un sistema de escritura baseado no [[tacto]] que lles permite ler. Así mesmo os avances tecnolóxicos procuraron diferentes aparellos que permite ás persoas cegas e deficientes visuales obter un nivel de integración na sociedade bastante alto. Así, por exemplo, o desenvolvemento de [[software]] e periféricos permite a estes interaccionar cos ordenadores e teléfonos. Varias adaptacións en obxectos cotiáns, os cales son adaptados para permitir a interpretación destes vía o [[tacto]] Tamén están presentes e tidos en conta pola sociedade, así diferentes moedas foron adaptadas para cegos como o [[euro]] etc.
{{Cadro de citas
 | cita  =&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''Consideracións sobre ás habilidades dos cegos'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
Na Europa occidental considerouse que as persoas cegas eran máis adecuadas para estudar carreiras de letras que de ciencias, en cambio na Unión Soviética dixeron o contrario, xa que dicían que tiñan máis facilidade para imaxinar e pensar, e xa que logo daríaselles mellor unha carreira de matemáticas ou física.&lt;ref name=&quot;avui&quot;/&gt;
&lt;/poem&gt;
 | fonte =
 | largo =210px
 | aliñamento=dereita
}}
Pedro Zurita, exsecretario xeral da Unión Mundial de Cegos durante 14 anos (1986-2000), nunha entrevista publicada no diario [[Avui]] o 16 de xuño de 2009, recalcaba: «''Poderiamos dicir que a España é o país con maior número de ocupados cegos e co mellor xeito de crear esta ocupación''» e « '' ... conseguiuse que a ocupación laboral en persoas que teñen idade de traballar sexa prácticamente igual en persoas cegas que en persoas con visión''».&lt;ref name=&quot;avui&quot;&gt;Diario [[Avui]], 28 novembro do 2008: [http://www.elpuntavui.cat/societat/article/5-societat/281994--locupacio-laboral-dels-cecs-a-lestat-espanyol-esta-practicament-equiparada-a-la-de-les-persones-amb-visio-.html L'ocupació laboral dels cecs a l'Estat espanyol està pràcticament equiparada a la de les persones amb visió, entrevista amb Pedro Zurita] {{ca}}&lt;/ref&gt;

Durante o [[século XX]] a [[Unión Soviética]] tiña unha alta porcentaxe de cegos ocupados, xa que había moitas empresas que debían ter un 50% de persoas sen vista no seu persoal. Debido ao colapso desta e outras situacións, moitas persoas cegas quedáronse sen traballo, o que produciu unha gran diminución no emprego deste colectivo.

Un dos principais problemas en torno ao emprego das persoas cegas sucede no feito de que moitas das ocupacións que eran tidas, tradicionalmente, como saídas laborais para este colectivo están sufrindo grandes cambios, por exemplo en [[Francia]] e [[Italia]] dáse este problema, xa que unha das principais tarefas que ocupaban os cegos estase informatizando moito, os telefonistas. Pola súa banda, [[Inglaterra]] é o país de Europa onde hai unha gama maior de profesións dedicadas ás persoas cegas. En canto a EE. UU., estes son unha sociedade moito máis flexible nunha serie de aspectos e por iso mesmo as persoas cegas teñen un abanico moito maior de postos de traballo e posibilidades.
=== O deporte ===
As persoas con cegueira ou discapacidade visual poden practicar diferentes deportes que requiren algunhas adaptacións sinxelas. [[Natación]], [[atletismo]], [[ciclismo]] en tándem, [[judo]], [[Esquí (deporte)|esquí]], [[fútbol sala]], [[Alpinismo|montañismo]], [[xadrez]] ou [[goalball]] (este último creouse especialmente para persoas cegas e organízase en dúas porterías, 3 persoas a cada lado e unha pelota con cascabeis) son algunhas das disciplinas deportivas que non teñen barreiras. A Federación Española de Deportes para Cegos (FEDC), entidade que xestiona todo o referente ao deporte de competición das persoas con discapacidade visual, tramitou, en 2005, 3.103 licenzas deportivas, e organizou, durante este ano, 143 actividades deportivas de competición, nas que participaron 5.494 deportistas cegos e deficientes visuais.

== Primeiros auxilios ==
Ante unha perda de visión débese contactar co médico ou acudir á sala de urxencias inmediatamente. A maioría das formas graves de perda da visión son indoloras e a ausencia de dor de ningún xeito diminúe a necesidade urxente de conseguir atención médica. Moitas formas de perda da visión só dan unha marxe de tempo breve no cal pódense tratar en forma exitosa.
== Crenzas respecto das persoas cegas ==

A [[sociedade]] adoita asignar á poboación discapacitada un rol e basea a súa experiencia nas crenzas, mitos, xeneralizacións e actitudes que rodean a cada condición particular de minusvalía. Hai moitas crenzas sobre as persoas discapacitadas visualmente por exemplo que son [[músico]]s, dependentes ou [[Sen teito|indixentes]].

Algunhas destas crenzas orixínanse na nosa herdanza cultural; outros, na pouca experiencia que se ten con persoas que teñen impedimentos visuais severos, o que tenden a salientar os aspectos descoñecidos e ás veces misteriosos da discapacidade.&lt;ref&gt;Michael E. Monbeck, ''The meaning of blindness: attitudes toward blindness and blind people''; 1973&lt;/ref&gt;

En tempos antigos víase ás persoas cegas como [[profeta]]s, como intérpretes de soños e como [[sabedoría|sabios]]. Hoxe moitas persoas creen que a falta de visión dota ao individuo con habilidades, tales como [[oído]] e [[tacto]] e, sobre todo, [[música]]. De feito, con todo, non hai evidencia, de que as persoas cegas teñan grandes habilidades nestas áreas.

== Crenzas das persoas cegas ==

As persoas cegas e impedidas visuais tamén teñen varias crenzas respecto de quen ten visión normal. O Dr.Herbert Rusal conclúe que a envexa cara ao normal, a impaciencia cos outros por non comprender a súa situación e as esixencias por consideracións especiais que se observan nalgunhas persoas diminuídas visuais modifícanse máis efectivamente a través da interacción con persoas normais e axudando ás persoas impedidas visuais a desenvolver autoconceptos máis realistas. A integración actual de nenos e mozos discapacitados visuais en escolas comúns debería axudar a, tanto cegos como videntes, adaptarse e tamén a desenvolver actitudes máis positivas duns cara aos outros.

As actitudes das persoas cegas en canto aos efectos do seu impedimento representan dous puntos de vista opostos: que a cegueira é un verdadeiro desastre ou que é unha parvada ou só un inconveniente práctico.&lt;ref&gt;Donald D. Kirtley, ''The psychology of blindness''. 1975&lt;/ref&gt; Berthold Lowenfeld, é un notable educador de cegos e diminuídos visuais, presenta unha posición moderada, indica que a cegueira impón no individuo tres grandes limitacións: Na cantidade e variedade de experiencias, na capacidade para desprazarse e no control do ambiente e a súa relación con el mesmo. Lowenfeld veo como os ''«efectos obxectivos da cegueira»''. A forma en que un individuo actúa ou aprende a adaptarse ao impedimento depende de diversas variables subxectivas: personalidade, discapacitados adicionais e factores relacionados co impedimento visual incluíndo grao de visión, causa, idade, momento en que se produce e condición actual. Este recoñecemento da natureza crítica do impedimento, con opcións para a adaptación a este parece reconciliar os aparentes puntos de vista extremos.
== O neno deficiente visual ==
Cando o neno sofre unha perda sensorial, as confusións entre as percepcións do mundo externo e as súas propias, son maiores polo que a carencia afectiva forma parte, de xeito frecuente.

A situación de illamento na que quedan mergullados os nenos con déficit sensorial e, de forma especial, os nenos cegos, provoca unha maior percepción das sensacións internas e perceptivas, en detrimento dos datos que lle aporta o mundo externo. Esta modificación do equilibrio dinámico modifica as fronteiras do eu e altera o sentimento de identidade persoal modificando o equilibrio entre os grandes campos referentes. Un déficit sensorial pode alterar os procesos de desenvolvemento psíquico e social, polo feito de producirse unha alteración nas formas de comunicación e diálogo entre a criatura e o seu medio.

A maior cantidade de información chega ao ser humano a través do sentido da vista, directa ou indirectamente. É dicir, que cando un [[bebé]] nace privado da visión non pode acceder á estimulación luminosa, nin tampouco á que lle proporciona o coñecemento do espazo inmediato (manipulación, percepción de distancias, recoñecemento de formas e diferentes tamaños...). Así, pois, o bebé cego non estimulado recibirá moita menos información que o bebé vidente, e as súas experiencias serán moito menos variadas. Ademais, terá dificultades para explorar a súa contorna, para aprender a través da imitación e para establecer relacións cos obxectos e as outras persoas (entender que o mundo chega máis aló do seu propio corpo).

Os educadores que comprobaron que os nenos cegos seguen un desenvolvemento paralelo ao dos nenos videntes, parten dunhas ideas básicas para afrontar a educación dos nenos deficientes visuais desde os primeiros meses de vida:

O organismo posúe outras vías sensoriais (olfactivas, táctiles, auditivas) que, adecuadamente estimuladas, poden compensar en gran medida a falta de visión, polo que non se altera seriamente o desenvolvemento evolutivo xeral.
O desenvolvemento do neno cego non é o mesmo que o do neno deficiente visual grave que posúe restos visuais. Isto é moi importante á hora de establecer as actividades do programa de atención precoz.
Un bebé cego que non recibe ningún tipo de estimulación intencional é máis pasivo porque non pode atender aos estímulos visuais nin captar os obxectos que o rodean. Non se trata dunha incapacidade do bebé cego para reaccionar, senón da falta de instrumentos que lle permitan facelo. O desenvolvemento da capacidade auditiva e táctil tampouco son innatas, senón que tamén terán que desenvolverse mediante a aprendizaxe.
A linguaxe é un instrumento de información fundamental para as persoas cegas desde os primeiros momentos. Sérvelles de contacto co medio que os rodea, sobre todo cando non é posible manter un contacto táctil (obxectos afastados, persoas, espazos, eventos...).

== Aspectos psicolóxicos da cegueira ==

O déficit visual tradúcese nunha redución da cantidade de información que o suxeito recibe do ambiente, limitándose ás oportunidades que ofrece o medio, e que son importantes para a construción do coñecemento sobre o mundo exterior. Este feito non necesariamente orixina problemas no desenvolvemento psicolóxico. Non existe evidencia de que a deficiencia visual grave leve problemas psicolóxicos ou deficiencias no desenvolvemento. Si é certo que as experiencias do individuo están limitadas, pero o organismo dispón doutras vías de recolleita de información, que pode substituír ou complementar a vía visual.

Moitas veces obsérvase que o neno cego está máis tempo que o vidente nalgunhas das etapas evolutivas, xa que a falta de visión pode actuar como freo ao desenvolvemento, facendo máis lento o paso cara a unha etapa superior. Á hora de comprender o desenvolvemento evolutivo do neno invidente é necesario ter a referencia do neno vidente.
=== A primeira infancia (período sensoriomotor) ===

Na primeira infancia o bebé coñece o mundo exterior a través de sons, cheiros ou os contactos corporais coas nais ou persoas encargadas da súa atención. A actividade fundamental do neno durante os seus primeiros catro e cinco primeiros meses de vida, é relacionarse cos demais seres humanos, basicamente cos seus pais.

Varios autores remarcan a importancia, que na especie humana, teñen os intercambios visuais nas primeiras interaccións comunicativas entre o bebé e o adulto. Ademais os nenos, desde o primeiro día prestan atención aos estímulos visuais. No caso dos deficientes visuais dispoñen de alternativas á visión para relacionarse e establecer pautas de comunicación non verbal cos adultos. Desde as primeiras semanas, estes nenos prestan atención á voz da súa nai, e tamén mostran o xesto innato de relaxación da cara que os adultos interpretan como unha [[risa]].

O desenvolvemento desta etapa está baseado na intelixencia práctica, na percepción de sensacións da contorna, a través dos primeiros movementos. Ata os 4 meses, a falta de visión non é aínda un factor determinante. O bebé segue un nivel de desenvolvemento normal, exercitando os reflexos propios e innatos, excepto dar resposta a estímulos luminosos. Adquire as primeiras habilidades, centradas no dominio do corpo.

Nas dúas primeiras etapas do período sensoriomotor, o desenvolvemento dun neno cego é similar ao dun neno vidente. Na terceira etapa deste período comezan as diferenzas entre o bebé cego e o vidente. Os bebés cegos teñen máis dificultade en relación á mobilidade, debido á falta de estímulos visuais do exterior. En canto ao desenvolvemento dos esquemas sensoriomotores dise que o [[tacto]] e o [[oído]] son menos apropiadas que a visión para coñecer o espazo e os obxectos, xa que proporcionan unha información moito máis secuencial e fragmentaria. A coordinación audio-manual, aparece máis tarde. A partir dos 4 meses os bebés videntes comezan a desenvolver por unha banda, o hábito de coller obxectos que perciben a través da visión, e doutra banda a permanencia dos obxectos. Nos nenos cegos isto non ocorre así, xa que se produce un considerable atraso, debido á coordinación óculo-manual, que é máis dificultosa, e xa que logo máis lenta. Estes nenos construirán a permanencia dos obxectos táctiles. Unha vez cheguen coa man aos obxectos sonoros, comezarán a coordinar as imaxes táctiles e as auditivas.

A partir dos 7 meses empezan a buscar obxectos que antes tiveron nas mans. Preto dos nove meses empezan a utilizar algunhas pautas de procura destes obxectos, e aproximadamente ao redor dos 12 meses xa buscan obxectos guiándose polo son que emiten.

O desenvolvemento motor e postural dos bebés normalmente está dentro da idade normal para os videntes. Así pois os nenos cegos ben estimulados, non teñen problemas no desenvolvemento do control postural, aínda que os movementos espontáneos están atrasados.

O pouco coñecemento que ten o cego do espazo exterior e os obxectos, fai que a seguridade e a motivación do neno sexan menores que nos nenos videntes. En canto á conduta de gatear, non debe ser estimulada de forma artificial, porque resulta inapropiada en falta da visión. Neste sentido o gateo iníciase cara aos doce meses e a marcha, preto dos dezanove. Unha vez que se move dunha forma autónoma, accede á cuarta e quinta etapa da intelixencia sensoriomotora, realiza experiencias co obxecto para estudalo. Unha vez adquiridas estas condutas, resultaralle máis fácil a relación coa contorna, a través da experimentación con estes.

Para os nenos cegos, as mans son un instrumento de vital importancia para tratar de coñecer o mundo e para evitar obstáculos, e polo tanto resultaría pouco optativo que as utilizasen como pernas para camiñar.

A intelixencia interpretativa nos nenos cegos maniféstase na capacidade que teñen para imitar, en falta do modelo, nos nenos invidentes existe atraso na adquisición do pensamento representativo, debido a que utilizan palabras que representan obxectos que son próximos ao propio corpo. Este atraso compénsase durante os dous e tres anos, e a súa linguaxe pódese considerar normal.

=== Período preescolar (etapa preoperatoria) ===

A partir dos dous anos, se o neno cego adquirió a noción de permanencia do obxecto, empeza a ser capaz de facer representacións de cousas, aínda que lonxe do desenvolvemento do pensamento representativo, que chegará coa adolescencia. Este período é determinado polo desenvolvemento da linguaxe, como mediador entre o obxecto e a súa representación.

Aínda que o [[linguaxe]] dos deficientes visuais presente algunhas características diferenciais derivadas do acceso á información, en falta de visión, pódese afirmar que non existen problemas no desenvolvemento da linguaxe.

As primeiras palabras que din os nenos cegos responden a aqueles obxectos que poden coñecer cos sistemas sensoriais, fundamentalmente obxectos domésticos. Desde que estes nenos comezan a falar, ademais de utilizar a linguaxe para a acción educativa, tamén cumpre outras funcións para compensar os problemas que xera a falta de visión no desenvolvemento simbólico.

Os nenos cegos presentan problemas na utilización de pronombres persoais e posesivos nas conversacións; este feito reflicte as dificultades que ten na comprensión dos cambios de roles. Cabe destacar a dificultade que teñen os nenos cegos para utilizar vías visuais de apoio á comunicación verbal, e ao mesmo tempo a necesidade que manifestan que os adultos poidan interpretar estas vías alternativas.

Aínda que as condutas persoais sexan unha evolución similar á dos nenos videntes, o inicio da marcha vén atrasado debido á falta de estímulos do exterior, así como a adquisición de permanencia dos obxectos, a práctica do xogo simbólico. Algúns autores falaron dun atraso nos primeiros xogos de ficción dos nenos cegos. É case imposible que os invidentes reproduzan igual que os videntes as escenas da vida diaria nas que non teñen acceso visual. Por iso é polo que os nenos cegos recorren ás imitacións verbais. A substitución de obxectos no xogo simbólico evoluciona de forma paralela en cegos e videntes. Parece que os nenos invidentes atopen máis fácil planificar o xogo que realizalo; isto manifesta, de novo, a importancia do desenvolvemento da linguaxe, en falta da visión.
=== Etapa escolar ===

A maior parte dos estudos realizados con nenos cegos e deficientes visuais en idades comprendidas entre 6 e 12 anos ocúpanse de estudar varios aspectos do seu desenvolvemento cognoscitivo.

A maioría de investigacións realizadas sobre o desenvolvemento cognoscitivo e a aprendizaxe dos nenos deficientes visuais no período escolar toman como referencia a teoría de [[Jean Piaget|Piaget]] e a escola de Xenebra, que propugna a existencia dunha secuencia universal de desenvolvemento, que se produce ao longo de tres grandes períodos ou estadios: sensoriomotor, operacións concretas e operacións formais.

Pódese afirmar que o desenvolvemento intelectual dos nenos invidentes non presenta problemas serios, pero si que ten unhas características peculiares. O feito de que accedan a boa parte da información co tacto, fai que lles que sexa máis difícil realizar tarefas de contido figurativo e espacial.

Unha das dificultades que ten o neno, é establecer a comunicación verbal e pre-verbal cos adultos sobre os obxectos. Estes problemas derivan, por unha banda, do feito de ter que coñecer os obxectos mediante sistemas sensoriais diferentes á visión e, polo outro, da dificultade que representa para o neno o feito de atopar xestos alternativos á sinalización visual que sexan entendidos polas súas familias.

Desde o punto de vista intelectual están perfectamente integrados nas aulas e non teñen problemas de integración para seguir os contidos normais do currículo ordinario. É con todo, necesario que a escola cubra as necesidades educativas especiais que teñen estes nenos.

Aínda que non teñen problemas de intelixencia, a miúdo estes deficientes presentan atraso escolar. Este feito prodúcese porque o acceso á información escrita, como é o Braille, é moito máis lento.
=== A adolescencia ===

É a etapa do desenvolvemento do ser humano que segue á puberdade e caracterízase por unha serie de cambios físicos e psicolóxicos, afectivos, sociais e  cognoscitivos, moi importantes. Danse cambios na imaxe corporal dos mozos e mozas aos que acompañarán transformacións na personalidade, na motivación, e tamén nas relacións afectivas e sociais. Deben aceptar que se atopan na situación de aceptar as súas novas capacidades motoras e sexuais, o que lle produce un importante efecto psicolóxico cun aumento na toma de conciencia e interese polo propio corpo.

Tamén se dan cambios na forma de pensar e de resolver problemas que á súa vez inflúen e  modulan a personalidade adolescente. Estas transformacións que se producen no organismo despois da puberdade fan que a imaxe corporal do mozo cambie de forma notable e rápida, pasando da de neno á de adulto.

Os estudos baseados ​​na teoría de  Piaget indican que non existen diferenzas entre os cegos e os videntes na resolución de tarefas do chamado pensamento formal. O neno cego é capaz de utilizar esta forma de pensamento para razoar sobre as súas situacións posibles. Parece que os cegos solucionan, nesta etapa, os problemas  figurativos derivados das súas dificultades visuais.

Por outra banda, o desenvolvemento intelectual que se produce durante esta etapa permite aos invidentes reflexionar sobre o seu propio problema o que os pode levar a rexeitar a súa propia imaxe, a non relacionarse cos mozos do outro sexo e, en consecuencia, a non integrarse en grupos adolescentes.

En canto ao desenvolvemento afectivo e social dos adolescentes cegos, sábese que é unha etapa na que os cambios físicos levan importantes modificacións na personalidade e nas súas relacións cos demais. Tendo en conta que algúns autores afirman que neste período pode ser unha etapa difícil para os mozos e mozas con deficiencias visuais, na que se poden producir problemas de integración social, co grupo, non necesariamente será unha etapa conflitiva, sempre que se atopen integrados nos seus contextos máis próximos da socialización, como poden ser os amigos, a escola ou a familia.

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat|Visual impairment}}
=== Outros artigos ===
* [[Braille]]
* [[Can guía|Cans guía]]
* [[Daltonismo]]
* [[Discapacidade]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.once.es/new/otras-webs/galego ONCE (Organización Nacional de Cegos de España)] {{gl}}
* [http://www.once.es/new/otras-webs/galego/os-servizos-sociais-a-razon-de-ser-da-once/prevencion-da-cegueira Prevención da cegueira] {{gl}}
* [https://web.archive.org/web/20040216080131/http://salud.discapnet.es/discapacidades+y+deficiencias/deficiencias+visuales/index.htm Descrición de deficiencias visuais (Disc@pnet)] 
* [http://www.once.es/home.cfm?id=619&amp;nivel=4&amp;orden=6 Braillín, un boneco atractivo para calquera neno, con ou sen discapacidade, que permite familiarizarse co sistema de escritura e lectura braille] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070315084419/http://www.once.es/home.cfm?id=619&amp;nivel=4&amp;orden=6 |date=15 de marzo de 2007 }}. 
* [http://www.rehasoft.com Axudas Técnicas]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210311080934/https://www.rehasoft.com/ |date=11 de marzo de 2021 }} {{es}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Oftalmoloxía]]
[[Categoría:Cegueira| ]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]]</text>
      <sha1>sctadoer5ntntrsu4quqaa35bvaoxdi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163158</id>
      <parentid>6163157</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:27:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>elimino a [[Categoría:Oftalmoloxía]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39388" xml:space="preserve">{{1000}}
{{Redirección|Cego}}
{{Doenza
| nome             = Cegueira
| imaxe            = Watch_for_the_blind2.jpg
| pé               = Reloxo para deficientes visuais
| ICD10            = {{ICD10|H|54|0}}, {{ICD10|H|54|1}}, {{ICD10|H|54|4}}
| ICD9             ={{ICD9|369}}
| ICDO             = 
| OMIM             = 
| OMIM_mult        = 
| DiseasesDB       = 28256
| DiseasesDB_mult  = 
| MedlinePlus      = blindness 
| MedlinePlus_mult = 
| eMedicine_asunto = 
| eMedicine_tema   = 003040 
| eMedicine_mult   = 
| MeSHID           = 
| MeSH_ano         = 
| MeSH_nome        = 
| MeSH_número      = 
| GeneReviewsID    = 
| GeneReviews_nome = 
}}
[[Ficheiro:Blind horse.jpg|miniatura|[[Cabalo]] cego]]
A '''cegueira'''&lt;ref&gt;{{DRAG|cegueira}}&lt;/ref&gt; é a perda do [[Sentido (bioloxía)|sentido]] da [[Visión|vista]].&lt;ref name=&quot;ICO&quot;&gt;Consello Internacional de Oftalmoloxía: [http://www.icoph.org/pdf/visualstandardsreport.pdf &quot;International Standards: Visual Standards — Aspects and Ranges of Vision Loss with Emphasis on Population Surveys.&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921162133/http://www.icoph.org/pdf/visualstandardsreport.pdf |date=21 de setembro de 2009 }} [[PDF]] Abril del 2002. (en inglés)&lt;/ref&gt; A cegueira desde o punto de vista legal é máis complicada de definir e está establecida en [[América do Norte|Norteamérica]] e [[Europa]] cando a agudeza visual da persoa é de 20/200 (6/60) ou menos no [[ollo]] con mellor visión e provisto coa mellor corrección posible. Na práctica significa que un cego debería estar a 2 metros dun obxecto para velo co mesmo grao de claridade co que unha persoa de visión normal o ve desde 20 metros. Algunhas lexislacións tamén consideran cegueira ter un campo de visión menor de 20 graos en lugar dos 180 graos normais.

Ao redor do 10% das persoas consideradas legalmente como cegas o son totalmente. Nos [[Terceiro Mundo|países en vías de desenvolvemento]] a falta de suficiente atención sanitaria provoca maior incidencia de casos de cegueira que nos [[País desenvolvido|países desenvolvidos]]. 
== Epidemioloxía ==
En agosto do [[2014]] o [[Organización Mundial da Saúde]] publicou o artigo ''Visual impairment and blindness'' onde se estimaba que había 285 millóns de persoas (ao redor do 2,6% da poboación mundial) que presentaban deficiencias da visión, destes, uns 346 millóns (un 2%) tiñan unha visión diminuída e 39 millóns (un 0,6%) eran cegos.&lt;ref name=&quot;OMS&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=
|nome=
|enlaceautor=
|coautores=
|título= Visual impairment and blindness
|obra= Fact Sheet N°282
|editor= [[Organización Mundial da Saúde]]
|ano= 2014
|url = http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs282/en/
|formato = Web
|dataacceso= 25 de xullo do 2015 
|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Dos que son cegos o 90% viven en países en vías de desenvolvemento.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Bosanquet N, Mehta P., P. Evidence base to support the UK Vision Strategy. RNIB and The Guide Dogs for the Blind Association&lt;/ref&gt; No mundo a media é de 3.4 persoas que teñen baixa visión, por países e rexións a variación vai desde as 2,4 ata 5,5.&lt;ref name=&quot;WHO&quot;&gt;World Health Organization&lt;/ref&gt; No mesmo ano, en [[Galicia]] había máis de 56.000 persoas con [[retinopatía diabética]], e máis de 58.000 con [[glaucoma]].&lt;ref&gt;{{cita web|título=Presentan un plan para previr a cegueira|url=http://www.crtvg.es/informativos/presentan-un-plan-para-previr-a-cegueira-917628|editor=[[CRTVG]]|dataacceso=20 de outubro de 2016|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161020174235/http://www.crtvg.es/informativos/presentan-un-plan-para-previr-a-cegueira-917628|dataarquivo=20 de outubro de 2016|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

== Deficiencia visual ==

Un '''deficiente visual''' é unha persoa cunha visión que non chega, malia as correcciones ópticas adecuadas, o 100% de [[resto visual]]. O resto visual fórmana dous parámetros de definición visual: a agudeza visual e o campo visual.

O [[agudeza visual]], é a capacidade de distinguir as formas dos obxectos a certa distancia e mídese coa proba das letras (ou as formas xeométricas) de tamaño menguante, establecendo cada liña, vista ou non, nun 10 % da agudeza visual.

O [[campo visual]] é o ángulo que o ollo ve, correspondendo 90º a cada ollo (total 180º). O campo redúcese, ben &quot;pechándose&quot; polos lados, ben de forma aleatoria, debido a manchas que se forman no ollo.

A persoa que, a pesar do uso de correccións ópticas, non consegue chegar ao 100%, pero supera o 50% de resto visual leva unha vida normal e posiblemente non teña conciencia da súa diminución. En cambio, por baixo do 50%, empeza a ter dificultades evidentes e dise que ten baixa visión. Hai que ter en conta que, por baixo do 20% de resto visual, as dificultades visuais son severas e fan imprescindible o uso de técnicas de adaptación.

Cando non se consegue superar o 10% de agudeza e/ou ten restrinxido a só 10º o seu campo visual, considérase entón que padece cegueira legal. Finalmente, se non ve máis que zonas difusas de iluminación e sombra, ou ben nada en absoluto, fálase de cegueira total.&lt;ref&gt;[http://www.b1b2b3.org/es/ ACCDV Associació Catalana de Cecs i Disminuïts Visuals - PMF] {{es}}&lt;/ref&gt;

== Tipos de cegueira ==
* '''Cegueira parcial''': é cando a persoa ve con baixa visión ou non ten a suficiente capacidade de ter unha boa visión e vense obrigados a usar [[lentes]] para ter boa visión.
* '''Ceguera total ou completa''': é cando a persoa non ve nin sente absolutamente nada, nin sequera [[luz]] nin o seu reflexo (resplandor).

== Principais causas de cegueira ==
=== Enfermidades ===
[[Ficheiro:Cataract in human eye.png|miniatura|dereita|220px|Catarata nun ollo humano.]]
* [[Catarata]]s: ocasiona o 48% das cegueiras, ten tratamento [[cirurxía|cirúrxico]]
* [[Glaucoma]]: máis frecuente a partir dos 50 anos ocasiona o 12% dos casos de ceguera e ten tratamento especialmente nas fases iniciais.
* [[Dexeneración macular asociada á idade]]: pódese tratar pero non curar e é a causa dun 9% das cegueiras.
* [[Tracoma]]: (4%) é a causa principal de cegueira infecciosa mundial.&lt;ref&gt;[http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs382/en/ Trachoma]&lt;/ref&gt;
* Opacidade da [[córnea]]: (5%).
* [[Retinopatía diabética|Retinopatía por diabetes]]: pódese tratar pero non curar e é a causa dun 5% das cegueiras.
* [[Uveíte]]: e a inflamación da [[úvea]].
* [[Malnutrición]]: asociada con outras consecuencias

=== Anormalidades e lesións ===
* Lesións no [[lóbulo occipital]] do [[cerebro]].
* Accidentes con lesións por axentes físicos ou químicos.

=== Defectos xenéticos ===
* [[Albinismo]]: As persoas con albinismo usualmente sofren de deterioración á vista estendida no grao de cegueira parcial, aínda que poucos presentan cegueira total.
* [[Amaurose conxénita de Leber]]: unha distrofia da [[retina]] que pode causar a cegueira total ou unha perda severa da visión na infancia.
* [[Aniridia]]. Falta [[conxénita]] do [[Iris (anatomía)|iris]] do [[ollo]].
* Recentes descubrimentos no [[xenoma humano]] identificaron outras causas xenéticas de baixa visión ou cegueira. Unha delas é o [[síndrome de Bardet-Biedl]].

== Tratamento ==
Un estudo de 2008 publicado no ''New England Journal of Medicine''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |autor=Bainbridge J. W., Smith A. J., Barker S. S., ''et al.'' |título=Effect of gene therapy on visual function in Leber's congenital amaurosis |editor=N. Engl. J. Med. |volume=358 |número=21 |páxinas=2231–9 |ano=2008 |pmid=18441371 |doi=10.1056/NEJMoa0802268 |url=http://content.nejm.org/cgi/content/abstract/NEJMoa0802268}}&lt;/ref&gt; puxo a proba o efecto do uso da [[terapia xénica]] para contribuír a restaurar a vista de pacientes cunha forma rara de cegueira herdada, coñecida como amaurose conxénita de Leber, ou ACL. A amaurose conxénita de Leber dana os receptores de luz da [[retina]] e habitualmente comeza a afectar a vista a principios da nenez, e a vista vai empeorando ata que se chega a unha cegueira completa cara á idade de trinta anos.

Este estudo utilizou un [[arrefriado|virus do arrefriado común]] para levar unha versión normal do xene chamado RPE65 directamente aos ollos dos pacientes afectados. Notablemente, os tres pacientes (de idades de 19, 22 e 25 anos) responderon ben ao tratamento e afirmaron que a vista melloraralles logo deste tratamento. Debido á idade dos pacientes e a natureza dexenerativa da ACL, a mellora da vista nos pacientes de terapia xénica anima os investigadores. Espérase que a terapia xénica poida ser aínda máis eficaz nos pacientes de ACL máis novos que sufriron unha perda de vista limitada, así como noutros individuos parcial ou totalmente cegos.

== Técnicas de adaptación e axudas ==
[[Ficheiro:Long cane folded.jpg|miniatura|Un bastón branco pregable, e semi-pregado]]
=== Para a mobilidade ===
Ferramentas como o '''[[bastón branco]]''' coa punta vermella -símbolo internacional da cegueira - utilízanse para mellorar a mobilidade. É un bastón longo que amplía a sensación táctil do alcance do usuario. A persoa cega dálle un movemento baixo de varrido, na traxectoria prevista do percorrido, para así detectar os obstáculos.
 
Un '''[[can guía]]''' é un [[can]] [[adestramento|adestrado]] para guiar persoas cegas ou cunha deficiencia visual grave, ou para axudalas nos traballos da fogar. Cando conduce os deficientes visuales, o can debe ter a capacidade de discernir eventuais perigos debidos a obstáculos suspendidos, o que require cans de intelixencia bastante elevada e un adestramento avanzado.&lt;ref name=&quot;Port1&quot;&gt;[http://www.lerparaver.com/mobilidade_amigos.html Cans guía - os mellores amigos dos cegos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131217053636/http://www.lerparaver.com/mobilidade_amigos.html |date=17 de decembro de 2013 }} {{pt}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Port2&quot;&gt;[http://www.acapo-centro.rcts.pt/escola.htm Escola de cans guía para cegos en Mortágua, Portugal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060128204440/http://www.acapo-centro.rcts.pt/escola.htm |date=28 de xaneiro de 2006 }} {{pt}}&lt;/ref&gt;

=== Para a lectura ===
[[Ficheiro:DSC 4050-MR-Braille.jpg|esquerda|thumbnail|135px|Unha persoa le en braille.]]
{{Artigo principal|Braille}}
O '''[[braille]]''' é un sistema de lectura e escritura táctil deseñado para as persoas cegas. Foi inventado a mediados do [[século XIX]] polo francés [[Louis Braille]]. Onde cada carácter (e algún indicador, como por exemplo o de maiúsculas) está representado por unha caixa. Cada caixa braille consta de seis puntos nun rectángulo de tres filas e dúas columnas. Por cada caixa haberá unha determinada combinación en relevo destes puntos, que permitirá a identificación do carácter.

Un [[Braille#Escrita Braille|teclado braille]] é un teclado que permite a introdución de caracteres dunha forma máis sinxela (polos invidentes) que un teclado convencional, ao dispoñer de menos teclas.

Coa chegada da informática unha serie de dispositivos e de software apareceron para axudar ás persoas cegas ou con dificultade importante da visión. Entre estes están os [[escáner|escánere]]s con [[Optical Character Recognition|recoñecemento óptico de caracteres]], os [[lector de pantalla|lectores de pantalla]] etc.

{{clear}}

=== Identificación de cores ===

==== Métodos electrónicos ====
Importante, por exemplo, para poder determinar a [[cor]] da roupa que o cego se pon ou compra, para separar a roupa que se poña na lavadora, saber se hai a luz acesa nunha habitación (para poder acendela ou apagala).

Así existen aparellos do tamaño dun mando dunha TV, que se conecta a uns audífonos e a persoa cega entón pode escoitar con voz humana a identificación da cor. Ponse en contacto o lector do aparello co obxecto que se quere identificar a cor, pulsase un botón e o aparello di a cor. É necesario que o obxecto estea iluminado. Así pode dicir vermello marrón escuro ou gris pálido. Non pode identificar tramados de cores, deben ser sólidos.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.juntadeandalucia.es/averroes/caidv/interedvisual/icv/tecnologia_para_ciegos_y_dv.pdf |título=Tecnología para ciegos y deficientes visuales. Recopilación de recursos gratuitos en la Red |autor=Manuel Bueno Martín |editor=Junta de Andalucía |data=2003 |dataacceso=15 de xuño de 2015 |lingua=castelán |data-arquivo=12 de abril de 2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120412202255/http://www.juntadeandalucia.es/averroes/caidv/interedvisual/icv/tecnologia_para_ciegos_y_dv.pdf |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.caretec.at/ColorTest_Colorino.1576.0.html?&amp;cHash=577d0b4c1b&amp;detail=22 |título=ColorTest Memo |autor=Caretec |data=2011 |lingua=castelán |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160310071358/http://caretec.at/colortest_colorino.1576.0.html?&amp;chash=577d0b4c1b&amp;detail=22 |dataarquivo=10 de marzo de 2016 |data-acceso=14 de xuño de 2015 }}&lt;/ref&gt;

Tamén esta na etapa final de deseño un aparello, baseado na [[sinestesia]], que asociaría as cores a música. A tonalidade sería indicada pola nota musical (así unha nota aguda indicaría unha cor de tonalidade clara e unha nota grave unha de cor escura) e a cor polo instrumento (así a [[frauta doce]] indicaría o [[amarelo]], o [[clarinete]] o [[azul]], os [[tambor]]es o [[vermello]] ou o [[piano]] o [[verde]]). Probouse en nenos e adolescentes.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.elmundo.es/elmundo/2009/03/24/baleares/1237890476.html |título=‘COL.diesis’, escuchar los sonidos del color |editor=El Mundo |data=2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://dmi.uib.es/~ugiv/papers/09/%5BRossi09%5DIV09COLdiesis.pdf |título=COL.diesis: Transforming Colour into Melody and Implementing the Result in a Colour Sensor Device |autor=Jessica Rossi i cols |data=2009 |data-acceso=14 de xuño de 2015 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120110132255/http://dmi.uib.es/~ugiv/papers/09/%5BRossi09%5DIV09COLdiesis.pdf |dataarquivo=10 de xaneiro de 2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.urp.edu.pe/pdf/ingenieria/electronica/CIR-9_INTERCON2011_3erP_SISTEMA_DE_DESARROLLO_DE_SINESTESIA_COLOR-SONIDO_PARA_INVIDENTES_UTILIZANDO.pdf |título=Sistema de desarrollo de sinestesia color-sonido para invidentes utilizando un protocolo de audio |autor=Luis Córdova, Diego Otárola. Marvin Rodríguez. |data=2011 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt;

==== Método por tacto ====
[[Ficheiro:ConstanzSystem Cyntia.jpg|miniatura|Unha persoa cega identificando unha flor coas súas cores]]
Trátase dun sistema de identificación polo tacto, xa que logo, similar ao Braille. Actualmente utilizado en talleres educativos e de lecer para a identificación da cor en obras de arte, que deben estar preparadas, é dicir, que teñan un relevo cos signos e, mellor, uns límites da cor e a tonalidade a identificar. É, a diferenza dos sistemas electrónicos, independente dun aparello ou dunha lingua. Desenvolvido por Constanza Bonilla ([[Sistema Constanz]]),&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.xtec.cat/entitats/apamms/jornades/setena/constanza/Geometr%C3%ADa%20y%20Color%20Sistema.pdf |título=Enseñanza táctil - geometría y color. Juegos didácticos para niños ciegos y videntes |autor=Constanza Bonilla Monroy |data=9 de marzo do2010 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt; identifica a cor polas cores básicas (amarelo: unha liña recta; vermello: unha liña en zigzag; azul: unha liña ondulada), ou na súa combinación (así o verde sería unha liña recta -amarelo- e unha liña ondulada -azul-), e por tonalidades (claro: unha redonda; escuro: un punto; moi escuro: catro puntos etc.).&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://md21011.pbworks.com/w/page/33023377/Sistema%20Constanz_integrales |título=Sistema Constanz |autor=Alba Marqués |data=2011 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt;

== Vida dos cegos ==
[[Ficheiro:Semaforopedonale.jpg|miniatura|200px|Un [[semáforo]] con [[altofalante]]s para cegos.]]
[[Ficheiro:Caoguia2006.jpg|miniatura|200px|Un cego co seu can guía en [[Brasilia]], no [[Brasil]].]]
Hai varios xeitos de minimizar os efectos negativos da cegueira para os que a sofren. Son exemplos os [[semáforo]] especialmente adaptados para eles, os [[cans guía]] ou o [[Braille]], un sistema de escritura baseado no [[tacto]] que lles permite ler. Así mesmo os avances tecnolóxicos procuraron diferentes aparellos que permite ás persoas cegas e deficientes visuales obter un nivel de integración na sociedade bastante alto. Así, por exemplo, o desenvolvemento de [[software]] e periféricos permite a estes interaccionar cos ordenadores e teléfonos. Varias adaptacións en obxectos cotiáns, os cales son adaptados para permitir a interpretación destes vía o [[tacto]] Tamén están presentes e tidos en conta pola sociedade, así diferentes moedas foron adaptadas para cegos como o [[euro]] etc.
{{Cadro de citas
 | cita  =&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''Consideracións sobre ás habilidades dos cegos'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
Na Europa occidental considerouse que as persoas cegas eran máis adecuadas para estudar carreiras de letras que de ciencias, en cambio na Unión Soviética dixeron o contrario, xa que dicían que tiñan máis facilidade para imaxinar e pensar, e xa que logo daríaselles mellor unha carreira de matemáticas ou física.&lt;ref name=&quot;avui&quot;/&gt;
&lt;/poem&gt;
 | fonte =
 | largo =210px
 | aliñamento=dereita
}}
Pedro Zurita, exsecretario xeral da Unión Mundial de Cegos durante 14 anos (1986-2000), nunha entrevista publicada no diario [[Avui]] o 16 de xuño de 2009, recalcaba: «''Poderiamos dicir que a España é o país con maior número de ocupados cegos e co mellor xeito de crear esta ocupación''» e « '' ... conseguiuse que a ocupación laboral en persoas que teñen idade de traballar sexa prácticamente igual en persoas cegas que en persoas con visión''».&lt;ref name=&quot;avui&quot;&gt;Diario [[Avui]], 28 novembro do 2008: [http://www.elpuntavui.cat/societat/article/5-societat/281994--locupacio-laboral-dels-cecs-a-lestat-espanyol-esta-practicament-equiparada-a-la-de-les-persones-amb-visio-.html L'ocupació laboral dels cecs a l'Estat espanyol està pràcticament equiparada a la de les persones amb visió, entrevista amb Pedro Zurita] {{ca}}&lt;/ref&gt;

Durante o [[século XX]] a [[Unión Soviética]] tiña unha alta porcentaxe de cegos ocupados, xa que había moitas empresas que debían ter un 50% de persoas sen vista no seu persoal. Debido ao colapso desta e outras situacións, moitas persoas cegas quedáronse sen traballo, o que produciu unha gran diminución no emprego deste colectivo.

Un dos principais problemas en torno ao emprego das persoas cegas sucede no feito de que moitas das ocupacións que eran tidas, tradicionalmente, como saídas laborais para este colectivo están sufrindo grandes cambios, por exemplo en [[Francia]] e [[Italia]] dáse este problema, xa que unha das principais tarefas que ocupaban os cegos estase informatizando moito, os telefonistas. Pola súa banda, [[Inglaterra]] é o país de Europa onde hai unha gama maior de profesións dedicadas ás persoas cegas. En canto a EE. UU., estes son unha sociedade moito máis flexible nunha serie de aspectos e por iso mesmo as persoas cegas teñen un abanico moito maior de postos de traballo e posibilidades.
=== O deporte ===
As persoas con cegueira ou discapacidade visual poden practicar diferentes deportes que requiren algunhas adaptacións sinxelas. [[Natación]], [[atletismo]], [[ciclismo]] en tándem, [[judo]], [[Esquí (deporte)|esquí]], [[fútbol sala]], [[Alpinismo|montañismo]], [[xadrez]] ou [[goalball]] (este último creouse especialmente para persoas cegas e organízase en dúas porterías, 3 persoas a cada lado e unha pelota con cascabeis) son algunhas das disciplinas deportivas que non teñen barreiras. A Federación Española de Deportes para Cegos (FEDC), entidade que xestiona todo o referente ao deporte de competición das persoas con discapacidade visual, tramitou, en 2005, 3.103 licenzas deportivas, e organizou, durante este ano, 143 actividades deportivas de competición, nas que participaron 5.494 deportistas cegos e deficientes visuais.

== Primeiros auxilios ==
Ante unha perda de visión débese contactar co médico ou acudir á sala de urxencias inmediatamente. A maioría das formas graves de perda da visión son indoloras e a ausencia de dor de ningún xeito diminúe a necesidade urxente de conseguir atención médica. Moitas formas de perda da visión só dan unha marxe de tempo breve no cal pódense tratar en forma exitosa.
== Crenzas respecto das persoas cegas ==

A [[sociedade]] adoita asignar á poboación discapacitada un rol e basea a súa experiencia nas crenzas, mitos, xeneralizacións e actitudes que rodean a cada condición particular de minusvalía. Hai moitas crenzas sobre as persoas discapacitadas visualmente por exemplo que son [[músico]]s, dependentes ou [[Sen teito|indixentes]].

Algunhas destas crenzas orixínanse na nosa herdanza cultural; outros, na pouca experiencia que se ten con persoas que teñen impedimentos visuais severos, o que tenden a salientar os aspectos descoñecidos e ás veces misteriosos da discapacidade.&lt;ref&gt;Michael E. Monbeck, ''The meaning of blindness: attitudes toward blindness and blind people''; 1973&lt;/ref&gt;

En tempos antigos víase ás persoas cegas como [[profeta]]s, como intérpretes de soños e como [[sabedoría|sabios]]. Hoxe moitas persoas creen que a falta de visión dota ao individuo con habilidades, tales como [[oído]] e [[tacto]] e, sobre todo, [[música]]. De feito, con todo, non hai evidencia, de que as persoas cegas teñan grandes habilidades nestas áreas.

== Crenzas das persoas cegas ==

As persoas cegas e impedidas visuais tamén teñen varias crenzas respecto de quen ten visión normal. O Dr.Herbert Rusal conclúe que a envexa cara ao normal, a impaciencia cos outros por non comprender a súa situación e as esixencias por consideracións especiais que se observan nalgunhas persoas diminuídas visuais modifícanse máis efectivamente a través da interacción con persoas normais e axudando ás persoas impedidas visuais a desenvolver autoconceptos máis realistas. A integración actual de nenos e mozos discapacitados visuais en escolas comúns debería axudar a, tanto cegos como videntes, adaptarse e tamén a desenvolver actitudes máis positivas duns cara aos outros.

As actitudes das persoas cegas en canto aos efectos do seu impedimento representan dous puntos de vista opostos: que a cegueira é un verdadeiro desastre ou que é unha parvada ou só un inconveniente práctico.&lt;ref&gt;Donald D. Kirtley, ''The psychology of blindness''. 1975&lt;/ref&gt; Berthold Lowenfeld, é un notable educador de cegos e diminuídos visuais, presenta unha posición moderada, indica que a cegueira impón no individuo tres grandes limitacións: Na cantidade e variedade de experiencias, na capacidade para desprazarse e no control do ambiente e a súa relación con el mesmo. Lowenfeld veo como os ''«efectos obxectivos da cegueira»''. A forma en que un individuo actúa ou aprende a adaptarse ao impedimento depende de diversas variables subxectivas: personalidade, discapacitados adicionais e factores relacionados co impedimento visual incluíndo grao de visión, causa, idade, momento en que se produce e condición actual. Este recoñecemento da natureza crítica do impedimento, con opcións para a adaptación a este parece reconciliar os aparentes puntos de vista extremos.
== O neno deficiente visual ==
Cando o neno sofre unha perda sensorial, as confusións entre as percepcións do mundo externo e as súas propias, son maiores polo que a carencia afectiva forma parte, de xeito frecuente.

A situación de illamento na que quedan mergullados os nenos con déficit sensorial e, de forma especial, os nenos cegos, provoca unha maior percepción das sensacións internas e perceptivas, en detrimento dos datos que lle aporta o mundo externo. Esta modificación do equilibrio dinámico modifica as fronteiras do eu e altera o sentimento de identidade persoal modificando o equilibrio entre os grandes campos referentes. Un déficit sensorial pode alterar os procesos de desenvolvemento psíquico e social, polo feito de producirse unha alteración nas formas de comunicación e diálogo entre a criatura e o seu medio.

A maior cantidade de información chega ao ser humano a través do sentido da vista, directa ou indirectamente. É dicir, que cando un [[bebé]] nace privado da visión non pode acceder á estimulación luminosa, nin tampouco á que lle proporciona o coñecemento do espazo inmediato (manipulación, percepción de distancias, recoñecemento de formas e diferentes tamaños...). Así, pois, o bebé cego non estimulado recibirá moita menos información que o bebé vidente, e as súas experiencias serán moito menos variadas. Ademais, terá dificultades para explorar a súa contorna, para aprender a través da imitación e para establecer relacións cos obxectos e as outras persoas (entender que o mundo chega máis aló do seu propio corpo).

Os educadores que comprobaron que os nenos cegos seguen un desenvolvemento paralelo ao dos nenos videntes, parten dunhas ideas básicas para afrontar a educación dos nenos deficientes visuais desde os primeiros meses de vida:

O organismo posúe outras vías sensoriais (olfactivas, táctiles, auditivas) que, adecuadamente estimuladas, poden compensar en gran medida a falta de visión, polo que non se altera seriamente o desenvolvemento evolutivo xeral.
O desenvolvemento do neno cego non é o mesmo que o do neno deficiente visual grave que posúe restos visuais. Isto é moi importante á hora de establecer as actividades do programa de atención precoz.
Un bebé cego que non recibe ningún tipo de estimulación intencional é máis pasivo porque non pode atender aos estímulos visuais nin captar os obxectos que o rodean. Non se trata dunha incapacidade do bebé cego para reaccionar, senón da falta de instrumentos que lle permitan facelo. O desenvolvemento da capacidade auditiva e táctil tampouco son innatas, senón que tamén terán que desenvolverse mediante a aprendizaxe.
A linguaxe é un instrumento de información fundamental para as persoas cegas desde os primeiros momentos. Sérvelles de contacto co medio que os rodea, sobre todo cando non é posible manter un contacto táctil (obxectos afastados, persoas, espazos, eventos...).

== Aspectos psicolóxicos da cegueira ==

O déficit visual tradúcese nunha redución da cantidade de información que o suxeito recibe do ambiente, limitándose ás oportunidades que ofrece o medio, e que son importantes para a construción do coñecemento sobre o mundo exterior. Este feito non necesariamente orixina problemas no desenvolvemento psicolóxico. Non existe evidencia de que a deficiencia visual grave leve problemas psicolóxicos ou deficiencias no desenvolvemento. Si é certo que as experiencias do individuo están limitadas, pero o organismo dispón doutras vías de recolleita de información, que pode substituír ou complementar a vía visual.

Moitas veces obsérvase que o neno cego está máis tempo que o vidente nalgunhas das etapas evolutivas, xa que a falta de visión pode actuar como freo ao desenvolvemento, facendo máis lento o paso cara a unha etapa superior. Á hora de comprender o desenvolvemento evolutivo do neno invidente é necesario ter a referencia do neno vidente.
=== A primeira infancia (período sensoriomotor) ===

Na primeira infancia o bebé coñece o mundo exterior a través de sons, cheiros ou os contactos corporais coas nais ou persoas encargadas da súa atención. A actividade fundamental do neno durante os seus primeiros catro e cinco primeiros meses de vida, é relacionarse cos demais seres humanos, basicamente cos seus pais.

Varios autores remarcan a importancia, que na especie humana, teñen os intercambios visuais nas primeiras interaccións comunicativas entre o bebé e o adulto. Ademais os nenos, desde o primeiro día prestan atención aos estímulos visuais. No caso dos deficientes visuais dispoñen de alternativas á visión para relacionarse e establecer pautas de comunicación non verbal cos adultos. Desde as primeiras semanas, estes nenos prestan atención á voz da súa nai, e tamén mostran o xesto innato de relaxación da cara que os adultos interpretan como unha [[risa]].

O desenvolvemento desta etapa está baseado na intelixencia práctica, na percepción de sensacións da contorna, a través dos primeiros movementos. Ata os 4 meses, a falta de visión non é aínda un factor determinante. O bebé segue un nivel de desenvolvemento normal, exercitando os reflexos propios e innatos, excepto dar resposta a estímulos luminosos. Adquire as primeiras habilidades, centradas no dominio do corpo.

Nas dúas primeiras etapas do período sensoriomotor, o desenvolvemento dun neno cego é similar ao dun neno vidente. Na terceira etapa deste período comezan as diferenzas entre o bebé cego e o vidente. Os bebés cegos teñen máis dificultade en relación á mobilidade, debido á falta de estímulos visuais do exterior. En canto ao desenvolvemento dos esquemas sensoriomotores dise que o [[tacto]] e o [[oído]] son menos apropiadas que a visión para coñecer o espazo e os obxectos, xa que proporcionan unha información moito máis secuencial e fragmentaria. A coordinación audio-manual, aparece máis tarde. A partir dos 4 meses os bebés videntes comezan a desenvolver por unha banda, o hábito de coller obxectos que perciben a través da visión, e doutra banda a permanencia dos obxectos. Nos nenos cegos isto non ocorre así, xa que se produce un considerable atraso, debido á coordinación óculo-manual, que é máis dificultosa, e xa que logo máis lenta. Estes nenos construirán a permanencia dos obxectos táctiles. Unha vez cheguen coa man aos obxectos sonoros, comezarán a coordinar as imaxes táctiles e as auditivas.

A partir dos 7 meses empezan a buscar obxectos que antes tiveron nas mans. Preto dos nove meses empezan a utilizar algunhas pautas de procura destes obxectos, e aproximadamente ao redor dos 12 meses xa buscan obxectos guiándose polo son que emiten.

O desenvolvemento motor e postural dos bebés normalmente está dentro da idade normal para os videntes. Así pois os nenos cegos ben estimulados, non teñen problemas no desenvolvemento do control postural, aínda que os movementos espontáneos están atrasados.

O pouco coñecemento que ten o cego do espazo exterior e os obxectos, fai que a seguridade e a motivación do neno sexan menores que nos nenos videntes. En canto á conduta de gatear, non debe ser estimulada de forma artificial, porque resulta inapropiada en falta da visión. Neste sentido o gateo iníciase cara aos doce meses e a marcha, preto dos dezanove. Unha vez que se move dunha forma autónoma, accede á cuarta e quinta etapa da intelixencia sensoriomotora, realiza experiencias co obxecto para estudalo. Unha vez adquiridas estas condutas, resultaralle máis fácil a relación coa contorna, a través da experimentación con estes.

Para os nenos cegos, as mans son un instrumento de vital importancia para tratar de coñecer o mundo e para evitar obstáculos, e polo tanto resultaría pouco optativo que as utilizasen como pernas para camiñar.

A intelixencia interpretativa nos nenos cegos maniféstase na capacidade que teñen para imitar, en falta do modelo, nos nenos invidentes existe atraso na adquisición do pensamento representativo, debido a que utilizan palabras que representan obxectos que son próximos ao propio corpo. Este atraso compénsase durante os dous e tres anos, e a súa linguaxe pódese considerar normal.

=== Período preescolar (etapa preoperatoria) ===

A partir dos dous anos, se o neno cego adquirió a noción de permanencia do obxecto, empeza a ser capaz de facer representacións de cousas, aínda que lonxe do desenvolvemento do pensamento representativo, que chegará coa adolescencia. Este período é determinado polo desenvolvemento da linguaxe, como mediador entre o obxecto e a súa representación.

Aínda que o [[linguaxe]] dos deficientes visuais presente algunhas características diferenciais derivadas do acceso á información, en falta de visión, pódese afirmar que non existen problemas no desenvolvemento da linguaxe.

As primeiras palabras que din os nenos cegos responden a aqueles obxectos que poden coñecer cos sistemas sensoriais, fundamentalmente obxectos domésticos. Desde que estes nenos comezan a falar, ademais de utilizar a linguaxe para a acción educativa, tamén cumpre outras funcións para compensar os problemas que xera a falta de visión no desenvolvemento simbólico.

Os nenos cegos presentan problemas na utilización de pronombres persoais e posesivos nas conversacións; este feito reflicte as dificultades que ten na comprensión dos cambios de roles. Cabe destacar a dificultade que teñen os nenos cegos para utilizar vías visuais de apoio á comunicación verbal, e ao mesmo tempo a necesidade que manifestan que os adultos poidan interpretar estas vías alternativas.

Aínda que as condutas persoais sexan unha evolución similar á dos nenos videntes, o inicio da marcha vén atrasado debido á falta de estímulos do exterior, así como a adquisición de permanencia dos obxectos, a práctica do xogo simbólico. Algúns autores falaron dun atraso nos primeiros xogos de ficción dos nenos cegos. É case imposible que os invidentes reproduzan igual que os videntes as escenas da vida diaria nas que non teñen acceso visual. Por iso é polo que os nenos cegos recorren ás imitacións verbais. A substitución de obxectos no xogo simbólico evoluciona de forma paralela en cegos e videntes. Parece que os nenos invidentes atopen máis fácil planificar o xogo que realizalo; isto manifesta, de novo, a importancia do desenvolvemento da linguaxe, en falta da visión.
=== Etapa escolar ===

A maior parte dos estudos realizados con nenos cegos e deficientes visuais en idades comprendidas entre 6 e 12 anos ocúpanse de estudar varios aspectos do seu desenvolvemento cognoscitivo.

A maioría de investigacións realizadas sobre o desenvolvemento cognoscitivo e a aprendizaxe dos nenos deficientes visuais no período escolar toman como referencia a teoría de [[Jean Piaget|Piaget]] e a escola de Xenebra, que propugna a existencia dunha secuencia universal de desenvolvemento, que se produce ao longo de tres grandes períodos ou estadios: sensoriomotor, operacións concretas e operacións formais.

Pódese afirmar que o desenvolvemento intelectual dos nenos invidentes non presenta problemas serios, pero si que ten unhas características peculiares. O feito de que accedan a boa parte da información co tacto, fai que lles que sexa máis difícil realizar tarefas de contido figurativo e espacial.

Unha das dificultades que ten o neno, é establecer a comunicación verbal e pre-verbal cos adultos sobre os obxectos. Estes problemas derivan, por unha banda, do feito de ter que coñecer os obxectos mediante sistemas sensoriais diferentes á visión e, polo outro, da dificultade que representa para o neno o feito de atopar xestos alternativos á sinalización visual que sexan entendidos polas súas familias.

Desde o punto de vista intelectual están perfectamente integrados nas aulas e non teñen problemas de integración para seguir os contidos normais do currículo ordinario. É con todo, necesario que a escola cubra as necesidades educativas especiais que teñen estes nenos.

Aínda que non teñen problemas de intelixencia, a miúdo estes deficientes presentan atraso escolar. Este feito prodúcese porque o acceso á información escrita, como é o Braille, é moito máis lento.
=== A adolescencia ===

É a etapa do desenvolvemento do ser humano que segue á puberdade e caracterízase por unha serie de cambios físicos e psicolóxicos, afectivos, sociais e  cognoscitivos, moi importantes. Danse cambios na imaxe corporal dos mozos e mozas aos que acompañarán transformacións na personalidade, na motivación, e tamén nas relacións afectivas e sociais. Deben aceptar que se atopan na situación de aceptar as súas novas capacidades motoras e sexuais, o que lle produce un importante efecto psicolóxico cun aumento na toma de conciencia e interese polo propio corpo.

Tamén se dan cambios na forma de pensar e de resolver problemas que á súa vez inflúen e  modulan a personalidade adolescente. Estas transformacións que se producen no organismo despois da puberdade fan que a imaxe corporal do mozo cambie de forma notable e rápida, pasando da de neno á de adulto.

Os estudos baseados ​​na teoría de  Piaget indican que non existen diferenzas entre os cegos e os videntes na resolución de tarefas do chamado pensamento formal. O neno cego é capaz de utilizar esta forma de pensamento para razoar sobre as súas situacións posibles. Parece que os cegos solucionan, nesta etapa, os problemas  figurativos derivados das súas dificultades visuais.

Por outra banda, o desenvolvemento intelectual que se produce durante esta etapa permite aos invidentes reflexionar sobre o seu propio problema o que os pode levar a rexeitar a súa propia imaxe, a non relacionarse cos mozos do outro sexo e, en consecuencia, a non integrarse en grupos adolescentes.

En canto ao desenvolvemento afectivo e social dos adolescentes cegos, sábese que é unha etapa na que os cambios físicos levan importantes modificacións na personalidade e nas súas relacións cos demais. Tendo en conta que algúns autores afirman que neste período pode ser unha etapa difícil para os mozos e mozas con deficiencias visuais, na que se poden producir problemas de integración social, co grupo, non necesariamente será unha etapa conflitiva, sempre que se atopen integrados nos seus contextos máis próximos da socialización, como poden ser os amigos, a escola ou a familia.

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat|Visual impairment}}
=== Outros artigos ===
* [[Braille]]
* [[Can guía|Cans guía]]
* [[Daltonismo]]
* [[Discapacidade]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.once.es/new/otras-webs/galego ONCE (Organización Nacional de Cegos de España)] {{gl}}
* [http://www.once.es/new/otras-webs/galego/os-servizos-sociais-a-razon-de-ser-da-once/prevencion-da-cegueira Prevención da cegueira] {{gl}}
* [https://web.archive.org/web/20040216080131/http://salud.discapnet.es/discapacidades+y+deficiencias/deficiencias+visuales/index.htm Descrición de deficiencias visuais (Disc@pnet)] 
* [http://www.once.es/home.cfm?id=619&amp;nivel=4&amp;orden=6 Braillín, un boneco atractivo para calquera neno, con ou sen discapacidade, que permite familiarizarse co sistema de escritura e lectura braille] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070315084419/http://www.once.es/home.cfm?id=619&amp;nivel=4&amp;orden=6 |date=15 de marzo de 2007 }}. 
* [http://www.rehasoft.com Axudas Técnicas]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210311080934/https://www.rehasoft.com/ |date=11 de marzo de 2021 }} {{es}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Cegueira| ]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]]</text>
      <sha1>303bwyvt6ukh1aud9y32336z8uh7bxz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163163</id>
      <parentid>6163158</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:44:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39393" xml:space="preserve">{{1000}}
{{Redirección|Cego}}
{{Doenza
| nome             = Cegueira
| imaxe            = Watch_for_the_blind2.jpg
| pé               = Reloxo para deficientes visuais
| ICD10            = {{ICD10|H|54|0}}, {{ICD10|H|54|1}}, {{ICD10|H|54|4}}
| ICD9             ={{ICD9|369}}
| ICDO             = 
| OMIM             = 
| OMIM_mult        = 
| DiseasesDB       = 28256
| DiseasesDB_mult  = 
| MedlinePlus      = blindness 
| MedlinePlus_mult = 
| eMedicine_asunto = 
| eMedicine_tema   = 003040 
| eMedicine_mult   = 
| MeSHID           = 
| MeSH_ano         = 
| MeSH_nome        = 
| MeSH_número      = 
| GeneReviewsID    = 
| GeneReviews_nome = 
}}
[[Ficheiro:Blind horse.jpg|miniatura|[[Cabalo]] cego]]
A '''cegueira'''&lt;ref&gt;{{DRAG|cegueira}}&lt;/ref&gt; é a perda do [[Sentido (bioloxía)|sentido]] da [[Visión|vista]].&lt;ref name=&quot;ICO&quot;&gt;Consello Internacional de Oftalmoloxía: [http://www.icoph.org/pdf/visualstandardsreport.pdf &quot;International Standards: Visual Standards — Aspects and Ranges of Vision Loss with Emphasis on Population Surveys.&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090921162133/http://www.icoph.org/pdf/visualstandardsreport.pdf |date=21 de setembro de 2009 }} [[PDF]] Abril del 2002. (en inglés)&lt;/ref&gt; A cegueira desde o punto de vista legal é máis complicada de definir e está establecida en [[América do Norte|Norteamérica]] e [[Europa]] cando a agudeza visual da persoa é de 20/200 (6/60) ou menos no [[ollo]] con mellor visión e provisto coa mellor corrección posible. Na práctica significa que un cego debería estar a 2 metros dun obxecto para velo co mesmo grao de claridade co que unha persoa de visión normal o ve desde 20 metros. Algunhas lexislacións tamén consideran cegueira ter un campo de visión menor de 20 graos en lugar dos 180 graos normais.

Ao redor do 10% das persoas consideradas legalmente como cegas o son totalmente. Nos [[Terceiro Mundo|países en vías de desenvolvemento]] a falta de suficiente atención sanitaria provoca maior incidencia de casos de cegueira que nos [[País desenvolvido|países desenvolvidos]]. 
== Epidemioloxía ==
En agosto do [[2014]] o [[Organización Mundial da Saúde]] publicou o artigo ''Visual impairment and blindness'' onde se estimaba que había 285 millóns de persoas (ao redor do 2,6% da poboación mundial) que presentaban deficiencias da visión, destes, uns 346 millóns (un 2%) tiñan unha visión diminuída e 39 millóns (un 0,6%) eran cegos.&lt;ref name=&quot;OMS&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=
|nome=
|enlaceautor=
|coautores=
|título= Visual impairment and blindness
|obra= Fact Sheet N°282
|editor= [[Organización Mundial da Saúde]]
|ano= 2014
|url = http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs282/en/
|formato = Web
|dataacceso= 25 de xullo do 2015 
|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Dos que son cegos o 90% viven en países en vías de desenvolvemento.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Bosanquet N, Mehta P., P. Evidence base to support the UK Vision Strategy. RNIB and The Guide Dogs for the Blind Association&lt;/ref&gt; No mundo a media é de 3.4 persoas que teñen baixa visión, por países e rexións a variación vai desde as 2,4 ata 5,5.&lt;ref name=&quot;WHO&quot;&gt;World Health Organization&lt;/ref&gt; No mesmo ano, en [[Galicia]] había máis de 56.000 persoas con [[retinopatía diabética]], e máis de 58.000 con [[glaucoma]].&lt;ref&gt;{{cita web|título=Presentan un plan para previr a cegueira|url=http://www.crtvg.es/informativos/presentan-un-plan-para-previr-a-cegueira-917628|editor=[[CRTVG]]|dataacceso=20 de outubro de 2016|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161020174235/http://www.crtvg.es/informativos/presentan-un-plan-para-previr-a-cegueira-917628|dataarquivo=20 de outubro de 2016|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

== Deficiencia visual ==

Un '''deficiente visual''' é unha persoa cunha visión que non chega, malia as correcciones ópticas adecuadas, o 100% de [[resto visual]]. O resto visual fórmana dous parámetros de definición visual: a agudeza visual e o campo visual.

O [[agudeza visual]], é a capacidade de distinguir as formas dos obxectos a certa distancia e mídese coa proba das letras (ou as formas xeométricas) de tamaño menguante, establecendo cada liña, vista ou non, nun 10 % da agudeza visual.

O [[campo visual]] é o ángulo que o ollo ve, correspondendo 90º a cada ollo (total 180º). O campo redúcese, ben &quot;pechándose&quot; polos lados, ben de forma aleatoria, debido a manchas que se forman no ollo.

A persoa que, a pesar do uso de correccións ópticas, non consegue chegar ao 100%, pero supera o 50% de resto visual leva unha vida normal e posiblemente non teña conciencia da súa diminución. En cambio, por baixo do 50%, empeza a ter dificultades evidentes e dise que ten baixa visión. Hai que ter en conta que, por baixo do 20% de resto visual, as dificultades visuais son severas e fan imprescindible o uso de técnicas de adaptación.

Cando non se consegue superar o 10% de agudeza e/ou ten restrinxido a só 10º o seu campo visual, considérase entón que padece cegueira legal. Finalmente, se non ve máis que zonas difusas de iluminación e sombra, ou ben nada en absoluto, fálase de cegueira total.&lt;ref&gt;[http://www.b1b2b3.org/es/ ACCDV Associació Catalana de Cecs i Disminuïts Visuals - PMF] {{es}}&lt;/ref&gt;

== Tipos de cegueira ==
* '''Cegueira parcial''': é cando a persoa ve con baixa visión ou non ten a suficiente capacidade de ter unha boa visión e vense obrigados a usar [[lentes]] para ter boa visión.
* '''Ceguera total ou completa''': é cando a persoa non ve nin sente absolutamente nada, nin sequera [[luz]] nin o seu reflexo (resplandor).

== Principais causas de cegueira ==
=== Enfermidades ===
[[Ficheiro:Cataract in human eye.png|miniatura|dereita|220px|Catarata nun ollo humano.]]
* [[Catarata]]s: ocasiona o 48% das cegueiras, ten tratamento [[cirurxía|cirúrxico]]
* [[Glaucoma]]: máis frecuente a partir dos 50 anos ocasiona o 12% dos casos de ceguera e ten tratamento especialmente nas fases iniciais.
* [[Dexeneración macular asociada á idade]]: pódese tratar pero non curar e é a causa dun 9% das cegueiras.
* [[Tracoma]]: (4%) é a causa principal de cegueira infecciosa mundial.&lt;ref&gt;[http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs382/en/ Trachoma]&lt;/ref&gt;
* Opacidade da [[córnea]]: (5%).
* [[Retinopatía diabética|Retinopatía por diabetes]]: pódese tratar pero non curar e é a causa dun 5% das cegueiras.
* [[Uveíte]]: e a inflamación da [[úvea]].
* [[Malnutrición]]: asociada con outras consecuencias

=== Anormalidades e lesións ===
* Lesións no [[lóbulo occipital]] do [[cerebro]].
* Accidentes con lesións por axentes físicos ou químicos.

=== Defectos xenéticos ===
* [[Albinismo]]: As persoas con albinismo usualmente sofren de deterioración á vista estendida no grao de cegueira parcial, aínda que poucos presentan cegueira total.
* [[Amaurose conxénita de Leber]]: unha distrofia da [[retina]] que pode causar a cegueira total ou unha perda severa da visión na infancia.
* [[Aniridia]]. Falta [[conxénita]] do [[Iris (anatomía)|iris]] do [[ollo]].
* Recentes descubrimentos no [[xenoma humano]] identificaron outras causas xenéticas de baixa visión ou cegueira. Unha delas é o [[síndrome de Bardet-Biedl]].

== Tratamento ==
Un estudo de 2008 publicado no ''New England Journal of Medicine''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |autor=Bainbridge J. W., Smith A. J., Barker S. S., ''et al.'' |título=Effect of gene therapy on visual function in Leber's congenital amaurosis |editor=N. Engl. J. Med. |volume=358 |número=21 |páxinas=2231–9 |ano=2008 |pmid=18441371 |doi=10.1056/NEJMoa0802268 |url=http://content.nejm.org/cgi/content/abstract/NEJMoa0802268}}&lt;/ref&gt; puxo a proba o efecto do uso da [[terapia xénica]] para contribuír a restaurar a vista de pacientes cunha forma rara de cegueira herdada, coñecida como amaurose conxénita de Leber, ou ACL. A amaurose conxénita de Leber dana os receptores de luz da [[retina]] e habitualmente comeza a afectar a vista a principios da nenez, e a vista vai empeorando ata que se chega a unha cegueira completa cara á idade de trinta anos.

Este estudo utilizou un [[arrefriado|virus do arrefriado común]] para levar unha versión normal do xene chamado RPE65 directamente aos ollos dos pacientes afectados. Notablemente, os tres pacientes (de idades de 19, 22 e 25 anos) responderon ben ao tratamento e afirmaron que a vista melloraralles logo deste tratamento. Debido á idade dos pacientes e a natureza dexenerativa da ACL, a mellora da vista nos pacientes de terapia xénica anima os investigadores. Espérase que a terapia xénica poida ser aínda máis eficaz nos pacientes de ACL máis novos que sufriron unha perda de vista limitada, así como noutros individuos parcial ou totalmente cegos.

== Técnicas de adaptación e axudas ==
[[Ficheiro:Long cane folded.jpg|miniatura|Un bastón branco pregable, e semi-pregado]]
=== Para a mobilidade ===
Ferramentas como o '''[[bastón branco]]''' coa punta vermella -símbolo internacional da cegueira - utilízanse para mellorar a mobilidade. É un bastón longo que amplía a sensación táctil do alcance do usuario. A persoa cega dálle un movemento baixo de varrido, na traxectoria prevista do percorrido, para así detectar os obstáculos.
 
Un '''[[can guía]]''' é un [[can]] [[adestramento|adestrado]] para guiar persoas cegas ou cunha deficiencia visual grave, ou para axudalas nos traballos da fogar. Cando conduce os deficientes visuales, o can debe ter a capacidade de discernir eventuais perigos debidos a obstáculos suspendidos, o que require cans de intelixencia bastante elevada e un adestramento avanzado.&lt;ref name=&quot;Port1&quot;&gt;[http://www.lerparaver.com/mobilidade_amigos.html Cans guía - os mellores amigos dos cegos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131217053636/http://www.lerparaver.com/mobilidade_amigos.html |date=17 de decembro de 2013 }} {{pt}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Port2&quot;&gt;[http://www.acapo-centro.rcts.pt/escola.htm Escola de cans guía para cegos en Mortágua, Portugal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060128204440/http://www.acapo-centro.rcts.pt/escola.htm |date=28 de xaneiro de 2006 }} {{pt}}&lt;/ref&gt;

=== Para a lectura ===
[[Ficheiro:DSC 4050-MR-Braille.jpg|esquerda|thumbnail|135px|Unha persoa le en braille.]]
{{Artigo principal|Braille}}
O '''[[braille]]''' é un sistema de lectura e escritura táctil deseñado para as persoas cegas. Foi inventado a mediados do [[século XIX]] polo francés [[Louis Braille]]. Onde cada carácter (e algún indicador, como por exemplo o de maiúsculas) está representado por unha caixa. Cada caixa braille consta de seis puntos nun rectángulo de tres filas e dúas columnas. Por cada caixa haberá unha determinada combinación en relevo destes puntos, que permitirá a identificación do carácter.

Un [[Braille#Escrita Braille|teclado braille]] é un teclado que permite a introdución de caracteres dunha forma máis sinxela (polos invidentes) que un teclado convencional, ao dispoñer de menos teclas.

Coa chegada da informática unha serie de dispositivos e de software apareceron para axudar ás persoas cegas ou con dificultade importante da visión. Entre estes están os [[escáner|escánere]]s con [[Optical Character Recognition|recoñecemento óptico de caracteres]], os [[lector de pantalla|lectores de pantalla]] etc.

{{clear}}

=== Identificación de cores ===

==== Métodos electrónicos ====
Importante, por exemplo, para poder determinar a [[cor]] da roupa que o cego se pon ou compra, para separar a roupa que se poña na lavadora, saber se hai a luz acesa nunha habitación (para poder acendela ou apagala).

Así existen aparellos do tamaño dun mando dunha TV, que se conecta a uns audífonos e a persoa cega entón pode escoitar con voz humana a identificación da cor. Ponse en contacto o lector do aparello co obxecto que se quere identificar a cor, pulsase un botón e o aparello di a cor. É necesario que o obxecto estea iluminado. Así pode dicir vermello marrón escuro ou gris pálido. Non pode identificar tramados de cores, deben ser sólidos.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.juntadeandalucia.es/averroes/caidv/interedvisual/icv/tecnologia_para_ciegos_y_dv.pdf |título=Tecnología para ciegos y deficientes visuales. Recopilación de recursos gratuitos en la Red |autor=Manuel Bueno Martín |editor=Junta de Andalucía |data=2003 |dataacceso=15 de xuño de 2015 |lingua=castelán |data-arquivo=12 de abril de 2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120412202255/http://www.juntadeandalucia.es/averroes/caidv/interedvisual/icv/tecnologia_para_ciegos_y_dv.pdf |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.caretec.at/ColorTest_Colorino.1576.0.html?&amp;cHash=577d0b4c1b&amp;detail=22 |título=ColorTest Memo |autor=Caretec |data=2011 |lingua=castelán |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160310071358/http://caretec.at/colortest_colorino.1576.0.html?&amp;chash=577d0b4c1b&amp;detail=22 |dataarquivo=10 de marzo de 2016 |data-acceso=14 de xuño de 2015 }}&lt;/ref&gt;

Tamén esta na etapa final de deseño un aparello, baseado na [[sinestesia]], que asociaría as cores a música. A tonalidade sería indicada pola nota musical (así unha nota aguda indicaría unha cor de tonalidade clara e unha nota grave unha de cor escura) e a cor polo instrumento (así a [[frauta doce]] indicaría o [[amarelo]], o [[clarinete]] o [[azul]], os [[tambor]]es o [[vermello]] ou o [[piano]] o [[verde]]). Probouse en nenos e adolescentes.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.elmundo.es/elmundo/2009/03/24/baleares/1237890476.html |título=‘COL.diesis’, escuchar los sonidos del color |editor=El Mundo |data=2009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://dmi.uib.es/~ugiv/papers/09/%5BRossi09%5DIV09COLdiesis.pdf |título=COL.diesis: Transforming Colour into Melody and Implementing the Result in a Colour Sensor Device |autor=Jessica Rossi i cols |data=2009 |data-acceso=14 de xuño de 2015 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120110132255/http://dmi.uib.es/~ugiv/papers/09/%5BRossi09%5DIV09COLdiesis.pdf |dataarquivo=10 de xaneiro de 2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.urp.edu.pe/pdf/ingenieria/electronica/CIR-9_INTERCON2011_3erP_SISTEMA_DE_DESARROLLO_DE_SINESTESIA_COLOR-SONIDO_PARA_INVIDENTES_UTILIZANDO.pdf |título=Sistema de desarrollo de sinestesia color-sonido para invidentes utilizando un protocolo de audio |autor=Luis Córdova, Diego Otárola. Marvin Rodríguez. |data=2011 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt;

==== Método por tacto ====
[[Ficheiro:ConstanzSystem Cyntia.jpg|miniatura|Unha persoa cega identificando unha flor coas súas cores]]
Trátase dun sistema de identificación polo tacto, xa que logo, similar ao Braille. Actualmente utilizado en talleres educativos e de lecer para a identificación da cor en obras de arte, que deben estar preparadas, é dicir, que teñan un relevo cos signos e, mellor, uns límites da cor e a tonalidade a identificar. É, a diferenza dos sistemas electrónicos, independente dun aparello ou dunha lingua. Desenvolvido por Constanza Bonilla ([[Sistema Constanz]]),&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.xtec.cat/entitats/apamms/jornades/setena/constanza/Geometr%C3%ADa%20y%20Color%20Sistema.pdf |título=Enseñanza táctil - geometría y color. Juegos didácticos para niños ciegos y videntes |autor=Constanza Bonilla Monroy |data=9 de marzo do2010 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt; identifica a cor polas cores básicas (amarelo: unha liña recta; vermello: unha liña en zigzag; azul: unha liña ondulada), ou na súa combinación (así o verde sería unha liña recta -amarelo- e unha liña ondulada -azul-), e por tonalidades (claro: unha redonda; escuro: un punto; moi escuro: catro puntos etc.).&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://md21011.pbworks.com/w/page/33023377/Sistema%20Constanz_integrales |título=Sistema Constanz |autor=Alba Marqués |data=2011 |lingua=castelán |dataacceso=15 de xuño do 2015}}&lt;/ref&gt;

== Vida dos cegos ==
[[Ficheiro:Semaforopedonale.jpg|miniatura|200px|Un [[semáforo]] con [[altofalante]]s para cegos.]]
[[Ficheiro:Caoguia2006.jpg|miniatura|200px|Un cego co seu can guía en [[Brasilia]], no [[Brasil]].]]
Hai varios xeitos de minimizar os efectos negativos da cegueira para os que a sofren. Son exemplos os [[semáforo]] especialmente adaptados para eles, os [[cans guía]] ou o [[Braille]], un sistema de escritura baseado no [[tacto]] que lles permite ler. Así mesmo os avances tecnolóxicos procuraron diferentes aparellos que permite ás persoas cegas e deficientes visuales obter un nivel de integración na sociedade bastante alto. Así, por exemplo, o desenvolvemento de [[software]] e periféricos permite a estes interaccionar cos ordenadores e teléfonos. Varias adaptacións en obxectos cotiáns, os cales son adaptados para permitir a interpretación destes vía o [[tacto]] Tamén están presentes e tidos en conta pola sociedade, así diferentes moedas foron adaptadas para cegos como o [[euro]] etc.
{{Cadro de citas
 | cita  =&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''Consideracións sobre ás habilidades dos cegos'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
Na Europa occidental considerouse que as persoas cegas eran máis adecuadas para estudar carreiras de letras que de ciencias, en cambio na Unión Soviética dixeron o contrario, xa que dicían que tiñan máis facilidade para imaxinar e pensar, e xa que logo daríaselles mellor unha carreira de matemáticas ou física.&lt;ref name=&quot;avui&quot;/&gt;
&lt;/poem&gt;
 | fonte =
 | largo =210px
 | aliñamento=dereita
}}
Pedro Zurita, exsecretario xeral da Unión Mundial de Cegos durante 14 anos (1986-2000), nunha entrevista publicada no diario [[Avui]] o 16 de xuño de 2009, recalcaba: «''Poderiamos dicir que a España é o país con maior número de ocupados cegos e co mellor xeito de crear esta ocupación''» e « '' ... conseguiuse que a ocupación laboral en persoas que teñen idade de traballar sexa prácticamente igual en persoas cegas que en persoas con visión''».&lt;ref name=&quot;avui&quot;&gt;Diario [[Avui]], 28 novembro do 2008: [http://www.elpuntavui.cat/societat/article/5-societat/281994--locupacio-laboral-dels-cecs-a-lestat-espanyol-esta-practicament-equiparada-a-la-de-les-persones-amb-visio-.html L'ocupació laboral dels cecs a l'Estat espanyol està pràcticament equiparada a la de les persones amb visió, entrevista amb Pedro Zurita] {{ca}}&lt;/ref&gt;

Durante o [[século XX]] a [[Unión Soviética]] tiña unha alta porcentaxe de cegos ocupados, xa que había moitas empresas que debían ter un 50% de persoas sen vista no seu persoal. Debido ao colapso desta e outras situacións, moitas persoas cegas quedáronse sen traballo, o que produciu unha gran diminución no emprego deste colectivo.

Un dos principais problemas en torno ao emprego das persoas cegas sucede no feito de que moitas das ocupacións que eran tidas, tradicionalmente, como saídas laborais para este colectivo están sufrindo grandes cambios, por exemplo en [[Francia]] e [[Italia]] dáse este problema, xa que unha das principais tarefas que ocupaban os cegos estase informatizando moito, os telefonistas. Pola súa banda, [[Inglaterra]] é o país de Europa onde hai unha gama maior de profesións dedicadas ás persoas cegas. En canto a EE. UU., estes son unha sociedade moito máis flexible nunha serie de aspectos e por iso mesmo as persoas cegas teñen un abanico moito maior de postos de traballo e posibilidades.
=== O deporte ===
As persoas con cegueira ou discapacidade visual poden practicar diferentes deportes que requiren algunhas adaptacións sinxelas. [[Natación]], [[atletismo]], [[ciclismo]] en tándem, [[judo]], [[Esquí (deporte)|esquí]], [[fútbol sala]], [[Alpinismo|montañismo]], [[xadrez]] ou [[goalball]] (este último creouse especialmente para persoas cegas e organízase en dúas porterías, 3 persoas a cada lado e unha pelota con cascabeis) son algunhas das disciplinas deportivas que non teñen barreiras. A Federación Española de Deportes para Cegos (FEDC), entidade que xestiona todo o referente ao deporte de competición das persoas con discapacidade visual, tramitou, en 2005, 3.103 licenzas deportivas, e organizou, durante este ano, 143 actividades deportivas de competición, nas que participaron 5.494 deportistas cegos e deficientes visuais.

== Primeiros auxilios ==
Ante unha perda de visión débese contactar co médico ou acudir á sala de urxencias inmediatamente. A maioría das formas graves de perda da visión son indoloras e a ausencia de dor de ningún xeito diminúe a necesidade urxente de conseguir atención médica. Moitas formas de perda da visión só dan unha marxe de tempo breve no cal pódense tratar en forma exitosa.
== Crenzas respecto das persoas cegas ==

A [[sociedade]] adoita asignar á poboación discapacitada un rol e basea a súa experiencia nas crenzas, mitos, xeneralizacións e actitudes que rodean a cada condición particular de minusvalía. Hai moitas crenzas sobre as persoas discapacitadas visualmente por exemplo que son [[músico]]s, dependentes ou [[Sen teito|indixentes]].

Algunhas destas crenzas orixínanse na nosa herdanza cultural; outros, na pouca experiencia que se ten con persoas que teñen impedimentos visuais severos, o que tenden a salientar os aspectos descoñecidos e ás veces misteriosos da discapacidade.&lt;ref&gt;Michael E. Monbeck, ''The meaning of blindness: attitudes toward blindness and blind people''; 1973&lt;/ref&gt;

En tempos antigos víase ás persoas cegas como [[profeta]]s, como intérpretes de soños e como [[sabedoría|sabios]]. Hoxe moitas persoas creen que a falta de visión dota ao individuo con habilidades, tales como [[oído]] e [[tacto]] e, sobre todo, [[música]]. De feito, con todo, non hai evidencia, de que as persoas cegas teñan grandes habilidades nestas áreas.

== Crenzas das persoas cegas ==

As persoas cegas e impedidas visuais tamén teñen varias crenzas respecto de quen ten visión normal. O Dr.Herbert Rusal conclúe que a envexa cara ao normal, a impaciencia cos outros por non comprender a súa situación e as esixencias por consideracións especiais que se observan nalgunhas persoas diminuídas visuais modifícanse máis efectivamente a través da interacción con persoas normais e axudando ás persoas impedidas visuais a desenvolver autoconceptos máis realistas. A integración actual de nenos e mozos discapacitados visuais en escolas comúns debería axudar a, tanto cegos como videntes, adaptarse e tamén a desenvolver actitudes máis positivas duns cara aos outros.

As actitudes das persoas cegas en canto aos efectos do seu impedimento representan dous puntos de vista opostos: que a cegueira é un verdadeiro desastre ou que é unha parvada ou só un inconveniente práctico.&lt;ref&gt;Donald D. Kirtley, ''The psychology of blindness''. 1975&lt;/ref&gt; Berthold Lowenfeld, é un notable educador de cegos e diminuídos visuais, presenta unha posición moderada, indica que a cegueira impón no individuo tres grandes limitacións: Na cantidade e variedade de experiencias, na capacidade para desprazarse e no control do ambiente e a súa relación con el mesmo. Lowenfeld veo como os ''«efectos obxectivos da cegueira»''. A forma en que un individuo actúa ou aprende a adaptarse ao impedimento depende de diversas variables subxectivas: personalidade, discapacitados adicionais e factores relacionados co impedimento visual incluíndo grao de visión, causa, idade, momento en que se produce e condición actual. Este recoñecemento da natureza crítica do impedimento, con opcións para a adaptación a este parece reconciliar os aparentes puntos de vista extremos.
== O neno deficiente visual ==
Cando o neno sofre unha perda sensorial, as confusións entre as percepcións do mundo externo e as súas propias, son maiores polo que a carencia afectiva forma parte, de xeito frecuente.

A situación de illamento na que quedan mergullados os nenos con déficit sensorial e, de forma especial, os nenos cegos, provoca unha maior percepción das sensacións internas e perceptivas, en detrimento dos datos que lle aporta o mundo externo. Esta modificación do equilibrio dinámico modifica as fronteiras do eu e altera o sentimento de identidade persoal modificando o equilibrio entre os grandes campos referentes. Un déficit sensorial pode alterar os procesos de desenvolvemento psíquico e social, polo feito de producirse unha alteración nas formas de comunicación e diálogo entre a criatura e o seu medio.

A maior cantidade de información chega ao ser humano a través do sentido da vista, directa ou indirectamente. É dicir, que cando un [[bebé]] nace privado da visión non pode acceder á estimulación luminosa, nin tampouco á que lle proporciona o coñecemento do espazo inmediato (manipulación, percepción de distancias, recoñecemento de formas e diferentes tamaños...). Así, pois, o bebé cego non estimulado recibirá moita menos información que o bebé vidente, e as súas experiencias serán moito menos variadas. Ademais, terá dificultades para explorar a súa contorna, para aprender a través da imitación e para establecer relacións cos obxectos e as outras persoas (entender que o mundo chega máis aló do seu propio corpo).

Os educadores que comprobaron que os nenos cegos seguen un desenvolvemento paralelo ao dos nenos videntes, parten dunhas ideas básicas para afrontar a educación dos nenos deficientes visuais desde os primeiros meses de vida:

O organismo posúe outras vías sensoriais (olfactivas, táctiles, auditivas) que, adecuadamente estimuladas, poden compensar en gran medida a falta de visión, polo que non se altera seriamente o desenvolvemento evolutivo xeral.
O desenvolvemento do neno cego non é o mesmo que o do neno deficiente visual grave que posúe restos visuais. Isto é moi importante á hora de establecer as actividades do programa de atención precoz.
Un bebé cego que non recibe ningún tipo de estimulación intencional é máis pasivo porque non pode atender aos estímulos visuais nin captar os obxectos que o rodean. Non se trata dunha incapacidade do bebé cego para reaccionar, senón da falta de instrumentos que lle permitan facelo. O desenvolvemento da capacidade auditiva e táctil tampouco son innatas, senón que tamén terán que desenvolverse mediante a aprendizaxe.
A linguaxe é un instrumento de información fundamental para as persoas cegas desde os primeiros momentos. Sérvelles de contacto co medio que os rodea, sobre todo cando non é posible manter un contacto táctil (obxectos afastados, persoas, espazos, eventos...).

== Aspectos psicolóxicos da cegueira ==

O déficit visual tradúcese nunha redución da cantidade de información que o suxeito recibe do ambiente, limitándose ás oportunidades que ofrece o medio, e que son importantes para a construción do coñecemento sobre o mundo exterior. Este feito non necesariamente orixina problemas no desenvolvemento psicolóxico. Non existe evidencia de que a deficiencia visual grave leve problemas psicolóxicos ou deficiencias no desenvolvemento. Si é certo que as experiencias do individuo están limitadas, pero o organismo dispón doutras vías de recolleita de información, que pode substituír ou complementar a vía visual.

Moitas veces obsérvase que o neno cego está máis tempo que o vidente nalgunhas das etapas evolutivas, xa que a falta de visión pode actuar como freo ao desenvolvemento, facendo máis lento o paso cara a unha etapa superior. Á hora de comprender o desenvolvemento evolutivo do neno invidente é necesario ter a referencia do neno vidente.
=== A primeira infancia (período sensoriomotor) ===

Na primeira infancia o bebé coñece o mundo exterior a través de sons, cheiros ou os contactos corporais coas nais ou persoas encargadas da súa atención. A actividade fundamental do neno durante os seus primeiros catro e cinco primeiros meses de vida, é relacionarse cos demais seres humanos, basicamente cos seus pais.

Varios autores remarcan a importancia, que na especie humana, teñen os intercambios visuais nas primeiras interaccións comunicativas entre o bebé e o adulto. Ademais os nenos, desde o primeiro día prestan atención aos estímulos visuais. No caso dos deficientes visuais dispoñen de alternativas á visión para relacionarse e establecer pautas de comunicación non verbal cos adultos. Desde as primeiras semanas, estes nenos prestan atención á voz da súa nai, e tamén mostran o xesto innato de relaxación da cara que os adultos interpretan como unha [[risa]].

O desenvolvemento desta etapa está baseado na intelixencia práctica, na percepción de sensacións da contorna, a través dos primeiros movementos. Ata os 4 meses, a falta de visión non é aínda un factor determinante. O bebé segue un nivel de desenvolvemento normal, exercitando os reflexos propios e innatos, excepto dar resposta a estímulos luminosos. Adquire as primeiras habilidades, centradas no dominio do corpo.

Nas dúas primeiras etapas do período sensoriomotor, o desenvolvemento dun neno cego é similar ao dun neno vidente. Na terceira etapa deste período comezan as diferenzas entre o bebé cego e o vidente. Os bebés cegos teñen máis dificultade en relación á mobilidade, debido á falta de estímulos visuais do exterior. En canto ao desenvolvemento dos esquemas sensoriomotores dise que o [[tacto]] e o [[oído]] son menos apropiadas que a visión para coñecer o espazo e os obxectos, xa que proporcionan unha información moito máis secuencial e fragmentaria. A coordinación audio-manual, aparece máis tarde. A partir dos 4 meses os bebés videntes comezan a desenvolver por unha banda, o hábito de coller obxectos que perciben a través da visión, e doutra banda a permanencia dos obxectos. Nos nenos cegos isto non ocorre así, xa que se produce un considerable atraso, debido á coordinación óculo-manual, que é máis dificultosa, e xa que logo máis lenta. Estes nenos construirán a permanencia dos obxectos táctiles. Unha vez cheguen coa man aos obxectos sonoros, comezarán a coordinar as imaxes táctiles e as auditivas.

A partir dos 7 meses empezan a buscar obxectos que antes tiveron nas mans. Preto dos nove meses empezan a utilizar algunhas pautas de procura destes obxectos, e aproximadamente ao redor dos 12 meses xa buscan obxectos guiándose polo son que emiten.

O desenvolvemento motor e postural dos bebés normalmente está dentro da idade normal para os videntes. Así pois os nenos cegos ben estimulados, non teñen problemas no desenvolvemento do control postural, aínda que os movementos espontáneos están atrasados.

O pouco coñecemento que ten o cego do espazo exterior e os obxectos, fai que a seguridade e a motivación do neno sexan menores que nos nenos videntes. En canto á conduta de gatear, non debe ser estimulada de forma artificial, porque resulta inapropiada en falta da visión. Neste sentido o gateo iníciase cara aos doce meses e a marcha, preto dos dezanove. Unha vez que se move dunha forma autónoma, accede á cuarta e quinta etapa da intelixencia sensoriomotora, realiza experiencias co obxecto para estudalo. Unha vez adquiridas estas condutas, resultaralle máis fácil a relación coa contorna, a través da experimentación con estes.

Para os nenos cegos, as mans son un instrumento de vital importancia para tratar de coñecer o mundo e para evitar obstáculos, e polo tanto resultaría pouco optativo que as utilizasen como pernas para camiñar.

A intelixencia interpretativa nos nenos cegos maniféstase na capacidade que teñen para imitar, en falta do modelo, nos nenos invidentes existe atraso na adquisición do pensamento representativo, debido a que utilizan palabras que representan obxectos que son próximos ao propio corpo. Este atraso compénsase durante os dous e tres anos, e a súa linguaxe pódese considerar normal.

=== Período preescolar (etapa preoperatoria) ===

A partir dos dous anos, se o neno cego adquirió a noción de permanencia do obxecto, empeza a ser capaz de facer representacións de cousas, aínda que lonxe do desenvolvemento do pensamento representativo, que chegará coa adolescencia. Este período é determinado polo desenvolvemento da linguaxe, como mediador entre o obxecto e a súa representación.

Aínda que o [[linguaxe]] dos deficientes visuais presente algunhas características diferenciais derivadas do acceso á información, en falta de visión, pódese afirmar que non existen problemas no desenvolvemento da linguaxe.

As primeiras palabras que din os nenos cegos responden a aqueles obxectos que poden coñecer cos sistemas sensoriais, fundamentalmente obxectos domésticos. Desde que estes nenos comezan a falar, ademais de utilizar a linguaxe para a acción educativa, tamén cumpre outras funcións para compensar os problemas que xera a falta de visión no desenvolvemento simbólico.

Os nenos cegos presentan problemas na utilización de pronombres persoais e posesivos nas conversacións; este feito reflicte as dificultades que ten na comprensión dos cambios de roles. Cabe destacar a dificultade que teñen os nenos cegos para utilizar vías visuais de apoio á comunicación verbal, e ao mesmo tempo a necesidade que manifestan que os adultos poidan interpretar estas vías alternativas.

Aínda que as condutas persoais sexan unha evolución similar á dos nenos videntes, o inicio da marcha vén atrasado debido á falta de estímulos do exterior, así como a adquisición de permanencia dos obxectos, a práctica do xogo simbólico. Algúns autores falaron dun atraso nos primeiros xogos de ficción dos nenos cegos. É case imposible que os invidentes reproduzan igual que os videntes as escenas da vida diaria nas que non teñen acceso visual. Por iso é polo que os nenos cegos recorren ás imitacións verbais. A substitución de obxectos no xogo simbólico evoluciona de forma paralela en cegos e videntes. Parece que os nenos invidentes atopen máis fácil planificar o xogo que realizalo; isto manifesta, de novo, a importancia do desenvolvemento da linguaxe, en falta da visión.
=== Etapa escolar ===

A maior parte dos estudos realizados con nenos cegos e deficientes visuais en idades comprendidas entre 6 e 12 anos ocúpanse de estudar varios aspectos do seu desenvolvemento cognoscitivo.

A maioría de investigacións realizadas sobre o desenvolvemento cognoscitivo e a aprendizaxe dos nenos deficientes visuais no período escolar toman como referencia a teoría de [[Jean Piaget|Piaget]] e a escola de Xenebra, que propugna a existencia dunha secuencia universal de desenvolvemento, que se produce ao longo de tres grandes períodos ou estadios: sensoriomotor, operacións concretas e operacións formais.

Pódese afirmar que o desenvolvemento intelectual dos nenos invidentes non presenta problemas serios, pero si que ten unhas características peculiares. O feito de que accedan a boa parte da información co tacto, fai que lles que sexa máis difícil realizar tarefas de contido figurativo e espacial.

Unha das dificultades que ten o neno, é establecer a comunicación verbal e pre-verbal cos adultos sobre os obxectos. Estes problemas derivan, por unha banda, do feito de ter que coñecer os obxectos mediante sistemas sensoriais diferentes á visión e, polo outro, da dificultade que representa para o neno o feito de atopar xestos alternativos á sinalización visual que sexan entendidos polas súas familias.

Desde o punto de vista intelectual están perfectamente integrados nas aulas e non teñen problemas de integración para seguir os contidos normais do currículo ordinario. É con todo, necesario que a escola cubra as necesidades educativas especiais que teñen estes nenos.

Aínda que non teñen problemas de intelixencia, a miúdo estes deficientes presentan atraso escolar. Este feito prodúcese porque o acceso á información escrita, como é o Braille, é moito máis lento.
=== A adolescencia ===

É a etapa do desenvolvemento do ser humano que segue á puberdade e caracterízase por unha serie de cambios físicos e psicolóxicos, afectivos, sociais e  cognoscitivos, moi importantes. Danse cambios na imaxe corporal dos mozos e mozas aos que acompañarán transformacións na personalidade, na motivación, e tamén nas relacións afectivas e sociais. Deben aceptar que se atopan na situación de aceptar as súas novas capacidades motoras e sexuais, o que lle produce un importante efecto psicolóxico cun aumento na toma de conciencia e interese polo propio corpo.

Tamén se dan cambios na forma de pensar e de resolver problemas que á súa vez inflúen e  modulan a personalidade adolescente. Estas transformacións que se producen no organismo despois da puberdade fan que a imaxe corporal do mozo cambie de forma notable e rápida, pasando da de neno á de adulto.

Os estudos baseados ​​na teoría de  Piaget indican que non existen diferenzas entre os cegos e os videntes na resolución de tarefas do chamado pensamento formal. O neno cego é capaz de utilizar esta forma de pensamento para razoar sobre as súas situacións posibles. Parece que os cegos solucionan, nesta etapa, os problemas  figurativos derivados das súas dificultades visuais.

Por outra banda, o desenvolvemento intelectual que se produce durante esta etapa permite aos invidentes reflexionar sobre o seu propio problema o que os pode levar a rexeitar a súa propia imaxe, a non relacionarse cos mozos do outro sexo e, en consecuencia, a non integrarse en grupos adolescentes.

En canto ao desenvolvemento afectivo e social dos adolescentes cegos, sábese que é unha etapa na que os cambios físicos levan importantes modificacións na personalidade e nas súas relacións cos demais. Tendo en conta que algúns autores afirman que neste período pode ser unha etapa difícil para os mozos e mozas con deficiencias visuais, na que se poden producir problemas de integración social, co grupo, non necesariamente será unha etapa conflitiva, sempre que se atopen integrados nos seus contextos máis próximos da socialización, como poden ser os amigos, a escola ou a familia.

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat|Visual impairment}}
=== Outros artigos ===
* [[Braille]]
* [[Daltonismo]]
* [[Discapacidade]]
* ''[[O cego de Pumardedón]]''

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.once.es/new/otras-webs/galego ONCE (Organización Nacional de Cegos de España)] {{gl}}
* [http://www.once.es/new/otras-webs/galego/os-servizos-sociais-a-razon-de-ser-da-once/prevencion-da-cegueira Prevención da cegueira] {{gl}}
* [https://web.archive.org/web/20040216080131/http://salud.discapnet.es/discapacidades+y+deficiencias/deficiencias+visuales/index.htm Descrición de deficiencias visuais (Disc@pnet)] 
* [http://www.once.es/home.cfm?id=619&amp;nivel=4&amp;orden=6 Braillín, un boneco atractivo para calquera neno, con ou sen discapacidade, que permite familiarizarse co sistema de escritura e lectura braille] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070315084419/http://www.once.es/home.cfm?id=619&amp;nivel=4&amp;orden=6 |date=15 de marzo de 2007 }}. 
* [http://www.rehasoft.com Axudas Técnicas]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210311080934/https://www.rehasoft.com/ |date=11 de marzo de 2021 }} {{es}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Cegueira| ]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]]</text>
      <sha1>01725bdxq5khibywuys2epyhvk3mt9g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alois Brunner</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57994</id>
    <revision>
      <id>6162960</id>
      <parentid>4971700</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:32:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mark Gasoline</username>
        <id>5312</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1232" xml:space="preserve">{{Biografía}}
{{Sen referencias|data=xaneiro de 2015}}
'''Alois Brunner''', nado o [[8 de abril]] de [[1912]] en Nádkút, [[Hungría]] (actualmente pertence a Austria co nome de [[Rohrbrunn]]), foi un militar austríaco, membro das [[SS]], é un criminal de guerra nazi que foi axudante de [[Adolf Eichmann]].

== Traxectoria ==
Foi responsable do envío de 43.000 xudeus austríacos e 46.000 de [[Salónica]] ás cámaras de gas, foi comandante do campo de internamento de Drancy, nos arredores de [[París]], de xuño de [[1943]] a agosto de [[1944]], deportou 25.000 xudeus franceses a Auschwitz, e foi responsable do envío de 140.000 xudeus ás cámaras de gas. Condenado en ausencia en [[Francia]] en 2001 a cadea perpetua por crimes contra a humanidade. Segundo o xornal británico ''The Guardian'' é o máis importante fuxitivo nazi vivo, xa que non hai constancia do seu falecemento. Refuxiado en [[Damasco]] foi conselleiro especial de seguridade do presidente [[Hafez el-Assad]] utilizando o nome de Georg Fischer.

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Brunner, Alois}}
[[Categoría:Militares de Alemaña da Segunda Guerra Mundial]]
[[Categoría:Nados en Burgenland]]
[[Categoría:Nazis]]
[[Categoría:Nados en 1912]]</text>
      <sha1>bqj2u2gc36t9fnfc5uusf6wvkbjrzcz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Marie-Galante</title>
    <ns>0</ns>
    <id>66737</id>
    <revision>
      <id>6163188</id>
      <parentid>6158476</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T10:07:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Corribot</username>
        <id>22570</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Reemplazos con [[Usuario:Benjavalero/Replacer|Replacer]]: «martin»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13412" xml:space="preserve">{{Illa
| nome            = Marie-Galante
| nome_orixinal   = Aichi
| mapa            = [[Ficheiro:Guadeloupe map.png|300px]] 
| lenda           = Guadalupe, con Marie-Galante
| imaxe           = Capesterre-Marie-Galante.jpg
| pé_imaxe        = 
| país            = {{FRA}}
| entidade_territorial = [[Departamento de ultramar]]
| opc_entidade    = [[Guadalupe]]
| provincia       = 
| arquipélago     = [[Antillas Menores]]
| mar             = [[Mar Caribe]]
| coordenadas     = {{Coordenadas|15|55|N|61|15|W|display=inline,title}}
| distancia       = 
| superficie      = 158´01
| longo           = 15´6 km
| largo           = 15´1 km.
| altitude        = 204 m. Outeiro Constant
| perímetro       = 84
| poboación       = 10 867 hab. (2016)
| densidade       = 68´7
| xentilicio      = 
| capital         = [[Grand-Bourg]]
| tipo            = Atol emerxido
| lingua_propia   = 
}}

'''Marie-Galante''' é unha [[illa]] do [[arquipélago]] de [[Guadalupe, Francia|Guadalupe]], localizada a unha distancia de 30&amp;nbsp;km. A súa superfície é de 158,01&amp;nbsp;km² e tiña 10 867 habitantes en 2016.

Esta illa foi bautizada como ''María Galanda'' por [[Cristovo Colón]] o [[3 de novembro]] de [[1493]], durante a súa segunda viaxe as [[Indias Occidentais]]. Ese era o nome da súa carabela.

Foi primeiramente [[colonización|colonizada]] a mediados do [[século XVII]] polos [[Francia|franceses]], que levaran alí ós seus [[escravo]]s. A economía colonial estaba baseada na [[cana de azucre]] e en (2007) o [[turismo]] está a gañar terreo, aínda que non se recuperou da crise.

== Administración ==
Marie-Galante divídese en tres [[comuna francesa|comunas]] (poboación a 1 de xaneiro de 2013):
* [[Grand-Bourg]] (5 564 habitantes),
* [[Capesterre-de-Marie-Galante]] (3 389) e
* [[Saint-Louis, Guadalupe|Saint-Louis]] (2 575).

== Historia ==

Os Huecoides foron a civilización máis antiga que se sabe ocupou Marie-Galante, seguidos da tribo [[Arauaque]] no século III que a chamaron Touloukaéra. Os [[Pobo caribe|caribes]] ocupárona no século IX e déronlle o nome de Aichi ou Aulinagan, o algodón da terra. As poboacións indíxenas cultivaron a [[iuca]] e aprenderan o uso de plantas medicinais. Tamén viviron da pesca. En varias covas atopáronse restos de cerámica, [[petróglifo]]s e obxectos relixiosos.

=== Soberanía española ===

Foi chamada Marí-Galante polo almirante [[Cristovo Colón]] pola axuda de Nicolas Galof Galante na conquista da mesma. O [[3 de novembro]] de [[1493]] ancorou no illote que agora se chama ''{{lang | fr | Anse Ballet}}'' en [[Grand-Bourg]]. Durante a súa [[segunda viaxe de Colón|segunda viaxe]] ás [[Indias Occidentais]], a primeira illa que atopou chamouna ''La Deseada'' e á segunda co nome da nave almiranta, ''Marigalante''. Ambas illas se protocolizaron de soberanía española en respectivos actos.

Segundo escribiu L. Martínez de Isasti, un século despois do descubrimento, o nome débese ao capitán Vasco Martín Cotillos&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cotillos, Martín - Auñamendi Eusko Entziklopedia|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/cotillos-martin/ar-34918/|páxina-web=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|data-acceso=2022-04-19|lingua=eu}}&lt;/ref&gt; que escolleu o nome da súa muller para a illa.

=== Francia, Inglaterra, Holanda ===

Posteriormente foi colonizada polos franceses no [[século XVII]], que trouxeron consigo a escravos e desenvolveron unha economía sobre a base da explotación da cana de azucre.

O 8 de novembro de 1648, o gobernador [[Charles Houël du Petit Pré|Charles Houël]] organizou o primeiro asentamento de [[colonización francesa das Américas|colonos franceses]]: uns cincuenta homes vivían preto do lugar chamado Vieux Fort (&quot;Forte Vello&quot;). [[Jacques de Boisseret]] comprou a illa á Compañía francesa das illas de América o 4 de setembro de 1649. En [[1653]], construíuse un segundo forte en Grand-Bourg.

A [[cana de azucre]], probablemente orixinaria da [[India]], fora importada a América por Cristovo Colón. Dado que o azucre se converteu nunha importante mercancía, cultivouse en Guadalupe desde 1654 por colonos xudeus neerlandeses exiliados do Brasil que crearon as primeiras plantacións de azucre equipados con pequenos muíños accionados por bois para esmagar a cana.

A poboación sufriu de privacións e dos ataques dos caribes ata [[1660]], cando se asinou un tratado de paz en Basseterre entre nativos e colonos, no que os caribes autorizaron a franceses e [[Reino Unido|británicos]] a asentarse nas illas de [[Dominica]] e [[San Vicente, San Vicente e as Granadinas|San Vicente]]. Coa illa agora en paz, e a dispoñibilidade da tecnoloxía dos muíños convertérona nunha economía baseada nas plantacións mediante o uso de escravos africanos importados. En [[1671]], a poboación estaba constituída nun 57% por negros traídos de África.

En [[1676]], chegou unha frota [[Holanda|holandesa]] que secuestrou á poboación e saqueou as súas instalacións. Logo da repoboación da illa, os novos habitantes foron atacados tres veces polos holandeses e polos británicos en 1690 e 1691. Estes ataques resultaron na destrución dos muíños, as refinerías e a despoboación da illa. O gobernador xeral de [[Martinica]] prohibiu a repoboación da illa ata 1696. Desde [[1692]] ata [[1816]], ingleses e franceses enfrontáronse pola illa en cinco ocasiones. Durante este período, Marie-Galante foi independente desde novembro de [[1792]] ata [[1794]]. En 1790, de ao redor de 11 500 habitantes, 9 400 eran escravos.

Os muíños de vento foron construídos por primeira vez en 1780. En 1830, funcionaban 105 muíños, a metade dos cales aínda eran movidos por bois. Hoxe en día, 72 torres de muíños mantéñense aínda en pé. 

Os británicos capturaron Guadalupe, e con ela, Marie-Galante, [[La Désirade]], e todas as dependencias de Guadalupe, en abril de 1794, e aboliron a escravitude por primeira vez.&lt;ref&gt;{{London Gazette|date=21 May 1794|issue=13659|startpage=461|endpage=462}}&lt;/ref&gt; O [[Tratado de Amiens]] en 1802 devolveunas a Francia. Coa restauración, a escravitude tamén se restableceu en 1802.

En marzo de 1808, a [[Royal Navy]] tomou posesión de Marie-Galante para deter aos corsarios franceses que usaban o seu porto&lt;ref&gt;{{London Gazette|date=30 de abril de 1808|issue=16141|startpage=603|endpage=604}}&lt;/ref&gt; En agosto, unha pequena forza francesa intentou recapturar a illa, pero a guarnición británica, formada por [[Royal Marines]], complementados con algúns efectivos do 1º [[West India Regiment]], derrotaron e capturaron aos franceses.&lt;ref&gt;{{London Gazette|date=15 November 1808|issue=16201|startpage=1556}}&lt;/ref&gt; Os británicos devolveron a illa a Francia en 1815.

En [[1838]] un incendio destruíu Grand-Bourg, e en [[1843]] a illa foi asolada por un terremoto.

A escravitude, finalmente chegou ao seu fin en [[1848]], grazas aos esforzos combinados dos abolicionistas, tales como [[Victor Schoelcher]] e as repetidas revoltas de escravos, a abolición definitiva da escravitude celebrouse durante tres días e tres noites. Pero estes acontecementos non marcaron o fin da violencia colonial. Nas eleccións lexislativas do 24 de xuño e 25 de xuño de 1849, onde os antigos escravos votaron por primeira vez, a policía reprimiu aos libertos que se opuxeron á fraude organizada polos grandes terratenentes brancos. Moitos negros morreron durante estas revoltas que levaron ao vertido de [[ron]] e o azucre da plantación &quot;Piragua&quot; nun estanque próximo. Hoxe en día este estanque coñécese como ''{{lang|fr|la mare au punch}}'' (o estanque de [[ponche]]) en memoria destes tráxicos sucesos. Non foi senón ata [[1920]] que os descendentes dos escravos convértense en propietarios de plantancións de cana de azucre en Marie-Galante.

[[Ficheiro:Guadeloupe Places of interest map-fr.svg|thumb|Mapa do arquipélago]]

En [[1865]], un ciclón e o cólera azoutaron a illa e a súa xente. En [[1902]], un segundo incendio devastou Grand-Bourg. Outros ciclóns afectaron á illa en [[1928]] e [[1995]].

Guadalupe ([[Grande-Terre]] e [[Basse-Terre]]), xunto coas súas dependencias (Marie-Galante, [[San Martín]], [[San Bartolomé]], [[Les Saintes]] e [[La Désirade]]), son un [[departamento de ultramar]] francés desde 1946 e un só departamento da [[rexión de ultramar|rexión]] desde 1982. Dentro de Marie-Galante existen tres comunas, son [[Capesterre-de-Marie-Galante|Capesterre]], [[Grand-Bourg]] e [[Saint-Louis, Guadalupe|Saint-Louis]]. Xuntas, foron designadas como entidade intercomunal o 8 de xaneiro de 1994, a primeira creada nun [[Departamento de ultramar]] francés. (En 2007 San Martín e San Bartolomé convertéronse nunha colectividade de ultramar, facéndose politicamente independentes de Guadalupe.)

O [[24 de xaneiro]] de [[2010]] ás 6 horas 43 minutos hora local, un terremoto cunha magnitude de 5,1 produciuse en Martinica. O seu epicentro atopouse a uns 60 quilómetros de Marie-Galante, e 52&amp;nbsp;km de Saint-François no norte de Guadalupe, a unha profundidade de 67&amp;nbsp;km.

== Xeografía ==
Marie-Galante comprende tres [[comuna francesa|comunas]] ([[Grand-Bourg]], [[Capesterre-de-Marie-Galante]] e [[Saint-Louis, Guadalupe|Saint-Louis]]), cunha poboación combinada de censo de 2013 de 11 528 habitantes. A illa é comunmente coñecida como ''{{lang | fr | A Grande galette}}'' ('gran galleta') debido á súa forma redonda e unha superficie case plana; o seu pico máis alto, o ''Morne Constant'', elévase a 204 m. A illa ten un sustrato calcáreo montañoso, refrescado polos [[ventos alisios]].

A costa norte caracterízase por un alto cantil. Unha falla chamada o &quot;bar&quot; separa o cuadrante norte do resto da illa. Ao oeste, praias e [[mangleiro]]s esténdense ao longo do [[Mar Caribe]]. Os ríos [[Saint-Louis, Guadalupe|Saint-Louis]] e Vieux-Fort corren a través da meseta que se atopa no centro de Marie-Galante. No leste e o sur, a meseta descende bruscamente a unha chaira costeira que bordea o [[Océano Atlántico]] da que está protexida por unha barreira de [[arrecife de coral]].
[[Ficheiro:MarieGalante.JPG|thumb|Mapa da illa]]

== Economía ==
A economía colonial baseouse no cultivo de [[tabaco]], [[anil]], [[café]] e [[algodón]]. Pero desde o século XVII, a cana de azucre converteuse nunha importante fonte de ingresos. Isto continuou nos séculos XIX e XX, adaptándose á abolición da escravitude e a gran crise do azucre.

Durante o dominio da industria da cana de azucre, Marie-Galante adquiriu o alcumo de &quot;a illa dos cen muíños&quot;. En 1818 había máis dun centenar de muíños para procesar a cana de azucre. O mollo da cana transfórmase en azucre ou ron. Os muíños accionados orixinalmente por [[vaca|bois]], substituíronse por muíños de vento en 1780, á súa vez substituídos polos muíños alimentados a vapor a partir de 1883.

O século XIX trouxo a desaparición do modelo económico anterior. Aos poucos o refinado de azucre en pequena escala procesouse nas fábricas máis grandes: antes de 1885 cinco fábricas controlaban a industria. En 1931, dezaoito destilerías de azucre e catro fábricas estaban en produción. No século XX, as grandes plantacións deron lugar ás pequenas explotacións, organizadas en cooperativas. Pero a agricultura nas Indias Occidentais Francesas está suxeita á competencia global e a principios do século XXI, só unha refinería de azucre ({{lang | fr | usine de Grande-Anse}}) e tres destilerías (Bellevue, Bielle, e Poisson) permanecen en Marie-Galante. O ron branco que producen está suxeito a unha ''[[Denominación de Orixe]]''. A produción de azucre orgánico podería ser un desenvolvemento innovador, pero a situación política actual terminou coas subvencións europeas poñendo as prácticas agrícolas actuais en perigo e polo tanto poñendo en perigo o futuro económico de Marie-Galante e os seus habitantes.

Aínda existen restos da vella economía e rica historia de Marie-Galante que son unha atracción turística: un carreiro natural con 70 puntos de interese, incluíndo dous muíños restaurados (o muíño Bézard e o Bellevue Distillery), vivendas coloniais e vellas refinerías de azucre (a casa de Murat e Mill) produce unha rede de camiños para excursionistas para descubrir a illa e a súa xente.

Do mesmo xeito que as outras illas da rexión, Marie-Galante experimentou a transformación económica que acompaña o turismo. Con todo, o desenvolvemento do turismo baséase nunha política de conservación da natureza e o patrimonio, xa sexa [[América precolombiana|precolombiano]], colonial ou contemporáneo. O [[Aeroporto de Marie-Galante]] atópase na [[Pointe des Basses]], a medio camiño entre Grand-Bourg e Capesterre facendo difícil o acceso ao aeroporto.

== Demografía ==

Marie-Galante tiña 30.000 habitantes no ano 1946. Houbo un éxodo de persoas a Guadalupe e Francia e a illa tiña menos de 12.009 habitantes no censo de 2006. Esta diminución da poboación está relacionada coa diminución da economía da cana de azucre. A densidade de poboación en 2006 era de 76 persoas por km².

== Notas ==
{{Listaref}}

== Ligazóns externas==
{{Commons}}
* [http://www.ot-mariegalante.com/ Oficina de Turismo] {{en}} {{fr}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Illas do Caribe]]
[[Categoría:Illas de Francia]]
[[Categoría:Antillas Menores]]</text>
      <sha1>f9z1hpl4wn84gmualmiejn9ltlvz03h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Illa de San Clemente</title>
    <ns>0</ns>
    <id>68612</id>
    <revision>
      <id>6162992</id>
      <parentid>5607942</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:38:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fendetestas</username>
        <id>45576</id>
      </contributor>
      <comment>/* Véxase tamén */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2748" xml:space="preserve">{{illa
| nome            = Illa de San Clemente
| nome_orixinal   = 
| mapa            = {{Mapa de localización
|Pontevedra
|label      = Illa de San Clemente
|label_size = 100
|lat= 42.37
|long= -8.75
|width=220
|float= center
|mark       = 
|marksize   =
|border     =
|caption= Localización no mapa provincial.
}}
| lenda           =
| país            = {{GAL}}
| entidade_territorial = 
| opc_entidade    = 
| provincia       = [[Ficheiro:Flag Pontevedra Province.svg|20px]] [[Provincia de Pontevedra|Pontevedra]]
| arquipélago     = 
| mar             = [[Océano Atlántico]]
| coordenadas     = {{Coordenadas|42.349866|-8.754144|formato=dms|display=inline, title|type:landmark}}
| distancia       = 
| superficie      = 0´014
| longo           = 
| largo           = 
| altitude        = 15 m.
| perímetro       = 
| poboación       = 
| densidade       = 
| xentilicio      = 
| capital         = 
| tipo            = 
| lingua_propia   =
| imaxe           = Marin Illa Santo-do-Mar.JPG
| pé_imaxe        = vista da illa
}}

A '''Illa de San Clemente''' (''Illa de San Clemente, Illa de San Cremenzo, Illa do Santo do Mar'') é unha illa galega da [[provincia de Pontevedra]] situada no litoral do sur do concello de [[Marín]].

== Características ==
É un illote de 1,4 hectáreas moi próxima á costa, con quen chega a unirse nas grandes baixamares mediante un [[tómbolo]] areoso; o resto da illa está rodeado de arrecife. Está cuberta de pradería e ela hai un par de [[piñeiro]]s de bo porte.

Consérvanse as ruínas da [[capela|ermida]] de [[Clemente I, papa|San Clemente]], na que antigamente se celebraba unha concorrida [[romaría]]. A devandita ermida foi cantada na [[Idade Media]] polo trobador galego [[Nuno Treez]] nunha [[cantiga de amigo]]:

:[...]
:''San Clemenço do Mar,''
:''se mi d'el non vingar,''
:''non dormirei,''
:''San Clemenço señor.''
:''Se vingada fôr,''
:''non dormirei.''
:''Se mi d'el non vingar,''
:''do fals' e desleal,
:''non dormirei.''
:''Se vingada non fôr
:''do fals'e traedor
:''non dormirei.''
:[...]

==Véxase tamén==
	{{Commonscat}}
===Bibliografía===
*[[Estanislao Fernández de la Cigoña Núñez|Fernández de la Cigoña Núñez, Estanislao]]; ''Illas de Galicia'', [[Xerais]], 1991, ISBN 978-8475075822.
*Ramírez, Cristóbal; ''Islas de Galicia'', Era Editorial, 2004, ISBN 978-84-933775-8-8 {{es}}.

==Ligazóns externas==
[https://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2022/08/18/venta-300000-euros-isla-santo-ria-pontevedra/00031660834099901945103.htm/ Illa en venta]

===Outros artigos===
* [[Illas de Galicia]]

{{Illas Galegas}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Illas da provincia de Pontevedra|San Clemente, Illa de]]
[[Categoría:Marín]]</text>
      <sha1>scsq3oym7nk0m0tmd9jnkory4ex3zxk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162993</id>
      <parentid>6162992</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:38:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fendetestas</username>
        <id>45576</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ligazóns externas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2748" xml:space="preserve">{{illa
| nome            = Illa de San Clemente
| nome_orixinal   = 
| mapa            = {{Mapa de localización
|Pontevedra
|label      = Illa de San Clemente
|label_size = 100
|lat= 42.37
|long= -8.75
|width=220
|float= center
|mark       = 
|marksize   =
|border     =
|caption= Localización no mapa provincial.
}}
| lenda           =
| país            = {{GAL}}
| entidade_territorial = 
| opc_entidade    = 
| provincia       = [[Ficheiro:Flag Pontevedra Province.svg|20px]] [[Provincia de Pontevedra|Pontevedra]]
| arquipélago     = 
| mar             = [[Océano Atlántico]]
| coordenadas     = {{Coordenadas|42.349866|-8.754144|formato=dms|display=inline, title|type:landmark}}
| distancia       = 
| superficie      = 0´014
| longo           = 
| largo           = 
| altitude        = 15 m.
| perímetro       = 
| poboación       = 
| densidade       = 
| xentilicio      = 
| capital         = 
| tipo            = 
| lingua_propia   =
| imaxe           = Marin Illa Santo-do-Mar.JPG
| pé_imaxe        = vista da illa
}}

A '''Illa de San Clemente''' (''Illa de San Clemente, Illa de San Cremenzo, Illa do Santo do Mar'') é unha illa galega da [[provincia de Pontevedra]] situada no litoral do sur do concello de [[Marín]].

== Características ==
É un illote de 1,4 hectáreas moi próxima á costa, con quen chega a unirse nas grandes baixamares mediante un [[tómbolo]] areoso; o resto da illa está rodeado de arrecife. Está cuberta de pradería e ela hai un par de [[piñeiro]]s de bo porte.

Consérvanse as ruínas da [[capela|ermida]] de [[Clemente I, papa|San Clemente]], na que antigamente se celebraba unha concorrida [[romaría]]. A devandita ermida foi cantada na [[Idade Media]] polo trobador galego [[Nuno Treez]] nunha [[cantiga de amigo]]:

:[...]
:''San Clemenço do Mar,''
:''se mi d'el non vingar,''
:''non dormirei,''
:''San Clemenço señor.''
:''Se vingada fôr,''
:''non dormirei.''
:''Se mi d'el non vingar,''
:''do fals' e desleal,
:''non dormirei.''
:''Se vingada non fôr
:''do fals'e traedor
:''non dormirei.''
:[...]

==Véxase tamén==
	{{Commonscat}}
===Bibliografía===
*[[Estanislao Fernández de la Cigoña Núñez|Fernández de la Cigoña Núñez, Estanislao]]; ''Illas de Galicia'', [[Xerais]], 1991, ISBN 978-8475075822.
*Ramírez, Cristóbal; ''Islas de Galicia'', Era Editorial, 2004, ISBN 978-84-933775-8-8 {{es}}.

==Ligazóns externas==
[https://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2022/08/18/venta-300000-euros-isla-santo-ria-pontevedra/00031660834099901945103.htm/ Illa en venda]

===Outros artigos===
* [[Illas de Galicia]]

{{Illas Galegas}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Illas da provincia de Pontevedra|San Clemente, Illa de]]
[[Categoría:Marín]]</text>
      <sha1>iso9p6djlu9gu80z5q4fo72g6w88ian</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162997</id>
      <parentid>6162993</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:56:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fendetestas</username>
        <id>45576</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3023" xml:space="preserve">{{illa
| nome            = Illa de San Clemente
| nome_orixinal   = 
| mapa            = {{Mapa de localización
|Pontevedra
|label      = Illa de San Clemente
|label_size = 100
|lat= 42.37
|long= -8.75
|width=220
|float= center
|mark       = 
|marksize   =
|border     =
|caption= Localización no mapa provincial.
}}
| lenda           =
| país            = {{GAL}}
| entidade_territorial = 
| opc_entidade    = 
| provincia       = [[Ficheiro:Flag Pontevedra Province.svg|20px]] [[Provincia de Pontevedra|Pontevedra]]
| arquipélago     = 
| mar             = [[Océano Atlántico]]
| coordenadas     = {{Coordenadas|42.349866|-8.754144|formato=dms|display=inline, title|type:landmark}}
| distancia       = 
| superficie      = 0´014
| longo           = 
| largo           = 
| altitude        = 15 m.
| perímetro       = 
| poboación       = 
| densidade       = 
| xentilicio      = 
| capital         = 
| tipo            = 
| lingua_propia   =
| imaxe           = Marin Illa Santo-do-Mar.JPG
| pé_imaxe        = vista da illa
}}

A '''Illa de San Clemente''' (''Illa de San Clemente, Illa de San Cremenzo, Illa do Santo do Mar'') é unha illa galega privada da [[provincia de Pontevedra]] situada no litoral do sur do concello de [[Marín]] na [[Ardán, Marín|parroquia de Ardán]], situada entre a praias de Lapamán e Loira.

== Características ==

É un illote de 1,4 hectáreas moi próxima á costa, con quen chega a unirse nas grandes baixamares mediante un [[tómbolo]] areoso; o resto da illa está rodeado de arrecife. Está cuberta de pradería e ela hai un par de [[piñeiro]]s de bo porte. A illa é un terreo sen urbanizar no que nada se pode construír. Son terreos protexidos e non dispón de zona de atraque para chegar en barco, só se pode fondear na súa costa. 

Consérvanse as ruínas da [[capela|ermida]] de [[Clemente I, papa|San Clemente]], na que antigamente se celebraba unha concorrida [[romaría]]. A devandita ermida foi cantada na [[Idade Media]] polo trobador galego [[Nuno Treez]] nunha [[cantiga de amigo]]:

:[...]
:''San Clemenço do Mar,''
:''se mi d'el non vingar,''
:''non dormirei,''
:''San Clemenço señor.''
:''Se vingada fôr,''
:''non dormirei.''
:''Se mi d'el non vingar,''
:''do fals' e desleal,
:''non dormirei.''
:''Se vingada non fôr
:''do fals'e traedor
:''non dormirei.''
:[...]

==Véxase tamén==
	{{Commonscat}}
===Bibliografía===
*[[Estanislao Fernández de la Cigoña Núñez|Fernández de la Cigoña Núñez, Estanislao]]; ''Illas de Galicia'', [[Xerais]], 1991, ISBN 978-8475075822.
*Ramírez, Cristóbal; ''Islas de Galicia'', Era Editorial, 2004, ISBN 978-84-933775-8-8 {{es}}.

==Ligazóns externas==
[https://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2022/08/18/venta-300000-euros-isla-santo-ria-pontevedra/00031660834099901945103.htm/ Illa en venda]

===Outros artigos===
* [[Illas de Galicia]]

{{Illas Galegas}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Illas da provincia de Pontevedra|San Clemente, Illa de]]
[[Categoría:Marín]]</text>
      <sha1>n7ux4mguraiwghhc2icha04hoi0ysxz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163025</id>
      <parentid>6162997</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:50:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3294" xml:space="preserve">{{illa
| nome            = Illa de San Clemente
| nome_orixinal   = 
| mapa            = {{Mapa de localización
|Pontevedra
|label      = Illa de San Clemente
|label_size = 100
|lat= 42.37
|long= -8.75
|width=220
|float= center
|mark       = 
|marksize   =
|border     =
|caption= Localización no mapa provincial.
}}
| lenda           =
| país            = {{GAL}}
| entidade_territorial = 
| opc_entidade    = 
| provincia       = [[Ficheiro:Flag Pontevedra Province.svg|20px]] [[Provincia de Pontevedra|Pontevedra]]
| arquipélago     = 
| mar             = [[Océano Atlántico]]
| coordenadas     = {{Coordenadas|42.349866|-8.754144|formato=dms|display=inline, title|type:landmark}}
| distancia       = 
| superficie      = 0´014
| longo           = 
| largo           = 
| altitude        = 15 m.
| perímetro       = 
| poboación       = 
| densidade       = 
| xentilicio      = 
| capital         = 
| tipo            = 
| lingua_propia   =
| imaxe           = Marin Illa Santo-do-Mar.JPG
| pé_imaxe        = vista da illa
}}

A '''Illa de San Clemente''' (''Illa de San Clemente, Illa de San Cremenzo, Illa do Santo do Mar'') é unha illa galega privada da [[provincia de Pontevedra]] situada no litoral do sur do concello de [[Marín]] na [[Ardán, Marín|parroquia de Ardán]], situada entre a praias de Lapamán e Loira.

== Características ==

É un illote de 1,4 hectáreas moi próxima á costa, con quen chega a unirse nas grandes baixamares mediante un [[tómbolo]] areoso; o resto da illa está rodeado de arrecife. Está cuberta de pradería e ela hai un par de [[piñeiro]]s de bo porte. A illa é un terreo sen urbanizar no que nada se pode construír. Son terreos protexidos e non dispón de zona de atraque para chegar en barco, só se pode fondear na súa costa. 

Consérvanse as ruínas da [[capela|ermida]] de [[Clemente I, papa|San Clemente]], na que antigamente se celebraba unha concorrida [[romaría]]. A devandita ermida foi cantada na [[Idade Media]] polo trobador galego [[Nuno Treez]] nunha [[cantiga de amigo]]:

:[...]
:''San Clemenço do Mar,''
:''se mi d'el non vingar,''
:''non dormirei,''
:''San Clemenço señor.''
:''Se vingada fôr,''
:''non dormirei.''
:''Se mi d'el non vingar,''
:''do fals' e desleal,
:''non dormirei.''
:''Se vingada non fôr
:''do fals'e traedor
:''non dormirei.''
:[...]

==Véxase tamén==
{{Commonscat}}
===Bibliografía===
*{{cita libro|autor={{Versaleta|[[Estanislao Fernández de la Cigoña Núñez|Fernández de la Cigoña Núñez, Estanislao]]}}|título=Illas de Galicia|editorial=[[Xerais]]|ano=1991|ISBN=978-8475075822}}
*{{cita libro|autor={{Versaleta|[[Cristóbal Ramírez|Ramírez, C.]]}}|título=Islas de Galicia|editorial=Era Editorial|ano=2004|ISBN=978-84-933775-8-8|lingua=es}}

==Ligazóns externas==
*{{cita novas=|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2022/08/18/venta-300000-euros-isla-santo-ria-pontevedra/00031660834099901945103.htm|título=A la venta por 300.000 euros la isla de O Santo, en la ría de Pontevedra|xornal=La Voz de Galicia|data=18 de agosto de 2022|autor=Nieves D. Amil}}
===Outros artigos===
* [[Illas de Galicia]]

{{Illas Galegas}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Illas da provincia de Pontevedra|San Clemente, Illa de]]
[[Categoría:Marín]]</text>
      <sha1>1trumcyr7e3lhrx6pf70t84djf6mx83</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163026</id>
      <parentid>6163025</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:50:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ligazóns externas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3293" xml:space="preserve">{{illa
| nome            = Illa de San Clemente
| nome_orixinal   = 
| mapa            = {{Mapa de localización
|Pontevedra
|label      = Illa de San Clemente
|label_size = 100
|lat= 42.37
|long= -8.75
|width=220
|float= center
|mark       = 
|marksize   =
|border     =
|caption= Localización no mapa provincial.
}}
| lenda           =
| país            = {{GAL}}
| entidade_territorial = 
| opc_entidade    = 
| provincia       = [[Ficheiro:Flag Pontevedra Province.svg|20px]] [[Provincia de Pontevedra|Pontevedra]]
| arquipélago     = 
| mar             = [[Océano Atlántico]]
| coordenadas     = {{Coordenadas|42.349866|-8.754144|formato=dms|display=inline, title|type:landmark}}
| distancia       = 
| superficie      = 0´014
| longo           = 
| largo           = 
| altitude        = 15 m.
| perímetro       = 
| poboación       = 
| densidade       = 
| xentilicio      = 
| capital         = 
| tipo            = 
| lingua_propia   =
| imaxe           = Marin Illa Santo-do-Mar.JPG
| pé_imaxe        = vista da illa
}}

A '''Illa de San Clemente''' (''Illa de San Clemente, Illa de San Cremenzo, Illa do Santo do Mar'') é unha illa galega privada da [[provincia de Pontevedra]] situada no litoral do sur do concello de [[Marín]] na [[Ardán, Marín|parroquia de Ardán]], situada entre a praias de Lapamán e Loira.

== Características ==

É un illote de 1,4 hectáreas moi próxima á costa, con quen chega a unirse nas grandes baixamares mediante un [[tómbolo]] areoso; o resto da illa está rodeado de arrecife. Está cuberta de pradería e ela hai un par de [[piñeiro]]s de bo porte. A illa é un terreo sen urbanizar no que nada se pode construír. Son terreos protexidos e non dispón de zona de atraque para chegar en barco, só se pode fondear na súa costa. 

Consérvanse as ruínas da [[capela|ermida]] de [[Clemente I, papa|San Clemente]], na que antigamente se celebraba unha concorrida [[romaría]]. A devandita ermida foi cantada na [[Idade Media]] polo trobador galego [[Nuno Treez]] nunha [[cantiga de amigo]]:

:[...]
:''San Clemenço do Mar,''
:''se mi d'el non vingar,''
:''non dormirei,''
:''San Clemenço señor.''
:''Se vingada fôr,''
:''non dormirei.''
:''Se mi d'el non vingar,''
:''do fals' e desleal,
:''non dormirei.''
:''Se vingada non fôr
:''do fals'e traedor
:''non dormirei.''
:[...]

==Véxase tamén==
{{Commonscat}}
===Bibliografía===
*{{cita libro|autor={{Versaleta|[[Estanislao Fernández de la Cigoña Núñez|Fernández de la Cigoña Núñez, Estanislao]]}}|título=Illas de Galicia|editorial=[[Xerais]]|ano=1991|ISBN=978-8475075822}}
*{{cita libro|autor={{Versaleta|[[Cristóbal Ramírez|Ramírez, C.]]}}|título=Islas de Galicia|editorial=Era Editorial|ano=2004|ISBN=978-84-933775-8-8|lingua=es}}

==Ligazóns externas==
*{{cita novas|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2022/08/18/venta-300000-euros-isla-santo-ria-pontevedra/00031660834099901945103.htm|título=A la venta por 300.000 euros la isla de O Santo, en la ría de Pontevedra|xornal=La Voz de Galicia|data=18 de agosto de 2022|autor=Nieves D. Amil}}
===Outros artigos===
* [[Illas de Galicia]]

{{Illas Galegas}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Illas da provincia de Pontevedra|San Clemente, Illa de]]
[[Categoría:Marín]]</text>
      <sha1>5dlt0mbx5j50ywnsqo4pcbduzc8hfga</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>María Antonia Dans</title>
    <ns>0</ns>
    <id>70179</id>
    <revision>
      <id>6163212</id>
      <parentid>6032682</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:22:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xoio</username>
        <id>22795</id>
      </contributor>
      <comment>arranxiño</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4404" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{Biografía
|data_de_nacemento = [[14 de abril]] de [[1922]]
}}
'''María Antonia Dans Boado''', nada o [[14 de abril]] de [[1922]],&lt;ref name=AG&gt;[[María Luisa Sobrino Manzanares|Sobrino Manzanares, M. L.]] (2005): [http://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=1009 María Antonia Dans] en [[Álbum de Galicia]].&lt;/ref&gt; en [[Oza dos Ríos]],&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/detalle.php?id=10|título=María Antonia Dans: unha pintora na busca do Naturalismo|autor=[[María Luisa Sobrino Manzanares|Sobrino Manzanares, M. L.]]}}|páxina-web=[[Álbum de Mulleres]]. [[Consello da Cultura Galega|CCG]]|ano=2006}}&lt;/ref&gt; e finada o [[17 de febreiro]] de [[1988]] en [[Madrid]],&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://www.elpais.com/articulo/cultura/Fallece/pintora/gallega/Maria/Antonia/Dans/elpepicul/19880217elpepicul_6/Tes/|título=Fallece la pintora gallega María Antonia Dans|xornal=[[El País]]|data=17 de febreiro de 1988|lingua=es}}.&lt;/ref&gt; foi unha pintora galega.

== Traxectoria ==
Iniciou a súa formación na Escola de Artes e Oficios da Coruña, a principios dos cincuenta trasládase a [[Madrid]], onde viviu o resto da súa vida e asistiu ás clases do [[Círculo de Belas Artes de Madrid|Círculo de Belas Artes]] e á Escola de San Fernando.

Comezou a expor en [[1950]] na Coruña; en Madrid fíxoo por primeira vez en [[1953]]. Desde entón a súa obra percorreu toda [[España]] e numerosos países estranxeiros xa que a invitou o Goberno español a importantes mostras colectivas, especialmente a [[París]], onde se lle concedeu a medalla da vila, e no museo de Arte Contemporánea obtivo esa máxima distinción.

Tamén acudiu ao premio da [[Fundación March]], obtivo bolsas de viaxe dos Ministerios de Asuntos Exteriores e Educación Nacional, así como premios e medallas das Deputacións e Concellos de [[Córdoba, España|Córdoba]], [[Badaxoz]], [[Alacant]] etc.

A súa obra esténdese por numerosos paradores de turismo e máis edificios oficiais e públicos. Está representada no [[Museo de Arte Contemporánea de Madrid]], en todos os de [[Galiza]] e nun bo número de provincias de España. A pintura de María Antonia Dans, ás veces cualificada de &quot;[[Arte naíf|naíf]]&quot; é, en realidade, un [[Expresionismo|neoexpresionismo]] de raíz deliberadamente inxenuista, emparentado cos modos de bordado popular. As súas paisaxes son elementais, con algo de mosaico. As faenas do campo e o mundo do mar son temas habituais nas súas obras.

== Vida persoal ==
Casou co xornalista [[Celso Collazo Lema]] en [[Madrid]] en [[1952]]. É nai da actriz [[Rosalía Dans]].

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* Areán, Carlos-Antonio: Joven figuración en España. Madrid, Publicaciones Españolas, [[1964]].
* Bustamante, Juby: Mª Antonia Dans. Madrid, Ministerio de Educación y Ciencia, [[1974]].
* Campoy, A. M.: Diccionario crítico del Arte español contemporáneo. Madrid, Ibérico Europea de Edic., [[1973]].
* {{Cita libro |autor1=Diego |autor2= Sobrino |ligazónautor2=María Luisa Sobrino |autor3=Sarmiento |ano=1995 |url=http://www.culturagalega.org/album/docs/a_arte_inexistente.pdf |título=A arte inexistente: as artistas galegas do século XX |editorial=[[Auditorio de Galicia]] }}
* Gaya Nuño, J. A.: La pintura española del siglo XX. Madrid, Ibérico Europea de Edic., [[1970]].
* Mon, Fernando: Pintura contemporánea en Galicia. A Coruña, Caixa Galicia [[1987]].
* Moreno Galván, Jose María: Introducción a la pintura española actual. Madrid, Publicaciones españolas [[1960]].
* Pablos, Francisco: Plástica galega. Vigo, Caixa de Aforros Municipal de Vigo [[1981]].
* Pablos, Francisco: Colección Adriano Marques de Magallanes. Vigo, Concello de Vigo, [[1992]].
{{Reftermina}}

=== Ligazóns externas ===
{{Álbum de Galicia|1009}}
{{Álbum de Mulleres|10}}
{{Colección Afundación|dans_boado_maria_antonia}}
{{Fundación María José Jove|D|389}}
* [http://carmensabespoesiayarte.blogspot.com/2009/02/maria-antonia-dans-poesia-escrita-con.html ''María Antonia Dans, poesía escrita con pincel'']

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Dans Boado, Maria Antonia}}
[[Categoría:Pintores de Galicia do século XX]]
[[Categoría:Nados en Oza-Cesuras]]
[[Categoría:Nados en 1922]]
[[Categoría:Finados en 1988]]
[[Categoría:Personalidades de Galicia sen imaxes]]</text>
      <sha1>oio1i8z7hh2ijuztwxsi08brnboowj2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163218</id>
      <parentid>6163212</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:42:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xoio</username>
        <id>22795</id>
      </contributor>
      <comment>arranxiño</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4450" xml:space="preserve">{{Biografía
|data_de_nacemento = [[14 de abril]] de [[1922]]
}}
'''María Antonia Dans Boado''', nada o [[14 de abril]] de [[1922]],&lt;ref name=AG&gt;[[María Luisa Sobrino Manzanares|Sobrino Manzanares, M. L.]] (2005): [http://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=1009 María Antonia Dans] en [[Álbum de Galicia]].&lt;/ref&gt; en [[Oza dos Ríos]],&lt;ref&gt;Sobrino Manzanares, M. L. (2006): [http://culturagalega.gal/album/detalle.php?id=10 María Antonia Dans] en [[Álbum de Mulleres]]. &lt;/ref&gt; e finada o [[17 de febreiro]] de [[1988]] en [[Madrid]],&lt;ref name=AG/&gt;&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://www.elpais.com/articulo/cultura/Fallece/pintora/gallega/Maria/Antonia/Dans/elpepicul/19880217elpepicul_6/Tes/|título=Fallece la pintora gallega María Antonia Dans|xornal=[[El País]]|data=17 de febreiro de 1988|lingua=es}}.&lt;/ref&gt; foi unha [[pintora]] [[Galicia|galega]].

== Traxectoria ==
Iniciou a súa formación na Escola de Artes e Oficios da Coruña (hoxe Escola de Arte e Superior de Deseño Pablo Picasso), da man de [[Lolita Díaz Baliño]].&lt;ref name=AG/&gt;

A principios dos cincuenta, tras o seu casamento, trasládase a [[Madrid]] onde viviu o resto da súa vida e asistiu ás clases do [[Círculo de Belas Artes de Madrid|Círculo de Belas Artes]] e á [[Real Academia de Belas Artes de San Fernando|Escola de San Fernando]].

Comezou a expor en [[1950]] na Coruña; en Madrid fíxoo por primeira vez en [[1953]]. Desde entón a súa obra percorreu toda [[España]] e numerosos países estranxeiros xa que a invitou o Goberno español a importantes mostras colectivas, especialmente a [[París]], onde se lle concedeu a medalla da vila, e no museo de Arte Contemporánea obtivo esa máxima distinción.

Tamén acudiu ao premio da [[Fundación March]], obtivo bolsas de viaxe dos Ministerios de Asuntos Exteriores e Educación Nacional, así como premios e medallas das Deputacións e Concellos de [[Córdoba, España|Córdoba]], [[Badaxoz]], [[Alacant]] etc.

A súa obra esténdese por numerosos paradores de turismo e máis edificios oficiais e públicos. Está representada no [[Museo de Arte Contemporánea de Madrid]], en todos os de [[Galiza]] e nun bo número de provincias de España. A pintura de María Antonia Dans, ás veces cualificada de &quot;[[Arte naíf|naíf]]&quot; é, en realidade, un [[Expresionismo|neoexpresionismo]] de raíz deliberadamente inxenuista, emparentado cos modos de bordado popular. As súas paisaxes son elementais, con algo de mosaico. As faenas do campo e o mundo do mar son temas habituais nas súas obras.

== Vida persoal ==
Casou co xornalista [[Celso Collazo Lema]] en [[Madrid]] en [[1952]]. É nai da actriz [[Rosalía Dans]].

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* Areán, Carlos-Antonio: Joven figuración en España. Madrid, Publicaciones Españolas, [[1964]].
* Bustamante, Juby: Mª Antonia Dans. Madrid, Ministerio de Educación y Ciencia, [[1974]].
* Campoy, A. M.: Diccionario crítico del Arte español contemporáneo. Madrid, Ibérico Europea de Edic., [[1973]].
* {{Cita libro |autor1=Diego |autor2= Sobrino |ligazónautor2=María Luisa Sobrino |autor3=Sarmiento |ano=1995 |url=http://www.culturagalega.org/album/docs/a_arte_inexistente.pdf |título=A arte inexistente: as artistas galegas do século XX |editorial=[[Auditorio de Galicia]] }}
* Gaya Nuño, J. A.: La pintura española del siglo XX. Madrid, Ibérico Europea de Edic., [[1970]].
* Mon, Fernando: Pintura contemporánea en Galicia. A Coruña, Caixa Galicia [[1987]].
* Moreno Galván, Jose María: Introducción a la pintura española actual. Madrid, Publicaciones españolas [[1960]].
* Pablos, Francisco: Plástica galega. Vigo, Caixa de Aforros Municipal de Vigo [[1981]].
* Pablos, Francisco: Colección Adriano Marques de Magallanes. Vigo, Concello de Vigo, [[1992]].
{{Reftermina}}

=== Ligazóns externas ===
{{Álbum de Galicia|1009}}
{{Álbum de Mulleres|10}}
{{Colección Afundación|dans_boado_maria_antonia}}
{{Fundación María José Jove|D|389}}
* [http://carmensabespoesiayarte.blogspot.com/2009/02/maria-antonia-dans-poesia-escrita-con.html ''María Antonia Dans, poesía escrita con pincel'']

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Dans Boado, Maria Antonia}}
[[Categoría:Pintores de Galicia do século XX]]
[[Categoría:Nados en Oza-Cesuras]]
[[Categoría:Nados en 1922]]
[[Categoría:Finados en 1988]]
[[Categoría:Personalidades de Galicia sen imaxes]]</text>
      <sha1>iafb8htgjlxrm5zw8ih2iapcolhihk6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Giacomo Puccini</title>
    <ns>0</ns>
    <id>70577</id>
    <revision>
      <id>6163030</id>
      <parentid>6051779</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:02:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sailko</username>
        <id>3912</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27301" xml:space="preserve">{{1000}}
{{Compositor
| bgcolour               = 
| nome                   = Giacomo Puccini
| imaxe                  = GiacomoPuccini.jpg
| imaxetamaño            = 230px
| textoimaxe             = Giacomo Puccini, nunha foto de estudio.
| nomecompleto           = Giacomo Antonio Domenico Michele Secondo Maria Puccini
| datadenacemento        = [[22 de decembro]] de [[1858]]
| lugardenacemento       = [[Lucca]]&lt;br/&gt;[[Ficheiro:State flag simple of the Grand Duchy of Tuscany.svg|20px]] [[Gran Ducado de Toscana]]
| datadefalecemento      = [[29 de novembro]] de [[1924]] 
| lugardefalecemento     = [[Bruxelas]]&lt;br/&gt;{{BEL}}
| instrumento            = [[Piano]]
| alcume                 = 
| web                    = 
| composicióndestacada   = &lt;small&gt;''[[Le Villi]]'' ([[1884]])&lt;br/&gt;''[[Edgar (ópera)|Edgar]]'' ([[1889]])&lt;br/&gt;''[[Manon Lescaut (Puccini)|Manon Lescaut]]'' ([[1893]])&lt;br/&gt;''[[La Bohème]]'' ([[1896]])&lt;br/&gt;''[[Tosca (ópera)|Tosca]]'' ([[1900]])&lt;br/&gt;''[[Madama Butterfly]]'' ([[1904]])&lt;br/&gt;''[[La fanciulla del West]]'' ([[1910]])&lt;br/&gt;''[[La rondine]]'' ([[1917]])&lt;br/&gt;''[[Il trittico]]'' (triloxía composta por ''[[Il tabarro]], [[Suor Angelica]]'' e ''[[Gianni Schicchi]]'' ([[1918]])&lt;br/&gt;''[[Turandot]]'' ([[1926]]&lt;/small&gt;
| premios                = 
| parella                = 
| sinatura               = Giacomo Puccini signature.svg
}}
'''Giacomo Antonio Domenico Michele Secondo Maria Puccini''', nado en [[Lucca]] (daquela no [[Gran Ducado de Toscana]] e actualmente en [[Italia]]), o [[22 de decembro]] de [[1858]] e finado o [[29 de novembro]] de [[1924]] en [[Bruxelas]] ([[Bélxica]]), foi un compositor italiano de [[ópera]]. Considerado entre os máis grandes de finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX|XX]], as súas óperas están entre as representadas con máis frecuencia no [[Lista das óperas máis importantes|repertorio estándar]].&lt;ref&gt;O sitio web Operabase.com na súa [http://operabase.com/top.cgi?lang=en&amp; sección de estatísticas de ópera 2007–2012] coloca a Puccini, con 2294 representacións de 13 óperas, na terceira posición de compositores máis representados por detrás de Verdi (3020 representacións de 29 óperas) e Mozart (2410 representacións de 22 óperas). Tres das óperas de Puccini encóntranse entre as 10 máis representadas: ''[[La Bohème]]'' (2º posto), ''[[Tosca (ópera)|Tosca]]'' (5º posto) e ''[[Madama Butterfly]]'' (7º posto)&lt;/ref&gt;

Foi considerado ''o mellor compositor da ópera italiana tras [[Giuseppe Verdi]]''&lt;ref&gt;Ravenni and Girardi, n.d., ''Introduction''&lt;/ref&gt; e un dos máximos expoñentes do [[verismo]]. Algunhas das súas melodías como ''O mio babbino caro'' de [[Gianni Schicchi]] e ''[[Nessun dorma|Nessun Dorma]]'' de [[Turandot]] forman hoxe parte da cultura popular.

== Traxectoria ==
=== Primeiros anos ===
[[Ficheiro:Lucca, palazzo della casa natale di giacomo puccini, 01.jpg|miniatura|Casa natal de Puccini en [[1984]].]]
Nado en [[Lucca]] o [[22 de decembro]] de [[1858]], Giacomo foi o sexto dos nove fillos&lt;ref&gt;Otilia (Lucca, [[24 de xaneiro]] de [[1851]] - [[9 de marzo]] de [[1923]] [[ibídem]]), Tomaide (Lucca, [[14 de abril]] de [[1852]] - [[24 de agosto]] de [[1917]] ibídem), Temi (Lucca, [[5 de outubro]] de [[1853]] - [[1854]] ibídem), Nitteti (Lucca, [[27 de outubro]] de [[1854]] - [[Pordenone]], [[3 de xuño]] de [[1928]]), Iginia (Lucca, [[19 de novembro]] de [[1856]] - [[Vicopelago]], [[2 de outubro]] de [[1922]]), Ramelde (Lucca, [[19 de decembro]] de [[1859]] - [[Boloña]], [[8 de abril]] de [[1912]]), Macrina (Lucca, [[13 de setembro]] de [[1862]] - [[4 de xaneiro]] de [[1870]] ibídem), Michele (Lucca, [[19 de abril]] de [[1864]] - [[Río de Xaneiro]], [[12 de marzo]] de [[1891]]).&lt;/ref&gt; de Michele Puccini (Lucca, [[27 de novembro]] de [[1813]] - [[23 de xaneiro]] de [[1864]] ibídem) e Albina Magi (Lucca, [[2 de novembro]] de [[1830]] - [[17 de xullo]] de [[1884]] ibídem).

Os Puccini eran [[mestre de capela|mestres de capela]] da [[Catedral de Lucca]] dende moitas xeracións atrás&lt;ref&gt;'''Giacomo''' (Celle di val di Roggio, Lucca, battezzato il 26 gennaio [[1712]] - Lucca, 16 maggio [[1781]]); '''Antonio''' (Lucca, 30 luglio [[1747]] - Lucca, 10 febbraio [[1832]]); '''Domenico''' (San Pier Maggiore, Lucca, 15 aprile [[1772]] - Lucca, 25 maggio [[1815]]); '''Michele''' (Lucca, 27 novembre [[1813]] - Lucca, 23 gennaio [[1864]]).&lt;/ref&gt; e aínda que Giacomo, tras perder a seu pai aos cinco anos, foi mandado a estudar co seu tío materno, Fortunato Magi, este considerábao un estudante non particularmente dotado e sobre todo pouco disciplinado (un «talento», como chegou a definilo, ou un vago sen talento). Mellores resultados obtivo Carlo Angeloni, antigo alumno de Michele Puccini, tanto que aos catorce anos Giacomo puido comezar a contribuír á economía familiar tocando o [[órgano (música)|órgano]] na Catedral de Lucca.

Algunhas anécdotas porén descríbeno como un temerario. Dise por exemplo que, para embolsarse algún centavo, foi roubar e revender algúns tubos do órgano da catedral e que sufriu unha condena por ter simulado o suicidio dun amigo.

A tradición di que decidiu adicarse ao teatro musical en [[1876]] logo de asistir a unha representación de ''[[Aida (ópera)|Aida]]'' de [[Giuseppe Verdi|Verdi]] en [[Pisa]], a onde fora camiñando con dous amigos.&lt;ref&gt;Gino Monaldi, ''Giacomo Puccini e la sua opera'', Selecta, Roma 1925, p. 14. Os amigos que o acompañaron na viaxe foron Zizzania e [[Carlo Carignani]], que máis tarde realizou as reducións para canto e piano de numerosas obras de Puccini.&lt;/ref&gt;

A este período pertencen as súas primeiras composicións coñecidas, entre as que destacan unha [[cantata]] (''[[I figli d'Italia bella]]'', [[1877]]), un [[mottetto]] (''[[Mottetto per San Paolino]]'', [[1877]]) e unha ''[[Messa (Puccini)|Messa]]'' ([[1880]]).

=== As primeiras óperas ===
Deixada Lucca, de [[1880]] a [[1883]] Puccini estudou no [[Conservatorio de Milán]], grazas a unha [[bolsa de estudo]] de cen liras mensuais durante un ano, que lle foi concedida pola raíña [[Margarida de Savoia]] por súplica de súa nai. Durante estes anos de miseria, compartiu habitación co seu amigo [[Pietro Mascagni]]. Entre os seus profesores destacan nomes como [[Amilcare Ponchielli]] e [[Antonio Bazzini]].

En [[1883]] participou no concurso de óperas nun acto organizado pola editorial [[Sonzogno (editorial musical)|Sonzogno]]. ''[[Le Villi]]'', con libreto de [[Ferdinando Fontana]]; non gañou o concurso, mais en [[1884]] foi representada no [[Teatro dal Verme]] de [[Milán]] baixo o padroado do editor [[Giulio Ricordi]], un competidor de Sonzogno.

Animado polo grande éxito de ''Le Villi'', Ricordi encargoulle unha nova ópera ao tándem Puccini-Fontana, destinada desta vez ao [[Teatro alla Scala]], mais ''[[Edgar (ópera)|Edgar]]'' ([[1889]]), que lle levou ao compositor cerca de catro anos de traballo, non conseguiu moito éxito, e nas décadas seguintes foi sometida a modificacións substanciais sen conseguir que entrase no [[repertorio]].

Mentres tanto, en [[1884]] Puccini formara a súa familia, iniciando unha convivencia destinada a durar toda a vida con Elvira Bonturi (esposa do tendeiro de Lucca Narciso Gemignani) tras varias visicitudes. Elvira achegou a súa filla Fosca e entre [[1886]] e [[1887]] a familia viviu en [[Monza]], e durante ese tempo naceu o único fillo do compositor, Antonio (chamado Tonio). En Monza Puccini traballou na composición de ''Edgar'', á que adicaría outros catro anos.

=== Torre del Lago ===
En [[1891]] Puccini trasladouse a [[Torre del Lago Puccini|Torre del Lago]] (actualmente denominada Torre del Lago Puccini, unha ''[[frazione]]'' de [[Viareggio]]): encantáballe o mundo rural e o consideraba o lugar ideal para cultivar a súa paixón pola caza e para as xuntanzas de artistas. O compositor fixo de Torre del Lago o seu refuxio, primeiro nunha vella casa alugada, e despois construíndo a ''vila'' á que se foi vivir en [[1900]]. Puccini describíaa así:&lt;ref&gt;Lettera ad Alfredo Caselli del luglio 1900, in ''Carteggi Pucciniani'', a cura di Eugenio Gara cit., lett. 233.&lt;/ref&gt;
{{cita centrada|Ledicia suprema, paraíso, edén, empíreo, «turris eburnea», «vas spirituale», palacio... habitantes 120, 12 casas. País tranquilo, con espléndidas matogueiras fronte ao mar, poboadas por gamos, xabaríns, lebres, coellos, faisáns, [[arcea]]s, merlos, pimpíns e pardais. Pantanos inmensos. Postas de sol luxuriosas e extraordinarias. Aire ''oportuno'' en verán, espléndido en primavera e outono. O vento dominante, de mistral no verán, no inverno o nordés ou o suroeste. Ademais dos 120 habitantes anteditos, as canles navegábeis e as cabanas trogloditas de xunca, hai diversos [[galeirón]]s, [[asubiador]]es, [[mergullón]]s e [[cullerete]]s, certamente máis intelixentes ca os habitantes, pois a aproximación a eles é difícil. Din que na Pineta &quot;latrica&quot; tamén un animal raro, chamado «Antilisca»&lt;ref&gt;A antilisca naturalmente non existe: Puccini fixéralle unha burla a un amigo cazador, deixándoo no medio do bosque durante horas a esperar o fantástico paxaro.&lt;/ref&gt;, para máis informacións dirixirse a...}}

Ao compositor gustáballe tanto, que non puido distanciarse dela por moito tempo, e afirmou estar «enfermo de ''torrelaghìte'' aguda». Un amor que respectou a súa familia logo da súa morte sendo enterrado na capela da vila. Alí foron compostas as súas óperas de maior éxito, a excepción de ''[[Turandot]]''.

=== O éxito: a colaboración con Illica e Giacosa ===
Despois do paso en falso de ''Edgar'', a súa terceira ópera – ''[[Manon Lescaut (Puccini)|Manon Lescaut]]'' – foi un éxito extraordinario, quizais o máis auténtico da carreira de Puccini. Tamén marcou o inicio dunha frutuosa colaboración cos libretistas [[Luigi Illica]] e [[Giuseppe Giacosa]]. O primeiro fíxose cargo de [[Marco Praga]] e [[Domenico Oliva]] na fase final da xénese e o segundo tivo un papel máis oculto. Illica e Giacosa terían escrito entón os libretos das tres óperas seguintes, as máis famosas e representadas de todo o teatro pucciniano. A primeira, ''[[La Bohème]]'' (baseada na novela de [[Henri Murger]] ''Scènes de la vie de Bohème''), é posiblemente a súa ópera máis famosa.

Entre as obras mestras do panorama operístico tardorromántico, ''La Bohème'' é un exemplo de síntese dramática, estruturada en catro cadros (é indicativo o uso deste termo en lugar do tradicional &quot;actos&quot;) coa velocidade do raio. A seguinte, ''[[Tosca (ópera)|Tosca]]'', representa a incursión de Puccini no melodrama histórico con fortes tinturas. O tema, en base a [[Victorien Sardou]], pode lembrar algúns estereotipos da ópera [[verismo|verista]], mais as solucións musicais anticipan máis ben, especialmente no segundo acto, o nacente expresionismo musical. ''[[Madama Butterfly]]'' (baseada nun drama de [[David Belasco]]) é a primeira ópera exótica de Puccini. O seu debut no [[Teatro alla Scala]] en [[1904]] foi un gran fiasco, probablemente en parte orquestrado polos seus críticos. Porén, despois dalgunhas modificacións, a ópera foi representada no [[Teatro Grande (Brescia)|Teatro Grande]] de [[Brescia]], onde colleitou un éxito pleno que dura ata os nosos días.

A colaboración con Illica e Giacosa foi certamente a máis produtiva da carreira artística de Puccini. A [[Luigi Illica]], dramaturgo e xornalista, correspondíalle principalmente o labor de esbozar un «lenzo» (unha especie de [[Guión (arte)|guión]]) e definir a trama pouco a pouco, discutíndoa con Puccini, ata chegar á redacción dun texto completo. A [[Giuseppe Giacosa]], autor de comedias de éxito e profesor de literatura, correspondíalle o delicado labor de poñer en verso o texto, salvagardando tanto os aspectos literarios como os musicais, tarefa que levou a cabo con gran paciencia e sensibilidade poética.

A última palabra tíñaa sempre Puccini, a quen [[Giulio Ricordi]] alcumaba como «[[Doge]]», polo predominio que exercía dentro deste grupo de traballo. O mesmo editor contribuía persoalmente na creación dos libretos, suxerindo solucións, ás veces mesmo escribindo versos e en especial mediando entre os libretistas e o músico durante os frecuentes conflitos debidos ao frecuente costume do compositor de revolucionar o plano dramatúrxico durante a xénese da ópera.

== Puccini e os seus libretistas ==
O libreto de ''[[Edgar (ópera)|Edgar]]'' foi un factor importante no fracaso da ópera. Dende aquela, especialmente na metade e cara ao final da súa carreira, Puccini foi extremadamente selectivo, e mesmo ás veces indeciso, nas súas eleccións de materiais para as súas novas obras. Puccini estaba profundamente implicado no proceso de redacción do libreto, requirindo moitas revisións dos seus libretos en termos tanto estruturais como textuais. A relación entre Puccini e os seus libretistas foi ás veces moi difícil. O seu editor, Casa Ricordi, foi requirido frecuentemente para mediar nas disputas e nas situacións de punto morto entre eles.&lt;ref name=&quot;Phillips-Matz&quot;&gt;Phillips-Matz&lt;/ref&gt;

Puccini explorou moitos temas posibles que finalmente rexeitaba só despois dun grande esforzo -como a creación dun libreto- posto neles.&lt;ref&gt;Phillips-Matz, ''passim''&lt;/ref&gt; Entre os temas que Puccini considerou seriamente, mais finalmente abandonou, encóntranse: ''Cristoforo Sly'', ''Anima Allegra'' (baseada na obra ''El genio alegre'' de Serafín e Joaquín Álvarez Quintero), ''I due zoccoletti'' (unha pequena historia de Maria Louise Ramé, tamén coñecida como [[Ouida]]), a vida de [[María Antonieta de Austria]], Margherita da Cortona, e ''Conchita'' (baseada na novela ''La Femme et le pantin'', de Pierre Loüys).&lt;ref name=&quot;Phillips-Matz&quot; /&gt; Algúns destes temas abandonados foron empregados para óperas doutros compositores. Por exemplo, [[Franco Vittadini]] realizou unha ópera sobre ''Anima Allegra''; a ópera de Mascagni ''Lodoletta'' deriva de ''I due zoccoletti'', e [[Riccardo Zandonai]] finalmente escribiu ''[[Conchita (ópera)|Conchita]]''.&lt;ref name=&quot;Phillips-Matz&quot; /&gt;

== Estilo ==
=== Puccini, os seus contemporáneos, e o ''verismo'' ===
{{Véxase tamén|Verismo}}
Hoxe, Puccini é con moito o compositor italiano máis interpretado de entre os seus contemporáneos, e o mesmo ocorreu durante a súa vida. Un autor inglés contemporáneo seu, escribiu en [[1897]]: &quot;[Puccini] é sen dúbida o máis completo de todos os novos compositores italianos, e a súa futura carreira será observada con interese&quot;. Os compositores italianos de ópera da xeración cos que foi comparado Puccini inclúen a [[Pietro Mascagni]] ([[7 de decembro]] de [[1863]] – [[2 de agosto]] de [[1945]]), [[Ruggero Leoncavallo]] (nado en [[Nápoles]], [[8 de marzo]] de [[1857]] - [[9 de agosto]] de [[1919]]), [[Umberto Giordano]] ([[28 de agosto]] de [[1867]] – [[12 de novembro]] de [[1948]]), [[Francesco Cilea]] ([[23 de xullo]] de [[1866]] – [[20 de novembro]] de [[1950]]), Baron [[Pierantonio Tasca]] ([[1858]]-[[1934]]), [[Gaetano Coronaro]] (nado en [[Vicenza]], [[18 de decembro]] de [[1852]]; finado en [[Milán]], [[5 de abril]] de [[1908]]). No momento da súa morte en [[1924]], Puccini gañara 4 millóns de dólares das súas obras.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|xornal=[[Life (revista)|Life]] |url=https://books.google.com/books?id=Yz8EAAAAMBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=Puccini&amp;f=false|título=The Puccini Centenary||data=8 de decembro de 1958|volume=45|número=23|páxina=127}}&lt;/ref&gt;

Once das óperas de Puccini están entre as 200 óperas máis representadas entre agosto de [[2008]] e decembro de [[2011]] (en todo o mundo, entre todos os compositores de calquera nacionalidade, segundo as estatísticas de [[Operabase]]).&lt;ref name=&quot;Operabase&quot;&gt;{{Cita web|título=Stattistics|url=http://operabase.com/top.cgi?lang=en#opera|editorial=Operabase|dataacceso=18 de novembro de 2012|lugar=''Operas'', select &quot;top=200&quot; and &quot;*World&quot;}}&lt;/ref&gt; Unicamente tres compositores, e tres óperas, de entre os contemporáneos italianos de Puccini figuran nesta lista: ''[[Cavalleria rusticana]]'' de Mascagni, ''[[Pagliacci]]'' de Leoncavallo, e ''[[Andrea Chénier]]'' de Giordano.

Puccini é frecuentemente denominado como un compositor &quot;verista&quot;. O ''[[verismo]]'' é un estilo de ópera italiana que comezou en [[1890]] coa estrea da ópera de Mascagni ''Cavalleria rusticana'', acadando o seu punto máximo na primeira década de 1900, e decaeu na década de 1920.&lt;ref&gt;&quot;Verismo&quot; in Stanley Sadie (ed.) ''The New Grove Dictionary of Music &amp; Musicians'', London: Macmillan/New York: Grove, 1980, vol 19 p.670, ISBN 1-56159-174-2&lt;/ref&gt; O estilo caracterízase polo realismo - ás veces sórdido ou violento - e a representación da vida cotiá, especialmente a vida das clases baixas contemporáneas. Xeralmente rexeita temas históricos ou mitolóxicos asociados ao [[Romanticismo]]. ''Cavalleria rusticana'', ''Pagliacci'', e ''Andrea Chénier'' son consideradas de xeito uniforme óperas &quot;veristas&quot; que representan as obras primarias do &quot;verismo&quot; que se representan na actualidade que non foron escritas por Puccini.

A carreira de Puccini como compositor coincidiu no tempo co movemento do ''verismo''. Unicamente as súas óperas ''Le villi'' e ''Edgar'' precederon a ''Cavalleria rusticana''. Cando menos dúas das óperas de Puccini, ''[[Tosca (ópera)|Tosca]]'' e ''[[Il tabarro]]'', son consideradas xeralmente óperas veristas.&lt;ref name=&quot;Fisher, ed.&quot;&gt;{{Cita libro|apelidos-editor=Fisher|nome-editor=Burton D.|título=Puccini's IL TRITTICO.|ano=2003|editorial=Opera Journeys Pub.|lugar=Miami|isbn=0-9771455-6-5}}&lt;/ref&gt; Mentres algúns ven a Puccini como un compositor esencialmente verista,&lt;ref&gt;{{Cita libro|apelidos=Montgomery|nome=Alan|título=Opera Coaching: Professional Techniques And Considerations|ano=2006|editorial=Routledge Taylor and Francis Group|lugar=Nova York|isbn=9780415976015}}&lt;/ref&gt; outros, aínda que recoñecendo que participou no movemento ata certo punto, non o ven como un compositor puramente verista.&lt;ref name=&quot;Berger 2005&quot;&gt;{{Cita libro|apelidos=Berger|nome=William|título=Puccini Without Excuses: A Refreshing Reassessment of the World's Most Popular Composer|url=https://archive.org/details/pucciniwithoutex0000berg|ano=2005|editorial=Random House Digital|isbn=1-4000-7778-8|páxina=[https://archive.org/details/pucciniwithoutex0000berg/page/7 7]}}&lt;/ref&gt; Por outra banda, os críticos difiren sobre o grao no que óperas particulares de Puccini son, ou non, propiamente descritas como veristas. Por exemplo, o estudoso de Puccini Mosco Carner só sitúa dúas óperas de Puccini distintas de ''Tosca'' e ''Il tabarro'' dentro da escola verista: ''[[Madama Butterfly]]'', e ''[[La fanciulla del West]].''&lt;ref name='Carner &quot;Tosca&quot;'&gt;{{Cita libro|apelidos=Carner|nome=Mosco|título=Giacomo Puccini, Tosca|url=https://archive.org/details/giacomopuccinito00carn|ano=1985|editorial=Cambridge University Press|lugar=Cambridge, Cambridgeshire|isbn=0-521-22824-7|edición=Reprinted|páxina=[https://archive.org/details/giacomopuccinito00carn/page/n16 6]}}&lt;/ref&gt;

=== Estilo e recepción ===
O [[Grove Music Online]] indica que
&lt;blockquote&gt;Puccini tivo éxito no dominio da orquestra como ningún outro compositor italiano fixera antes, creando novas formas manipulando estruturas herdadas da gran tradición italiana, cargándoas con audaces progresións harmónicas que tiñan pouco ou nada que ver co que estaba a suceder daquela en Italia, aínda que estaba á par co que facían os compositores franceses, austríacos e alemáns..&lt;ref&gt;Ravenni and Girardi, #11 ''Assessment''&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

Mentres que a música de Puccini se ten mantido extremadamente popular entre o público de ópera, Puccini foi sempre obxecto da condescendencia dalgúns dos críticos que encontran a súa música insuficientemente sofisticada ou difícil. Algúns teñen condenado explicitamente os seus esforzos para compracer o seu público, como este crítico italiano contemporáneo seu:
&lt;blockquote&gt;De boa gana mantense a si mesmo no menor talento, acariciando o gusto do público ... obstinadamente evita a innovación máis atrevida ... Un pouco de heroísmo, mais non toca grandes alturas; un pouco de comedia verista, mais breve; un lote de sentimento e idilio romántico: esta é a receita na que el atopa a felicidade. ({{Lang|it|[E]gli si arresta volentieri alla piccola genialità, accarezzando il gusto del pubblico ... rifuggendo ostinato dalle troppo ardite innovazioni. ... Un po' di eroismo, ma non spinto a grandi altezze, un po' di commedia verista, ma breve; molto idillio sentimentale e romantico: ecco la ricetta in cui egli compiace.}})&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Puccini, Franchetti, Leoncavallo|xornal=La Stampa|data=8 de agosto de 1903}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

== Obra ==
Aínda que Puccini é principalmente coñecido polas súas óperas, tamén compuxo algunhas pezas orquestrais, música sacra, música de cámara e cancións para voz e piano.

=== Óperas ===
[[Ficheiro:Fontana e Puccini.jpg|miniatura|Giacomo Puccini con [[Ferdinando Fontana]], en torno a [[1885]].]]
As doce doce óperas de Puccini, e a cidade, teatro e data da estrea:
* [[1884]]: ''[[Le Villi]]'', Milán (Dal Verme), 31-V-1884.
* [[1884]]: ''[[Le Villi]]'' (2ª versión), [[Turín]] (Regio), 26-XII-1884.
* [[1889]]: ''[[Edgar (ópera)|Edgar]]'', [[Milán]] ([[Teatro alla Scala|Scala]]), 21-IV-1889.
* [[1891]]: ''[[Edgar (ópera)|Edgar]]'' (2ª versión), [[Lucca]] (Giglio), 5-IX-1891.
* [[1892]]: ''[[Edgar (ópera)|Edgar]]'' (3ª versión), [[Ferrara]] (Comunale), 28-II-1892.
* [[1905]]: ''[[Edgar (ópera)|Edgar]]'' (4ª versión), [[Buenos Aires]] (Ópera), 8-VII-1905.
* [[1893]]: ''[[Manon Lescaut (Puccini)|Manon Lescaut]]'', Turín (Regio), 1-II-1893.
* [[1896]]: ''[[La Bohème]]'', Turín (Regio), 1-II-1896.
* [[1900]]: ''[[Tosca (ópera)|Tosca]]'', [[Roma]] (Constanzi), 14-I-1900.
* [[1904]]: ''[[Madama Butterfly]]'', Milán (Scala), 17-II-1904.
* [[1904]]: ''[[Madama Butterfly]]'' (2ª versión), [[Brescia]] (Grande), 28-V-1904.
* [[1905]]: ''[[Madama Butterfly]]'' (3ª versión), [[Londres]] (Covent Garden), 10-VII-1905.
* [[1906]]: ''[[Madama Butterfly]]'' (4ª versión), [[París]] ([[Teatro Nacional da Opéra-Comique|Opéra-Comique]]), 28-XII-1906.
* [[1910]]: ''[[La fanciulla del West]]'', [[Nova York]] (Metropolitan), 10-XII-1910.
* [[1917]]: ''[[La rondine]]'', [[Montecarlo]] (Opéra), 27-III-1917.
* [[1918]]: ''[[Il Trittico]]'' (''O tríptico''): ''[[Il Tabarro]]'', ''[[Suor Angelica]]'' e ''[[Gianni Schicchi]]''), Nova York (Metropolitan), 14-XII-1918.
* [[1926]]: ''[[Turandot]]'' (inacabada pola morte de Puccini e rematada por [[Franco Alfano]]), Milán (Scala), 25-IV-1926

== Puccini no cine, a televisión e o teatro ==
Existen varios [[filme]]s, un drama [[Televisión|televisivo]] e dúas [[miniserie]]s de televisión adicadas á vida do compositor nado en Lucca:

* ''[[Puccini (filme de 1953)|Puccini]]'' ([[1953]]), filme dirixido por [[Carmine Gallone]], con [[Gabriele Ferzetti]] no papel de Puccini. Trátase dunha versión romantizada da biografía de Puccini.
* ''[[Puccini (serie televisiva)|Puccini]]'' ([[1973]]), serie de televisión dirixida por [[Sandro Bolchi]], con [[Alberto Lionello]] no papel de Puccini. Emitida pola [[RAI]], este drama naceu coa intención de reproducir fielmente a vida do compositor. Un feito curioso legado por esta serie foi a polémica suscitada en Lucca e Viareggio polo acento marcadamente toscano central (ou florentino), que Lionello utilizou para dar voz ao músico. O actor gañouse por esta causa algúns centos de cartas de protesta.
* ''[[La famiglia Ricordi]]'' ([[1994]]), miniserie dirixida por [[Mauro Bolognini]], con [[Massimo Ghini]] no papel de Puccini. Emitida pola [[RAI]], percorre máis de cen anos da historia da familia de editores musicais Ricordi. A última das catro entregas da miniserie está adicada á figura de Puccini.
* ''[[Puccini e la fanciulla]]'' ([[2008]]), dirixida por [[Paolo Benvenuti]], con [[Riccardo Moretti]] no papel de Puccini; narra a historia relacionada co suicidio da xove serventa Doria Manfredi e a relación de Puccini con Giulia, prima de Doria.
* ''[[Puccini (miniserie de televisión)|Puccini]]'' ([[2009]]), miniserie dirixida por [[Giorgio Capitani]], con [[Alessio Boni]] no papel de Puccini; foi tamén retransmitida pola [[RAI]] os días [[1 de marzo|1]] e [[2 de marzo]] de [[2009]]. O guión, fantasioso, ten pouco en conta os coñecementos históricos e biográficos.

Hai tamén un Puccini &quot;teatral&quot;. A comedia máis famosa, neste sentido, é &quot;Un bel di' vedremo (La vera storia di Madama Butterfly)&quot; de [[Ruggero Rimini]], estreada no verán de [[1974]] no Festival de [[Barga (Toscana)|Barga]] e representada na seguinte tempada teatral. Dirixida polo mesmo autor, foi interpretada pola compañía &quot;Il Centro&quot; de Lucca. Os escenarios e o vestiario eran, respectivamente, de Emanuele Luzzati e Santuzza Cali'. Puccini era interpretado por Gabriele Antonini. Un cuarto de século despois, na tempada 1998/99, a comedia foi representada pola &quot;Compagnia del Dramma Italiano di Fiume&quot; (Teatro Nacional Croata Ivan de Zajc), dirixida por Sandro Damiani. A preparación foi obra do director lírico e dramático croata Peter Selem. Escenarios de Raffaele Del Savio e vestiario de Dora Argento. Giacomo Puccini era interpretado por Claudio Trionfi.

== Galería de imaxes ==
&lt;gallery&gt;
Ficheiro:Puccini6.jpg|Fotografía de estudio de Puccini.
Ficheiro:Puccini7.jpg|Fotografía de Puccini en [[1908]].
Ficheiro:Toscanini Puccini.jpg|Puccini con [[Arturo Toscanini]].
Ficheiro:Puccini Tosca.jpg|Cartel orixinal de ''[[Tosca (ópera)|Tosca]]''.
&lt;/gallery&gt;

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|Giacomo Puccini}}
{{wikiquote}}
=== Outros artigos ===
* [[Giuseppe Verdi]]

=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20191203032928/http://www.puccini.it/ Giacomo Puccini Centro studi] {{it}}.
* [http://www.rodoni.ch/malipiero/adrianolualdi/lualdipuccini.html Rodoni.ch Puccini e os seus detractores] {{it}}.
* A biblioteca de música [http://www.dlib.indiana.edu/variations/scores/scores.html William and Gayle Cook, da Universidade de Indiana] contén copias de partituras para voz e piano de óperas de Puccini en inglés e italiano {{en}}.
* [https://web.archive.org/web/20140708192748/http://cylinders.library.ucsb.edu/search.php?query=puccini&amp;queryType=%40attr+1%3D1016 Puccini cylinder recordings], do ''Cylinder Preservation and Digitization Project'', na biblioteca da Universidade de California, Santa Barbara {{en}}.
* [https://web.archive.org/web/20070217171101/http://www.classicistranieri.com/dblog/articolo.asp?articolo=6121 Manon Lescaut], Gravación en mp3 Creative Commons {{it}}.

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Puccini}}
[[Categoría:Nados en 1858]]
[[Categoría:Nados na provincia de Lucca]]
[[Categoría:Finados en 1924]]
[[Categoría:Compositores de Italia]]
[[Categoría:Compositores de ópera]]
[[Categoría:Compositores de música clásica]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Biografías)]]
[[Categoría:Compositores do Romanticismo]]</text>
      <sha1>6tnbhvpju14pf5i6rr21cuxk3fojae9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Estación de Cádiz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>74151</id>
    <revision>
      <id>6163003</id>
      <parentid>6030296</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:07:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jglamela</username>
        <id>47401</id>
      </contributor>
      <comment>Arranxos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3987" xml:space="preserve">{{Parada

 | tipo              = adif

  | nome              = Cádiz
 | imaxe             = Estación de Cádiz-Interior.jpg
 | lenda             = Interior da estación
 | concello          = [[Cádiz]]
 | servizos          = [[Ficheiro:Cafeteria.png|20px|restauración]] [[Ficheiro:Aparcamiento (Metro de Madrid).svg|20px|aparcamiento]] [[Ficheiro:Elevator (Madrid Metro).svg|20px|accesible PMR]] [[Ficheiro:Feature ticket office.svg|20px]]
 | altavelocidade    = 
 | longadistancia    = [[Altaria]], [[Trenhotel]]
 | mediadistancia    = A-1
 | proximidades      = [[Ficheiro:C-1 red.svg|20px]] ([[Proximidades Cádiz]])
 | feve              = 
 | metro             =
 | autobuses         =
 | outrostransportes = Autobús urbano e interurbano
}}
A '''estación de Cádiz''' é a estación central da [[Cádiz|cidade homónima]] incluída dentro da rede de estacións de [[Administrador de Infraestruturas Ferroviarias|Adif]]. É unha estación término de trens situada xunto á Praza de Sevilla, no centro de [[Cádiz]].

É cabeceira da liña C-1 de [[Proximidades Cádiz]], de trens de [[Media distancia Renfe]] e de trens de longo percorrido. Pertence á zona 1 de [[Proximidades Cádiz]].

== Historia ==
O edificio antigo da estación, pechado ao público dende que en [[2002]] fora inaugurado o novo, data da época en que se construíu a liña ferroviaria entre [[Cádiz]] e [[Sevilla]], e localízase xunto ao [[porto de Cádiz]] e o edificio de aduanas.

Este edificio foi clausurado coas obras de soterramento da vía férrea en [[Cádiz]] entre [[2000]] e [[2001]] sendo construído un novo edificio que está algo máis afastado da Praza de Sevilla. A nova estación ten seis vías, dúas delas reservadas a [[Proximidades Cádiz|trens de proximidades]] con acceso restrinxido para viaxeiros con títulos de transporte para os mesmos.

Durante as obras de soterramento a estación non prestou servizo, sendo terminal provisional a ''estación de Cortadura''.

== Servizos ferroviarios ==
=== [[Proximidades Cádiz]] e [[Media distancia Renfe|Media Distancia]] ===
{| style = align=&quot;left&quot; border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; class=&quot;bonita&quot; style=&quot;margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot; width=60%
! Liña !! &gt; !! Destino
|- align=&quot;center&quot; 
| &lt;big&gt;'''&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;C-1&lt;/span&gt;'''&lt;/big&gt; || San Severiano || San Fernando-Bahía Sur&lt;br /&gt;[[Estación de Xerez da Fronteira|Xerez da Fronteira]]
|- align=&quot;center&quot;
| &lt;big&gt;'''&lt;span style=&quot;color:#08729a;&quot;&gt;A-1&lt;/span&gt;'''&lt;/big&gt; || Cádiz-Segunda Aguada || [[Estación de Santa Justa|Sevilla-Santa Justa]]
|- align=&quot;center&quot;
| [[Ficheiro:Avant.svg|50px]] || San Fernando-Bahía Sur || Xaén
|}
{{clear}}

=== [[Longa distancia Renfe|Longa Distancia]] ===
{| style = align=&quot;left&quot; border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; class=&quot;bonita&quot; style=&quot;margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot; width=96%
! Tren !! Orixe/Destino !! Paradas intermedias
|- align=&quot;center&quot;
| '''[[Alvia]]''' || [[Estación de Atocha|Madrid-Puerta de Atocha]] || San Fernando-Bahía Sur · El Puerto de Santa María · [[Estación de Xerez da Fronteira|Xerez da Fronteira]] · [[Estación de Santa Justa|Sevilla-Santa Justa]] · [[Estación de Córdoba|Córdoba Central]] · Puertollano · [[Estación de Cidade Real - Central|Cidade Real-Central]]
|- align=&quot;center&quot;
| '''[[Trenhotel]]'''&lt;br /&gt;''Antonio Machado'' || [[Estación de Sants|Barcelona-Sants]] || San Fernando-Bahía Sur · El Puerto de Santa María · [[Estación de Xerez da Fronteira|Xerez da Fronteira]] · [[Estación de Santa Justa|Sevilla-Santa Justa]] · [[Estación de Córdoba|Córdoba Central]] · [[Estación de Camp de Tarragona|Tarragona]]
|}
{{clear}}

{{commonscat}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Estacións de tren da provincia de Cádiz|Cadiz]]
[[Categoría:Cádiz]]</text>
      <sha1>ay0upqtj6h1npkt1mk3ad2s13r5r7ln</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163004</id>
      <parentid>6163003</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:07:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jglamela</username>
        <id>47401</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4006" xml:space="preserve">{{Parada

 | tipo              = adif

  | nome              = Cádiz
 | imaxe             = [[Ficheiro:Estación de Cádiz-Interior.jpg|280px]]
 | lenda             = Interior da estación
 | concello          = [[Cádiz]]
 | servizos          = [[Ficheiro:Cafeteria.png|20px|restauración]] [[Ficheiro:Aparcamiento (Metro de Madrid).svg|20px|aparcamiento]] [[Ficheiro:Elevator (Madrid Metro).svg|20px|accesible PMR]] [[Ficheiro:Feature ticket office.svg|20px]]
 | altavelocidade    = 
 | longadistancia    = [[Altaria]], [[Trenhotel]]
 | mediadistancia    = A-1
 | proximidades      = [[Ficheiro:C-1 red.svg|20px]] ([[Proximidades Cádiz]])
 | feve              = 
 | metro             =
 | autobuses         =
 | outrostransportes = Autobús urbano e interurbano
}}
A '''estación de Cádiz''' é a estación central da [[Cádiz|cidade homónima]] incluída dentro da rede de estacións de [[Administrador de Infraestruturas Ferroviarias|Adif]]. É unha estación término de trens situada xunto á Praza de Sevilla, no centro de [[Cádiz]].

É cabeceira da liña C-1 de [[Proximidades Cádiz]], de trens de [[Media distancia Renfe]] e de trens de longo percorrido. Pertence á zona 1 de [[Proximidades Cádiz]].

== Historia ==
O edificio antigo da estación, pechado ao público dende que en [[2002]] fora inaugurado o novo, data da época en que se construíu a liña ferroviaria entre [[Cádiz]] e [[Sevilla]], e localízase xunto ao [[porto de Cádiz]] e o edificio de aduanas.

Este edificio foi clausurado coas obras de soterramento da vía férrea en [[Cádiz]] entre [[2000]] e [[2001]] sendo construído un novo edificio que está algo máis afastado da Praza de Sevilla. A nova estación ten seis vías, dúas delas reservadas a [[Proximidades Cádiz|trens de proximidades]] con acceso restrinxido para viaxeiros con títulos de transporte para os mesmos.

Durante as obras de soterramento a estación non prestou servizo, sendo terminal provisional a ''estación de Cortadura''.

== Servizos ferroviarios ==
=== [[Proximidades Cádiz]] e [[Media distancia Renfe|Media Distancia]] ===
{| style = align=&quot;left&quot; border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; class=&quot;bonita&quot; style=&quot;margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot; width=60%
! Liña !! &gt; !! Destino
|- align=&quot;center&quot; 
| &lt;big&gt;'''&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;C-1&lt;/span&gt;'''&lt;/big&gt; || San Severiano || San Fernando-Bahía Sur&lt;br /&gt;[[Estación de Xerez da Fronteira|Xerez da Fronteira]]
|- align=&quot;center&quot;
| &lt;big&gt;'''&lt;span style=&quot;color:#08729a;&quot;&gt;A-1&lt;/span&gt;'''&lt;/big&gt; || Cádiz-Segunda Aguada || [[Estación de Santa Justa|Sevilla-Santa Justa]]
|- align=&quot;center&quot;
| [[Ficheiro:Avant.svg|50px]] || San Fernando-Bahía Sur || Xaén
|}
{{clear}}

=== [[Longa distancia Renfe|Longa Distancia]] ===
{| style = align=&quot;left&quot; border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; class=&quot;bonita&quot; style=&quot;margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot; width=96%
! Tren !! Orixe/Destino !! Paradas intermedias
|- align=&quot;center&quot;
| '''[[Alvia]]''' || [[Estación de Atocha|Madrid-Puerta de Atocha]] || San Fernando-Bahía Sur · El Puerto de Santa María · [[Estación de Xerez da Fronteira|Xerez da Fronteira]] · [[Estación de Santa Justa|Sevilla-Santa Justa]] · [[Estación de Córdoba|Córdoba Central]] · Puertollano · [[Estación de Cidade Real - Central|Cidade Real-Central]]
|- align=&quot;center&quot;
| '''[[Trenhotel]]'''&lt;br /&gt;''Antonio Machado'' || [[Estación de Sants|Barcelona-Sants]] || San Fernando-Bahía Sur · El Puerto de Santa María · [[Estación de Xerez da Fronteira|Xerez da Fronteira]] · [[Estación de Santa Justa|Sevilla-Santa Justa]] · [[Estación de Córdoba|Córdoba Central]] · [[Estación de Camp de Tarragona|Tarragona]]
|}
{{clear}}

{{commonscat}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Estacións de tren da provincia de Cádiz|Cadiz]]
[[Categoría:Cádiz]]</text>
      <sha1>ddrjglsfipp6n46pilyyyrpmlfkmbm1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Proximidades Asturias</title>
    <ns>0</ns>
    <id>75796</id>
    <revision>
      <id>6162966</id>
      <parentid>5810399</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:01:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mabema1</username>
        <id>7625</id>
      </contributor>
      <comment>/* Liñas de ancho ibérico */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7289" xml:space="preserve">[[File:Cercanías Asturies.svg|thumbnail|Mapa da rede|300px]]

As '''Proximidades de Asturias''' (en [[Lingua castelá|castelán]] e oficialmente: ''Cercanías Asturias'') son un servizo ferroviario entre [[Oviedo]], [[Xixón]] e outras cidades e vilas do [[Principado de Asturias]] operado por [[Renfe Operadora|Renfe]] sobre vías de [[Administrador de Infraestruturas Ferroviarias|Adif]].

A rede existe dende os anos 80, momento en que se crearon os núcleos e redes de proximidades actuais. No caso de Asturias está formada por 9 liñas, 3 de [[ancho ibérico]] e 6 de [[ancho métrico]] que foran xestionadas previamente por [[Feve]].

== Liñas de ancho ibérico ==
Son tres as liñas que circulan sobre vías de ancho ibérico:
{| {{Táboabonita}}
|+ 
[[Ficheiro:Cercanías C1 (Rojo).svg|30px]]   '''Xixón / Oviedo - Ponte dos Fierros'''
! Estación !! termo municipal !! zona
|- style=background:white
| '''Xixón''' || [[Xixón]] || 4D
|- style=background:white
| Xixón-Xovellanos || [[Xixón]] || 4D
|- style=background:white
| Calzada de Asturias || [[Xixón]] || 4D
|- style=background:white
| Veriña || [[Xixón]] || 3-4D
|- style=background:white
| Monteana || [[Xixón]] || 3
|- style=background:white
| Serín || [[Xixón]] || 3
|- style=background:white
| Villabona-Tabladiello || [[Llanera]] || 3
|- style=background:white
| Villabona de Asturias || [[Llanera]] || 2-3
|- style=background:white
| Lugo de Llanera || [[Llanera]] || 2
|- style=background:white
| Lugones || [[Siero]] || 1-2
|- style=background:white
| La Corredoira || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| '''Oviedo''' || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| Llamaquique || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| O Caleio || [[Boal]] || 1
|- style=background:white
| As Segadas || [[Ribera de Arriba]] || 1
|- style=background:white
| Soto de Rey || [[Ribera de Arriba]] || 1-2
|- style=background:white
| Olloniego || Oviedo || 2
|- style=background:white
| La Pereda Riosa || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 2
|- style=background:white
| Ablaña || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 2
|- style=background:white
| Mieres-Ponte || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 2-3
|- style=background:white
| Santullano || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 3
|- style=background:white
| Uxo || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 3
|- style=background:white
| Vilallana || [[Lena, Asturias|Lena]] || 3
|- style=background:white
| Pola de Lena || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|- style=background:white
| La Cobertoira || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|- style=background:white
| Campomanes || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|- style=background:white
| La Frecha || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|- style=background:white
| '''Ponte dos Fierros''' || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C2.svg|30px]]   '''Oviedo - O Entrego'''
! Estación !! Municipio !! Zona
|- style=background:white
| '''Oviedo''' || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| Llamaquique || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| O Caleio || [[Boal]] || 1
|- style=background:white
| Las Segadas || [[Ribera de Arriba]] || 1
|- style=background:white
| Soto de Rey || [[Ribera de Arriba]] || 1-2
|- style=background:white
| Santa Eulalia de Manzaneda || [[Oviedo]] || 2
|- style=background:white
| Tudela-Veguín || [[Oviedo]] || 2
|- style=background:white
| Pena Rubia || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 3
|- style=background:white
| Barros || [[Langreo]] || 3
|- style=background:white
| A Felguera || [[Langreo]] || 3
|- style=background:white
| Sama || [[Langreo]] || 3
|- style=background:white
| Ciaño || [[Langreo]] || 3
|- style=background:white
| '''O Entrego''' || [[San Martín do Rei Aurelio]] || 3
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C3 (Azul oscuro).svg|30px]]   '''Llamaquique - San Xoán de Nieva'''
! Estación !! Municipio !! Zona
|- style=background:white
| '''Llamaquique''' || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| Oviedo || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| A Corredoira || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| Lugones || [[Siero]] || 1-2
|- style=background:white
| Lugo de Llanera || [[Llanera]] || 2
|- style=background:white
| Vilaboa de Asturias || [[Llanera]] || 2
|- style=background:white
| Ferroñes || [[Llanera]] || 2-3
|- style=background:white
| Cancienes || [[Corvera de Asturias]] || 3
|- style=background:white
| Nubledo || [[Corvera de Asturias]] || 3
|- style=background:white
| Os Campos || [[Corvera de Asturias]] || 3
|- style=background:white
| Vilalegre || [[Avilés]] || 3
|- style=background:white
| A Rocica || [[Avilés]] || 3-4B
|- style=background:white
| Avilés || [[Avilés]] || 4B-4C
|- style=background:white
| '''San Xoán de Nieva''' || [[Castrillón, Asturias|Castrillón]] || 4B
|}

== Liñas de ancho métrico ==
{| {{Táboabonita}}
|+ &lt;big&gt;&lt;font color=#83930C&gt;'''F-4'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt; '''Xixón - Cudillero'''
|- style=background:white
| Xixón · La Braña · Tremañes · Centro de Transportes · Veriña · Aboño · Xivares · Perlora · Candás-Apeadoiro · Candás · Regueral · Zanzabornín · Laminación · Trasona · Oficinas · Llaranes · Avilés-Apeadoiro · Avilés · Cristalería · Raíces · Salinas · Piedras Blancas · Vegarrozadas · Santiago del Monte · El Parador · Soto del Barco · Riberas · Peñaullán · Pravia · Santianes · Los Cabos · Muros de Nalón · El Pito-Piñeira · Cudillero
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ &lt;big&gt;&lt;font color=#DDB30F&gt;'''F-5'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt; '''Xixón - Laviana'''
|- style=background:white
| Xixón · Tremañes · Sotiello · Pinzales · A Aguda · Ponte Buracos · Florida · Noreña · O Berrón · Xixún · Bendición · Valdesoto · Carbayín · Boca Sur-Curuxona · Tuilla · A Felguera · Sama · Ciaño · San Vicente · O Entrego · Carrocera · San Martín · Sotrondio · Blimea · Barredos · Laviana
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ &lt;big&gt;&lt;font color=#A713DC&gt;'''F-6'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt; '''Oviedo - Infesto'''
|- style=background:white
| [[Oviedo]] · A Corredoira · Parque Principado · Colloto · Casteñera · Meres · Fonciello · O Berrón · A Carreira · Pola de Siero · Os Corros · Lieres · O Remedio · Llames · Nava · Fonte Santa · Ceceda · Carancos · Pintueles · Infesto
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ &lt;big&gt;&lt;font color=#DF5B02&gt;'''F-7'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt; '''Oviedo - San Esteban'''
|- style=background:white
| [[Oviedo]] · Argañosa-Lavapiés · As Campas · As Mazas · San Claudio · San Pedro de Nora · Soto Udrión · Trubia · Santa María de Grado · Vega · Grado · Sandiche · Aces · San Román · Beifar · Pravia · San Ranón · San Esteban
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ &lt;big&gt;&lt;font color=#3BB1DE&gt;'''F-8'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt; '''Trubia - Collanzo'''
|- style=background:white
| Trubia · Caces · Fuso da Reina · Palomar · Soto da Ribera · Parteayer · Baiña · A Pereda · Ablaña · Mieres-Ponte · Caudalia · Figaredo · Uxo-Taruelo · Santa Cruz · Caborana · Moreda · Oyanco · San Antón · Piñeres · Corigos · Santa Ana · Cabañaquinta · Levinco · Collanzo
|}

== Véxase tamén ==
===Outros artigos===
* [[Proximidades Renfe]]
* [[Proximidades]]
* [[Renfe]]
* [[Feve]]
* [[Administrador de Infraestruturas Ferroviarias|Adif]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Liñas de ferrocarril en España]]</text>
      <sha1>gxa47tzv3m8tc4r39n9u0ia18irh5iq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162967</id>
      <parentid>6162966</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:02:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mabema1</username>
        <id>7625</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7234" xml:space="preserve">[[File:Cercanías Asturies.svg|thumbnail|Mapa da rede|300px]]

As '''Proximidades de Asturias''' (en [[Lingua castelá|castelán]] e oficialmente: ''Cercanías Asturias'') son un servizo ferroviario entre [[Oviedo]], [[Xixón]] e outras cidades e vilas do [[Principado de Asturias]] operado por [[Renfe Operadora|Renfe]] sobre vías de [[Administrador de Infraestruturas Ferroviarias|Adif]].

A rede existe dende os anos 80, momento en que se crearon os núcleos e redes de proximidades actuais. No caso de Asturias está formada por 9 liñas, 3 de [[ancho ibérico]] e 6 de [[ancho métrico]] que foran xestionadas previamente por [[Feve]].

== Liñas de ancho ibérico ==
Son tres as liñas que circulan sobre vías de ancho ibérico:
{| {{Táboabonita}}
|+ 
[[Ficheiro:Cercanías C1 (Rojo).svg|30px]]   '''Xixón / Oviedo - Ponte dos Fierros'''
! Estación !! termo municipal !! zona
|- style=background:white
| '''Xixón''' || [[Xixón]] || 4D
|- style=background:white
| Xixón-Xovellanos || [[Xixón]] || 4D
|- style=background:white
| Calzada de Asturias || [[Xixón]] || 4D
|- style=background:white
| Veriña || [[Xixón]] || 3-4D
|- style=background:white
| Monteana || [[Xixón]] || 3
|- style=background:white
| Serín || [[Xixón]] || 3
|- style=background:white
| Villabona-Tabladiello || [[Llanera]] || 3
|- style=background:white
| Villabona de Asturias || [[Llanera]] || 2-3
|- style=background:white
| Lugo de Llanera || [[Llanera]] || 2
|- style=background:white
| Lugones || [[Siero]] || 1-2
|- style=background:white
| La Corredoira || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| '''Oviedo''' || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| Llamaquique || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| O Caleio || [[Boal]] || 1
|- style=background:white
| As Segadas || [[Ribera de Arriba]] || 1
|- style=background:white
| Soto de Rey || [[Ribera de Arriba]] || 1-2
|- style=background:white
| Olloniego || Oviedo || 2
|- style=background:white
| La Pereda Riosa || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 2
|- style=background:white
| Ablaña || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 2
|- style=background:white
| Mieres-Ponte || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 2-3
|- style=background:white
| Santullano || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 3
|- style=background:white
| Uxo || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 3
|- style=background:white
| Vilallana || [[Lena, Asturias|Lena]] || 3
|- style=background:white
| Pola de Lena || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|- style=background:white
| La Cobertoira || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|- style=background:white
| Campomanes || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|- style=background:white
| La Frecha || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|- style=background:white
| '''Ponte dos Fierros''' || [[Lena, Asturias|Lena]] || 4
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C2.svg|30px]]   '''Oviedo - O Entrego'''
! Estación !! Municipio !! Zona
|- style=background:white
| '''Oviedo''' || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| Llamaquique || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| O Caleio || [[Boal]] || 1
|- style=background:white
| Las Segadas || [[Ribera de Arriba]] || 1
|- style=background:white
| Soto de Rey || [[Ribera de Arriba]] || 1-2
|- style=background:white
| Santa Eulalia de Manzaneda || [[Oviedo]] || 2
|- style=background:white
| Tudela-Veguín || [[Oviedo]] || 2
|- style=background:white
| Pena Rubia || [[Mieres, Asturias|Mieres]] || 3
|- style=background:white
| Barros || [[Langreo]] || 3
|- style=background:white
| A Felguera || [[Langreo]] || 3
|- style=background:white
| Sama || [[Langreo]] || 3
|- style=background:white
| Ciaño || [[Langreo]] || 3
|- style=background:white
| '''O Entrego''' || [[San Martín do Rei Aurelio]] || 3
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C3 (Azul oscuro).svg|30px]]   '''Llamaquique - San Xoán de Nieva'''
! Estación !! Municipio !! Zona
|- style=background:white
| '''Llamaquique''' || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| Oviedo || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| A Corredoira || [[Oviedo]] || 1
|- style=background:white
| Lugones || [[Siero]] || 1-2
|- style=background:white
| Lugo de Llanera || [[Llanera]] || 2
|- style=background:white
| Vilaboa de Asturias || [[Llanera]] || 2
|- style=background:white
| Ferroñes || [[Llanera]] || 2-3
|- style=background:white
| Cancienes || [[Corvera de Asturias]] || 3
|- style=background:white
| Nubledo || [[Corvera de Asturias]] || 3
|- style=background:white
| Os Campos || [[Corvera de Asturias]] || 3
|- style=background:white
| Vilalegre || [[Avilés]] || 3
|- style=background:white
| A Rocica || [[Avilés]] || 3-4B
|- style=background:white
| Avilés || [[Avilés]] || 4B-4C
|- style=background:white
| '''San Xoán de Nieva''' || [[Castrillón, Asturias|Castrillón]] || 4B
|}

== Liñas de ancho métrico ==
{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C4f.svg|30px]] '''Xixón - Cudillero'''
|- style=background:white
| Xixón · La Braña · Tremañes · Centro de Transportes · Veriña · Aboño · Xivares · Perlora · Candás-Apeadoiro · Candás · Regueral · Zanzabornín · Laminación · Trasona · Oficinas · Llaranes · Avilés-Apeadoiro · Avilés · Cristalería · Raíces · Salinas · Piedras Blancas · Vegarrozadas · Santiago del Monte · El Parador · Soto del Barco · Riberas · Peñaullán · Pravia · Santianes · Los Cabos · Muros de Nalón · El Pito-Piñeira · Cudillero
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C5f.svg|30px]] '''Xixón - Laviana'''
|- style=background:white
| Xixón · Tremañes · Sotiello · Pinzales · A Aguda · Ponte Buracos · Florida · Noreña · O Berrón · Xixún · Bendición · Valdesoto · Carbayín · Boca Sur-Curuxona · Tuilla · A Felguera · Sama · Ciaño · San Vicente · O Entrego · Carrocera · San Martín · Sotrondio · Blimea · Barredos · Laviana
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C6f.svg|30px]] '''Oviedo - Infesto'''
|- style=background:white
| [[Oviedo]] · A Corredoira · Parque Principado · Colloto · Casteñera · Meres · Fonciello · O Berrón · A Carreira · Pola de Siero · Os Corros · Lieres · O Remedio · Llames · Nava · Fonte Santa · Ceceda · Carancos · Pintueles · Infesto
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C7f.svg|30px]] '''Oviedo - San Esteban'''
|- style=background:white
| [[Oviedo]] · Argañosa-Lavapiés · As Campas · As Mazas · San Claudio · San Pedro de Nora · Soto Udrión · Trubia · Santa María de Grado · Vega · Grado · Sandiche · Aces · San Román · Beifar · Pravia · San Ranón · San Esteban
|}

{| {{Táboabonita}}
|+ [[Ficheiro:Cercanías C8f.svg|30px]] '''Trubia - Collanzo'''
|- style=background:white
| Trubia · Caces · Fuso da Reina · Palomar · Soto da Ribera · Parteayer · Baiña · A Pereda · Ablaña · Mieres-Ponte · Caudalia · Figaredo · Uxo-Taruelo · Santa Cruz · Caborana · Moreda · Oyanco · San Antón · Piñeres · Corigos · Santa Ana · Cabañaquinta · Levinco · Collanzo
|}

== Véxase tamén ==
===Outros artigos===
* [[Proximidades Renfe]]
* [[Proximidades]]
* [[Renfe]]
* [[Feve]]
* [[Administrador de Infraestruturas Ferroviarias|Adif]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Liñas de ferrocarril en España]]</text>
      <sha1>fg55kiev3jzw4anzvqz1c7v5o1vfxjn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Miguel García Vivancos</title>
    <ns>0</ns>
    <id>77315</id>
    <revision>
      <id>6162829</id>
      <parentid>6027527</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:06:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4668" xml:space="preserve">{{sen notas}}
{{Biografía}}
'''Miguel García Vivancos''', nado en [[Mazarrón]] o [[19 de abril]] de [[1895]] e finado en [[Córdoba, España|Córdoba]] o [[23 de xaneiro]] de [[1972]], foi un pintor español.

== Traxectoria ==
[[Aprendiz]] no [[arsenal]] de [[Cartaxena]], marchou coa súa nai viúva e os seus irmáns a [[Barcelona]]. Alí entrou no movemento [[anarquista]], formando parte do grupo &quot;[[Los Solidarios]]&quot;, para loitar activamente contra os [[pistoleirismo|pistoleiros]] contratados polos empresarios para reprimir as reivindicacións obreiras. Durante a [[Guerra civil española|guerra civil]] mandou a columna ''[[Milicias confederais#Los Aguiluchos|Los Aguiluchos]]'', formada por membros da [[Federación Anarquista Ibérica]], que de Barcelona saíu a loitar á fronte de [[Huesca]]. Dirixiu a 126ª Brigada e a 25ª División en [[Belchite]] e [[Teruel]].

Fuxido a [[Francia]] ó finalizar a guerra, foi recluído en 1940 no [[Campo de internamento de Vernet d'Ariège]]. Permaneceu alí ó comezar a ocupación [[nazi]], sendo liberado pola [[Resistencia durante a Segunda Guerra Mundial|resistencia]], incorporándose á mesma.

Trala guerra traballou en moi diversos oficios. Un día comezou a pintar escenas e paisaxes de [[París]] en panos para vendérllelos ós [[soldado]]s norteamericanos. Foi así como descubriu os seus dotes para a pintura comezando a plasmar as súas obras en [[Pintura ó óleo|óleo]] sobre lenzo.

En 1947 coñeceu a [[Picasso]], que o acolleu con agarimo, pois xa oíra falar das súas accións durante a guerra civil. Picasso interesouse pola súa pintura e presentoulle a marchante [[María Cuttoli]] para que se ocupase de dalo a coñecer. En 1948 realizou a súa primeira exposición en París, na galería Mirador. Foise facendo nome e nunha das súas exposicións [[André Breton]] adicoulle unhas liñas, dicindo: ''A pintura de Miguel G.Vivancos é unha indiscernible lección de candor e forza. O don que ela manifesta é moito máis do que nos prace desvelar só na arte, é o que o sacraliza a partir da vida máis intensamente vivida, a máis elevada posibilidade de recomenzar a vida''.&lt;ref&gt;[http://www.andrebreton.fr/work/56600100130710 Manuscrito orixinal en andrebreton.fr]&lt;/ref&gt;

A súa obra está exposta nos [[Museo de Arte Moderna (Nova York)|Museo de Arte Moderna]] de [[Nova York]], [[París]], [[Río de Xaneiro]], [[Skopje]] e no [[Museo Internacional de Arte Naíf &quot;Manuel Morán&quot;]] de [[Xaén]].

As súas obras foron adquiridas por famosos personaxes como [[François Mitterrand]], [[David Rothschild]], [[Helena Rubinstein]] ou [[Greta Garbo]].

== Exposicións ==
* Galería Mirador. París, 1948.
* Galería Mirador. París, 1956.
* Galería Weil. París, 1957.
* Galería Norval. París, 1958.
* Galería Charpentier. París, 1964.
* Galería Ramón Durán. Madrid, 1971, pasando desapercibida tanto para a crítica como para os coleccionistas.
* Galería Arteta. Bilbao, 1972, con grande éxito. Mesmo coleccionistas de Madrid de [[arte naíf|pintura naíf]] que non se decataran da exposición que realizara nesa cidade un ano antes, transladáronse a Bilbao para adquirir a súa obra.
* Galería Arteta. Bilbao, 1974.

=== Exposicións colectivas ===
* &quot;Les Peintres Naives&quot;. París, 1960.
* &quot;Laienmaler&quot;. Basilea, 1961.
* &quot;Pittori Naifs&quot;. Roma, 1964.
* &quot;Die Lusthof der Naieven&quot;. Rotterdam-París, 1964.
* &quot;Le Panorama Internationale de la Peinture Naive&quot;. Rabat, 1964.
* &quot;Von Rousseau bis heute&quot;. Zagreb-Belgrado-Rijeka-Ljuhijana&quot;, 1970.

== Notas ==
{{Listaref}}
== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* Vallejo-Nágera, Juan Antonio: ''Naifs españoles contemporáneos''.- Madrid: Mas Actual, S.A. de Ediciones. 1975.
* Revista Bellas Artes 73. Ano IV, número 21, marzo 1973. Madrid.
* Bihalji-Merin, Oto: ''Die Naiven der Welt''.- Wiesbaden: R. Löwit Verlag. 1975.
* Miguel G. Vivancos. Catálogo da súa exposición en xaneiro de 1972 na Galería Arteta. Bilbao.
* Miguel G. Vivancos. Catálogo da súa exposición en decembro de 1974 na Galería Arteta. Bilbao.

As ''Memorias de nuestra guerra y como introducción, el movimiento de liberación de Cataluña, 1936-1939''', editado por [[Ruedo Ibérico]] {{cando}} supóñense redactadas por García Vivancos.

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Garcia Vivancos, Miguel}}
[[Categoría:Anarquistas de España]]
[[Categoría:Pintores de España]]
[[Categoría:Nados na Rexión de Murcia]]
[[Categoría:Nados en 1895]]
[[Categoría:Finados en 1972]]
[[Categoría:Pintores do século XX]]
[[Categoría:Sindicalistas de España]]
[[Categoría:Arte naíf]]
[[Categoría:Membros españois da Resistencia francesa]]</text>
      <sha1>e4d4jfexq5awuia0p4webbm5tfqjdxk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>John von Neumann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79807</id>
    <revision>
      <id>6163043</id>
      <parentid>5885252</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:22:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3293" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''John von Neumann''', ou polo seu nome orixinal [[Lingua húngara|húngaro]] '''Margittai Neumann János Lajos''', nado en [[Budapest]] o [[28 de decembro]] de [[1903]] e finado en [[Washington, D.C.]] o [[8 de febreiro]] de [[1957]], foi un [[científico]], [[Física|físico]] e [[matemático]] [[Hungría|húngaro]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=John von Neumann: precursor del Cálculo Científico y de la Meteorología|url=https://arbor.revistas.csic.es/index.php/arbor/article/view/711|revista=Arbor|data=2003-08-30|ISSN=1988-303X|páxina=1455–1484|volume=175|número=692|doi=10.3989/arbor.2003.i692.711|lingua=es|nome=Jesús Ildefonso Díaz|apelidos=Díaz}}&lt;/ref&gt; Está considerado un dos máis importantes científicos do [[século XX]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Legacy of John von Neumann.|url=http://worldcat.org/oclc/1039551964|editorial=American Mathematical Society|data=2014|ISBN=978-0-8218-9346-3, 0-8218-9346-7|OCLC=1039551964|nome=Impagliazzo,|apelidos=John.}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
Xa desde ben pequeno mostrou xenio e boa memoria, realizando complicadas operacións matemáticas ou podendo incluso memorizar páxinas completas da guía telefónica. Sen ir moito a clase, obtivo brillantes cualificacións en matemáticas na [[Universidade de Budapest]]. De [[1921]] a [[1923]] estudou [[química]] en [[Berlín]] e, despois, graduouse en enxeñaría química en [[Zürich]]. Doutorouse en Matemáticas aos vinte e tres anos e con vinte e cinco xa era considerado un xenio para a comunidade de matemáticos. En [[1933]] xunto a Alexander, [[Veblen]], [[Einstein]], [[Morse]] e [[Weyl]] converteuse nun dos grandes seis primeiros profesores de matemáticas do Instituto para o Estudo Adiantado de Princeton ([[Estados Unidos de América|USA]]) onde estivo o resto da súa vida. Durante a [[Segunda Guerra Mundial]] foi conselleiro das [[Forzas Armadas dos Estados Unidos]], formou parte do [[Proxecto Manhattan]] e contribuíu á fabricación da [[bomba de hidróxeno]].

Xunto a [[Oskar Morgenstern]], en [[1944]] publicou ''[[Theory of Games and Economic Behavior]]'', que revolucionou a área da economía, introducindo novos métodos matemáticos para a análise de problemas económicos, en concreto aplicou a teoría de xogos de suma cero. Foi un dos iniciadores das ciencias da computación, e precursor do primeiro computador, para os que definiu o [[bit]] -contracción de &quot;binary digit&quot;- como unidade de memoria, o seu último libro dedicouno a este campo ''The Compute and the Brain'' do [[1958]].

== Obras principais==
* ''Mathematical Foundations of Quantum Mechanics'', 1932.
* ''Theory of Games and Economic Behavior'', 1944.
* ''The Compute and the Brain'', 1958.

== Notas ==
&lt;references /&gt;
{{Proxecto Manhattan}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Neumann, John von}}
[[Categoría:Físicos de Hungría]]
[[Categoría:Matemáticos de Hungría]]
[[Categoría:Economistas matemáticos]]
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Medalla Presidencial da Liberdade]]
[[Categoría:Nados en 1903]]
[[Categoría:Finados en 1957]]
[[Categoría:Alumnos da Universidade de Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade de Princeton]]
[[Categoría:Personalidades do Proxecto Manhattan]]
[[Categoría:Físicos cuánticos]]</text>
      <sha1>5u7hw9ketcnkbdvgfq9lyvxq1qms3zo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163045</id>
      <parentid>6163043</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:24:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3534" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''John von Neumann''', ou polo seu nome orixinal [[Lingua húngara|húngaro]] '''Margittai Neumann János Lajos''', nado en [[Budapest]] o [[28 de decembro]] de [[1903]] e finado en [[Washington, D.C.]] o [[8 de febreiro]] de [[1957]],&lt;ref&gt;{{Cita web|título=John von Neumann {{!}} Biography, Accomplishments, Inventions, &amp; Facts {{!}} Britannica|url=https://www.britannica.com/biography/John-von-Neumann|páxina-web=www.britannica.com|data-acceso=2022-08-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt; foi un [[científico]], [[Física|físico]] e [[matemático]] [[Hungría|húngaro]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=John von Neumann: precursor del Cálculo Científico y de la Meteorología|url=https://arbor.revistas.csic.es/index.php/arbor/article/view/711|revista=Arbor|data=2003-08-30|ISSN=1988-303X|páxina=1455–1484|volume=175|número=692|doi=10.3989/arbor.2003.i692.711|lingua=es|nome=Jesús Ildefonso Díaz|apelidos=Díaz}}&lt;/ref&gt; Está considerado un dos máis importantes científicos do [[século XX]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Legacy of John von Neumann.|url=http://worldcat.org/oclc/1039551964|editorial=American Mathematical Society|data=2014|ISBN=978-0-8218-9346-3, 0-8218-9346-7|OCLC=1039551964|nome=Impagliazzo,|apelidos=John.}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
Xa desde ben pequeno mostrou xenio e boa memoria, realizando complicadas operacións matemáticas ou podendo incluso memorizar páxinas completas da guía telefónica. Sen ir moito a clase, obtivo brillantes cualificacións en matemáticas na [[Universidade de Budapest]]. De [[1921]] a [[1923]] estudou [[química]] en [[Berlín]] e, despois, graduouse en enxeñaría química en [[Zürich]]. Doutorouse en Matemáticas aos vinte e tres anos e con vinte e cinco xa era considerado un xenio para a comunidade de matemáticos. En [[1933]] xunto a Alexander, [[Veblen]], [[Einstein]], [[Morse]] e [[Weyl]] converteuse nun dos grandes seis primeiros profesores de matemáticas do Instituto para o Estudo Adiantado de Princeton ([[Estados Unidos de América|USA]]) onde estivo o resto da súa vida. Durante a [[Segunda Guerra Mundial]] foi conselleiro das [[Forzas Armadas dos Estados Unidos]], formou parte do [[Proxecto Manhattan]] e contribuíu á fabricación da [[bomba de hidróxeno]].

Xunto a [[Oskar Morgenstern]], en [[1944]] publicou ''[[Theory of Games and Economic Behavior]]'', que revolucionou a área da economía, introducindo novos métodos matemáticos para a análise de problemas económicos, en concreto aplicou a teoría de xogos de suma cero. Foi un dos iniciadores das ciencias da computación, e precursor do primeiro computador, para os que definiu o [[bit]] -contracción de &quot;binary digit&quot;- como unidade de memoria, o seu último libro dedicouno a este campo ''The Compute and the Brain'' do [[1958]].

== Obras principais==
* ''Mathematical Foundations of Quantum Mechanics'', 1932.
* ''Theory of Games and Economic Behavior'', 1944.
* ''The Compute and the Brain'', 1958.

== Notas ==
&lt;references /&gt;
{{Proxecto Manhattan}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Neumann, John von}}
[[Categoría:Físicos de Hungría]]
[[Categoría:Matemáticos de Hungría]]
[[Categoría:Economistas matemáticos]]
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Medalla Presidencial da Liberdade]]
[[Categoría:Nados en 1903]]
[[Categoría:Finados en 1957]]
[[Categoría:Alumnos da Universidade de Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade de Princeton]]
[[Categoría:Personalidades do Proxecto Manhattan]]
[[Categoría:Físicos cuánticos]]</text>
      <sha1>kz7zqsl44gvyq1gedf4nobcvlpzxy9s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Estatísticas/Lista de usuarios por número de edicións</title>
    <ns>4</ns>
    <id>100373</id>
    <revision>
      <id>6162821</id>
      <parentid>6162282</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:02:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>33958</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Actualizando ranking</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30713" xml:space="preserve">{{/begin|250}}
|-
| 1 || [[User:Breogan2008|Breogan2008]] || [[Special:Contributions/Breogan2008|{{formatnum:350513}}]]
|-
| 2 || [[User:HombreDHojalata|HombreDHojalata]] || [[Special:Contributions/HombreDHojalata|{{formatnum:210731}}]]
|-
| 3 || [[User:Miguelferig|Miguelferig]] || [[Special:Contributions/Miguelferig|{{formatnum:204070}}]]
|-
| 4 || [[User:Estevoaei|Estevoaei]] (Admin) || [[Special:Contributions/Estevoaei|{{formatnum:137383}}]]
|-
| 5 || [[User:Chairego apc|Chairego apc]] (Admin) || [[Special:Contributions/Chairego apc|{{formatnum:134646}}]]
|-
| 6 || [[User:Banjo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Banjo&lt;/span&gt;]] (Admin) || [[Special:Contributions/Banjo|{{formatnum:110001}}]]
|-
| 7 || [[User:Alfonso Márquez|Alfonso Márquez]] || [[Special:Contributions/Alfonso Márquez|{{formatnum:109215}}]]
|-
| 8 || [[User:Xas|Xas]] || [[Special:Contributions/Xas|{{formatnum:101531}}]]
|-
| 9 || [[User:Elisardojm|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Elisardojm&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Elisardojm|{{formatnum:100129}}]]
|-
| 10 || [[User:Norrin strange|Norrin strange]] || [[Special:Contributions/Norrin strange|{{formatnum:71746}}]]
|-
| 11 || [[User:Prevert|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Prevert&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Prevert|{{formatnum:68670}}]]
|-
| 12 || [[User:Beninho|Beninho]] || [[Special:Contributions/Beninho|{{formatnum:66693}}]]
|-
| 13 || [[User:Xabier Cid|Xabier Cid]] (Admin) || [[Special:Contributions/Xabier Cid|{{formatnum:61427}}]]
|-
| 14 || [[User:Adorian|Adorian]] || [[Special:Contributions/Adorian|{{formatnum:60306}}]]
|-
| 15 || [[User:Lameiro|Lameiro]] || [[Special:Contributions/Lameiro|{{formatnum:59365}}]]
|-
| 16 || [[User:Servando2|Servando2]] || [[Special:Contributions/Servando2|{{formatnum:53376}}]]
|-
| 17 || [[User:Imxavitooh|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Imxavitooh&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Imxavitooh|{{formatnum:48021}}]]
|-
| 18 || [[User:Atobar|Atobar]] (Admin) || [[Special:Contributions/Atobar|{{formatnum:44819}}]]
|-
| 19 || [[User:Xoacas|Xoacas]] || [[Special:Contributions/Xoacas|{{formatnum:43151}}]]
|-
| 20 || [[User:AMPERIO|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AMPERIO&lt;/span&gt;]] (Admin) || [[Special:Contributions/AMPERIO|{{formatnum:42401}}]]
|-
| 21 || [[User:Lmbuga|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Lmbuga&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Lmbuga|{{formatnum:40243}}]]
|-
| 22 || [[User:Jglamela|Jglamela]] || [[Special:Contributions/Jglamela|{{formatnum:40144}}]]
|-
| 23 || [[User:Piquito|Piquito]] || [[Special:Contributions/Piquito|{{formatnum:34349}}]]
|-
| 24 || [[User:Xoio|Xoio]] || [[Special:Contributions/Xoio|{{formatnum:34213}}]]
|-
| 25 || [[User:HacheDous=0|HacheDous=0]] || [[Special:Contributions/HacheDous=0|{{formatnum:32875}}]]
|-
| 26 || [[User:Krisko|Krisko]] || [[Special:Contributions/Krisko|{{formatnum:32850}}]]
|-
| 27 || [[User:MAGHOI|MAGHOI]] (Admin) || [[Special:Contributions/MAGHOI|{{formatnum:31330}}]]
|-
| 28 || [[User:RubenWGA|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;RubenWGA&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/RubenWGA|{{formatnum:31113}}]]
|-
| 29 || [[User:Xanetas|Xanetas]] || [[Special:Contributions/Xanetas|{{formatnum:31070}}]]
|-
| 30 || [[User:Toliño|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Toliño&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Toliño|{{formatnum:29647}}]]
|-
| 31 || [[User:Anton45|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Anton45&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Anton45|{{formatnum:28460}}]]
|-
| 32 || [[User:Moedagalega|Moedagalega]] || [[Special:Contributions/Moedagalega|{{formatnum:26101}}]]
|-
| 33 || [[User:Fendetestas|Fendetestas]] || [[Special:Contributions/Fendetestas|{{formatnum:25847}}]]
|-
| 34 || [[User:Albert galiza|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Albert galiza&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Albert galiza|{{formatnum:23061}}]]
|-
| 35 || [[User:Maria zaos|Maria zaos]] || [[Special:Contributions/Maria zaos|{{formatnum:22805}}]]
|-
| 36 || [[User:FleaRHCP|FleaRHCP]] || [[Special:Contributions/FleaRHCP|{{formatnum:21727}}]]
|-
| 37 || [[User:Nachonion|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nachonion&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Nachonion|{{formatnum:21448}}]]
|-
| 38 || [[User:Angeldomcer|Angeldomcer]] || [[Special:Contributions/Angeldomcer|{{formatnum:19826}}]]
|-
| 39 || [[User:Sobreira|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Sobreira&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Sobreira|{{formatnum:19752}}]]
|-
| 40 || [[User:Vivaelcelta|Vivaelcelta]] || [[Special:Contributions/Vivaelcelta|{{formatnum:18522}}]]
|-
| 41 || [[User:Xosé|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xosé&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xosé|{{formatnum:17175}}]]
|-
| 42 || [[User:Agremon|Agremon]] || [[Special:Contributions/Agremon|{{formatnum:15722}}]]
|-
| 43 || [[User:Hugo22|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Hugo22&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Hugo22|{{formatnum:15286}}]]
|-
| 44 || [[User:Rocastelo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rocastelo&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Rocastelo|{{formatnum:15163}}]]
|-
| 45 || [[User:PepedoCouto|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;PepedoCouto&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/PepedoCouto|{{formatnum:15153}}]]
|-
| 46 || [[User:Gasparoff|Gasparoff]] || [[Special:Contributions/Gasparoff|{{formatnum:14576}}]]
|-
| 47 || [[User:Calq|Calq]] || [[Special:Contributions/Calq|{{formatnum:14324}}]]
|-
| 48 || [[User:Xosé Antonio|Xosé Antonio]] || [[Special:Contributions/Xosé Antonio|{{formatnum:14258}}]]
|-
| 49 || [[User:Xoán Carlos Fraga|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xoán Carlos Fraga&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xoán Carlos Fraga|{{formatnum:13785}}]]
|-
| 50 || [[User:JaviP96|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;JaviP96&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/JaviP96|{{formatnum:13744}}]]
|-
| 51 || [[User:Gallaecio|Gallaecio]] || [[Special:Contributions/Gallaecio|{{formatnum:13524}}]]
|-
| 52 || [[User:Vitoriaogando|Vitoriaogando]] || [[Special:Contributions/Vitoriaogando|{{formatnum:12681}}]]
|-
| 53 || [[User:Lles|Lles]] || [[Special:Contributions/Lles|{{formatnum:12342}}]]
|-
| 54 || [[User:Castelao|Castelao]] || [[Special:Contributions/Castelao|{{formatnum:11883}}]]
|-
| 55 || [[User:Xosema|Xosema]] || [[Special:Contributions/Xosema|{{formatnum:11657}}]]
|-
| 56 || [[User:Lansbricae|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Lansbricae&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Lansbricae|{{formatnum:11584}}]]
|-
| 57 || [[User:JonnyJonny|JonnyJonny]] || [[Special:Contributions/JonnyJonny|{{formatnum:11467}}]]
|-
| 58 || [[User:Isili0n|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Isili0n&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Isili0n|{{formatnum:10315}}]]
|-
| 59 || [[User:Ramiro Torres|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ramiro Torres&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ramiro Torres|{{formatnum:9665}}]]
|-
| 60 || [[User:Elvire|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Elvire&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Elvire|{{formatnum:9583}}]]
|-
| 61 || [[User:Iago Pillado|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Iago Pillado&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Iago Pillado|{{formatnum:9259}}]]
|-
| 62 || [[User:Xabier Cancela|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xabier Cancela&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xabier Cancela|{{formatnum:8410}}]]
|-
| 63 || [[User:Judcosta|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Judcosta&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Judcosta|{{formatnum:8391}}]]
|-
| 64 || [[User:Paradanta|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Paradanta&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Paradanta|{{formatnum:8314}}]]
|-
| 65 || [[User:Martinho12|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Martinho12&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Martinho12|{{formatnum:8026}}]]
|-
| 66 || [[User:Unhanova|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Unhanova&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Unhanova|{{formatnum:7964}}]]
|-
| 67 || [[User:Caronium|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Caronium&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Caronium|{{formatnum:7605}}]]
|-
| 68 || [[User:Ogalego.gal|Ogalego.gal]] || [[Special:Contributions/Ogalego.gal|{{formatnum:7074}}]]
|-
| 69 || [[User:One2|One2]] || [[Special:Contributions/One2|{{formatnum:7024}}]]
|-
| 70 || [[User:Fis-mulleres|Fis-mulleres]] || [[Special:Contributions/Fis-mulleres|{{formatnum:7014}}]]
|-
| 71 || [[User:Alma~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Alma~glwiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Alma~glwiki|{{formatnum:6357}}]]
|-
| 72 || [[User:Xan de ningures|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xan de ningures&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xan de ningures|{{formatnum:6181}}]]
|-
| 73 || [[User:Joao Xavier|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Joao Xavier&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Joao Xavier|{{formatnum:5946}}]]
|-
| 74 || [[User:RNC|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;RNC&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/RNC|{{formatnum:5354}}]]
|-
| 75 || [[User:Dodro|Dodro]] || [[Special:Contributions/Dodro|{{formatnum:5180}}]]
|-
| 76 || [[User:Xapones|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xapones&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xapones|{{formatnum:5028}}]]
|-
| 77 || [[User:Sernostri|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Sernostri&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Sernostri|{{formatnum:4990}}]]
|-
| 78 || [[User:Xelo2004|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xelo2004&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xelo2004|{{formatnum:4946}}]]
|-
| 79 || [[User:Nonso91|Nonso91]] || [[Special:Contributions/Nonso91|{{formatnum:4779}}]]
|-
| 80 || [[User:Alyssalover|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Alyssalover&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Alyssalover|{{formatnum:4515}}]]
|-
| 81 || [[User:ArtaiGZ|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;ArtaiGZ&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/ArtaiGZ|{{formatnum:4511}}]]
|-
| 82 || [[User:Cheluco|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Cheluco&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Cheluco|{{formatnum:4504}}]]
|-
| 83 || [[User:CommonsTicker|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;CommonsTicker&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/CommonsTicker|{{formatnum:4201}}]]
|-
| 84 || [[User:Mgl.branco|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Mgl.branco&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Mgl.branco|{{formatnum:4166}}]]
|-
| 85 || [[User:Meu rei|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Meu rei&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Meu rei|{{formatnum:4047}}]]
|-
| 86 || [[User:Cossue|Cossue]] || [[Special:Contributions/Cossue|{{formatnum:4007}}]]
|-
| 87 || [[User:Xosel|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xosel&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xosel|{{formatnum:3966}}]]
|-
| 88 || [[User:Marrovi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Marrovi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Marrovi|{{formatnum:3904}}]]
|-
| 89 || [[User:Oilisab|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Oilisab&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Oilisab|{{formatnum:3723}}]]
|-
| 90 || [[User:Arco de Rayne|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Arco de Rayne&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Arco de Rayne|{{formatnum:3606}}]]
|-
| 91 || [[User:Iria.cestmoi|Iria.cestmoi]] || [[Special:Contributions/Iria.cestmoi|{{formatnum:3566}}]]
|-
| 92 || [[User:Xandrwijk|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xandrwijk&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xandrwijk|{{formatnum:3364}}]]
|-
| 93 || [[User:Carronada|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Carronada&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Carronada|{{formatnum:3324}}]]
|-
| 94 || [[User:Manudosde|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Manudosde&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Manudosde|{{formatnum:3209}}]]
|-
| 95 || [[User:Miñato|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Miñato&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Miñato|{{formatnum:3198}}]]
|-
| 96 || [[User:CristianCb|CristianCb]] || [[Special:Contributions/CristianCb|{{formatnum:3142}}]]
|-
| 97 || [[User:Fryant|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Fryant&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Fryant|{{formatnum:2951}}]]
|-
| 98 || [[User:Tfeliz|Tfeliz]] || [[Special:Contributions/Tfeliz|{{formatnum:2924}}]]
|-
| 99 || [[User:Pontevedra78|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Pontevedra78&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Pontevedra78|{{formatnum:2753}}]]
|-
| 100 || [[User:MrCarlete|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MrCarlete&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/MrCarlete|{{formatnum:2748}}]]
|-
| 101 || [[User:Adalbertofrenesi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Adalbertofrenesi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Adalbertofrenesi|{{formatnum:2743}}]]
|-
| 102 || [[User:Nicole|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nicole&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Nicole|{{formatnum:2721}}]]
|-
| 103 || [[User:Emilio juanatey|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Emilio juanatey&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Emilio juanatey|{{formatnum:2698}}]]
|-
| 104 || [[User:WiKorunna|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;WiKorunna&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/WiKorunna|{{formatnum:2669}}]]
|-
| 105 || [[User:Purbo T|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Purbo T&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Purbo T|{{formatnum:2646}}]]
|-
| 106 || [[User:Ourol|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ourol&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ourol|{{formatnum:2558}}]]
|-
| 107 || [[User:Victortpr|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Victortpr&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Victortpr|{{formatnum:2518}}]]
|-
| 108 || [[User:Ogaiago|Ogaiago]] || [[Special:Contributions/Ogaiago|{{formatnum:2493}}]]
|-
| 109 || [[User:Força do Barbantinho|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Força do Barbantinho&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Força do Barbantinho|{{formatnum:2483}}]]
|-
| 110 || [[User:Pementa|Pementa]] || [[Special:Contributions/Pementa|{{formatnum:2474}}]]
|-
| 111 || [[User:Suarez ruibal|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Suarez ruibal&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Suarez ruibal|{{formatnum:2389}}]]
|-
| 112 || [[User:Maañón|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Maañón&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Maañón|{{formatnum:2361}}]]
|-
| 113 || [[User:Jorges65|Jorges65]] || [[Special:Contributions/Jorges65|{{formatnum:2312}}]]
|-
| 114 || [[User:Todesfuge|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Todesfuge&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Todesfuge|{{formatnum:2309}}]]
|-
| 115 || [[User:Furado|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Furado&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Furado|{{formatnum:2080}}]]
|-
| 116 || [[User:Calrosfking|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Calrosfking&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Calrosfking|{{formatnum:2079}}]]
|-
| 117 || [[User:Miguel.lima|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Miguel.lima&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Miguel.lima|{{formatnum:2074}}]]
|-
| 118 || [[User:Jordav|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Jordav&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Jordav|{{formatnum:2057}}]]
|-
| 119 || [[User:CoroRP|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;CoroRP&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/CoroRP|{{formatnum:2035}}]]
|-
| 120 || [[User:Woden|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Woden&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Woden|{{formatnum:1931}}]]
|-
| 121 || [[User:Pontesiño|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Pontesiño&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Pontesiño|{{formatnum:1863}}]]
|-
| 122 || [[User:FormacionWiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;FormacionWiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/FormacionWiki|{{formatnum:1843}}]]
|-
| 123 || [[User:Mark Gasoline|Mark Gasoline]] || [[Special:Contributions/Mark Gasoline|{{formatnum:1828}}]]
|-
| 124 || [[User:MVF|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MVF&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/MVF|{{formatnum:1816}}]]
|-
| 125 || [[User:Jchapela|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Jchapela&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Jchapela|{{formatnum:1813}}]]
|-
| 126 || [[User:Uxío|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Uxío&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Uxío|{{formatnum:1756}}]]
|-
| 127 || [[User:Xián|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xián&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xián|{{formatnum:1749}}]]
|-
| 128 || [[User:Elster~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Elster~glwiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Elster~glwiki|{{formatnum:1748}}]]
|-
| 129 || [[User:Petillés|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Petillés&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Petillés|{{formatnum:1735}}]]
|-
| 130 || [[User:Marcio|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Marcio&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Marcio|{{formatnum:1721}}]]
|-
| 131 || [[User:Brais Oliveira|Brais Oliveira]] || [[Special:Contributions/Brais Oliveira|{{formatnum:1662}}]]
|-
| 132 || [[User:Stoni|Stoni]] || [[Special:Contributions/Stoni|{{formatnum:1634}}]]
|-
| 133 || [[User:Pexego|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Pexego&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Pexego|{{formatnum:1629}}]]
|-
| 134 || [[User:Xabade|Xabade]] || [[Special:Contributions/Xabade|{{formatnum:1615}}]]
|-
| 135 || [[User:Chabi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Chabi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Chabi|{{formatnum:1585}}]]
|-
| 136 || [[User:Brathxa|Brathxa]] || [[Special:Contributions/Brathxa|{{formatnum:1577}}]]
|-
| 137 || [[User:Quorthom|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Quorthom&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Quorthom|{{formatnum:1576}}]]
|-
| 138 || [[User:Ibercastell|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ibercastell&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ibercastell|{{formatnum:1573}}]]
|-
| 139 || [[User:Almaffi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Almaffi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Almaffi|{{formatnum:1573}}]]
|-
| 140 || [[User:Silverfox|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Silverfox&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Silverfox|{{formatnum:1551}}]]
|-
| 141 || [[User:Marcos B. R.|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Marcos B. R.&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Marcos B. R.|{{formatnum:1537}}]]
|-
| 142 || [[User:Andalcant|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Andalcant&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Andalcant|{{formatnum:1532}}]]
|-
| 143 || [[User:VaiPolaSombra|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;VaiPolaSombra&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/VaiPolaSombra|{{formatnum:1480}}]]
|-
| 144 || [[User:Rotlink|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rotlink&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Rotlink|{{formatnum:1424}}]]
|-
| 145 || [[User:Regato das Tres Regueiras|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Regato das Tres Regueiras&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Regato das Tres Regueiras|{{formatnum:1388}}]]
|-
| 146 || [[User:Viascos|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Viascos&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Viascos|{{formatnum:1385}}]]
|-
| 147 || [[User:Iscream icecream|Iscream icecream]] || [[Special:Contributions/Iscream icecream|{{formatnum:1350}}]]
|-
| 148 || [[User:Dannycas|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Dannycas&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Dannycas|{{formatnum:1331}}]]
|-
| 149 || [[User:La fabrica de nubes|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;La fabrica de nubes&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/La fabrica de nubes|{{formatnum:1319}}]]
|-
| 150 || [[User:Porto|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Porto&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Porto|{{formatnum:1296}}]]
|-
| 151 || [[User:Iagocasabiell|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Iagocasabiell&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Iagocasabiell|{{formatnum:1287}}]]
|-
| 152 || [[User:Vilachan|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Vilachan&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Vilachan|{{formatnum:1276}}]]
|-
| 153 || [[User:Acerto|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Acerto&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Acerto|{{formatnum:1267}}]]
|-
| 154 || [[User:Moderador|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Moderador&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Moderador|{{formatnum:1174}}]]
|-
| 155 || [[User:Soleil222|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Soleil222&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Soleil222|{{formatnum:1127}}]]
|-
| 156 || [[User:Esquwiki|Esquwiki]] || [[Special:Contributions/Esquwiki|{{formatnum:1102}}]]
|-
| 157 || [[User:AmeliaVR2019|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AmeliaVR2019&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/AmeliaVR2019|{{formatnum:1089}}]]
|-
| 158 || [[User:Charicaric|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Charicaric&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Charicaric|{{formatnum:1082}}]]
|-
| 159 || [[User:DGDIC|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;DGDIC&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/DGDIC|{{formatnum:1076}}]]
|-
| 160 || [[User:Manuelcalvino|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Manuelcalvino&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Manuelcalvino|{{formatnum:1071}}]]
|-
| 161 || [[User:Nerk|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nerk&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Nerk|{{formatnum:1061}}]]
|-
| 162 || [[User:Biógrafo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Biógrafo&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Biógrafo|{{formatnum:1050}}]]
|-
| 163 || [[User:Ogcbizrohnoacn|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ogcbizrohnoacn&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ogcbizrohnoacn|{{formatnum:1004}}]]
|-
| 164 || [[User:Zumbi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Zumbi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Zumbi|{{formatnum:987}}]]
|-
| 165 || [[User:Furagaitas|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Furagaitas&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Furagaitas|{{formatnum:984}}]]
|-
| 166 || [[User:Jorjum|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Jorjum&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Jorjum|{{formatnum:971}}]]
|-
| 167 || [[User:Nemigo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nemigo&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Nemigo|{{formatnum:944}}]]
|-
| 168 || [[User:Lissander~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Lissander~glwiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Lissander~glwiki|{{formatnum:910}}]]
|-
| 169 || [[User:Xermán|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xermán&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xermán|{{formatnum:897}}]]
|-
| 170 || [[User:Servando|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Servando&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Servando|{{formatnum:896}}]]
|-
| 171 || [[User:Manu bcn|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Manu bcn&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Manu bcn|{{formatnum:896}}]]
|-
| 172 || [[User:Eurocatro|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Eurocatro&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Eurocatro|{{formatnum:879}}]]
|-
| 173 || [[User:Raposo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Raposo&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Raposo|{{formatnum:878}}]]
|-
| 174 || [[User:Vanbasten 23|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Vanbasten 23&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Vanbasten 23|{{formatnum:869}}]]
|-
| 175 || [[User:MarceloRenard2|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MarceloRenard2&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/MarceloRenard2|{{formatnum:851}}]]
|-
| 176 || [[User:Moniquiña|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Moniquiña&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Moniquiña|{{formatnum:830}}]]
|-
| 177 || [[User:Rabalde~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rabalde~glwiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Rabalde~glwiki|{{formatnum:828}}]]
|-
| 178 || [[User:Shinichi~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Shinichi~glwiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Shinichi~glwiki|{{formatnum:814}}]]
|-
| 179 || [[User:Daniarmo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Daniarmo&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Daniarmo|{{formatnum:800}}]]
|-
| 180 || [[User:148LENIN|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;148LENIN&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/148LENIN|{{formatnum:800}}]]
|-
| 181 || [[User:Ecemaml|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ecemaml&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ecemaml|{{formatnum:797}}]]
|-
| 182 || [[User:Baralloco|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Baralloco&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Baralloco|{{formatnum:771}}]]
|-
| 183 || [[User:Peixe22|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Peixe22&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Peixe22|{{formatnum:770}}]]
|-
| 184 || [[User:Tinsiño|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Tinsiño&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Tinsiño|{{formatnum:760}}]]
|-
| 185 || [[User:Goresqui|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Goresqui&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Goresqui|{{formatnum:738}}]]
|-
| 186 || [[User:Sarigueia|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Sarigueia&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Sarigueia|{{formatnum:738}}]]
|-
| 187 || [[User:Slade|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Slade&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Slade|{{formatnum:715}}]]
|-
| 188 || [[User:Gobraves|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Gobraves&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Gobraves|{{formatnum:707}}]]
|-
| 189 || [[User:AshSXXI|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AshSXXI&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/AshSXXI|{{formatnum:694}}]]
|-
| 190 || [[User:Hipólito|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Hipólito&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Hipólito|{{formatnum:690}}]]
|-
| 191 || [[User:Resorte|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Resorte&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Resorte|{{formatnum:683}}]]
|-
| 192 || [[User:Ambiorix|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ambiorix&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ambiorix|{{formatnum:676}}]]
|-
| 193 || [[User:Satna|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Satna&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Satna|{{formatnum:675}}]]
|-
| 194 || [[User:Gato con patas|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Gato con patas&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Gato con patas|{{formatnum:673}}]]
|-
| 195 || [[User:!d'O Magriço valho|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;!d'O Magriço valho&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/!d'O Magriço valho|{{formatnum:658}}]]
|-
| 196 || [[User:Quatrinauta|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Quatrinauta&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Quatrinauta|{{formatnum:651}}]]
|-
| 197 || [[User:Lala Lugo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Lala Lugo&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Lala Lugo|{{formatnum:651}}]]
|-
| 198 || [[User:Xohanatorres|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xohanatorres&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xohanatorres|{{formatnum:648}}]]
|-
| 199 || [[User:Carlos Kaplan|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Carlos Kaplan&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Carlos Kaplan|{{formatnum:640}}]]
|-
| 200 || [[User:Discasto|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Discasto&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Discasto|{{formatnum:637}}]]
|-
| 201 || [[User:Alguén|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Alguén&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Alguén|{{formatnum:636}}]]
|-
| 202 || [[User:Wikitom|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Wikitom&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Wikitom|{{formatnum:622}}]]
|-
| 203 || [[User:Filo-Laxeiro|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Filo-Laxeiro&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Filo-Laxeiro|{{formatnum:609}}]]
|-
| 204 || [[User:Εὐθυμένης|Εὐθυμένης]] || [[Special:Contributions/Εὐθυμένης|{{formatnum:596}}]]
|-
| 205 || [[User:Makenzis|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Makenzis&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:582}}]]
|-
| 206 || [[User:Loisteixeiro|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Loisteixeiro&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Loisteixeiro|{{formatnum:581}}]]
|-
| 207 || [[User:Penidos|Penidos]] || [[Special:Contributions/Penidos|{{formatnum:581}}]]
|-
| 208 || [[User:Xohán Baldomir|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xohán Baldomir&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xohán Baldomir|{{formatnum:579}}]]
|-
| 209 || [[User:Dou Gweler|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Dou Gweler&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Dou Gweler|{{formatnum:575}}]]
|-
| 210 || [[User:Nanotrasno|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nanotrasno&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Nanotrasno|{{formatnum:574}}]]
|-
| 211 || [[User:Alexanderps|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Alexanderps&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Alexanderps|{{formatnum:572}}]]
|-
| 212 || [[User:Osarsan|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Osarsan&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Osarsan|{{formatnum:569}}]]
|-
| 213 || [[User:Andrespe|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Andrespe&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Andrespe|{{formatnum:564}}]]
|-
| 214 || [[User:AArizaga|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AArizaga&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/AArizaga|{{formatnum:560}}]]
|-
| 215 || [[User:Caro de Segeda|Caro de Segeda]] || [[Special:Contributions/Caro de Segeda|{{formatnum:559}}]]
|-
| 216 || [[User:Sualaxe|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Sualaxe&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Sualaxe|{{formatnum:557}}]]
|-
| 217 || [[User:Gaudio|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Gaudio&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Gaudio|{{formatnum:550}}]]
|-
| 218 || [[User:DJose Méndez|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;DJose Méndez&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/DJose Méndez|{{formatnum:529}}]]
|-
| 219 || [[User:Xavier36|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xavier36&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xavier36|{{formatnum:529}}]]
|-
| 220 || [[User:Fadesga|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Fadesga&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Fadesga|{{formatnum:528}}]]
|-
| 221 || [[User:Fry1989|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Fry1989&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Fry1989|{{formatnum:527}}]]
|-
| 222 || [[User:Cycn|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Cycn&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Cycn|{{formatnum:526}}]]
|-
| 223 || [[User:EDUCA33E|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;EDUCA33E&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/EDUCA33E|{{formatnum:524}}]]
|-
| 224 || [[User:Varperalta|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Varperalta&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Varperalta|{{formatnum:518}}]]
|-
| 225 || [[User:Loischantada|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Loischantada&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Loischantada|{{formatnum:503}}]]
|-
| 226 || [[User:Marcoos44|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Marcoos44&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Marcoos44|{{formatnum:491}}]]
|-
| 227 || [[User:MGA73|MGA73]] || [[Special:Contributions/MGA73|{{formatnum:484}}]]
|-
| 228 || [[User:Asqueladd|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Asqueladd&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Asqueladd|{{formatnum:481}}]]
|-
| 229 || [[User:GZKZ|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;GZKZ&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/GZKZ|{{formatnum:478}}]]
|-
| 230 || [[User:Ledoira|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ledoira&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ledoira|{{formatnum:477}}]]
|-
| 231 || [[User:Japan Football|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Japan Football&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Japan Football|{{formatnum:476}}]]
|-
| 232 || [[User:Santista1982|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Santista1982&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Santista1982|{{formatnum:475}}]]
|-
| 233 || [[User:Jockerouac|Jockerouac]] || [[Special:Contributions/Jockerouac|{{formatnum:469}}]]
|-
| 234 || [[User:TXiKi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;TXiKi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/TXiKi|{{formatnum:468}}]]
|-
| 235 || [[User:Minorax|Minorax]] || [[Special:Contributions/Minorax|{{formatnum:462}}]]
|-
| 236 || [[User:Riciños|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Riciños&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Riciños|{{formatnum:457}}]]
|-
| 237 || [[User:Segredos de Pantón|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Segredos de Pantón&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Segredos de Pantón|{{formatnum:456}}]]
|-
| 238 || [[User:Alalvarez|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Alalvarez&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Alalvarez|{{formatnum:452}}]]
|-
| 239 || [[User:Oscarpc21|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Oscarpc21&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Oscarpc21|{{formatnum:433}}]]
|-
| 240 || [[User:Brais pika|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Brais pika&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Brais pika|{{formatnum:424}}]]
|-
| 241 || [[User:Ceancata|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ceancata&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ceancata|{{formatnum:424}}]]
|-
| 242 || [[User:Semangat|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Semangat&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Semangat|{{formatnum:420}}]]
|-
| 243 || [[User:Turonio|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Turonio&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Turonio|{{formatnum:419}}]]
|-
| 244 || [[User:Eoax|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Eoax&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Eoax|{{formatnum:418}}]]
|-
| 245 || [[User:Txabiwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Txabiwiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Txabiwiki|{{formatnum:414}}]]
|-
| 246 || [[User:Pathoschild|Pathoschild]] || [[Special:Contributions/Pathoschild|{{formatnum:411}}]]
|-
| 247 || [[User:Kamakic|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Kamakic&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Kamakic|{{formatnum:409}}]]
|-
| 248 || [[User:Rei Momo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rei Momo&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Rei Momo|{{formatnum:408}}]]
|-
| 249 || [[User:X4v13r3|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;X4v13r3&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/X4v13r3|{{formatnum:406}}]]
|-
| 250 || [[User:Faia Costeira|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Faia Costeira&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Faia Costeira|{{formatnum:405}}]]
{{/end}}</text>
      <sha1>nk2l82rhfp8ht1qogntgj8v092iqwhs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Estatísticas/Lista de usuarios por número de edicións (bots incluídos)</title>
    <ns>4</ns>
    <id>100376</id>
    <revision>
      <id>6162822</id>
      <parentid>6162283</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:02:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>33958</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Actualizando ranking</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31396" xml:space="preserve">{{/begin|250}}
|-
| 1 || [[User:BanjoBot 2.0|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;BanjoBot 2.0&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/BanjoBot 2.0|{{formatnum:393002}}]]
|-
| 2 || [[User:Breogan2008|Breogan2008]] || [[Special:Contributions/Breogan2008|{{formatnum:350513}}]]
|-
| 3 || [[User:HombreDHojalata|HombreDHojalata]] || [[Special:Contributions/HombreDHojalata|{{formatnum:210731}}]]
|-
| 4 || [[User:Miguelferig|Miguelferig]] || [[Special:Contributions/Miguelferig|{{formatnum:204070}}]]
|-
| 5 || [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] (Bot) || [[Special:Contributions/InternetArchiveBot|{{formatnum:199303}}]]
|-
| 6 || [[User:TXiKiBoT|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;TXiKiBoT&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/TXiKiBoT|{{formatnum:140418}}]]
|-
| 7 || [[User:Estevoaei|Estevoaei]] (Admin) || [[Special:Contributions/Estevoaei|{{formatnum:137383}}]]
|-
| 8 || [[User:Chairego apc|Chairego apc]] (Admin) || [[Special:Contributions/Chairego apc|{{formatnum:134646}}]]
|-
| 9 || [[User:EmausBot|EmausBot]] (Bot) || [[Special:Contributions/EmausBot|{{formatnum:113562}}]]
|-
| 10 || [[User:Banjo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Banjo&lt;/span&gt;]] (Admin) || [[Special:Contributions/Banjo|{{formatnum:110001}}]]
|-
| 11 || [[User:Alfonso Márquez|Alfonso Márquez]] || [[Special:Contributions/Alfonso Márquez|{{formatnum:109215}}]]
|-
| 12 || [[User:BotDHojalata|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;BotDHojalata&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/BotDHojalata|{{formatnum:103099}}]]
|-
| 13 || [[User:Luckas-bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Luckas-bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Luckas-bot|{{formatnum:102607}}]]
|-
| 14 || [[User:Xas|Xas]] || [[Special:Contributions/Xas|{{formatnum:101531}}]]
|-
| 15 || [[User:Elisardojm|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Elisardojm&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Elisardojm|{{formatnum:100129}}]]
|-
| 16 || [[User:Xqbot|Xqbot]] (Bot) || [[Special:Contributions/Xqbot|{{formatnum:76611}}]]
|-
| 17 || [[User:SieBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;SieBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/SieBot|{{formatnum:75542}}]]
|-
| 18 || [[User:Addbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Addbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Addbot|{{formatnum:71894}}]]
|-
| 19 || [[User:Norrin strange|Norrin strange]] || [[Special:Contributions/Norrin strange|{{formatnum:71746}}]]
|-
| 20 || [[User:Prevert|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Prevert&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Prevert|{{formatnum:68670}}]]
|-
| 21 || [[User:BanjoBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;BanjoBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BanjoBot|{{formatnum:67216}}]]
|-
| 22 || [[User:Beninho|Beninho]] || [[Special:Contributions/Beninho|{{formatnum:66693}}]]
|-
| 23 || [[User:VolkovBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;VolkovBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/VolkovBot|{{formatnum:63439}}]]
|-
| 24 || [[User:MerlIwBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MerlIwBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MerlIwBot|{{formatnum:62905}}]]
|-
| 25 || [[User:Xabier Cid|Xabier Cid]] (Admin) || [[Special:Contributions/Xabier Cid|{{formatnum:61427}}]]
|-
| 26 || [[User:XoseBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;XoseBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/XoseBot|{{formatnum:61374}}]]
|-
| 27 || [[User:Adorian|Adorian]] || [[Special:Contributions/Adorian|{{formatnum:60306}}]]
|-
| 28 || [[User:Lameiro|Lameiro]] || [[Special:Contributions/Lameiro|{{formatnum:59365}}]]
|-
| 29 || [[User:Corribot|Corribot]] (Bot) || [[Special:Contributions/Corribot|{{formatnum:57447}}]]
|-
| 30 || [[User:Servando2|Servando2]] || [[Special:Contributions/Servando2|{{formatnum:53376}}]]
|-
| 31 || [[User:Imxavitooh|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Imxavitooh&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Imxavitooh|{{formatnum:48021}}]]
|-
| 32 || [[User:Atobar|Atobar]] (Admin) || [[Special:Contributions/Atobar|{{formatnum:44819}}]]
|-
| 33 || [[User:Prebot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Prebot&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/Prebot|{{formatnum:44135}}]]
|-
| 34 || [[User:Xoacas|Xoacas]] || [[Special:Contributions/Xoacas|{{formatnum:43151}}]]
|-
| 35 || [[User:AMPERIO|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AMPERIO&lt;/span&gt;]] (Admin) || [[Special:Contributions/AMPERIO|{{formatnum:42401}}]]
|-
| 36 || [[User:Lmbuga|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Lmbuga&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Lmbuga|{{formatnum:40243}}]]
|-
| 37 || [[User:Jglamela|Jglamela]] || [[Special:Contributions/Jglamela|{{formatnum:40144}}]]
|-
| 38 || [[User:Escarbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Escarbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Escarbot|{{formatnum:39877}}]]
|-
| 39 || [[User:Thijs!bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Thijs!bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Thijs!bot|{{formatnum:39349}}]]
|-
| 40 || [[User:ListeriaBot|ListeriaBot]] (Bot) || [[Special:Contributions/ListeriaBot|{{formatnum:38337}}]]
|-
| 41 || [[User:ZéroBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;ZéroBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/ZéroBot|{{formatnum:35164}}]]
|-
| 42 || [[User:ArthurBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;ArthurBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/ArthurBot|{{formatnum:34576}}]]
|-
| 43 || [[User:Piquito|Piquito]] || [[Special:Contributions/Piquito|{{formatnum:34349}}]]
|-
| 44 || [[User:Xoio|Xoio]] || [[Special:Contributions/Xoio|{{formatnum:34213}}]]
|-
| 45 || [[User:HacheDous=0|HacheDous=0]] || [[Special:Contributions/HacheDous=0|{{formatnum:32875}}]]
|-
| 46 || [[User:Krisko|Krisko]] || [[Special:Contributions/Krisko|{{formatnum:32850}}]]
|-
| 47 || [[User:JAnDbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;JAnDbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/JAnDbot|{{formatnum:31735}}]]
|-
| 48 || [[User:MAGHOI|MAGHOI]] (Admin) || [[Special:Contributions/MAGHOI|{{formatnum:31330}}]]
|-
| 49 || [[User:RubenWGA|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;RubenWGA&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/RubenWGA|{{formatnum:31113}}]]
|-
| 50 || [[User:Xanetas|Xanetas]] || [[Special:Contributions/Xanetas|{{formatnum:31070}}]]
|-
| 51 || [[User:Toliño|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Toliño&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Toliño|{{formatnum:29647}}]]
|-
| 52 || [[User:Breobot|Breobot]] (Bot) || [[Special:Contributions/Breobot|{{formatnum:29548}}]]
|-
| 53 || [[User:WikitanvirBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;WikitanvirBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/WikitanvirBot|{{formatnum:28904}}]]
|-
| 54 || [[User:Anton45|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Anton45&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Anton45|{{formatnum:28460}}]]
|-
| 55 || [[User:Moedagalega|Moedagalega]] || [[Special:Contributions/Moedagalega|{{formatnum:26101}}]]
|-
| 56 || [[User:Fendetestas|Fendetestas]] || [[Special:Contributions/Fendetestas|{{formatnum:25847}}]]
|-
| 57 || [[User:Albert galiza|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Albert galiza&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Albert galiza|{{formatnum:23061}}]]
|-
| 58 || [[User:Maria zaos|Maria zaos]] || [[Special:Contributions/Maria zaos|{{formatnum:22805}}]]
|-
| 59 || [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] (Bot) || [[Special:Contributions/MediaWiki message delivery|{{formatnum:22112}}]]
|-
| 60 || [[User:MelancholieBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MelancholieBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MelancholieBot|{{formatnum:21928}}]]
|-
| 61 || [[User:FleaRHCP|FleaRHCP]] || [[Special:Contributions/FleaRHCP|{{formatnum:21727}}]]
|-
| 62 || [[User:Nachonion|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nachonion&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Nachonion|{{formatnum:21448}}]]
|-
| 63 || [[User:YurikBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;YurikBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/YurikBot|{{formatnum:21279}}]]
|-
| 64 || [[User:Angeldomcer|Angeldomcer]] || [[Special:Contributions/Angeldomcer|{{formatnum:19826}}]]
|-
| 65 || [[User:Sobreira|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Sobreira&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Sobreira|{{formatnum:19752}}]]
|-
| 66 || [[User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] (Bot) || [[Special:Contributions/CommonsDelinker|{{formatnum:19518}}]]
|-
| 67 || [[User:Vivaelcelta|Vivaelcelta]] || [[Special:Contributions/Vivaelcelta|{{formatnum:18522}}]]
|-
| 68 || [[User:Zaosbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Zaosbot&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/Zaosbot|{{formatnum:18473}}]]
|-
| 69 || [[User:Xosé|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xosé&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xosé|{{formatnum:17175}}]]
|-
| 70 || [[User:Agremon|Agremon]] || [[Special:Contributions/Agremon|{{formatnum:15722}}]]
|-
| 71 || [[User:Loveless|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Loveless&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Loveless|{{formatnum:15666}}]]
|-
| 72 || [[User:ChuispastonBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;ChuispastonBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/ChuispastonBot|{{formatnum:15335}}]]
|-
| 73 || [[User:Hugo22|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Hugo22&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Hugo22|{{formatnum:15286}}]]
|-
| 74 || [[User:Rocastelo|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rocastelo&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Rocastelo|{{formatnum:15163}}]]
|-
| 75 || [[User:PepedoCouto|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;PepedoCouto&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/PepedoCouto|{{formatnum:15153}}]]
|-
| 76 || [[User:Gasparoff|Gasparoff]] || [[Special:Contributions/Gasparoff|{{formatnum:14576}}]]
|-
| 77 || [[User:Calq|Calq]] || [[Special:Contributions/Calq|{{formatnum:14324}}]]
|-
| 78 || [[User:KLBot2|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;KLBot2&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/KLBot2|{{formatnum:14320}}]]
|-
| 79 || [[User:Xosé Antonio|Xosé Antonio]] || [[Special:Contributions/Xosé Antonio|{{formatnum:14258}}]]
|-
| 80 || [[User:Xoán Carlos Fraga|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xoán Carlos Fraga&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xoán Carlos Fraga|{{formatnum:13785}}]]
|-
| 81 || [[User:JaviP96|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;JaviP96&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/JaviP96|{{formatnum:13744}}]]
|-
| 82 || [[User:Gallaecio|Gallaecio]] || [[Special:Contributions/Gallaecio|{{formatnum:13524}}]]
|-
| 83 || [[User:Vitoriaogando|Vitoriaogando]] || [[Special:Contributions/Vitoriaogando|{{formatnum:12681}}]]
|-
| 84 || [[User:Jembot|Jembot]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Jembot|{{formatnum:12680}}]]
|-
| 85 || [[User:ToloBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;ToloBot&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/ToloBot|{{formatnum:12606}}]]
|-
| 86 || [[User:Lles|Lles]] || [[Special:Contributions/Lles|{{formatnum:12342}}]]
|-
| 87 || [[User:Castelao|Castelao]] || [[Special:Contributions/Castelao|{{formatnum:11883}}]]
|-
| 88 || [[User:Xosema|Xosema]] || [[Special:Contributions/Xosema|{{formatnum:11657}}]]
|-
| 89 || [[User:Lansbricae|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Lansbricae&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Lansbricae|{{formatnum:11584}}]]
|-
| 90 || [[User:JonnyJonny|JonnyJonny]] || [[Special:Contributions/JonnyJonny|{{formatnum:11467}}]]
|-
| 91 || [[User:AlleborgoBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AlleborgoBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/AlleborgoBot|{{formatnum:11120}}]]
|-
| 92 || [[User:TobeBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;TobeBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/TobeBot|{{formatnum:10433}}]]
|-
| 93 || [[User:Isili0n|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Isili0n&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Isili0n|{{formatnum:10315}}]]
|-
| 94 || [[User:Rembiapo pohyiete (bot)~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rembiapo pohyiete (bot)~glwiki&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Rembiapo pohyiete (bot)~glwiki|{{formatnum:10095}}]]
|-
| 95 || [[User:Ptbotgourou|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ptbotgourou&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Ptbotgourou|{{formatnum:10053}}]]
|-
| 96 || [[User:Idioma-bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Idioma-bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Idioma-bot|{{formatnum:9722}}]]
|-
| 97 || [[User:Ramiro Torres|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ramiro Torres&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ramiro Torres|{{formatnum:9665}}]]
|-
| 98 || [[User:Elvire|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Elvire&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Elvire|{{formatnum:9583}}]]
|-
| 99 || [[User:Iago Pillado|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Iago Pillado&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Iago Pillado|{{formatnum:9259}}]]
|-
| 100 || [[User:Rei-bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rei-bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Rei-bot|{{formatnum:9136}}]]
|-
| 101 || [[User:MastiBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MastiBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MastiBot|{{formatnum:8913}}]]
|-
| 102 || [[User:DragonBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;DragonBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/DragonBot|{{formatnum:8896}}]]
|-
| 103 || [[User:KamikazeBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;KamikazeBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/KamikazeBot|{{formatnum:8470}}]]
|-
| 104 || [[User:Xabier Cancela|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xabier Cancela&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xabier Cancela|{{formatnum:8410}}]]
|-
| 105 || [[User:Judcosta|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Judcosta&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Judcosta|{{formatnum:8391}}]]
|-
| 106 || [[User:Paradanta|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Paradanta&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Paradanta|{{formatnum:8314}}]]
|-
| 107 || [[User:TjBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;TjBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/TjBot|{{formatnum:8128}}]]
|-
| 108 || [[User:RedBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;RedBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/RedBot|{{formatnum:8120}}]]
|-
| 109 || [[User:Martinho12|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Martinho12&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Martinho12|{{formatnum:8026}}]]
|-
| 110 || [[User:Unhanova|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Unhanova&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Unhanova|{{formatnum:7964}}]]
|-
| 111 || [[User:MalafayaBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MalafayaBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MalafayaBot|{{formatnum:7890}}]]
|-
| 112 || [[User:Makecat-bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Makecat-bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Makecat-bot|{{formatnum:7780}}]]
|-
| 113 || [[User:Synthebot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Synthebot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Synthebot|{{formatnum:7614}}]]
|-
| 114 || [[User:Caronium|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Caronium&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Caronium|{{formatnum:7605}}]]
|-
| 115 || [[User:Chairebot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Chairebot&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/Chairebot|{{formatnum:7541}}]]
|-
| 116 || [[User:Shyde|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Shyde&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/Shyde|{{formatnum:7206}}]]
|-
| 117 || [[User:LucienBOT|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;LucienBOT&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/LucienBOT|{{formatnum:7089}}]]
|-
| 118 || [[User:Ogalego.gal|Ogalego.gal]] || [[Special:Contributions/Ogalego.gal|{{formatnum:7074}}]]
|-
| 119 || [[User:One2|One2]] || [[Special:Contributions/One2|{{formatnum:7024}}]]
|-
| 120 || [[User:Fis-mulleres|Fis-mulleres]] || [[Special:Contributions/Fis-mulleres|{{formatnum:7014}}]]
|-
| 121 || [[User:Rubinbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rubinbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Rubinbot|{{formatnum:6789}}]]
|-
| 122 || [[User:Aosbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Aosbot&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/Aosbot|{{formatnum:6362}}]]
|-
| 123 || [[User:Alma~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Alma~glwiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Alma~glwiki|{{formatnum:6357}}]]
|-
| 124 || [[User:FlaBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;FlaBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/FlaBot|{{formatnum:6309}}]]
|-
| 125 || [[User:Xan de ningures|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xan de ningures&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xan de ningures|{{formatnum:6181}}]]
|-
| 126 || [[User:BotMultichill|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;BotMultichill&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BotMultichill|{{formatnum:5983}}]]
|-
| 127 || [[User:JackieBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;JackieBot&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/JackieBot|{{formatnum:5960}}]]
|-
| 128 || [[User:Joao Xavier|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Joao Xavier&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Joao Xavier|{{formatnum:5946}}]]
|-
| 129 || [[User:Amirobot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Amirobot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Amirobot|{{formatnum:5756}}]]
|-
| 130 || [[User:RNC|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;RNC&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/RNC|{{formatnum:5354}}]]
|-
| 131 || [[User:Dodro|Dodro]] || [[Special:Contributions/Dodro|{{formatnum:5180}}]]
|-
| 132 || [[User:DSisyphBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;DSisyphBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/DSisyphBot|{{formatnum:5152}}]]
|-
| 133 || [[User:Xapones|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xapones&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xapones|{{formatnum:5028}}]]
|-
| 134 || [[User:Sernostri|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Sernostri&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Sernostri|{{formatnum:4990}}]]
|-
| 135 || [[User:Xelo2004|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xelo2004&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xelo2004|{{formatnum:4946}}]]
|-
| 136 || [[User:Nonso91|Nonso91]] || [[Special:Contributions/Nonso91|{{formatnum:4779}}]]
|-
| 137 || [[User:CarsracBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;CarsracBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/CarsracBot|{{formatnum:4532}}]]
|-
| 138 || [[User:Alyssalover|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Alyssalover&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Alyssalover|{{formatnum:4515}}]]
|-
| 139 || [[User:ArtaiGZ|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;ArtaiGZ&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/ArtaiGZ|{{formatnum:4511}}]]
|-
| 140 || [[User:Cheluco|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Cheluco&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Cheluco|{{formatnum:4504}}]]
|-
| 141 || [[User:BodhisattvaBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;BodhisattvaBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BodhisattvaBot|{{formatnum:4333}}]]
|-
| 142 || [[User:Chlewbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Chlewbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Chlewbot|{{formatnum:4273}}]]
|-
| 143 || [[User:CommonsTicker|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;CommonsTicker&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/CommonsTicker|{{formatnum:4201}}]]
|-
| 144 || [[User:Mgl.branco|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Mgl.branco&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Mgl.branco|{{formatnum:4166}}]]
|-
| 145 || [[User:Meu rei|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Meu rei&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Meu rei|{{formatnum:4047}}]]
|-
| 146 || [[User:BOTarate|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;BOTarate&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BOTarate|{{formatnum:4007}}]]
|-
| 147 || [[User:Cossue|Cossue]] || [[Special:Contributions/Cossue|{{formatnum:4007}}]]
|-
| 148 || [[User:AvocatoBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AvocatoBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/AvocatoBot|{{formatnum:3973}}]]
|-
| 149 || [[User:Xosel|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xosel&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xosel|{{formatnum:3966}}]]
|-
| 150 || [[User:Marrovi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Marrovi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Marrovi|{{formatnum:3904}}]]
|-
| 151 || [[User:Oilisab|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Oilisab&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Oilisab|{{formatnum:3723}}]]
|-
| 152 || [[User:Nallimbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nallimbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Nallimbot|{{formatnum:3706}}]]
|-
| 153 || [[User:Robbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Robbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Robbot|{{formatnum:3606}}]]
|-
| 154 || [[User:Arco de Rayne|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Arco de Rayne&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Arco de Rayne|{{formatnum:3606}}]]
|-
| 155 || [[User:Rezabot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rezabot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Rezabot|{{formatnum:3579}}]]
|-
| 156 || [[User:Iria.cestmoi|Iria.cestmoi]] || [[Special:Contributions/Iria.cestmoi|{{formatnum:3566}}]]
|-
| 157 || [[User:JYBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;JYBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/JYBot|{{formatnum:3522}}]]
|-
| 158 || [[User:Mjbmrbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Mjbmrbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Mjbmrbot|{{formatnum:3457}}]]
|-
| 159 || [[User:PipepBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;PipepBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/PipepBot|{{formatnum:3402}}]]
|-
| 160 || [[User:Xandrwijk|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xandrwijk&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xandrwijk|{{formatnum:3364}}]]
|-
| 161 || [[User:Carronada|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Carronada&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Carronada|{{formatnum:3324}}]]
|-
| 162 || [[User:PixelBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;PixelBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/PixelBot|{{formatnum:3279}}]]
|-
| 163 || [[User:Manudosde|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Manudosde&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Manudosde|{{formatnum:3209}}]]
|-
| 164 || [[User:Miñato|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Miñato&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Miñato|{{formatnum:3198}}]]
|-
| 165 || [[User:CristianCb|CristianCb]] || [[Special:Contributions/CristianCb|{{formatnum:3142}}]]
|-
| 166 || [[User:4bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;4bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/4bot|{{formatnum:3067}}]]
|-
| 167 || [[User:MGA73bot|MGA73bot]] (Bot) || [[Special:Contributions/MGA73bot|{{formatnum:3053}}]]
|-
| 168 || [[User:BenoniBot~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;BenoniBot~glwiki&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BenoniBot~glwiki|{{formatnum:3047}}]]
|-
| 169 || [[User:Vagobot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Vagobot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Vagobot|{{formatnum:3032}}]]
|-
| 170 || [[User:YonaBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;YonaBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/YonaBot|{{formatnum:3005}}]]
|-
| 171 || [[User:Fryant|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Fryant&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Fryant|{{formatnum:2951}}]]
|-
| 172 || [[User:Tfeliz|Tfeliz]] || [[Special:Contributions/Tfeliz|{{formatnum:2924}}]]
|-
| 173 || [[User:Pontevedra78|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Pontevedra78&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Pontevedra78|{{formatnum:2753}}]]
|-
| 174 || [[User:MrCarlete|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MrCarlete&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/MrCarlete|{{formatnum:2748}}]]
|-
| 175 || [[User:Adalbertofrenesi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Adalbertofrenesi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Adalbertofrenesi|{{formatnum:2743}}]]
|-
| 176 || [[User:Nicole|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nicole&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Nicole|{{formatnum:2721}}]]
|-
| 177 || [[User:Emilio juanatey|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Emilio juanatey&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Emilio juanatey|{{formatnum:2698}}]]
|-
| 178 || [[User:WiKorunna|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;WiKorunna&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/WiKorunna|{{formatnum:2669}}]]
|-
| 179 || [[User:Purbo T|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Purbo T&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Purbo T|{{formatnum:2646}}]]
|-
| 180 || [[User:Movses-bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Movses-bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Movses-bot|{{formatnum:2596}}]]
|-
| 181 || [[User:Ourol|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ourol&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ourol|{{formatnum:2558}}]]
|-
| 182 || [[User:Almabot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Almabot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Almabot|{{formatnum:2549}}]]
|-
| 183 || [[User:Victortpr|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Victortpr&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Victortpr|{{formatnum:2518}}]]
|-
| 184 || [[User:Ogaiago|Ogaiago]] || [[Special:Contributions/Ogaiago|{{formatnum:2493}}]]
|-
| 185 || [[User:Força do Barbantinho|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Força do Barbantinho&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Força do Barbantinho|{{formatnum:2483}}]]
|-
| 186 || [[User:Sz-iwbot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Sz-iwbot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Sz-iwbot|{{formatnum:2479}}]]
|-
| 187 || [[User:Pementa|Pementa]] || [[Special:Contributions/Pementa|{{formatnum:2474}}]]
|-
| 188 || [[User:Suarez ruibal|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Suarez ruibal&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Suarez ruibal|{{formatnum:2389}}]]
|-
| 189 || [[User:Maañón|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Maañón&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Maañón|{{formatnum:2361}}]]
|-
| 190 || [[User:GhalyBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;GhalyBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/GhalyBot|{{formatnum:2322}}]]
|-
| 191 || [[User:Jorges65|Jorges65]] || [[Special:Contributions/Jorges65|{{formatnum:2312}}]]
|-
| 192 || [[User:Todesfuge|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Todesfuge&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Todesfuge|{{formatnum:2309}}]]
|-
| 193 || [[User:HerculeBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;HerculeBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/HerculeBot|{{formatnum:2273}}]]
|-
| 194 || [[User:CocuBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;CocuBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/CocuBot|{{formatnum:2247}}]]
|-
| 195 || [[User:AlberteBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AlberteBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/AlberteBot|{{formatnum:2237}}]]
|-
| 196 || [[User:Darkicebot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Darkicebot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Darkicebot|{{formatnum:2144}}]]
|-
| 197 || [[User:Furado|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Furado&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Furado|{{formatnum:2080}}]]
|-
| 198 || [[User:Calrosfking|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Calrosfking&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Calrosfking|{{formatnum:2079}}]]
|-
| 199 || [[User:Miguel.lima|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Miguel.lima&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Miguel.lima|{{formatnum:2074}}]]
|-
| 200 || [[User:Jordav|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Jordav&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Jordav|{{formatnum:2057}}]]
|-
| 201 || [[User:CoroRP|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;CoroRP&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/CoroRP|{{formatnum:2035}}]]
|-
| 202 || [[User:SassoBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;SassoBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/SassoBot|{{formatnum:2003}}]]
|-
| 203 || [[User:MystBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MystBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MystBot|{{formatnum:1993}}]]
|-
| 204 || [[User:Woden|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Woden&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Woden|{{formatnum:1931}}]]
|-
| 205 || [[User:Pontesiño|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Pontesiño&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Pontesiño|{{formatnum:1863}}]]
|-
| 206 || [[User:FormacionWiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;FormacionWiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/FormacionWiki|{{formatnum:1843}}]]
|-
| 207 || [[User:Mark Gasoline|Mark Gasoline]] || [[Special:Contributions/Mark Gasoline|{{formatnum:1828}}]]
|-
| 208 || [[User:WikiDreamer Bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;WikiDreamer Bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/WikiDreamer Bot|{{formatnum:1825}}]]
|-
| 209 || [[User:MVF|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MVF&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/MVF|{{formatnum:1816}}]]
|-
| 210 || [[User:Jchapela|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Jchapela&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Jchapela|{{formatnum:1813}}]]
|-
| 211 || [[User:HiW-Bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;HiW-Bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/HiW-Bot|{{formatnum:1803}}]]
|-
| 212 || [[User:Uxío|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Uxío&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Uxío|{{formatnum:1756}}]]
|-
| 213 || [[User:タチコマ robot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;タチコマ robot&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/タチコマ robot|{{formatnum:1755}}]]
|-
| 214 || [[User:Xián|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Xián&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Xián|{{formatnum:1749}}]]
|-
| 215 || [[User:Elster~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Elster~glwiki&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Elster~glwiki|{{formatnum:1748}}]]
|-
| 216 || [[User:Petillés|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Petillés&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Petillés|{{formatnum:1735}}]]
|-
| 217 || [[User:Marcio|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Marcio&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Marcio|{{formatnum:1721}}]]
|-
| 218 || [[User:Brais Oliveira|Brais Oliveira]] || [[Special:Contributions/Brais Oliveira|{{formatnum:1662}}]]
|-
| 219 || [[User:Stoni|Stoni]] || [[Special:Contributions/Stoni|{{formatnum:1634}}]]
|-
| 220 || [[User:Pexego|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Pexego&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Pexego|{{formatnum:1629}}]]
|-
| 221 || [[User:Xabade|Xabade]] || [[Special:Contributions/Xabade|{{formatnum:1615}}]]
|-
| 222 || [[User:Chabi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Chabi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Chabi|{{formatnum:1585}}]]
|-
| 223 || [[User:Brathxa|Brathxa]] || [[Special:Contributions/Brathxa|{{formatnum:1577}}]]
|-
| 224 || [[User:Quorthom|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Quorthom&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Quorthom|{{formatnum:1576}}]]
|-
| 225 || [[User:Ibercastell|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Ibercastell&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Ibercastell|{{formatnum:1573}}]]
|-
| 226 || [[User:Almaffi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Almaffi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Almaffi|{{formatnum:1573}}]]
|-
| 227 || [[User:Silverfox|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Silverfox&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Silverfox|{{formatnum:1551}}]]
|-
| 228 || [[User:Marcos B. R.|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Marcos B. R.&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Marcos B. R.|{{formatnum:1537}}]]
|-
| 229 || [[User:Andalcant|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Andalcant&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Andalcant|{{formatnum:1532}}]]
|-
| 230 || [[User:Zwobot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Zwobot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Zwobot|{{formatnum:1528}}]]
|-
| 231 || [[User:SpBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;SpBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/SpBot|{{formatnum:1501}}]]
|-
| 232 || [[User:VaiPolaSombra|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;VaiPolaSombra&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/VaiPolaSombra|{{formatnum:1480}}]]
|-
| 233 || [[User:Rotlink|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Rotlink&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Rotlink|{{formatnum:1424}}]]
|-
| 234 || [[User:Invadibot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Invadibot&lt;/span&gt;]] (Bot) || [[Special:Contributions/Invadibot|{{formatnum:1414}}]]
|-
| 235 || [[User:Regato das Tres Regueiras|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Regato das Tres Regueiras&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Regato das Tres Regueiras|{{formatnum:1388}}]]
|-
| 236 || [[User:Viascos|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Viascos&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Viascos|{{formatnum:1385}}]]
|-
| 237 || [[User:Iscream icecream|Iscream icecream]] || [[Special:Contributions/Iscream icecream|{{formatnum:1350}}]]
|-
| 238 || [[User:Muro Bot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Muro Bot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Muro Bot|{{formatnum:1350}}]]
|-
| 239 || [[User:Dannycas|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Dannycas&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Dannycas|{{formatnum:1331}}]]
|-
| 240 || [[User:La fabrica de nubes|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;La fabrica de nubes&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/La fabrica de nubes|{{formatnum:1319}}]]
|-
| 241 || [[User:Porto|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Porto&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Porto|{{formatnum:1296}}]]
|-
| 242 || [[User:Iagocasabiell|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Iagocasabiell&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Iagocasabiell|{{formatnum:1287}}]]
|-
| 243 || [[User:MedBot~glwiki|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;MedBot~glwiki&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MedBot~glwiki|{{formatnum:1278}}]]
|-
| 244 || [[User:Vilachan|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Vilachan&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Vilachan|{{formatnum:1276}}]]
|-
| 245 || [[User:Acerto|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Acerto&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Acerto|{{formatnum:1267}}]]
|-
| 246 || [[User:Moderador|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Moderador&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Moderador|{{formatnum:1174}}]]
|-
| 247 || [[User:TuvicBot|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;TuvicBot&lt;/span&gt;]] (Bot*) || [[Special:Contributions/TuvicBot|{{formatnum:1172}}]]
|-
| 248 || [[User:Soleil222|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Soleil222&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Soleil222|{{formatnum:1127}}]]
|-
| 249 || [[User:Esquwiki|Esquwiki]] || [[Special:Contributions/Esquwiki|{{formatnum:1102}}]]
|-
| 250 || [[User:AmeliaVR2019|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AmeliaVR2019&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/AmeliaVR2019|{{formatnum:1089}}]]
{{/end}}</text>
      <sha1>3fl9t2oo9iio0tc0sg04v0lav95jkgh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Revista electrónica</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110936</id>
    <revision>
      <id>6163051</id>
      <parentid>5439475</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:37:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>https://academia.gal/dicionario/-/termo/Internet : &quot;Recoméndase escribir esta palabra con maiúscula inicial por considerala un nome propio e non utilizar o artigo&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1255" xml:space="preserve">{{Sen referencias|data=maio de 2017}}
{{Fonte primaria|data=novembro de 2017}}
{{fusión desde|Revistas de acceso libre}}
Unha '''revista electrónica''', '''''webzine''''' ou '''''e-zine''''' ('''''fanzine'' electrónico''') é un tipo especial de ''[[revista]]'' que se caracteriza por non estar distribuído en papel, senón que se distribúe dixitalmente a través da rede. Presentan moitas semellanzas cos [[blog]]s, mais diferéncianse deles sobre todo no control editorial. Normalmente os ''webzines'' contan cun editor ou equipo editorial que revisa os contidos e realiza a función de control de calidade de todo o material a publicar en [[Internet]].

Existe un pequeno matiz que diferenza aos ''webzines'' ou ''fanzines'' en liña dos ''e-zines'', e é que estes últimos son máis xenéricos ao referirse non só aos publicados na [[World Wide Web]] senón tamén aos distribuídos por calquera método electrónico como o [[correo electrónico]]. Tamén existen ''fanzines'' que ofrecen unha versión impresa e outra en liña (podendo ser estas versións idénticas ou presentar diferenzas).

==Véxase tamén==
===Outros artigos===
*''[[Fanzine]]''

{{Control de autoridades}}
{{en progreso}}

[[Categoría:Revistas]]
[[Categoría:Internet]]</text>
      <sha1>5j2d4tn9uwgk8ju61ws0t27m6tgfzab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Webcómic</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110985</id>
    <revision>
      <id>6163063</id>
      <parentid>6142480</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:58:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>engado a [[Categoría:Banda deseñada]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2240" xml:space="preserve">[[Ficheiro:MasqueCOV.jpg|miniatura|upright]]Un '''webcómic''' é unha [[banda deseñada]] dispoñíbel para a súa lectura na [[internet]]. Moitos webcómics son publicados unicamente na web, mentres que outros se publican en papel, mantendo un arquivo en internet por razóns comerciais ou artísticas. A maioría dos webcómics están en [[lingua inglesa|inglés]].

Malia que hai unha gran cantidade de [[formato]]s, moitos webcómics publícanse en tiras autoconclusivas que aparecen de forma periódica, aínda que hai tamén series de aventuras e historietas [[experimentalismo|experimentais]], incluíndo xéneros propios do medio, como os ''sprite cómics''.

Os formatos de creación máis comúns son o .cbr e o.cbz, ademais dos formatos de textos coñecidos para os [[PC]].

== O medio ==
O formato dixital difire ostensibelmente do papel, proporcionando aos autores toda unha serie de diferentes posibilidades. En primeiro lugar habería que facer referencias aos aspectos económicos e de distribución. Internet permite abaratar os custos e proporciona independencia editorial aos autores ao non facelos depender de editores ou de grandes grupos de medios ou de distribución. Isto reflíctese nun aumento das temáticas, sobre todo en países de moral máis conservadora, permitindo a introdución de temáticas abertamente violentas ou de contido sexual.

Por outro lado, o formato dixital tamén proporciona novas posibilidades técnicas que permiten superar as limitacións do papel e, ao mesmo tempo, a [[internet]] tamén pode ser utilizada para procurar novas perspectivas para a BD. [[Scott McCloud]], un dos pioneiros das webcómics (alén de destacado teórico do medio), desenvolveu a idea de ''viñeta infinita'' que fala de liberar a viñeta dos límites impostos pola imprenta. Outros autores como [[Mark Fiore]] teñen experimentado coa interactividade e a inclusión de [[animación]].

Outros autores tamén teñen traballado coa utilización de [[hipertextos]] ou mesmo con técnicas próximas ás do [[collage]], coa utilización de [[fotografía|fotos]], [[clipart]], [[sprite (videoxogos)|sprite]], [[3D]] etc.

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Internet|Webcómic]]
[[Categoría:Banda deseñada]]</text>
      <sha1>p2h9wppuzgq6m6vq0bgvvse44d2b9zb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163064</id>
      <parentid>6163063</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:01:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2228" xml:space="preserve">[[Ficheiro:MasqueCOV.jpg|miniatura|upright]]Un '''webcómic''' é unha [[banda deseñada]] dispoñíbel para a súa lectura en [[Internet]]. Moitos webcómics son publicados unicamente na web, mentres que outros se publican en papel, mantendo un arquivo en Internet por razóns comerciais ou artísticas. A maioría dos webcómics están en [[lingua inglesa|inglés]].

Malia que hai unha gran cantidade de [[formato]]s, moitos webcómics publícanse en tiras autoconclusivas que aparecen de forma periódica, aínda que hai tamén series de aventuras e historietas [[experimentalismo|experimentais]], incluíndo xéneros propios do medio, como os ''sprite cómics''.

Os formatos de creación máis comúns son o .cbr e o.cbz, ademais dos formatos de textos coñecidos para os [[PC]].

== O medio ==
O formato dixital difire ostensibelmente do papel, proporcionando aos autores toda unha serie de diferentes posibilidades. En primeiro lugar habería que facer referencias aos aspectos económicos e de distribución. Internet permite abaratar os custos e proporciona independencia editorial aos autores ao non facelos depender de editores ou de grandes grupos de medios ou de distribución. Isto reflíctese nun aumento das temáticas, sobre todo en países de moral máis conservadora, permitindo a introdución de temáticas abertamente violentas ou de contido sexual.

Por outro lado, o formato dixital tamén proporciona novas posibilidades técnicas que permiten superar as limitacións do papel e, ao mesmo tempo, [[Internet]] tamén pode ser utilizada para procurar novas perspectivas para a BD. [[Scott McCloud]], un dos pioneiros das webcómics (alén de destacado teórico do medio), desenvolveu a idea de ''viñeta infinita'' que fala de liberar a viñeta dos límites impostos pola imprenta. Outros autores como [[Mark Fiore]] teñen experimentado coa interactividade e a inclusión de [[animación]].

Outros autores tamén teñen traballado coa utilización de [[hipertextos]] ou mesmo con técnicas próximas ás do [[collage]], coa utilización de [[fotografía|fotos]], [[clipart]], [[sprite (videoxogos)|sprite]], [[3D]] etc.

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Internet]]
[[Categoría:Banda deseñada]]</text>
      <sha1>gi96z6oyjftqcuqayq8tgdxiiu4tjqd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Voda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111614</id>
    <revision>
      <id>6162834</id>
      <parentid>6162782</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:20:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Desfixéronse as edicións de [[Special:Contributions/81.39.82.28|81.39.82.28]] ([[User talk:81.39.82.28|conversa]]); cambiado á última versión feita por [[User:RubenWGA|RubenWGA]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4679" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Xosé Neira Vilas e Anisia Miranda Fernández no día do seu casamento 1957.jpg|miniatura|[[Xosé Neira Vilas]] e [[Anisia Miranda]], no día do seu casamento, en [[Buenos Aires]].]]
Unha '''voda''',&lt;ref&gt;{{DRAG|voda}}&lt;/ref&gt; tamén chamada '''casoiro''',&lt;ref&gt;{{DRAG|casoiro}}&lt;/ref&gt; '''casamento''',&lt;ref&gt;{{DRAG|casamento}}&lt;/ref&gt; '''esposorio'''&lt;ref&gt;{{DRAG|esposorio}}&lt;/ref&gt;, '''himeneo'''&lt;ref&gt;{{DRAG|himeneo}}&lt;/ref&gt; ou '''nupcias'''&lt;ref&gt;{{DRAG|nupcias}}&lt;/ref&gt; é unha [[cerimonia]] civil ou relixiosa mediante a que se principia un acordo de [[matrimonio]]. A cerimonia componse de varias partes, que poden variar dependendo do [[rito]], aínda que as máis comúns, fundamentalmente na concepción relixiosa do termo, son o intercambio de aneis e os votos nupciais.

== En Galiza ==
En [[Galiza]], tradicionalmente foron maioritarias as vodas católicas, mais a partir do comezo do [[século XXI]] a tendencia foi mudando en favor dos casamentos civís. Foi no ano [[2009]] cando estes últimos superaron por vez primeira a aqueloutras de corte [[Relixión|relixioso]].&lt;ref name=&quot;Praza (1)&quot;&gt;{{cita novas|título=Só 1 de cada 4 vodas se celebran xa pola Igrexa en Galicia|url=http://praza.gal/movementos-sociais/14501/so-1-de-cada-4-vodas-se-celebran-xa-pola-igrexa-en-galicia/|dataacceso=22 de maio de 2018|xornal=[[Praza.gal]]|data=26 de xuño de 2017}}&lt;/ref&gt; 
En [[2016]] casaron en Galiza un total de 9&amp;nbsp;129 parellas, das que 6&amp;nbsp;879 (o 75,35%) o fixeron por medio de cerimonias civís e 2&amp;nbsp;250 (o 24,65%) seguiron o rito [[catolicismo|católico]].&lt;ref name=&quot;Praza (1)&quot; /&gt;
[[Ficheiro:Xavier Prado Lameiro posa coa súa segunda esposa, Dolores Montes 1907.jpg|miniatura|Foto do casamento de [[Xavier Prado Rodríguez|Xavier Prado Lameiro]] posando coa súa muller, Dolores Montes, en [[1907]].]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- bgcolor=&quot;&quot;
 |-
 ! scope=col style=&quot;background-color: | Ano
 ! scope=col style=&quot;background-color: | Total de&lt;br&gt; casamentos
 ! scope=col style=&quot;background-color: | Rito civil 
 ! scope=col style=&quot;background-color: | Rito relixioso
|-
| [[1996]]
| 11&amp;nbsp;551
| 2&amp;nbsp;339 (20,25%)
| 9&amp;nbsp;212 (79,75%)
|-
| [[1998]]
| 11&amp;nbsp;866 {{Crecente (crecemento)}}
| 2&amp;nbsp;682 (22,60%) {{Crecente (crecemento)}}
| 9&amp;nbsp;184 (77,40%) {{decrecente}}
|- 
| [[2000]]
| 11&amp;nbsp;955 {{Crecente (crecemento)}}
| 2&amp;nbsp;676 (22,38%) {{decrecente}}
| 9&amp;nbsp;279 (77,62%) {{Crecente (crecemento)}}
|-
| [[2002]]
| 11&amp;nbsp;472 {{decrecente}}
| 3&amp;nbsp;121 (27,21%) {{Crecente (crecemento)}}
| 8&amp;nbsp;351 (72,79%) {{decrecente}}
|-
| [[2004]]
| 11&amp;nbsp;339 {{decrecente}}
| 3&amp;nbsp;839 (33,86%) {{Crecente (crecemento)}}
| 7&amp;nbsp;500 (66,14%) {{decrecente}}
|-
| [[2006]]
| 11&amp;nbsp;024 {{decrecente}}
| 4&amp;nbsp;506 (40,87%) {{Crecente (crecemento)}}
| 6&amp;nbsp;518 (59,13%) {{decrecente}}
|-
| [[2008]]
| 10&amp;nbsp;759 {{decrecente}}
| 4&amp;nbsp;812 (44,73%) {{Crecente (crecemento)}}
| 5&amp;nbsp;947 (55,27%) {{decrecente}}
|-
| [[2010]]
| 9&amp;nbsp;675 {{decrecente}}
| 5&amp;nbsp;292 (54,70%) {{Crecente (crecemento)}}
| 4&amp;nbsp;383 (45,30%) {{decrecente}}
|-
| [[2012]]
| 9&amp;nbsp;380 {{decrecente}}
| 5&amp;nbsp;767 (61,48%) {{Crecente (crecemento)}}
| 3&amp;nbsp;613 (38,52%) {{decrecente}}
|-
| [[2014]]
| 8&amp;nbsp;687 {{decrecente}}
| 5&amp;nbsp;856 (67,41%) {{Crecente (crecemento)}}
| 2&amp;nbsp;831 (32,59%) {{decrecente}}
|-
| [[2016]]
| 9&amp;nbsp;129 {{Crecente (crecemento)}}
| 6&amp;nbsp;879 (75,35%) {{Crecente (crecemento)}}
| 2&amp;nbsp;250 (24,65%) {{decrecente}}
|-
!colspan=5| &lt;small&gt;Tendencia dos casamentos civís e relixiosos en Galiza entre (1996-2016)&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;Praza (1)&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Praza (2)&quot;&gt;{{cita novas|apelidos=Pérez Pena|nome=Marcos|título=A Igrexa, cada vez con menos voz nos 'Si, quero'|url=http://praza.gal/movementos-sociais/8391/a-igrexa-cada-vez-con-menos-voz-nos-si-quero/|dataacceso=22 de maio de 2018|xornal=[[Praza.gal]]|data=6 de decembro de 2014}}&lt;/ref&gt; 
|}

== O casamento na cultura popular galega ==
* Casaron a Pedro con Manoela; se ruín é el, ruín é ela. 
* Casou Pedro e non foi mal; casou en terras de pan. 
* Día de casamento, día de contento. 
* O día da voda deixade á noiva que se compoña. 
* O día que me casei, boa cadea me botei. 
* O día que te casas, ou te curas ou te matas. 
* O día que te cases, ten coidado non te manques.

* Cásate, Xan, en domingo,/ estarás o luns de voda,/ o martes traballarás,/ e acabouse a festa toda.
* Cásate Xan en domingo,/ estarás o luns de voda/ e o martes traballarás / para que folgue túa dona.

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
{{Galicitas|Casamento}}
=== Outros artigos ===
* [[Divorcio]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Matrimonio]]</text>
      <sha1>9u6q8onidwaqijiuxygcqxg1wxz6mm0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Proximidades Cádiz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>120745</id>
    <revision>
      <id>6163000</id>
      <parentid>5391343</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:04:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jglamela</username>
        <id>47401</id>
      </contributor>
      <comment>Estilo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1936" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Cadiz Bay Local Train - es.svg|miniatura|300px|Plano de proximidades Cádiz]]
A rede de '''Proximidades Cádiz''' é unha das redes de [[Proximidades Renfe]] que dá servizo a varios municipios das comarcas da [[Baía de Cádiz]] e a [[Campiña de Jerez]], na [[provincia de Cádiz]]. Esta rede está formada por dúas liñas en servizo, 61&amp;nbsp;km de vías férreas e 13 estacións en servizo. Concretamente, a rede ten paradas nos municipios de [[Cádiz]], [[San Fernando, Cádiz|San Fernando]], [[Puerto Real]], [[El Puerto de Santa María]] e [[Xerez da Fronteira]].

== Liñas ==
&lt;center&gt;
{| style = align=&quot;center&quot; border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; class=&quot;bonita&quot; style=&quot;margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
! Liña !! Percorrido !! km
|- align=center
| [[Ficheiro:C-1 red.svg|25px]] || style=&quot;background:red;color:#ffffff;&quot;| '''[[Estación de Cádiz|Cádiz]]''' · San Severiano · Segunda Aguada · Estadio · Cortadura · [[Estación de San Fernando-Bahía Sur|San Fernando-Bahía Sur]] · San Fernando · Puerto Real · Las Aletas · Valdelagrana · [[Estación de El Puerto de Santa María|El Puerto de Santa María]] · '''[[Estación de Xerez da Fronteira|Xerez da Fronteira]]''' || 49
|- align=center
| [[Ficheiro:C-1a purple.svg|30px]] || style=&quot;background:#870099;color:#ffffff;&quot; | '''Las Aletas''' · '''Universidad''' || 2,4
|}
&lt;/center&gt;

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Proximidades Renfe]]
=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20090707082346/http://www.renfe.es/cercanias/cadiz/index_horarios.html Horarios e estacións de Proximidades Cádiz]
* [https://web.archive.org/web/20090708074251/http://www.renfe.es/cercanias/cadiz/mapa_zonas.html Mapa de Proximidades Cádiz]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Proximidades Renfe|Cadiz]]
[[Categoría:Cádiz]]</text>
      <sha1>ilgp18998jaalgdupi4jxodxc6m3ehk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa usuario:Tfeliz</title>
    <ns>3</ns>
    <id>134505</id>
    <revision>
      <id>6162915</id>
      <parentid>6162712</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:38:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>/* Galerías */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9600" xml:space="preserve">{|style=&quot;border: #000000 1px dotted;&quot;
|style=&quot;background-color: #eeeeee; padding: 2px&quot;|'''Arquivo de mensaxes antigas:'''&lt;br/&gt;||
*[[User talk:Tfeliz/arquivo4|2010]]
*[[User talk:Tfeliz/arquivo5|2011]]
*[[User talk:Tfeliz/arquivo6|2012]]
*[[User talk:Tfeliz|actual]]
|}
&lt;p&gt;Escreva ao final || Escriba ao final || Escriba al final || Write ate the bottom || Ecrivez a la fin&lt;/p&gt;

==Día das Letras Galegas 2014, [[Xosé María Díaz Castro]]==
Ola Tfeliz.

Ti que podes, non te animas a comezar [[:fr:Xosé María Díaz Castro]] na Wikipedia francesa?

Graciñas. Un saúdo. --[[Usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;&quot;&gt;. '''''HombreDHojalata'''''&lt;/span&gt;.]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:86%;color:brown;&quot;&gt;conversa&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; 17 de febreiro de 2014 ás 21:24 (UTC)

== Mozambique ==

Ola,Tiberio. No artigo Mozambique, debeu quedar algo sen ligar na sección Outros artigos.[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 31 de xullo de 2022 ás 09:55 (UTC)

:Correcto! Feito! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 31 de xullo de 2022 ás 10:07 (UTC)

== ca/que ==

Ola, TFeliz. Como vai?

Cando hai dúas opcións ortográficas (probable / probábel, todos os / tódolos, Galicia / Galiza, ca / que) adoita respectarse a forma escollida pola primeira persoa que edita un artigo. Vexo que estás a mudar de forma xenérica o termo &quot;ca&quot; por &quot;que&quot;, cando ambos os dous son correctos, polo que o seu mantemento está xustificado. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 12:03 (UTC)

:Xa procuro manter a opción do artigo, pero estou utilizando o bot Replacer e non sempre tes a visión global. Tentarei facer máis coidado! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 12:22 (UTC)
:Aproveito para preguntarche sobre as contraccións como ca + a, ca + o, etc. Estounas a facer. Supoño que fago ben, ou? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 13:03 (UTC)
::Este caso é similar, poden empregarse as dúas formas: ca as / cás , ambas son válidas. Unha aperta! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 17:27 (UTC)
:::Consultei o [[b:Curso_de_lingua_galega/Nexos/Construcións_comparativas#:~:text=Nas%20comparativas%20de%20superioridade%20ou%20inferioridade%20as%20part%C3%ADculas,min%2C%20%C3%A9%20tan%20falador%20como%2Fcoma%20o%20seu%20irm%C3%A1n.|wikibook]] e non parece voluntario. Voume dedicar a otra cousa que teño moi oxidada a ortografía normativa. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 18:17 (UTC)

== &quot;ca+o&quot; e &quot;con+o&quot; ==

Boas Tfeliz. Vexo que estás cambiando as formas &quot;ca+a/o/as/os&quot; por cá, có, cás, cós. Segundo as Normas Ortográficas, acentúanse para diferenciar a contracción con+o -&gt; co, de ca+o -&gt;có, cando se trata dunha conxunción comparativa: máis ruín ca o demo -&gt; máis ruín có demo. Nos cambios que fixeches creo que se trata máis ben de &quot;que+o&quot;, e para min o erro está en escribir &quot;ca&quot; en lugar que &quot;que&quot;. Resumindo: confirma que os cambios que fas son correctos ou non (porque vexo casos de máis que e menos que). A miña formación non é lingüista, así que a miña opinión non vale moito. Saúdos, Pedro [[User:Lameiro|Lameiro]] &lt;sup&gt;([[User Talk:Lameiro|conversa]])&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 17:34 (UTC)

:Ola Pedro. Só cambiei combinacións de 'ca' + artigo, pero xa me avisaron que parece que son voluntarias. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 18:15 (UTC)

== Borrado de subpáxinas de usuario/a ou borradores ==

Bo día, para borrar as subpáxinas de usuario/a onde se adoita traballar na preparación dos artigos antes de movelos ao espazo principal o procedemento e inserir o [[Modelo:Lixo|modelo &quot;lixo&quot;]]. Para facelo co editor visual prémese o botón inserir e na caixa de busca tecléase &quot;lixo&quot; e escóllese o modelo (ollo non coller o lixo/uso), logo insírese, gárdase e listo. Co editor de fonte abonda con escribir {{lixo}  pechando a dobre chave final. Unha vez marcados, nalgún momento alguén da administración pasará a eliminar as subpáxinas de usuario/a. Un saúdo.-- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 11 de agosto de 2022 ás 16:54 (UTC)

:Perfecto! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 16:58 (UTC)

== [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy]] ==

Ola, TFeliz! Primeiriño de todo agradecerche todo o traballo que estas a facer coas entradas sobre educación. A min personalmente aledoume que alguén se animase a darlle un bo repasiño a esa área. Ademais aledoume ver creada a entrada de [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy|Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy,]] xa que eu creara a de Antonio Gandoy cando comecei a editar aquí (graciñas polas melloras, por certo!) Só unha cousiña: o espíritu e as normas da wikipedia esixen un ton enciclopédico que se alonxe da [[Wikipedia:O que a Wikipedia non é|promoción]] e baseado en [[Wikipedia:Fontes fiables|fontes fiables]]. Por esta razón suxeriríache unha redacción algo máis neutra na introdución, en concreto nesta frase &quot;'.''..o compromiso firme coa lingua, a cultura, a contorna e o saber propios dos cativos e cativas como referencias imprescindíbeis para o desenvolvemento da personalidade''&quot; A razón é que inclúe un xuízo de valor sen achegar referencia ningunha. Se é que tes unha fonte fiable( preferiblemente independente á asociación, pero podería figurar así nos estatutos, por exemplo) que afirme exactamente isto mesmo, pois pona como referencia. Se non existisen esas referencias sería recomendable darlle unha voltiña lixeira á frase para que non se inteprete como un texto promocional. Un saúdo e a seguir!- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 11 de agosto de 2022 ás 21:34 (UTC)

:Ola María. Esas palabras están tomadas da [http://antoniogandoyeducacion.blogspot.com/p/mision-vision-e-valores.html páxina da asociación]. Vouno reformular. Deizón. [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 22:27 (UTC)

== Galerías ==

Ola, TFeliz! Como vai todo?

Lembra que na Wikipedia se recollen artigos enciclopédicos, e non debe haber sobrecarga de imaxes. Para iso está o repositorio de arquivos multimedia, Commons. O que debe facerse é incluír as ligazóns correspondentes entre os respectivos proxectos, e listo :) Fixen tamén [[:Commons:Category:Nogueiroa, Parada de Labiote, O Irixo]], e ademais estiven categorizando as respectivas imaxes segundo o que recollían. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; [[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 07:31 (UTC)

:Entendo. Cantas fotos sería de recomendar nun artigo con galería de imaxes? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 07:42 (UTC)
::Mais que cuantitativo, debe ser cualitativo. As imaxes teñen o cometido de ilustrar o texto do artigo; se nun artigo dunha parroquia se fala da igrexa, dunha ponte, dun pazo, dun petróglifo... pois está ben que aparezan as respectivas imaxes, mais son innecesarias as redundantes (o mesmo ítem desde ángulos diferentes, en distintas épocas do ano... aínda que si poderían aparecer, por exemplo, unha ilustración do século XVIII e unha foto actual dunha ponte para contrastar épocas históricas). Non hai ningunha norma establecida ao respecto. Lamentablemente Commons aínda non é moi coñecido, mais o cometido da Galipedia non é replicar todo o seu contido, cómpre distiguir os dous proxectos. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 07:52 (UTC)
:::Vexo que algúns artigos derivan a un artigo específico de galería de imaxes. Pódese remitir a unha galería en Galipedia e outra en Commons? Ou mellor só Commons? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 08:07 (UTC)
::::Eu son partidario de ligar só a Commons, considéroo máis operativo. Respecto ao de Xares, efectivamente [[Xares, Xares, A Veiga]] debería ser unha redirección. Así pasa con moitos outras parroquias que só teñen unha entidade de poboación (podes ver, por exemplo, en [[Lugares de Gudiña]], que as ligazóns cara aos lugares do Canizo, San Lourenzo e O Tameirón son redireccións). No caso concreto de Xares cumpriría fusionar contidos antes de crear a redirección. Podes encargarte ti de incluír a información do artigo da aldea no artigo da parroquia? Graciñas, e un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 14:38 (UTC)</text>
      <sha1>igwntbgyfso74m72nkuxnaaslsla538</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162916</id>
      <parentid>6162915</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:38:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>/* Galerías */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9600" xml:space="preserve">{|style=&quot;border: #000000 1px dotted;&quot;
|style=&quot;background-color: #eeeeee; padding: 2px&quot;|'''Arquivo de mensaxes antigas:'''&lt;br/&gt;||
*[[User talk:Tfeliz/arquivo4|2010]]
*[[User talk:Tfeliz/arquivo5|2011]]
*[[User talk:Tfeliz/arquivo6|2012]]
*[[User talk:Tfeliz|actual]]
|}
&lt;p&gt;Escreva ao final || Escriba ao final || Escriba al final || Write ate the bottom || Ecrivez a la fin&lt;/p&gt;

==Día das Letras Galegas 2014, [[Xosé María Díaz Castro]]==
Ola Tfeliz.

Ti que podes, non te animas a comezar [[:fr:Xosé María Díaz Castro]] na Wikipedia francesa?

Graciñas. Un saúdo. --[[Usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;&quot;&gt;. '''''HombreDHojalata'''''&lt;/span&gt;.]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:86%;color:brown;&quot;&gt;conversa&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; 17 de febreiro de 2014 ás 21:24 (UTC)

== Mozambique ==

Ola,Tiberio. No artigo Mozambique, debeu quedar algo sen ligar na sección Outros artigos.[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 31 de xullo de 2022 ás 09:55 (UTC)

:Correcto! Feito! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 31 de xullo de 2022 ás 10:07 (UTC)

== ca/que ==

Ola, TFeliz. Como vai?

Cando hai dúas opcións ortográficas (probable / probábel, todos os / tódolos, Galicia / Galiza, ca / que) adoita respectarse a forma escollida pola primeira persoa que edita un artigo. Vexo que estás a mudar de forma xenérica o termo &quot;ca&quot; por &quot;que&quot;, cando ambos os dous son correctos, polo que o seu mantemento está xustificado. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 12:03 (UTC)

:Xa procuro manter a opción do artigo, pero estou utilizando o bot Replacer e non sempre tes a visión global. Tentarei facer máis coidado! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 12:22 (UTC)
:Aproveito para preguntarche sobre as contraccións como ca + a, ca + o, etc. Estounas a facer. Supoño que fago ben, ou? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 13:03 (UTC)
::Este caso é similar, poden empregarse as dúas formas: ca as / cás , ambas son válidas. Unha aperta! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 17:27 (UTC)
:::Consultei o [[b:Curso_de_lingua_galega/Nexos/Construcións_comparativas#:~:text=Nas%20comparativas%20de%20superioridade%20ou%20inferioridade%20as%20part%C3%ADculas,min%2C%20%C3%A9%20tan%20falador%20como%2Fcoma%20o%20seu%20irm%C3%A1n.|wikibook]] e non parece voluntario. Voume dedicar a otra cousa que teño moi oxidada a ortografía normativa. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 18:17 (UTC)

== &quot;ca+o&quot; e &quot;con+o&quot; ==

Boas Tfeliz. Vexo que estás cambiando as formas &quot;ca+a/o/as/os&quot; por cá, có, cás, cós. Segundo as Normas Ortográficas, acentúanse para diferenciar a contracción con+o -&gt; co, de ca+o -&gt;có, cando se trata dunha conxunción comparativa: máis ruín ca o demo -&gt; máis ruín có demo. Nos cambios que fixeches creo que se trata máis ben de &quot;que+o&quot;, e para min o erro está en escribir &quot;ca&quot; en lugar que &quot;que&quot;. Resumindo: confirma que os cambios que fas son correctos ou non (porque vexo casos de máis que e menos que). A miña formación non é lingüista, así que a miña opinión non vale moito. Saúdos, Pedro [[User:Lameiro|Lameiro]] &lt;sup&gt;([[User Talk:Lameiro|conversa]])&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 17:34 (UTC)

:Ola Pedro. Só cambiei combinacións de 'ca' + artigo, pero xa me avisaron que parece que son voluntarias. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 18:15 (UTC)

== Borrado de subpáxinas de usuario/a ou borradores ==

Bo día, para borrar as subpáxinas de usuario/a onde se adoita traballar na preparación dos artigos antes de movelos ao espazo principal o procedemento e inserir o [[Modelo:Lixo|modelo &quot;lixo&quot;]]. Para facelo co editor visual prémese o botón inserir e na caixa de busca tecléase &quot;lixo&quot; e escóllese o modelo (ollo non coller o lixo/uso), logo insírese, gárdase e listo. Co editor de fonte abonda con escribir {{lixo}  pechando a dobre chave final. Unha vez marcados, nalgún momento alguén da administración pasará a eliminar as subpáxinas de usuario/a. Un saúdo.-- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 11 de agosto de 2022 ás 16:54 (UTC)

:Perfecto! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 16:58 (UTC)

== [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy]] ==

Ola, TFeliz! Primeiriño de todo agradecerche todo o traballo que estas a facer coas entradas sobre educación. A min personalmente aledoume que alguén se animase a darlle un bo repasiño a esa área. Ademais aledoume ver creada a entrada de [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy|Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy,]] xa que eu creara a de Antonio Gandoy cando comecei a editar aquí (graciñas polas melloras, por certo!) Só unha cousiña: o espíritu e as normas da wikipedia esixen un ton enciclopédico que se alonxe da [[Wikipedia:O que a Wikipedia non é|promoción]] e baseado en [[Wikipedia:Fontes fiables|fontes fiables]]. Por esta razón suxeriríache unha redacción algo máis neutra na introdución, en concreto nesta frase &quot;'.''..o compromiso firme coa lingua, a cultura, a contorna e o saber propios dos cativos e cativas como referencias imprescindíbeis para o desenvolvemento da personalidade''&quot; A razón é que inclúe un xuízo de valor sen achegar referencia ningunha. Se é que tes unha fonte fiable( preferiblemente independente á asociación, pero podería figurar así nos estatutos, por exemplo) que afirme exactamente isto mesmo, pois pona como referencia. Se non existisen esas referencias sería recomendable darlle unha voltiña lixeira á frase para que non se inteprete como un texto promocional. Un saúdo e a seguir!- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 11 de agosto de 2022 ás 21:34 (UTC)

:Ola María. Esas palabras están tomadas da [http://antoniogandoyeducacion.blogspot.com/p/mision-vision-e-valores.html páxina da asociación]. Vouno reformular. Deizón. [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 22:27 (UTC)

== Galerías ==

Ola, TFeliz! Como vai todo?

Lembra que na Wikipedia se recollen artigos enciclopédicos, e non debe haber sobrecarga de imaxes. Para iso está o repositorio de arquivos multimedia, Commons. O que debe facerse é incluír as ligazóns correspondentes entre os respectivos proxectos, e listo :) Fixen tamén [[:Commons:Category:Nogueiroa, Parada de Labiote, O Irixo]], e ademais estiven categorizando as respectivas imaxes segundo o que recollían. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; [[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 07:31 (UTC)

:Entendo. Cantas fotos sería de recomendar nun artigo con galería de imaxes? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 07:42 (UTC)
::Mais que cuantitativo, debe ser cualitativo. As imaxes teñen o cometido de ilustrar o texto do artigo; se nun artigo dunha parroquia se fala da igrexa, dunha ponte, dun pazo, dun petróglifo... pois está ben que aparezan as respectivas imaxes, mais son innecesarias as redundantes (o mesmo ítem desde ángulos diferentes, en distintas épocas do ano... aínda que si poderían aparecer, por exemplo, unha ilustración do século XVIII e unha foto actual dunha ponte para contrastar épocas históricas). Non hai ningunha norma establecida ao respecto. Lamentablemente Commons aínda non é moi coñecido, mais o cometido da Galipedia non é replicar todo o seu contido, cómpre distiguir os dous proxectos. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 07:52 (UTC)
:::Vexo que algúns artigos derivan a un artigo específico de galería de imaxes. Pódese remitir a unha galería en Galipedia e outra en Commons? Ou mellor só Commons? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 08:07 (UTC)
::::Eu son partidario de ligar só a Commons, considéroo máis operativo. Respecto ao de Xares, efectivamente [[Xares, Xares, A Veiga]] debería ser unha redirección. Así pasa con moitos outras parroquias que só teñen unha entidade de poboación (podes ver, por exemplo, en [[Lugares da Gudiña]], que as ligazóns cara aos lugares do Canizo, San Lourenzo e O Tameirón son redireccións). No caso concreto de Xares cumpriría fusionar contidos antes de crear a redirección. Podes encargarte ti de incluír a información do artigo da aldea no artigo da parroquia? Graciñas, e un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 14:38 (UTC)</text>
      <sha1>h5dxfxwbzm56hmqq8n5zd3b1s3szpel</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163183</id>
      <parentid>6162916</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:45:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tfeliz</username>
        <id>7596</id>
      </contributor>
      <comment>/* Galerías */ Resposta</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9892" xml:space="preserve">{|style=&quot;border: #000000 1px dotted;&quot;
|style=&quot;background-color: #eeeeee; padding: 2px&quot;|'''Arquivo de mensaxes antigas:'''&lt;br/&gt;||
*[[User talk:Tfeliz/arquivo4|2010]]
*[[User talk:Tfeliz/arquivo5|2011]]
*[[User talk:Tfeliz/arquivo6|2012]]
*[[User talk:Tfeliz|actual]]
|}
&lt;p&gt;Escreva ao final || Escriba ao final || Escriba al final || Write ate the bottom || Ecrivez a la fin&lt;/p&gt;

==Día das Letras Galegas 2014, [[Xosé María Díaz Castro]]==
Ola Tfeliz.

Ti que podes, non te animas a comezar [[:fr:Xosé María Díaz Castro]] na Wikipedia francesa?

Graciñas. Un saúdo. --[[Usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;&quot;&gt;. '''''HombreDHojalata'''''&lt;/span&gt;.]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:86%;color:brown;&quot;&gt;conversa&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; 17 de febreiro de 2014 ás 21:24 (UTC)

== Mozambique ==

Ola,Tiberio. No artigo Mozambique, debeu quedar algo sen ligar na sección Outros artigos.[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 31 de xullo de 2022 ás 09:55 (UTC)

:Correcto! Feito! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 31 de xullo de 2022 ás 10:07 (UTC)

== ca/que ==

Ola, TFeliz. Como vai?

Cando hai dúas opcións ortográficas (probable / probábel, todos os / tódolos, Galicia / Galiza, ca / que) adoita respectarse a forma escollida pola primeira persoa que edita un artigo. Vexo que estás a mudar de forma xenérica o termo &quot;ca&quot; por &quot;que&quot;, cando ambos os dous son correctos, polo que o seu mantemento está xustificado. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 12:03 (UTC)

:Xa procuro manter a opción do artigo, pero estou utilizando o bot Replacer e non sempre tes a visión global. Tentarei facer máis coidado! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 12:22 (UTC)
:Aproveito para preguntarche sobre as contraccións como ca + a, ca + o, etc. Estounas a facer. Supoño que fago ben, ou? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 13:03 (UTC)
::Este caso é similar, poden empregarse as dúas formas: ca as / cás , ambas son válidas. Unha aperta! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 17:27 (UTC)
:::Consultei o [[b:Curso_de_lingua_galega/Nexos/Construcións_comparativas#:~:text=Nas%20comparativas%20de%20superioridade%20ou%20inferioridade%20as%20part%C3%ADculas,min%2C%20%C3%A9%20tan%20falador%20como%2Fcoma%20o%20seu%20irm%C3%A1n.|wikibook]] e non parece voluntario. Voume dedicar a otra cousa que teño moi oxidada a ortografía normativa. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 18:17 (UTC)

== &quot;ca+o&quot; e &quot;con+o&quot; ==

Boas Tfeliz. Vexo que estás cambiando as formas &quot;ca+a/o/as/os&quot; por cá, có, cás, cós. Segundo as Normas Ortográficas, acentúanse para diferenciar a contracción con+o -&gt; co, de ca+o -&gt;có, cando se trata dunha conxunción comparativa: máis ruín ca o demo -&gt; máis ruín có demo. Nos cambios que fixeches creo que se trata máis ben de &quot;que+o&quot;, e para min o erro está en escribir &quot;ca&quot; en lugar que &quot;que&quot;. Resumindo: confirma que os cambios que fas son correctos ou non (porque vexo casos de máis que e menos que). A miña formación non é lingüista, así que a miña opinión non vale moito. Saúdos, Pedro [[User:Lameiro|Lameiro]] &lt;sup&gt;([[User Talk:Lameiro|conversa]])&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 17:34 (UTC)

:Ola Pedro. Só cambiei combinacións de 'ca' + artigo, pero xa me avisaron que parece que son voluntarias. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 18:15 (UTC)

== Borrado de subpáxinas de usuario/a ou borradores ==

Bo día, para borrar as subpáxinas de usuario/a onde se adoita traballar na preparación dos artigos antes de movelos ao espazo principal o procedemento e inserir o [[Modelo:Lixo|modelo &quot;lixo&quot;]]. Para facelo co editor visual prémese o botón inserir e na caixa de busca tecléase &quot;lixo&quot; e escóllese o modelo (ollo non coller o lixo/uso), logo insírese, gárdase e listo. Co editor de fonte abonda con escribir {{lixo}  pechando a dobre chave final. Unha vez marcados, nalgún momento alguén da administración pasará a eliminar as subpáxinas de usuario/a. Un saúdo.-- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 11 de agosto de 2022 ás 16:54 (UTC)

:Perfecto! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 16:58 (UTC)

== [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy]] ==

Ola, TFeliz! Primeiriño de todo agradecerche todo o traballo que estas a facer coas entradas sobre educación. A min personalmente aledoume que alguén se animase a darlle un bo repasiño a esa área. Ademais aledoume ver creada a entrada de [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy|Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy,]] xa que eu creara a de Antonio Gandoy cando comecei a editar aquí (graciñas polas melloras, por certo!) Só unha cousiña: o espíritu e as normas da wikipedia esixen un ton enciclopédico que se alonxe da [[Wikipedia:O que a Wikipedia non é|promoción]] e baseado en [[Wikipedia:Fontes fiables|fontes fiables]]. Por esta razón suxeriríache unha redacción algo máis neutra na introdución, en concreto nesta frase &quot;'.''..o compromiso firme coa lingua, a cultura, a contorna e o saber propios dos cativos e cativas como referencias imprescindíbeis para o desenvolvemento da personalidade''&quot; A razón é que inclúe un xuízo de valor sen achegar referencia ningunha. Se é que tes unha fonte fiable( preferiblemente independente á asociación, pero podería figurar así nos estatutos, por exemplo) que afirme exactamente isto mesmo, pois pona como referencia. Se non existisen esas referencias sería recomendable darlle unha voltiña lixeira á frase para que non se inteprete como un texto promocional. Un saúdo e a seguir!- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 11 de agosto de 2022 ás 21:34 (UTC)

:Ola María. Esas palabras están tomadas da [http://antoniogandoyeducacion.blogspot.com/p/mision-vision-e-valores.html páxina da asociación]. Vouno reformular. Deizón. [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 22:27 (UTC)

== Galerías ==

Ola, TFeliz! Como vai todo?

Lembra que na Wikipedia se recollen artigos enciclopédicos, e non debe haber sobrecarga de imaxes. Para iso está o repositorio de arquivos multimedia, Commons. O que debe facerse é incluír as ligazóns correspondentes entre os respectivos proxectos, e listo :) Fixen tamén [[:Commons:Category:Nogueiroa, Parada de Labiote, O Irixo]], e ademais estiven categorizando as respectivas imaxes segundo o que recollían. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; [[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 07:31 (UTC)

:Entendo. Cantas fotos sería de recomendar nun artigo con galería de imaxes? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 07:42 (UTC)
::Mais que cuantitativo, debe ser cualitativo. As imaxes teñen o cometido de ilustrar o texto do artigo; se nun artigo dunha parroquia se fala da igrexa, dunha ponte, dun pazo, dun petróglifo... pois está ben que aparezan as respectivas imaxes, mais son innecesarias as redundantes (o mesmo ítem desde ángulos diferentes, en distintas épocas do ano... aínda que si poderían aparecer, por exemplo, unha ilustración do século XVIII e unha foto actual dunha ponte para contrastar épocas históricas). Non hai ningunha norma establecida ao respecto. Lamentablemente Commons aínda non é moi coñecido, mais o cometido da Galipedia non é replicar todo o seu contido, cómpre distiguir os dous proxectos. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 07:52 (UTC)
:::Vexo que algúns artigos derivan a un artigo específico de galería de imaxes. Pódese remitir a unha galería en Galipedia e outra en Commons? Ou mellor só Commons? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 08:07 (UTC)
::::Eu son partidario de ligar só a Commons, considéroo máis operativo. Respecto ao de Xares, efectivamente [[Xares, Xares, A Veiga]] debería ser unha redirección. Así pasa con moitos outras parroquias que só teñen unha entidade de poboación (podes ver, por exemplo, en [[Lugares da Gudiña]], que as ligazóns cara aos lugares do Canizo, San Lourenzo e O Tameirón son redireccións). No caso concreto de Xares cumpriría fusionar contidos antes de crear a redirección. Podes encargarte ti de incluír a información do artigo da aldea no artigo da parroquia? Graciñas, e un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 14:38 (UTC)
:::::Vou mirar isto. Unha última dúbida: Como se fai a referencia a Commons? Pode facerse estruturada como [[Galería de imaxes de Xares, A Veiga]]? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 19 de agosto de 2022 ás 09:45 (UTC)</text>
      <sha1>k7tlao907dfl6t5cfca5xl83gpkfpcl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163193</id>
      <parentid>6163183</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T10:29:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfonso Márquez</username>
        <id>1987</id>
      </contributor>
      <comment>/* Respostas nas conversas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10883" xml:space="preserve">{|style=&quot;border: #000000 1px dotted;&quot;
|style=&quot;background-color: #eeeeee; padding: 2px&quot;|'''Arquivo de mensaxes antigas:'''&lt;br/&gt;||
*[[User talk:Tfeliz/arquivo4|2010]]
*[[User talk:Tfeliz/arquivo5|2011]]
*[[User talk:Tfeliz/arquivo6|2012]]
*[[User talk:Tfeliz|actual]]
|}
&lt;p&gt;Escreva ao final || Escriba ao final || Escriba al final || Write ate the bottom || Ecrivez a la fin&lt;/p&gt;

==Día das Letras Galegas 2014, [[Xosé María Díaz Castro]]==
Ola Tfeliz.

Ti que podes, non te animas a comezar [[:fr:Xosé María Díaz Castro]] na Wikipedia francesa?

Graciñas. Un saúdo. --[[Usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;&quot;&gt;. '''''HombreDHojalata'''''&lt;/span&gt;.]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:86%;color:brown;&quot;&gt;conversa&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; 17 de febreiro de 2014 ás 21:24 (UTC)

== Mozambique ==

Ola,Tiberio. No artigo Mozambique, debeu quedar algo sen ligar na sección Outros artigos.[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 31 de xullo de 2022 ás 09:55 (UTC)

:Correcto! Feito! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 31 de xullo de 2022 ás 10:07 (UTC)

== ca/que ==

Ola, TFeliz. Como vai?

Cando hai dúas opcións ortográficas (probable / probábel, todos os / tódolos, Galicia / Galiza, ca / que) adoita respectarse a forma escollida pola primeira persoa que edita un artigo. Vexo que estás a mudar de forma xenérica o termo &quot;ca&quot; por &quot;que&quot;, cando ambos os dous son correctos, polo que o seu mantemento está xustificado. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 12:03 (UTC)

:Xa procuro manter a opción do artigo, pero estou utilizando o bot Replacer e non sempre tes a visión global. Tentarei facer máis coidado! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 12:22 (UTC)
:Aproveito para preguntarche sobre as contraccións como ca + a, ca + o, etc. Estounas a facer. Supoño que fago ben, ou? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 13:03 (UTC)
::Este caso é similar, poden empregarse as dúas formas: ca as / cás , ambas son válidas. Unha aperta! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 17:27 (UTC)
:::Consultei o [[b:Curso_de_lingua_galega/Nexos/Construcións_comparativas#:~:text=Nas%20comparativas%20de%20superioridade%20ou%20inferioridade%20as%20part%C3%ADculas,min%2C%20%C3%A9%20tan%20falador%20como%2Fcoma%20o%20seu%20irm%C3%A1n.|wikibook]] e non parece voluntario. Voume dedicar a otra cousa que teño moi oxidada a ortografía normativa. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 18:17 (UTC)

== &quot;ca+o&quot; e &quot;con+o&quot; ==

Boas Tfeliz. Vexo que estás cambiando as formas &quot;ca+a/o/as/os&quot; por cá, có, cás, cós. Segundo as Normas Ortográficas, acentúanse para diferenciar a contracción con+o -&gt; co, de ca+o -&gt;có, cando se trata dunha conxunción comparativa: máis ruín ca o demo -&gt; máis ruín có demo. Nos cambios que fixeches creo que se trata máis ben de &quot;que+o&quot;, e para min o erro está en escribir &quot;ca&quot; en lugar que &quot;que&quot;. Resumindo: confirma que os cambios que fas son correctos ou non (porque vexo casos de máis que e menos que). A miña formación non é lingüista, así que a miña opinión non vale moito. Saúdos, Pedro [[User:Lameiro|Lameiro]] &lt;sup&gt;([[User Talk:Lameiro|conversa]])&lt;/sup&gt; 4 de agosto de 2022 ás 17:34 (UTC)

:Ola Pedro. Só cambiei combinacións de 'ca' + artigo, pero xa me avisaron que parece que son voluntarias. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 4 de agosto de 2022 ás 18:15 (UTC)

== Borrado de subpáxinas de usuario/a ou borradores ==

Bo día, para borrar as subpáxinas de usuario/a onde se adoita traballar na preparación dos artigos antes de movelos ao espazo principal o procedemento e inserir o [[Modelo:Lixo|modelo &quot;lixo&quot;]]. Para facelo co editor visual prémese o botón inserir e na caixa de busca tecléase &quot;lixo&quot; e escóllese o modelo (ollo non coller o lixo/uso), logo insírese, gárdase e listo. Co editor de fonte abonda con escribir {{lixo}  pechando a dobre chave final. Unha vez marcados, nalgún momento alguén da administración pasará a eliminar as subpáxinas de usuario/a. Un saúdo.-- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 11 de agosto de 2022 ás 16:54 (UTC)

:Perfecto! Deizón! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 16:58 (UTC)

== [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy]] ==

Ola, TFeliz! Primeiriño de todo agradecerche todo o traballo que estas a facer coas entradas sobre educación. A min personalmente aledoume que alguén se animase a darlle un bo repasiño a esa área. Ademais aledoume ver creada a entrada de [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy|Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy,]] xa que eu creara a de Antonio Gandoy cando comecei a editar aquí (graciñas polas melloras, por certo!) Só unha cousiña: o espíritu e as normas da wikipedia esixen un ton enciclopédico que se alonxe da [[Wikipedia:O que a Wikipedia non é|promoción]] e baseado en [[Wikipedia:Fontes fiables|fontes fiables]]. Por esta razón suxeriríache unha redacción algo máis neutra na introdución, en concreto nesta frase &quot;'.''..o compromiso firme coa lingua, a cultura, a contorna e o saber propios dos cativos e cativas como referencias imprescindíbeis para o desenvolvemento da personalidade''&quot; A razón é que inclúe un xuízo de valor sen achegar referencia ningunha. Se é que tes unha fonte fiable( preferiblemente independente á asociación, pero podería figurar así nos estatutos, por exemplo) que afirme exactamente isto mesmo, pois pona como referencia. Se non existisen esas referencias sería recomendable darlle unha voltiña lixeira á frase para que non se inteprete como un texto promocional. Un saúdo e a seguir!- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 11 de agosto de 2022 ás 21:34 (UTC)

:Ola María. Esas palabras están tomadas da [http://antoniogandoyeducacion.blogspot.com/p/mision-vision-e-valores.html páxina da asociación]. Vouno reformular. Deizón. [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 22:27 (UTC)

== Galerías ==

Ola, TFeliz! Como vai todo?

Lembra que na Wikipedia se recollen artigos enciclopédicos, e non debe haber sobrecarga de imaxes. Para iso está o repositorio de arquivos multimedia, Commons. O que debe facerse é incluír as ligazóns correspondentes entre os respectivos proxectos, e listo :) Fixen tamén [[:Commons:Category:Nogueiroa, Parada de Labiote, O Irixo]], e ademais estiven categorizando as respectivas imaxes segundo o que recollían. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; [[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 07:31 (UTC)

:Entendo. Cantas fotos sería de recomendar nun artigo con galería de imaxes? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 07:42 (UTC)
::Mais que cuantitativo, debe ser cualitativo. As imaxes teñen o cometido de ilustrar o texto do artigo; se nun artigo dunha parroquia se fala da igrexa, dunha ponte, dun pazo, dun petróglifo... pois está ben que aparezan as respectivas imaxes, mais son innecesarias as redundantes (o mesmo ítem desde ángulos diferentes, en distintas épocas do ano... aínda que si poderían aparecer, por exemplo, unha ilustración do século XVIII e unha foto actual dunha ponte para contrastar épocas históricas). Non hai ningunha norma establecida ao respecto. Lamentablemente Commons aínda non é moi coñecido, mais o cometido da Galipedia non é replicar todo o seu contido, cómpre distiguir os dous proxectos. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 07:52 (UTC)
:::Vexo que algúns artigos derivan a un artigo específico de galería de imaxes. Pódese remitir a unha galería en Galipedia e outra en Commons? Ou mellor só Commons? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 08:07 (UTC)
::::Eu son partidario de ligar só a Commons, considéroo máis operativo. Respecto ao de Xares, efectivamente [[Xares, Xares, A Veiga]] debería ser unha redirección. Así pasa con moitos outras parroquias que só teñen unha entidade de poboación (podes ver, por exemplo, en [[Lugares da Gudiña]], que as ligazóns cara aos lugares do Canizo, San Lourenzo e O Tameirón son redireccións). No caso concreto de Xares cumpriría fusionar contidos antes de crear a redirección. Podes encargarte ti de incluír a información do artigo da aldea no artigo da parroquia? Graciñas, e un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 14:38 (UTC)
:::::Vou mirar isto. Unha última dúbida: Como se fai a referencia a Commons? Pode facerse estruturada como [[Galería de imaxes de Xares, A Veiga]]? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 19 de agosto de 2022 ás 09:45 (UTC)

== Respostas nas conversas ==
Ola TFeliz saudos.
Vexo que xa levas un tempo editando na Galipedia pero a hora de contestar a outros usuarios adoitas contestalle desde a tua propia páxina de conversas, non sei se te daras conta que desa forma amenos que o outro usuario entre na tua páxina de conversas non se dara por enterado do que ti lle queres contar. O xeito de manter unha conversa con outro usuario para que se dea por enterado é respondendolle na súa propia páxina de conversas (pois esta avisao que ten conversas) normamente desde a propia ligazón que adoita ter tralo nome de usuario que deixa despois de firmar o texto que escribio na túa páxina de conversas, no teu caso é ''(Déixame unha mensaxe)'' (ligazón que estou a usar eu agora) e no meu seria ''mande'' e a modo de exemplo no do usuario Estevoai seria ''falame aquí''. Un saudo e  [[Usuario:Alfonso Márquez|Alfonso]] &lt;sup&gt;[[Conversa Usuario:Alfonso Márquez|mande]]&lt;/sup&gt; &lt;-- desde aquí siguese a conversa</text>
      <sha1>mo454n843l78a62ke0534pi6633yezl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Xares, Xares, A Veiga</title>
    <ns>0</ns>
    <id>134973</id>
    <revision>
      <id>6162978</id>
      <parentid>5592435</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:58:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>O visitante e o que non é visitante. Wikipedia é enciclopedia, non guía turística.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1018" xml:space="preserve">{{Lugar
|nome          = Xares
|imaxe         = Xares A Pedreira.jpg
|lenda         = A Pedreira
|parroquia     = Xares
|concello      = A Veiga
|ano           = 2014
|poboación     = 55
}}
'''Xares''' é a única entidade de poboación da parroquia de [[Xares, A Veiga|Xares]] no concello da [[A Veiga|Veiga]], na [[comarca de Valdeorras]].

==Barrios==
Os barrios da aldea de Xares son:
*A Currelada
*Cales
*O Couso
*O Apartadeiro
*A Eirexa
*As Olgas
*A Pedreira
*Balteiro

==Camiños==
A rede de camiños sae para os lugares de:
*Murteira
*O Baladal
*A Rebeira de Ponte
*As Murias
*Lamazais
*A Algara
*A Escrita
*A Lama Danfrán

==Lugares singulares==
*O Pozo dos Mouros
*O Porto do Río
*O Campo de Xogo de Birlos
*O Muíño do Campo
*O Muíño da Eirexa
*O Muíño das Olgas
*Picotes
*A Fraga
*O Pico do Ocelo
*As Portas do Ocelo
*A Lagoa
*A Fervenza

==Lugares e parroquias==
===Lugares de Xares===
{{Lp Xares}}
===Parroquias da Veiga===
{{A Veiga}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Lugares da Veiga]]</text>
      <sha1>iuhbjeffafa2hkiviboi4mcq332cfru</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Galería de imaxes de Xares, A Veiga</title>
    <ns>0</ns>
    <id>135705</id>
    <revision>
      <id>6162833</id>
      <parentid>5638180</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:17:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tfeliz</username>
        <id>7596</id>
      </contributor>
      <comment>/* Galería de imaxes */ Ampliación</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4987" xml:space="preserve">'''[[Xares, A Veiga|Santa María de Xares]]''' é unha parroquia que se localiza no concello da [[A Veiga|Veiga]].

==Galería de imaxes==
=== Patrimonio arquitectónico ===
&lt;Gallery&gt;
Ficheiro:Fonte Xares 2.jpg|alt=a fonte da Carreira presenta unha construción en forma de cubertizo de pedra de pouco más de un metro de alto con frontón superior de adorno|Fonte da Carreira
Ficheiro:Fonte Xares.jpg|alt= Fonte da Pedreira con fronte de pedra con cano de saída e estanque rectangular baixo. O frontón ten gravado: “Ano 1955. Jares”|Fonte da Pedreira
Ficheiro:Casa Xares 3.jpg|alt=Casa de 2 andares convertida en palleira|Casa convertida en palleira na baixada ao pontón
Ficheiro:Casa Xares 2.jpg|alt=Casa con forno tradicional de pedra. O andar térreo é de pedra e o primeiro andar só mostra as paredes de madeira sen revestimento|Casa con forno tradicional de pedra
Ficheiro:Xares, A Veiga - cruceiro cemiterio.jpg|alt=Cruceiro no cemiterio novo de panteóns verticais en terreo contiguo ao camposanto antigo que rodea a igrexa|Cruceiro no cemiterio novo (o camposanto antigo rodea a igrexa)
Ficheiro:Muíño Xares.jpg|alt=Muíño de maquía con forma de casiña de pedra e louxado de andar térreo|Muíño de maquía de dúas rodas con presa propia no lugar do Campo. O último muiñeiro foi Manuel Murias Prieto
&lt;/Gallery&gt;
=== Lugares singulares ===
&lt;Gallery&gt;
Ficheiro:Xares A Pedreira.jpg|alt=A Pedreira é unha zona de encrucillada de 3 rúas en paralelo, cada unha ao seu nivel|A Pedreira
Ficheiro:Xares Balneario.jpg|alt=Edificio novo construído para un balneario que non chegou a pórse en funcionamento|Balneario no lugar de Cales
Ficheiro:Casas Xares 2.jpg|alt=Baixada ao pontón|Baixada ao pontón
Ficheiro:Escola Xares, A Veiga 1.jpg|alt=Escola de andar térreo coa aula e a vivenda do mestre no primeiro andar|Escola desde a fronte do acceso á aula do andar térreo
Ficheiro:Escola Xares, A Veiga 2.jpg|alt= Escola desde a zona inferior. Obsérvase a aula do andar térreo e a vivenda no primeiro andar|Escola desde as Olgas
Ficheiro:Ponte río Xares.jpg|alt=Ponte sobre o río Xares no lugar do Campo, estrada de Xares a [[Seoane, A Veiga|Seoane]]|Ponte sobre o río Xares no lugar do Campo, estrada de Xares a Seoane
Ficheiro:Piscina Xares.jpg|alt=Piscina rodeada de herba|Piscina de Xares (a carón do campo novo da festa)
Ficheiro:Hotel El Ciervo Xares.jpg|alt=Edificio de granito rosado de dous andares con soportal e escaleiras de entrada, lugar do Campo|Hotel El Ciervo de Xares, lugar do Campo
Ficheiro:Escultura cervo Xares.jpg|alt=Escultura dun cervo de tamaño natural rodeado de herba, Hotel El Ciervo de Xares, lugar do Campo|Escultura dun cervo, Hotel El Ciervo de Xares, lugar do Campo
Ficheiro:Casa Xares.jpg|alt=Fachada de casa con placa indicando “Villa María Pilar” e otra indicando “Bruña” con busto de Manuel Bruña, a Carreira (centro da aldea)|Villa Pilar en Xares, busto de Manuel Bruña, a Carreira (centro da aldea)
Ficheiro:Campo festa Xares - gaiteiros.jpg|alt= Mural con dous gaiteiros e un tamborileiro no palco do campo novo da festa de Xares|Mural con gaiteiros no campo novo da festa de Xares (O Campo)
&lt;/Gallery&gt;
=== A igrexa ===
&lt;Gallery&gt;
Ficheiro:Xares igrexa.jpg|alt=Vista lateral da igrexa observándose a nave central e o campanario|Vista lateral da igrexa desde a Currelada
Ficheiro:Igrexa Xares, A Veiga - placa.jpg|alt=Placa en mármore negro conmemorativa do aniversario da fundación da igrexa inicial de Xares que indica: “MX-MMX. LEMBRANZA MILENIO IGLESIA. SANTA MARÍA DE XARES. 28-08-2010”|Placa conmemorativa da igrexa inicial de Xares fundada en 1010 segundo inscrición en pedra visíbel en zona superior da parede leste
Ficheiro:Igrexa Xares, A Veiga 6.jpg|alt=Acceso lateral e habitual á igrexa con pequeno soportal de louxa|Acceso lateral e habitual á igrexa
Ficheiro:Igrexa Xares, A Veiga - cúpula.jpg|alt=Cúpula octogonal de 2 andares da igrexa|Cúpula da igrexa
Ficheiro:Igrexa Xares, A Veiga 3.jpg|alt=Porta principal da igrexa da fachada do campanario|Porta principal da igrexa
Ficheiro:Igrexa Xares, A Veiga - ventá.jpg|alt=Ventá lateral rectangular da igrexa con marco de pedra|Ventá lateral da igrexa
&lt;/Gallery&gt;
=== Vistas ===
&lt;Gallery&gt;
Ficheiro:Xares vista aldea.jpg|alt=Vista xeral da aldea da parte máis próxima á igrexa desde a Currelada|Vista xeral desde a Currelada
Ficheiro:Xares Balteiro.jpg|alt=Barrio de Balteiro, máis próximo ao Porto do Río|Barrio de Balteiro
Ficheiro:Campo festa Xares 01.jpg|alt=Campo novo da festa de Xares. Tradicionalmente, as festas facíanse nas Olgas (zona inferior da escola) |Campo novo da festa de Xares (lugar do Campo)
Ficheiro:Igrexa Xares, A Veiga 01.jpg|Vista en perspectiva da igrexa coa fachada principal e o lateral esquerdo|Vista en perspectiva da igrexa desde a escola
&lt;/Gallery&gt;

==Véxase tamén==
*[[Galería de imaxes da Veiga]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Galerías de imaxes da comarca de Valdeorras]]</text>
      <sha1>fqy7dkumeif4rnz2gcc0rd8j8nalmhc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Taliesin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142567</id>
    <revision>
      <id>6163108</id>
      <parentid>5942979</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:45:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15661" xml:space="preserve">{{Biografía}}
{{Mitoloxía celta}}

[[Ficheiro:Helmbar.jpg|miniatura|250px|O Val do [[Río Eden, Cumbria|Eden]] entre Appleby e Penrith, unha área que se dá como territorio de [[Urien Rheged]] nos poemas  laudatorios de Taliesin.]]
'''Taliesin''', nado contra o ano [[534]] e finado en [[599]]&lt;ref name=Griffin/&gt;, foi un poeta britón do período posromano de Britania cuxa obra sobreviviu probabelmente nun manuscrito do [[galés medio]], o ''[[Libro de Taliesin]]''. Taliesin foi un [[bardo]] de sona que se cre que cantou nas cortes de polo menos tres reis célticos britóns.

Como máximo once dos poemas que se conservan foron datados no [[século VI]], polo que se adscriben ao Taliesin histórico&lt;ref&gt;segundo o estudoso galés [[Ifor Williams]].&lt;/ref&gt;. A maior parte desta obra loa o rei [[Urien Rheged|Urien]] de [[Rheged]] e o seu fillo [[Owain mab Urien]], aínda que varios dos poemas indican que tamén serviu como bardo da corte do rei [[Brochfael Ysgithrog]] de [[reino de Powys|Powys]] e o seu sucesor [[Cynan Garwyn]], quer antes quer durante o súa permanencia na corte de Urien. Algúns dos acontecementos aos que se refiren os poemas, tales como a [[Batalla de Arfderydd]] (c. 583), aparecen mencionados noutras fontes.

O seu nome, escrito '''Taliessin''' nos ''[[Idylls of the King]]'' de [[Alfred Tennyson|Alfred, Lord Tennyson]] e nalgunhas obras subsecuentes, significa &quot;cella brillante&quot; en [[galés medio]].&lt;ref name=Griffin/&gt; na lenda e na poesía medieval galesa aparece mencionado como ''Taliesin Ben Beirdd'' (&quot;Taliesin, Xefe de Bardos&quot; ou xefe dos poetas). Aparece mencionado como un dos cinco [[literatura galesa|poetas britóns]] de renome, xunto con [[Talhaearn tad Awen]] (&quot;Talhaearn Pai da Musa&quot;), [[Aneirin]], [[Blwchfardd]], e [[Cian Gwenith Gwawd]] (&quot;Cian Trigo de Canción&quot;),  na ''[[Historia Brittonum]]'', e tamén se menciona na colección de poemas coñecida como ''[[Y Gododdin]]''. Taliesin foi moi ben considerado a mediados do [[século XII]] como o suposto autor dun  gran número de lendas románticas.&lt;ref name=Griffin&gt;''English Writers: An Attempt Towards a History of English Literature''.&lt;/ref&gt;

Segundo a lenda, Taliesin foi adoptado de neno por [[Elffin ap Gwyddno|Elffin]], o fillo de [[Gwyddneu Garanhir|Gwyddno Garanhir]], e profetizou a morte de [[Maelgwn Gwynedd]] pola [[febre amarela]]. En historias posteriores converteuse nun heroe mítico, compañeiro de [[Bran o Bendito]] e o [[rei Artur]]. A súa biografía lendaria atópase en varios documentos tardíos (ver máis abaixo; a narración máis antiga que chegou ata nós está nunha crónica manuscrita da [[historia do mundo]] escrita por Elis Gruffydd a mediados do século XVI).
 
== Biografía ==

Sábese pouco da súa vida, alén do que se pode deducir dos poemas que se consideran xenuínos. Estes refírense a vitorias de Urien nas batallas de Argoed Llwyfain e Gwen Ystrad. O fillo de Urien, Owain, loitou a carón de seu pai na primeira destas e matou o líder inimigo Fflamddwyn; algúns estudosos pensan que Fflamddwyn non é outro que [[Ida de Bernicia]] e que a batalla tivo lugar sobre o ano [[547]]. Sábese menos sobre a batalla de Gwen Ystrad, pero algúns sosteñen que tivo lugar en Menao, [[reino de Northumbria|Northumbria]] sobre o ano [[560]].&lt;ref name=Griffin/&gt; Todos estes lugares atópanse no chamado [[Hen Ogledd]] (O Vello Norte).

Taliesin se cadra serviu a [[Owain mab Urien]] tras a morte de Urien, pois a cronoloxía non está totalmente clara. Aínda que é seguro que Taliesin sobreviviu a Owain, como demostra o lamento que compuxo á morte de Owain, non hai proba de que sobrevivise a Urien. Taliesin tamén cantou na honra de [[Cynan Garwyn]], rei de [[reino de Powys|Powys]], Gales.&lt;ref&gt;Ifor Williams, ''Canu Taliesin'' (University of Wales Press, 1960), poema I.&lt;/ref&gt; é sorprendente en todo caso que Taliesin non é o primeiro poeta citado por [[Nennio]].

Segundo unha tradición á que a miúdo se alude na poesía medieval galesa e na ''Historia Taliesin'' (&quot;A hsitoria de Taliesin&quot;, que sobreviviu do século XVI), Taliesin foi o fillo adoptivo de [[Elffin ap Gwyddno]], que lle deu o nome de Taliesin, que significa &quot;cella radiante&quot;, e que despois se converteu en rei de [[reino de Ceredigion|Ceredigion]], Gales. A lenda  afirma que foi educado na súa corte en [[Aberdyfi]] e que cando tiña trece anos visitou ao rei [[Maelgwn Gwynedd]], tío de Elffin, e profetizou correctamente a maneira e a inminencia da morte de Maelgwn. Certo número de poemas medievais atribuídos a Taliesin aluden á lenda pero son posteriores ao ''floruit'' do poeta histórico en polo menos cincocentos anos, ou máis.

A idea de que era o bardo da corte do [[rei Artur]] remóntase polo menos ao conto de ''[[Culhwch ac Olwen]]'', quizais un produto do [[século XI]]. Isto elaborouse tamén na poesía inglesa moderna, como nos ''[[Idylls of the King]]'' de [[Alfred Tennyson|Tennyson]] e no  ''Taliessin Through Logres'' de [[Charles Williams]]. En todo caso a vida do Taliesin histórico parece ter transcorrido na segunda metade do século VI, mentres que os estudosos que cren na existencia de Artur datan a súa vitoria no [[Mons Badonicus]] arredor do ano [[500]]; os ''[[Annales Cambriae]]'' ofrece a data de [[532]] para a súa morte ou desaparición na [[Batalla de Camlann]], apenas uns poucos anos antes da data de [[542]] que atopamos na ''[[Historia Regum Britanniae]]''.

[[Bedd Taliesin]], un túmulo no alto dun outeiro da [[Idade de Bronce]] en [[Ceredigion]], fronte a [[Aberdyfi]] (ver arriba), é o lugar tradicional da súa tumba, pero a aldea de [[Tre-Taliesin]], situada aos pés do outeiro, non recibiu o seu nome relacionado co bardo ata o século XIX. Un manuscrito que pasou polas mans de [[Iolo Morganwg]], un estudoso fabulador do século XVIII afirmaba que era o fillo de San Henwg de [[Llanhennock]] pero isto non se comparece con dato nin tradición ningunha. Neste dise que foi educado na escola de Catwg, en Llanfeithin, en [[Glamorgan]], [[Gales]], á que tamén asistiu o historiador [[Xildas]]. De novo foi capturado por piratas irlandeses mentres estaba a pescar no mar, e dise que fuxiu empregando un [[coracle]]; arribou a terra nas [[caneiro (pesca)|pesqueiras]] de [[Elffin ap Gwyddno|Elffin]], un dos fillos de [[Urien]] (porén, todas as fontes medievais galesas consideran a Elffin o fillo de [[Gwyddneu Garanhir|Gwyddno Garanhir]]). Urien fixo del o instrutor de Elffin, e deulle a Taliesin a propiedade dunhas terras. Mais unha vez presentado na corte do xefe guerreiro, Taliesin converteuse no seu [[bardo]] principal, seguiuno nas súas campañas e escribiu sobre as súas vitorias.&lt;ref name=Griffin/&gt;

== O Libro de Taliesin ==
Hai estudosos que pensan que algúns dos textos do ''Libro de Taliesin'' son exemplo do [[lingua galesa|galés]] do [[século X]]. Como moita, se non toda, a poesía galesa era transmitida oralmente na época de Taliesin, é posíbel que os poemas orixinais fosen postos por escrito por primeira vez catro séculos máis tarde empregando as grafías normais nesa época. Sir [[Ifor Williams]], cuxa obra estableceu as bases do estudo académico do [[galés antigo]], especialmente da poesía galesa antiga, publicou o texto con notas en ''Canu Taliesin'' (1960), e posteriormente nunha versión inglesa chamada ''The Poems of Taliesin'' (1968).

[[John Gwenogvryn Evans]] datou o ''[[Libro de Taliesin]]'' arredor de [[1275]], pero Daniel Huws dátao agora no primeiro cuarto do [[século XIV]]. A maioría dos poemas da colección son bastante tardíos (aproximadamente entre os séculos X e XII), con todo algúns afirman que Taliesin é o seu autor mentres outros son atribuídos internamente a outros poetas.

Dos poemas do ''Libro de Taliesin'', doce están dirixidos a reis históricos coñecidos como [[Cynan Garwyn]], rei de [[reino de Powys|Powys]], e [[Gwallog]] de [[Elmet]]. Oito dos poemas, porén, están dirixidos a [[Urien Rheged]], cuxo reino estaba centrado na rexión de [[Solway Firth]] nos límites da actual [[Inglaterra]] e [[Escocia]] e estendíase ao leste ata Catraeth (identificada pola maioría dos estudosos coa actual [[Catterick]] en [[North Yorkshire]]) e ao oeste ata [[Galloway]]. Un poema, un &quot;marwnad&quot; ou lamento fúnebre, está dirixido a Owain, fillo de Urien.

O resto comprende algúns poemas dirixidos a asuntos mitolóxicos e relixiosos así como algunhas obras como '[[Armes Prydein|Armes Prydein Vawr]]', cuxo contido implica que foron redactados por autores tardíos. Moitos carecen das características, métrica e 'expresión poética' que se asocian coa obra do Taliesin histórico. Moito deste material está asociado co Taliesin lendario.

== A historia lendaria da súa vida ==
{{wikisource|The Mabinogion/Taliesin|Taliesin}}

A mediados do século XVI, [[Elis Gruffydd]] recolleu un relato lendario de Taliesin que, nalgúns aspectos, lembra a historia da infancia do heroe irlandés [[Fionn mac Cumhail]] e o [[salmón de sabedoría]]. O conto tamén aparece recollido nunha versión lixeiramente diferente por [[John Jones of Gellilyfdy]] (c. 1607). Máis abaixo recollemos unha versión mixta baseada nestes relatos. 

=== Nacemento ===
Taliesin comezou a súa vida como Gwion Bach, un servente da feiticeira [[Ceridwen]]. Ceridwen tiña unha filla bonita e un fillo feo chamado [[Morfran eil Tegid|Morfran]] (tamén chamado [[Avagddu]]), cuxa aparencia non podía ser modificada mediante maxia ningunha. Ceridwen tentou darlle o regalo da sabedoría como compensación e confeccionou unha poción que garantía a inspiración sapiencial ([[Awen]]), poción que debía ser remexida e cocida constantemente durante un ano e un día. Un cego chamado [[Morda]] atendía o lume de debaixo do caldeiro, mentres Gwion Bach remexía. As tres primeiras pingas do líquido deste caldeiro habían dar sabedoría, o resto era un [[veleno]] fatal. Tres pingas quentes saltáronlle ao polgar de Gwion mentres remexía e el instintivamente meteu o dedo na boca, obtendo ao instante sabedoría e coñecemento. O primeiro pensamento que lle veu á mente era que Ceridwen o había matar, e polo tanto fuxiu.

Logo escoitou a súa furia e o son da súa persecución. Converteuse nunha [[lebre]] na terra e ela nun [[galgo]]. El volveuse un [[peixe]] e botouse a un río: daquela ela volveuse [[lontra]]. El converteuse nun [[paxaro]] no aire e, como resposta, ela fíxose [[falcón]]. 

Exhausto, volveuse gran de millo e ela volveuse galiña e comeuno. Ela ficou preñada. Decidiu matar o neno, sabendo que era Gwion, pero cando naceu era tan fermoso que non puido facelo e, por iso, botouno ao mar nun [[coracle|barco de coiro]].

=== Achado por Elffin ===
O neno atropouno [[Elffin ap Gwyddno|Elffin]], o fillo de [[Gwyddno Garanhir]], 'Señor de [[Ceredigion]]', mentres estaba a pescar [[Salmo (xénero)|salmóns]]. Sorprendido pola brancura das cellas do neno, exclamou &quot;dyma '''''Dal Iesin'''''&quot;, que significa &quot;que radiante cella.&quot; Taliesin, así chamado, comezou a recitar fermosas poesías, dicindo:

:''Xusto Elffin, cesa o teu lamento!''
:''....Malia ser eu débil e pequeno,''
:''na crista da onda do axitado mar,''
:''hei ser mellor para ti''
:''que trescentas partes de salmón.''
 
:''Elffin de nobre xenerosidade,''
:''que non te aflixa a túa captura.''
:''malia ser débil no fondo da miña cesta,''
:''hai marabillas na miña lingua....''''
 
Asombrado, Elffin preguntou como era que un nono podía falar. Novamente Taliesin respondeu en verso:
 
:''&quot;Flotando como un barco nas súas augas,''
:''botáronme nun saco escuro,''
:''e no mar sen fin botáronme á valga.'' 
:''Xusto cando había de afogar, tiven un feliz agoiro,''
:''e o señor dos Ceos levoume á liberdade.&quot;''
 
=== Na corte de Maelgwn Gwynedd ===
Algúns anos despois, cando Taliesin cumpriu os trece, Elffin estaba na corte do rei [[Maelgwn Gwynedd]], afirmando que Taliesin era un bardo mellor e que a súa muler era mellor esposa que calquera que o rei tiña na súa corte. O fillo de Maelgwn, [[Rhun]], foi á casa de Elffin seducir a súa muller e probar que as afirmacións de Elffin non eran certas. Rhun embebedouna e tratou de lle tirar o seu anel de vodas para probar a súa infidelidade. Pero isto non convenceu a Elffin. Maelgwn entón demandoulle a Taliesin que probase a afirmación de que era mellor bardo cós da súa corte. Daquela Taliesin profetizou a ruína do rei en profusión de estrofas, mentres os bardos do rei só podían xogaren cos seus labios e emitiren sons infantís. Elffin foi liberado do cárcere no que o botaran.

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==

* [[Literatura galesa]]
{{wikiquote}}
=== Bibliografía ===
* Ford, Patrick K. 1977. ''The Mabinogi and Other Medieval Welsh Tales'' Berkeley: University of California Press.
* Ford, Patrick K. 1992. ''Ystoria Taliesin'' University of Wales Press: Cardiff. 
* Ford, Patrick K. 1999. ''The Celtic Poets: Songs and Tales from Early Ireland and Wales'' Ford and Bailie: Belmont, Mass. 
* Haycock, Marged 2007. ''Legendary Poems from the Book of Taliesin'' (CMCS, Aberystwyth) 
* Haycock, Marged. 1997. &quot;Taliesin's Questions&quot; ''Cambrian Medieval Celtic Studies'' 33 (Summer): 19&amp;ndash;79. 
* Haycock, Marged. 1987. &quot;'Some talk of Alexander and some of Hercules': three early medieval poems from the 'Book of Taliesin.&quot; ''Cambridge Medieval Celtic Studies'' 13 (1987): 7&amp;ndash;38. 
* Haycock, Marged. 1987&amp;ndash;88. &quot;Llyfr Taliesin,&quot; ''National Library of Wales Journal'' 25: 357&amp;ndash;86. 
* Haycock, Marged. 1983&amp;ndash;1984. &quot;Preiddeu Annwn and the Figure of Taliesin&quot; ''Studia Celtica''18/19: 52&amp;ndash;78. 
* Koch, John and John Carey. 2003.''The Celtic Heroic Age'' 3rd ed. Celtic Studies Publishing: Malden, Mass.
* [[Ifor Williams|Williams, Ifor]]. 1960. ''Canu Taliesin''. Translated into English by J. E. Caerwyn Williams as ''The Poems of Taliesin'' Dublin Institute of Advanced Studies: Dublin. (first edition 1967, reprinted 1975, 1987)
* Williams, Ifor. 1944. ''Lectures on Early Welsh poetry''. Dublin: [[Dublin Institute for Advanced Studies|DIAS]]
* [http://books.google.com/books?id=gDILAAAAYAAJ English Writers: An Attempt Towards a History of English Literature], Henry Morley, William Hall Griffin, Published by Cassell &amp; Company, limited, 1887

=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20070607041009/http://www.llgc.org.uk/index.php?id=bookoftaliesinpeniarthms2 The Book of Taliesin]at the [http://www.llgc.org.uk National Library of Wales]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070607041009/http://www.llgc.org.uk/index.php?id=bookoftaliesinpeniarthms2 |date=07 de xuño de 2007 }}. ''Dá acceso a imaxes a cor de Peniarth MS 2''.
* [https://web.archive.org/web/20080118191527/http://www.maryjones.us/ctexts/llyfrtaliesin.html ''The Book of Taliesin'', en galés, con traducións inglesas de W.F. Skene (1858)] (Nota: O texto e a tradución de Skene non son dignos de confianza para os estudosos actuais)
* {{cita publicación periódica
|autor= 
|apelido= Morris-Jones
|nome= John
|ligazónautor= John Morris-Jones
|coautores= 
|data=
|ano= 1918
|mes= 
|título= Taliesin
|revista= Y Cymmrodor. Honourable Society of Cymmrodorion
|volume= XXVIII
|número= 
|páxinas= 
|id= 
|url= http://www.archive.org/stream/ycymmrodor28cymmuoft
|consultado= 
|formato= 
}}

{{Y cynfeirdd}}
{{Yr hen ogledd}}
{{mitoloxía galesa}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Poetas galeses medievais]]
[[Categoría:Materia de Bretaña]]
[[Categoría:Mitoloxía galesa]]
[[Categoría:Yr Hen Ogledd]]
[[Categoría:Finados en 599]]
[[Categoría:Nados en ano descoñecido]]</text>
      <sha1>31dz8qqr4pv4h4uudvej29e6ekccucq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Inclinación orbital</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143813</id>
    <revision>
      <id>6162969</id>
      <parentid>5946809</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:08:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>185.223.53.157</ip>
      </contributor>
      <comment>añadir una fuente de información</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7007" xml:space="preserve">{{Sen referencias|data=novembro de 2021}}
{{Ortografía}}
[[Ficheiro:Orbital elements.svg|300px|miniatura|Esquema dos elementos orbitais, P1 representa o plano orbital, P2 o plano de referencia, a inclinación representase coa letra '''i'''.]]
'''Inclinación orbital''' e o [[ángulo]] (xeralmente medido en [[Grao sexaxesimal|graos]]) que o [[plano (xeometría)|plano]] da [[órbita]] ([[plano orbital]]) '''P1''' dun [[astro]] forma cun [[plano de referencia]] '''P2''' (para os [[planeta]]s, isto e a [[eclíptica]]). A inclinación orbital é un dos parámetros (dentro de seis) empregados para determinar unha órbita en xeral.

== Órbitas ==
=== Concepto ===
Das tres [[Leis de Kepler]] pódese empezar a deducir que os movementos orbitais dos planetas móvense dentro dun plano, e foi Newton o que demostrou esta afirmación. En particular, o movemento planetario dentro do plano da órbita dá lugar a que se tome a inclinación do plano orbital con respecto a outro de referencia, a razón de facer isto está xustificada cando se quere estudar un [[sistema solar]] no que os planetas posúen diferentes planos orbitais e a priori con diferentes inclinacións. A inclinación orbital e un dos seis parámetros (denominado coa letra '''i''') empregados na determinación das órbitas, nos sistemas solares empregarse como plano de referencia o plano do [[ecuador]] ou da [[eclíptica]]).

=== Inclinación orbital no sistema solar ===
Nos planetas do sistema solar a inclinación orbital '''i''' dun [[planeta]] defínese como a inclinación do plano da órbita co plano da eclíptica. En calquera caso o plano orbital da terra, por exemplo, e o plano que contén o traxecto da terra no seu movemento de translación ao longo dun ano e como coincide co plano da eclíptica a inclinación orbital da terra é nula por propia definición. Esta inclinación podería terse tomado respecto a outro plano, como por exemplo o ecuador do [[sol]] ou incluso tomando como referencia o plano orbital de [[Xúpiter]], pero tomase como referencia a terra dado que e dende ela dende onde se fan de momento a meirande parte das observacións astronómicas. a maioría das órbitas planetarias teñen pequenas inclinacións orbitais en relación tanto unhas con outras como con relación ao ecuador solar. Con todo, existen notábeis excepcións nos [[planeta anano|planetas ananos]] coma [[Plutón]] e [[Eris (planeta anano)|Eris]], que posúen inclinacións orbitais con respecto a eclíptica de 17 grados sexaxesimais e 44 grados respectivamente, coma s grandes [[asteroide]]s [[Pallas (asteroide)|Pallas]], que posúe inclinación de 34 grados. Moitos dos [[planeta extrasolar|planetas extrasolares]] existentes noutros sistemas solares posúen altos valores da inclinación orbital. No caso da [[lúa]] mídese a inclinación orbital con respecto ao plano da eclíptica.

=== Inclinación orbital nos satélites artificiais ===
A inclinación das órbitas nos satélites [[satélite natural|naturais]] ou [[satélite artificial|artificiais]] sempre e medida con respecto ao plano ecuatorial do planeta ou do corpo dende o cal orbitan. O plano ecuatorial e o plano perpendicular ao [[eixo de rotación]] do planeta e que pasa polo centro do corpo. Desta forma téñense diferentes clasificacións nestes casos:
* Unha inclinación de 0º significa que o corpo orbitante atopase orbitando no plano do ecuador do planeta, entendéndose que o satélite xira no mesmo sentido que o planeta;
* Unha inclinación de 90° indica que o corpo orbitante está no que se chama unha [[órbita polar]], neste caso o obxecto pasa polos polos (norte e sur) do planeta en voltas sucesivas; e
* Unha inclinación de 180º indica que o obxecto orbitante esta facendo un [[retrogradación|movemento retrógrado]] no plano ecuatorial da órbita.

Para obxectos que xiran a distancias distantes do planeta usase como plano de referencia o [[plano de Laplace]] que se define como o plano medio que ocupa o satélite na súa [[órbita]] perante un [[precesión|ciclo de precesión]]. Nos casos nos que o eixo de rotación non é coñecido ou se determina dunha forma moi pobre, a inclinación calcúlase con respecto ao plano da eclíptica, ou ás veces (en casos de obxectos que se moven moi amodo) emprégase o plano do espazo.

== Cálculo ==
En [[astrodinámica]], a '''inclinación''' &lt;math&gt;i\,&lt;/math&gt; pode ser calculada mediante a fórmula:

&lt;math&gt;i=\arccos{h_\mathrm{z}\over\left|\mathbf{h}\right|}\,&lt;/math&gt;

Onde:
* &lt;math&gt;h_\mathrm{z}\,&lt;/math&gt; e a compoñente perpendicular ao plano de &lt;math&gt;\mathbf{h}\,&lt;/math&gt;,
* &lt;math&gt;\mathbf{h}\,&lt;/math&gt; e o [[vector do momento orbital]] perpendicular ao [[Plano orbital (astronomía)|plano orbital]].

== Valores para os planetas do sistema solar ==
&lt;center&gt;
{|  border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;4&quot; frames=&quot;border&quot; rules=&quot;all&quot; width=&quot;40%&quot; style=&quot;background-color: white; text-align:center;&quot;
|---
| style=&quot;background-color: #FFDD00;&quot; |'''Planeta&lt;ref&gt;&quot;Anuario del Observatorio Astronómico&quot;, Madrid, 1999, pag 151&lt;/ref&gt;''' 
| style=&quot;background-color: #FFDD00;&quot; | '''Inclinación''' 
|---
| [[Ficheiro:Mercury symbol.svg|20px|]] - [[Mercurio (planeta)|Mercurio]]
| 7,005°
|---
| [[Ficheiro:Venus symbol.svg|20px|]] - [[Venus]]
| 3,394°
|---
| [[Ficheiro:Earth symbol.svg|20px|🜨]] - [[Terra]]
| 0,000°
|---
| [[Ficheiro:Mars symbol.svg|20px|]] - [[Marte]]
| 1,850°
|---
| [[Ficheiro:Jupiter symbol.svg|20px|]] - [[Xúpiter]]
| 1,303°
|---
| [[Ficheiro:Saturn symbol.svg|20px|]] - [[Saturno]]
| 2,489°
|---
| [[Ficheiro:Uranus symbol.svg|20px|]] - [[Urano]]
| 0,773°
|---
| [[Ficheiro:Neptune symbol.svg|20px|]] - [[Neptuno]]
| 1,770°
|----
|}
&lt;/center&gt;

== Valores para os [[planeta anano|planetas ananos]] do sistema solar ==
&lt;center&gt;
{|  border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;4&quot; frames=&quot;border&quot; rules=&quot;all&quot; width=&quot;40%&quot; style=&quot;background-color: white; text-align:center;&quot;
|---
| style=&quot;background-color: #FFDD00;&quot; |'''Planeta anano''' 
| style=&quot;background-color: #FFDD00;&quot; | '''Inclinación''' 
|---
| [[Ficheiro:Ceres symbol (fixed width).svg|20px|⚳]] - [[Ceres (planeta anano)|Ceres]]
| 10,587°
|---
| [[Ficheiro:Pluto symbol (fixed width).svg|20px|⯓]] - [[Plutón]]
| 17,14175°
|---
| [[Ficheiro:Eris symbol (fixed width).svg|20px|⯰]] - [[Eris (planeta anano)|Eris]]
| 44,187°
|---
| [[Ficheiro:Makemake symbol (fixed width).svg|20px|]] - [[Makemake (planeta anano)|Makemake]]
| 28,96°
|---
| [[Ficheiro:Haumea symbol (fixed width).svg|20px|]] - [[Haumea (planeta anano)|Haumea]]
| 28,19°
|---
|}
&lt;/center&gt;

== Notas ==
{{Listaref|1}}

== Véxase tamén ==

===Outros artigos===
* [[Órbita]]
* [[Período orbital]]
* [[Semieixo maior]]
* [[Semieixo menor]]
* [[Excentricidade]]

{{Control de autoridades}}https://es.fxmag.com/articulo/horas-decisivas-bitcoin-comienza-a-perder-estabilidad-ethereum-colapso-hasta-los-1800-dolares-mientras-binance-hace-el-ultimo-intento-por-permanecer-de-pie
[[Categoría:Mecánica celeste]]
[[Categoría:Astrodinámica]]</text>
      <sha1>c8ju7cd2td176247avxi1lk991j5fch</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162975</id>
      <parentid>6162969</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:48:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Desfíxose a edición 6162969 de [[Special:Contributions/185.223.53.157|185.223.53.157]] ([[User talk:185.223.53.157|conversa]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6822" xml:space="preserve">{{Sen referencias|data=novembro de 2021}}
{{Ortografía}}
[[Ficheiro:Orbital elements.svg|300px|miniatura|Esquema dos elementos orbitais, P1 representa o plano orbital, P2 o plano de referencia, a inclinación representase coa letra '''i'''.]]
'''Inclinación orbital''' e o [[ángulo]] (xeralmente medido en [[Grao sexaxesimal|graos]]) que o [[plano (xeometría)|plano]] da [[órbita]] ([[plano orbital]]) '''P1''' dun [[astro]] forma cun [[plano de referencia]] '''P2''' (para os [[planeta]]s, isto e a [[eclíptica]]). A inclinación orbital é un dos parámetros (dentro de seis) empregados para determinar unha órbita en xeral.

== Órbitas ==
=== Concepto ===
Das tres [[Leis de Kepler]] pódese empezar a deducir que os movementos orbitais dos planetas móvense dentro dun plano, e foi Newton o que demostrou esta afirmación. En particular, o movemento planetario dentro do plano da órbita dá lugar a que se tome a inclinación do plano orbital con respecto a outro de referencia, a razón de facer isto está xustificada cando se quere estudar un [[sistema solar]] no que os planetas posúen diferentes planos orbitais e a priori con diferentes inclinacións. A inclinación orbital e un dos seis parámetros (denominado coa letra '''i''') empregados na determinación das órbitas, nos sistemas solares empregarse como plano de referencia o plano do [[ecuador]] ou da [[eclíptica]]).

=== Inclinación orbital no sistema solar ===
Nos planetas do sistema solar a inclinación orbital '''i''' dun [[planeta]] defínese como a inclinación do plano da órbita co plano da eclíptica. En calquera caso o plano orbital da terra, por exemplo, e o plano que contén o traxecto da terra no seu movemento de translación ao longo dun ano e como coincide co plano da eclíptica a inclinación orbital da terra é nula por propia definición. Esta inclinación podería terse tomado respecto a outro plano, como por exemplo o ecuador do [[sol]] ou incluso tomando como referencia o plano orbital de [[Xúpiter]], pero tomase como referencia a terra dado que e dende ela dende onde se fan de momento a meirande parte das observacións astronómicas. a maioría das órbitas planetarias teñen pequenas inclinacións orbitais en relación tanto unhas con outras como con relación ao ecuador solar. Con todo, existen notábeis excepcións nos [[planeta anano|planetas ananos]] coma [[Plutón]] e [[Eris (planeta anano)|Eris]], que posúen inclinacións orbitais con respecto a eclíptica de 17 grados sexaxesimais e 44 grados respectivamente, coma s grandes [[asteroide]]s [[Pallas (asteroide)|Pallas]], que posúe inclinación de 34 grados. Moitos dos [[planeta extrasolar|planetas extrasolares]] existentes noutros sistemas solares posúen altos valores da inclinación orbital. No caso da [[lúa]] mídese a inclinación orbital con respecto ao plano da eclíptica.

=== Inclinación orbital nos satélites artificiais ===
A inclinación das órbitas nos satélites [[satélite natural|naturais]] ou [[satélite artificial|artificiais]] sempre e medida con respecto ao plano ecuatorial do planeta ou do corpo dende o cal orbitan. O plano ecuatorial e o plano perpendicular ao [[eixo de rotación]] do planeta e que pasa polo centro do corpo. Desta forma téñense diferentes clasificacións nestes casos:
* Unha inclinación de 0º significa que o corpo orbitante atopase orbitando no plano do ecuador do planeta, entendéndose que o satélite xira no mesmo sentido que o planeta;
* Unha inclinación de 90° indica que o corpo orbitante está no que se chama unha [[órbita polar]], neste caso o obxecto pasa polos polos (norte e sur) do planeta en voltas sucesivas; e
* Unha inclinación de 180º indica que o obxecto orbitante esta facendo un [[retrogradación|movemento retrógrado]] no plano ecuatorial da órbita.

Para obxectos que xiran a distancias distantes do planeta usase como plano de referencia o [[plano de Laplace]] que se define como o plano medio que ocupa o satélite na súa [[órbita]] perante un [[precesión|ciclo de precesión]]. Nos casos nos que o eixo de rotación non é coñecido ou se determina dunha forma moi pobre, a inclinación calcúlase con respecto ao plano da eclíptica, ou ás veces (en casos de obxectos que se moven moi amodo) emprégase o plano do espazo.

== Cálculo ==
En [[astrodinámica]], a '''inclinación''' &lt;math&gt;i\,&lt;/math&gt; pode ser calculada mediante a fórmula:

&lt;math&gt;i=\arccos{h_\mathrm{z}\over\left|\mathbf{h}\right|}\,&lt;/math&gt;

Onde:
* &lt;math&gt;h_\mathrm{z}\,&lt;/math&gt; e a compoñente perpendicular ao plano de &lt;math&gt;\mathbf{h}\,&lt;/math&gt;,
* &lt;math&gt;\mathbf{h}\,&lt;/math&gt; e o [[vector do momento orbital]] perpendicular ao [[Plano orbital (astronomía)|plano orbital]].

== Valores para os planetas do sistema solar ==
&lt;center&gt;
{|  border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;4&quot; frames=&quot;border&quot; rules=&quot;all&quot; width=&quot;40%&quot; style=&quot;background-color: white; text-align:center;&quot;
|---
| style=&quot;background-color: #FFDD00;&quot; |'''Planeta&lt;ref&gt;&quot;Anuario del Observatorio Astronómico&quot;, Madrid, 1999, pag 151&lt;/ref&gt;''' 
| style=&quot;background-color: #FFDD00;&quot; | '''Inclinación''' 
|---
| [[Ficheiro:Mercury symbol.svg|20px|]] - [[Mercurio (planeta)|Mercurio]]
| 7,005°
|---
| [[Ficheiro:Venus symbol.svg|20px|]] - [[Venus]]
| 3,394°
|---
| [[Ficheiro:Earth symbol.svg|20px|🜨]] - [[Terra]]
| 0,000°
|---
| [[Ficheiro:Mars symbol.svg|20px|]] - [[Marte]]
| 1,850°
|---
| [[Ficheiro:Jupiter symbol.svg|20px|]] - [[Xúpiter]]
| 1,303°
|---
| [[Ficheiro:Saturn symbol.svg|20px|]] - [[Saturno]]
| 2,489°
|---
| [[Ficheiro:Uranus symbol.svg|20px|]] - [[Urano]]
| 0,773°
|---
| [[Ficheiro:Neptune symbol.svg|20px|]] - [[Neptuno]]
| 1,770°
|----
|}
&lt;/center&gt;

== Valores para os [[planeta anano|planetas ananos]] do sistema solar ==
&lt;center&gt;
{|  border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;4&quot; frames=&quot;border&quot; rules=&quot;all&quot; width=&quot;40%&quot; style=&quot;background-color: white; text-align:center;&quot;
|---
| style=&quot;background-color: #FFDD00;&quot; |'''Planeta anano''' 
| style=&quot;background-color: #FFDD00;&quot; | '''Inclinación''' 
|---
| [[Ficheiro:Ceres symbol (fixed width).svg|20px|⚳]] - [[Ceres (planeta anano)|Ceres]]
| 10,587°
|---
| [[Ficheiro:Pluto symbol (fixed width).svg|20px|⯓]] - [[Plutón]]
| 17,14175°
|---
| [[Ficheiro:Eris symbol (fixed width).svg|20px|⯰]] - [[Eris (planeta anano)|Eris]]
| 44,187°
|---
| [[Ficheiro:Makemake symbol (fixed width).svg|20px|]] - [[Makemake (planeta anano)|Makemake]]
| 28,96°
|---
| [[Ficheiro:Haumea symbol (fixed width).svg|20px|]] - [[Haumea (planeta anano)|Haumea]]
| 28,19°
|---
|}
&lt;/center&gt;

== Notas ==
{{Listaref|1}}

== Véxase tamén ==

===Outros artigos===
* [[Órbita]]
* [[Período orbital]]
* [[Semieixo maior]]
* [[Semieixo menor]]
* [[Excentricidade]]

{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Mecánica celeste]]
[[Categoría:Astrodinámica]]</text>
      <sha1>8u24iqwmnt217b9okfqz4i70r4rhzu4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modelo:FIBA color</title>
    <ns>10</ns>
    <id>149452</id>
    <revision>
      <id>6162887</id>
      <parentid>6162109</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:51:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30245" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#switch:{{{1}}}

 |---- FEMININO ----
 |---- España ----
 |Porta XI Ensino CB = {{#switch:{{{2}}}|1=E00109|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}


 |---- MASCULINO ----
 |---- Alemaña ----
 |ALBA Berlin = {{#switch:{{{2}}}|1=002652|2=FFD100|3=009EE3|4=002652}}
 |Artland Dragons = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=D71921|4=FFFFFF}}
 |Basketball Löwen Braunschweig = {{#switch:{{{2}}}|1=131617|2=BC9856|3=BC9856|4=131617}} 
 |Bayer Giants Leverkusen = {{#switch:{{{2}}}|1=CD1719|2=FFFFFF|3=CD1719|4=FFFFFF}}
 |BG Göttingen = {{#switch:{{{2}}}|1=651D74|2=FFFFFF|3=651D74|4=FFFFFF}} 
 |Brose Bamberg = {{#switch:{{{2}}}|1=CD0039|2=FFFFFF|3=49585F|4=FFFFFF}}
 |Crailsheim Merlins = {{#switch:{{{2}}}|1=0A4684|2=FFFFFF|3=B2B8B8|4=062245}}
 |Eisbären Bremerhaven = {{#switch:{{{2}}}|1=002448|2=FFFFFF|3=60849E|4=002448}}
 |EWE Baskets Oldenburg = {{#switch:{{{2}}}|1=3C4455|2=FFDD00|3=FFDD00|4=3C4455}}
 |FC Bayern München (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=DD0031|2=FFFFFF|3=003DA6|4=FFFFFF}}
 |Gießen 46ers = {{#switch:{{{2}}}|1=E30613|2=FFFFFF|3=000000|4=A00000}}
 |Hamburg Towers = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Medi Bayreuth = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=bcd147|4=bcd147}}
 |Mitteldeutscher BC = {{#switch:{{{2}}}|1=E74011|2=FFFFFF|3=0075BE|4=FFFFFF}}
 |Niners Chemnitz = {{#switch:{{{2}}}|1=EB7205|2=FFFFFF|3=9E1830|4=FFFFFF}} 
 |Ratiopharm Ulm = {{#switch:{{{2}}}|1=EC7404|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |RheinStars Köln = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFFFF|3=FF0000|4=FFFFFF}}
 |Riesen Ludwigsburg = {{#switch:{{{2}}}|1=FECA02|2=000000|3=000000|4=FECA02}}
 |S.Oliver Würzburg = {{#switch:{{{2}}}|1=E50040|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |SC Rasta Vechta = {{#switch:{{{2}}}|1=FE5E00|2=FFFFFF|3=000000|4=FE5E00}}
 |Skyliners Frankfurt = {{#switch:{{{2}}}|1=00569C|2=FFFFFF|3=F2A646|4=FFFFFF}}
 |Telekom Baskets Bonn = {{#switch:{{{2}}}|1=E20074|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Tigers Tübingen = {{#switch:{{{2}}}|1=FFBD00|2=000000|3=000000|4=FFBD00}}
 |USC Heidelberg = {{#switch:{{{2}}}|1=003257|2=FFFFFF|3=AE9675|4=003257}}

 |---- Andorra ----
 |BC Andorra = {{#switch:{{{2}}}|1=1D3660|2=FFFFFF|3=5DA2E1|4=1D3660}}

 |---- Arxentina ----
 |Club Central Entrerriano = {{#switch:{{{2}}}|1=F1270F|2=000000|3=F1270F|4=000000}}
 |CD San Andrés = {{#switch:{{{2}}}|1=176436|2=FFFFFF|3=176436|4=FFFFFF}}

 |---- Australia ----
 |Adelaide 36ers = {{#switch:{{{2}}}|1=000943|2=FFFFFF|3=ED1B2F|4=FFFFFF}}
 |Bendigo Braves = {{#switch:{{{2}}}|1=FFFF00|2=FFFFFF|3=FAA21B|4=0000FF}}
 |Brisbane Bullets = {{#switch:{{{2}}}|1=164CA8|2=FFFFFF|3=FAB81B|4=164CA8}}
 |Melbourne Tigers = {{#switch:{{{2}}}|1=FFDF00|2=000000|3=FF0000|4=000000}}
 |Melbourne United = {{#switch:{{{2}}}|1=1C1F2A|2=FFFFFF|3=1C1F2A|4=FFFFFF}}
 |Sydney Kings = {{#switch:{{{2}}}|1=5B4099|2=FFFFFF|3=FFC528|4=5B4099}}

 |---- Austria ----
 |BC Hallmann Vienna = {{#switch:{{{2}}}|1=DB3831|2=FFFFFF|3=000000|4=DB3831}}
 |Raiffeisen Flyers Wels = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=DB0101|4=FFFFFF}} 

 |---- Bélxica ----
 |Antwerp Giants = {{#switch:{{{2}}}|1=A31619|2=FFFFFF|3=D82327|4=FFFFFF}}  
 |BC Oostende = {{#switch:{{{2}}}|1=FFCE39|2=000000|3=FFCE39|4=000000}}
 |Kangoeroes Basket Mechelen = {{#switch:{{{2}}}|1=1C77D4|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}} 
 |Spirou Charleroi = {{#switch:{{{2}}}|1=EC1C24|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}

 |---- Bosnia e Hercegovina ----
 |KK Bosna = {{#switch:{{{2}}}|1=800000|2=FFFFFF|3=800000|4=FFFFFF}}
 |KK Igokea = {{#switch:{{{2}}}|1=000099|2=FFFFFF|3=EB1E00|4=FFFFFF}}
 |HKK Široki = {{#switch:{{{2}}}|1=000099|2=FFFFFF|3=000099|4=FFFFFF}}

 |---- Brasil ----
 |Minas Tênis Clube (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=0B60AD|2=FFFFFF|3=0B60AD|4=FFFFFF}} 

 |---- Bulgaria ----
 |PBC Lukoil Academic = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFFFF|3=FF0000|4=FFFFFF}} 

 |---- China ----
 |Bayi Rockets = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFF00|3=FFFF00|4=FF0000}}
 |Beijing Royal Fighters = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFD700|4=000000}}
 |Beijing Ducks = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=6C99C3|4=000000}}
 |Fujian Sturgeons = {{#switch:{{{2}}}|1=3366FF|2=FFFFFF|3=FFD700|4=FFFFFF}}
 |Guangzhou Long-Lions = {{#switch:{{{2}}}|1=DF0534|2=FFFFFF|3=151F42|4=FFFFFF}}
 |Guangdong Southern Tigers = {{#switch:{{{2}}}|1=000080|2=FFD700|3=D40000|4=FFFFFF}}
 |Jilin Northeast Tigers = {{#switch:{{{2}}}|1=CC0029|2=FFD700|3=FFD700|4=FF0000}}
 |Liaoning Flying Leopards = {{#switch:{{{2}}}|1=480090|2=FFD700|3=FFD700|4=000000}}
 |Shandong Lions = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFF00|3=FFFF00|4=FF0000}}
 |Shanghai Sharks = {{#switch:{{{2}}}|1=0029A4|2=FFFFFF|3=EB6715|4=000000}}
 |Shanxi Brave Dragons = {{#switch:{{{2}}}|1=DAA520|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Shenzhen Leopards = {{#switch:{{{2}}}|1=CE0000|2=FFFFFF|3=FFD700|4=FFFFFF}}
 |Sichuan Blue Whales = {{#switch:{{{2}}}|1=330099|2=FFFFFF|3=FF9900|4=000000}}
 |Xinjiang Flying Tigers = {{#switch:{{{2}}}|1=5C9DC9|2=FFFFFF|3=FF8C00|4=000000}}
 |Zhejiang Lions = {{#switch:{{{2}}}|1=FFCC00|2=000000|3=000000|4=FFCC00}}

 |---- Chipre ----
 |AEK Larnaca BC = {{#switch:{{{2}}}|1=007F44|2=F7EF25|3=F7EF25|4=007F44}}
 |AEL Limassol = {{#switch:{{{2}}}|1=ffff00|2=0000ff|3=0000ff|4=ffff00}}
 |APOEL BC = {{#switch:{{{2}}}|1=fff215|2=0033FF|3=0033FF|4=ffff00}}
 |Apollon Limassol BC = {{#switch:{{{2}}}|1=0000A0|2=FFFFFF|3=0000A0|4=FFFFFF}}
 |Keravnos BC = {{#switch:{{{2}}}|1=590F28|2=FFFFFF|3=FCCE33|4=590F28}}

 |---- Corea do Sur ----
 |Seoul SK Knights = {{#switch:{{{2}}}|1=E1002A|2=FFFFFF|3=EF8000|4=FFFFFF}} 

 |---- Croacia ----
 |KK Cedevita Junior = {{#switch:{{{2}}}|1=FF2B2B|2=FFFFFF|3=FF2B2B|4=FFFFFF}}
 |KK Cibona = {{#switch:{{{2}}}|1=002FA7|2=FFFFFF|3=002FA7|4=FFFFFF}}
 |KK Split = {{#switch:{{{2}}}|1=FFD700|2=000000|3=000000|4=FFD700}}
 |KK Zadar = {{#switch:{{{2}}}|1=333399|2=FFFFFF|3=333399|4=FFFFFF}} 
 |KK Zagreb = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFD700|3=FFD700|4=0000FF}} 

 |---- Dinamarca ----
 |Hørsholm 79ers = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}

 |---- Eslovenia ----
 |Helios Suns = {{#switch:{{{2}}}|1=003399|2=FF6600|3=FF2B2B|4=FF6600}}
 |KK Cedevita Olimpija = {{#switch:{{{2}}}|1=01652F|2=FFFFFF|3=F5873B|4=FFFFFF}}
 |KK Krka = {{#switch:{{{2}}}|1=006633|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=FFFFFF}}
 |KK Olimpija = {{#switch:{{{2}}}|1=006400|2=FFFFFF|3=006400|4=FFFFFF}}
 |KK Zlatorog Laško = {{#switch:{{{2}}}|1=048350|2=FFFFFF|3=048350|4=FFFFFF}}

 |---- España ----
 |---- ACB ----
 |Baloncesto Fuenlabrada = {{#switch:{{{2}}}|1=FF7728|2=FFFFFF|3=133875|4=FFFFFF}}
 |Baloncesto Málaga = {{#switch:{{{2}}}|1=154734|2=FFFFFF|3=5B277C|4=FFFFFF}}
 |Bàsquet Girona = {{#switch:{{{2}}}|1=DD3645|2=FFFFFF|3=DD3645|4=FFFFFF}}
 |Bàsquet Manresa = {{#switch:{{{2}}}|1=D31520|2=FFFFFF|3=0D3371|4=FFFFFF}}
 |Basket Zaragoza 2002 = {{#switch:{{{2}}}|1=BA0C2F|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Bilbao Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=C3C4CA|4=000000}}
 |CB Canarias = {{#switch:{{{2}}}|1=F5C002|2=000000|3=000000|4=F5C002}}
 |CB Gran Canaria = {{#switch:{{{2}}}|1=FFB718|2=002857|3=002857|4=FFB718}}
 |Club Baloncesto Breogán = {{#switch:{{{2}}}|1=73C2FB|2=FFFFFF|3=000080|4=FFFFFF}}
 |Club Joventut Badalona = {{#switch:{{{2}}}|1=005C44|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Fundación CB Granada = {{#switch:{{{2}}}|1=EA002B|2=FFFFFF|3=1D191B|4=EA002B}}
 |Fútbol Club Barcelona (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=26559B|2=FFF000|3=C32148|4=FFFFFF}}
 |Obradoiro Club de Amigos do Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=005E90|2=FFFFFF|3=C2292D|4=FFFFFF}}
 |Real Betis Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=009655|2=FFFFFF|3=DE9500|4=FFFFFF}}
 |Real Madrid Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=FFFFFF|2=000000|3=660099|4=FFFFFF}}
 |Saski Baskonia = {{#switch:{{{2}}}|1=1E2638|2=FFFFFF|3=A50E2F|4=FFFFFF}}
 |UCAM Murcia CB = {{#switch:{{{2}}}|1=A51A14|2=FFFFFF|3=0C4478|4=000000}}
 |Valencia Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=FC6C0F|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}

 |---- Outras categorías e desaparecidos ----
 |AB Castellò = {{#switch:{{{2}}}|1=008000|2=FFFFFF|3=008000|4=000000}}
 |Albacete Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=008000|2=00FF00|3=00FF00|4=000000}}
 |Araberri BC = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFA500|4=000000}}
 |Askatuak SBT = {{#switch:{{{2}}}|1=110463|2=FFFFFF|3=110463|4=FFFFFF}} 
 |Baloncesto León = {{#switch:{{{2}}}|1=C13233|2=FFFFFF|3=C13233|4=FFFFFF}} 
 |Basket Navarra Club = {{#switch:{{{2}}}|1=D42723|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Bàsquet Mallorca = {{#switch:{{{2}}}|1=FFA500|2=FFFFFF|3=FFA500|4=FFFFFF}}
 |Cáceres CB = {{#switch:{{{2}}}|1=016E45|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}} 
 |Cáceres Ciudad del Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=00A23D|2=FFFFFF|3=000000|4=00A23D}}
 |Cantabria Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=E63A22|2=FFFFFF|3=000000|4=E63A22}} 
 |CB Aismalíbar = {{#switch:{{{2}}}|1=FE0100|2=FFFFFF|3=FE0100|4=FFFFFF}}
 |CB Almansa = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFFFFF|3=0000FF|4=FFFFFF}}
 |CB Bahía San Agustín = {{#switch:{{{2}}}|1=24345B|2=FFFFFF|3=24345B|4=FFFFFF}}
 |CB Caja Bilbao = {{#switch:{{{2}}}|1=1A359C|2=FAEC57|3=FAEC57|4=1A359C}}
 |CB Ciudad de Huelva = {{#switch:{{{2}}}|1=001C73|2=FFFFFF|3=001C73|4=FFFFFF}}
 |CB Ciudad de Valladolid = {{#switch:{{{2}}}|1=C32148|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |CB Clavijo = {{#switch:{{{2}}}|1=001845|2=FFFFFF|3=9B213E|4=FFFFFF}}
 |CB Collado Villalba = {{#switch:{{{2}}}|1=F1E57B|2=038F38|3=038F38|4=FFFFFF}} 
 |CB Estudiantes = {{#switch:{{{2}}}|1=1CA9E1|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |CB Granada = {{#switch:{{{2}}}|1=E70B2F|2=FFFFFF|3=01824A|4=FFFFFF}}
 |CB Granollers = {{#switch:{{{2}}}|1=030372|2=FFFFFF|3=FF8B3C|4=FFFFFF}}
 |CB L'Hospitalet = {{#switch:{{{2}}}|1=000146|2=FFFFFF|3=000146|4=FFFFFF}}
 |CB Lucentum Alicante = {{#switch:{{{2}}}|1=006CAB|2=FFFFFF|3=006CAB|4=FFFFFF}}
 |CB Maristas Málaga = {{#switch:{{{2}}}|1=375BC7|2=FFFFFF|3=375BC7|4=FFFFFF}}
 |CB Orillo Verde = {{#switch:{{{2}}}|1=66A2A5|2=FFFFFF|3=66A2A5|4=FFFFFF}}
 |CB Peixefresco = {{#switch:{{{2}}}|1=0038A8|2=FFFFFF|3=0038A8|4=FFFFFF}}
 |CB Peñas Huesca = {{#switch:{{{2}}}|1=005D34|2=FFFFFF|3=005D34|4=FFFFFF}}
 |CB Prat = {{#switch:{{{2}}}|1=209EDA|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=209EDA}}
 |CB San Pablo Burgos = {{#switch:{{{2}}}|1=0A3358|2=FFFFFF|3=FF7800|4=0A3358}}
 |CB Sant Josep = {{#switch:{{{2}}}|1=002890|2=ED974B|3=002890|4=ED974B}}
 |CB Santa Coloma = {{#switch:{{{2}}}|1=B20500|2=FFFFFF|3=B20500|4=FFFFFF}} 
 |CB Salamanca = {{#switch:{{{2}}}|1=B94139|2=F68A42|3=B94139|4=F68A42}}  
 |CB Tizona = {{#switch:{{{2}}}|1=283253|2=F07D09|3=283253|4=F07D09}}  
 |CB Valladolid = {{#switch:{{{2}}}|1=371C76|2=FFFFFF|3=FCF41C|4=FFFFFF}} 
 |CB Vic = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFFFF|3=FF0000|4=FFFFFF}}
 |CB Zamora = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFFFFF|3=0000FF|4=FFFFFF}}
 |CB Zaragoza = {{#switch:{{{2}}}|1=B9121B|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |CD Cajamadrid = {{#switch:{{{2}}}|1=7EB52C|2=FFFFFF|3=113823|4=FFFFFF}}
 |CD Oximesa = {{#switch:{{{2}}}|1=3D78B7|2=FFFFFF|3=3D78B7|4=FFFFFF}}
 |CEB Llíria = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FBEE02|3=FBEE02|4=000000}}  
 |Círcol Catòlic de Badalona = {{#switch:{{{2}}}|1=0066A4|2=FFFFFF|3=0066A4|4=FFFFFF}}
 |Club Águilas de Bilbao = {{#switch:{{{2}}}|1=F7F876|2=000000|3=F7F876|4=000000}}
 |Club Atlético de Madrid (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=C63527|2=FFFFFF|3=2C325F|4=FFFFFF}}
 |Club Baloncesto La Casera Lugo = {{#switch:{{{2}}}|1=2D2E29|2=FFFFFF|3=66B55E|4=FFFFFF}}
 |Club Baloncesto Rosalía de Castro = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFFFFF|3=0000FF|4=FFFFFF}}
 |Club Basketmar Coruña = {{#switch:{{{2}}}|1=354A9D|2=FFFFFF|3=354A9D|4=FFFFFF}}
 |Club Básquet Coruña = {{#switch:{{{2}}}|1=FF7F00|2=000000|3=0000FF|4=FFFFFF}}
 |Club Estudiantes Lugo = {{#switch:{{{2}}}|1=A5CCD9|2=FFFFFF|3=0B2856|4=FFFFFF}}
 |Club Ourense Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=2471CA|2=FFD219|3=2471CA|4=FFD219}}
 |Club Melilla Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=1E2C51|2=FFFFFF|3=9EB3DC|4=000000}}
 |Força Lleida CE = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFA500|4=000000}}
 |Fundación Lucentum Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=0046AD|2=FFFFFF|3=072156|4=FFFFFF}} 
 |Gijón Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=DC143C|2=FFFFFF|3=DC143C|4=FFFFFF}} 
 |Gipuzkoa Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=0C202F|2=FFFFFF|3=EB790E|4=000000}}
 |Iraurgi SB = {{#switch:{{{2}}}|1=FFFFFF|2=FF0000|3=FF0000|4=FFFFFF}}
 |Lleida Basquetbol = {{#switch:{{{2}}}|1=002E62|2=FFFFFF|3=002E62|4=FFFFFF}}
 |Menorca Bàsquet = {{#switch:{{{2}}}|1=2B317D|2=FFFFFF|3=E49240|4=2B317D}}
 |OAR Ferrol = {{#switch:{{{2}}}|1=3F9032|2=FFFFFF|3=3F9032|4=FFFFFF}}
 |Óbila CB = {{#switch:{{{2}}}|1=008000|2=FFFFFF|3=FFFF00|4=000000}}
 |Oviedo CB = {{#switch:{{{2}}}|1=000080|2=FFFFFF|3=FF7F00|4=000000}}
 |Palencia Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=800080|2=FFFFFF|3=808080|4=000000}}
 |Picadero JC = {{#switch:{{{2}}}|1=1639ED|2=FFFFFF|3=1639ED|4=FFFFFF}}
 |RCD Espanyol (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=056EAF|2=FFFFFF|3=056EAF|4=FFFFFF}}
 |Real Valladolid Baloncesto = {{#switch:{{{2}}}|1=4B0082|2=FFFFFF|3=C32148|4=FFFFFF}}
 |Real Canoe NC = {{#switch:{{{2}}}|1=FFFF00|2=000000|3=0000FF|4=FFFFFF}}
 |Tenerife AB = {{#switch:{{{2}}}|1=4C6CBB|2=FFFFFF|3=4C6CBB|4=FFFFFF}}
 |Tenerife CB = {{#switch:{{{2}}}|1=0066D1|2=FFFFFF|3=FD6830|4=FFFFFF}} 
 |UB La Palma = {{#switch:{{{2}}}|1=303B5C|2=FFFFFF|3=303B5C|4=FFFFFF}}
 |UE Mataró = {{#switch:{{{2}}}|1=E2D112|2=6D4A8E|3=6D4A8E|4=E2D112}} 
 |Zornotza ST = {{#switch:{{{2}}}|1=008000|2=FFFFFF|3=FF0000|4=000000}}

 |---- Estonia ----
 |Tartu Ülikool/Rock = {{#switch:{{{2}}}|1=FFFFFF|2=000000|3=000000|4=FFFFFF}}
 |BC Kalev/Cramo = {{#switch:{{{2}}}|1=094D8C|2=FFFFFF|3=094D8C|4=FFFFFF}}

 |---- Filipinas ----
 |Blackwater Elite = {{#switch:{{{2}}}|1=C70309|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |TNT KaTropa = {{#switch:{{{2}}}|1=0055AF|2=FDD501|3=f05a28|4=FFFFFF}}

 |---- Finlandia ----
 |Bisons Loimaa = {{#switch:{{{2}}}|1=B02321|2=FFFFFF|3=B02321|4=FFFFFF}}
 |Tampereen Pyrintö (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=CC0000|2=FFFFFF|3=CC0000|4=FFFFFF}} 
 |Vilpas Vikings = {{#switch:{{{2}}}|1=83071A|2=FFFFFF|3=83071A|4=FFFFFF}}

 |---- Francia ----
 |ADA Blois Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=076633|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Aix Maurienne Savoie Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=C00000|2=FFFFFF|3=C00000|4=FFFFFF}}
 |ASVEL Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=000000}}
 |ASVEL Lyon-Villeurbanne = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=000000}}
 |BCM Gravelines = {{#switch:{{{2}}}|1=E9742A|2=FFFFFF|3=002157|4=ffffff}}
 |Boulazac Basket Dordogne = {{#switch:{{{2}}}|1=0D2E83|2=FFFFFF|3=D56A24|4=000000}}
 |Champagne Châlons Reims Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=0561B4|2=FFFFFF|3=F1B823|4=000000}}
 |Cholet Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=DB090A|2=FFFFFF|3=DB090A|4=FFFFFF}}
 |Chorale Roanne Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=0078BE|2=FFFFFF|3=EA6B0C|4=FFFFFF}}
 |Cognac Charente Basket Ball = {{#switch:{{{2}}}|1=DF7805|2=FFFFFF|3=DF7805|4=FFFFFF}}
 |Élan Béarnais Pau-Lacq-Orthez = {{#switch:{{{2}}}|1=029A9B|2=FFFFFF|3=000080|4=FFFFFF}}
 |Élan Chalon = {{#switch:{{{2}}}|1=BE0005|2=FFFFFF|3=666666|4=FFFFFF}}
 |ESSM Le Portel = {{#switch:{{{2}}}|1=006A4E|2=FFFFFF|3=228B22|4=FFFFFF}}
 |Fos Provence Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=FFCC01|2=000000|3=FFCC01|4=000000}}
 |Hyères-Toulon Var Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=FFCC23|2=213153|3=213153|4=FFFFFF}}
 |JA Vichy = {{#switch:{{{2}}}|1=018E25|2=FFFF00|3=FFFF00|4=018E25}}
 |JDA Dijon = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFD700|4=FFFFFF}}
 |JL Bourg = {{#switch:{{{2}}}|1=E20026|2=FFFFFF|3=E20026|4=FFFFFF}}
 |Le Mans Sarthe Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=FF4900|2=FFFFFF|3=3B3B3B|4=FFFFFF}}
 |Limoges CSP = {{#switch:{{{2}}}|1=2E8B57|2=FFFFFF|3=FFD700|4=FFFFFF}}
 |Metropolitans 92 = {{#switch:{{{2}}}|1=000051|2=FFFFFF|3=FBC421|4=FFFFFF}}
 |Nanterre 92 = {{#switch:{{{2}}}|1=037A35|2=FFFFFF|3=40AF49|4=037A35}}
 |Nantes Basket Hermine = {{#switch:{{{2}}}|1=213462|2=FFFFFF|3=CA232A|4=FFFFFF}}
 |Olympique d'Antibes = {{#switch:{{{2}}}|1=153669|2=FFFFFF|3=00BBE9|4=FFFFFF}}
 |Orléans Loiret Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=521C2A|2=FFFFFF|3=D0883C|4=FFFFFF}}
 |Paris Basket Racing = {{#switch:{{{2}}}|1=005C9F|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=005C9F}}
 |Paris Basketball = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=3635FB|4=FC0C1A}}
 |SLUC Nancy = {{#switch:{{{2}}}|1=E41B17|2=FFFFFF|3=7F7F7F|4=FFFFFF}}
 |SIG Strasbourg = {{#switch:{{{2}}}|1=C32D2D|2=FFFFFF|3=BFBFBF|4=FFFFFF}}
 |STB Le Havre = {{#switch:{{{2}}}|1=F71722|2=FFFFFF|3=023354|4=FFFFFF}}
 |Toulouse Basket Club = {{#switch:{{{2}}}|1=AF0F3A|2=FDCD00|3=AF0F3A|4=FDCD00}}
 |Union Tours Basket Métropole = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFFFFF|3=0000FF|4=FFFFFF}}

 |---- Grecia ----
 |A.C. Doukas = {{#switch:{{{2}}}|1=045FB4|2=FFFFFF|3=00BBEC|4=FFFFFF}}
 |AEK B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFC600|3=FFC600|4=000000}}
 |AEK Atenas BC = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFC600|3=FFC600|4=000000}}
 |A.O. Near East = {{#switch:{{{2}}}|1=FFFFFF|2=FF0000|3=FF0000|4=FFFFFF}}
 |Apollon Patras = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=000000}}
 |Aris B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=FFDF00|2=000000|3=000000|4=FFDF00}}
 |Holargos B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=153E7E|2=FFFFFF|3=E41B17|4=153E7E}}
 |Ifaistos Limnou B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=800020|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Ilisiakos B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=FFD700|2=000000|3=000000|4=FFD700}}
 |Ionikos Nikaias B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=0000A0|2=FFFFFF|3=0000A0|4=FFFFFF}}
 |Iraklis Thessaloniki B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=045FB4|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=045FB4}}
 |Kavala B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFFFFF|3=FF9933|4=0000FF}}
 |Kolossos Rodou B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=75AADB|2=FFFFFF|3=75AADB|4=FFFFFF}}
 |Koroivos B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=151B54|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Kymis B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=4169E1|2=FFFFFF|3=FFCD35|4=4169E1}}
 |Lavrio B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=151B54|2=FACC2E|3=FACC2E|4=151B54}} 
 |Makedonikos B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=336600|2=FFFFFF|3=FFFF00|4=006400}}
 |Maroussi B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=FFEE00|2=000000|3=000000|4=FFEE00}}
 |Olympia Larissa B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=FF8000|2=6082B6|3=6082B6|4=FF8000}} 
 |Olympiacos B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=E51636|2=FFFFFF|3=E51636|4=FFFFFF}}
 |Panathinaikos B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=007841|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Panellinios B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=15317E|2=C0C0C0|3=C0C0C0|4=15317E}}
 |Panionios B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=E41B17|2=FFFFFF|3=E41B17|4=FFFFFF}}
 |PAOK B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=36454F|2=FFFFFF|3=36454F|4=FFFFFF}}
 |Peristeri B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=0000A0|2=ffff00|3=ffff00|4=0000A0}}
 |Promitheas Patras = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=F36F01|4=000000}}
 |Rethymno Cretan Kings B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=A32638|2=FCB514|3=FCB514|4=A32638}}
 |Trikala B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=08298A|2=FFFFFF|3=E41B17|4=08298A}} 
 |Trikala 2000 B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=151B54|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=151B54}}

 |---- Hungría ----
 |Atomerőmű SE = {{#switch:{{{2}}}|1=DE0000|2=FFFFFF|3=398DC1|4=FFFFFF}} 

 |---- Irán ----
 |Mahram Tehran BC = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFFFF|3=FF0000|4=FFFFFF}}

 |---- Israel ----
 |AS Ramat HaSharon = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Bnei Herzliya = {{#switch:{{{2}}}|1=252891|2=FFFFFF|3=252891|4=FFFFFF}}
 |Hapoel Galil Elyon = {{#switch:{{{2}}}|1=CC2027|2=FFFFFF|3=CC2027|4=FFFFFF}}
 |Hapoel Gilboa Galil = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=FF0000}}
 |Hapoel Holon = {{#switch:{{{2}}}|1=5D2A75|2=FAD312|3=5D2A75|4=FAD312}}
 |Hapoel Jerusalem B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=CC0000|2=FFFFFF|3=CC0000|4=FFFFFF}}
 |Ironi Nahariya = {{#switch:{{{2}}}|1=8C56b4|2=FFFFFF|3=000000|4=8C56b4}}
 |Maccabi Ashdod BC = {{#switch:{{{2}}}|1=2B60DE|2=FFEE00|3=FFEE00|4=2B60DE}}
 |Maccabi Tel Aviv B.C. = {{#switch:{{{2}}}|1=FCE13C|2=1C36AA|3=1C36AA|4=1C36AA}}

 |---- Italia ----
 |Aquila Basket Trento = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Auxilium Pallacanestro Torino = {{#switch:{{{2}}}|1=192A58|2=FFC500|3=FFC500|4=192A58}}
 |Basket Club Ferrara = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=DCDCDC|3=000000|4=DCDCDC}} 
 |Basket Torino = {{#switch:{{{2}}}|1=FFDC00|2=2C2D88|3=2C2D88|4=FFDC00}}   
 |Derthona Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=1A171B|2=FFFFFF|3=D4673E|4=FFFFFF}}  
 |Dinamo Sassari = {{#switch:{{{2}}}|1=00539D|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=3366CC}} 
 |Fortitudo Bologna = {{#switch:{{{2}}}|1=012348|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=012348}}
 |Guerino Vanoli Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=01A8EC|2=FFFFFF|3=504F4D|4=FFFFFF}}
 |Juvecaserta Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=000000}}
 |Mens Sana Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=008A39|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=008A39}}
 |Napoli Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=1299D6|2=FFFFFF|3=1C3661|4=FFFFFF}} 
 |New Basket Brindisi = {{#switch:{{{2}}}|1=1469A8|2=FFFFFF|3=1469A8|4=FFFFFF}}
 |NPC Rieti = {{#switch:{{{2}}}|1=00BFFF|2=FFFFFF|3=940000|4=FFFFFF}} 
 |Nuova AMG Sebastiani Basket Rieti = {{#switch:{{{2}}}|1=0000A0|2=E56717|3=0000A0|4=E56717}} 
 |Nuova Pallacanestro Gorizia = {{#switch:{{{2}}}|1=4169E1|2=FFFFFF|3=4169E1|4=FFFFFF}} 
 |Olimpia Milano = {{#switch:{{{2}}}|1=E2231A|2=FFFFFF|3=E2231A|4=000000}}
 |Orlandina Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=0183CE|2=FFFFFF|3=EEBF17|4=000000}}
 |Pallacanestro Biella = {{#switch:{{{2}}}|1=151F35|2=FFFFFF|3=CE0A29|4=FFFFFF}}  
 |Pallacanestro Brescia = {{#switch:{{{2}}}|1=0058A0|2=FFFFFF|3=0058A0|4=FFFFFF}} 
 |Pallacanestro Cantù = {{#switch:{{{2}}}|1=3774BD|2=FFFFFF|3=54ACE8|4=FFFFFF}}
 |Pallacanestro Pavia = {{#switch:{{{2}}}|1=002FA7|2=FFFFFF|3=002FA7|4=FFFFFF}}
 |Pallacanestro Reggiana = {{#switch:{{{2}}}|1=E30613|2=FFFFFF|3=E30613|4=FFFFFF}} 
 |Pallacanestro Treviso = {{#switch:{{{2}}}|1=009421|2=FFFFFF|3=009421|4=FFFFFF}}
 |Pallacanestro Trieste = {{#switch:{{{2}}}|1=E10B2D|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=FFFFFF}}
 |Pallacanestro Varese = {{#switch:{{{2}}}|1=DB0019|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=DB0019}} 
 |Pallacanestro Virtus Roma = {{#switch:{{{2}}}|1=AA0000|2=F7AC0B|3=F7AC0B|4=AA0000}}
 |Pistoia Basket 2000 = {{#switch:{{{2}}}|1=D41224|2=FFFFFF|3=D41224|4=FFFFFF}}
 |Reyer Venezia Mestre = {{#switch:{{{2}}}|1=700017|2=FFFFFF|3=9E8A55|4=000000}}  
 |S.S. Basket Napoli = {{#switch:{{{2}}}|1=007FFF|2=FFFFFF|3=007FFF|4=FFFFFF}} 
 |S.S. Felice Scandone = {{#switch:{{{2}}}|1=299D54|2=FFFFFF|3=FF7E1F|4=FFFFFF}}
 |Scafati Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=FFF014|2=003F64|3=003F64|4=FFF014}}
 |Teramo Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=E41B17|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=E41B17}}
 |Universo Treviso Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=0072CE|2=FFFFFF|3=FF5101|4=FFFFFF}} 
 |Victoria Libertas Pesaro = {{#switch:{{{2}}}|1=D2232A|2=FFFFFF|3=E3E3E3|4=D2232A}} 
 |Virtus Bologna = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFFFFF|4=000000}} 
 |Virtus Porto San Giorgio = {{#switch:{{{2}}}|1=800000|2=FFFFFF|3=800000|4=FFFFFF}} 

 |---- Kosovo ----
 |Sigal Prishtina = {{#switch:{{{2}}}|1=333399|2=FFFFFF|3=333399|4=FFFFFF}} 

 |---- Letonia ----
 |ASK Riga = {{#switch:{{{2}}}|1=99BADD|2=FFDF00|3=FFDF00|4=99BADD}}
 |BK Ventspils = {{#switch:{{{2}}}|1=FFC500|2=0062A5|3=0062A5|4=FFC500}}
 |VEF Rīga = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=FFFFFF}}

 |---- Lituania ----
 |BC Alytus = {{#switch:{{{2}}}|1=006600|2=FFFFFF|3=006600|4=FFFFFF}}
 |BC Žalgiris Kaunas = {{#switch:{{{2}}}|1=006A4E|2=FFFFFF|3=006A4E|4=FFFFFF}}
 |BC Lietuvos Rytas = {{#switch:{{{2}}}|1=DF1616|2=000000|3=DF1616|4=000000}}
 |BC Rytas = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=ED1C24|4=000000}}
 |BC Šiauliai = {{#switch:{{{2}}}|1=FFCC00|2=000000|3=000000|4=FFCC00}}  
 |KK Neptūnas = {{#switch:{{{2}}}|1=2C4DAA|2=FFFFFF|3=2C4DAA|4=FFFFFF}}
 |KK Pieno žvaigždės = {{#switch:{{{2}}}|1=143B86|2=FFFFFF|3=F4C00C|4=143B86}} 

 |---- México ----
 |Astros de Jalisco = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=E71E24|3=E71E24|4=000000}} 
 |Soles de Mexicali = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FF7F00|3=FF7F00|4=000000}}

 |---- Mónaco ----
 |AS Monaco Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=E20E0E|2=FFFFFF|3=CEB466|4=FFFFFF}}

 |---- Montenegro ----
 |KK Budućnost = {{#switch:{{{2}}}|1=334284|2=FFFFFF|3=334284|4=FFFFFF}} 
 |KK Mornar Bar = {{#switch:{{{2}}}|1=191970|2=FFFFFF|3=FF7F00|4=191970}} 

 |---- Países Baixos ----
 |Heroes Den Bosch = {{#switch:{{{2}}}|1=CC123C|2=FFFFFF|3=2D2F7E|4=FFFFFF}}
 |Donar Groningen = {{#switch:{{{2}}}|1=009FE4|2=FFFFFF|3=283683|4=FFFFFF}}

 |---- Polonia ----
 |Anwil Włocławek = {{#switch:{{{2}}}|1=085196|2=FFFFFF|3=085196|4=FFFFFF}}
 |Arka Gdynia = {{#switch:{{{2}}}|1=191970|2=ffffff|3=ffff00|4=191970}}
 |Basket Zielona Góra = {{#switch:{{{2}}}|1=52AC62|2=FFFFFF|3=201600|4=FFFFFF}}
 |Legia Warszawa (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=FFFFFF|2=000000|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Śląsk Wrocław (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=009A64|2=FFFFFF|3=D40000|4=FFFFFF}}
 |SKS Starogard Gdański = {{#switch:{{{2}}}|1=0058A7|2=FFFFFF|3=0058A7|4=FFFFFF}}
 |Turów Zgorzelec = {{#switch:{{{2}}}|1=008811|2=000000|3=000000|4=008811}} 

 |---- Porto Rico ----
 |Atenienses de Manatí = {{#switch:{{{2}}}|1=000080|2=FFFFFF|3=000080|4=FFFFFF}}
 |Atléticos de San Germán = {{#switch:{{{2}}}|1=061922|2=FFFFFF|3=FF6600|4=061922}}
 |Brujos de Guayama = {{#switch:{{{2}}}|1=FFD700|2=000000|3=000000|4=FFD700}}
 |Caciques de Humacao = {{#switch:{{{2}}}|1=308014|2=FFFFFF|3=FF0000|4=FFFFFF}}
 |Capitanes de Arecibo = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=FFF10E|4=000000}}
 |Cangrejeros de Santurce = {{#switch:{{{2}}}|1=FC6800|2=FFFFFF|3=0844A6|4=FC6800}}
 |Indios de Mayagüez = {{#switch:{{{2}}}|1=DB0310|2=FFFFFF|3=C0C0C0|4=000000}}
 |Leones de Ponce = {{#switch:{{{2}}}|1=B90B0D|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Piratas de Quebradillas = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=E51832|4=FFFFFF}}
 |Santeros de Aguada = {{#switch:{{{2}}}|1=EF0000|2=FFFFFF|3=EF0000|4=FFFFFF}}
 |Vaqueros de Bayamón = {{#switch:{{{2}}}|1=203C83|2=FFFFFF|3=D2B268|4=FFFFFF}}
 
 |---- Portugal ----
 |Académica de Coimbra (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Estrelas da Avenida = {{#switch:{{{2}}}|1=A30910|2=FFFFFF|3=A30910|4=FFFFFF}} 
 |FC Porto (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFFFFF|3=0000FF|4=FFFFFF}}
 |Oliveirense Basquetebol = {{#switch:{{{2}}}|1=E93343|2=FFFFFF|3=191970|4=FFFFFF}}
 |Ovarense Basquetebol = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=BB0000|4=FFFFFF}} 
 |SL Benfica (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=EF0000|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Sporting CP (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=006633|2=FFFFFF|3=000000|4=006633}}

 |---- República Checa ----
 |BC Brno = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFFFFF|3=0000FF|4=FFFFFF}} 
 |ČEZ Basketball Nymburk = {{#switch:{{{2}}}|1=D70000|2=FFFFFF|3=D70000|4=FFFFFF}}
 |USK Praha = {{#switch:{{{2}}}|1=12163D|2=FFFFFF|3=12163D|4=FFFFFF}}

 |---- República de Macedonia ----
 |KK MZT Skopje = {{#switch:{{{2}}}|1=0000FF|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=FFFFFF}} 

 |---- Rusia ----
 |BC Avtodor Saratov = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=FFFFFF}}
 |BC Khimki = {{#switch:{{{2}}}|1=003399|2=FFD700|3=FFD700|4=003399}}
 |BC Nizhny Novgorod = {{#switch:{{{2}}}|1=191D1E|2=FFFFFF|3=C0C0C0|4=000000}}
 |BC Zenit San Petersburgo = {{#switch:{{{2}}}|1=044A94|2=FFFFFF|3=044A94|4=FFFFFF}} 
 |Lokomotiv Kuban = {{#switch:{{{2}}}|1=1B3E30|2=FFFFFF|3=D72331|4=000000}}  
 |MBC Dinamo Moscova = {{#switch:{{{2}}}|1=4040FF|2=FFFFFF|3=4040FF|4=FFFFFF}}
 |PBC CSKA Moscova = {{#switch:{{{2}}}|1=E41B17|2=FFFFFF|3=000080|4=FFFFFF}}
 |UNICS Kazan = {{#switch:{{{2}}}|1=03AD4F|2=FFFFFF|3=03AD4F|4=000000}}
 |Ural Great Perm = {{#switch:{{{2}}}|1=2554C7|2=FFFFFF|3=2554C7|4=FFFFFF}}

 |---- Serbia ----
 |KK Borac Čačak = {{#switch:{{{2}}}|1=ED1C24|2=FFFFFF|3=EABB11|4=FFFFFF}}
 |KK Crvena zvezda = {{#switch:{{{2}}}|1=EB1C27|2=FFFFFF|3=D0AF6E|4=FFFFFF}}
 |KK Dynamic = {{#switch:{{{2}}}|1=F5821F|2=FFFFFF|3=000000|4=F5821F}}
 |KK FMP = {{#switch:{{{2}}}|1=9A053E|2=FFFFFF|3=9A053E|4=FFFFFF}}
 |KK FMP Železnik = {{#switch:{{{2}}}|1=B22222|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=B22222}}
 |KK Mašinac = {{#switch:{{{2}}}|1=682039|2=FFFFFF|3=682039|4=FFFFFF}}
 |KK Mega Basket = {{#switch:{{{2}}}|1=EA1676|2=FFFFFF|3=EA1676|4=FFFFFF}}
 |KK Metalac Valjevo = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFFFF|3=FF0000|4=FFFFFF}}
 |KK Novi Sad = {{#switch:{{{2}}}|1=FFFF00|2=0B60AD|3=0B60AD|4=FFFF00}}
 |KK Partizan = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=FFFFFF}}
 |KK Radnički Kragujevac = {{#switch:{{{2}}}|1=FF0000|2=FFFFFF|3=FF0000|4=FFFFFF}}
 |KK Vojvodina = {{#switch:{{{2}}}|1=BB141B|2=FFFFFF|3=BB141B|4=FFFFFF}}
 |KK Vojvodina Srbijagas = {{#switch:{{{2}}}|1=CC0000|2=FFFFFF|3=082567|4=FFFFFF}}
 |KK Vršac = {{#switch:{{{2}}}|1=9C0619|2=FFFFFF|3=9C0619|4=FFFFFF}}
 |OKK Beograd = {{#switch:{{{2}}}|1=0541BD|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=FFFFFF}}

 |---- Turquía ----
 |Anadolu Efes S.K. = {{#switch:{{{2}}}|1=213557|2=FFFFFF|3=D73430|4=00A4D2}}
 |Bahçeşehir Koleji S.K. = {{#switch:{{{2}}}|1=DF1D27|2=FFFFFF|3=072B49|4=FFFFFF}}
 |Bandırma B.İ.K. = {{#switch:{{{2}}}|1=02592F|2=FFFFFF|3=71C100|4=FFFFFF}}
 |Beşiktaş J.K. (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=000000|2=FFFFFF|3=C4CED4|4=000000}}
 |Darüşşafaka S.K. = {{#switch:{{{2}}}|1=00A950|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |Fenerbahçe S.K. (baloncesto) = {{#switch:{{{2}}}|1=133A61|2=FFED00|3=FFED00|4=133A61}}
 |Galatasaray S.K. (baloncesto)  = {{#switch:{{{2}}}|1=A32638|2=FFFFFF|3=FFB300|4=A32638}}
 |İstanbul Büyükşehir Belediyespor = {{#switch:{{{2}}}|1=000040|2=FFFFFF|3=FF6600|4=000040}}
 |Pınar Karşıyaka = {{#switch:{{{2}}}|1=00703C|2=FFFFFF|3=FF0000|4=FFFFFF}}
 |Tofaş S.K. = {{#switch:{{{2}}}|1=1645A3|2=FFFFFF|3=3BC37F|4=FFFFFF}}
 |Türk Telekom B.K. = {{#switch:{{{2}}}|1=39C1DB|2=000000|3=093B56|4=FFFFFF}}
 |Ülkerspor = {{#switch:{{{2}}}|1=FFA500|2=FFFFFF|3=008000|4=FFFFFF}}
 |Yeşilgiresun Belediyespor = {{#switch:{{{2}}}|1=036B36|2=FFFFFF|3=036B36|4=FFFFFF}} 

 |---- Ucraína ----
 |BC Budivelnyk = {{#switch:{{{2}}}|1=DEC547|2=23305A|3=23305A|4=DEC547}}
 |BC Dnipro = {{#switch:{{{2}}}|1=005AA1|2=FFFFFF|3=000000|4=FFFFFF}}
 |BC Donetsk = {{#switch:{{{2}}}|1=FF7000|2=000000|3=FF7000|4=000000}}
 |BC Khimik = {{#switch:{{{2}}}|1=006633|2=FFFFFF|3=006633|4=FFFFFF}}

 |---- Uruguai ----
 |Club Malvín = {{#switch:{{{2}}}|1=165A9E|2=FFFFFF|3=165A9E|4=FFFFFF}}

 |---- Xeorxia ----
 |BC Dinamo Tbilisi = {{#switch:{{{2}}}|1=FF9900|2=FFFFFF|3=3333CC|4=FFFFFF}}

 |---- Xenérico ----
 | {{#switch:{{{2}}}|1=DCDCDC|2=000000|3=000000|4=FFFFFF}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Uso de marcador}}
[[Categoría:Caixas de información sobre deporte|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ibvbckta0a8hfht53v0bijxcaswnzo1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Joe McNaull</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150332</id>
    <revision>
      <id>6162904</id>
      <parentid>5287848</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:19:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4376" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Joe McNaull
| imaxe = Joseph McNaull-1996-1997.jpg
| ancho = 100px
| posición = [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,08 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 114 [[kg]] (251 [[libra (masa)|lb]])
| nacionalidade = [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] / [[Polonia]]
| nacemento = [[23 de xuño]] de [[1972]] &lt;small&gt;{{idade|23|6|1972}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{USAb}} [[Miami]], [[Estados Unidos]]
| instituto = Monte Vista (California)
| universidade = San Diego State (1990–1993)&lt;br/&gt;Long Beach State (1994–1995)
| internacional = {{POLb}} {{selb|Polonia}}
| career_start = 1995−2011
| antigos_equipos = [[Hermine de Nantes Atlantique|Hermine de Nantes]] (1995−1996)&lt;br&gt;[[Spójnia Stargard Szczeciński|Spójnia]] (1996−1997)&lt;br&gt;[[Śląsk Wrocław (baloncesto)|Śląsk Wrocław]] (1997−2001)&lt;br&gt;[[Asseco Prokom Gdynia|Asseco Prokom]] (2001−2003)&lt;br&gt;[[AS Ionikos Neas Filadelfeias BC|Ionikos]] (2003−2004)&lt;br&gt;[[Asseco Prokom Gdynia|Asseco Prokom]] (2004−2005)&lt;br&gt;[[Polpharma Starogard Gdański|Polpharma Starogard]] (2005)&lt;br&gt;[[Leche Río Breogán]] (2005–2006)&lt;br&gt;[[Plus Pujol Lleida]] (2006–2007)&lt;br/&gt;[[PBG Basket Poznań]] (2007−2008)&lt;br&gt;[[Norrköping Dolphins]] (2008−2011)
| premios = 4× [[Polska Liga Koszykówki|Polska Liga]] (1998−2001)&lt;br&gt;2× Supercopa Polaca (2000, 2001)
}}
'''Joseph Allan McNaull''', nado o [[23 de xuño]] de [[1972]] en [[Miami]], [[Florida, Estados Unidos de América|Florida]], é un ex xogador de [[baloncesto]] profesional [[Polonia|polaco]]-[[Estados Unidos de América|estadounidense]]. Cunha altura de 2,08 [[metro]]s, xogaba na posición de [[Pivote (baloncesto)|pivote]].

== Traxectoria ==
=== Clubs ===
*[[Ficheiro:Flag of France.svg|20px|border|ProB]] [[Hermine de Nantes Atlantique|Hermine de Nantes]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 1995−1996)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Spójnia Stargard Szczeciński]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 1996−1997)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Śląsk Wrocław (baloncesto)|Śląsk Wrocław]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 1997−2001)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Asseco Prokom Gdynia]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2001−2003)
*[[Ficheiro:Flag of Greece.svg|20px|border|HEBA]] [[AS Ionikos Neas Filadelfeias BC|Ionikos]] ([[A1 Ethniki|A1]], 2003−2004)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Asseco Prokom Gdynia]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2004−2005)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Polpharma Starogard Gdański]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2005)
*[[Ficheiro:Flag of Galicia.svg|20px|border|ACB]] [[CB Breogán|Leite Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]], 2005–2006)
*[[Ficheiro:Flag of Spain.svg|20px|border|LEB]] [[CE Lleida Bàsquet|Plus Pujol Lleida]] ([[Liga LEB|LEB]], 2006–2007)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[PBG Basket Poznań]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2007–2008)
*[[Ficheiro:Flag of Sweden.svg|20px|border|SB]] [[Norrköping Dolphins]] ([[Svenska basketligan|SBL]], 2008–2011)

== Palmarés ==
* '''Campión da [[Polska Liga Koszykówki|Liga de Polonia]] (4)''': 1998, 1999, 2000, 2001
* '''Campión da Supercopa de Polonia (2)''': 2000, 2001

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.acb.com/jugador/temporada-a-temporada/id/20201844 Perfil na ACB]
* [http://competiciones.feb.es/estadisticas/jugador/416754/1435156 Perfil na FEB]
* [https://www.proballers.com/basketball/player/18452/joseph-mcnaull Perfil en Proballers]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:McNaull, Joe}}
[[Categoría:Nados en 1972]]
[[Categoría:Nados en Miami, Florida]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto de Polonia]]
[[Categoría:Xogadores do Nantes Basket Hermine]]
[[Categoría:Xogadores do Spójnia Stargard]]
[[Categoría:Xogadores do Śląsk Wrocław (baloncesto)]]
[[Categoría:Xogadores do Arka Gdynia]]
[[Categoría:Xogadores do Ionikos Neas Filadelfeias]]
[[Categoría:Xogadores do SKS Starogard Gdański]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]
[[Categoría:Xogadores do Lleida Bàsquet]]
[[Categoría:Xogadores do PBG Basket Poznań]]
[[Categoría:Xogadores do Norrköping Dolphins]]
[[Categoría:Pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto de Polonia]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da ACB]]</text>
      <sha1>9t22h8wfifweo7s62zk90ob57dshzv3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162905</id>
      <parentid>6162904</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:20:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4514" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Joe McNaull
| imaxe = Joseph McNaull-1996-1997.jpg
| ancho = 100px
| posición = [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,08 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 114 [[kg]] (251 [[libra (masa)|lb]])
| nacionalidade = [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] / [[Polonia]]
| nacemento = [[23 de xuño]] de [[1972]] &lt;small&gt;{{idade|23|6|1972}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{USAb}} [[Miami]], [[Estados Unidos]]
| instituto = Monte Vista (California)
| universidade = San Diego State (1990–1993)&lt;br/&gt;Long Beach State (1994–1995)
| internacional = {{POLb}} {{selb|Polonia}}
| career_start = 1995−2011
| antigos_equipos = [[Hermine de Nantes Atlantique|Hermine de Nantes]] (1995−1996)&lt;br&gt;[[Spójnia Stargard Szczeciński|Spójnia]] (1996−1997)&lt;br&gt;[[Śląsk Wrocław (baloncesto)|Śląsk Wrocław]] (1997−2001)&lt;br&gt;[[Asseco Prokom Gdynia|Asseco Prokom]] (2001−2003)&lt;br&gt;[[AS Ionikos Neas Filadelfeias BC|Ionikos]] (2003−2004)&lt;br&gt;[[Asseco Prokom Gdynia|Asseco Prokom]] (2004−2005)&lt;br&gt;[[Polpharma Starogard Gdański|Polpharma Starogard]] (2005)&lt;br&gt;[[Leche Río Breogán]] (2005–2006)&lt;br&gt;[[Plus Pujol Lleida]] (2006–2007)&lt;br/&gt;[[PBG Basket Poznań]] (2007−2008)&lt;br&gt;[[Norrköping Dolphins]] (2008−2011)
| premios = 4× [[Polska Liga Koszykówki|Polska Liga]] (1998−2001)&lt;br&gt;2× Supercopa Polaca (2000, 2001)
}}
'''Joseph Allan McNaull''', nado o [[23 de xuño]] de [[1972]] en [[Miami]], [[Florida, Estados Unidos de América|Florida]], é un ex xogador de [[baloncesto]] profesional [[Polonia|polaco]]-[[Estados Unidos de América|estadounidense]]. Cunha altura de 2,08 [[metro]]s, xogaba na posición de [[Pivote (baloncesto)|pivote]].

== Traxectoria ==
=== Clubs ===
*[[Ficheiro:Flag of France.svg|20px|border|ProB]] [[Hermine de Nantes Atlantique|Hermine de Nantes]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 1995−1996)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Spójnia Stargard Szczeciński]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 1996−1997)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Śląsk Wrocław (baloncesto)|Śląsk Wrocław]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 1997−2001)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Asseco Prokom Gdynia]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2001−2003)
*[[Ficheiro:Flag of Greece.svg|20px|border|HEBA]] [[AS Ionikos Neas Filadelfeias BC|Ionikos]] ([[A1 Ethniki|A1]], 2003−2004)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Asseco Prokom Gdynia]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2004−2005)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Polpharma Starogard Gdański]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2005)
*[[Ficheiro:Flag of Galicia.svg|20px|border|ACB]] [[CB Breogán|Leite Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]], 2005–2006)
*[[Ficheiro:Flag of Spain.svg|20px|border|LEB]] [[CE Lleida Bàsquet|Plus Pujol Lleida]] ([[Liga LEB|LEB]], 2006–2007)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[PBG Basket Poznań]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2007–2008)
*[[Ficheiro:Flag of Sweden.svg|20px|border|SB]] [[Norrköping Dolphins]] ([[Svenska basketligan|SBL]], 2008–2011)

== Palmarés ==
* '''Campión da [[Polska Liga Koszykówki|Liga de Polonia]] (4)''': 1998, 1999, 2000, 2001
* '''Campión da Supercopa de Polonia (2)''': 2000, 2001
* '''Campión da [[Svenska basketligan|Liga de Suecia]] (1)''': 2010
* '''MVP da [[Polska Liga Koszykówki|Liga de Polonia]] (1)''': 2003

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.acb.com/jugador/temporada-a-temporada/id/20201844 Perfil na ACB]
* [http://competiciones.feb.es/estadisticas/jugador/416754/1435156 Perfil na FEB]
* [https://www.proballers.com/basketball/player/18452/joseph-mcnaull Perfil en Proballers]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:McNaull, Joe}}
[[Categoría:Nados en 1972]]
[[Categoría:Nados en Miami, Florida]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto de Polonia]]
[[Categoría:Xogadores do Nantes Basket Hermine]]
[[Categoría:Xogadores do Spójnia Stargard]]
[[Categoría:Xogadores do Śląsk Wrocław (baloncesto)]]
[[Categoría:Xogadores do Arka Gdynia]]
[[Categoría:Xogadores do Ionikos Neas Filadelfeias]]
[[Categoría:Xogadores do SKS Starogard Gdański]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]
[[Categoría:Xogadores do Lleida Bàsquet]]
[[Categoría:Xogadores do PBG Basket Poznań]]
[[Categoría:Xogadores do Norrköping Dolphins]]
[[Categoría:Pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto de Polonia]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da ACB]]</text>
      <sha1>agwbvahf5l25xsiv3ivo306dw48ze65</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162907</id>
      <parentid>6162905</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:20:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4584" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Joe McNaull
| imaxe = Joseph McNaull-1996-1997.jpg
| ancho = 100px
| posición = [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,08 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 114 [[kg]] (251 [[libra (masa)|lb]])
| nacionalidade = [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] / [[Polonia]]
| nacemento = [[23 de xuño]] de [[1972]] &lt;small&gt;{{idade|23|6|1972}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{USAb}} [[Miami]], [[Estados Unidos]]
| instituto = Monte Vista (California)
| universidade = San Diego State (1990–1993)&lt;br/&gt;Long Beach State (1994–1995)
| internacional = {{POLb}} {{selb|Polonia}}
| career_start = 1995−2011
| antigos_equipos = [[Hermine de Nantes Atlantique|Hermine de Nantes]] (1995−1996)&lt;br&gt;[[Spójnia Stargard Szczeciński|Spójnia]] (1996−1997)&lt;br&gt;[[Śląsk Wrocław (baloncesto)|Śląsk Wrocław]] (1997−2001)&lt;br&gt;[[Asseco Prokom Gdynia|Asseco Prokom]] (2001−2003)&lt;br&gt;[[AS Ionikos Neas Filadelfeias BC|Ionikos]] (2003−2004)&lt;br&gt;[[Asseco Prokom Gdynia|Asseco Prokom]] (2004−2005)&lt;br&gt;[[Polpharma Starogard Gdański|Polpharma Starogard]] (2005)&lt;br&gt;[[Leche Río Breogán]] (2005–2006)&lt;br&gt;[[Plus Pujol Lleida]] (2006–2007)&lt;br/&gt;[[PBG Basket Poznań]] (2007−2008)&lt;br&gt;[[Norrköping Dolphins]] (2008−2011)
| premios = 4× [[Polska Liga Koszykówki|Polska Liga]] (1998−2001)&lt;br&gt;2× Supercopa Polaca (2000, 2001)
}}
'''Joseph Allan McNaull''', nado o [[23 de xuño]] de [[1972]] en [[Miami]], [[Florida, Estados Unidos de América|Florida]], é un ex xogador de [[baloncesto]] profesional [[Polonia|polaco]]-[[Estados Unidos de América|estadounidense]]. Cunha altura de 2,08 [[metro]]s, xogaba na posición de [[Pivote (baloncesto)|pivote]].

== Traxectoria ==
=== Clubs ===
*[[Ficheiro:Flag of France.svg|20px|border|ProB]] [[Hermine de Nantes Atlantique|Hermine de Nantes]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 1995−1996)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Spójnia Stargard Szczeciński]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 1996−1997)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Śląsk Wrocław (baloncesto)|Śląsk Wrocław]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 1997−2001)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Asseco Prokom Gdynia]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2001−2003)
*[[Ficheiro:Flag of Greece.svg|20px|border|HEBA]] [[AS Ionikos Neas Filadelfeias BC|Ionikos]] ([[A1 Ethniki|A1]], 2003−2004)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Asseco Prokom Gdynia]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2004−2005)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[Polpharma Starogard Gdański]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2005)
*[[Ficheiro:Flag of Galicia.svg|20px|border|ACB]] [[CB Breogán|Leite Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]], 2005–2006)
*[[Ficheiro:Flag of Spain.svg|20px|border|LEB]] [[CE Lleida Bàsquet|Plus Pujol Lleida]] ([[Liga LEB|LEB]], 2006–2007)
*[[Ficheiro:Flag of Poland.svg|20px|border|PKL]] [[PBG Basket Poznań]] ([[Polska Liga Koszykówki|PLK]], 2007–2008)
*[[Ficheiro:Flag of Sweden.svg|20px|border|SB]] [[Norrköping Dolphins]] ([[Svenska basketligan|SBL]], 2008–2011)

== Palmarés ==
* '''Campión da [[Polska Liga Koszykówki|Liga de Polonia]] (4)''': 1998, 1999, 2000, 2001
* '''Campión da Supercopa de Polonia (2)''': 2000, 2001
* '''Campión da [[Svenska basketligan|Liga de Suecia]] (1)''': 2010
* '''MVP da [[Polska Liga Koszykówki|Liga de Polonia]] (1)''': 2003

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.acb.com/jugador/temporada-a-temporada/id/20201844 Perfil na ACB]
* [http://competiciones.feb.es/estadisticas/jugador/416754/1435156 Perfil na FEB]
* [https://www.proballers.com/basketball/player/18452/joseph-mcnaull Perfil en Proballers]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:McNaull, Joe}}
[[Categoría:Nados en 1972]]
[[Categoría:Nados en Miami, Florida]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto dos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto de Polonia]]
[[Categoría:Xogadores do Nantes Basket Hermine]]
[[Categoría:Xogadores do Spójnia Stargard]]
[[Categoría:Xogadores do Śląsk Wrocław (baloncesto)]]
[[Categoría:Xogadores do Arka Gdynia]]
[[Categoría:Xogadores do Ionikos Neas Filadelfeias]]
[[Categoría:Xogadores do SKS Starogard Gdański]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]
[[Categoría:Xogadores do Lleida Bàsquet]]
[[Categoría:Xogadores do PBG Basket Poznań]]
[[Categoría:Xogadores do Norrköping Dolphins]]
[[Categoría:Pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto de Polonia]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da ACB]]</text>
      <sha1>pzj9x707b74o1mezgg6apttxl99zc9t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dansk Folkeparti</title>
    <ns>0</ns>
    <id>152245</id>
    <revision>
      <id>6162827</id>
      <parentid>5100042</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:05:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1309" xml:space="preserve">{{desactualizado}}
O '''Dansk Folkeparti''', que en [[lingua galega|galego]] se traduciría como '''Partido Popular Dinamarqués''', é un partido de corte [[Conservadorismo|conservador]] e [[Populismo|populista]], [[Nacionalismo|nacionalista]] de [[dereita política|dereitas]], propio de [[Dinamarca]]. En [[2007]], nas eleccións parlamentarias, acadou 25 asentos nun [[parlamento]] de 179, logrando así un aumento de 1 asento, e acaparando o 13.8% do voto, ficando o terceiro partido máis grande en Dinamarca. A súa secretaria xeral e fundadora é [[Pia Kjærsgaard]].

== Traxectoria ==
{| class=wikitable
! Eleccións
! Escanos
! Votos
! % de voto
|-
! Eleccións lexislativas de 1998
| &lt;center&gt; 13
| &lt;center&gt; 252,429
| &lt;center&gt; 7.4%
|-
! Eleccións lexislativas de 2001
| &lt;center&gt; 22
| &lt;center&gt; 413,987
| &lt;center&gt; 12%
|-
! Eleccións lexislativas de 2005
| &lt;center&gt; 24
| &lt;center&gt; 444,205
| &lt;center&gt; 13.2%
|-
! Eleccións lexislativas de 2007
! &lt;center&gt; 25
! &lt;center&gt; 478,638
! &lt;center&gt; 13.8%
|}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.danskfolkeparti.dk/ Páxina oficial do Dansk Folkeparti] {{da}}

{{Control de autoridades}}
{{Política en progreso}}
[[Categoría:Partidos políticos de Dinamarca]]
[[Categoría:Partidos nacionalistas]]
[[Categoría:Partidos conservadores]]</text>
      <sha1>9skrn4czschtc6qo42a9jay7a3hs8bw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Francisco Narla</title>
    <ns>0</ns>
    <id>155731</id>
    <revision>
      <id>6162908</id>
      <parentid>5758126</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:21:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ogalego.gal</username>
        <id>59564</id>
      </contributor>
      <comment>Achegas</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3648" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Francisco Narla''', nado en [[Friol]] en [[1978]], é un piloto e escritor [[Galicia|galego]] en [[lingua castelá]].

== Traxectoria ==
Naceu en Friol e ao longo da súa vida residiu en [[Santiago de Compostela]], [[Madrid]], [[Los Angeles]] e [[Barcelona]].

Entre as súas publicación atópanse relatos, [[poesía]] e textos sobre areodinámica aplicada, relacionado coa súa profesión, piloto profesional dunha aeroliña&lt;ref&gt;[http://www.lavozdegalicia.es/lugo/2009/01/16/0003_7464479.htm Entrevista co autor] en ''La Voz de Galicia'' o 16 de xaneiro de 2009. {{es}}&lt;/ref&gt;. En 2009 publicou a súa primeira novela ''[[Los lobos del centeno]]''&lt;ref&gt;[http://diariodepontevedra.galiciae.com/nova/23486.html?lang=gl Entrevista co autor] en ''El Progreso''.&lt;/ref&gt;.

Exerce tamén como orador en diferentes foros, como centros universitarios ou programas de radio e televisión: [[Cuarto milenio|''Cuarto milenio'']], ''El guardián de la noche'' ou ''Milenio''. Comprometido tamén coa defensa da cultura en proxectos como Lendaria, destinado a recuperar, protexer e divulgar a tradición máxica de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Narla Galegos Gallegos|url=http://galegos.galiciadigital.com/gl/francisco-narla|páxina-web=galegos.galiciadigital.com|data-acceso=2022-08-18|lingua=gl}}&lt;/ref&gt;

== Obras ==

===Ficción===
* ''[[Los lobos del centeno]]'' ([[2009]]). Barcelona. Ed. Edhasa. Ed. aumentada en 2019: 256 páxs., ISBN 978-84-350-6337-1, ilustracións de María Teresa Ramos Chao. Versión en galego en [[2010]].
* ''Caja negra'' (2010). Alberto Santos Editor. 320 páxs. ISBN 978-84-95070-94-4. Novela negra con asasinos en serie, enigmas...
*''Assur'' (2012). Barcelona. Ed. Edhasa. 864 páxs. En 2020: ISBN 9788435063425. Unha epopea vikinga na Reconquista.
*''Rōnin. La venganza del samurai azotado por el viento'' (2013). Barcelona. Ed. Edhasa. 792 páxs. En 2021: &lt;nowiki&gt;ISBN 978-84-350-6228-2&lt;/nowiki&gt;. En [[Xapón]] no ano 1600...
*''Donde aúllan las colinas'' (2015). Booket. 272 páxs. ISBN 978-84-08-17258-1. [[Hispania]], século I a.c. [[Xulio César]] enfróntase ao seu peor inimigo.
*''Laín. El bastardo'' (2018). Barcelona. Ed. Edhasa. 768 páxs. ISBN 978-84-350-2185-2. Martín Códax conta a historia de Laín, o bastardo de San Paio nos tempos do rei [[Afonso X o Sabio|Afonso X]]: Galicia, os [[Pireneos]], [[Venecia]], [[Palestina (rexión)|Palestina]]...
*''Balvanera. La puta beata, el fraile descreído, el indio cojo y el hideputa honrado'' ([[2022]]). Barcelona. Ed. Edhasa. 672 páxs. ISBN 9788435063630. Intento de roubo na flota de Indias, aventuras na Nova España.

===Ensaio===

*''Canon de performance: masa y centrado, y planificación de vuelo'' (2012). Ed. Paraninfo. 864 páxs. ISBN 9788428332477. Desenvolvemento dos principios básicos da aerodinámica, a aplicación práctica...

* ''De hombres y ríos. Los secretos de la selección española'' (2021). Barcelona. Ed. Edhasa. 480 páxs. ISBN 978-84-350-6528-3. O segredos da selección española. nos campionatos mundiais FIPS-Mouche, pesca a mosca.

=== Libros colectivos ===

* ''Pil-pil y lacón con grelos'' (2021). Literarte. Gastronomía e restauración vasca e galega.

== Premios ==
2018: Premio Edhasa de Narrativas Históricas por ''Laín. El bastardo'' .

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.francisconarla.com/ Páxina web do autor] {{es}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Narla, Francisco}}
[[Categoría:Escritores de Galicia en lingua castelá]]
[[Categoría:Aviadores de Galicia]]
[[Categoría: Nados en Friol]]
[[Categoría: Nados en 1978]]</text>
      <sha1>i2i7c1dgwl2zai9xzrv6wcxfd4vm81i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162909</id>
      <parentid>6162908</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:21:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ogalego.gal</username>
        <id>59564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Premios */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3651" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Francisco Narla''', nado en [[Friol]] en [[1978]], é un piloto e escritor [[Galicia|galego]] en [[lingua castelá]].

== Traxectoria ==
Naceu en Friol e ao longo da súa vida residiu en [[Santiago de Compostela]], [[Madrid]], [[Los Angeles]] e [[Barcelona]].

Entre as súas publicación atópanse relatos, [[poesía]] e textos sobre areodinámica aplicada, relacionado coa súa profesión, piloto profesional dunha aeroliña&lt;ref&gt;[http://www.lavozdegalicia.es/lugo/2009/01/16/0003_7464479.htm Entrevista co autor] en ''La Voz de Galicia'' o 16 de xaneiro de 2009. {{es}}&lt;/ref&gt;. En 2009 publicou a súa primeira novela ''[[Los lobos del centeno]]''&lt;ref&gt;[http://diariodepontevedra.galiciae.com/nova/23486.html?lang=gl Entrevista co autor] en ''El Progreso''.&lt;/ref&gt;.

Exerce tamén como orador en diferentes foros, como centros universitarios ou programas de radio e televisión: [[Cuarto milenio|''Cuarto milenio'']], ''El guardián de la noche'' ou ''Milenio''. Comprometido tamén coa defensa da cultura en proxectos como Lendaria, destinado a recuperar, protexer e divulgar a tradición máxica de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Francisco Narla Galegos Gallegos|url=http://galegos.galiciadigital.com/gl/francisco-narla|páxina-web=galegos.galiciadigital.com|data-acceso=2022-08-18|lingua=gl}}&lt;/ref&gt;

== Obras ==

===Ficción===
* ''[[Los lobos del centeno]]'' ([[2009]]). Barcelona. Ed. Edhasa. Ed. aumentada en 2019: 256 páxs., ISBN 978-84-350-6337-1, ilustracións de María Teresa Ramos Chao. Versión en galego en [[2010]].
* ''Caja negra'' (2010). Alberto Santos Editor. 320 páxs. ISBN 978-84-95070-94-4. Novela negra con asasinos en serie, enigmas...
*''Assur'' (2012). Barcelona. Ed. Edhasa. 864 páxs. En 2020: ISBN 9788435063425. Unha epopea vikinga na Reconquista.
*''Rōnin. La venganza del samurai azotado por el viento'' (2013). Barcelona. Ed. Edhasa. 792 páxs. En 2021: &lt;nowiki&gt;ISBN 978-84-350-6228-2&lt;/nowiki&gt;. En [[Xapón]] no ano 1600...
*''Donde aúllan las colinas'' (2015). Booket. 272 páxs. ISBN 978-84-08-17258-1. [[Hispania]], século I a.c. [[Xulio César]] enfróntase ao seu peor inimigo.
*''Laín. El bastardo'' (2018). Barcelona. Ed. Edhasa. 768 páxs. ISBN 978-84-350-2185-2. Martín Códax conta a historia de Laín, o bastardo de San Paio nos tempos do rei [[Afonso X o Sabio|Afonso X]]: Galicia, os [[Pireneos]], [[Venecia]], [[Palestina (rexión)|Palestina]]...
*''Balvanera. La puta beata, el fraile descreído, el indio cojo y el hideputa honrado'' ([[2022]]). Barcelona. Ed. Edhasa. 672 páxs. ISBN 9788435063630. Intento de roubo na flota de Indias, aventuras na Nova España.

===Ensaio===

*''Canon de performance: masa y centrado, y planificación de vuelo'' (2012). Ed. Paraninfo. 864 páxs. ISBN 9788428332477. Desenvolvemento dos principios básicos da aerodinámica, a aplicación práctica...

* ''De hombres y ríos. Los secretos de la selección española'' (2021). Barcelona. Ed. Edhasa. 480 páxs. ISBN 978-84-350-6528-3. O segredos da selección española. nos campionatos mundiais FIPS-Mouche, pesca a mosca.

=== Libros colectivos ===

* ''Pil-pil y lacón con grelos'' (2021). Literarte. Gastronomía e restauración vasca e galega.

== Premios ==

* 2018: Premio Edhasa de Narrativas Históricas por ''Laín. El bastardo'' .

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.francisconarla.com/ Páxina web do autor] {{es}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Narla, Francisco}}
[[Categoría:Escritores de Galicia en lingua castelá]]
[[Categoría:Aviadores de Galicia]]
[[Categoría: Nados en Friol]]
[[Categoría: Nados en 1978]]</text>
      <sha1>0fi3b5z0pmd7cgzicazsbkkiodo32jt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Literatura galesa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>162804</id>
    <revision>
      <id>6162913</id>
      <parentid>6052504</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:32:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Ligazóns</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35774" xml:space="preserve">{{wikificar}}
A '''literatura galesa''' é a feita en [[Lingua galesa|galés]] (''cymraeg'') no País de [[Gales]], nación que forma parte do [[Reino Unido da Gran Bretaña]].

== Primeiras mostras: ==
=== Os ''[[cynfeirdd]]'' e a súa ''hengerdd'' ===
[[Ficheiro:Llyfr_Du_Caerfyrddin_t1.jpg|miniatura|[[Llyfr Du Caerfyrddin]].]]

Coñécese con nome de ''cynfeirdd'' (primeiros bardos) os autores primeiros dos que temos noticia. A súa obra é definida como a ''hengerdd'' (a poesía vella). En principio engloba só os autores do século VI, pero hai certa tendencia a incluír os [[Bardo|bardos]] posteriores previos aos ''gogynfeirdd'', os do período do ''canu'r bwlch'' (séculos VII-XI).

Os testemuños escritos máis antigos en galés consérvanse no ''Codex Juvencus'', datado do [[século X]], e conservado na [[Universidade de Cambridge]]. Tamén na ''[[Historia Brittonum]]'' de [[Nennio]], datada do [[800]], se fala e danse nomes dos primeiros poetas [[pobo galés|galeses]]. As obras dos ''cynfeirdd'', primeiros poetas do período prenormando, agás dúas ou tres pezas, sobreviviron grazas aos manuscritos dos séculos XII-XIV:

* [[Llyfr Du Caerfyrddin]] (Libro Negro de Carmarthen, 1170-1230).
* [[Llyfr Coch Hergest]] (Libro Vermello de Hergest, 1375-1424).
* [[Llyfr Taliesin]] (Libro de Taliesin, 1275).
* [[Llyfr Aneirin]] (Libro de Aneirin, 1250).
* [[Llyfr Gwyn Rhydderch]] (Libro Branco de Rhydderch) (s. XIII-XIV).

Aínda que os datos son inseguros, é certo que os poemas recollidos son máis antigos que as copias. Mentres que o antigo [[Lingua britónica|britónico]] era unha lingua sintética, o novo galés, aparecido no século VI, é unha lingua analítica. Nennio, discípulo do bispo Elfodd de Bangor, afirma que os poetas [[Blwchfardd]], [[Cian]], [[Talhaern tad Awen]], [[Taliesin]] e Neirin ou [[Aneirin]], compuxeron poesías en galés na época do rei [[Ida de Bernicia|Ida]] ([[547]]-[[559]]), fillo de [[Eobba]], primeiro rei de [[Bernicia]].

Os poetas do período, chamados [[bardo]]s, eran auténticos mestres na versificación fundamentada en aliteración e a rima (dous ou tres versos sucesivos acabados na mesma sílaba). A maior parte das obras son [[oda]]s heroicas ou lais, cantan as proezas guerreiras e a xenerosidade de [[Urien Rheged|Urien de Rheged]] (reino situado entre as actuais [[Wigtown]] e [[Kirkcudbright]], na actual [[Escocia]]), e choraban a morte do seu fillo [[Owain mab Urien|Owain]]. O ''Llyfr Aneirin'', composto por un poeta que viviu entre o 510 e o 570, contén o poema [[Y Gododdin]], de 900 versos e con interpolacións de épocas posteriores; foi composto en [[Lingua cúmbrica|cúmbrico]], dialecto británico próximo ao galés, e conmemoraba a expedición por unha parte de 300 guerreiros comandados por [[Mynyddawg Mwynfawr]] de ''Caereidyn'' (onda a actual Edimburgo, Escocia), para capturar a fortaleza romana de ''Cataractonium'' ou ''Catraeth'' (hoxe Catterick, Yorkshire) aos saxóns do reino de ''Deira''. Trátase de poesía heroica con linguaxe directa e sinxela, de expresión vigorosa e coa rima interna de correspondencia consonántica, chamada ''[[cynghanedd]]''. Tamén o consideran compositor algúns anos máis tarde do poema &quot;[[Eglinion ac Misseld]]&quot;. No referente a Taliesin, escribiu en xénero heroico a Oda a [[Cynan Garwyn]] de [[reino de Powys|Powys]].

{{Y cynfeirdd}}

=== Canu'r Bwlch ===
Dos séculos VIII ao X consérvanse poucos poemas soltos de autores como [[Morfran (bardo)|Morfran]], [[Meugan]], [[Arofan]], bardo de [[Selyf ap Cynan]], e [[Afan Ferddig]], bardo de [[Cadwallon ap Cadfan]], morto o [[613]] en [[Hexham]] loitando contra [[Oswald de Bernicia|Oswald]] de [[Bernicia]], e autor de ''Moliant Cadwallon'' (Eloxio a Cadwallon), aínda que outros estudosos o atribúen a [[Cynddylan ap Cyndrwyn]] (s. VII). Tamén é importante a obra anónima ''Edmyg Dinbych'' (Elexía a Denbigh), do século IX.

Como autor máis coñecido daquela época ou cronista cómpre destacar a [[Gildas mab Kaw]]. Compuxo en [[Lingua latina|latín]] ''[[De Excidio Britannie]]'' (talvez data do 540), onde describe as pelexas entre [[pictos]], [[saxóns]] e romanos, e aparece a frase ''Arturi regis totius maioris Britannie'', primeira referencia á figura lendaria do [[rei Artur]].

[[Ficheiro:Book.of.Taliesin.facsimile.png|miniatura|[[Facsímile]] dunha páxina do ''[[Llyfr Taliesin]]'']]
Tamén destacaron como obras máis tardías o ''[[Armes Prydein]]'' (''A gran profecía de Britania'', [[940]]) de cariz épico, onde vaticina a unión dos galeses cos británicos do Norte, Cornualles, [[Illa de Irlanda|Irlanda]] e [[Armórica]] para opórense ao rei saxón [[Aethelstan de Inglaterra|Aethelstan]] de [[Wessex]]; a ''Kanu y gwint'' (Canción do vento, s.X-XI); ''[[Hanes Taliesin]]'' (''Historia de Taliesin''), similar ao Armes…, pero contén o famoso diálogo entre Myrddin (Merlín) e Taliesin; e ''[[Brut y Tywysogion]]'' (Crónica dos Príncipes), grande crónica de Gales, recollida posteriormente polos monxes do [[Císter]]. Estas obras serían consideradas os máis importantes en galés do período, e influíron na obra de cronistas posteriores como [[Geoffrey de Monmouth]], [[Gautier Map]] e [[Giraldus Cambrensis|Gerard Le Cambrien]], compiladores do [[Ciclo Artúrico|ciclo artúrico]] en latín ou francés na corte de [[Henrique II de Inglaterra]].

As poesías de [[Llywarch Hen]] (s. VI) chegáronnos por dúas sagas dun xograr de [[Powys]] do século IX sobre Llywarch e Heledd, irmá de [[Cynddylan ap Cyndrwyn]], coa métrica ''englyn'' embelecida pola aliteración. Describe as loitas entre os reinos de Powys e [[Mercia]], na que Llywarch perdeu 24 fillos. Ambas as dúas son figuras dolorosas (''diriad'') por un destino desafortunado (''dedwydd'') e choran o orgullo perdido (''traha''). Outros fragmentos atopados da época son:

* Os diálogos de Artus e Glewliuyd Mishtygrasp, entre Taliesin e Unach, e entre [[Gwyn ap Nudd]] e [[Gwyddneu Garanhir]].
* O monólogo de Ysgolan.
* Tristan ac Essyllt, o futuro Tristán e Iseo.

Todas elas recollidas no ''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]'' (Libro Negro de Caerfyrddin). Tamén destacan os mitos de [[Myrddin Wyllt]] (Merlín o salvaxe), o salvaxe do bosque quen toleou ao ver unha batalla, o cal o fará profeta. 
En definitiva do período prenormando, entraron tamén en temas bíblicos ou lendas estranxeiras, como os de [[Hércules (mitoloxía)|Hércules]], [[Alexandre Magno|Alexandre]] ou o irlandés [[Corroín Mac Dairi]]. Tamén se recolleron moitas sobre Avalon, o antigo Edén dos celtas, cuxo nome pode provir do galés ''Ynys Afalon'' (Illa das Mazás) ou ben de ''Affallach'' (O reino dos mortos). Tamén se cre que no século VI se celebrou a primeira ''[[Eistedfodd]]'', festival de música e poesía, talvez reunido en [[Conway]] por [[Maelgwn]], pero non está datada con certeza ata o [[século IX]].

{{canu'r bwlch}}

== Os ''[[Gogynfeirdd]]'' ==
Este período levará do [[1100]] ao [[1350]] aproximadamente, e tamén foi chamado ''dos [[bardos dos príncipes]]'' (''beirdd y Tywysogion'' en galés). A consolidación do reino de [[reino de Gwynedd|Gwynedd]] permitiu unha evolución literaria en galés. Os bardos dividíanse en graos segundo a aprendizaxe que seguiran. O máis alto, ou ''[[pencerdd]]'' (cabeza de canción), cantaba na corte as proezas do seu señor, dos santos e de deus, e tiña prohibido cantar o amor ou a natureza. O ''[[bardd teulu]]'' cantaba á familia do señor, e podía cantar o amor, a natureza e as mulleres. O máis baixo, o ''[[cerddorion]]'' (trobador) dedicábase á poesía obscena e satírica, así como ás historias orais ''[[cyfarwyddyd]]'', desenvolvidas e recollidas posteriormente nos ''[[Mabinogion]]''.

Esta graduación baseada no ensino persistiu, e durante o reinado de [[Henrique IV de Inglaterra]], a Eistedfodd ou Trono dos Bardos daba certificados e encargábase que os poetas dos chanzos máis baixos non caesen na mendicidade. Porén, iso provocou tamén un conservadorismo lingüístico e literario, porque o arcaísmo era considerada de bo gusto. Os bardos, asemade, adoitaban pertencer á mesma familia, como o caso de [[Meilyr Brydydd]], o seu fillo [[Gwalchmai ap Meilyr]] e o seu neto [[Meilyr ap Gwalchmai]], todos eles na corte de Gwynedd en [[Aberffraw]].

Os principais poetas do período serían [[Gwalchmai ap Meilyr|Gwalchmai]] (fl. [[1130]]-[[1180]]) autor da canción de primavera ''Gorhoffedd'' (Vangloria) e da sátira contra os monxes ''Kynddelw''; o seu fillo Meilyr ap Gwalchmai, autor de ''Arwyraim Owain'' (Exaltación de Owain, 1137); [[Cynddelw Brydydd Mawr]] &quot;O gran poeta&quot;, fl. 1155-1200) da corte de Powys; [[Owain Cyfeiliog]] (1140-1197) poeta e príncipe de Powys, autor de ''Hirlas Owain'' (O corno bebedor gris de Owain); [[Hywel ab Owain Gwynedd|Hywel ab Owain]] (morto o [[1170]]), príncipe de [[Gwynedd]], cantor do amor do país, cos xéneros ''[[marwnad]]'' (elexía) e ''[[moliant]]'' (eloxio); e [[Gruffudd ab yr Ynad Coch]] &quot;Fillo da Xustiza Vermella&quot;), quen escribiu en [[1282]] uns ''Marwnadau'' á morte do rei [[Llywelyn ap Gruffydd|Llywelyn ap Gruffudd]].

Tamén destacou o xénero ''[[marwysgafn]]'' (Canción no leito de morte), de cariz relixioso, onde se confesan os pecados pola proximidade da morte, e outras proezas dos santos. Os últimos poetas, con todo, inclináronse polas novas rimas, como as ''[[awdl]]au''. Os máis famosos serían [[Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd]] (fl. [[1352]]-[[1382]]), [[Gruffydd ap Dafydd ap Tudur]] (fl. [[1380]]), [[Casnodyn]] (fl. [[1320]]-[[1340]]) e outros.
{{Bardos dos Príncipes}}
No referente á prosa profana, no [[século IX]] apareceron na igrexa de [[San Teilo]] as primeiras glosas de tradución latina ao galés, e do [[século X]] data o fragmento chamado ''Computus'', parte dun libro de [[astronomía]] con moitos latinismos. Tamén data do [[1200]] unha nova versión en galés das leis de [[Hywel Dda]], no [[Libro Negro de Chirck]]. Os textos históricos eran recollidos polos ''[[cyfarwydd]]iaid'', moi influídos polos bardos, quen recitaban tamén contos orais mesturando [[folclore]], [[Heroe|heroísmo]], [[mitoloxía]] e feitos históricos. Os máis importantes deles foron os Mabinogion, recollidos no ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' (Libro Branco de Rydderch) e no ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' (Libro Vermello de Hergest), e conteñen once historias como ''[[As catro pólas de Mabinogi]]'', ''[[Culhwch ac Olwen]]'' ([[1100]]), ''[[O soño de Rhonabwy]]'' (s. [[Século XIII|XIII]]), ''[[Owain ac Luned]]'', ''[[Geraint ac Enid]]'', ''[[Peredur fab Efrawg]]'', ''[[Branwen uerch Lyr]]'', ''[[Math fab Mathonwy]], [[Lludd ac Llevelys]]'' e ''[[O soño de Macsen]]'', todas elas de cariz cabaleiresco e mostran as loitas entre os señores, matrimonios e vinganzas. Tamén contén as ''Avellanau'' (Poema das maceiras, s.XIII), dedicado a [[Merlín]].

De moitas destas historias evolucionaría posteriormente o ciclo artúrico. Tamén se traduciron ao galés numerosas obras latinas, como ''[[Delw y Byd]]'' (''Imago mundi'') de [[Honorio Augustoduniense]], a ''[[Gwelediagaeth Bawl Abostol]]'' (Visión do [[Paulo de Tarso|apóstolo Paulo]]), a tradución de [[Epicteto]] de [[Hierápolis]] ''[[Ystoria Adrian ac Ipotis]]'', a ''[[Cynghoreu Catwn]]'' (''[[Disticha Catonis]]'') de [[Dionisio Catón]], [[Y Bibyl Ynghymraec]] (''Promptuarium Bibliae''), a ''[[Hystoria Gryddyd ap Cynan]]'', a ''[[Ystoria Brenhined y Brytanyeit]]'', tradución da ''[[Historia Regum Brittaniae]]'' ([[1136]]) de [[Geoffrey de Monmouth]], que serviu de base histórica ao mito artúrico, ''[[Ystoriaeu Seint Greal]]'' (O [[santo Graal]]) e ''[[Saith Doethion Rufein]]'' (Historia de [[Perceval]]). Tamén se atoparon versións do ''[[Cantar de Roldán]]'' e de diversos libros de leis.

== Os bardos dos nobres ou ''[[cywyddwyr]]'' ==
O período do [[1350]] ao [[1450]], con todo, é o considerado como á Idade de ouro dos ''[[cywydd]]au''. Despois da conquista anglonormanda, aínda eran importantes nas cortes de [[Reino de Gwynedd|Gwynedd]] e [[Reino de Powys|Powys]] os ''uchelwyr'' (aristócratas), quen subvencionaban os bardos, a pesar de que minguaría o prestixio tanto dos ''pencerdd'' como do ''bardd teulu''. Ademais, no sur morreu a vella canción e só se mantería a tradición oral. O gran poeta desta época foi [[Dafydd ap Gwilym]] ([[1340]]-[[1370]]), autor dunha poesía descritiva dos costumes da época e considerada como contemporánea de [[Geoffrey Chaucer]]. Tamén compuxo 101 poemas dedicados á loura Morudd, con forte influencia provenzal. Considérano discípulo de [[Llywelyn]] e [[Ifon Hael]], e destacou en descartar os vellos arcaísmos e adoptar novas formas como o ''cywydd'' e a ''[[traethawdl]]'' (copla de sete sílabas), así como o ''[[llatai]]'' ou mensaxe amorosa inventada por [[Llywarch ap Llywelyn]] (''Prydydd y Moch'', [[1173]]-[[1220]]), e o ''[[dyfaliad]]'' ou poema descritivo.

Outros poetas contemporáneos seus serían [[Gruffudd ab Adda ap Dafydd]] (morto o [[1344]]), [[Iolo Goch]] ([[1320]]-[[1398]]), [[Llywelyn Goch Ap Meurig Hen]] (fl. [[1360]]-[[1390]]), coa elexía ''Marwnad Lleucu Llwyd'', [[Gruffudd Llwyd ap Dafydd]] (fl. [[1380]]-[[1410]]), poeta oficial de [[Owain Glyndŵr]], [[Rhys Goch Eryri]] ([[1365]]-[[1448]]), [[Llywelyn ab y Moel]] (morto o [[1440]]), e sobre todo [[Siôn Cent]] (morto o [[1430]]), quen compuxo numerosos ''[[cywyddau brud]]'' (Cancións semipoéticas) e ''cywyddau'r Byd'' (Loas aos vellos tempos).

Posteriormente, apareceron algúns autores de calidade inferior, como [[Dafydd Nanmor]] ([[1420]]-[[1490]]), [[Lewis Glyn Cothi|Llywelyn y Glyn]] ([[1447]]-[[1486]]) e [[Guto'r Glyn]] (fl. [[1440]]-[[1493]]). Outros mostraron certa conciencia nacional, como [[Maredudd ap Rhys]] (fl. [[1430]]-[[1450]]), [[Hywel Swrdwal]] (fl. [[1430]]-[[1460]]), [[Tudur Penllyn]] (fl. [[1470]]), [[Dafydd Llwyd ap Llywelyn]] ([[1420]]-[[1500]]) e [[Hywel Cilan]] ([[1435]]-[[1470]]).

{{Bardos dos Nobres}}

== Séculos XVI e XVII ==
Os sacerdotes preocupados pola lingua converteron e galés nun idioma literario moderno, e crearon tamén unha lingua standard. Durante o período do 1450 ao 1650 os ''cywyddau'' acadaron unha nova Idade de Ouro, con poetas como [[Dafydd ab Edmwnd]] (fl. 1449-1500), discípulo de [[Maredudd ap Rhys]], e que o 1451-1453 fixo arranxos de [[arpa]] e voz para competicións poéticas. Conseguiu que a ''Eistedfodd'' tradicional de [[Caerfyrddin]] cambiase a métrica tradicional, e seguido polo seu sobriño [[Tudur Aled]] (morto o 1526) e por [[Gutun Owain]] (fl. 1460-1500) reuniron un o 1523 en Caerwys (Y Fflynt), que se repetiría o 1568, moi ligado, con todo, ao sistema bárdico antigo.

Tamén conseguiron da raíña [[Isabel I de Inglaterra]] a creación dunha Comisión de Vinte Nobres do Norte de Gales para redimir a Orde Bárdica dos poetas &quot;indesexábeis&quot; que daban mala fama á poesía galesa en xeral. Así, o [[20 de maio]] do [[1594]] doce deles convocaron unha Eistedfodd, pero non existe proba documental ningunha de que se celebrase.

Porén, na reforma protestante, o feito de que os [[Tudor]] fomentasen o [[lingua inglesa|inglés]], e que os nobres galeses se establecesen na corte de [[Londres]], destruíron a cultura antiga e os seus vínculos coa lingua. Aínda así, se iniciaría unha nova tradición popular na poesía galesa, comezada coa obra de [[Rhys Prichard]] (1579-1644) de Llanymddyfri, autor de ''Cannwyll y Cymry'' (A bufarda dos galeses, 1646) onde utiliza a métrica inglesa, e as súas ''Penillion telyn'' ([[1676]]), composicións para recitar con arpa.

Os últimos bardos serían [[Sion Tudur]] (morto o 1602), quen satirizou a aristocracia, [[Edmwnd Prys]] (1544-1623), decano de [[Meirionnydd]], e [[Wiliam Cynwal]] (morto o 1588), [[William Llŷn]] (1535-1580), [[Siôn Phylip]] (1544-1620) e [[Simwnt Fychan]] (morto en [[1606]]). Pero contra o 1550 iniciaríase a prosa moderna en galés, conforme as normas do [[renacemento]] e a reforma [[protestante]], cun vocabulario enriquecido por neoloxismos.

No referente ás obras inspiradas na reforma protestante, podemos destacar: 
* ''[[Yn y llyvyr hwnn]]'' (Neste libro, 1547), o primeiro libro impreso en galés, con extractos das escrituras. 
* ''[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]]'', tamén do 1547, colección de proverbios de [[William Salisbury]] (1520-1584), tamén tradutor do [[Antigo Testamento]] e pioneiro da nova lingua.
* o [[Welsh Prayer Book]], composto o 1567 por Salisbury e Richard Davies (1501-1581), bispo de St Daffyd.
* [[Y Bibl Ynghymraec]] (A Biblia en galés, 1588), composta nunha linguaxe modernizada por [[William Morgan]] (1545-1604), bispo de Saint Asaph, coa axuda de Edmwnd Prys; volveríase a publicar o 1620 baixo a supervisión do novo bispo John Davies (1567-1644) e Richard Parry (1560-1623), e así o galés tornarase o idioma oficial da relixión e fará posíbel a alfabetización popular nas escolas dominicais.
* ''Deffyniad ffydd Eglwys Lloegr'', tradución da ''Apologia Ecclesiae Anglicanae'' de [[Miles Coverdale]], feita o 1595 por [[Morris Kyffin]] (1565-1598).
* ''Perl mewn adfyd'' (A máis bonita perla espiritual, 1595) tradución da obra de igual título de [[Arthur Kent]], feita por [[Huw Lewys]] (1562-1634).
* ''Homiliau'' (Homilías, 1606) de [[Edward James]] (1569-1610).
* ''Llwybr Hyffordd'' (O camiño do home sinxelo, 1630) de [[Robert Llwyd]] (1564-1655).
* Yr Ymarfer o Dduwioldeb (Práctica da piedade, 1630), tradución da obra de [[Lewis Bayly]], feita por [[Rowland Vaughan]] (1590-1667).
* ''Llyfr y Resolution'' (Directorio cristián, 1632) de [[John Davis (Mallwyd)|John Davies]] (1567-1644).
* Unha crónica da creación ata o 1552, composta por [[Elis Gruffydd]].

Pola súa banda, os [[catolicismo|católicos]] romanos atacaron o [[anglicanismo]] como algo importado de [[Inglaterra]], e chamaron tamén a preservar a antiga relixión. Entre a literatura católica pódese destacar:
* O ''[[Dosparth Byrr]]'', primeira gramática impresa.
* ''[[Y Drych Cristianogawl]]'' (Devocionario cristián, 1585) compostas por [[Gruffydd Robert]] (1522-1610).
* A ''[[Lanter Gristnogawl]]'' (Lanterna cristiá) de [[Robert Gwyn]].
* ''Theater du mond'', traducido do francés o 1615 por [[Rhosier Smyth]] (1541-1625).
* ''[[Athrawaeth gristnogawl]]'' (1568) de [[Morys Clynnog]] (1525-1581).
* ''[[Eglurhad Helaethlawn o'r Athrawiaeth Gristnogawl]]'', composta o 1618, tradución dun catecismo italiano.

Este renacemento tamén propiciou a aparición das primeiras gramáticas galesas con criterio científico, aínda que mantiñan fortes influencias bárdicas, como:
* ''[[Cambrobrytannicae Cymraecaeve Linguae Institutiones et Rudimenta]]'' (1592) de [[Siôn Dafydd Rhys]] (1534-1609).
* ''[[Antiquae linguae britannicae rudimenta]]'' (1621) de [[John Davies (Mallwyd)|John Davies]].
* ''Dictionarium duplex'' (1632) baseado en traballos de latín ao galés de [[Thomas Wiliems o Drefriw]] (1550-1622).

Coa chegada do [[puritanismo]], paradoxalmente, chegou tamén un importante estalido da literatura en lingua galesa do século XVII. Os principais autores do período serían:
* [[Moses Williams]] (1685-1742), tradutor de manuscritos antigos. 
* [[Morgan Llwyd]] (1619-1659), un dos máis importantes do período, influído tanto polos [[cuáquero]]s como polo [[misticismo|místico]] alemán [[Jakob Boehme]], compuxo o ''[[Llyfr y tri aderyn]]'' (O libro dos tres paxaros, 1653), disquisición sobre a liberdade relixiosa, e o ''[[Llythur ir Cymru cariadus]]'' (Carta ao querido Gales, 1653).
* [[Charles Edwards]] (1628-1691) coa escolma de cánticos ao estilo antigo ''Ffydd ddiffuant: sef hanes y ffydd Gristianogol|Hanes y ffydd ddiffuant'' (1667).
* [[Edward Samuel]] (1674-1748) coa moralista ''Holl ddyledswydd dyn'' (Todos os deberes do home, 1718).
* [[Gruffydd Jones (Llanddowror)]] (1683-1761), considerado un dos pais da educación popular en galés.
* [[Theophilus Evans]] (1693-1767) autor de ''Drych y prif oesoedd'' (Visión da Idade primitiva, 1716), escolma de mitos históricos galeses, traballo imitado por [[Lewis Morris]] en ''Tlysau yr Hen Oesoedd'' (Xoias da Idade Primitiva, 1717).
* [[Ellis Wynne]] (1579-1644), considerado o maior prosista galés do período, con ''Rheol buchedd sanctaidd'' (Tradución da &quot;vida Sagrada&quot; de Taylor, 1701) e ''Gweledigaethau'r bardd cwsc'' (Tradución dos &quot;soños&quot; de [[Francisco de Quevedo]], 1703).

== Século XVIII: restablecemento da ''Eisteddfod'' ==
[[Ficheiro:Iolo Morganwg.jpg|miniatura|160px|dereita|Retrato de Edward Williams, que escribiu co pseudónimo de Iolo Morganwg]]
O século XVIII comezou con poetas que seguían os metros e temática do anterior período, como [[William Phylip]] (morto o 1669), [[Huw Morys (Pontymeibion)]] (1622-1709), quen deixou de utilizar o verso libre e se decantou polo verso con cadencia silábica, e [[Lewis Morris]] (Llywelyn Ddu o Fôn) (1701-1765) autor de numerosas composicións para arpa, ''Penillion telyn''.

A pegada do [[metodismo]], con todo, notouse pronto na cultura galesa. O 1751 fundaríase en Londres a [[Cymdeithas y Cymmrodorion]] ou ''Sociedade dos Cymmrodorion'', promovida polos membros da comunidade galesa de Londres, [[William Wynn]] (1709-1760), [[Edward Richard]] (1714-1777) e [[Evan Evans (Ieuan Fardd)]] (1731-1788), para traducir as obras dos bardos galeses, e se caracterizou polo [[neobardismo]], o [[neodruidismo]] e a revalorización do pasado céltico. O 1771 esta sociedade pasou a chamarse ''Cymdeithas Gwyneddigion'', e desde o 1789 se dedicou a promover a recuperación dos festivais bárdicos, as ''Eisteddfodau'', con concursos de poesías onde se reproducían os antigos metros. Un dos máis asiduos foi o gran poeta galés [[Goronwy Owen]] (1723-1769), inspirado en Lewis Morris e os clasicistas ingleses, quen reintroduciu na literatura galesa as poesías ''awdl'' e ''cywydd'', creando escola. Con todo, como tiña un talante aventureiro, emigrou a América (como moitos dos seus compatriotas) e morreu en Virxinia.

Polo setembro do 1789 reuniuse en Bala unha renovada ''Eisteddfod'', patrocinado por Thomas Jones de Corwen, quen apelou ao patrocinio da ''Gwyneddigion'' para que saíse adiante. Así, o seguinte celebraríase o 1790 en Saint Asaph, e decidiuse que se celebrase a primeira semana de agosto seguindo un cerimonial druídico inventado por Edward Williams - [[Iolo Morgannwg]] (1747-1826), poeta romántico que tomou como modelo de lingua a ''Welsh grammar'' (1728) composta por [[Siôn Rhydderch]]. A ''Eisteddfod'' reuníase baixo os auspicios da ''[[Gorsedd Beirdd Ynys Prydain]]'' (Trono dos Bardos da Illa de Britania), organización que se encargaba do patrocinio e respondía ao lema ''Y gwir yn eryn y byd'' (A verdade por riba de todo). Despois de que se reuniren en [[Llanrwst]] (1791) e [[Dinbych]] (1792), decídese definitivamente que se reúnen unha vez ao ano, así como un festival de danza folclórica en [[Llangollen]], no val de Dyfrdwy.

Despois do éxito do que se celebrou en [[Caerfyrddin]] o [[1819]], tornarase a maior exhibición de folclore galés, mestura de festival, acontecemento patriótico e recital de cancións e de poesía (recitar e compoñer) con acompañamento de arpa, cantos, bailes e cerimonias druídicas. Foi a primeira mostra de mantemento da independencia nacional, pero asemade desenvolveu algúns novos xéneros como a ''[[awdl]]'' (oda) grazas a poetas como [[Twm o’r Nant]], [[Dafydd Ddu Eryri]] e [[Gwallter Mechain]]. E o seu exemplo esporeará a celebración de festivais similares non só no resto do mundo celta ([[Bretaña]], [[Cornualles]]), senón tamén no [[Mundo de fala románica|mundo latino]] ([[Occitania]], [[Cataluña]] e [[Galicia]], e o [[País Vasco]] vinculado a el).

Desde o 1819 a ''Eisteddfod'' será patrocinada pola Sociedade dos ''Cymmrodorion'', agora con sede en [[Dyfed]], que integraría definitivamente a ''Gorsedd'' como tribunal, a un tempo que os nobres e ricos iniciaban tamén o seu mecenado. Desde o que se celebrou en [[Llangollen]] o 1858, comezou a tomar un talante [[nacionalismo galés|nacionalista]] e reivindicativo, e desde o de Dinbych o 1860 decidiuse que se celebrase alternativamente cada ano nunha cidade do Norte de Gales e nunha cidade do Sur. Finalmente, o 1880 toma o nome de [[National Eisteddfod Association]].

Grazas a estas celebracións, creouse unha nova escola literaria, con autores como [[Dewi Wyn o Eifion]] (1784-1841), [[Dafydd Ddu Eryri]] (1759 -1822), mestre e gramático autor de ''awdlau'', e [[Ebenezer Thomas (Eben Fardd)]] (1802-1863). Pero con eles a poesía clásica decaeu definitivamente. Formouse unha nova xeración de versificadores libres influídos polo metodismo, así como a idea da ''[[cynghanedd]]'' ou solicitude de preservación da cultura galesa, que aos poucos será levada á práctica no terreo político. Os principais autores serían:
* [[William Williams (Pantycelyn)]] (1717-1791) autor das escolmas de himnos ''Caniadau y rhai sydd ar y Môr o Wydr'' (Cancións dos que están no Mar de Vidro).
* [[Ann Griffiths]] (1776-1805) autora de himnos relixiosos e poesía popular.
os poetas metodistas:
* [[Dafydd Jones (Caeo)]], (1711-1777) tradutor de himnos metodistas de [[Isaas Watts]].
* [[Morgan Rhys]] (1716-1779).
* [[David William (Llandeilo Fach)]] (1720-1794).
* [[Peter Jones (Peter Fardd)]] (1775-1845).
* [[David Charles]] (1762-1834).
* [[John Blackwell (Alun)]] (1797-1840), pai da lírica moderna galesa con ''Can Gwraig y Pysgotwr'' (A canción da muller do mariñeiro).
* [[Ieuan Glan Geirionydd]] (Evan Evans, 1795-1855).
* [[Twm o’r Nant]] (1739-1810), poeta, xograr e bardo.
* [[John Jones (Jac Glan-y-Gors)]] (1766-1821), autor satírico influído por [[Thomas Paine]] e polos franceses, autor de ''Dic Siôn Dafydd'' (1803), sátira sobre os galeses que non falan o seu idioma, e ''Sessiwn yng Nghymru'', poesía sobre o uso do galés e do inglés no país de Gales. Por outra banda, o 1792 os irmáns Owen e William Jones fixeron edicións dos clásicos galeses.

== Século XIX ==
[[Ficheiro:John Blackwell.jpg|miniatura|dereita|200px|John Blackwell.]]
Durante a primeira metade do século XIX produciuse un forte desenvolvemento cultural en lingua galesa. O 1814 editaríase en [[Abertawe]] a revista semanal en galés [[Seren Gomer]] (Estrela de Gomer, baixo os auspicios da igrexa non conformista por [[Joseph Harris (Gomer)]], e manterase como mensual ata o 1920. Sobre o 1866 editábanse en galés uns 120.000 exemplares en diversos semanais e mensuais, a pesar de que os burgueses promovían cada vez máis o uso unicamente do inglés na vida pública.

Dúas figuras bastantes importantes do período serían [[Thomas Price (Carnhuanawc)]] (1787-1848), capelán de Cwm Du, quen colaborou co bretón [[Jean-François-Marie Le Gonidec]] na elaboración do seu dicionario, o 1820 fundou unha escola totalmente en galés e o 1838 organizou unha recepción aos poetas bretóns na ''Eisteddfod'' galesa; tamén foi autor do tratado histórico [[Hanes Cymru a chenedl y Cymry]] (Historia de Gales e da nación galesa, 1836-1842), de cariz bastante nacionalista. E [[William Owen Pughe (Idrison)]] (1759-1835), fundador do diario pola lingua [[Y Greal]] e autor dun importante ''Geriadur cenhedlaethol Cymraeg ac Saesnog'' (Dicionario inglés galés-inglés, 1803, reeditado o 1832), e doutros como a ''Cadwediogaeth yr iaith gymraeg'' (Gramática da lingua galesa, 1808). Tamén destacaron [[John Robert Pryse (Golydddan)]] (1840-1862), fillo de [[Robert John Pryse]] (1807-1889), autor dunha ''Hanes Llenyddiaeth Gymreig'' (Historia da literatura galesa).

O movemento galés recibiu un forte impulso cando o 1843 o metodista [[Thomas Gee]] (1815-1898) fundou á revista [[Y Faner]] (A bandeira), a máis antiga que aínda se publica en galés, desde onde comezaron as reivindicacións de autogoberno a un tempo que facía novas edicións dos ''[[Mabinogion]]'' e das ''Henchwedlau'' (Vellas historias). Desde o 1854, ademais, Gee promoveu ''[[Y Gwyddoniadur Cymreig]]'' (A Enciclopedia Galesa), que non só foi unha publicación, senón tamén un movemento no que se ampararon a maior parte de autores en lingua galesa daquel momento. O 1876 patrocinaría a fundación da [[Eisteddfod Nacional de Gales|''Eisteddfod Genedlaethol'']] para organizar os concursos poéticos, e o 1879 publicaron por encargo da Enciclopedia Galesa a ''Hanes y Brytaniaid a'r Cymry'' (Historia dos Británicos e dos Galeses). 
[[Ficheiro:William Roos - Talhaiarn (1864).jpg|miniatura|dereita|John Jones, cuxo nome bárdico era Talhaiarn.]]
Entre eles destacarían autores como:
* [[Owen Wynne Johns (Glasynys)]] (1828-1870) e o grupo bohemio formado por:
* [[John Jones (Talhaiarn)]] (1810-1869).
* [[Richard Davies (Mynyddog)]] (1833-1877) e
* [[John Ceiriog Hughes (Ceiriog)]] (1832-1887), autor dos poemas ''Dafydd y Garreg Wen'' (David da Rocha Branca).

Tamén serían importantes [[William Thomas (Islwyn)]] (1832-1878), autor do poema ''Y storm'' (A tormenta).
* [[M. Lloys Philips]], autor dunha ''Llewiadur yr iaith seisonig'' (Gramática anglogalesa, 1856).
* [[Robert Williams (Trebor Mai)]], coa escolma ''Gwaith Barddonol Prif Englyniwr Cymru'' (Obras dos principais bardos da literatura galesa, 1883).
* [[John Phillips (Tegidon)]] (1810-1877) e 
* o poeta e músico [[Evan James]] (1809-1879), quen o 1856 compoñería o himno nacional galés ''[[Hen wlad fy Nhadau]]'' (A terra dos meus pais).

Tamén serían importantes as revistas e os críticos literarios. Durante estes anos destacaron a culta ''[[Y Traethodydd]]'' (O Ensaísta) e a popular ''[[Geiniogweth]]'', ámbalas dúas fundadas polos críticos literarios [[William Rees (Gwilym Hiraethog)]] (1802-1883), autor de ''Aelwyd F'ewythr Robert'' (O fogar do tío Robert, 1852); [[Samuel Roberts]] (1800-1885), tamén ensaísta e [[Lewis Edwards]] (1809-1887).

== Século XX ==
Entre finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX]] destacaron algúns autores bastantes ligados ao desenvolvemento da nova [[Universidade de Gales]]. Trátase de:
* [[Daniel Owen]] (1836-1895), considerado o [[Charles Dickens]] galés, redactor do diario ''[[Yr Amserau]]'' (''Os tempos'') e autor de novelas como ''Hunangofiant Rhys Lewis'' (Autobiografía de Rhys Lewis, 1885), ''Y siswrn'' (As tesoiras, 1888), ''Enoc Huws'' (1891) e ''Gwen Tomos'' (1894).
* [[Owen Morgan Edwards]] (1858-1920), inspirador do novo movemento que fará do galés unha lingua con identidade literaria.
* [[John Morris-Jones]] (1864-1929) profesor de lingua galesa en [[Bangor, Gales|Bangor]], autor de ''Cerdd Dafod'' ''Arte poética'', 1929), ''Orgraff yr Iaith Gymraeg'' (Ortografía da lingua galesa, 1928) e ''Welsh syntax'' (1931).
* [[Thomas Rees]] (1869-1926), profesor de teoloxía e
* o poeta [[Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan)]] (1851-1906). 
* [[Howell Elvet Lewis (Elfed)]] (1860-1953) comporía o poema ''Cofian Gwlad'' (Recordarei o meu país), considerado o segundo himno nacional galés. 
* [[Robert Roberts (Silyn)]] (1871-1930) tamén estudou en Bangor.

Do 1922 ao 1951 editouse a revista literaria ''[[Y Llenor]]'' (O literato), completada co diario ''[[Barddas]]'' (Bardismo) e con ''[[Ysgrifau Beirniadol]]'' (Ensaios críticos). Destacarían como autores:
* [[William John Gruffydd]] (1881-1954).
* o poeta e tradutor [[Thomas Gwynn Jones]] (1871-1949) co [[Fausto (Goethe)|Fausto]] de [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] (1922), o [[Macbeth]] de [[William Shakespeare]] (1943).
* o poeta [[Robert Williams Parry]] (1884-1956), que popularizou o ''[[englyn]]'', cuarteto de trinta sílabas.
* [[David James Jones (Gwenallt)]] (1899-1968) con poesías marxistas e revolucionarias como ''Y Mynach'' (O monxe, 1926) ou ''Gwreiddiau'' (Raíces, 1959).
* a novelista [[Kate Roberts]] (1891-1985), influída por [[Anton Chekhov]].
* [[Euros Bowen]] (1904 -1988) con 11 volumes de edicións de clásicos galeses.
* [[Edward Tegla Davies]] (1880-1967).
* [[Saunders Lewis]] (1893-1985) político e ensaísta.
* [[Hedd Wyn|Ellis Humphrey Evans (Hedd Wyn)]], poeta [[Morto en combate|morto na fronte]] o 1917, coa escolma ''Cerddi'r bugail'' (Poemas pastorís, 1918).
* [[David Emrys Evans]] (1891-1966).

Outros autores destacados serían:
* o ensaísta [[Thomas Herbert Parry-Williams]] (1887-1975).
* [[D.J. Williams (D.J.)]] (1885-1970), inclúe a triloxía ''Storiau'r Tir'' (Historias da terra) que foi publicada como ''Y Gaseg Ddu'' (A egua negra) o 1970, pero as outras dúas serían publicadas o 1934, ''Hen Dŷ Ffarm'' (A vella granxa) e ''Hen Wynebau'' (Caras vellas).
* [[Iorwerth Peate]] (1901 -1982).
* [[Waldo Williams]] (1904 -1971).
* [[John Gwilym Jones, dramaturgo]] (1904-1988), mestre que viviu catro anos en Londres e volveu a Gales.
* [[William Morris]] (1889-1979).
* [[William Evans (Wil Ifan)]] (1883-1968).
* [[Albert Evans-Jones Cynan]] (1895-1970).
* [[Pennar Davies]] (1911-1996).
* [[John Gwyn Griffiths]] (1911-2004).
* [[Alun Llywelyn-Williams]] (1913-1988).
* [[Robert Maynard Jones (Bobi Jones)]] (1929-).
* [[Gwyn Thomas]] (1936-).
* [[Caradog Prichard]] (1904-1980).
* [[Isaac Daniel Hooson]] (1880-1948).
* [[John Lloyd-Jones]] (1885-1956).
* [[Dewi Emrys James]] (1881-1952) e
* [[Thomas I. Nicholas]] (1903-).

Das etapas posteriores tamén haberá que destacar autores como:
* [[Thomas Rowland Hughes]] (1903-1949).
* [[Richard Hughes Williams (Dic Tryfan)]] (1878-1919).
* [[Islwyn Ffowc Elis]] (1924-2004) gañador o 1951 da medalla de ouro na ''Eistedfodd'' pola escolma de ensaios ''[[Cyn Oeri'r Gwaed]]'' (Antes que arrefríe o sangue).
* [[Robert Thomas Jenkins]] (1881-1969) coa novela histórica ''[[Orinda]]'' (1943).
* [[Huw Lloyd Edwards]] (1916-1975).
* [[Ffransis George Payne]] (1900-1992).
* [[John Owen Williams (Pedrog)]] (1853-1932).
* [[Aneirin Talfan Davies (Aneurin ap Talfan)]].
* [[John Lloyd Williams]] (1854-1945).
* [[Islwyn Williams]] (1903-1957).
* e sobre todo a grande novelista [[Marion Eames]] (1921-2007), autora de obras ambientadas nos cuáqueros galeses de EE. UU., como ''[[Y staffel Ddirgel]]'' (A cámara secreta, 1969) e ''[[Y Rhandir Mwyn]]'' (O doce país, 1970).
* [[Thomas Glynne Davis]] (1926-1988) foi aclamado na ''Eisteddfod'' do 1951 co poema ''Adfeilion'' (Decaemento).
* [[William Leslie Richards]] (1916-1989) compuxo ''Cysgod y Cryman'' (A sombra da fouce, 1953).
* [[James Kitchener Davis]] compuxo un monólogo en verso libre ''Sŵn y gwynt sy'n chwythu'' (O son do vento a soprar, 1953).
* [[Rhydwen Williams]] (1916-1997) e 
* [[Gareth Alban Davies]] (1926-2009), que, malia ser fillo dun predicador e os seus estudos en [[Universidade de Oxford|Oxford]], estivo tres anos como mineiro para se sentir máis próximo ao estilo de vida dos seus conveciños.

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* Johnston, Dafydd (1994), The literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1265-9.
* Parry, Thomas (1955), A history of Welsh literature. Translated by H. Idris Bell. Oxford : Clarendon Press.
* Stephens, Meic (Ed.) (1998), The new companion to the literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1383-3.

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gutenberg.org/browse/languages/cy Obras en galés] no [[Proxecto Gutenberg]].
* [https://web.archive.org/web/20101015014527/http://britannia.com/wales/lit/intro.html Go Britannia - Welsh Literature]: Historia da literatura galesa (en inglés).
* [https://web.archive.org/web/20100916060347/http://www.famouswelsh.com/03_writers/literature1.html Escritores galeses] (en inglés)

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Literatura en lingua galesa]]</text>
      <sha1>rhtcbol1h41kpx72thkctba8w3ae3sl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162945</id>
      <parentid>6162913</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:33:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36449" xml:space="preserve">{{wikificar}}
A '''literatura galesa''' é a feita en [[Lingua galesa|galés]] (''cymraeg'') no País de [[Gales]], nación que forma parte do [[Reino Unido da Gran Bretaña]].

== Primeiras mostras: ==
=== Os ''[[cynfeirdd]]'' e a súa ''hengerdd'' ===
[[Ficheiro:Llyfr_Du_Caerfyrddin_t1.jpg|miniatura|[[Llyfr Du Caerfyrddin]].]]

Coñécese con nome de ''cynfeirdd'' (primeiros bardos) os autores primeiros dos que temos noticia. A súa obra é definida como a ''hengerdd'' (a poesía vella). En principio engloba só os autores do [[século VI]], pero hai certa tendencia a incluír os [[Bardo|bardos]] posteriores previos aos ''gogynfeirdd'', os do período do ''canu'r bwlch'' (séculos [[Século VII|VII]]-[[Século XI|XI]]).

Os testemuños escritos máis antigos en galés consérvanse no ''Codex Juvencus'', datado do [[século X]], e conservado na [[Universidade de Cambridge]]. Tamén na ''[[Historia Brittonum]]'' de [[Nennio]], datada do [[800]], se fala e danse nomes dos primeiros poetas [[pobo galés|galeses]]. As obras dos ''cynfeirdd'', primeiros poetas do período prenormando, agás dúas ou tres pezas, sobreviviron grazas aos manuscritos dos séculos XII-XIV:

* [[Llyfr Du Caerfyrddin]] (Libro Negro de Carmarthen, [[1170]]-[[1230]]).
* [[Llyfr Coch Hergest]] (Libro Vermello de Hergest, [[1375]]-[[1424]]).
* [[Llyfr Taliesin]] (Libro de Taliesin, [[1275]]).
* [[Llyfr Aneirin]] (Libro de Aneirin, [[1250]]).
* [[Llyfr Gwyn Rhydderch]] (Libro Branco de Rhydderch) (s. [[Século XIII|XIII]]-[[Século XIV|XIV]]).

Aínda que os datos son inseguros, é certo que os poemas recollidos son máis antigos que as copias. Mentres que o antigo [[Lingua britónica|britónico]] era unha lingua sintética, o novo galés, aparecido no século VI, é unha lingua analítica. Nennio, discípulo do bispo Elfodd de Bangor, afirma que os poetas [[Blwchfardd]], [[Cian]], [[Talhaern tad Awen]], [[Taliesin]] e Neirin ou [[Aneirin]], compuxeron poesías en galés na época do rei [[Ida de Bernicia|Ida]] ([[547]]-[[559]]), fillo de [[Eobba]], primeiro rei de [[Bernicia]].

Os poetas do período, chamados [[bardo]]s, eran auténticos mestres na versificación fundamentada en aliteración e a rima (dous ou tres versos sucesivos acabados na mesma sílaba). A maior parte das obras son [[oda]]s heroicas ou lais, cantan as proezas guerreiras e a xenerosidade de [[Urien Rheged|Urien de Rheged]] (reino situado entre as actuais [[Wigtown]] e [[Kirkcudbright]], na actual [[Escocia]]), e choraban a morte do seu fillo [[Owain mab Urien|Owain]]. O ''Llyfr Aneirin'', composto por un poeta que viviu entre o [[510]] e o [[570]], contén o poema [[Y Gododdin]], de 900 versos e con interpolacións de épocas posteriores; foi composto en [[Lingua cúmbrica|cúmbrico]], dialecto británico próximo ao galés, e conmemoraba a expedición por unha parte de 300 guerreiros comandados por [[Mynyddawg Mwynfawr]] de ''Caereidyn'' (onda a actual [[Edimburgo]], Escocia), para capturar a fortaleza romana de ''Cataractonium'' ou ''Catraeth'' (hoxe Catterick, [[Yorkshire]]) aos [[saxóns]] do [[reino de Deira]]. Trátase de poesía heroica con linguaxe directa e sinxela, de expresión vigorosa e coa rima interna de correspondencia consonántica, chamada ''[[cynghanedd]]''. Tamén o consideran compositor algúns anos máis tarde do poema &quot;[[Eglinion ac Misseld]]&quot;. No referente a Taliesin, escribiu en xénero heroico a Oda a [[Cynan Garwyn]] de [[reino de Powys|Powys]].

{{Y cynfeirdd}}

=== Canu'r Bwlch ===
Dos séculos [[Século VIII|VIII]] ao [[Século X|X]] consérvanse poucos poemas soltos de autores como [[Morfran (bardo)|Morfran]], [[Meugan]], [[Arofan]], bardo de [[Selyf ap Cynan]], e [[Afan Ferddig]], bardo de [[Cadwallon ap Cadfan]], morto o [[613]] en [[Hexham]] loitando contra [[Oswald de Bernicia|Oswald]] de [[Bernicia]], e autor de ''Moliant Cadwallon'' (Eloxio a Cadwallon), aínda que outros estudosos o atribúen a [[Cynddylan ap Cyndrwyn]] (s. VII). Tamén é importante a obra anónima ''Edmyg Dinbych'' (Elexía a Denbigh), do [[século IX]].

Como autor máis coñecido daquela época ou cronista cómpre destacar a [[Gildas mab Kaw]]. Compuxo en [[Lingua latina|latín]] ''[[De Excidio Britannie]]'' (talvez data do 540), onde describe as pelexas entre [[pictos]], [[saxóns]] e romanos, e aparece a frase ''Arturi regis totius maioris Britannie'', primeira referencia á figura lendaria do [[rei Artur]].

[[Ficheiro:Book.of.Taliesin.facsimile.png|miniatura|[[Facsímile]] dunha páxina do ''[[Llyfr Taliesin]]'']]
Tamén destacaron como obras máis tardías o ''[[Armes Prydein]]'' (''A gran profecía de Britania'', [[940]]) de cariz épico, onde vaticina a unión dos galeses cos británicos do Norte, Cornualles, [[Illa de Irlanda|Irlanda]] e [[Armórica]] para opórense ao rei saxón [[Aethelstan de Inglaterra|Aethelstan]] de [[Wessex]]; a ''Kanu y gwint'' (Canción do vento, s.X-XI); ''[[Hanes Taliesin]]'' (''Historia de Taliesin''), similar ao Armes…, pero contén o famoso diálogo entre Myrddin (Merlín) e Taliesin; e ''[[Brut y Tywysogion]]'' (Crónica dos Príncipes), grande crónica de Gales, recollida posteriormente polos monxes do [[Císter]]. Estas obras serían consideradas os máis importantes en galés do período, e influíron na obra de cronistas posteriores como [[Geoffrey de Monmouth]], [[Gautier Map]] e [[Giraldus Cambrensis|Gerard Le Cambrien]], compiladores do [[Ciclo Artúrico|ciclo artúrico]] en latín ou francés na corte de [[Henrique II de Inglaterra]].

As poesías de [[Llywarch Hen]] (s. VI) chegáronnos por dúas sagas dun xograr de [[Powys]] do século IX sobre Llywarch e Heledd, irmá de [[Cynddylan ap Cyndrwyn]], coa métrica ''englyn'' embelecida pola aliteración. Describe as loitas entre os reinos de Powys e [[Mercia]], na que Llywarch perdeu 24 fillos. Ambas as dúas son figuras dolorosas (''diriad'') por un destino desafortunado (''dedwydd'') e choran o orgullo perdido (''traha''). Outros fragmentos atopados da época son:

* Os diálogos de Artus e Glewliuyd Mishtygrasp, entre Taliesin e Unach, e entre [[Gwyn ap Nudd]] e [[Gwyddneu Garanhir]].
* O monólogo de Ysgolan.
* Tristan ac Essyllt, o futuro [[Tristán e Isolda|Tristán e Iseo]] (en [[galego-portugués]]: o ''livro de Tristán'' nun manuscrito de fins do [[século XIV]]).

Todas elas recollidas no ''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]'' (Libro Negro de Caerfyrddin). Tamén destacan os mitos de [[Myrddin Wyllt]] (Merlín o salvaxe), o salvaxe do bosque quen toleou ao ver unha batalla, o cal o fará profeta. 
En definitiva do período prenormando, entraron tamén en temas bíblicos ou lendas estranxeiras, como os de [[Hércules (mitoloxía)|Hércules]], [[Alexandre Magno|Alexandre]] ou o irlandés [[Corroín Mac Dairi]]. Tamén se recolleron moitas sobre [[Avalon]], o antigo [[Edén]] dos celtas, cuxo nome pode provir do galés ''Ynys Afalon'' (Illa das Mazás) ou ben de ''Affallach'' (O reino dos mortos). Tamén se cre que no século VI se celebrou a primeira ''[[Eistedfodd]]'', festival de música e poesía, talvez reunido en [[Conway]] por [[Maelgwn]], pero non está datada con certeza ata o [[século IX]].

{{canu'r bwlch}}

== Os ''[[Gogynfeirdd]]'' ==
Este período levará do [[1100]] ao [[1350]] aproximadamente, e tamén foi chamado ''dos [[bardos dos príncipes]]'' (''beirdd y Tywysogion'' en galés). A consolidación do reino de [[reino de Gwynedd|Gwynedd]] permitiu unha evolución literaria en galés. Os bardos dividíanse en graos segundo a aprendizaxe que seguiran. O máis alto, ou ''[[pencerdd]]'' (cabeza de canción), cantaba na corte as proezas do seu señor, dos santos e de deus, e tiña prohibido cantar o amor ou a natureza. O ''[[bardd teulu]]'' cantaba á familia do señor, e podía cantar o amor, a natureza e as mulleres. O máis baixo, o ''[[cerddorion]]'' (trobador) dedicábase á poesía obscena e satírica, así como ás historias orais ''[[cyfarwyddyd]]'', desenvolvidas e recollidas posteriormente nos ''[[Mabinogion]]''.

Esta graduación baseada no ensino persistiu, e durante o reinado de [[Henrique IV de Inglaterra]], a Eistedfodd ou Trono dos Bardos daba certificados e encargábase que os poetas dos chanzos máis baixos non caesen na mendicidade. Porén, iso provocou tamén un conservadorismo lingüístico e literario, porque o arcaísmo era considerada de bo gusto. Os bardos, asemade, adoitaban pertencer á mesma familia, como o caso de [[Meilyr Brydydd]], o seu fillo [[Gwalchmai ap Meilyr]] e o seu neto [[Meilyr ap Gwalchmai]], todos eles na corte de Gwynedd en [[Aberffraw]].

Os principais poetas do período serían [[Gwalchmai ap Meilyr|Gwalchmai]] (fl. [[1130]]-[[1180]]) autor da canción de primavera ''Gorhoffedd'' (Vangloria) e da sátira contra os monxes ''Kynddelw''; o seu fillo Meilyr ap Gwalchmai, autor de ''Arwyraim Owain'' (Exaltación de Owain, [[1137]]); [[Cynddelw Brydydd Mawr]] &quot;O gran poeta&quot;, fl. [[1155]]-[[1200]]) da corte de Powys; [[Owain Cyfeiliog]] ([[1140]]-[[1197]]) poeta e príncipe de Powys, autor de ''Hirlas Owain'' (O corno bebedor gris de Owain); [[Hywel ab Owain Gwynedd|Hywel ab Owain]] (morto o [[1170]]), príncipe de [[Gwynedd]], cantor do amor do país, cos xéneros ''[[marwnad]]'' (elexía) e ''[[moliant]]'' (eloxio); e [[Gruffudd ab yr Ynad Coch]] &quot;Fillo da Xustiza Vermella&quot;), quen escribiu en [[1282]] uns ''Marwnadau'' á morte do rei [[Llywelyn ap Gruffydd|Llywelyn ap Gruffudd]].

Tamén destacou o xénero ''[[marwysgafn]]'' (Canción no leito de morte), de cariz relixioso, onde se confesan os pecados pola proximidade da morte, e outras proezas dos santos. Os últimos poetas, con todo, inclináronse polas novas rimas, como as ''[[awdl]]au''. Os máis famosos serían [[Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd]] (fl. [[1352]]-[[1382]]), [[Gruffydd ap Dafydd ap Tudur]] (fl. [[1380]]), [[Casnodyn]] (fl. [[1320]]-[[1340]]) e outros.
{{Bardos dos Príncipes}}
No referente á prosa profana, no [[século IX]] apareceron na igrexa de [[San Teilo]] as primeiras glosas de tradución latina ao galés, e do [[século X]] data o fragmento chamado ''Computus'', parte dun libro de [[astronomía]] con moitos latinismos. Tamén data do [[1200]] unha nova versión en galés das leis de [[Hywel Dda]], no [[Libro Negro de Chirck]]. Os textos históricos eran recollidos polos ''[[cyfarwydd]]iaid'', moi influídos polos bardos, quen recitaban tamén contos orais mesturando [[folclore]], [[Heroe|heroísmo]], [[mitoloxía]] e feitos históricos. Os máis importantes deles foron os Mabinogion, recollidos no ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' (Libro Branco de Rydderch) e no ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' (Libro Vermello de Hergest), e conteñen once historias como ''[[As catro pólas de Mabinogi]]'', ''[[Culhwch ac Olwen]]'' ([[1100]]), ''[[O soño de Rhonabwy]]'' (s. [[Século XIII|XIII]]), ''[[Owain ac Luned]]'', ''[[Geraint ac Enid]]'', ''[[Peredur fab Efrawg]]'', ''[[Branwen uerch Lyr]]'', ''[[Math fab Mathonwy]], [[Lludd ac Llevelys]]'' e ''[[O soño de Macsen]]'', todas elas de cariz cabaleiresco e mostran as loitas entre os señores, matrimonios e vinganzas. Tamén contén as ''Avellanau'' (Poema das maceiras, s.XIII), dedicado a [[Merlín]].

De moitas destas historias evolucionaría posteriormente o ciclo artúrico. Tamén se traduciron ao galés numerosas obras latinas, como ''[[Delw y Byd]]'' (''Imago mundi'') de [[Honorio Augustoduniense]], a ''[[Gwelediagaeth Bawl Abostol]]'' (Visión do [[Paulo de Tarso|apóstolo Paulo]]), a tradución de [[Epicteto]] de [[Hierápolis]] ''[[Ystoria Adrian ac Ipotis]]'', a ''[[Cynghoreu Catwn]]'' (''[[Disticha Catonis]]'') de [[Dionisio Catón]], [[Y Bibyl Ynghymraec]] (''Promptuarium Bibliae''), a ''[[Hystoria Gryddyd ap Cynan]]'', a ''[[Ystoria Brenhined y Brytanyeit]]'', tradución da ''[[Historia Regum Brittaniae]]'' ([[1136]]) de [[Geoffrey de Monmouth]], que serviu de base histórica ao mito artúrico, ''[[Ystoriaeu Seint Greal]]'' (O [[santo Graal]]) e ''[[Saith Doethion Rufein]]'' (Historia de [[Perceval]]). Tamén se atoparon versións do ''[[Cantar de Roldán]]'' e de diversos libros de leis.

== Os bardos dos nobres ou ''[[cywyddwyr]]'' ==
O período do [[1350]] ao [[1450]], con todo, é o considerado como á Idade de ouro dos ''[[cywydd]]au''. Despois da conquista anglonormanda, aínda eran importantes nas cortes de [[Reino de Gwynedd|Gwynedd]] e [[Reino de Powys|Powys]] os ''uchelwyr'' (aristócratas), quen subvencionaban os bardos, a pesar de que minguaría o prestixio tanto dos ''pencerdd'' como do ''bardd teulu''. Ademais, no sur morreu a vella canción e só se mantería a tradición oral. O gran poeta desta época foi [[Dafydd ap Gwilym]] ([[1340]]-[[1370]]), autor dunha poesía descritiva dos costumes da época e considerada como contemporánea de [[Geoffrey Chaucer]]. Tamén compuxo 101 poemas dedicados á loura Morudd, con forte influencia provenzal. Considérano discípulo de [[Llywelyn]] e [[Ifon Hael]], e destacou en descartar os vellos arcaísmos e adoptar novas formas como o ''cywydd'' e a ''[[traethawdl]]'' (copla de sete sílabas), así como o ''[[llatai]]'' ou mensaxe amorosa inventada por [[Llywarch ap Llywelyn]] (''Prydydd y Moch'', [[1173]]-[[1220]]), e o ''[[dyfaliad]]'' ou poema descritivo.

Outros poetas contemporáneos seus serían [[Gruffudd ab Adda ap Dafydd]] (morto o [[1344]]), [[Iolo Goch]] ([[1320]]-[[1398]]), [[Llywelyn Goch Ap Meurig Hen]] (fl. [[1360]]-[[1390]]), coa elexía ''Marwnad Lleucu Llwyd'', [[Gruffudd Llwyd ap Dafydd]] (fl. [[1380]]-[[1410]]), poeta oficial de [[Owain Glyndŵr]], [[Rhys Goch Eryri]] ([[1365]]-[[1448]]), [[Llywelyn ab y Moel]] (morto o [[1440]]), e sobre todo [[Siôn Cent]] (morto o [[1430]]), quen compuxo numerosos ''[[cywyddau brud]]'' (Cancións semipoéticas) e ''cywyddau'r Byd'' (Loas aos vellos tempos).

Posteriormente, apareceron algúns autores de calidade inferior, como [[Dafydd Nanmor]] ([[1420]]-[[1490]]), [[Lewis Glyn Cothi|Llywelyn y Glyn]] ([[1447]]-[[1486]]) e [[Guto'r Glyn]] (fl. [[1440]]-[[1493]]). Outros mostraron certa conciencia nacional, como [[Maredudd ap Rhys]] (fl. [[1430]]-[[1450]]), [[Hywel Swrdwal]] (fl. [[1430]]-[[1460]]), [[Tudur Penllyn]] (fl. [[1470]]), [[Dafydd Llwyd ap Llywelyn]] ([[1420]]-[[1500]]) e [[Hywel Cilan]] ([[1435]]-[[1470]]).

{{Bardos dos Nobres}}

== Séculos XVI e XVII ==
Os sacerdotes preocupados pola lingua converteron e galés nun idioma literario moderno, e crearon tamén unha lingua standard. Durante o período do [[1450]] ao [[1650]] os ''cywyddau'' acadaron unha nova Idade de Ouro, con poetas como [[Dafydd ab Edmwnd]] (fl. [[1449]]-[[1500]]), discípulo de [[Maredudd ap Rhys]], e que o [[1451]]-[[1453]] fixo arranxos de [[arpa]] e [[Voz (música)|voz]] para competicións poéticas. Conseguiu que a ''Eistedfodd'' tradicional de [[Caerfyrddin]] cambiase a métrica tradicional, e seguido polo seu sobriño [[Tudur Aled]] (morto en [[1526]]) e por [[Gutun Owain]] (fl. 1460-1500) reuniron un o [[1523]] en Caerwys (Y Fflynt), que se repetiría no [[1568]], moi ligado, con todo, ao sistema bárdico antigo.

Tamén conseguiron da raíña [[Isabel I de Inglaterra]] a creación dunha Comisión de Vinte Nobres do Norte de Gales para redimir a Orde Bárdica dos poetas &quot;indesexábeis&quot; que daban mala fama á poesía galesa en xeral. Así, o [[20 de maio]] do [[1594]] doce deles convocaron unha Eistedfodd, pero non existe proba documental ningunha de que se celebrase.

Porén, na [[reforma protestante]], o feito de que os [[Tudor]] fomentasen o [[lingua inglesa|inglés]], e que os nobres galeses se establecesen na corte de [[Londres]], destruíron a cultura antiga e os seus vínculos coa lingua. Aínda así, iniciaríase unha nova tradición popular na poesía galesa, comezada coa obra de [[Rhys Prichard]] ([[1579]]-[[1644]]) de Llanymddyfri, autor de ''Cannwyll y Cymry'' (A bufarda dos galeses, [[1646]]) onde utiliza a métrica inglesa, e as súas ''Penillion telyn'' ([[1676]]), composicións para recitar con arpa.

Os últimos bardos serían [[Sion Tudur]] (morto o [[1602]]), quen satirizou a aristocracia, [[Edmwnd Prys]] ([[1544]]-[[1623]]), decano de [[Meirionnydd]], e [[Wiliam Cynwal]] (morto o [[1588]]), [[William Llŷn]] ([[1535]]-[[1580]]), [[Siôn Phylip]] ([[1544]]-[[1620]]) e [[Simwnt Fychan]] (morto en [[1606]]). Pero contra o [[1550]] iniciaríase a prosa moderna en galés, conforme as normas do [[renacemento]] e a reforma [[protestante]], cun vocabulario enriquecido por neoloxismos.

No referente ás obras inspiradas na reforma protestante, podemos destacar: 
* ''[[Yn y llyvyr hwnn]]'' (Neste libro, [[1547]]), o primeiro libro impreso en galés, con extractos das escrituras. 
* ''[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]]'', tamén do 1547, colección de proverbios de [[William Salisbury]] ([[1520]]-[[1584]]), tamén tradutor do [[Antigo Testamento]] e pioneiro da nova lingua.
* o [[Welsh Prayer Book]], composto en [[1567]] por Salisbury e Richard Davies ([[1501]]-[[1581]]), bispo de St Daffyd.
* [[Y Bibl Ynghymraec]] (A Biblia en galés, [[1588]]), composta nunha linguaxe modernizada por [[William Morgan]] ([[1545]]-[[1604]]), bispo de Saint Asaph, coa axuda de Edmwnd Prys; volveríase a publicar no [[1620]] baixo a supervisión do novo bispo John Davies ([[1567]]-[[1644]]) e Richard Parry ([[1560]]-[[1623]]), e así o galés tornarase o idioma oficial da relixión e fará posíbel a alfabetización popular nas escolas dominicais.
* ''Deffyniad ffydd Eglwys Lloegr'', tradución da ''Apologia Ecclesiae Anglicanae'' de [[Miles Coverdale]], feita no [[1595]] por [[Morris Kyffin]] (1565-1598).
* ''Perl mewn adfyd'' (A máis bonita perla espiritual, 1595) tradución da obra de igual título de [[Arthur Kent]], feita por [[Huw Lewys]] (1562-1634).
* ''Homiliau'' (Homilías, 1606) de [[Edward James]] (1569-1610).
* ''Llwybr Hyffordd'' (O camiño do home sinxelo, [[1630]]) de [[Robert Llwyd]] (1564-1655).
* Yr Ymarfer o Dduwioldeb (Práctica da piedade, 1630), tradución da obra de [[Lewis Bayly]], feita por [[Rowland Vaughan]] (1590-1667).
* ''Llyfr y Resolution'' (Directorio cristián, [[1632]]) de [[John Davis (Mallwyd)|John Davies]] (1567-1644).
* Unha crónica da creación ata o [[1552]], composta por [[Elis Gruffydd]].

Pola súa banda, os [[catolicismo|católicos]] romanos atacaron o [[anglicanismo]] como algo importado de [[Inglaterra]], e chamaron tamén a preservar a antiga relixión. Entre a literatura católica pódese destacar:
* O ''[[Dosparth Byrr]]'', primeira gramática impresa.
* ''[[Y Drych Cristianogawl]]'' (Devocionario cristián, [[1585]]) compostas por [[Gruffydd Robert]] (1522-1610).
* A ''[[Lanter Gristnogawl]]'' (Lanterna cristiá) de [[Robert Gwyn]].
* ''Theater du mond'', traducido do francés o [[1615]] por [[Rhosier Smyth]] (1541-1625).
* ''[[Athrawaeth gristnogawl]]'' ([[1568]]) de [[Morys Clynnog]] (1525-1581).
* ''[[Eglurhad Helaethlawn o'r Athrawiaeth Gristnogawl]]'', composta o 1618, tradución dun catecismo italiano.

Este renacemento tamén propiciou a aparición das primeiras gramáticas galesas con criterio científico, aínda que mantiñan fortes influencias bárdicas, como:
* ''[[Cambrobrytannicae Cymraecaeve Linguae Institutiones et Rudimenta]]'' ([[1592]]) de [[Siôn Dafydd Rhys]] (1534-1609).
* ''[[Antiquae linguae britannicae rudimenta]]'' ([[1621]]) de [[John Davies (Mallwyd)|John Davies]].
* ''Dictionarium duplex'' ([[1632]]) baseado en traballos de latín ao galés de [[Thomas Wiliems o Drefriw]] (1550-1622).

Coa chegada do [[puritanismo]], paradoxalmente, chegou tamén un importante estalido da literatura en lingua galesa do século XVII. Os principais autores do período serían:
* [[Moses Williams]] (1685-1742), tradutor de manuscritos antigos. 
* [[Morgan Llwyd]] (1619-1659), un dos máis importantes do período, influído tanto polos [[cuáquero]]s como polo [[misticismo|místico]] alemán [[Jakob Boehme]], compuxo o ''[[Llyfr y tri aderyn]]'' (O libro dos tres paxaros, 1653), disquisición sobre a liberdade relixiosa, e o ''[[Llythur ir Cymru cariadus]]'' (Carta ao querido Gales, [[1653]]).
* [[Charles Edwards]] (1628-1691) coa escolma de cánticos ao estilo antigo ''Ffydd ddiffuant: sef hanes y ffydd Gristianogol|Hanes y ffydd ddiffuant'' ([[1667]]).
* [[Edward Samuel]] (1674-1748) coa moralista ''Holl ddyledswydd dyn'' (Todos os deberes do home, [[1718]]).
* [[Gruffydd Jones (Llanddowror)]] (1683-1761), considerado un dos pais da educación popular en galés.
* [[Theophilus Evans]] (1693-1767) autor de ''Drych y prif oesoedd'' (Visión da Idade primitiva, [[1716]]), escolma de mitos históricos galeses, traballo imitado por [[Lewis Morris]] en ''Tlysau yr Hen Oesoedd'' (Xoias da Idade Primitiva, [[1717]]).
* [[Ellis Wynne]] (1579-1644), considerado o maior prosista galés do período, con ''Rheol buchedd sanctaidd'' (Tradución da &quot;vida Sagrada&quot; de Taylor, 1701) e ''Gweledigaethau'r bardd cwsc'' (Tradución dos &quot;soños&quot; de [[Francisco de Quevedo]], [[1703]]).

== Século XVIII: restablecemento da ''Eisteddfod'' ==
[[Ficheiro:Iolo Morganwg.jpg|miniatura|160px|dereita|Retrato de Edward Williams, que escribiu co pseudónimo de Iolo Morganwg]]
O século XVIII comezou con poetas que seguían os metros e temática do anterior período, como [[William Phylip]] (morto o 1669), [[Huw Morys (Pontymeibion)]] (1622-1709), quen deixou de utilizar o verso libre e se decantou polo verso con cadencia silábica, e [[Lewis Morris]] (Llywelyn Ddu o Fôn) (1701-1765) autor de numerosas composicións para arpa, ''Penillion telyn''.

A pegada do [[metodismo]], con todo, notouse pronto na cultura galesa. O [[1751]] fundaríase en Londres a [[Cymdeithas y Cymmrodorion]] ou ''Sociedade dos Cymmrodorion'', promovida polos membros da comunidade galesa de Londres, [[William Wynn]] (1709-1760), [[Edward Richard]] (1714-1777) e [[Evan Evans (Ieuan Fardd)]] (1731-1788), para traducir as obras dos bardos galeses, e se caracterizou polo [[neobardismo]], o [[neodruidismo]] e a revalorización do pasado céltico. O 1771 esta sociedade pasou a chamarse ''Cymdeithas Gwyneddigion'', e desde o [[1789]] dedicouse a promover a recuperación dos festivais bárdicos, as ''Eisteddfodau'', con concursos de poesías onde se reproducían os antigos metros. Un dos máis asiduos foi o gran poeta galés [[Goronwy Owen]] (1723-1769), inspirado en Lewis Morris e os clasicistas ingleses, quen reintroduciu na literatura galesa as poesías ''awdl'' e ''cywydd'', creando escola. Con todo, como tiña un talante aventureiro, emigrou a América (como moitos dos seus compatriotas) e morreu en Virxinia.

Polo setembro do [[1789]] reuniuse en Bala unha renovada ''Eisteddfod'', patrocinado por Thomas Jones de Corwen, quen apelou ao patrocinio da ''Gwyneddigion'' para que saíse adiante. Así, o seguinte celebraríase o [[1790]] en Saint Asaph, e decidiuse que se celebrase a primeira semana de agosto seguindo un cerimonial druídico inventado por Edward Williams - [[Iolo Morgannwg]] (1747-1826), poeta romántico que tomou como modelo de lingua a ''Welsh grammar'' (1728) composta por [[Siôn Rhydderch]]. A ''Eisteddfod'' reuníase baixo os auspicios da ''[[Gorsedd Beirdd Ynys Prydain]]'' (Trono dos Bardos da Illa de Britania), organización que se encargaba do patrocinio e respondía ao lema ''Y gwir yn eryn y byd'' (A verdade por riba de todo). Despois de que se reuniren en [[Llanrwst]] ([[1791]]) e [[Dinbych]] ([[1792]]), decídese definitivamente que se reúnen unha vez ao ano, así como un festival de danza folclórica en [[Llangollen]], no val de Dyfrdwy.

Despois do éxito do que se celebrou en [[Caerfyrddin]] o [[1819]], tornarase a maior exhibición de folclore galés, mestura de festival, acontecemento patriótico e recital de cancións e de poesía (recitar e compoñer) con acompañamento de arpa, cantos, bailes e cerimonias druídicas. Foi a primeira mostra de mantemento da independencia nacional, pero asemade desenvolveu algúns novos xéneros como a ''[[awdl]]'' (oda) grazas a poetas como [[Twm o’r Nant]], [[Dafydd Ddu Eryri]] e [[Gwallter Mechain]]. E o seu exemplo esporeará a celebración de festivais similares non só no resto do mundo celta ([[Bretaña]], [[Cornualles]]), senón tamén no [[Mundo de fala románica|mundo latino]] ([[Occitania]], [[Cataluña]] e [[Galicia]], e o [[País Vasco]] vinculado a el).

Desde o [[1819]] a ''Eisteddfod'' será patrocinada pola Sociedade dos ''Cymmrodorion'', agora con sede en [[Dyfed]], que integraría definitivamente a ''Gorsedd'' como tribunal, a un tempo que os nobres e ricos iniciaban tamén o seu mecenado. Desde o que se celebrou en [[Llangollen]] o [[1858]], comezou a tomar un talante [[nacionalismo galés|nacionalista]] e reivindicativo, e desde o de Dinbych no [[1860]] decidiuse que se celebrase alternativamente cada ano nunha cidade do Norte de Gales e nunha cidade do Sur. Finalmente, no [[1880]] toma o nome de [[National Eisteddfod Association]].

Grazas a estas celebracións, creouse unha nova escola literaria, con autores como [[Dewi Wyn o Eifion]] (1784-1841), [[Dafydd Ddu Eryri]] (1759 -1822), mestre e gramático autor de ''awdlau'', e [[Ebenezer Thomas (Eben Fardd)]] (1802-1863). Pero con eles a poesía clásica decaeu definitivamente. Formouse unha nova xeración de versificadores libres influídos polo metodismo, así como a idea da ''[[cynghanedd]]'' ou solicitude de preservación da cultura galesa, que aos poucos será levada á práctica no terreo político. Os principais autores serían:
* [[William Williams (Pantycelyn)]] (1717-1791) autor das escolmas de himnos ''Caniadau y rhai sydd ar y Môr o Wydr'' (Cancións dos que están no Mar de Vidro).
* [[Ann Griffiths]] (1776-1805) autora de himnos relixiosos e poesía popular.
os poetas metodistas:
* [[Dafydd Jones (Caeo)]], (1711-1777) tradutor de himnos metodistas de [[Isaas Watts]].
* [[Morgan Rhys]] (1716-1779).
* [[David William (Llandeilo Fach)]] (1720-1794).
* [[Peter Jones (Peter Fardd)]] (1775-1845).
* [[David Charles]] (1762-1834).
* [[John Blackwell (Alun)]] (1797-1840), pai da lírica moderna galesa con ''Can Gwraig y Pysgotwr'' (A canción da muller do mariñeiro).
* [[Ieuan Glan Geirionydd]] (Evan Evans, 1795-1855).
* [[Twm o’r Nant]] (1739-1810), poeta, xograr e bardo.
* [[John Jones (Jac Glan-y-Gors)]] (1766-1821), autor satírico influído por [[Thomas Paine]] e polos franceses, autor de ''Dic Siôn Dafydd'' (1803), sátira sobre os galeses que non falan o seu idioma, e ''Sessiwn yng Nghymru'', poesía sobre o uso do galés e do inglés no país de Gales. Por outra banda, no [[1792]] os irmáns Owen e William Jones fixeron edicións dos clásicos galeses.

== Século XIX ==
[[Ficheiro:John Blackwell.jpg|miniatura|dereita|200px|John Blackwell.]]
Durante a primeira metade do século XIX produciuse un forte desenvolvemento cultural en lingua galesa. O [[1814]] editaríase en [[Abertawe]] a revista semanal en galés [[Seren Gomer]] (Estrela de Gomer, baixo os auspicios da igrexa non conformista por [[Joseph Harris (Gomer)]], e manterase como mensual ata o [[1920]]. Sobre o [[1866]] editábanse en galés uns 120.000 exemplares en diversos semanais e mensuais, a pesar de que os burgueses promovían cada vez máis o uso unicamente do inglés na vida pública.

Dúas figuras bastantes importantes do período serían [[Thomas Price (Carnhuanawc)]] (1787-1848), capelán de Cwm Du, quen colaborou co bretón [[Jean-François-Marie Le Gonidec]] na elaboración do seu dicionario, o 1820 fundou unha escola totalmente en galés e o [[1838]] organizou unha recepción aos poetas bretóns na ''Eisteddfod'' galesa; tamén foi autor do tratado histórico [[Hanes Cymru a chenedl y Cymry]] (Historia de Gales e da nación galesa, 1836-1842), de cariz bastante nacionalista. E [[William Owen Pughe (Idrison)]] (1759-1835), fundador do diario pola lingua [[Y Greal]] e autor dun importante ''Geriadur cenhedlaethol Cymraeg ac Saesnog'' (Dicionario inglés galés-inglés, 1803, reeditado o 1832), e doutros como a ''Cadwediogaeth yr iaith gymraeg'' (Gramática da lingua galesa, [[1808]]). Tamén destacaron [[John Robert Pryse (Golydddan)]] (1840-1862), fillo de [[Robert John Pryse]] (1807-1889), autor dunha ''Hanes Llenyddiaeth Gymreig'' (Historia da literatura galesa).

O movemento galés recibiu un forte impulso cando o 1843 o metodista [[Thomas Gee]] (1815-1898) fundou á revista [[Y Faner]] (A bandeira), a máis antiga que aínda se publica en galés, desde onde comezaron as reivindicacións de autogoberno a un tempo que facía novas edicións dos ''[[Mabinogion]]'' e das ''Henchwedlau'' (Vellas historias). Desde o [[1854]], ademais, Gee promoveu ''[[Y Gwyddoniadur Cymreig]]'' (A Enciclopedia Galesa), que non só foi unha publicación, senón tamén un movemento no que se ampararon a maior parte de autores en lingua galesa daquel momento. O [[1876]] patrocinaría a fundación da [[Eisteddfod Nacional de Gales|''Eisteddfod Genedlaethol'']] para organizar os concursos poéticos, e o [[1879]] publicaron por encargo da Enciclopedia Galesa a ''Hanes y Brytaniaid a'r Cymry'' (Historia dos Británicos e dos Galeses). 
[[Ficheiro:William Roos - Talhaiarn (1864).jpg|miniatura|dereita|John Jones, cuxo nome bárdico era Talhaiarn.]]
Entre eles destacarían autores como:
* [[Owen Wynne Johns (Glasynys)]] (1828-1870) e o grupo bohemio formado por:
* [[John Jones (Talhaiarn)]] (1810-1869).
* [[Richard Davies (Mynyddog)]] (1833-1877) e
* [[John Ceiriog Hughes (Ceiriog)]] (1832-1887), autor dos poemas ''Dafydd y Garreg Wen'' (David da Rocha Branca).

Tamén serían importantes [[William Thomas (Islwyn)]] (1832-1878), autor do poema ''Y storm'' (A tormenta).
* [[M. Lloys Philips]], autor dunha ''Llewiadur yr iaith seisonig'' (Gramática anglogalesa, [[1856]]).
* [[Robert Williams (Trebor Mai)]], coa escolma ''Gwaith Barddonol Prif Englyniwr Cymru'' (Obras dos principais bardos da literatura galesa, 1883).
* [[John Phillips (Tegidon)]] (1810-1877) e 
* o poeta e músico [[Evan James]] (1809-1879), quen o 1856 compoñería o himno nacional galés ''[[Hen wlad fy Nhadau]]'' (A terra dos meus pais).

Tamén serían importantes as revistas e os críticos literarios. Durante estes anos destacaron a culta ''[[Y Traethodydd]]'' (O Ensaísta) e a popular ''[[Geiniogweth]]'', ámbalas dúas fundadas polos críticos literarios [[William Rees (Gwilym Hiraethog)]] (1802-1883), autor de ''Aelwyd F'ewythr Robert'' (O fogar do tío Robert, [[1852]]); [[Samuel Roberts]] (1800-1885), tamén ensaísta e [[Lewis Edwards]] (1809-1887).

== Século XX ==
Entre finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX]] destacaron algúns autores bastantes ligados ao desenvolvemento da nova [[Universidade de Gales]]. Trátase de:
* [[Daniel Owen]] (1836-1895), considerado o [[Charles Dickens]] galés, redactor do diario ''[[Yr Amserau]]'' (''Os tempos'') e autor de novelas como ''Hunangofiant Rhys Lewis'' (Autobiografía de Rhys Lewis, 1885), ''Y siswrn'' (As tesoiras, [[1888]]), ''Enoc Huws'' ([[1891]]) e ''Gwen Tomos'' ([[1894]]).
* [[Owen Morgan Edwards]] (1858-1920), inspirador do novo movemento que fará do galés unha lingua con identidade literaria.
* [[John Morris-Jones]] (1864-1929) profesor de lingua galesa en [[Bangor, Gales|Bangor]], autor de ''Cerdd Dafod'' ''Arte poética'', [[1929]]), ''Orgraff yr Iaith Gymraeg'' (Ortografía da lingua galesa, [[1928]]) e ''Welsh syntax'' ([[1931]]).
* [[Thomas Rees]] (1869-1926), profesor de teoloxía e
* o poeta [[Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan)]] (1851-1906). 
* [[Howell Elvet Lewis (Elfed)]] (1860-1953) comporía o poema ''Cofian Gwlad'' (Recordarei o meu país), considerado o segundo himno nacional galés. 
* [[Robert Roberts (Silyn)]] (1871-1930) tamén estudou en Bangor.

Do 1922 ao 1951 editouse a revista literaria ''[[Y Llenor]]'' (O literato), completada co diario ''[[Barddas]]'' (Bardismo) e con ''[[Ysgrifau Beirniadol]]'' (Ensaios críticos). Destacarían como autores:
* [[William John Gruffydd]] (1881-1954).
* o poeta e tradutor [[Thomas Gwynn Jones]] (1871-1949) co [[Fausto (Goethe)|Fausto]] de [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] ([[1922]]), o [[Macbeth]] de [[William Shakespeare]] ([[1943]]).
* o poeta [[Robert Williams Parry]] (1884-1956), que popularizou o ''[[englyn]]'', cuarteto de trinta sílabas.
* [[David James Jones (Gwenallt)]] (1899-1968) con poesías marxistas e revolucionarias como ''Y Mynach'' (O monxe, [[1926]]) ou ''Gwreiddiau'' (Raíces, [[1959]]).
* a novelista [[Kate Roberts]] (1891-1985), influída por [[Anton Chekhov]].
* [[Euros Bowen]] (1904 -1988) con 11 volumes de edicións de clásicos galeses.
* [[Edward Tegla Davies]] (1880-1967).
* [[Saunders Lewis]] (1893-1985) político e ensaísta.
* [[Hedd Wyn|Ellis Humphrey Evans (Hedd Wyn)]], poeta [[Morto en combate|morto na fronte]] o 1917, coa escolma ''Cerddi'r bugail'' (Poemas pastorís, [[1918]]).
* [[David Emrys Evans]] (1891-1966).

Outros autores destacados serían:
* o ensaísta [[Thomas Herbert Parry-Williams]] (1887-1975).
* [[D.J. Williams (D.J.)]] (1885-1970), inclúe a triloxía ''Storiau'r Tir'' (Historias da terra) que foi publicada como ''Y Gaseg Ddu'' (A egua negra) o [[1970]], pero as outras dúas serían publicadas o 1934, ''Hen Dŷ Ffarm'' (A vella granxa) e ''Hen Wynebau'' (Caras vellas).
* [[Iorwerth Peate]] (1901 -1982).
* [[Waldo Williams]] (1904 -1971).
* [[John Gwilym Jones, dramaturgo]] (1904-1988), mestre que viviu catro anos en Londres e volveu a Gales.
* [[William Morris]] (1889-1979).
* [[William Evans (Wil Ifan)]] (1883-1968).
* [[Albert Evans-Jones Cynan]] (1895-1970).
* [[Pennar Davies]] (1911-1996).
* [[John Gwyn Griffiths]] (1911-2004).
* [[Alun Llywelyn-Williams]] (1913-1988).
* [[Robert Maynard Jones (Bobi Jones)]] (1929-).
* [[Gwyn Thomas]] (1936-).
* [[Caradog Prichard]] (1904-1980).
* [[Isaac Daniel Hooson]] (1880-1948).
* [[John Lloyd-Jones]] (1885-1956).
* [[Dewi Emrys James]] (1881-1952) e
* [[Thomas I. Nicholas]] (1903-).

Das etapas posteriores tamén haberá que destacar autores como:
* [[Thomas Rowland Hughes]] (1903-1949).
* [[Richard Hughes Williams (Dic Tryfan)]] (1878-1919).
* [[Islwyn Ffowc Elis]] (1924-2004) gañador o 1951 da medalla de ouro na ''Eistedfodd'' pola escolma de ensaios ''[[Cyn Oeri'r Gwaed]]'' (Antes que arrefríe o sangue).
* [[Robert Thomas Jenkins]] (1881-1969) coa novela histórica ''[[Orinda]]'' ([[1943]]).
* [[Huw Lloyd Edwards]] (1916-1975).
* [[Ffransis George Payne]] (1900-1992).
* [[John Owen Williams (Pedrog)]] (1853-1932).
* [[Aneirin Talfan Davies (Aneurin ap Talfan)]].
* [[John Lloyd Williams]] (1854-1945).
* [[Islwyn Williams]] (1903-1957).
* e sobre todo a grande novelista [[Marion Eames]] (1921-2007), autora de obras ambientadas nos cuáqueros galeses de EE. UU., como ''[[Y staffel Ddirgel]]'' (A cámara secreta, [[1969]]) e ''[[Y Rhandir Mwyn]]'' (O doce país, [[1970]]).
* [[Thomas Glynne Davis]] (1926-1988) foi aclamado na ''Eisteddfod'' do [[1951]] co poema ''Adfeilion'' (Decaemento).
* [[William Leslie Richards]] (1916-1989) compuxo ''Cysgod y Cryman'' (A sombra da fouce, [[1953]]).
* [[James Kitchener Davis]] compuxo un monólogo en verso libre ''Sŵn y gwynt sy'n chwythu'' (O son do vento a soprar, 1953).
* [[Rhydwen Williams]] (1916-1997) e 
* [[Gareth Alban Davies]] (1926-2009), que, malia ser fillo dun predicador e os seus estudos en [[Universidade de Oxford|Oxford]], estivo tres anos como mineiro para se sentir máis próximo ao estilo de vida dos seus conveciños.

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* Johnston, Dafydd (1994), The literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1265-9.
* Parry, Thomas (1955), A history of Welsh literature. Translated by H. Idris Bell. Oxford : Clarendon Press.
* Stephens, Meic (Ed.) (1998), The new companion to the literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1383-3.

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gutenberg.org/browse/languages/cy Obras en galés] no [[Proxecto Gutenberg]].
* [https://web.archive.org/web/20101015014527/http://britannia.com/wales/lit/intro.html Go Britannia - Welsh Literature]: Historia da literatura galesa (en inglés).
* [https://web.archive.org/web/20100916060347/http://www.famouswelsh.com/03_writers/literature1.html Escritores galeses] (en inglés)

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Literatura en lingua galesa]]</text>
      <sha1>n583elpb3lci5hwjaum2q3w7e3nn253</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162952</id>
      <parentid>6162945</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:08:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39200" xml:space="preserve">{{wikificar}}
A '''literatura galesa''' é a feita en [[Lingua galesa|galés]] (''cymraeg'') no País de [[Gales]], nación que forma parte do [[Reino Unido da Gran Bretaña]].

== Primeiras mostras: ==
[[Ficheiro:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu|miniatura|[[Libro Vermello de Hergest]]]]

=== Os ''[[cynfeirdd]]'' e a súa ''hengerdd'' ===
[[Ficheiro:Llyfr_Du_Caerfyrddin_t1.jpg|miniatura|[[Llyfr Du Caerfyrddin]].]]

Coñécese con nome de ''cynfeirdd'' (primeiros bardos) os autores primeiros dos que temos noticia. A súa obra é definida como a ''hengerdd'' (a poesía vella).&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The earliest Welsh poetry|url=http://archive.org/details/earliestwelshpoe0000clan|editorial=[[Londres]] : [[Macmillan Publishers]]|data=1970|ISBN=978-0-333-10959-5|nome=Joseph P.|apelidos=Clancy}}&lt;/ref&gt; En principio engloba só os autores do [[século VI]], pero hai certa tendencia a incluír os [[Bardo|bardos]] posteriores previos aos ''gogynfeirdd'', os do período do ''canu'r bwlch'' (séculos [[Século VII|VII]]-[[Século XI|XI]]).

Os testemuños escritos máis antigos en galés consérvanse no ''Codex Juvencus'', datado do [[século X]], e conservado na [[Universidade de Cambridge]]. Tamén na ''[[Historia Brittonum]]'' de [[Nennio]], datada do [[800]], se fala e danse nomes dos primeiros poetas [[pobo galés|galeses]]. As obras dos ''cynfeirdd'', primeiros poetas do período prenormando, agás dúas ou tres pezas, sobreviviron grazas aos manuscritos dos séculos XII-XIV:

* [[Llyfr Du Caerfyrddin]] (Libro Negro de Carmarthen, [[1170]]-[[1230]]).
* [[Llyfr Coch Hergest]] (Libro Vermello de Hergest, [[1375]]-[[1424]]).
* [[Llyfr Taliesin]] (Libro de Taliesin, [[1275]]).
* [[Llyfr Aneirin]] (Libro de Aneirin, [[1250]]).
* [[Llyfr Gwyn Rhydderch]] (Libro Branco de Rhydderch) (s. [[Século XIII|XIII]]-[[Século XIV|XIV]]).

Aínda que os datos son inseguros, é certo que os poemas recollidos son máis antigos que as copias. Mentres que o antigo [[Lingua britónica|britónico]] era unha lingua sintética, o novo galés, aparecido no século VI, é unha lingua analítica. [[Nennio]], discípulo do bispo Elfodd de Bangor, afirma que os poetas [[Blwchfardd]], [[Cian]], [[Talhaern tad Awen]], [[Taliesin]] e Neirin ou [[Aneirin]], compuxeron poesías en galés na época do rei [[Ida de Bernicia|Ida]] ([[547]]-[[559]]), fillo de [[Eobba]], primeiro rei de [[Bernicia]].&lt;ref&gt;Ifor Williams (ed.), ''Canu Taliesin'', t. ix.&lt;/ref&gt;

Os poetas do período, chamados [[bardo]]s, eran auténticos mestres na versificación fundamentada en aliteración e a rima (dous ou tres versos sucesivos acabados na mesma sílaba). A maior parte das obras son [[oda]]s heroicas ou lais, cantan as proezas guerreiras e a xenerosidade de [[Urien Rheged|Urien de Rheged]] (reino situado entre as actuais [[Wigtown]] e [[Kirkcudbright]], na actual [[Escocia]]), e choraban a morte do seu fillo [[Owain mab Urien|Owain]]. O ''Llyfr Aneirin'', composto por un poeta que viviu entre o [[510]] e o [[570]], contén o poema [[Y Gododdin]], de 900 versos e con interpolacións de épocas posteriores; foi composto en [[Lingua cúmbrica|cúmbrico]], dialecto británico próximo ao galés, e conmemoraba a expedición por unha parte de 300 guerreiros comandados por [[Mynyddawg Mwynfawr]] de ''Caereidyn'' (onda a actual [[Edimburgo]], Escocia), para capturar a fortaleza romana de ''Cataractonium'' ou ''Catraeth'' (hoxe Catterick, [[Yorkshire]]) aos [[saxóns]] do [[reino de Deira]]. Trátase de poesía heroica con linguaxe directa e sinxela, de expresión vigorosa e coa rima interna de correspondencia consonántica, chamada ''[[cynghanedd]]''. Tamén o consideran compositor algúns anos máis tarde do poema &quot;[[Eglinion ac Misseld]]&quot;. No referente a Taliesin, escribiu en xénero heroico a Oda a [[Cynan Garwyn]] de [[reino de Powys|Powys]].&lt;ref name=&quot;Griffin&quot;&gt;''English Writers: An Attempt Towards a History of English Literature''.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=EBK: King Cynan Garwyn of Powys|url=http://www.earlybritishkingdoms.com/bios/cynangpw.html|páxina-web=www.earlybritishkingdoms.com|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt;

{{Y cynfeirdd}}

=== Canu'r Bwlch ===
Dos séculos [[Século VIII|VIII]] ao [[Século X|X]] consérvanse poucos poemas soltos de autores como [[Morfran (bardo)|Morfran]], [[Meugan]], [[Arofan]], bardo de [[Selyf ap Cynan]], e [[Afan Ferddig]], bardo de [[Cadwallon ap Cadfan]], morto o [[613]] en [[Hexham]] loitando contra [[Oswald de Bernicia|Oswald]] de [[Bernicia]], e autor de ''Moliant Cadwallon'' (Eloxio a Cadwallon), aínda que outros estudosos o atribúen a [[Cynddylan ap Cyndrwyn]] (s. VII). Tamén é importante a obra anónima ''Edmyg Dinbych'' (Elexía a Denbigh), do [[século IX]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Celtic remains|url=http://archive.org/details/celticremains00evangoog|editorial=London, J. Parker|data=1878|nome=Lewis|apelidos=Morris}}&lt;/ref&gt;

Como autor máis coñecido daquela época ou cronista cómpre destacar a [[Gildas mab Kaw]]. Compuxo en [[Lingua latina|latín]] ''[[De Excidio Britannie]]'' (talvez data do 540), onde describe as pelexas entre [[pictos]], [[saxóns]] e romanos, e aparece a frase ''Arturi regis totius maioris Britannie'', primeira referencia á figura lendaria do [[rei Artur]].

[[Ficheiro:Book.of.Taliesin.facsimile.png|miniatura|[[Facsímile]] dunha páxina do ''[[Llyfr Taliesin]]'']]
Tamén destacaron como obras máis tardías o ''[[Armes Prydein]]'' (''A gran profecía de Britania'', [[940]]) de cariz épico, onde vaticina a unión dos galeses cos británicos do Norte, Cornualles, [[Illa de Irlanda|Irlanda]] e [[Armórica]] para opórense ao rei saxón [[Aethelstan de Inglaterra|Aethelstan]] de [[Wessex]]; a ''Kanu y gwint'' (Canción do vento, s.X-XI); ''[[Hanes Taliesin]]'' (''Historia de Taliesin''), similar ao Armes…, pero contén o famoso diálogo entre Myrddin (Merlín) e Taliesin; e ''[[Brut y Tywysogion]]'' (Crónica dos Príncipes), grande crónica de Gales, recollida posteriormente polos monxes do [[Císter]]. Estas obras serían consideradas os máis importantes en galés do período, e influíron na obra de cronistas posteriores como [[Geoffrey de Monmouth]], [[Gautier Map]] e [[Giraldus Cambrensis|Gerard Le Cambrien]], compiladores do [[Ciclo Artúrico|ciclo artúrico]] en latín ou francés na corte de [[Henrique II de Inglaterra]].

As poesías de [[Llywarch Hen]] (s. VI) chegáronnos por dúas sagas dun xograr de [[Powys]] do século IX sobre Llywarch e Heledd, irmá de [[Cynddylan ap Cyndrwyn]], coa métrica ''englyn'' embelecida pola aliteración. Describe as loitas entre os reinos de Powys e [[Mercia]], na que Llywarch perdeu 24 fillos. Ambas as dúas son figuras dolorosas (''diriad'') por un destino desafortunado (''dedwydd'') e choran o orgullo perdido (''traha''). Outros fragmentos atopados da época son:

* Os diálogos de Artus e Glewliuyd Mishtygrasp, entre Taliesin e Unach, e entre [[Gwyn ap Nudd]] e [[Gwyddneu Garanhir]].
* O monólogo de Ysgolan.
* Tristan ac Essyllt, o futuro [[Tristán e Isolda|Tristán e Iseo]] (en [[galego-portugués]]: o ''livro de Tristán'' nun manuscrito de fins do [[século XIV]]).&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=El fragmento gallego-portugués del &quot;Livro de Tristam&quot;. Nueva proposta cronológica y diatópica|url=https://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/57636|revista=Madrygal. Revista de Estudios Gallegos|data=2017|ISSN=1988-3285|páxina=159–214|volume=20|doi=10.5209/MADR.57636|lingua=es|nome=Ricardo|apelidos=Pichel|nome2=Xavier Varela|apelidos2=Barreiro}}&lt;/ref&gt;

Todas elas recollidas no ''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]'' (Libro Negro de Caerfyrddin).&lt;ref&gt;Daniel Huws of the National Library of Wales (''Llyfrau Cymraeg 1250-1400'', Aberystwyth 1993).&lt;/ref&gt; Tamén destacan os mitos de [[Myrddin Wyllt]] (Merlín o salvaxe), o salvaxe do bosque quen toleou ao ver unha batalla, o cal o fará profeta. 
En definitiva do período prenormando, entraron tamén en temas bíblicos ou lendas estranxeiras, como os de [[Hércules (mitoloxía)|Hércules]], [[Alexandre Magno|Alexandre]] ou o irlandés [[Corroín Mac Dairi]]. Tamén se recolleron moitas sobre [[Avalon]], o antigo [[Edén]] dos celtas, cuxo nome pode provir do galés ''Ynys Afalon'' (Illa das Mazás) ou ben de ''Affallach'' (O reino dos mortos). Tamén se cre que no século VI se celebrou a primeira ''[[Eistedfodd]]'', festival de música e poesía, talvez reunido en [[Conway]] por [[Maelgwn]], pero non está datada con certeza ata o [[século IX]].

{{canu'r bwlch}}

== Os ''[[Gogynfeirdd]]'' ==
Este período levará do [[1100]] ao [[1350]] aproximadamente, e tamén foi chamado ''dos [[bardos dos príncipes]]'' (''beirdd y Tywysogion'' en galés). A consolidación do reino de [[reino de Gwynedd|Gwynedd]] permitiu unha evolución literaria en galés. Os bardos dividíanse en graos segundo a aprendizaxe que seguiran. O máis alto, ou ''[[pencerdd]]'' (cabeza de canción), cantaba na corte as proezas do seu señor, dos santos e de deus, e tiña prohibido cantar o amor ou a natureza. O ''[[bardd teulu]]'' cantaba á familia do señor, e podía cantar o amor, a natureza e as mulleres. O máis baixo, o ''[[cerddorion]]'' (trobador) dedicábase á poesía obscena e satírica, así como ás historias orais ''[[cyfarwyddyd]]'', desenvolvidas e recollidas posteriormente nos ''[[Mabinogion]]''.

Esta graduación baseada no ensino persistiu, e durante o reinado de [[Henrique IV de Inglaterra]], a Eistedfodd ou Trono dos Bardos daba certificados e encargábase que os poetas dos chanzos máis baixos non caesen na mendicidade. Porén, iso provocou tamén un conservadorismo lingüístico e literario, porque o arcaísmo era considerada de bo gusto. Os bardos, asemade, adoitaban pertencer á mesma familia, como o caso de [[Meilyr Brydydd]], o seu fillo [[Gwalchmai ap Meilyr]] e o seu neto [[Meilyr ap Gwalchmai]], todos eles na corte de Gwynedd en [[Aberffraw]].

Os principais poetas do período serían [[Gwalchmai ap Meilyr|Gwalchmai]] (fl. [[1130]]-[[1180]]) autor da canción de primavera ''Gorhoffedd'' (Vangloria) e da sátira contra os monxes ''Kynddelw''; o seu fillo Meilyr ap Gwalchmai, autor de ''Arwyraim Owain'' (Exaltación de Owain, [[1137]]); [[Cynddelw Brydydd Mawr]] &quot;O gran poeta&quot;, fl. [[1155]]-[[1200]]) da corte de Powys; [[Owain Cyfeiliog]] ([[1140]]-[[1197]]) poeta e príncipe de Powys, autor de ''Hirlas Owain'' (O corno bebedor gris de Owain); [[Hywel ab Owain Gwynedd|Hywel ab Owain]] (morto o [[1170]]), príncipe de [[Gwynedd]], cantor do amor do país, cos xéneros ''[[marwnad]]'' (elexía) e ''[[moliant]]'' (eloxio); e [[Gruffudd ab yr Ynad Coch]] &quot;Fillo da Xustiza Vermella&quot;), quen escribiu en [[1282]] uns ''Marwnadau'' á morte do rei [[Llywelyn ap Gruffydd|Llywelyn ap Gruffudd]].

Tamén destacou o xénero ''[[marwysgafn]]'' (Canción no leito de morte), de cariz relixioso, onde se confesan os pecados pola proximidade da morte, e outras proezas dos santos. Os últimos poetas, con todo, inclináronse polas novas rimas, como as ''[[awdl]]au''. Os máis famosos serían [[Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd]] (fl. [[1352]]-[[1382]]), [[Gruffydd ap Dafydd ap Tudur]] (fl. [[1380]]), [[Casnodyn]] (fl. [[1320]]-[[1340]]) e outros.
{{Bardos dos Príncipes}}
No referente á prosa profana, no [[século IX]] apareceron na igrexa de [[San Teilo]] as primeiras glosas de tradución latina ao galés, e do [[século X]] data o fragmento chamado ''Computus'', parte dun libro de [[astronomía]] con moitos latinismos. Tamén data do [[1200]] unha nova versión en galés das leis de [[Hywel Dda]], no [[Libro Negro de Chirck]]. Os textos históricos eran recollidos polos ''[[cyfarwydd]]iaid'', moi influídos polos bardos, quen recitaban tamén contos orais mesturando [[folclore]], [[Heroe|heroísmo]], [[mitoloxía]] e feitos históricos. Os máis importantes deles foron os Mabinogion, recollidos no ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' (Libro Branco de Rydderch) e no ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' (Libro Vermello de Hergest), e conteñen once historias como ''[[As catro pólas de Mabinogi]]'', ''[[Culhwch ac Olwen]]'' ([[1100]]), ''[[O soño de Rhonabwy]]'' (s. [[Século XIII|XIII]]), ''[[Owain ac Luned]]'', ''[[Geraint ac Enid]]'', ''[[Peredur fab Efrawg]]'', ''[[Branwen uerch Lyr]]'', ''[[Math fab Mathonwy]], [[Lludd ac Llevelys]]'' e ''[[O soño de Macsen]]'', todas elas de cariz cabaleiresco e mostran as loitas entre os señores, matrimonios e vinganzas. Tamén contén as ''Avellanau'' (Poema das maceiras, s.XIII), dedicado a [[Merlín]].

De moitas destas historias evolucionaría posteriormente o ciclo artúrico. Tamén se traduciron ao galés numerosas obras latinas, como ''[[Delw y Byd]]'' (''Imago mundi'') de [[Honorio Augustoduniense]], a ''[[Gwelediagaeth Bawl Abostol]]'' (Visión do [[Paulo de Tarso|apóstolo Paulo]]), a tradución de [[Epicteto]] de [[Hierápolis]] ''[[Ystoria Adrian ac Ipotis]]'', a ''[[Cynghoreu Catwn]]'' (''[[Disticha Catonis]]'') de [[Dionisio Catón]], [[Y Bibyl Ynghymraec]] (''Promptuarium Bibliae''), a ''[[Hystoria Gryddyd ap Cynan]]'', a ''[[Ystoria Brenhined y Brytanyeit]]'', tradución da ''[[Historia Regum Brittaniae]]'' ([[1136]]) de [[Geoffrey de Monmouth]], que serviu de base histórica ao mito artúrico, ''[[Ystoriaeu Seint Greal]]'' (O [[santo Graal]]) e ''[[Saith Doethion Rufein]]'' (Historia de [[Perceval]]). Tamén se atoparon versións do ''[[Cantar de Roldán]]'' e de diversos libros de leis.

== Os bardos dos nobres ou ''[[cywyddwyr]]'' ==
O período do [[1350]] ao [[1450]], con todo, é o considerado como á Idade de ouro dos ''[[cywydd]]au''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cywydd ; Poesia galesa|url=https://delphipages.live/pt/literatura/literaturas-do-mundo/cywydd|páxina-web=Literaturas do mundo|data=2020-09-14|data-acceso=2022-08-18|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; Despois da conquista anglonormanda, aínda eran importantes nas cortes de [[Reino de Gwynedd|Gwynedd]] e [[Reino de Powys|Powys]] os ''uchelwyr'' (aristócratas), quen subvencionaban os bardos, a pesar de que minguaría o prestixio tanto dos ''pencerdd'' como do ''bardd teulu''. Ademais, no sur morreu a vella canción e só se mantería a tradición oral. O gran poeta desta época foi [[Dafydd ap Gwilym]] ([[1340]]-[[1370]]), autor dunha poesía descritiva dos costumes da época e considerada como contemporánea de [[Geoffrey Chaucer]]. Tamén compuxo 101 poemas dedicados á loura Morudd, con forte influencia provenzal. Considérano discípulo de [[Llywelyn]] e [[Ifon Hael]], e destacou en descartar os vellos arcaísmos e adoptar novas formas como o ''cywydd'' e a ''[[traethawdl]]'' (copla de sete sílabas), así como o ''[[llatai]]'' ou mensaxe amorosa inventada por [[Llywarch ap Llywelyn]] (''Prydydd y Moch'', [[1173]]-[[1220]]), e o ''[[dyfaliad]]'' ou poema descritivo.

Outros poetas contemporáneos seus serían [[Gruffudd ab Adda ap Dafydd]] (morto o [[1344]]), [[Iolo Goch]] ([[1320]]-[[1398]]), [[Llywelyn Goch Ap Meurig Hen]] (fl. [[1360]]-[[1390]]), coa elexía ''Marwnad Lleucu Llwyd'', [[Gruffudd Llwyd ap Dafydd]] (fl. [[1380]]-[[1410]]), poeta oficial de [[Owain Glyndŵr]], [[Rhys Goch Eryri]] ([[1365]]-[[1448]]), [[Llywelyn ab y Moel]] (morto o [[1440]]), e sobre todo [[Siôn Cent]] (morto o [[1430]]), quen compuxo numerosos ''[[cywyddau brud]]'' (Cancións semipoéticas) e ''cywyddau'r Byd'' (Loas aos vellos tempos).

Posteriormente, apareceron algúns autores de calidade inferior, como [[Dafydd Nanmor]] ([[1420]]-[[1490]]), [[Lewis Glyn Cothi|Llywelyn y Glyn]] ([[1447]]-[[1486]]) e [[Guto'r Glyn]] (fl. [[1440]]-[[1493]]). Outros mostraron certa conciencia nacional, como [[Maredudd ap Rhys]] (fl. [[1430]]-[[1450]]), [[Hywel Swrdwal]] (fl. [[1430]]-[[1460]]), [[Tudur Penllyn]] (fl. [[1470]]), [[Dafydd Llwyd ap Llywelyn]] ([[1420]]-[[1500]]) e [[Hywel Cilan]] ([[1435]]-[[1470]]).

{{Bardos dos Nobres}}

== Séculos XVI e XVII ==
Os sacerdotes preocupados pola lingua converteron e galés nun idioma literario moderno, e crearon tamén unha lingua standard. Durante o período do [[1450]] ao [[1650]] os ''cywyddau'' acadaron unha nova Idade de Ouro, con poetas como [[Dafydd ab Edmwnd]] (fl. [[1449]]-[[1500]]), discípulo de [[Maredudd ap Rhys]], e que o [[1451]]-[[1453]] fixo arranxos de [[arpa]] e [[Voz (música)|voz]] para competicións poéticas. Conseguiu que a ''Eistedfodd'' tradicional de [[Caerfyrddin]] cambiase a métrica tradicional, e seguido polo seu sobriño [[Tudur Aled]] (morto en [[1526]]) e por [[Gutun Owain]] (fl. 1460-1500) reuniron un o [[1523]] en Caerwys (Y Fflynt), que se repetiría no [[1568]], moi ligado, con todo, ao sistema bárdico antigo.

Tamén conseguiron da raíña [[Isabel I de Inglaterra]] a creación dunha Comisión de Vinte Nobres do Norte de Gales para redimir a Orde Bárdica dos poetas &quot;indesexábeis&quot; que daban mala fama á poesía galesa en xeral. Así, o [[20 de maio]] do [[1594]] doce deles convocaron unha Eistedfodd, pero non existe proba documental ningunha de que se celebrase.

Porén, na [[reforma protestante]], o feito de que os [[Tudor]] fomentasen o [[lingua inglesa|inglés]], e que os nobres galeses se establecesen na corte de [[Londres]], destruíron a cultura antiga e os seus vínculos coa lingua. Aínda así, iniciaríase unha nova tradición popular na poesía galesa, comezada coa obra de [[Rhys Prichard]] ([[1579]]-[[1644]]) de Llanymddyfri, autor de ''Cannwyll y Cymry'' (A bufarda dos galeses, [[1646]]) onde utiliza a métrica inglesa, e as súas ''Penillion telyn'' ([[1676]]), composicións para recitar con arpa.

Os últimos bardos serían [[Sion Tudur]] (morto o [[1602]]), quen satirizou a aristocracia, [[Edmwnd Prys]] ([[1544]]-[[1623]]), decano de [[Meirionnydd]], e [[Wiliam Cynwal]] (morto o [[1588]]), [[William Llŷn]] ([[1535]]-[[1580]]), [[Siôn Phylip]] ([[1544]]-[[1620]]) e [[Simwnt Fychan]] (morto en [[1606]]). Pero contra o [[1550]] iniciaríase a prosa moderna en galés, conforme as normas do [[renacemento]] e a reforma [[protestante]], cun vocabulario enriquecido por neoloxismos.

No referente ás obras inspiradas na reforma protestante, podemos destacar: 
* ''[[Yn y llyvyr hwnn]]'' (Neste libro, [[1547]]), o primeiro libro impreso en galés, con extractos das escrituras. 
* ''[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]]'', tamén do 1547, colección de proverbios de [[William Salisbury]] ([[1520]]-[[1584]]), tamén tradutor do [[Antigo Testamento]] e pioneiro da nova lingua.
* o [[Welsh Prayer Book]], composto en [[1567]] por Salisbury e Richard Davies ([[1501]]-[[1581]]), bispo de St Daffyd.
* [[Y Bibl Ynghymraec]] (A Biblia en galés, [[1588]]), composta nunha linguaxe modernizada por [[William Morgan]] ([[1545]]-[[1604]]), bispo de Saint Asaph, coa axuda de Edmwnd Prys; volveríase a publicar no [[1620]] baixo a supervisión do novo bispo John Davies ([[1567]]-[[1644]]) e Richard Parry ([[1560]]-[[1623]]), e así o galés tornarase o idioma oficial da relixión e fará posíbel a alfabetización popular nas escolas dominicais.
* ''Deffyniad ffydd Eglwys Lloegr'', tradución da ''Apologia Ecclesiae Anglicanae'' de [[Miles Coverdale]], feita no [[1595]] por [[Morris Kyffin]] (1565-1598).
* ''Perl mewn adfyd'' (A máis bonita perla espiritual, 1595) tradución da obra de igual título de [[Arthur Kent]], feita por [[Huw Lewys]] (1562-1634).
* ''Homiliau'' (Homilías, 1606) de [[Edward James]] (1569-1610).
* ''Llwybr Hyffordd'' (O camiño do home sinxelo, [[1630]]) de [[Robert Llwyd]] (1564-1655).
* Yr Ymarfer o Dduwioldeb (Práctica da piedade, 1630), tradución da obra de [[Lewis Bayly]], feita por [[Rowland Vaughan]] (1590-1667).
* ''Llyfr y Resolution'' (Directorio cristián, [[1632]]) de [[John Davis (Mallwyd)|John Davies]] (1567-1644).
* Unha crónica da creación ata o [[1552]], composta por [[Elis Gruffydd]].

Pola súa banda, os [[catolicismo|católicos]] romanos atacaron o [[anglicanismo]] como algo importado de [[Inglaterra]], e chamaron tamén a preservar a antiga relixión. Entre a literatura católica pódese destacar:
* O ''[[Dosparth Byrr]]'', primeira gramática impresa.
* ''[[Y Drych Cristianogawl]]'' (Devocionario cristián, [[1585]]) compostas por [[Gruffydd Robert]] (1522-1610).
* A ''[[Lanter Gristnogawl]]'' (Lanterna cristiá) de [[Robert Gwyn]].
* ''Theater du mond'', traducido do francés o [[1615]] por [[Rhosier Smyth]] (1541-1625).
* ''[[Athrawaeth gristnogawl]]'' ([[1568]]) de [[Morys Clynnog]] (1525-1581).
* ''[[Eglurhad Helaethlawn o'r Athrawiaeth Gristnogawl]]'', composta o 1618, tradución dun catecismo italiano.

Este renacemento tamén propiciou a aparición das primeiras gramáticas galesas con criterio científico, aínda que mantiñan fortes influencias bárdicas, como:
* ''[[Cambrobrytannicae Cymraecaeve Linguae Institutiones et Rudimenta]]'' ([[1592]]) de [[Siôn Dafydd Rhys]] (1534-1609).
* ''[[Antiquae linguae britannicae rudimenta]]'' ([[1621]]) de [[John Davies (Mallwyd)|John Davies]].
* ''Dictionarium duplex'' ([[1632]]) baseado en traballos de latín ao galés de [[Thomas Wiliems o Drefriw]] (1550-1622).

Coa chegada do [[puritanismo]], paradoxalmente, chegou tamén un importante estalido da literatura en lingua galesa do século XVII. Os principais autores do período serían:
* [[Moses Williams]] (1685-1742), tradutor de manuscritos antigos. 
* [[Morgan Llwyd]] (1619-1659), un dos máis importantes do período, influído tanto polos [[cuáquero]]s como polo [[misticismo|místico]] alemán [[Jakob Boehme]], compuxo o ''[[Llyfr y tri aderyn]]'' (O libro dos tres paxaros, 1653), disquisición sobre a liberdade relixiosa, e o ''[[Llythur ir Cymru cariadus]]'' (Carta ao querido Gales, [[1653]]).
* [[Charles Edwards]] (1628-1691) coa escolma de cánticos ao estilo antigo ''Ffydd ddiffuant: sef hanes y ffydd Gristianogol|Hanes y ffydd ddiffuant'' ([[1667]]).
* [[Edward Samuel]] (1674-1748) coa moralista ''Holl ddyledswydd dyn'' (Todos os deberes do home, [[1718]]).
* [[Gruffydd Jones (Llanddowror)]] (1683-1761), considerado un dos pais da educación popular en galés.
* [[Theophilus Evans]] (1693-1767) autor de ''Drych y prif oesoedd'' (Visión da Idade primitiva, [[1716]]), escolma de mitos históricos galeses, traballo imitado por [[Lewis Morris]] en ''Tlysau yr Hen Oesoedd'' (Xoias da Idade Primitiva, [[1717]]).
* [[Ellis Wynne]] (1579-1644), considerado o maior prosista galés do período, con ''Rheol buchedd sanctaidd'' (Tradución da &quot;vida Sagrada&quot; de Taylor, 1701) e ''Gweledigaethau'r bardd cwsc'' (Tradución dos &quot;soños&quot; de [[Francisco de Quevedo]], [[1703]]).

== Século XVIII: restablecemento da ''Eisteddfod'' ==
[[Ficheiro:Iolo Morganwg.jpg|miniatura|160px|dereita|Retrato de Edward Williams, que escribiu co pseudónimo de Iolo Morganwg]]
O século XVIII comezou con poetas que seguían os metros e temática do anterior período, como [[William Phylip]] (morto o 1669), [[Huw Morys (Pontymeibion)]] (1622-1709), quen deixou de utilizar o verso libre e se decantou polo verso con cadencia silábica, e [[Lewis Morris]] (Llywelyn Ddu o Fôn) (1701-1765) autor de numerosas composicións para arpa, ''Penillion telyn''.

A pegada do [[metodismo]], con todo, notouse pronto na cultura galesa. O [[1751]] fundaríase en Londres a [[Cymdeithas y Cymmrodorion]] ou ''Sociedade dos Cymmrodorion'', promovida polos membros da comunidade galesa de Londres, [[William Wynn]] (1709-1760), [[Edward Richard]] (1714-1777) e [[Evan Evans (Ieuan Fardd)]] (1731-1788), para traducir as obras dos bardos galeses, e se caracterizou polo [[neobardismo]], o [[neodruidismo]] e a revalorización do pasado céltico. O 1771 esta sociedade pasou a chamarse ''Cymdeithas Gwyneddigion'', e desde o [[1789]] dedicouse a promover a recuperación dos festivais bárdicos, as ''Eisteddfodau'', con concursos de poesías onde se reproducían os antigos metros. Un dos máis asiduos foi o gran poeta galés [[Goronwy Owen]] (1723-1769), inspirado en Lewis Morris e os clasicistas ingleses, quen reintroduciu na literatura galesa as poesías ''awdl'' e ''cywydd'', creando escola. Con todo, como tiña un talante aventureiro, emigrou a América (como moitos dos seus compatriotas) e morreu en Virxinia.

Polo setembro do [[1789]] reuniuse en Bala unha renovada ''Eisteddfod'', patrocinado por Thomas Jones de Corwen, quen apelou ao patrocinio da ''Gwyneddigion'' para que saíse adiante. Así, o seguinte celebraríase o [[1790]] en Saint Asaph, e decidiuse que se celebrase a primeira semana de agosto seguindo un cerimonial druídico inventado por Edward Williams - [[Iolo Morgannwg]] (1747-1826), poeta romántico que tomou como modelo de lingua a ''Welsh grammar'' (1728) composta por [[Siôn Rhydderch]]. A ''Eisteddfod'' reuníase baixo os auspicios da ''[[Gorsedd Beirdd Ynys Prydain]]'' (Trono dos Bardos da Illa de Britania), organización que se encargaba do patrocinio e respondía ao lema ''Y gwir yn eryn y byd'' (A verdade por riba de todo). Despois de que se reuniren en [[Llanrwst]] ([[1791]]) e [[Dinbych]] ([[1792]]), decídese definitivamente que se reúnen unha vez ao ano, así como un festival de danza folclórica en [[Llangollen]], no val de Dyfrdwy.

Despois do éxito do que se celebrou en [[Caerfyrddin]] o [[1819]], tornarase a maior exhibición de folclore galés, mestura de festival, acontecemento patriótico e recital de cancións e de poesía (recitar e compoñer) con acompañamento de arpa, cantos, bailes e cerimonias druídicas. Foi a primeira mostra de mantemento da independencia nacional, pero asemade desenvolveu algúns novos xéneros como a ''[[awdl]]'' (oda) grazas a poetas como [[Twm o’r Nant]], [[Dafydd Ddu Eryri]] e [[Gwallter Mechain]]. E o seu exemplo esporeará a celebración de festivais similares non só no resto do mundo celta ([[Bretaña]], [[Cornualles]]), senón tamén no [[Mundo de fala románica|mundo latino]] ([[Occitania]], [[Cataluña]] e [[Galicia]], e o [[País Vasco]] vinculado a el).

Desde o [[1819]] a ''Eisteddfod'' será patrocinada pola Sociedade dos ''Cymmrodorion'', agora con sede en [[Dyfed]], que integraría definitivamente a ''Gorsedd'' como tribunal, a un tempo que os nobres e ricos iniciaban tamén o seu mecenado. Desde o que se celebrou en [[Llangollen]] o [[1858]], comezou a tomar un talante [[nacionalismo galés|nacionalista]] e reivindicativo, e desde o de Dinbych no [[1860]] decidiuse que se celebrase alternativamente cada ano nunha cidade do Norte de Gales e nunha cidade do Sur. Finalmente, no [[1880]] toma o nome de [[National Eisteddfod Association]].

Grazas a estas celebracións, creouse unha nova escola literaria, con autores como [[Dewi Wyn o Eifion]] (1784-1841), [[Dafydd Ddu Eryri]] (1759 -1822), mestre e gramático autor de ''awdlau'', e [[Ebenezer Thomas (Eben Fardd)]] (1802-1863). Pero con eles a poesía clásica decaeu definitivamente. Formouse unha nova xeración de versificadores libres influídos polo metodismo, así como a idea da ''[[cynghanedd]]'' ou solicitude de preservación da cultura galesa, que aos poucos será levada á práctica no terreo político. Os principais autores serían:
* [[William Williams (Pantycelyn)]] (1717-1791) autor das escolmas de himnos ''Caniadau y rhai sydd ar y Môr o Wydr'' (Cancións dos que están no Mar de Vidro).
* [[Ann Griffiths]] (1776-1805) autora de himnos relixiosos e poesía popular.
os poetas metodistas:
* [[Dafydd Jones (Caeo)]], (1711-1777) tradutor de himnos metodistas de [[Isaas Watts]].
* [[Morgan Rhys]] (1716-1779).
* [[David William (Llandeilo Fach)]] (1720-1794).
* [[Peter Jones (Peter Fardd)]] (1775-1845).
* [[David Charles]] (1762-1834).
* [[John Blackwell (Alun)]] (1797-1840), pai da lírica moderna galesa con ''Can Gwraig y Pysgotwr'' (A canción da muller do mariñeiro).
* [[Ieuan Glan Geirionydd]] (Evan Evans, 1795-1855).
* [[Twm o’r Nant]] (1739-1810), poeta, xograr e bardo.
* [[John Jones (Jac Glan-y-Gors)]] (1766-1821), autor satírico influído por [[Thomas Paine]] e polos franceses, autor de ''Dic Siôn Dafydd'' (1803), sátira sobre os galeses que non falan o seu idioma, e ''Sessiwn yng Nghymru'', poesía sobre o uso do galés e do inglés no país de Gales. Por outra banda, no [[1792]] os irmáns Owen e William Jones fixeron edicións dos clásicos galeses.

== Século XIX ==
[[Ficheiro:John Blackwell.jpg|miniatura|dereita|200px|John Blackwell.]]
Durante a primeira metade do século XIX produciuse un forte desenvolvemento cultural en lingua galesa. O [[1814]] editaríase en [[Abertawe]] a revista semanal en galés [[Seren Gomer]] (Estrela de Gomer, baixo os auspicios da igrexa non conformista por [[Joseph Harris (Gomer)]]&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Plaque unveiled for 200th anniversary of Seren Gomer|url=https://www.bbc.com/news/uk-wales-south-west-wales-26993436|xornal=BBC News|data=2014-04-12|data-acceso=2022-08-18|lingua=en-GB}}&lt;/ref&gt;, e manterase como mensual ata o [[1920]]. Sobre o [[1866]] editábanse en galés uns 120.000 exemplares en diversos semanais e mensuais, a pesar de que os burgueses promovían cada vez máis o uso unicamente do inglés na vida pública.

Dúas figuras bastantes importantes do período serían [[Thomas Price (Carnhuanawc)]] (1787-1848), capelán de Cwm Du, quen colaborou co bretón [[Jean-François-Marie Le Gonidec]] na elaboración do seu dicionario, o 1820 fundou unha escola totalmente en galés e o [[1838]] organizou unha recepción aos poetas bretóns na ''Eisteddfod'' galesa; tamén foi autor do tratado histórico [[Hanes Cymru a chenedl y Cymry]] (Historia de Gales e da nación galesa, 1836-1842), de cariz bastante nacionalista. E [[William Owen Pughe (Idrison)]] (1759-1835), fundador do diario pola lingua [[Y Greal]] e autor dun importante ''Geriadur cenhedlaethol Cymraeg ac Saesnog'' (Dicionario inglés galés-inglés, 1803, reeditado o 1832), e doutros como a ''Cadwediogaeth yr iaith gymraeg'' (Gramática da lingua galesa, [[1808]]). Tamén destacaron [[John Robert Pryse (Golydddan)]] (1840-1862), fillo de [[Robert John Pryse]] (1807-1889), autor dunha ''Hanes Llenyddiaeth Gymreig'' (Historia da literatura galesa).

O movemento galés recibiu un forte impulso cando o 1843 o metodista [[Thomas Gee]] (1815-1898) fundou á revista [[Y Faner]] (A bandeira)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=GEE, THOMAS (1815 - 1898), Calvinistic Methodist minister, journalist, and politician ; Dictionary of Welsh Biography|url=https://biography.wales/article/s-GEE0-THO-1815#?c=0&amp;m=0&amp;s=0&amp;cv=1&amp;manifest=https://damsssl.llgc.org.uk/iiif/2.0/4672370/manifest.json&amp;xywh=695,983,1348,1167|páxina-web=biography.wales|data-acceso=2022-08-18|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, a máis antiga que aínda se publica en galés, desde onde comezaron as reivindicacións de autogoberno a un tempo que facía novas edicións dos ''[[Mabinogion]]'' e das ''Henchwedlau'' (Vellas historias). Desde o [[1854]], ademais, Gee promoveu ''[[Y Gwyddoniadur Cymreig]]'' (A Enciclopedia Galesa), que non só foi unha publicación, senón tamén un movemento no que se ampararon a maior parte de autores en lingua galesa daquel momento.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Encyclopaedia Cambrensis =Y gwyddoniadur Cymreig|url=http://archive.org/details/encyclopaediaca00unkngoog|editorial=Dinbych : Thomas Gee|data=1856}}&lt;/ref&gt; O [[1876]] patrocinaría a fundación da [[Eisteddfod Nacional de Gales|''Eisteddfod Genedlaethol'']] para organizar os concursos poéticos, e o [[1879]] publicaron por encargo da Enciclopedia Galesa a ''Hanes y Brytaniaid a'r Cymry'' (Historia dos Británicos e dos Galeses). 
[[Ficheiro:William Roos - Talhaiarn (1864).jpg|miniatura|dereita|John Jones, cuxo nome bárdico era Talhaiarn.]]
Entre eles destacarían autores como:
* [[Owen Wynne Johns (Glasynys)]] (1828-1870) e o grupo bohemio formado por:
* [[John Jones (Talhaiarn)]] (1810-1869).
* [[Richard Davies (Mynyddog)]] (1833-1877) e
* [[John Ceiriog Hughes (Ceiriog)]] (1832-1887), autor dos poemas ''Dafydd y Garreg Wen'' (David da Rocha Branca).

Tamén serían importantes [[William Thomas (Islwyn)]] (1832-1878), autor do poema ''Y storm'' (A tormenta).
* [[M. Lloys Philips]], autor dunha ''Llewiadur yr iaith seisonig'' (Gramática anglogalesa, [[1856]]).
* [[Robert Williams (Trebor Mai)]], coa escolma ''Gwaith Barddonol Prif Englyniwr Cymru'' (Obras dos principais bardos da literatura galesa, 1883).
* [[John Phillips (Tegidon)]] (1810-1877) e 
* o poeta e músico [[Evan James]] (1809-1879), quen o 1856 compoñería o himno nacional galés ''[[Hen wlad fy Nhadau]]'' (A terra dos meus pais).

Tamén serían importantes as revistas e os críticos literarios. Durante estes anos destacaron a culta ''[[Y Traethodydd]]'' (O Ensaísta) e a popular ''[[Geiniogweth]]'', ámbalas dúas fundadas polos críticos literarios [[William Rees (Gwilym Hiraethog)]] (1802-1883), autor de ''Aelwyd F'ewythr Robert'' (O fogar do tío Robert, [[1852]]); [[Samuel Roberts]] (1800-1885), tamén ensaísta e [[Lewis Edwards]] (1809-1887).

== Século XX ==
Entre finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX]] destacaron algúns autores bastantes ligados ao desenvolvemento da nova [[Universidade de Gales]]. Trátase de:
* [[Daniel Owen]] (1836-1895), considerado o [[Charles Dickens]] galés, redactor do diario ''[[Yr Amserau]]'' (''Os tempos'') e autor de novelas como ''Hunangofiant Rhys Lewis'' (Autobiografía de Rhys Lewis, 1885), ''Y siswrn'' (As tesoiras, [[1888]]), ''Enoc Huws'' ([[1891]]) e ''Gwen Tomos'' ([[1894]]).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=EDWARDS, THOMAS (Twm o'r Nant; 1739 - 1810), poet and writer of interludes|url=https://biography.wales/article/s-EDWA-THO-1739#?c=0&amp;m=0&amp;s=0&amp;cv=0&amp;manifest=https://damsssl.llgc.org.uk/iiif/2.0/4702945/manifest.json&amp;xywh=114,65,1599,1290|páxina-web=biography.wales ; Dictionary of Welsh Biography|data-acceso=2022-08-18|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;
* [[Owen Morgan Edwards]] (1858-1920), inspirador do novo movemento que fará do galés unha lingua con identidade literaria.
* [[John Morris-Jones]] (1864-1929) profesor de lingua galesa en [[Bangor, Gales|Bangor]], autor de ''Cerdd Dafod'' ''Arte poética'', [[1929]]), ''Orgraff yr Iaith Gymraeg'' (Ortografía da lingua galesa, [[1928]]) e ''Welsh syntax'' ([[1931]]).
* [[Thomas Rees]] (1869-1926), profesor de teoloxía e
* o poeta [[Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan)]] (1851-1906). 
* [[Howell Elvet Lewis (Elfed)]] (1860-1953) comporía o poema ''Cofian Gwlad'' (Recordarei o meu país), considerado o segundo himno nacional galés. 
* [[Robert Roberts (Silyn)]] (1871-1930) tamén estudou en Bangor.

Do 1922 ao 1951 editouse a revista literaria ''[[Y Llenor]]'' (O literato), completada co diario ''[[Barddas]]'' (Bardismo) e con ''[[Ysgrifau Beirniadol]]'' (Ensaios críticos). Destacarían como autores:
* [[William John Gruffydd]] (1881-1954).
* o poeta e tradutor [[Thomas Gwynn Jones]] (1871-1949) co [[Fausto (Goethe)|Fausto]] de [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] ([[1922]]), o [[Macbeth]] de [[William Shakespeare]] ([[1943]]).
* o poeta [[Robert Williams Parry]] (1884-1956), que popularizou o ''[[englyn]]'', cuarteto de trinta sílabas.
* [[David James Jones (Gwenallt)]] (1899-1968) con poesías marxistas e revolucionarias como ''Y Mynach'' (O monxe, [[1926]]) ou ''Gwreiddiau'' (Raíces, [[1959]]).
* a novelista [[Kate Roberts]] (1891-1985), influída por [[Anton Chekhov]].
* [[Euros Bowen]] (1904 -1988) con 11 volumes de edicións de clásicos galeses.
* [[Edward Tegla Davies]] (1880-1967).
* [[Saunders Lewis]] (1893-1985) político e ensaísta.
* [[Hedd Wyn|Ellis Humphrey Evans (Hedd Wyn)]], poeta [[Morto en combate|morto na fronte]] o 1917, coa escolma ''Cerddi'r bugail'' (Poemas pastorís, [[1918]]).
* [[David Emrys Evans]] (1891-1966).

Outros autores destacados serían:
* o ensaísta [[Thomas Herbert Parry-Williams]] (1887-1975).
* [[D.J. Williams (D.J.)]] (1885-1970), inclúe a triloxía ''Storiau'r Tir'' (Historias da terra) que foi publicada como ''Y Gaseg Ddu'' (A egua negra) o [[1970]], pero as outras dúas serían publicadas o 1934, ''Hen Dŷ Ffarm'' (A vella granxa) e ''Hen Wynebau'' (Caras vellas).
* [[Iorwerth Peate]] (1901 -1982).
* [[Waldo Williams]] (1904 -1971).
* [[John Gwilym Jones, dramaturgo]] (1904-1988), mestre que viviu catro anos en Londres e volveu a Gales.
* [[William Morris]] (1889-1979).
* [[William Evans (Wil Ifan)]] (1883-1968).
* [[Albert Evans-Jones Cynan]] (1895-1970).
* [[Pennar Davies]] (1911-1996).
* [[John Gwyn Griffiths]] (1911-2004).
* [[Alun Llywelyn-Williams]] (1913-1988).
* [[Robert Maynard Jones (Bobi Jones)]] (1929-).
* [[Gwyn Thomas]] (1936-).
* [[Caradog Prichard]] (1904-1980).
* [[Isaac Daniel Hooson]] (1880-1948).
* [[John Lloyd-Jones]] (1885-1956).
* [[Dewi Emrys James]] (1881-1952) e
* [[Thomas I. Nicholas]] (1903-).

Das etapas posteriores tamén haberá que destacar autores como:
* [[Thomas Rowland Hughes]] (1903-1949).
* [[Richard Hughes Williams (Dic Tryfan)]] (1878-1919).
* [[Islwyn Ffowc Elis]] (1924-2004) gañador o 1951 da medalla de ouro na ''Eistedfodd'' pola escolma de ensaios ''[[Cyn Oeri'r Gwaed]]'' (Antes que arrefríe o sangue).
* [[Robert Thomas Jenkins]] (1881-1969) coa novela histórica ''[[Orinda]]'' ([[1943]]).
* [[Huw Lloyd Edwards]] (1916-1975).
* [[Ffransis George Payne]] (1900-1992).
* [[John Owen Williams (Pedrog)]] (1853-1932).
* [[Aneirin Talfan Davies (Aneurin ap Talfan)]].
* [[John Lloyd Williams]] (1854-1945).
* [[Islwyn Williams]] (1903-1957).
* e sobre todo a grande novelista [[Marion Eames]] (1921-2007), autora de obras ambientadas nos cuáqueros galeses de EE. UU., como ''[[Y staffel Ddirgel]]'' (A cámara secreta, [[1969]]) e ''[[Y Rhandir Mwyn]]'' (O doce país, [[1970]]).
* [[Thomas Glynne Davis]] (1926-1988) foi aclamado na ''Eisteddfod'' do [[1951]] co poema ''Adfeilion'' (Decaemento).
* [[William Leslie Richards]] (1916-1989) compuxo ''Cysgod y Cryman'' (A sombra da fouce, [[1953]]).
* [[James Kitchener Davis]] compuxo un monólogo en verso libre ''Sŵn y gwynt sy'n chwythu'' (O son do vento a soprar, 1953).
* [[Rhydwen Williams]] (1916-1997) e 
* [[Gareth Alban Davies]] (1926-2009), que, malia ser fillo dun predicador e os seus estudos en [[Universidade de Oxford|Oxford]], estivo tres anos como mineiro para se sentir máis próximo ao estilo de vida dos seus conveciños.

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Commonscat}}
* Johnston, Dafydd (1994), The literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1265-9.
* Parry, Thomas (1955), A history of Welsh literature. Translated by H. Idris Bell. Oxford : Clarendon Press.
* Stephens, Meic (Ed.) (1998), The new companion to the literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1383-3. {{Wikisource}}

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gutenberg.org/browse/languages/cy Obras en galés] no [[Proxecto Gutenberg]].
* [https://web.archive.org/web/20101015014527/http://britannia.com/wales/lit/intro.html Go Britannia - Welsh Literature]: Historia da literatura galesa (en inglés).
* [https://web.archive.org/web/20100916060347/http://www.famouswelsh.com/03_writers/literature1.html Escritores galeses] (en inglés)

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Literatura en lingua galesa]]</text>
      <sha1>8p5djsghnsgoavngy2149ikozkinnpx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162953</id>
      <parentid>6162952</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:11:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39240" xml:space="preserve">{{wikificar}}
A '''literatura galesa''' é a feita en [[Lingua galesa|galés]] (''cymraeg'') no País de [[Gales]], nación que forma parte do [[Reino Unido da Gran Bretaña]].

== Historia ==

=== Primeiras mostras: ===
[[Ficheiro:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu|miniatura|[[Libro Vermello de Hergest]]]]

==== Os ''[[cynfeirdd]]'' e a súa ''hengerdd'' ====
[[Ficheiro:Llyfr_Du_Caerfyrddin_t1.jpg|miniatura|[[Llyfr Du Caerfyrddin]].]]

Coñécese con nome de ''cynfeirdd'' (primeiros bardos) os autores primeiros dos que temos noticia. A súa obra é definida como a ''hengerdd'' (a poesía vella).&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The earliest Welsh poetry|url=http://archive.org/details/earliestwelshpoe0000clan|editorial=[[Londres]] : [[Macmillan Publishers]]|data=1970|ISBN=978-0-333-10959-5|nome=Joseph P.|apelidos=Clancy}}&lt;/ref&gt; En principio engloba só os autores do [[século VI]], pero hai certa tendencia a incluír os [[Bardo|bardos]] posteriores previos aos ''gogynfeirdd'', os do período do ''canu'r bwlch'' (séculos [[Século VII|VII]]-[[Século XI|XI]]).

Os testemuños escritos máis antigos en galés consérvanse no ''Codex Juvencus'', datado do [[século X]], e conservado na [[Universidade de Cambridge]]. Tamén na ''[[Historia Brittonum]]'' de [[Nennio]], datada do [[800]], se fala e danse nomes dos primeiros poetas [[pobo galés|galeses]]. As obras dos ''cynfeirdd'', primeiros poetas do período prenormando, agás dúas ou tres pezas, sobreviviron grazas aos manuscritos dos séculos XII-XIV:

* [[Llyfr Du Caerfyrddin]] (Libro Negro de Carmarthen, [[1170]]-[[1230]]).
* [[Llyfr Coch Hergest]] (Libro Vermello de Hergest, [[1375]]-[[1424]]).
* [[Llyfr Taliesin]] (Libro de Taliesin, [[1275]]).
* [[Llyfr Aneirin]] (Libro de Aneirin, [[1250]]).
* [[Llyfr Gwyn Rhydderch]] (Libro Branco de Rhydderch) (s. [[Século XIII|XIII]]-[[Século XIV|XIV]]).

Aínda que os datos son inseguros, é certo que os poemas recollidos son máis antigos que as copias. Mentres que o antigo [[Lingua britónica|britónico]] era unha lingua sintética, o novo galés, aparecido no século VI, é unha lingua analítica. [[Nennio]], discípulo do bispo Elfodd de Bangor, afirma que os poetas [[Blwchfardd]], [[Cian]], [[Talhaern tad Awen]], [[Taliesin]] e Neirin ou [[Aneirin]], compuxeron poesías en galés na época do rei [[Ida de Bernicia|Ida]] ([[547]]-[[559]]), fillo de [[Eobba]], primeiro rei de [[Bernicia]].&lt;ref&gt;Ifor Williams (ed.), ''Canu Taliesin'', t. ix.&lt;/ref&gt;

Os poetas do período, chamados [[bardo]]s, eran auténticos mestres na versificación fundamentada en aliteración e a rima (dous ou tres versos sucesivos acabados na mesma sílaba). A maior parte das obras son [[oda]]s heroicas ou lais, cantan as proezas guerreiras e a xenerosidade de [[Urien Rheged|Urien de Rheged]] (reino situado entre as actuais [[Wigtown]] e [[Kirkcudbright]], na actual [[Escocia]]), e choraban a morte do seu fillo [[Owain mab Urien|Owain]]. O ''Llyfr Aneirin'', composto por un poeta que viviu entre o [[510]] e o [[570]], contén o poema [[Y Gododdin]], de 900 versos e con interpolacións de épocas posteriores; foi composto en [[Lingua cúmbrica|cúmbrico]], dialecto británico próximo ao galés, e conmemoraba a expedición por unha parte de 300 guerreiros comandados por [[Mynyddawg Mwynfawr]] de ''Caereidyn'' (onda a actual [[Edimburgo]], Escocia), para capturar a fortaleza romana de ''Cataractonium'' ou ''Catraeth'' (hoxe Catterick, [[Yorkshire]]) aos [[saxóns]] do [[reino de Deira]]. Trátase de poesía heroica con linguaxe directa e sinxela, de expresión vigorosa e coa rima interna de correspondencia consonántica, chamada ''[[cynghanedd]]''. Tamén o consideran compositor algúns anos máis tarde do poema &quot;[[Eglinion ac Misseld]]&quot;. No referente a Taliesin, escribiu en xénero heroico a Oda a [[Cynan Garwyn]] de [[reino de Powys|Powys]].&lt;ref name=&quot;Griffin&quot;&gt;''English Writers: An Attempt Towards a History of English Literature''.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=EBK: King Cynan Garwyn of Powys|url=http://www.earlybritishkingdoms.com/bios/cynangpw.html|páxina-web=www.earlybritishkingdoms.com|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt;

{{Y cynfeirdd}}

==== Canu'r Bwlch ====
Dos séculos [[Século VIII|VIII]] ao [[Século X|X]] consérvanse poucos poemas soltos de autores como [[Morfran (bardo)|Morfran]], [[Meugan]], [[Arofan]], bardo de [[Selyf ap Cynan]], e [[Afan Ferddig]], bardo de [[Cadwallon ap Cadfan]], morto o [[613]] en [[Hexham]] loitando contra [[Oswald de Bernicia|Oswald]] de [[Bernicia]], e autor de ''Moliant Cadwallon'' (Eloxio a Cadwallon), aínda que outros estudosos o atribúen a [[Cynddylan ap Cyndrwyn]] (s. VII). Tamén é importante a obra anónima ''Edmyg Dinbych'' (Elexía a Denbigh), do [[século IX]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Celtic remains|url=http://archive.org/details/celticremains00evangoog|editorial=London, J. Parker|data=1878|nome=Lewis|apelidos=Morris}}&lt;/ref&gt;

Como autor máis coñecido daquela época ou cronista cómpre destacar a [[Gildas mab Kaw]]. Compuxo en [[Lingua latina|latín]] ''[[De Excidio Britannie]]'' (talvez data do 540), onde describe as pelexas entre [[pictos]], [[saxóns]] e romanos, e aparece a frase ''Arturi regis totius maioris Britannie'', primeira referencia á figura lendaria do [[rei Artur]].

[[Ficheiro:Book.of.Taliesin.facsimile.png|miniatura|[[Facsímile]] dunha páxina do ''[[Llyfr Taliesin]]'']]
Tamén destacaron como obras máis tardías o ''[[Armes Prydein]]'' (''A gran profecía de Britania'', [[940]]) de cariz épico, onde vaticina a unión dos galeses cos británicos do Norte, Cornualles, [[Illa de Irlanda|Irlanda]] e [[Armórica]] para opórense ao rei saxón [[Aethelstan de Inglaterra|Aethelstan]] de [[Wessex]]; a ''Kanu y gwint'' (Canción do vento, s.X-XI); ''[[Hanes Taliesin]]'' (''Historia de Taliesin''), similar ao Armes…, pero contén o famoso diálogo entre Myrddin (Merlín) e Taliesin; e ''[[Brut y Tywysogion]]'' (Crónica dos Príncipes), grande crónica de Gales, recollida posteriormente polos monxes do [[Císter]]. Estas obras serían consideradas os máis importantes en galés do período, e influíron na obra de cronistas posteriores como [[Geoffrey de Monmouth]], [[Gautier Map]] e [[Giraldus Cambrensis|Gerard Le Cambrien]], compiladores do [[Ciclo Artúrico|ciclo artúrico]] en latín ou francés na corte de [[Henrique II de Inglaterra]].

As poesías de [[Llywarch Hen]] (s. VI) chegáronnos por dúas sagas dun xograr de [[Powys]] do século IX sobre Llywarch e Heledd, irmá de [[Cynddylan ap Cyndrwyn]], coa métrica ''englyn'' embelecida pola aliteración. Describe as loitas entre os reinos de Powys e [[Mercia]], na que Llywarch perdeu 24 fillos. Ambas as dúas son figuras dolorosas (''diriad'') por un destino desafortunado (''dedwydd'') e choran o orgullo perdido (''traha''). Outros fragmentos atopados da época son:

* Os diálogos de Artus e Glewliuyd Mishtygrasp, entre Taliesin e Unach, e entre [[Gwyn ap Nudd]] e [[Gwyddneu Garanhir]].
* O monólogo de Ysgolan.
* Tristan ac Essyllt, o futuro [[Tristán e Isolda|Tristán e Iseo]] (en [[galego-portugués]]: o ''livro de Tristán'' nun manuscrito de fins do [[século XIV]]).&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=El fragmento gallego-portugués del &quot;Livro de Tristam&quot;. Nueva proposta cronológica y diatópica|url=https://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/57636|revista=Madrygal. Revista de Estudios Gallegos|data=2017|ISSN=1988-3285|páxina=159–214|volume=20|doi=10.5209/MADR.57636|lingua=es|nome=Ricardo|apelidos=Pichel|nome2=Xavier Varela|apelidos2=Barreiro}}&lt;/ref&gt;

Todas elas recollidas no ''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]'' (Libro Negro de Caerfyrddin).&lt;ref&gt;Daniel Huws of the National Library of Wales (''Llyfrau Cymraeg 1250-1400'', Aberystwyth 1993).&lt;/ref&gt; Tamén destacan os mitos de [[Myrddin Wyllt]] (Merlín o salvaxe), o salvaxe do bosque quen toleou ao ver unha batalla, o cal o fará profeta. 
En definitiva do período prenormando, entraron tamén en temas bíblicos ou lendas estranxeiras, como os de [[Hércules (mitoloxía)|Hércules]], [[Alexandre Magno|Alexandre]] ou o irlandés [[Corroín Mac Dairi]]. Tamén se recolleron moitas sobre [[Avalon]], o antigo [[Edén]] dos celtas, cuxo nome pode provir do galés ''Ynys Afalon'' (Illa das Mazás) ou ben de ''Affallach'' (O reino dos mortos). Tamén se cre que no século VI se celebrou a primeira ''[[Eistedfodd]]'', festival de música e poesía, talvez reunido en [[Conway]] por [[Maelgwn]], pero non está datada con certeza ata o [[século IX]].

{{canu'r bwlch}}

=== Os ''[[Gogynfeirdd]]'' ===
Este período levará do [[1100]] ao [[1350]] aproximadamente, e tamén foi chamado ''dos [[bardos dos príncipes]]'' (''beirdd y Tywysogion'' en galés). A consolidación do reino de [[reino de Gwynedd|Gwynedd]] permitiu unha evolución literaria en galés. Os bardos dividíanse en graos segundo a aprendizaxe que seguiran. O máis alto, ou ''[[pencerdd]]'' (cabeza de canción), cantaba na corte as proezas do seu señor, dos santos e de deus, e tiña prohibido cantar o amor ou a natureza. O ''[[bardd teulu]]'' cantaba á familia do señor, e podía cantar o amor, a natureza e as mulleres. O máis baixo, o ''[[cerddorion]]'' (trobador) dedicábase á poesía obscena e satírica, así como ás historias orais ''[[cyfarwyddyd]]'', desenvolvidas e recollidas posteriormente nos ''[[Mabinogion]]''.

Esta graduación baseada no ensino persistiu, e durante o reinado de [[Henrique IV de Inglaterra]], a Eistedfodd ou Trono dos Bardos daba certificados e encargábase que os poetas dos chanzos máis baixos non caesen na mendicidade. Porén, iso provocou tamén un conservadorismo lingüístico e literario, porque o arcaísmo era considerada de bo gusto. Os bardos, asemade, adoitaban pertencer á mesma familia, como o caso de [[Meilyr Brydydd]], o seu fillo [[Gwalchmai ap Meilyr]] e o seu neto [[Meilyr ap Gwalchmai]], todos eles na corte de Gwynedd en [[Aberffraw]].

Os principais poetas do período serían [[Gwalchmai ap Meilyr|Gwalchmai]] (fl. [[1130]]-[[1180]]) autor da canción de primavera ''Gorhoffedd'' (Vangloria) e da sátira contra os monxes ''Kynddelw''; o seu fillo Meilyr ap Gwalchmai, autor de ''Arwyraim Owain'' (Exaltación de Owain, [[1137]]); [[Cynddelw Brydydd Mawr]] &quot;O gran poeta&quot;, fl. [[1155]]-[[1200]]) da corte de Powys; [[Owain Cyfeiliog]] ([[1140]]-[[1197]]) poeta e príncipe de Powys, autor de ''Hirlas Owain'' (O corno bebedor gris de Owain); [[Hywel ab Owain Gwynedd|Hywel ab Owain]] (morto o [[1170]]), príncipe de [[Gwynedd]], cantor do amor do país, cos xéneros ''[[marwnad]]'' (elexía) e ''[[moliant]]'' (eloxio); e [[Gruffudd ab yr Ynad Coch]] &quot;Fillo da Xustiza Vermella&quot;), quen escribiu en [[1282]] uns ''Marwnadau'' á morte do rei [[Llywelyn ap Gruffydd|Llywelyn ap Gruffudd]].

Tamén destacou o xénero ''[[marwysgafn]]'' (Canción no leito de morte), de cariz relixioso, onde se confesan os pecados pola proximidade da morte, e outras proezas dos santos. Os últimos poetas, con todo, inclináronse polas novas rimas, como as ''[[awdl]]au''. Os máis famosos serían [[Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd]] (fl. [[1352]]-[[1382]]), [[Gruffydd ap Dafydd ap Tudur]] (fl. [[1380]]), [[Casnodyn]] (fl. [[1320]]-[[1340]]) e outros.
{{Bardos dos Príncipes}}
No referente á prosa profana, no [[século IX]] apareceron na igrexa de [[San Teilo]] as primeiras glosas de tradución latina ao galés, e do [[século X]] data o fragmento chamado ''Computus'', parte dun libro de [[astronomía]] con moitos latinismos. Tamén data do [[1200]] unha nova versión en galés das leis de [[Hywel Dda]], no [[Libro Negro de Chirck]]. Os textos históricos eran recollidos polos ''[[cyfarwydd]]iaid'', moi influídos polos bardos, quen recitaban tamén contos orais mesturando [[folclore]], [[Heroe|heroísmo]], [[mitoloxía]] e feitos históricos. Os máis importantes deles foron os Mabinogion, recollidos no ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' (Libro Branco de Rydderch) e no ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' (Libro Vermello de Hergest), e conteñen once historias como ''[[As catro pólas de Mabinogi]]'', ''[[Culhwch ac Olwen]]'' ([[1100]]), ''[[O soño de Rhonabwy]]'' (s. [[Século XIII|XIII]]), ''[[Owain ac Luned]]'', ''[[Geraint ac Enid]]'', ''[[Peredur fab Efrawg]]'', ''[[Branwen uerch Lyr]]'', ''[[Math fab Mathonwy]], [[Lludd ac Llevelys]]'' e ''[[O soño de Macsen]]'', todas elas de cariz cabaleiresco e mostran as loitas entre os señores, matrimonios e vinganzas. Tamén contén as ''Avellanau'' (Poema das maceiras, s.XIII), dedicado a [[Merlín]].

De moitas destas historias evolucionaría posteriormente o ciclo artúrico. Tamén se traduciron ao galés numerosas obras latinas, como ''[[Delw y Byd]]'' (''Imago mundi'') de [[Honorio Augustoduniense]], a ''[[Gwelediagaeth Bawl Abostol]]'' (Visión do [[Paulo de Tarso|apóstolo Paulo]]), a tradución de [[Epicteto]] de [[Hierápolis]] ''[[Ystoria Adrian ac Ipotis]]'', a ''[[Cynghoreu Catwn]]'' (''[[Disticha Catonis]]'') de [[Dionisio Catón]], [[Y Bibyl Ynghymraec]] (''Promptuarium Bibliae''), a ''[[Hystoria Gryddyd ap Cynan]]'', a ''[[Ystoria Brenhined y Brytanyeit]]'', tradución da ''[[Historia Regum Brittaniae]]'' ([[1136]]) de [[Geoffrey de Monmouth]], que serviu de base histórica ao mito artúrico, ''[[Ystoriaeu Seint Greal]]'' (O [[santo Graal]]) e ''[[Saith Doethion Rufein]]'' (Historia de [[Perceval]]). Tamén se atoparon versións do ''[[Cantar de Roldán]]'' e de diversos libros de leis.

=== Os bardos dos nobres ou ''[[cywyddwyr]]'' ===
O período do [[1350]] ao [[1450]], con todo, é o considerado como á Idade de ouro dos ''[[cywydd]]au''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cywydd ; Poesia galesa|url=https://delphipages.live/pt/literatura/literaturas-do-mundo/cywydd|páxina-web=Literaturas do mundo|data=2020-09-14|data-acceso=2022-08-18|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; Despois da conquista anglonormanda, aínda eran importantes nas cortes de [[Reino de Gwynedd|Gwynedd]] e [[Reino de Powys|Powys]] os ''uchelwyr'' (aristócratas), quen subvencionaban os bardos, a pesar de que minguaría o prestixio tanto dos ''pencerdd'' como do ''bardd teulu''. Ademais, no sur morreu a vella canción e só se mantería a tradición oral. O gran poeta desta época foi [[Dafydd ap Gwilym]] ([[1340]]-[[1370]]), autor dunha poesía descritiva dos costumes da época e considerada como contemporánea de [[Geoffrey Chaucer]]. Tamén compuxo 101 poemas dedicados á loura Morudd, con forte influencia provenzal. Considérano discípulo de [[Llywelyn]] e [[Ifon Hael]], e destacou en descartar os vellos arcaísmos e adoptar novas formas como o ''cywydd'' e a ''[[traethawdl]]'' (copla de sete sílabas), así como o ''[[llatai]]'' ou mensaxe amorosa inventada por [[Llywarch ap Llywelyn]] (''Prydydd y Moch'', [[1173]]-[[1220]]), e o ''[[dyfaliad]]'' ou poema descritivo.

Outros poetas contemporáneos seus serían [[Gruffudd ab Adda ap Dafydd]] (morto o [[1344]]), [[Iolo Goch]] ([[1320]]-[[1398]]), [[Llywelyn Goch Ap Meurig Hen]] (fl. [[1360]]-[[1390]]), coa elexía ''Marwnad Lleucu Llwyd'', [[Gruffudd Llwyd ap Dafydd]] (fl. [[1380]]-[[1410]]), poeta oficial de [[Owain Glyndŵr]], [[Rhys Goch Eryri]] ([[1365]]-[[1448]]), [[Llywelyn ab y Moel]] (morto o [[1440]]), e sobre todo [[Siôn Cent]] (morto o [[1430]]), quen compuxo numerosos ''[[cywyddau brud]]'' (Cancións semipoéticas) e ''cywyddau'r Byd'' (Loas aos vellos tempos).

Posteriormente, apareceron algúns autores de calidade inferior, como [[Dafydd Nanmor]] ([[1420]]-[[1490]]), [[Lewis Glyn Cothi|Llywelyn y Glyn]] ([[1447]]-[[1486]]) e [[Guto'r Glyn]] (fl. [[1440]]-[[1493]]). Outros mostraron certa conciencia nacional, como [[Maredudd ap Rhys]] (fl. [[1430]]-[[1450]]), [[Hywel Swrdwal]] (fl. [[1430]]-[[1460]]), [[Tudur Penllyn]] (fl. [[1470]]), [[Dafydd Llwyd ap Llywelyn]] ([[1420]]-[[1500]]) e [[Hywel Cilan]] ([[1435]]-[[1470]]).

{{Bardos dos Nobres}}

=== Séculos XVI e XVII ===
Os sacerdotes preocupados pola lingua converteron e galés nun idioma literario moderno, e crearon tamén unha lingua standard. Durante o período do [[1450]] ao [[1650]] os ''cywyddau'' acadaron unha nova Idade de Ouro, con poetas como [[Dafydd ab Edmwnd]] (fl. [[1449]]-[[1500]]), discípulo de [[Maredudd ap Rhys]], e que o [[1451]]-[[1453]] fixo arranxos de [[arpa]] e [[Voz (música)|voz]] para competicións poéticas. Conseguiu que a ''Eistedfodd'' tradicional de [[Caerfyrddin]] cambiase a métrica tradicional, e seguido polo seu sobriño [[Tudur Aled]] (morto en [[1526]]) e por [[Gutun Owain]] (fl. 1460-1500) reuniron un o [[1523]] en Caerwys (Y Fflynt), que se repetiría no [[1568]], moi ligado, con todo, ao sistema bárdico antigo.

Tamén conseguiron da raíña [[Isabel I de Inglaterra]] a creación dunha Comisión de Vinte Nobres do Norte de Gales para redimir a Orde Bárdica dos poetas &quot;indesexábeis&quot; que daban mala fama á poesía galesa en xeral. Así, o [[20 de maio]] do [[1594]] doce deles convocaron unha Eistedfodd, pero non existe proba documental ningunha de que se celebrase.

Porén, na [[reforma protestante]], o feito de que os [[Tudor]] fomentasen o [[lingua inglesa|inglés]], e que os nobres galeses se establecesen na corte de [[Londres]], destruíron a cultura antiga e os seus vínculos coa lingua. Aínda así, iniciaríase unha nova tradición popular na poesía galesa, comezada coa obra de [[Rhys Prichard]] ([[1579]]-[[1644]]) de Llanymddyfri, autor de ''Cannwyll y Cymry'' (A bufarda dos galeses, [[1646]]) onde utiliza a métrica inglesa, e as súas ''Penillion telyn'' ([[1676]]), composicións para recitar con arpa.

Os últimos bardos serían [[Sion Tudur]] (morto o [[1602]]), quen satirizou a aristocracia, [[Edmwnd Prys]] ([[1544]]-[[1623]]), decano de [[Meirionnydd]], e [[Wiliam Cynwal]] (morto o [[1588]]), [[William Llŷn]] ([[1535]]-[[1580]]), [[Siôn Phylip]] ([[1544]]-[[1620]]) e [[Simwnt Fychan]] (morto en [[1606]]). Pero contra o [[1550]] iniciaríase a prosa moderna en galés, conforme as normas do [[renacemento]] e a reforma [[protestante]], cun vocabulario enriquecido por neoloxismos.

No referente ás obras inspiradas na reforma protestante, podemos destacar: 
* ''[[Yn y llyvyr hwnn]]'' (Neste libro, [[1547]]), o primeiro libro impreso en galés, con extractos das escrituras. 
* ''[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]]'', tamén do 1547, colección de proverbios de [[William Salisbury]] ([[1520]]-[[1584]]), tamén tradutor do [[Antigo Testamento]] e pioneiro da nova lingua.
* o [[Welsh Prayer Book]], composto en [[1567]] por Salisbury e Richard Davies ([[1501]]-[[1581]]), bispo de St Daffyd.
* [[Y Bibl Ynghymraec]] (A Biblia en galés, [[1588]]), composta nunha linguaxe modernizada por [[William Morgan]] ([[1545]]-[[1604]]), bispo de Saint Asaph, coa axuda de Edmwnd Prys; volveríase a publicar no [[1620]] baixo a supervisión do novo bispo John Davies ([[1567]]-[[1644]]) e Richard Parry ([[1560]]-[[1623]]), e así o galés tornarase o idioma oficial da relixión e fará posíbel a alfabetización popular nas escolas dominicais.
* ''Deffyniad ffydd Eglwys Lloegr'', tradución da ''Apologia Ecclesiae Anglicanae'' de [[Miles Coverdale]], feita no [[1595]] por [[Morris Kyffin]] (1565-1598).
* ''Perl mewn adfyd'' (A máis bonita perla espiritual, 1595) tradución da obra de igual título de [[Arthur Kent]], feita por [[Huw Lewys]] (1562-1634).
* ''Homiliau'' (Homilías, 1606) de [[Edward James]] (1569-1610).
* ''Llwybr Hyffordd'' (O camiño do home sinxelo, [[1630]]) de [[Robert Llwyd]] (1564-1655).
* Yr Ymarfer o Dduwioldeb (Práctica da piedade, 1630), tradución da obra de [[Lewis Bayly]], feita por [[Rowland Vaughan]] (1590-1667).
* ''Llyfr y Resolution'' (Directorio cristián, [[1632]]) de [[John Davis (Mallwyd)|John Davies]] (1567-1644).
* Unha crónica da creación ata o [[1552]], composta por [[Elis Gruffydd]].

Pola súa banda, os [[catolicismo|católicos]] romanos atacaron o [[anglicanismo]] como algo importado de [[Inglaterra]], e chamaron tamén a preservar a antiga relixión. Entre a literatura católica pódese destacar:
* O ''[[Dosparth Byrr]]'', primeira gramática impresa.
* ''[[Y Drych Cristianogawl]]'' (Devocionario cristián, [[1585]]) compostas por [[Gruffydd Robert]] (1522-1610).
* A ''[[Lanter Gristnogawl]]'' (Lanterna cristiá) de [[Robert Gwyn]].
* ''Theater du mond'', traducido do francés o [[1615]] por [[Rhosier Smyth]] (1541-1625).
* ''[[Athrawaeth gristnogawl]]'' ([[1568]]) de [[Morys Clynnog]] (1525-1581).
* ''[[Eglurhad Helaethlawn o'r Athrawiaeth Gristnogawl]]'', composta o 1618, tradución dun catecismo italiano.

Este renacemento tamén propiciou a aparición das primeiras gramáticas galesas con criterio científico, aínda que mantiñan fortes influencias bárdicas, como:
* ''[[Cambrobrytannicae Cymraecaeve Linguae Institutiones et Rudimenta]]'' ([[1592]]) de [[Siôn Dafydd Rhys]] (1534-1609).
* ''[[Antiquae linguae britannicae rudimenta]]'' ([[1621]]) de [[John Davies (Mallwyd)|John Davies]].
* ''Dictionarium duplex'' ([[1632]]) baseado en traballos de latín ao galés de [[Thomas Wiliems o Drefriw]] (1550-1622).

Coa chegada do [[puritanismo]], paradoxalmente, chegou tamén un importante estalido da literatura en lingua galesa do século XVII. Os principais autores do período serían:
* [[Moses Williams]] (1685-1742), tradutor de manuscritos antigos. 
* [[Morgan Llwyd]] (1619-1659), un dos máis importantes do período, influído tanto polos [[cuáquero]]s como polo [[misticismo|místico]] alemán [[Jakob Boehme]], compuxo o ''[[Llyfr y tri aderyn]]'' (O libro dos tres paxaros, 1653), disquisición sobre a liberdade relixiosa, e o ''[[Llythur ir Cymru cariadus]]'' (Carta ao querido Gales, [[1653]]).
* [[Charles Edwards]] (1628-1691) coa escolma de cánticos ao estilo antigo ''Ffydd ddiffuant: sef hanes y ffydd Gristianogol|Hanes y ffydd ddiffuant'' ([[1667]]).
* [[Edward Samuel]] (1674-1748) coa moralista ''Holl ddyledswydd dyn'' (Todos os deberes do home, [[1718]]).
* [[Gruffydd Jones (Llanddowror)]] (1683-1761), considerado un dos pais da educación popular en galés.
* [[Theophilus Evans]] (1693-1767) autor de ''Drych y prif oesoedd'' (Visión da Idade primitiva, [[1716]]), escolma de mitos históricos galeses, traballo imitado por [[Lewis Morris]] en ''Tlysau yr Hen Oesoedd'' (Xoias da Idade Primitiva, [[1717]]).
* [[Ellis Wynne]] (1579-1644), considerado o maior prosista galés do período, con ''Rheol buchedd sanctaidd'' (Tradución da &quot;vida Sagrada&quot; de Taylor, 1701) e ''Gweledigaethau'r bardd cwsc'' (Tradución dos &quot;soños&quot; de [[Francisco de Quevedo]], [[1703]]).

=== Século XVIII: restablecemento da ''Eisteddfod'' ===
[[Ficheiro:Iolo Morganwg.jpg|miniatura|160px|dereita|Retrato de Edward Williams, que escribiu co pseudónimo de Iolo Morganwg]]
O século XVIII comezou con poetas que seguían os metros e temática do anterior período, como [[William Phylip]] (morto o 1669), [[Huw Morys (Pontymeibion)]] (1622-1709), quen deixou de utilizar o verso libre e se decantou polo verso con cadencia silábica, e [[Lewis Morris]] (Llywelyn Ddu o Fôn) (1701-1765) autor de numerosas composicións para arpa, ''Penillion telyn''.

A pegada do [[metodismo]], con todo, notouse pronto na cultura galesa. O [[1751]] fundaríase en Londres a [[Cymdeithas y Cymmrodorion]] ou ''Sociedade dos Cymmrodorion'', promovida polos membros da comunidade galesa de Londres, [[William Wynn]] (1709-1760), [[Edward Richard]] (1714-1777) e [[Evan Evans (Ieuan Fardd)]] (1731-1788), para traducir as obras dos bardos galeses, e se caracterizou polo [[neobardismo]], o [[neodruidismo]] e a revalorización do pasado céltico. O 1771 esta sociedade pasou a chamarse ''Cymdeithas Gwyneddigion'', e desde o [[1789]] dedicouse a promover a recuperación dos festivais bárdicos, as ''Eisteddfodau'', con concursos de poesías onde se reproducían os antigos metros. Un dos máis asiduos foi o gran poeta galés [[Goronwy Owen]] (1723-1769), inspirado en Lewis Morris e os clasicistas ingleses, quen reintroduciu na literatura galesa as poesías ''awdl'' e ''cywydd'', creando escola. Con todo, como tiña un talante aventureiro, emigrou a América (como moitos dos seus compatriotas) e morreu en Virxinia.

Polo setembro do [[1789]] reuniuse en Bala unha renovada ''Eisteddfod'', patrocinado por Thomas Jones de Corwen, quen apelou ao patrocinio da ''Gwyneddigion'' para que saíse adiante. Así, o seguinte celebraríase o [[1790]] en Saint Asaph, e decidiuse que se celebrase a primeira semana de agosto seguindo un cerimonial druídico inventado por Edward Williams - [[Iolo Morgannwg]] (1747-1826), poeta romántico que tomou como modelo de lingua a ''Welsh grammar'' (1728) composta por [[Siôn Rhydderch]]. A ''Eisteddfod'' reuníase baixo os auspicios da ''[[Gorsedd Beirdd Ynys Prydain]]'' (Trono dos Bardos da Illa de Britania), organización que se encargaba do patrocinio e respondía ao lema ''Y gwir yn eryn y byd'' (A verdade por riba de todo). Despois de que se reuniren en [[Llanrwst]] ([[1791]]) e [[Dinbych]] ([[1792]]), decídese definitivamente que se reúnen unha vez ao ano, así como un festival de danza folclórica en [[Llangollen]], no val de Dyfrdwy.

Despois do éxito do que se celebrou en [[Caerfyrddin]] o [[1819]], tornarase a maior exhibición de folclore galés, mestura de festival, acontecemento patriótico e recital de cancións e de poesía (recitar e compoñer) con acompañamento de arpa, cantos, bailes e cerimonias druídicas. Foi a primeira mostra de mantemento da independencia nacional, pero asemade desenvolveu algúns novos xéneros como a ''[[awdl]]'' (oda) grazas a poetas como [[Twm o’r Nant]], [[Dafydd Ddu Eryri]] e [[Gwallter Mechain]]. E o seu exemplo esporeará a celebración de festivais similares non só no resto do mundo celta ([[Bretaña]], [[Cornualles]]), senón tamén no [[Mundo de fala románica|mundo latino]] ([[Occitania]], [[Cataluña]] e [[Galicia]], e o [[País Vasco]] vinculado a el).

Desde o [[1819]] a ''Eisteddfod'' será patrocinada pola Sociedade dos ''Cymmrodorion'', agora con sede en [[Dyfed]], que integraría definitivamente a ''Gorsedd'' como tribunal, a un tempo que os nobres e ricos iniciaban tamén o seu mecenado. Desde o que se celebrou en [[Llangollen]] o [[1858]], comezou a tomar un talante [[nacionalismo galés|nacionalista]] e reivindicativo, e desde o de Dinbych no [[1860]] decidiuse que se celebrase alternativamente cada ano nunha cidade do Norte de Gales e nunha cidade do Sur. Finalmente, no [[1880]] toma o nome de [[National Eisteddfod Association]].

Grazas a estas celebracións, creouse unha nova escola literaria, con autores como [[Dewi Wyn o Eifion]] (1784-1841), [[Dafydd Ddu Eryri]] (1759 -1822), mestre e gramático autor de ''awdlau'', e [[Ebenezer Thomas (Eben Fardd)]] (1802-1863). Pero con eles a poesía clásica decaeu definitivamente. Formouse unha nova xeración de versificadores libres influídos polo metodismo, así como a idea da ''[[cynghanedd]]'' ou solicitude de preservación da cultura galesa, que aos poucos será levada á práctica no terreo político. Os principais autores serían:
* [[William Williams (Pantycelyn)]] (1717-1791) autor das escolmas de himnos ''Caniadau y rhai sydd ar y Môr o Wydr'' (Cancións dos que están no Mar de Vidro).
* [[Ann Griffiths]] (1776-1805) autora de himnos relixiosos e poesía popular.
os poetas metodistas:
* [[Dafydd Jones (Caeo)]], (1711-1777) tradutor de himnos metodistas de [[Isaas Watts]].
* [[Morgan Rhys]] (1716-1779).
* [[David William (Llandeilo Fach)]] (1720-1794).
* [[Peter Jones (Peter Fardd)]] (1775-1845).
* [[David Charles]] (1762-1834).
* [[John Blackwell (Alun)]] (1797-1840), pai da lírica moderna galesa con ''Can Gwraig y Pysgotwr'' (A canción da muller do mariñeiro).
* [[Ieuan Glan Geirionydd]] (Evan Evans, 1795-1855).
* [[Twm o’r Nant]] (1739-1810), poeta, xograr e bardo.
* [[John Jones (Jac Glan-y-Gors)]] (1766-1821), autor satírico influído por [[Thomas Paine]] e polos franceses, autor de ''Dic Siôn Dafydd'' (1803), sátira sobre os galeses que non falan o seu idioma, e ''Sessiwn yng Nghymru'', poesía sobre o uso do galés e do inglés no país de Gales. Por outra banda, no [[1792]] os irmáns Owen e William Jones fixeron edicións dos clásicos galeses.

=== Século XIX ===
[[Ficheiro:John Blackwell.jpg|miniatura|dereita|200px|John Blackwell.]]
Durante a primeira metade do século XIX produciuse un forte desenvolvemento cultural en lingua galesa. O [[1814]] editaríase en [[Abertawe]] a revista semanal en galés [[Seren Gomer]] (Estrela de Gomer, baixo os auspicios da igrexa non conformista por [[Joseph Harris (Gomer)]]&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Plaque unveiled for 200th anniversary of Seren Gomer|url=https://www.bbc.com/news/uk-wales-south-west-wales-26993436|xornal=BBC News|data=2014-04-12|data-acceso=2022-08-18|lingua=en-GB}}&lt;/ref&gt;, e manterase como mensual ata o [[1920]]. Sobre o [[1866]] editábanse en galés uns 120.000 exemplares en diversos semanais e mensuais, a pesar de que os burgueses promovían cada vez máis o uso unicamente do inglés na vida pública.

Dúas figuras bastantes importantes do período serían [[Thomas Price (Carnhuanawc)]] (1787-1848), capelán de Cwm Du, quen colaborou co bretón [[Jean-François-Marie Le Gonidec]] na elaboración do seu dicionario, o 1820 fundou unha escola totalmente en galés e o [[1838]] organizou unha recepción aos poetas bretóns na ''Eisteddfod'' galesa; tamén foi autor do tratado histórico [[Hanes Cymru a chenedl y Cymry]] (Historia de Gales e da nación galesa, 1836-1842), de cariz bastante nacionalista. E [[William Owen Pughe (Idrison)]] (1759-1835), fundador do diario pola lingua [[Y Greal]] e autor dun importante ''Geriadur cenhedlaethol Cymraeg ac Saesnog'' (Dicionario inglés galés-inglés, 1803, reeditado o 1832), e doutros como a ''Cadwediogaeth yr iaith gymraeg'' (Gramática da lingua galesa, [[1808]]). Tamén destacaron [[John Robert Pryse (Golydddan)]] (1840-1862), fillo de [[Robert John Pryse]] (1807-1889), autor dunha ''Hanes Llenyddiaeth Gymreig'' (Historia da literatura galesa).

O movemento galés recibiu un forte impulso cando o 1843 o metodista [[Thomas Gee]] (1815-1898) fundou á revista [[Y Faner]] (A bandeira)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=GEE, THOMAS (1815 - 1898), Calvinistic Methodist minister, journalist, and politician ; Dictionary of Welsh Biography|url=https://biography.wales/article/s-GEE0-THO-1815#?c=0&amp;m=0&amp;s=0&amp;cv=1&amp;manifest=https://damsssl.llgc.org.uk/iiif/2.0/4672370/manifest.json&amp;xywh=695,983,1348,1167|páxina-web=biography.wales|data-acceso=2022-08-18|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, a máis antiga que aínda se publica en galés, desde onde comezaron as reivindicacións de autogoberno a un tempo que facía novas edicións dos ''[[Mabinogion]]'' e das ''Henchwedlau'' (Vellas historias). Desde o [[1854]], ademais, Gee promoveu ''[[Y Gwyddoniadur Cymreig]]'' (A Enciclopedia Galesa), que non só foi unha publicación, senón tamén un movemento no que se ampararon a maior parte de autores en lingua galesa daquel momento.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Encyclopaedia Cambrensis =Y gwyddoniadur Cymreig|url=http://archive.org/details/encyclopaediaca00unkngoog|editorial=Dinbych : Thomas Gee|data=1856}}&lt;/ref&gt; O [[1876]] patrocinaría a fundación da [[Eisteddfod Nacional de Gales|''Eisteddfod Genedlaethol'']] para organizar os concursos poéticos, e o [[1879]] publicaron por encargo da Enciclopedia Galesa a ''Hanes y Brytaniaid a'r Cymry'' (Historia dos Británicos e dos Galeses). 
[[Ficheiro:William Roos - Talhaiarn (1864).jpg|miniatura|dereita|John Jones, cuxo nome bárdico era Talhaiarn.]]
Entre eles destacarían autores como:
* [[Owen Wynne Johns (Glasynys)]] (1828-1870) e o grupo bohemio formado por:
* [[John Jones (Talhaiarn)]] (1810-1869).
* [[Richard Davies (Mynyddog)]] (1833-1877) e
* [[John Ceiriog Hughes (Ceiriog)]] (1832-1887), autor dos poemas ''Dafydd y Garreg Wen'' (David da Rocha Branca).

Tamén serían importantes [[William Thomas (Islwyn)]] (1832-1878), autor do poema ''Y storm'' (A tormenta).
* [[M. Lloys Philips]], autor dunha ''Llewiadur yr iaith seisonig'' (Gramática anglogalesa, [[1856]]).
* [[Robert Williams (Trebor Mai)]], coa escolma ''Gwaith Barddonol Prif Englyniwr Cymru'' (Obras dos principais bardos da literatura galesa, 1883).
* [[John Phillips (Tegidon)]] (1810-1877) e 
* o poeta e músico [[Evan James]] (1809-1879), quen o 1856 compoñería o himno nacional galés ''[[Hen wlad fy Nhadau]]'' (A terra dos meus pais).

Tamén serían importantes as revistas e os críticos literarios. Durante estes anos destacaron a culta ''[[Y Traethodydd]]'' (O Ensaísta) e a popular ''[[Geiniogweth]]'', ámbalas dúas fundadas polos críticos literarios [[William Rees (Gwilym Hiraethog)]] (1802-1883), autor de ''Aelwyd F'ewythr Robert'' (O fogar do tío Robert, [[1852]]); [[Samuel Roberts]] (1800-1885), tamén ensaísta e [[Lewis Edwards]] (1809-1887).

=== Século XX ===
Entre finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX]] destacaron algúns autores bastantes ligados ao desenvolvemento da nova [[Universidade de Gales]]. Trátase de:
* [[Daniel Owen]] (1836-1895), considerado o [[Charles Dickens]] galés, redactor do diario ''[[Yr Amserau]]'' (''Os tempos'') e autor de novelas como ''Hunangofiant Rhys Lewis'' (Autobiografía de Rhys Lewis, 1885), ''Y siswrn'' (As tesoiras, [[1888]]), ''Enoc Huws'' ([[1891]]) e ''Gwen Tomos'' ([[1894]]).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=EDWARDS, THOMAS (Twm o'r Nant; 1739 - 1810), poet and writer of interludes|url=https://biography.wales/article/s-EDWA-THO-1739#?c=0&amp;m=0&amp;s=0&amp;cv=0&amp;manifest=https://damsssl.llgc.org.uk/iiif/2.0/4702945/manifest.json&amp;xywh=114,65,1599,1290|páxina-web=biography.wales ; Dictionary of Welsh Biography|data-acceso=2022-08-18|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;
* [[Owen Morgan Edwards]] (1858-1920), inspirador do novo movemento que fará do galés unha lingua con identidade literaria.
* [[John Morris-Jones]] (1864-1929) profesor de lingua galesa en [[Bangor, Gales|Bangor]], autor de ''Cerdd Dafod'' ''Arte poética'', [[1929]]), ''Orgraff yr Iaith Gymraeg'' (Ortografía da lingua galesa, [[1928]]) e ''Welsh syntax'' ([[1931]]).
* [[Thomas Rees]] (1869-1926), profesor de teoloxía e
* o poeta [[Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan)]] (1851-1906). 
* [[Howell Elvet Lewis (Elfed)]] (1860-1953) comporía o poema ''Cofian Gwlad'' (Recordarei o meu país), considerado o segundo himno nacional galés. 
* [[Robert Roberts (Silyn)]] (1871-1930) tamén estudou en Bangor.

Do [[1922]] ao [[1951]] editouse a revista literaria ''[[Y Llenor]]'' (O literato), completada co diario ''[[Barddas]]'' (Bardismo) e con ''[[Ysgrifau Beirniadol]]'' (Ensaios críticos). Destacarían como autores:
* [[William John Gruffydd]] (1881-1954).
* o poeta e tradutor [[Thomas Gwynn Jones]] (1871-1949) co [[Fausto (Goethe)|Fausto]] de [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] ([[1922]]), o [[Macbeth]] de [[William Shakespeare]] ([[1943]]).
* o poeta [[Robert Williams Parry]] (1884-1956), que popularizou o ''[[englyn]]'', cuarteto de trinta sílabas.
* [[David James Jones (Gwenallt)]] (1899-1968) con poesías marxistas e revolucionarias como ''Y Mynach'' (O monxe, [[1926]]) ou ''Gwreiddiau'' (Raíces, [[1959]]).
* a novelista [[Kate Roberts]] (1891-1985), influída por [[Anton Chekhov]].
* [[Euros Bowen]] (1904 -1988) con 11 volumes de edicións de clásicos galeses.
* [[Edward Tegla Davies]] (1880-1967).
* [[Saunders Lewis]] (1893-1985) político e ensaísta.
* [[Hedd Wyn|Ellis Humphrey Evans (Hedd Wyn)]], poeta [[Morto en combate|morto na fronte]] o 1917, coa escolma ''Cerddi'r bugail'' (Poemas pastorís, [[1918]]).
* [[David Emrys Evans]] (1891-1966).

Outros autores destacados foron:
* o ensaísta [[Thomas Herbert Parry-Williams]] (1887-1975).
* [[D.J. Williams (D.J.)]] (1885-1970), inclúe a triloxía ''Storiau'r Tir'' (Historias da terra) que foi publicada como ''Y Gaseg Ddu'' (A egua negra) o [[1970]], pero as outras dúas serían publicadas o 1934, ''Hen Dŷ Ffarm'' (A vella granxa) e ''Hen Wynebau'' (Caras vellas).
* [[Iorwerth Peate]] (1901 -1982).
* [[Waldo Williams]] (1904 -1971).
* [[John Gwilym Jones, dramaturgo]] (1904-1988), mestre que viviu catro anos en Londres e volveu a Gales.
* [[William Morris]] (1889-1979).
* [[William Evans (Wil Ifan)]] (1883-1968).
* [[Albert Evans-Jones Cynan]] (1895-1970).
* [[Pennar Davies]] (1911-1996).
* [[John Gwyn Griffiths]] (1911-2004).
* [[Alun Llywelyn-Williams]] (1913-1988).
* [[Robert Maynard Jones (Bobi Jones)]] (1929-).
* [[Gwyn Thomas]] (1936-).
* [[Caradog Prichard]] (1904-1980).
* [[Isaac Daniel Hooson]] (1880-1948).
* [[John Lloyd-Jones]] (1885-1956).
* [[Dewi Emrys James]] (1881-1952) e
* [[Thomas I. Nicholas]] (1903-).

Das etapas posteriores tamén haberá que destacar autores como:
* [[Thomas Rowland Hughes]] (1903-1949).
* [[Richard Hughes Williams (Dic Tryfan)]] (1878-1919).
* [[Islwyn Ffowc Elis]] (1924-2004) gañador o 1951 da medalla de ouro na ''Eistedfodd'' pola escolma de ensaios ''[[Cyn Oeri'r Gwaed]]'' (Antes que arrefríe o sangue).
* [[Robert Thomas Jenkins]] (1881-1969) coa novela histórica ''[[Orinda]]'' ([[1943]]).
* [[Huw Lloyd Edwards]] (1916-1975).
* [[Ffransis George Payne]] (1900-1992).
* [[John Owen Williams (Pedrog)]] (1853-1932).
* [[Aneirin Talfan Davies (Aneurin ap Talfan)]].
* [[John Lloyd Williams]] (1854-1945).
* [[Islwyn Williams]] (1903-1957).
* e sobre todo a grande novelista [[Marion Eames]] (1921-2007), autora de obras ambientadas nos cuáqueros galeses de EE. UU., como ''[[Y staffel Ddirgel]]'' (A cámara secreta, [[1969]]) e ''[[Y Rhandir Mwyn]]'' (O doce país, [[1970]]).
* [[Thomas Glynne Davis]] (1926-1988) foi aclamado na ''Eisteddfod'' do [[1951]] co poema ''Adfeilion'' (Decaemento).
* [[William Leslie Richards]] (1916-1989) compuxo ''Cysgod y Cryman'' (A sombra da fouce, [[1953]]).
* [[James Kitchener Davis]] compuxo un monólogo en verso libre ''Sŵn y gwynt sy'n chwythu'' (O son do vento a soprar, 1953).
* [[Rhydwen Williams]] (1916-1997) e 
* [[Gareth Alban Davies]] (1926-2009), que, malia ser fillo dun predicador e os seus estudos en [[Universidade de Oxford|Oxford]], estivo tres anos como mineiro para se sentir máis próximo ao estilo de vida dos seus conveciños.

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Commonscat}}
* Johnston, Dafydd (1994), The literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1265-9.
* Parry, Thomas (1955), A history of Welsh literature. Translated by H. Idris Bell. Oxford : Clarendon Press.
* Stephens, Meic (Ed.) (1998), The new companion to the literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1383-3. {{Wikisource}}

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gutenberg.org/browse/languages/cy Obras en galés] no [[Proxecto Gutenberg]].
* [https://web.archive.org/web/20101015014527/http://britannia.com/wales/lit/intro.html Go Britannia - Welsh Literature]: Historia da literatura galesa (en inglés).
* [https://web.archive.org/web/20100916060347/http://www.famouswelsh.com/03_writers/literature1.html Escritores galeses] (en inglés)

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Literatura en lingua galesa]]</text>
      <sha1>r69g18xqg4ruuz9fik3fr4ctbinvvrg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162954</id>
      <parentid>6162953</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:13:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39236" xml:space="preserve">{{wikificar}}
[[Ficheiro:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu|miniatura|[[Libro Vermello de Hergest]]]][[Ficheiro:Llyfr_Du_Caerfyrddin_t1.jpg|miniatura|[[Llyfr Du Caerfyrddin]].]]A '''literatura galesa''' é a feita en [[Lingua galesa|galés]] (''cymraeg'') no País de [[Gales]], nación que forma parte do [[Reino Unido da Gran Bretaña]].

== Historia ==

=== Primeiras mostras: ===
==== Os ''[[cynfeirdd]]'' e a súa ''hengerdd'' ====
Coñécese con nome de ''cynfeirdd'' (primeiros bardos) os autores primeiros dos que temos noticia. A súa obra é definida como a ''hengerdd'' (a poesía vella).&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The earliest Welsh poetry|url=http://archive.org/details/earliestwelshpoe0000clan|editorial=[[Londres]] : [[Macmillan Publishers]]|data=1970|ISBN=978-0-333-10959-5|nome=Joseph P.|apelidos=Clancy}}&lt;/ref&gt; En principio engloba só os autores do [[século VI]], pero hai certa tendencia a incluír os [[Bardo|bardos]] posteriores previos aos ''gogynfeirdd'', os do período do ''canu'r bwlch'' (séculos [[Século VII|VII]]-[[Século XI|XI]]).

Os testemuños escritos máis antigos en galés consérvanse no ''Codex Juvencus'', datado do [[século X]], e conservado na [[Universidade de Cambridge]]. Tamén na ''[[Historia Brittonum]]'' de [[Nennio]], datada do [[800]], se fala e danse nomes dos primeiros poetas [[pobo galés|galeses]]. As obras dos ''cynfeirdd'', primeiros poetas do período prenormando, agás dúas ou tres pezas, sobreviviron grazas aos manuscritos dos séculos XII-XIV:

* [[Llyfr Du Caerfyrddin]] (Libro Negro de Carmarthen, [[1170]]-[[1230]]).
* [[Llyfr Coch Hergest]] (Libro Vermello de Hergest, [[1375]]-[[1424]]).
* [[Llyfr Taliesin]] (Libro de Taliesin, [[1275]]).
* [[Llyfr Aneirin]] (Libro de Aneirin, [[1250]]).
* [[Llyfr Gwyn Rhydderch]] (Libro Branco de Rhydderch) (s. [[Século XIII|XIII]]-[[Século XIV|XIV]]).

Aínda que os datos son inseguros, é certo que os poemas recollidos son máis antigos que as copias. Mentres que o antigo [[Lingua britónica|britónico]] era unha lingua sintética, o novo galés, aparecido no século VI, é unha lingua analítica. [[Nennio]], discípulo do bispo Elfodd de Bangor, afirma que os poetas [[Blwchfardd]], [[Cian]], [[Talhaern tad Awen]], [[Taliesin]] e Neirin ou [[Aneirin]], compuxeron poesías en galés na época do rei [[Ida de Bernicia|Ida]] ([[547]]-[[559]]), fillo de [[Eobba]], primeiro rei de [[Bernicia]].&lt;ref&gt;Ifor Williams (ed.), ''Canu Taliesin'', t. ix.&lt;/ref&gt;

Os poetas do período, chamados [[bardo]]s, eran auténticos mestres na versificación fundamentada en aliteración e a rima (dous ou tres versos sucesivos acabados na mesma sílaba). A maior parte das obras son [[oda]]s heroicas ou lais, cantan as proezas guerreiras e a xenerosidade de [[Urien Rheged|Urien de Rheged]] (reino situado entre as actuais [[Wigtown]] e [[Kirkcudbright]], na actual [[Escocia]]), e choraban a morte do seu fillo [[Owain mab Urien|Owain]]. O ''Llyfr Aneirin'', composto por un poeta que viviu entre o [[510]] e o [[570]], contén o poema [[Y Gododdin]], de 900 versos e con interpolacións de épocas posteriores; foi composto en [[Lingua cúmbrica|cúmbrico]], dialecto británico próximo ao galés, e conmemoraba a expedición por unha parte de 300 guerreiros comandados por [[Mynyddawg Mwynfawr]] de ''Caereidyn'' (onda a actual [[Edimburgo]], Escocia), para capturar a fortaleza romana de ''Cataractonium'' ou ''Catraeth'' (hoxe Catterick, [[Yorkshire]]) aos [[saxóns]] do [[reino de Deira]]. Trátase de poesía heroica con linguaxe directa e sinxela, de expresión vigorosa e coa rima interna de correspondencia consonántica, chamada ''[[cynghanedd]]''. Tamén o consideran compositor algúns anos máis tarde do poema &quot;[[Eglinion ac Misseld]]&quot;. No referente a Taliesin, escribiu en xénero heroico a Oda a [[Cynan Garwyn]] de [[reino de Powys|Powys]].&lt;ref name=&quot;Griffin&quot;&gt;''English Writers: An Attempt Towards a History of English Literature''.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=EBK: King Cynan Garwyn of Powys|url=http://www.earlybritishkingdoms.com/bios/cynangpw.html|páxina-web=www.earlybritishkingdoms.com|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt;

{{Y cynfeirdd}}

==== Canu'r Bwlch ====
Dos séculos [[Século VIII|VIII]] ao [[Século X|X]] consérvanse poucos poemas soltos de autores como [[Morfran (bardo)|Morfran]], [[Meugan]], [[Arofan]], bardo de [[Selyf ap Cynan]], e [[Afan Ferddig]], bardo de [[Cadwallon ap Cadfan]], morto o [[613]] en [[Hexham]] loitando contra [[Oswald de Bernicia|Oswald]] de [[Bernicia]], e autor de ''Moliant Cadwallon'' (Eloxio a Cadwallon), aínda que outros estudosos o atribúen a [[Cynddylan ap Cyndrwyn]] (s. VII). Tamén é importante a obra anónima ''Edmyg Dinbych'' (Elexía a Denbigh), do [[século IX]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Celtic remains|url=http://archive.org/details/celticremains00evangoog|editorial=London, J. Parker|data=1878|nome=Lewis|apelidos=Morris}}&lt;/ref&gt;

Como autor máis coñecido daquela época ou cronista cómpre destacar a [[Gildas mab Kaw]]. Compuxo en [[Lingua latina|latín]] ''[[De Excidio Britannie]]'' (talvez data do 540), onde describe as pelexas entre [[pictos]], [[saxóns]] e romanos, e aparece a frase ''Arturi regis totius maioris Britannie'', primeira referencia á figura lendaria do [[rei Artur]].

[[Ficheiro:Book.of.Taliesin.facsimile.png|miniatura|[[Facsímile]] dunha páxina do ''[[Llyfr Taliesin]]'']]
Tamén destacaron como obras máis tardías o ''[[Armes Prydein]]'' (''A gran profecía de Britania'', [[940]]) de cariz épico, onde vaticina a unión dos galeses cos británicos do Norte, Cornualles, [[Illa de Irlanda|Irlanda]] e [[Armórica]] para opórense ao rei saxón [[Aethelstan de Inglaterra|Aethelstan]] de [[Wessex]]; a ''Kanu y gwint'' (Canción do vento, s.X-XI); ''[[Hanes Taliesin]]'' (''Historia de Taliesin''), similar ao Armes…, pero contén o famoso diálogo entre Myrddin (Merlín) e Taliesin; e ''[[Brut y Tywysogion]]'' (Crónica dos Príncipes), grande crónica de Gales, recollida posteriormente polos monxes do [[Císter]]. Estas obras serían consideradas os máis importantes en galés do período, e influíron na obra de cronistas posteriores como [[Geoffrey de Monmouth]], [[Gautier Map]] e [[Giraldus Cambrensis|Gerard Le Cambrien]], compiladores do [[Ciclo Artúrico|ciclo artúrico]] en latín ou francés na corte de [[Henrique II de Inglaterra]].

As poesías de [[Llywarch Hen]] (s. VI) chegáronnos por dúas sagas dun xograr de [[Powys]] do século IX sobre Llywarch e Heledd, irmá de [[Cynddylan ap Cyndrwyn]], coa métrica ''englyn'' embelecida pola aliteración. Describe as loitas entre os reinos de Powys e [[Mercia]], na que Llywarch perdeu 24 fillos. Ambas as dúas son figuras dolorosas (''diriad'') por un destino desafortunado (''dedwydd'') e choran o orgullo perdido (''traha''). Outros fragmentos atopados da época son:

* Os diálogos de Artus e Glewliuyd Mishtygrasp, entre Taliesin e Unach, e entre [[Gwyn ap Nudd]] e [[Gwyddneu Garanhir]].
* O monólogo de Ysgolan.
* Tristan ac Essyllt, o futuro [[Tristán e Isolda|Tristán e Iseo]] (en [[galego-portugués]]: o ''livro de Tristán'' nun manuscrito de fins do [[século XIV]]).&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=El fragmento gallego-portugués del &quot;Livro de Tristam&quot;. Nueva proposta cronológica y diatópica|url=https://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/57636|revista=Madrygal. Revista de Estudios Gallegos|data=2017|ISSN=1988-3285|páxina=159–214|volume=20|doi=10.5209/MADR.57636|lingua=es|nome=Ricardo|apelidos=Pichel|nome2=Xavier Varela|apelidos2=Barreiro}}&lt;/ref&gt;

Todas elas recollidas no ''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]'' (Libro Negro de Caerfyrddin).&lt;ref&gt;Daniel Huws of the National Library of Wales (''Llyfrau Cymraeg 1250-1400'', Aberystwyth 1993).&lt;/ref&gt; Tamén destacan os mitos de [[Myrddin Wyllt]] (Merlín o salvaxe), o salvaxe do bosque quen toleou ao ver unha batalla, o cal o fará profeta. 
En definitiva do período prenormando, entraron tamén en temas bíblicos ou lendas estranxeiras, como os de [[Hércules (mitoloxía)|Hércules]], [[Alexandre Magno|Alexandre]] ou o irlandés [[Corroín Mac Dairi]]. Tamén se recolleron moitas sobre [[Avalon]], o antigo [[Edén]] dos celtas, cuxo nome pode provir do galés ''Ynys Afalon'' (Illa das Mazás) ou ben de ''Affallach'' (O reino dos mortos). Tamén se cre que no século VI se celebrou a primeira ''[[Eistedfodd]]'', festival de música e poesía, talvez reunido en [[Conway]] por [[Maelgwn]], pero non está datada con certeza ata o [[século IX]].

{{canu'r bwlch}}

=== Os ''[[Gogynfeirdd]]'' ===
Este período levará do [[1100]] ao [[1350]] aproximadamente, e tamén foi chamado ''dos [[bardos dos príncipes]]'' (''beirdd y Tywysogion'' en galés). A consolidación do reino de [[reino de Gwynedd|Gwynedd]] permitiu unha evolución literaria en galés. Os bardos dividíanse en graos segundo a aprendizaxe que seguiran. O máis alto, ou ''[[pencerdd]]'' (cabeza de canción), cantaba na corte as proezas do seu señor, dos santos e de deus, e tiña prohibido cantar o amor ou a natureza. O ''[[bardd teulu]]'' cantaba á familia do señor, e podía cantar o amor, a natureza e as mulleres. O máis baixo, o ''[[cerddorion]]'' (trobador) dedicábase á poesía obscena e satírica, así como ás historias orais ''[[cyfarwyddyd]]'', desenvolvidas e recollidas posteriormente nos ''[[Mabinogion]]''.

Esta graduación baseada no ensino persistiu, e durante o reinado de [[Henrique IV de Inglaterra]], a Eistedfodd ou Trono dos Bardos daba certificados e encargábase que os poetas dos chanzos máis baixos non caesen na mendicidade. Porén, iso provocou tamén un conservadorismo lingüístico e literario, porque o arcaísmo era considerada de bo gusto. Os bardos, asemade, adoitaban pertencer á mesma familia, como o caso de [[Meilyr Brydydd]], o seu fillo [[Gwalchmai ap Meilyr]] e o seu neto [[Meilyr ap Gwalchmai]], todos eles na corte de Gwynedd en [[Aberffraw]].

Os principais poetas do período serían [[Gwalchmai ap Meilyr|Gwalchmai]] (fl. [[1130]]-[[1180]]) autor da canción de primavera ''Gorhoffedd'' (Vangloria) e da sátira contra os monxes ''Kynddelw''; o seu fillo Meilyr ap Gwalchmai, autor de ''Arwyraim Owain'' (Exaltación de Owain, [[1137]]); [[Cynddelw Brydydd Mawr]] &quot;O gran poeta&quot;, fl. [[1155]]-[[1200]]) da corte de Powys; [[Owain Cyfeiliog]] ([[1140]]-[[1197]]) poeta e príncipe de Powys, autor de ''Hirlas Owain'' (O corno bebedor gris de Owain); [[Hywel ab Owain Gwynedd|Hywel ab Owain]] (morto o [[1170]]), príncipe de [[Gwynedd]], cantor do amor do país, cos xéneros ''[[marwnad]]'' (elexía) e ''[[moliant]]'' (eloxio); e [[Gruffudd ab yr Ynad Coch]] &quot;Fillo da Xustiza Vermella&quot;), quen escribiu en [[1282]] uns ''Marwnadau'' á morte do rei [[Llywelyn ap Gruffydd|Llywelyn ap Gruffudd]].

Tamén destacou o xénero ''[[marwysgafn]]'' (Canción no leito de morte), de cariz relixioso, onde se confesan os pecados pola proximidade da morte, e outras proezas dos santos. Os últimos poetas, con todo, inclináronse polas novas rimas, como as ''[[awdl]]au''. Os máis famosos serían [[Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd]] (fl. [[1352]]-[[1382]]), [[Gruffydd ap Dafydd ap Tudur]] (fl. [[1380]]), [[Casnodyn]] (fl. [[1320]]-[[1340]]) e outros.
{{Bardos dos Príncipes}}
No referente á prosa profana, no [[século IX]] apareceron na igrexa de [[San Teilo]] as primeiras glosas de tradución latina ao galés, e do [[século X]] data o fragmento chamado ''Computus'', parte dun libro de [[astronomía]] con moitos latinismos. Tamén data do [[1200]] unha nova versión en galés das leis de [[Hywel Dda]], no [[Libro Negro de Chirck]]. Os textos históricos eran recollidos polos ''[[cyfarwydd]]iaid'', moi influídos polos bardos, quen recitaban tamén contos orais mesturando [[folclore]], [[Heroe|heroísmo]], [[mitoloxía]] e feitos históricos. Os máis importantes deles foron os Mabinogion, recollidos no ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' (Libro Branco de Rydderch) e no ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' (Libro Vermello de Hergest), e conteñen once historias como ''[[As catro pólas de Mabinogi]]'', ''[[Culhwch ac Olwen]]'' ([[1100]]), ''[[O soño de Rhonabwy]]'' (s. [[Século XIII|XIII]]), ''[[Owain ac Luned]]'', ''[[Geraint ac Enid]]'', ''[[Peredur fab Efrawg]]'', ''[[Branwen uerch Lyr]]'', ''[[Math fab Mathonwy]], [[Lludd ac Llevelys]]'' e ''[[O soño de Macsen]]'', todas elas de cariz cabaleiresco e mostran as loitas entre os señores, matrimonios e vinganzas. Tamén contén as ''Avellanau'' (Poema das maceiras, s.XIII), dedicado a [[Merlín]].

De moitas destas historias evolucionaría posteriormente o ciclo artúrico. Tamén se traduciron ao galés numerosas obras latinas, como ''[[Delw y Byd]]'' (''Imago mundi'') de [[Honorio Augustoduniense]], a ''[[Gwelediagaeth Bawl Abostol]]'' (Visión do [[Paulo de Tarso|apóstolo Paulo]]), a tradución de [[Epicteto]] de [[Hierápolis]] ''[[Ystoria Adrian ac Ipotis]]'', a ''[[Cynghoreu Catwn]]'' (''[[Disticha Catonis]]'') de [[Dionisio Catón]], [[Y Bibyl Ynghymraec]] (''Promptuarium Bibliae''), a ''[[Hystoria Gryddyd ap Cynan]]'', a ''[[Ystoria Brenhined y Brytanyeit]]'', tradución da ''[[Historia Regum Brittaniae]]'' ([[1136]]) de [[Geoffrey de Monmouth]], que serviu de base histórica ao mito artúrico, ''[[Ystoriaeu Seint Greal]]'' (O [[santo Graal]]) e ''[[Saith Doethion Rufein]]'' (Historia de [[Perceval]]). Tamén se atoparon versións do ''[[Cantar de Roldán]]'' e de diversos libros de leis.

=== Os bardos dos nobres ou ''[[cywyddwyr]]'' ===
O período do [[1350]] ao [[1450]], con todo, é o considerado como á Idade de ouro dos ''[[cywydd]]au''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cywydd ; Poesia galesa|url=https://delphipages.live/pt/literatura/literaturas-do-mundo/cywydd|páxina-web=Literaturas do mundo|data=2020-09-14|data-acceso=2022-08-18|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; Despois da conquista anglonormanda, aínda eran importantes nas cortes de [[Reino de Gwynedd|Gwynedd]] e [[Reino de Powys|Powys]] os ''uchelwyr'' (aristócratas), quen subvencionaban os bardos, a pesar de que minguaría o prestixio tanto dos ''pencerdd'' como do ''bardd teulu''. Ademais, no sur morreu a vella canción e só se mantería a tradición oral. O gran poeta desta época foi [[Dafydd ap Gwilym]] ([[1340]]-[[1370]]), autor dunha poesía descritiva dos costumes da época e considerada como contemporánea de [[Geoffrey Chaucer]]. Tamén compuxo 101 poemas dedicados á loura Morudd, con forte influencia provenzal. Considérano discípulo de [[Llywelyn]] e [[Ifon Hael]], e destacou en descartar os vellos arcaísmos e adoptar novas formas como o ''cywydd'' e a ''[[traethawdl]]'' (copla de sete sílabas), así como o ''[[llatai]]'' ou mensaxe amorosa inventada por [[Llywarch ap Llywelyn]] (''Prydydd y Moch'', [[1173]]-[[1220]]), e o ''[[dyfaliad]]'' ou poema descritivo.

Outros poetas contemporáneos seus serían [[Gruffudd ab Adda ap Dafydd]] (morto o [[1344]]), [[Iolo Goch]] ([[1320]]-[[1398]]), [[Llywelyn Goch Ap Meurig Hen]] (fl. [[1360]]-[[1390]]), coa elexía ''Marwnad Lleucu Llwyd'', [[Gruffudd Llwyd ap Dafydd]] (fl. [[1380]]-[[1410]]), poeta oficial de [[Owain Glyndŵr]], [[Rhys Goch Eryri]] ([[1365]]-[[1448]]), [[Llywelyn ab y Moel]] (morto o [[1440]]), e sobre todo [[Siôn Cent]] (morto o [[1430]]), quen compuxo numerosos ''[[cywyddau brud]]'' (Cancións semipoéticas) e ''cywyddau'r Byd'' (Loas aos vellos tempos).

Posteriormente, apareceron algúns autores de calidade inferior, como [[Dafydd Nanmor]] ([[1420]]-[[1490]]), [[Lewis Glyn Cothi|Llywelyn y Glyn]] ([[1447]]-[[1486]]) e [[Guto'r Glyn]] (fl. [[1440]]-[[1493]]). Outros mostraron certa conciencia nacional, como [[Maredudd ap Rhys]] (fl. [[1430]]-[[1450]]), [[Hywel Swrdwal]] (fl. [[1430]]-[[1460]]), [[Tudur Penllyn]] (fl. [[1470]]), [[Dafydd Llwyd ap Llywelyn]] ([[1420]]-[[1500]]) e [[Hywel Cilan]] ([[1435]]-[[1470]]).

{{Bardos dos Nobres}}

=== Séculos XVI e XVII ===
Os sacerdotes preocupados pola lingua converteron e galés nun idioma literario moderno, e crearon tamén unha lingua standard. Durante o período do [[1450]] ao [[1650]] os ''cywyddau'' acadaron unha nova Idade de Ouro, con poetas como [[Dafydd ab Edmwnd]] (fl. [[1449]]-[[1500]]), discípulo de [[Maredudd ap Rhys]], e que o [[1451]]-[[1453]] fixo arranxos de [[arpa]] e [[Voz (música)|voz]] para competicións poéticas. Conseguiu que a ''Eistedfodd'' tradicional de [[Caerfyrddin]] cambiase a métrica tradicional, e seguido polo seu sobriño [[Tudur Aled]] (morto en [[1526]]) e por [[Gutun Owain]] (fl. 1460-1500) reuniron un o [[1523]] en Caerwys (Y Fflynt), que se repetiría no [[1568]], moi ligado, con todo, ao sistema bárdico antigo.

Tamén conseguiron da raíña [[Isabel I de Inglaterra]] a creación dunha Comisión de Vinte Nobres do Norte de Gales para redimir a Orde Bárdica dos poetas &quot;indesexábeis&quot; que daban mala fama á poesía galesa en xeral. Así, o [[20 de maio]] do [[1594]] doce deles convocaron unha Eistedfodd, pero non existe proba documental ningunha de que se celebrase.

Porén, na [[reforma protestante]], o feito de que os [[Tudor]] fomentasen o [[lingua inglesa|inglés]], e que os nobres galeses se establecesen na corte de [[Londres]], destruíron a cultura antiga e os seus vínculos coa lingua. Aínda así, iniciaríase unha nova tradición popular na poesía galesa, comezada coa obra de [[Rhys Prichard]] ([[1579]]-[[1644]]) de Llanymddyfri, autor de ''Cannwyll y Cymry'' (A bufarda dos galeses, [[1646]]) onde utiliza a métrica inglesa, e as súas ''Penillion telyn'' ([[1676]]), composicións para recitar con arpa.

Os últimos bardos serían [[Sion Tudur]] (morto o [[1602]]), quen satirizou a aristocracia, [[Edmwnd Prys]] ([[1544]]-[[1623]]), decano de [[Meirionnydd]], e [[Wiliam Cynwal]] (morto o [[1588]]), [[William Llŷn]] ([[1535]]-[[1580]]), [[Siôn Phylip]] ([[1544]]-[[1620]]) e [[Simwnt Fychan]] (morto en [[1606]]). Pero contra o [[1550]] iniciaríase a prosa moderna en galés, conforme as normas do [[renacemento]] e a reforma [[protestante]], cun vocabulario enriquecido por neoloxismos.

No referente ás obras inspiradas na reforma protestante, podemos destacar: 
* ''[[Yn y llyvyr hwnn]]'' (Neste libro, [[1547]]), o primeiro libro impreso en galés, con extractos das escrituras. 
* ''[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]]'', tamén do 1547, colección de proverbios de [[William Salisbury]] ([[1520]]-[[1584]]), tamén tradutor do [[Antigo Testamento]] e pioneiro da nova lingua.
* o [[Welsh Prayer Book]], composto en [[1567]] por Salisbury e Richard Davies ([[1501]]-[[1581]]), bispo de St Daffyd.
* [[Y Bibl Ynghymraec]] (A Biblia en galés, [[1588]]), composta nunha linguaxe modernizada por [[William Morgan]] ([[1545]]-[[1604]]), bispo de Saint Asaph, coa axuda de Edmwnd Prys; volveríase a publicar no [[1620]] baixo a supervisión do novo bispo John Davies ([[1567]]-[[1644]]) e Richard Parry ([[1560]]-[[1623]]), e así o galés tornarase o idioma oficial da relixión e fará posíbel a alfabetización popular nas escolas dominicais.
* ''Deffyniad ffydd Eglwys Lloegr'', tradución da ''Apologia Ecclesiae Anglicanae'' de [[Miles Coverdale]], feita no [[1595]] por [[Morris Kyffin]] (1565-1598).
* ''Perl mewn adfyd'' (A máis bonita perla espiritual, 1595) tradución da obra de igual título de [[Arthur Kent]], feita por [[Huw Lewys]] (1562-1634).
* ''Homiliau'' (Homilías, 1606) de [[Edward James]] (1569-1610).
* ''Llwybr Hyffordd'' (O camiño do home sinxelo, [[1630]]) de [[Robert Llwyd]] (1564-1655).
* Yr Ymarfer o Dduwioldeb (Práctica da piedade, 1630), tradución da obra de [[Lewis Bayly]], feita por [[Rowland Vaughan]] (1590-1667).
* ''Llyfr y Resolution'' (Directorio cristián, [[1632]]) de [[John Davis (Mallwyd)|John Davies]] (1567-1644).
* Unha crónica da creación ata o [[1552]], composta por [[Elis Gruffydd]].

Pola súa banda, os [[catolicismo|católicos]] romanos atacaron o [[anglicanismo]] como algo importado de [[Inglaterra]], e chamaron tamén a preservar a antiga relixión. Entre a literatura católica pódese destacar:
* O ''[[Dosparth Byrr]]'', primeira gramática impresa.
* ''[[Y Drych Cristianogawl]]'' (Devocionario cristián, [[1585]]) compostas por [[Gruffydd Robert]] (1522-1610).
* A ''[[Lanter Gristnogawl]]'' (Lanterna cristiá) de [[Robert Gwyn]].
* ''Theater du mond'', traducido do francés o [[1615]] por [[Rhosier Smyth]] (1541-1625).
* ''[[Athrawaeth gristnogawl]]'' ([[1568]]) de [[Morys Clynnog]] (1525-1581).
* ''[[Eglurhad Helaethlawn o'r Athrawiaeth Gristnogawl]]'', composta o 1618, tradución dun catecismo italiano.

Este renacemento tamén propiciou a aparición das primeiras gramáticas galesas con criterio científico, aínda que mantiñan fortes influencias bárdicas, como:
* ''[[Cambrobrytannicae Cymraecaeve Linguae Institutiones et Rudimenta]]'' ([[1592]]) de [[Siôn Dafydd Rhys]] (1534-1609).
* ''[[Antiquae linguae britannicae rudimenta]]'' ([[1621]]) de [[John Davies (Mallwyd)|John Davies]].
* ''Dictionarium duplex'' ([[1632]]) baseado en traballos de latín ao galés de [[Thomas Wiliems o Drefriw]] (1550-1622).

Coa chegada do [[puritanismo]], paradoxalmente, chegou tamén un importante estalido da literatura en lingua galesa do século XVII. Os principais autores do período serían:
* [[Moses Williams]] (1685-1742), tradutor de manuscritos antigos. 
* [[Morgan Llwyd]] (1619-1659), un dos máis importantes do período, influído tanto polos [[cuáquero]]s como polo [[misticismo|místico]] alemán [[Jakob Boehme]], compuxo o ''[[Llyfr y tri aderyn]]'' (O libro dos tres paxaros, 1653), disquisición sobre a liberdade relixiosa, e o ''[[Llythur ir Cymru cariadus]]'' (Carta ao querido Gales, [[1653]]).
* [[Charles Edwards]] (1628-1691) coa escolma de cánticos ao estilo antigo ''Ffydd ddiffuant: sef hanes y ffydd Gristianogol|Hanes y ffydd ddiffuant'' ([[1667]]).
* [[Edward Samuel]] (1674-1748) coa moralista ''Holl ddyledswydd dyn'' (Todos os deberes do home, [[1718]]).
* [[Gruffydd Jones (Llanddowror)]] (1683-1761), considerado un dos pais da educación popular en galés.
* [[Theophilus Evans]] (1693-1767) autor de ''Drych y prif oesoedd'' (Visión da Idade primitiva, [[1716]]), escolma de mitos históricos galeses, traballo imitado por [[Lewis Morris]] en ''Tlysau yr Hen Oesoedd'' (Xoias da Idade Primitiva, [[1717]]).
* [[Ellis Wynne]] (1579-1644), considerado o maior prosista galés do período, con ''Rheol buchedd sanctaidd'' (Tradución da &quot;vida Sagrada&quot; de Taylor, 1701) e ''Gweledigaethau'r bardd cwsc'' (Tradución dos &quot;soños&quot; de [[Francisco de Quevedo]], [[1703]]).

=== Século XVIII: restablecemento da ''Eisteddfod'' ===
[[Ficheiro:Iolo Morganwg.jpg|miniatura|160px|dereita|Retrato de Edward Williams, que escribiu co pseudónimo de Iolo Morganwg]]
O século XVIII comezou con poetas que seguían os metros e temática do anterior período, como [[William Phylip]] (morto o 1669), [[Huw Morys (Pontymeibion)]] (1622-1709), quen deixou de utilizar o verso libre e se decantou polo verso con cadencia silábica, e [[Lewis Morris]] (Llywelyn Ddu o Fôn) (1701-1765) autor de numerosas composicións para arpa, ''Penillion telyn''.

A pegada do [[metodismo]], con todo, notouse pronto na cultura galesa. O [[1751]] fundaríase en Londres a [[Cymdeithas y Cymmrodorion]] ou ''Sociedade dos Cymmrodorion'', promovida polos membros da comunidade galesa de Londres, [[William Wynn]] (1709-1760), [[Edward Richard]] (1714-1777) e [[Evan Evans (Ieuan Fardd)]] (1731-1788), para traducir as obras dos bardos galeses, e se caracterizou polo [[neobardismo]], o [[neodruidismo]] e a revalorización do pasado céltico. O 1771 esta sociedade pasou a chamarse ''Cymdeithas Gwyneddigion'', e desde o [[1789]] dedicouse a promover a recuperación dos festivais bárdicos, as ''Eisteddfodau'', con concursos de poesías onde se reproducían os antigos metros. Un dos máis asiduos foi o gran poeta galés [[Goronwy Owen]] (1723-1769), inspirado en Lewis Morris e os clasicistas ingleses, quen reintroduciu na literatura galesa as poesías ''awdl'' e ''cywydd'', creando escola. Con todo, como tiña un talante aventureiro, emigrou a América (como moitos dos seus compatriotas) e morreu en Virxinia.

Polo setembro do [[1789]] reuniuse en Bala unha renovada ''Eisteddfod'', patrocinado por Thomas Jones de Corwen, quen apelou ao patrocinio da ''Gwyneddigion'' para que saíse adiante. Así, o seguinte celebraríase o [[1790]] en Saint Asaph, e decidiuse que se celebrase a primeira semana de agosto seguindo un cerimonial druídico inventado por Edward Williams - [[Iolo Morgannwg]] (1747-1826), poeta romántico que tomou como modelo de lingua a ''Welsh grammar'' (1728) composta por [[Siôn Rhydderch]]. A ''Eisteddfod'' reuníase baixo os auspicios da ''[[Gorsedd Beirdd Ynys Prydain]]'' (Trono dos Bardos da Illa de Britania), organización que se encargaba do patrocinio e respondía ao lema ''Y gwir yn eryn y byd'' (A verdade por riba de todo). Despois de que se reuniren en [[Llanrwst]] ([[1791]]) e [[Dinbych]] ([[1792]]), decídese definitivamente que se reúnen unha vez ao ano, así como un festival de danza folclórica en [[Llangollen]], no val de Dyfrdwy.

Despois do éxito do que se celebrou en [[Caerfyrddin]] o [[1819]], tornarase a maior exhibición de folclore galés, mestura de festival, acontecemento patriótico e recital de cancións e de poesía (recitar e compoñer) con acompañamento de arpa, cantos, bailes e cerimonias druídicas. Foi a primeira mostra de mantemento da independencia nacional, pero asemade desenvolveu algúns novos xéneros como a ''[[awdl]]'' (oda) grazas a poetas como [[Twm o’r Nant]], [[Dafydd Ddu Eryri]] e [[Gwallter Mechain]]. E o seu exemplo esporeará a celebración de festivais similares non só no resto do mundo celta ([[Bretaña]], [[Cornualles]]), senón tamén no [[Mundo de fala románica|mundo latino]] ([[Occitania]], [[Cataluña]] e [[Galicia]], e o [[País Vasco]] vinculado a el).

Desde o [[1819]] a ''Eisteddfod'' será patrocinada pola Sociedade dos ''Cymmrodorion'', agora con sede en [[Dyfed]], que integraría definitivamente a ''Gorsedd'' como tribunal, a un tempo que os nobres e ricos iniciaban tamén o seu mecenado. Desde o que se celebrou en [[Llangollen]] o [[1858]], comezou a tomar un talante [[nacionalismo galés|nacionalista]] e reivindicativo, e desde o de Dinbych no [[1860]] decidiuse que se celebrase alternativamente cada ano nunha cidade do Norte de Gales e nunha cidade do Sur. Finalmente, no [[1880]] toma o nome de [[National Eisteddfod Association]].

Grazas a estas celebracións, creouse unha nova escola literaria, con autores como [[Dewi Wyn o Eifion]] (1784-1841), [[Dafydd Ddu Eryri]] (1759 -1822), mestre e gramático autor de ''awdlau'', e [[Ebenezer Thomas (Eben Fardd)]] (1802-1863). Pero con eles a poesía clásica decaeu definitivamente. Formouse unha nova xeración de versificadores libres influídos polo metodismo, así como a idea da ''[[cynghanedd]]'' ou solicitude de preservación da cultura galesa, que aos poucos será levada á práctica no terreo político. Os principais autores serían:
* [[William Williams (Pantycelyn)]] (1717-1791) autor das escolmas de himnos ''Caniadau y rhai sydd ar y Môr o Wydr'' (Cancións dos que están no Mar de Vidro).
* [[Ann Griffiths]] (1776-1805) autora de himnos relixiosos e poesía popular.
os poetas metodistas:
* [[Dafydd Jones (Caeo)]], (1711-1777) tradutor de himnos metodistas de [[Isaas Watts]].
* [[Morgan Rhys]] (1716-1779).
* [[David William (Llandeilo Fach)]] (1720-1794).
* [[Peter Jones (Peter Fardd)]] (1775-1845).
* [[David Charles]] (1762-1834).
* [[John Blackwell (Alun)]] (1797-1840), pai da lírica moderna galesa con ''Can Gwraig y Pysgotwr'' (A canción da muller do mariñeiro).
* [[Ieuan Glan Geirionydd]] (Evan Evans, 1795-1855).
* [[Twm o’r Nant]] (1739-1810), poeta, xograr e bardo.
* [[John Jones (Jac Glan-y-Gors)]] (1766-1821), autor satírico influído por [[Thomas Paine]] e polos franceses, autor de ''Dic Siôn Dafydd'' (1803), sátira sobre os galeses que non falan o seu idioma, e ''Sessiwn yng Nghymru'', poesía sobre o uso do galés e do inglés no país de Gales. Por outra banda, no [[1792]] os irmáns Owen e William Jones fixeron edicións dos clásicos galeses.

=== Século XIX ===
[[Ficheiro:John Blackwell.jpg|miniatura|dereita|200px|John Blackwell.]]
Durante a primeira metade do século XIX produciuse un forte desenvolvemento cultural en lingua galesa. O [[1814]] editaríase en [[Abertawe]] a revista semanal en galés [[Seren Gomer]] (Estrela de Gomer, baixo os auspicios da igrexa non conformista por [[Joseph Harris (Gomer)]]&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Plaque unveiled for 200th anniversary of Seren Gomer|url=https://www.bbc.com/news/uk-wales-south-west-wales-26993436|xornal=BBC News|data=2014-04-12|data-acceso=2022-08-18|lingua=en-GB}}&lt;/ref&gt;, e manterase como mensual ata o [[1920]]. Sobre o [[1866]] editábanse en galés uns 120.000 exemplares en diversos semanais e mensuais, a pesar de que os burgueses promovían cada vez máis o uso unicamente do inglés na vida pública.

Dúas figuras bastantes importantes do período serían [[Thomas Price (Carnhuanawc)]] (1787-1848), capelán de Cwm Du, quen colaborou co bretón [[Jean-François-Marie Le Gonidec]] na elaboración do seu dicionario, o 1820 fundou unha escola totalmente en galés e o [[1838]] organizou unha recepción aos poetas bretóns na ''Eisteddfod'' galesa; tamén foi autor do tratado histórico [[Hanes Cymru a chenedl y Cymry]] (Historia de Gales e da nación galesa, 1836-1842), de cariz bastante nacionalista. E [[William Owen Pughe (Idrison)]] (1759-1835), fundador do diario pola lingua [[Y Greal]] e autor dun importante ''Geriadur cenhedlaethol Cymraeg ac Saesnog'' (Dicionario inglés galés-inglés, 1803, reeditado o 1832), e doutros como a ''Cadwediogaeth yr iaith gymraeg'' (Gramática da lingua galesa, [[1808]]). Tamén destacaron [[John Robert Pryse (Golydddan)]] (1840-1862), fillo de [[Robert John Pryse]] (1807-1889), autor dunha ''Hanes Llenyddiaeth Gymreig'' (Historia da literatura galesa).

O movemento galés recibiu un forte impulso cando o 1843 o metodista [[Thomas Gee]] (1815-1898) fundou á revista [[Y Faner]] (A bandeira)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=GEE, THOMAS (1815 - 1898), Calvinistic Methodist minister, journalist, and politician ; Dictionary of Welsh Biography|url=https://biography.wales/article/s-GEE0-THO-1815#?c=0&amp;m=0&amp;s=0&amp;cv=1&amp;manifest=https://damsssl.llgc.org.uk/iiif/2.0/4672370/manifest.json&amp;xywh=695,983,1348,1167|páxina-web=biography.wales|data-acceso=2022-08-18|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, a máis antiga que aínda se publica en galés, desde onde comezaron as reivindicacións de autogoberno a un tempo que facía novas edicións dos ''[[Mabinogion]]'' e das ''Henchwedlau'' (Vellas historias). Desde o [[1854]], ademais, Gee promoveu ''[[Y Gwyddoniadur Cymreig]]'' (A Enciclopedia Galesa), que non só foi unha publicación, senón tamén un movemento no que se ampararon a maior parte de autores en lingua galesa daquel momento.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Encyclopaedia Cambrensis =Y gwyddoniadur Cymreig|url=http://archive.org/details/encyclopaediaca00unkngoog|editorial=Dinbych : Thomas Gee|data=1856}}&lt;/ref&gt; O [[1876]] patrocinaría a fundación da [[Eisteddfod Nacional de Gales|''Eisteddfod Genedlaethol'']] para organizar os concursos poéticos, e o [[1879]] publicaron por encargo da Enciclopedia Galesa a ''Hanes y Brytaniaid a'r Cymry'' (Historia dos Británicos e dos Galeses). 
[[Ficheiro:William Roos - Talhaiarn (1864).jpg|miniatura|dereita|John Jones, cuxo nome bárdico era Talhaiarn.]]
Entre eles destacarían autores como:
* [[Owen Wynne Johns (Glasynys)]] (1828-1870) e o grupo bohemio formado por:
* [[John Jones (Talhaiarn)]] (1810-1869).
* [[Richard Davies (Mynyddog)]] (1833-1877) e
* [[John Ceiriog Hughes (Ceiriog)]] (1832-1887), autor dos poemas ''Dafydd y Garreg Wen'' (David da Rocha Branca).

Tamén serían importantes [[William Thomas (Islwyn)]] (1832-1878), autor do poema ''Y storm'' (A tormenta).
* [[M. Lloys Philips]], autor dunha ''Llewiadur yr iaith seisonig'' (Gramática anglogalesa, [[1856]]).
* [[Robert Williams (Trebor Mai)]], coa escolma ''Gwaith Barddonol Prif Englyniwr Cymru'' (Obras dos principais bardos da literatura galesa, 1883).
* [[John Phillips (Tegidon)]] (1810-1877) e 
* o poeta e músico [[Evan James]] (1809-1879), quen o 1856 compoñería o himno nacional galés ''[[Hen wlad fy Nhadau]]'' (A terra dos meus pais).

Tamén serían importantes as revistas e os críticos literarios. Durante estes anos destacaron a culta ''[[Y Traethodydd]]'' (O Ensaísta) e a popular ''[[Geiniogweth]]'', ámbalas dúas fundadas polos críticos literarios [[William Rees (Gwilym Hiraethog)]] (1802-1883), autor de ''Aelwyd F'ewythr Robert'' (O fogar do tío Robert, [[1852]]); [[Samuel Roberts]] (1800-1885), tamén ensaísta e [[Lewis Edwards]] (1809-1887).

=== Século XX ===
Entre finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX]] destacaron algúns autores bastantes ligados ao desenvolvemento da nova [[Universidade de Gales]]. Trátase de:
* [[Daniel Owen]] (1836-1895), considerado o [[Charles Dickens]] galés, redactor do diario ''[[Yr Amserau]]'' (''Os tempos'') e autor de novelas como ''Hunangofiant Rhys Lewis'' (Autobiografía de Rhys Lewis, 1885), ''Y siswrn'' (As tesoiras, [[1888]]), ''Enoc Huws'' ([[1891]]) e ''Gwen Tomos'' ([[1894]]).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=EDWARDS, THOMAS (Twm o'r Nant; 1739 - 1810), poet and writer of interludes|url=https://biography.wales/article/s-EDWA-THO-1739#?c=0&amp;m=0&amp;s=0&amp;cv=0&amp;manifest=https://damsssl.llgc.org.uk/iiif/2.0/4702945/manifest.json&amp;xywh=114,65,1599,1290|páxina-web=biography.wales ; Dictionary of Welsh Biography|data-acceso=2022-08-18|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;
* [[Owen Morgan Edwards]] (1858-1920), inspirador do novo movemento que fará do galés unha lingua con identidade literaria.
* [[John Morris-Jones]] (1864-1929) profesor de lingua galesa en [[Bangor, Gales|Bangor]], autor de ''Cerdd Dafod'' ''Arte poética'', [[1929]]), ''Orgraff yr Iaith Gymraeg'' (Ortografía da lingua galesa, [[1928]]) e ''Welsh syntax'' ([[1931]]).
* [[Thomas Rees]] (1869-1926), profesor de teoloxía e
* o poeta [[Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan)]] (1851-1906). 
* [[Howell Elvet Lewis (Elfed)]] (1860-1953) comporía o poema ''Cofian Gwlad'' (Recordarei o meu país), considerado o segundo himno nacional galés. 
* [[Robert Roberts (Silyn)]] (1871-1930) tamén estudou en Bangor.

Do [[1922]] ao [[1951]] editouse a revista literaria ''[[Y Llenor]]'' (O literato), completada co diario ''[[Barddas]]'' (Bardismo) e con ''[[Ysgrifau Beirniadol]]'' (Ensaios críticos). Destacarían como autores:
* [[William John Gruffydd]] (1881-1954).
* o poeta e tradutor [[Thomas Gwynn Jones]] (1871-1949) co [[Fausto (Goethe)|Fausto]] de [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] ([[1922]]), o [[Macbeth]] de [[William Shakespeare]] ([[1943]]).
* o poeta [[Robert Williams Parry]] (1884-1956), que popularizou o ''[[englyn]]'', cuarteto de trinta sílabas.
* [[David James Jones (Gwenallt)]] (1899-1968) con poesías marxistas e revolucionarias como ''Y Mynach'' (O monxe, [[1926]]) ou ''Gwreiddiau'' (Raíces, [[1959]]).
* a novelista [[Kate Roberts]] (1891-1985), influída por [[Anton Chekhov]].
* [[Euros Bowen]] (1904 -1988) con 11 volumes de edicións de clásicos galeses.
* [[Edward Tegla Davies]] (1880-1967).
* [[Saunders Lewis]] (1893-1985) político e ensaísta.
* [[Hedd Wyn|Ellis Humphrey Evans (Hedd Wyn)]], poeta [[Morto en combate|morto na fronte]] o 1917, coa escolma ''Cerddi'r bugail'' (Poemas pastorís, [[1918]]).
* [[David Emrys Evans]] (1891-1966).

Outros autores destacados foron:
* o ensaísta [[Thomas Herbert Parry-Williams]] (1887-1975).
* [[D.J. Williams (D.J.)]] (1885-1970), inclúe a triloxía ''Storiau'r Tir'' (Historias da terra) que foi publicada como ''Y Gaseg Ddu'' (A egua negra) o [[1970]], pero as outras dúas serían publicadas o 1934, ''Hen Dŷ Ffarm'' (A vella granxa) e ''Hen Wynebau'' (Caras vellas).
* [[Iorwerth Peate]] (1901 -1982).
* [[Waldo Williams]] (1904 -1971).
* [[John Gwilym Jones, dramaturgo]] (1904-1988), mestre que viviu catro anos en Londres e volveu a Gales.
* [[William Morris]] (1889-1979).
* [[William Evans (Wil Ifan)]] (1883-1968).
* [[Albert Evans-Jones Cynan]] (1895-1970).
* [[Pennar Davies]] (1911-1996).
* [[John Gwyn Griffiths]] (1911-2004).
* [[Alun Llywelyn-Williams]] (1913-1988).
* [[Robert Maynard Jones (Bobi Jones)]] (1929-).
* [[Gwyn Thomas]] (1936-).
* [[Caradog Prichard]] (1904-1980).
* [[Isaac Daniel Hooson]] (1880-1948).
* [[John Lloyd-Jones]] (1885-1956).
* [[Dewi Emrys James]] (1881-1952) e
* [[Thomas I. Nicholas]] (1903-).

Das etapas posteriores tamén haberá que destacar autores como:
* [[Thomas Rowland Hughes]] (1903-1949).
* [[Richard Hughes Williams (Dic Tryfan)]] (1878-1919).
* [[Islwyn Ffowc Elis]] (1924-2004) gañador o 1951 da medalla de ouro na ''Eistedfodd'' pola escolma de ensaios ''[[Cyn Oeri'r Gwaed]]'' (Antes que arrefríe o sangue).
* [[Robert Thomas Jenkins]] (1881-1969) coa novela histórica ''[[Orinda]]'' ([[1943]]).
* [[Huw Lloyd Edwards]] (1916-1975).
* [[Ffransis George Payne]] (1900-1992).
* [[John Owen Williams (Pedrog)]] (1853-1932).
* [[Aneirin Talfan Davies (Aneurin ap Talfan)]].
* [[John Lloyd Williams]] (1854-1945).
* [[Islwyn Williams]] (1903-1957).
* e sobre todo a grande novelista [[Marion Eames]] (1921-2007), autora de obras ambientadas nos cuáqueros galeses de EE. UU., como ''[[Y staffel Ddirgel]]'' (A cámara secreta, [[1969]]) e ''[[Y Rhandir Mwyn]]'' (O doce país, [[1970]]).
* [[Thomas Glynne Davis]] (1926-1988) foi aclamado na ''Eisteddfod'' do [[1951]] co poema ''Adfeilion'' (Decaemento).
* [[William Leslie Richards]] (1916-1989) compuxo ''Cysgod y Cryman'' (A sombra da fouce, [[1953]]).
* [[James Kitchener Davis]] compuxo un monólogo en verso libre ''Sŵn y gwynt sy'n chwythu'' (O son do vento a soprar, 1953).
* [[Rhydwen Williams]] (1916-1997) e 
* [[Gareth Alban Davies]] (1926-2009), que, malia ser fillo dun predicador e os seus estudos en [[Universidade de Oxford|Oxford]], estivo tres anos como mineiro para se sentir máis próximo ao estilo de vida dos seus conveciños.

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Commonscat}}
* Johnston, Dafydd (1994), The literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1265-9.
* Parry, Thomas (1955), A history of Welsh literature. Translated by H. Idris Bell. Oxford : Clarendon Press.
* Stephens, Meic (Ed.) (1998), The new companion to the literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1383-3. {{Wikisource}}

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gutenberg.org/browse/languages/cy Obras en galés] no [[Proxecto Gutenberg]].
* [https://web.archive.org/web/20101015014527/http://britannia.com/wales/lit/intro.html Go Britannia - Welsh Literature]: Historia da literatura galesa (en inglés).
* [https://web.archive.org/web/20100916060347/http://www.famouswelsh.com/03_writers/literature1.html Escritores galeses] (en inglés)

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Literatura en lingua galesa]]</text>
      <sha1>8rzevpi89t2rtbhzjhrshvlwneh68dv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162955</id>
      <parentid>6162954</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:14:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39235" xml:space="preserve">{{wikificar}}
[[Ficheiro:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu|miniatura|[[Libro Vermello de Hergest]]]]
== Historia ==
[[Ficheiro:Llyfr_Du_Caerfyrddin_t1.jpg|miniatura|[[Llyfr Du Caerfyrddin]].]]A '''literatura galesa''' é a feita en [[Lingua galesa|galés]] (''cymraeg'') no País de [[Gales]], nación que forma parte do [[Reino Unido da Gran Bretaña]].
=== Primeiras mostras: ===
==== Os ''[[cynfeirdd]]'' e a súa ''hengerdd'' ====
Coñécese con nome de ''cynfeirdd'' (primeiros bardos) os autores primeiros dos que temos noticia. A súa obra é definida como a ''hengerdd'' (a poesía vella).&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The earliest Welsh poetry|url=http://archive.org/details/earliestwelshpoe0000clan|editorial=[[Londres]] : [[Macmillan Publishers]]|data=1970|ISBN=978-0-333-10959-5|nome=Joseph P.|apelidos=Clancy}}&lt;/ref&gt; En principio engloba só os autores do [[século VI]], pero hai certa tendencia a incluír os [[Bardo|bardos]] posteriores previos aos ''gogynfeirdd'', os do período do ''canu'r bwlch'' (séculos [[Século VII|VII]]-[[Século XI|XI]]).

Os testemuños escritos máis antigos en galés consérvanse no ''Codex Juvencus'', datado do [[século X]], e conservado na [[Universidade de Cambridge]]. Tamén na ''[[Historia Brittonum]]'' de [[Nennio]], datada do [[800]], se fala e danse nomes dos primeiros poetas [[pobo galés|galeses]]. As obras dos ''cynfeirdd'', primeiros poetas do período prenormando, agás dúas ou tres pezas, sobreviviron grazas aos manuscritos dos séculos XII-XIV:

* [[Llyfr Du Caerfyrddin]] (Libro Negro de Carmarthen, [[1170]]-[[1230]]).
* [[Llyfr Coch Hergest]] (Libro Vermello de Hergest, [[1375]]-[[1424]]).
* [[Llyfr Taliesin]] (Libro de Taliesin, [[1275]]).
* [[Llyfr Aneirin]] (Libro de Aneirin, [[1250]]).
* [[Llyfr Gwyn Rhydderch]] (Libro Branco de Rhydderch) (s. [[Século XIII|XIII]]-[[Século XIV|XIV]]).

Aínda que os datos son inseguros, é certo que os poemas recollidos son máis antigos que as copias. Mentres que o antigo [[Lingua britónica|britónico]] era unha lingua sintética, o novo galés, aparecido no século VI, é unha lingua analítica. [[Nennio]], discípulo do bispo Elfodd de Bangor, afirma que os poetas [[Blwchfardd]], [[Cian]], [[Talhaern tad Awen]], [[Taliesin]] e Neirin ou [[Aneirin]], compuxeron poesías en galés na época do rei [[Ida de Bernicia|Ida]] ([[547]]-[[559]]), fillo de [[Eobba]], primeiro rei de [[Bernicia]].&lt;ref&gt;Ifor Williams (ed.), ''Canu Taliesin'', t. ix.&lt;/ref&gt;

Os poetas do período, chamados [[bardo]]s, eran auténticos mestres na versificación fundamentada en aliteración e a rima (dous ou tres versos sucesivos acabados na mesma sílaba). A maior parte das obras son [[oda]]s heroicas ou lais, cantan as proezas guerreiras e a xenerosidade de [[Urien Rheged|Urien de Rheged]] (reino situado entre as actuais [[Wigtown]] e [[Kirkcudbright]], na actual [[Escocia]]), e choraban a morte do seu fillo [[Owain mab Urien|Owain]]. O ''Llyfr Aneirin'', composto por un poeta que viviu entre o [[510]] e o [[570]], contén o poema [[Y Gododdin]], de 900 versos e con interpolacións de épocas posteriores; foi composto en [[Lingua cúmbrica|cúmbrico]], dialecto británico próximo ao galés, e conmemoraba a expedición por unha parte de 300 guerreiros comandados por [[Mynyddawg Mwynfawr]] de ''Caereidyn'' (onda a actual [[Edimburgo]], Escocia), para capturar a fortaleza romana de ''Cataractonium'' ou ''Catraeth'' (hoxe Catterick, [[Yorkshire]]) aos [[saxóns]] do [[reino de Deira]]. Trátase de poesía heroica con linguaxe directa e sinxela, de expresión vigorosa e coa rima interna de correspondencia consonántica, chamada ''[[cynghanedd]]''. Tamén o consideran compositor algúns anos máis tarde do poema &quot;[[Eglinion ac Misseld]]&quot;. No referente a Taliesin, escribiu en xénero heroico a Oda a [[Cynan Garwyn]] de [[reino de Powys|Powys]].&lt;ref name=&quot;Griffin&quot;&gt;''English Writers: An Attempt Towards a History of English Literature''.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=EBK: King Cynan Garwyn of Powys|url=http://www.earlybritishkingdoms.com/bios/cynangpw.html|páxina-web=www.earlybritishkingdoms.com|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt;

{{Y cynfeirdd}}

==== Canu'r Bwlch ====
Dos séculos [[Século VIII|VIII]] ao [[Século X|X]] consérvanse poucos poemas soltos de autores como [[Morfran (bardo)|Morfran]], [[Meugan]], [[Arofan]], bardo de [[Selyf ap Cynan]], e [[Afan Ferddig]], bardo de [[Cadwallon ap Cadfan]], morto o [[613]] en [[Hexham]] loitando contra [[Oswald de Bernicia|Oswald]] de [[Bernicia]], e autor de ''Moliant Cadwallon'' (Eloxio a Cadwallon), aínda que outros estudosos o atribúen a [[Cynddylan ap Cyndrwyn]] (s. VII). Tamén é importante a obra anónima ''Edmyg Dinbych'' (Elexía a Denbigh), do [[século IX]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Celtic remains|url=http://archive.org/details/celticremains00evangoog|editorial=London, J. Parker|data=1878|nome=Lewis|apelidos=Morris}}&lt;/ref&gt;

Como autor máis coñecido daquela época ou cronista cómpre destacar a [[Gildas mab Kaw]]. Compuxo en [[Lingua latina|latín]] ''[[De Excidio Britannie]]'' (talvez data do 540), onde describe as pelexas entre [[pictos]], [[saxóns]] e romanos, e aparece a frase ''Arturi regis totius maioris Britannie'', primeira referencia á figura lendaria do [[rei Artur]].

[[Ficheiro:Book.of.Taliesin.facsimile.png|miniatura|[[Facsímile]] dunha páxina do ''[[Llyfr Taliesin]]'']]
Tamén destacaron como obras máis tardías o ''[[Armes Prydein]]'' (''A gran profecía de Britania'', [[940]]) de cariz épico, onde vaticina a unión dos galeses cos británicos do Norte, Cornualles, [[Illa de Irlanda|Irlanda]] e [[Armórica]] para opórense ao rei saxón [[Aethelstan de Inglaterra|Aethelstan]] de [[Wessex]]; a ''Kanu y gwint'' (Canción do vento, s.X-XI); ''[[Hanes Taliesin]]'' (''Historia de Taliesin''), similar ao Armes…, pero contén o famoso diálogo entre Myrddin (Merlín) e Taliesin; e ''[[Brut y Tywysogion]]'' (Crónica dos Príncipes), grande crónica de Gales, recollida posteriormente polos monxes do [[Císter]]. Estas obras serían consideradas os máis importantes en galés do período, e influíron na obra de cronistas posteriores como [[Geoffrey de Monmouth]], [[Gautier Map]] e [[Giraldus Cambrensis|Gerard Le Cambrien]], compiladores do [[Ciclo Artúrico|ciclo artúrico]] en latín ou francés na corte de [[Henrique II de Inglaterra]].

As poesías de [[Llywarch Hen]] (s. VI) chegáronnos por dúas sagas dun xograr de [[Powys]] do século IX sobre Llywarch e Heledd, irmá de [[Cynddylan ap Cyndrwyn]], coa métrica ''englyn'' embelecida pola aliteración. Describe as loitas entre os reinos de Powys e [[Mercia]], na que Llywarch perdeu 24 fillos. Ambas as dúas son figuras dolorosas (''diriad'') por un destino desafortunado (''dedwydd'') e choran o orgullo perdido (''traha''). Outros fragmentos atopados da época son:

* Os diálogos de Artus e Glewliuyd Mishtygrasp, entre Taliesin e Unach, e entre [[Gwyn ap Nudd]] e [[Gwyddneu Garanhir]].
* O monólogo de Ysgolan.
* Tristan ac Essyllt, o futuro [[Tristán e Isolda|Tristán e Iseo]] (en [[galego-portugués]]: o ''livro de Tristán'' nun manuscrito de fins do [[século XIV]]).&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=El fragmento gallego-portugués del &quot;Livro de Tristam&quot;. Nueva proposta cronológica y diatópica|url=https://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/57636|revista=Madrygal. Revista de Estudios Gallegos|data=2017|ISSN=1988-3285|páxina=159–214|volume=20|doi=10.5209/MADR.57636|lingua=es|nome=Ricardo|apelidos=Pichel|nome2=Xavier Varela|apelidos2=Barreiro}}&lt;/ref&gt;

Todas elas recollidas no ''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]'' (Libro Negro de Caerfyrddin).&lt;ref&gt;Daniel Huws of the National Library of Wales (''Llyfrau Cymraeg 1250-1400'', Aberystwyth 1993).&lt;/ref&gt; Tamén destacan os mitos de [[Myrddin Wyllt]] (Merlín o salvaxe), o salvaxe do bosque quen toleou ao ver unha batalla, o cal o fará profeta. 
En definitiva do período prenormando, entraron tamén en temas bíblicos ou lendas estranxeiras, como os de [[Hércules (mitoloxía)|Hércules]], [[Alexandre Magno|Alexandre]] ou o irlandés [[Corroín Mac Dairi]]. Tamén se recolleron moitas sobre [[Avalon]], o antigo [[Edén]] dos celtas, cuxo nome pode provir do galés ''Ynys Afalon'' (Illa das Mazás) ou ben de ''Affallach'' (O reino dos mortos). Tamén se cre que no século VI se celebrou a primeira ''[[Eistedfodd]]'', festival de música e poesía, talvez reunido en [[Conway]] por [[Maelgwn]], pero non está datada con certeza ata o [[século IX]].

{{canu'r bwlch}}

=== Os ''[[Gogynfeirdd]]'' ===
Este período levará do [[1100]] ao [[1350]] aproximadamente, e tamén foi chamado ''dos [[bardos dos príncipes]]'' (''beirdd y Tywysogion'' en galés). A consolidación do reino de [[reino de Gwynedd|Gwynedd]] permitiu unha evolución literaria en galés. Os bardos dividíanse en graos segundo a aprendizaxe que seguiran. O máis alto, ou ''[[pencerdd]]'' (cabeza de canción), cantaba na corte as proezas do seu señor, dos santos e de deus, e tiña prohibido cantar o amor ou a natureza. O ''[[bardd teulu]]'' cantaba á familia do señor, e podía cantar o amor, a natureza e as mulleres. O máis baixo, o ''[[cerddorion]]'' (trobador) dedicábase á poesía obscena e satírica, así como ás historias orais ''[[cyfarwyddyd]]'', desenvolvidas e recollidas posteriormente nos ''[[Mabinogion]]''.

Esta graduación baseada no ensino persistiu, e durante o reinado de [[Henrique IV de Inglaterra]], a Eistedfodd ou Trono dos Bardos daba certificados e encargábase que os poetas dos chanzos máis baixos non caesen na mendicidade. Porén, iso provocou tamén un conservadorismo lingüístico e literario, porque o arcaísmo era considerada de bo gusto. Os bardos, asemade, adoitaban pertencer á mesma familia, como o caso de [[Meilyr Brydydd]], o seu fillo [[Gwalchmai ap Meilyr]] e o seu neto [[Meilyr ap Gwalchmai]], todos eles na corte de Gwynedd en [[Aberffraw]].

Os principais poetas do período serían [[Gwalchmai ap Meilyr|Gwalchmai]] (fl. [[1130]]-[[1180]]) autor da canción de primavera ''Gorhoffedd'' (Vangloria) e da sátira contra os monxes ''Kynddelw''; o seu fillo Meilyr ap Gwalchmai, autor de ''Arwyraim Owain'' (Exaltación de Owain, [[1137]]); [[Cynddelw Brydydd Mawr]] &quot;O gran poeta&quot;, fl. [[1155]]-[[1200]]) da corte de Powys; [[Owain Cyfeiliog]] ([[1140]]-[[1197]]) poeta e príncipe de Powys, autor de ''Hirlas Owain'' (O corno bebedor gris de Owain); [[Hywel ab Owain Gwynedd|Hywel ab Owain]] (morto o [[1170]]), príncipe de [[Gwynedd]], cantor do amor do país, cos xéneros ''[[marwnad]]'' (elexía) e ''[[moliant]]'' (eloxio); e [[Gruffudd ab yr Ynad Coch]] &quot;Fillo da Xustiza Vermella&quot;), quen escribiu en [[1282]] uns ''Marwnadau'' á morte do rei [[Llywelyn ap Gruffydd|Llywelyn ap Gruffudd]].

Tamén destacou o xénero ''[[marwysgafn]]'' (Canción no leito de morte), de cariz relixioso, onde se confesan os pecados pola proximidade da morte, e outras proezas dos santos. Os últimos poetas, con todo, inclináronse polas novas rimas, como as ''[[awdl]]au''. Os máis famosos serían [[Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd]] (fl. [[1352]]-[[1382]]), [[Gruffydd ap Dafydd ap Tudur]] (fl. [[1380]]), [[Casnodyn]] (fl. [[1320]]-[[1340]]) e outros.
{{Bardos dos Príncipes}}
No referente á prosa profana, no [[século IX]] apareceron na igrexa de [[San Teilo]] as primeiras glosas de tradución latina ao galés, e do [[século X]] data o fragmento chamado ''Computus'', parte dun libro de [[astronomía]] con moitos latinismos. Tamén data do [[1200]] unha nova versión en galés das leis de [[Hywel Dda]], no [[Libro Negro de Chirck]]. Os textos históricos eran recollidos polos ''[[cyfarwydd]]iaid'', moi influídos polos bardos, quen recitaban tamén contos orais mesturando [[folclore]], [[Heroe|heroísmo]], [[mitoloxía]] e feitos históricos. Os máis importantes deles foron os Mabinogion, recollidos no ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' (Libro Branco de Rydderch) e no ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' (Libro Vermello de Hergest), e conteñen once historias como ''[[As catro pólas de Mabinogi]]'', ''[[Culhwch ac Olwen]]'' ([[1100]]), ''[[O soño de Rhonabwy]]'' (s. [[Século XIII|XIII]]), ''[[Owain ac Luned]]'', ''[[Geraint ac Enid]]'', ''[[Peredur fab Efrawg]]'', ''[[Branwen uerch Lyr]]'', ''[[Math fab Mathonwy]], [[Lludd ac Llevelys]]'' e ''[[O soño de Macsen]]'', todas elas de cariz cabaleiresco e mostran as loitas entre os señores, matrimonios e vinganzas. Tamén contén as ''Avellanau'' (Poema das maceiras, s.XIII), dedicado a [[Merlín]].

De moitas destas historias evolucionaría posteriormente o ciclo artúrico. Tamén se traduciron ao galés numerosas obras latinas, como ''[[Delw y Byd]]'' (''Imago mundi'') de [[Honorio Augustoduniense]], a ''[[Gwelediagaeth Bawl Abostol]]'' (Visión do [[Paulo de Tarso|apóstolo Paulo]]), a tradución de [[Epicteto]] de [[Hierápolis]] ''[[Ystoria Adrian ac Ipotis]]'', a ''[[Cynghoreu Catwn]]'' (''[[Disticha Catonis]]'') de [[Dionisio Catón]], [[Y Bibyl Ynghymraec]] (''Promptuarium Bibliae''), a ''[[Hystoria Gryddyd ap Cynan]]'', a ''[[Ystoria Brenhined y Brytanyeit]]'', tradución da ''[[Historia Regum Brittaniae]]'' ([[1136]]) de [[Geoffrey de Monmouth]], que serviu de base histórica ao mito artúrico, ''[[Ystoriaeu Seint Greal]]'' (O [[santo Graal]]) e ''[[Saith Doethion Rufein]]'' (Historia de [[Perceval]]). Tamén se atoparon versións do ''[[Cantar de Roldán]]'' e de diversos libros de leis.

=== Os bardos dos nobres ou ''[[cywyddwyr]]'' ===
O período do [[1350]] ao [[1450]], con todo, é o considerado como á Idade de ouro dos ''[[cywydd]]au''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cywydd ; Poesia galesa|url=https://delphipages.live/pt/literatura/literaturas-do-mundo/cywydd|páxina-web=Literaturas do mundo|data=2020-09-14|data-acceso=2022-08-18|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; Despois da conquista anglonormanda, aínda eran importantes nas cortes de [[Reino de Gwynedd|Gwynedd]] e [[Reino de Powys|Powys]] os ''uchelwyr'' (aristócratas), quen subvencionaban os bardos, a pesar de que minguaría o prestixio tanto dos ''pencerdd'' como do ''bardd teulu''. Ademais, no sur morreu a vella canción e só se mantería a tradición oral. O gran poeta desta época foi [[Dafydd ap Gwilym]] ([[1340]]-[[1370]]), autor dunha poesía descritiva dos costumes da época e considerada como contemporánea de [[Geoffrey Chaucer]]. Tamén compuxo 101 poemas dedicados á loura Morudd, con forte influencia provenzal. Considérano discípulo de [[Llywelyn]] e [[Ifon Hael]], e destacou en descartar os vellos arcaísmos e adoptar novas formas como o ''cywydd'' e a ''[[traethawdl]]'' (copla de sete sílabas), así como o ''[[llatai]]'' ou mensaxe amorosa inventada por [[Llywarch ap Llywelyn]] (''Prydydd y Moch'', [[1173]]-[[1220]]), e o ''[[dyfaliad]]'' ou poema descritivo.

Outros poetas contemporáneos seus serían [[Gruffudd ab Adda ap Dafydd]] (morto o [[1344]]), [[Iolo Goch]] ([[1320]]-[[1398]]), [[Llywelyn Goch Ap Meurig Hen]] (fl. [[1360]]-[[1390]]), coa elexía ''Marwnad Lleucu Llwyd'', [[Gruffudd Llwyd ap Dafydd]] (fl. [[1380]]-[[1410]]), poeta oficial de [[Owain Glyndŵr]], [[Rhys Goch Eryri]] ([[1365]]-[[1448]]), [[Llywelyn ab y Moel]] (morto o [[1440]]), e sobre todo [[Siôn Cent]] (morto o [[1430]]), quen compuxo numerosos ''[[cywyddau brud]]'' (Cancións semipoéticas) e ''cywyddau'r Byd'' (Loas aos vellos tempos).

Posteriormente, apareceron algúns autores de calidade inferior, como [[Dafydd Nanmor]] ([[1420]]-[[1490]]), [[Lewis Glyn Cothi|Llywelyn y Glyn]] ([[1447]]-[[1486]]) e [[Guto'r Glyn]] (fl. [[1440]]-[[1493]]). Outros mostraron certa conciencia nacional, como [[Maredudd ap Rhys]] (fl. [[1430]]-[[1450]]), [[Hywel Swrdwal]] (fl. [[1430]]-[[1460]]), [[Tudur Penllyn]] (fl. [[1470]]), [[Dafydd Llwyd ap Llywelyn]] ([[1420]]-[[1500]]) e [[Hywel Cilan]] ([[1435]]-[[1470]]).

{{Bardos dos Nobres}}

=== Séculos XVI e XVII ===
Os sacerdotes preocupados pola lingua converteron e galés nun idioma literario moderno, e crearon tamén unha lingua standard. Durante o período do [[1450]] ao [[1650]] os ''cywyddau'' acadaron unha nova Idade de Ouro, con poetas como [[Dafydd ab Edmwnd]] (fl. [[1449]]-[[1500]]), discípulo de [[Maredudd ap Rhys]], e que o [[1451]]-[[1453]] fixo arranxos de [[arpa]] e [[Voz (música)|voz]] para competicións poéticas. Conseguiu que a ''Eistedfodd'' tradicional de [[Caerfyrddin]] cambiase a métrica tradicional, e seguido polo seu sobriño [[Tudur Aled]] (morto en [[1526]]) e por [[Gutun Owain]] (fl. 1460-1500) reuniron un o [[1523]] en Caerwys (Y Fflynt), que se repetiría no [[1568]], moi ligado, con todo, ao sistema bárdico antigo.

Tamén conseguiron da raíña [[Isabel I de Inglaterra]] a creación dunha Comisión de Vinte Nobres do Norte de Gales para redimir a Orde Bárdica dos poetas &quot;indesexábeis&quot; que daban mala fama á poesía galesa en xeral. Así, o [[20 de maio]] do [[1594]] doce deles convocaron unha Eistedfodd, pero non existe proba documental ningunha de que se celebrase.

Porén, na [[reforma protestante]], o feito de que os [[Tudor]] fomentasen o [[lingua inglesa|inglés]], e que os nobres galeses se establecesen na corte de [[Londres]], destruíron a cultura antiga e os seus vínculos coa lingua. Aínda así, iniciaríase unha nova tradición popular na poesía galesa, comezada coa obra de [[Rhys Prichard]] ([[1579]]-[[1644]]) de Llanymddyfri, autor de ''Cannwyll y Cymry'' (A bufarda dos galeses, [[1646]]) onde utiliza a métrica inglesa, e as súas ''Penillion telyn'' ([[1676]]), composicións para recitar con arpa.

Os últimos bardos serían [[Sion Tudur]] (morto o [[1602]]), quen satirizou a aristocracia, [[Edmwnd Prys]] ([[1544]]-[[1623]]), decano de [[Meirionnydd]], e [[Wiliam Cynwal]] (morto o [[1588]]), [[William Llŷn]] ([[1535]]-[[1580]]), [[Siôn Phylip]] ([[1544]]-[[1620]]) e [[Simwnt Fychan]] (morto en [[1606]]). Pero contra o [[1550]] iniciaríase a prosa moderna en galés, conforme as normas do [[renacemento]] e a reforma [[protestante]], cun vocabulario enriquecido por neoloxismos.

No referente ás obras inspiradas na reforma protestante, podemos destacar: 
* ''[[Yn y llyvyr hwnn]]'' (Neste libro, [[1547]]), o primeiro libro impreso en galés, con extractos das escrituras. 
* ''[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]]'', tamén do 1547, colección de proverbios de [[William Salisbury]] ([[1520]]-[[1584]]), tamén tradutor do [[Antigo Testamento]] e pioneiro da nova lingua.
* o [[Welsh Prayer Book]], composto en [[1567]] por Salisbury e Richard Davies ([[1501]]-[[1581]]), bispo de St Daffyd.
* [[Y Bibl Ynghymraec]] (A Biblia en galés, [[1588]]), composta nunha linguaxe modernizada por [[William Morgan]] ([[1545]]-[[1604]]), bispo de Saint Asaph, coa axuda de Edmwnd Prys; volveríase a publicar no [[1620]] baixo a supervisión do novo bispo John Davies ([[1567]]-[[1644]]) e Richard Parry ([[1560]]-[[1623]]), e así o galés tornarase o idioma oficial da relixión e fará posíbel a alfabetización popular nas escolas dominicais.
* ''Deffyniad ffydd Eglwys Lloegr'', tradución da ''Apologia Ecclesiae Anglicanae'' de [[Miles Coverdale]], feita no [[1595]] por [[Morris Kyffin]] (1565-1598).
* ''Perl mewn adfyd'' (A máis bonita perla espiritual, 1595) tradución da obra de igual título de [[Arthur Kent]], feita por [[Huw Lewys]] (1562-1634).
* ''Homiliau'' (Homilías, 1606) de [[Edward James]] (1569-1610).
* ''Llwybr Hyffordd'' (O camiño do home sinxelo, [[1630]]) de [[Robert Llwyd]] (1564-1655).
* Yr Ymarfer o Dduwioldeb (Práctica da piedade, 1630), tradución da obra de [[Lewis Bayly]], feita por [[Rowland Vaughan]] (1590-1667).
* ''Llyfr y Resolution'' (Directorio cristián, [[1632]]) de [[John Davis (Mallwyd)|John Davies]] (1567-1644).
* Unha crónica da creación ata o [[1552]], composta por [[Elis Gruffydd]].

Pola súa banda, os [[catolicismo|católicos]] romanos atacaron o [[anglicanismo]] como algo importado de [[Inglaterra]], e chamaron tamén a preservar a antiga relixión. Entre a literatura católica pódese destacar:
* O ''[[Dosparth Byrr]]'', primeira gramática impresa.
* ''[[Y Drych Cristianogawl]]'' (Devocionario cristián, [[1585]]) compostas por [[Gruffydd Robert]] (1522-1610).
* A ''[[Lanter Gristnogawl]]'' (Lanterna cristiá) de [[Robert Gwyn]].
* ''Theater du mond'', traducido do francés o [[1615]] por [[Rhosier Smyth]] (1541-1625).
* ''[[Athrawaeth gristnogawl]]'' ([[1568]]) de [[Morys Clynnog]] (1525-1581).
* ''[[Eglurhad Helaethlawn o'r Athrawiaeth Gristnogawl]]'', composta o 1618, tradución dun catecismo italiano.

Este renacemento tamén propiciou a aparición das primeiras gramáticas galesas con criterio científico, aínda que mantiñan fortes influencias bárdicas, como:
* ''[[Cambrobrytannicae Cymraecaeve Linguae Institutiones et Rudimenta]]'' ([[1592]]) de [[Siôn Dafydd Rhys]] (1534-1609).
* ''[[Antiquae linguae britannicae rudimenta]]'' ([[1621]]) de [[John Davies (Mallwyd)|John Davies]].
* ''Dictionarium duplex'' ([[1632]]) baseado en traballos de latín ao galés de [[Thomas Wiliems o Drefriw]] (1550-1622).

Coa chegada do [[puritanismo]], paradoxalmente, chegou tamén un importante estalido da literatura en lingua galesa do século XVII. Os principais autores do período serían:
* [[Moses Williams]] (1685-1742), tradutor de manuscritos antigos. 
* [[Morgan Llwyd]] (1619-1659), un dos máis importantes do período, influído tanto polos [[cuáquero]]s como polo [[misticismo|místico]] alemán [[Jakob Boehme]], compuxo o ''[[Llyfr y tri aderyn]]'' (O libro dos tres paxaros, 1653), disquisición sobre a liberdade relixiosa, e o ''[[Llythur ir Cymru cariadus]]'' (Carta ao querido Gales, [[1653]]).
* [[Charles Edwards]] (1628-1691) coa escolma de cánticos ao estilo antigo ''Ffydd ddiffuant: sef hanes y ffydd Gristianogol|Hanes y ffydd ddiffuant'' ([[1667]]).
* [[Edward Samuel]] (1674-1748) coa moralista ''Holl ddyledswydd dyn'' (Todos os deberes do home, [[1718]]).
* [[Gruffydd Jones (Llanddowror)]] (1683-1761), considerado un dos pais da educación popular en galés.
* [[Theophilus Evans]] (1693-1767) autor de ''Drych y prif oesoedd'' (Visión da Idade primitiva, [[1716]]), escolma de mitos históricos galeses, traballo imitado por [[Lewis Morris]] en ''Tlysau yr Hen Oesoedd'' (Xoias da Idade Primitiva, [[1717]]).
* [[Ellis Wynne]] (1579-1644), considerado o maior prosista galés do período, con ''Rheol buchedd sanctaidd'' (Tradución da &quot;vida Sagrada&quot; de Taylor, 1701) e ''Gweledigaethau'r bardd cwsc'' (Tradución dos &quot;soños&quot; de [[Francisco de Quevedo]], [[1703]]).

=== Século XVIII: restablecemento da ''Eisteddfod'' ===
[[Ficheiro:Iolo Morganwg.jpg|miniatura|160px|dereita|Retrato de Edward Williams, que escribiu co pseudónimo de Iolo Morganwg]]
O século XVIII comezou con poetas que seguían os metros e temática do anterior período, como [[William Phylip]] (morto o 1669), [[Huw Morys (Pontymeibion)]] (1622-1709), quen deixou de utilizar o verso libre e se decantou polo verso con cadencia silábica, e [[Lewis Morris]] (Llywelyn Ddu o Fôn) (1701-1765) autor de numerosas composicións para arpa, ''Penillion telyn''.

A pegada do [[metodismo]], con todo, notouse pronto na cultura galesa. O [[1751]] fundaríase en Londres a [[Cymdeithas y Cymmrodorion]] ou ''Sociedade dos Cymmrodorion'', promovida polos membros da comunidade galesa de Londres, [[William Wynn]] (1709-1760), [[Edward Richard]] (1714-1777) e [[Evan Evans (Ieuan Fardd)]] (1731-1788), para traducir as obras dos bardos galeses, e se caracterizou polo [[neobardismo]], o [[neodruidismo]] e a revalorización do pasado céltico. O 1771 esta sociedade pasou a chamarse ''Cymdeithas Gwyneddigion'', e desde o [[1789]] dedicouse a promover a recuperación dos festivais bárdicos, as ''Eisteddfodau'', con concursos de poesías onde se reproducían os antigos metros. Un dos máis asiduos foi o gran poeta galés [[Goronwy Owen]] (1723-1769), inspirado en Lewis Morris e os clasicistas ingleses, quen reintroduciu na literatura galesa as poesías ''awdl'' e ''cywydd'', creando escola. Con todo, como tiña un talante aventureiro, emigrou a América (como moitos dos seus compatriotas) e morreu en Virxinia.

Polo setembro do [[1789]] reuniuse en Bala unha renovada ''Eisteddfod'', patrocinado por Thomas Jones de Corwen, quen apelou ao patrocinio da ''Gwyneddigion'' para que saíse adiante. Así, o seguinte celebraríase o [[1790]] en Saint Asaph, e decidiuse que se celebrase a primeira semana de agosto seguindo un cerimonial druídico inventado por Edward Williams - [[Iolo Morgannwg]] (1747-1826), poeta romántico que tomou como modelo de lingua a ''Welsh grammar'' (1728) composta por [[Siôn Rhydderch]]. A ''Eisteddfod'' reuníase baixo os auspicios da ''[[Gorsedd Beirdd Ynys Prydain]]'' (Trono dos Bardos da Illa de Britania), organización que se encargaba do patrocinio e respondía ao lema ''Y gwir yn eryn y byd'' (A verdade por riba de todo). Despois de que se reuniren en [[Llanrwst]] ([[1791]]) e [[Dinbych]] ([[1792]]), decídese definitivamente que se reúnen unha vez ao ano, así como un festival de danza folclórica en [[Llangollen]], no val de Dyfrdwy.

Despois do éxito do que se celebrou en [[Caerfyrddin]] o [[1819]], tornarase a maior exhibición de folclore galés, mestura de festival, acontecemento patriótico e recital de cancións e de poesía (recitar e compoñer) con acompañamento de arpa, cantos, bailes e cerimonias druídicas. Foi a primeira mostra de mantemento da independencia nacional, pero asemade desenvolveu algúns novos xéneros como a ''[[awdl]]'' (oda) grazas a poetas como [[Twm o’r Nant]], [[Dafydd Ddu Eryri]] e [[Gwallter Mechain]]. E o seu exemplo esporeará a celebración de festivais similares non só no resto do mundo celta ([[Bretaña]], [[Cornualles]]), senón tamén no [[Mundo de fala románica|mundo latino]] ([[Occitania]], [[Cataluña]] e [[Galicia]], e o [[País Vasco]] vinculado a el).

Desde o [[1819]] a ''Eisteddfod'' será patrocinada pola Sociedade dos ''Cymmrodorion'', agora con sede en [[Dyfed]], que integraría definitivamente a ''Gorsedd'' como tribunal, a un tempo que os nobres e ricos iniciaban tamén o seu mecenado. Desde o que se celebrou en [[Llangollen]] o [[1858]], comezou a tomar un talante [[nacionalismo galés|nacionalista]] e reivindicativo, e desde o de Dinbych no [[1860]] decidiuse que se celebrase alternativamente cada ano nunha cidade do Norte de Gales e nunha cidade do Sur. Finalmente, no [[1880]] toma o nome de [[National Eisteddfod Association]].

Grazas a estas celebracións, creouse unha nova escola literaria, con autores como [[Dewi Wyn o Eifion]] (1784-1841), [[Dafydd Ddu Eryri]] (1759 -1822), mestre e gramático autor de ''awdlau'', e [[Ebenezer Thomas (Eben Fardd)]] (1802-1863). Pero con eles a poesía clásica decaeu definitivamente. Formouse unha nova xeración de versificadores libres influídos polo metodismo, así como a idea da ''[[cynghanedd]]'' ou solicitude de preservación da cultura galesa, que aos poucos será levada á práctica no terreo político. Os principais autores serían:
* [[William Williams (Pantycelyn)]] (1717-1791) autor das escolmas de himnos ''Caniadau y rhai sydd ar y Môr o Wydr'' (Cancións dos que están no Mar de Vidro).
* [[Ann Griffiths]] (1776-1805) autora de himnos relixiosos e poesía popular.
os poetas metodistas:
* [[Dafydd Jones (Caeo)]], (1711-1777) tradutor de himnos metodistas de [[Isaas Watts]].
* [[Morgan Rhys]] (1716-1779).
* [[David William (Llandeilo Fach)]] (1720-1794).
* [[Peter Jones (Peter Fardd)]] (1775-1845).
* [[David Charles]] (1762-1834).
* [[John Blackwell (Alun)]] (1797-1840), pai da lírica moderna galesa con ''Can Gwraig y Pysgotwr'' (A canción da muller do mariñeiro).
* [[Ieuan Glan Geirionydd]] (Evan Evans, 1795-1855).
* [[Twm o’r Nant]] (1739-1810), poeta, xograr e bardo.
* [[John Jones (Jac Glan-y-Gors)]] (1766-1821), autor satírico influído por [[Thomas Paine]] e polos franceses, autor de ''Dic Siôn Dafydd'' (1803), sátira sobre os galeses que non falan o seu idioma, e ''Sessiwn yng Nghymru'', poesía sobre o uso do galés e do inglés no país de Gales. Por outra banda, no [[1792]] os irmáns Owen e William Jones fixeron edicións dos clásicos galeses.

=== Século XIX ===
[[Ficheiro:John Blackwell.jpg|miniatura|dereita|200px|John Blackwell.]]
Durante a primeira metade do século XIX produciuse un forte desenvolvemento cultural en lingua galesa. O [[1814]] editaríase en [[Abertawe]] a revista semanal en galés [[Seren Gomer]] (Estrela de Gomer, baixo os auspicios da igrexa non conformista por [[Joseph Harris (Gomer)]]&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Plaque unveiled for 200th anniversary of Seren Gomer|url=https://www.bbc.com/news/uk-wales-south-west-wales-26993436|xornal=BBC News|data=2014-04-12|data-acceso=2022-08-18|lingua=en-GB}}&lt;/ref&gt;, e manterase como mensual ata o [[1920]]. Sobre o [[1866]] editábanse en galés uns 120.000 exemplares en diversos semanais e mensuais, a pesar de que os burgueses promovían cada vez máis o uso unicamente do inglés na vida pública.

Dúas figuras bastantes importantes do período serían [[Thomas Price (Carnhuanawc)]] (1787-1848), capelán de Cwm Du, quen colaborou co bretón [[Jean-François-Marie Le Gonidec]] na elaboración do seu dicionario, o 1820 fundou unha escola totalmente en galés e o [[1838]] organizou unha recepción aos poetas bretóns na ''Eisteddfod'' galesa; tamén foi autor do tratado histórico [[Hanes Cymru a chenedl y Cymry]] (Historia de Gales e da nación galesa, 1836-1842), de cariz bastante nacionalista. E [[William Owen Pughe (Idrison)]] (1759-1835), fundador do diario pola lingua [[Y Greal]] e autor dun importante ''Geriadur cenhedlaethol Cymraeg ac Saesnog'' (Dicionario inglés galés-inglés, 1803, reeditado o 1832), e doutros como a ''Cadwediogaeth yr iaith gymraeg'' (Gramática da lingua galesa, [[1808]]). Tamén destacaron [[John Robert Pryse (Golydddan)]] (1840-1862), fillo de [[Robert John Pryse]] (1807-1889), autor dunha ''Hanes Llenyddiaeth Gymreig'' (Historia da literatura galesa).

O movemento galés recibiu un forte impulso cando o 1843 o metodista [[Thomas Gee]] (1815-1898) fundou á revista [[Y Faner]] (A bandeira)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=GEE, THOMAS (1815 - 1898), Calvinistic Methodist minister, journalist, and politician ; Dictionary of Welsh Biography|url=https://biography.wales/article/s-GEE0-THO-1815#?c=0&amp;m=0&amp;s=0&amp;cv=1&amp;manifest=https://damsssl.llgc.org.uk/iiif/2.0/4672370/manifest.json&amp;xywh=695,983,1348,1167|páxina-web=biography.wales|data-acceso=2022-08-18|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, a máis antiga que aínda se publica en galés, desde onde comezaron as reivindicacións de autogoberno a un tempo que facía novas edicións dos ''[[Mabinogion]]'' e das ''Henchwedlau'' (Vellas historias). Desde o [[1854]], ademais, Gee promoveu ''[[Y Gwyddoniadur Cymreig]]'' (A Enciclopedia Galesa), que non só foi unha publicación, senón tamén un movemento no que se ampararon a maior parte de autores en lingua galesa daquel momento.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Encyclopaedia Cambrensis =Y gwyddoniadur Cymreig|url=http://archive.org/details/encyclopaediaca00unkngoog|editorial=Dinbych : Thomas Gee|data=1856}}&lt;/ref&gt; O [[1876]] patrocinaría a fundación da [[Eisteddfod Nacional de Gales|''Eisteddfod Genedlaethol'']] para organizar os concursos poéticos, e o [[1879]] publicaron por encargo da Enciclopedia Galesa a ''Hanes y Brytaniaid a'r Cymry'' (Historia dos Británicos e dos Galeses). 
[[Ficheiro:William Roos - Talhaiarn (1864).jpg|miniatura|dereita|John Jones, cuxo nome bárdico era Talhaiarn.]]
Entre eles destacarían autores como:
* [[Owen Wynne Johns (Glasynys)]] (1828-1870) e o grupo bohemio formado por:
* [[John Jones (Talhaiarn)]] (1810-1869).
* [[Richard Davies (Mynyddog)]] (1833-1877) e
* [[John Ceiriog Hughes (Ceiriog)]] (1832-1887), autor dos poemas ''Dafydd y Garreg Wen'' (David da Rocha Branca).

Tamén serían importantes [[William Thomas (Islwyn)]] (1832-1878), autor do poema ''Y storm'' (A tormenta).
* [[M. Lloys Philips]], autor dunha ''Llewiadur yr iaith seisonig'' (Gramática anglogalesa, [[1856]]).
* [[Robert Williams (Trebor Mai)]], coa escolma ''Gwaith Barddonol Prif Englyniwr Cymru'' (Obras dos principais bardos da literatura galesa, 1883).
* [[John Phillips (Tegidon)]] (1810-1877) e 
* o poeta e músico [[Evan James]] (1809-1879), quen o 1856 compoñería o himno nacional galés ''[[Hen wlad fy Nhadau]]'' (A terra dos meus pais).

Tamén serían importantes as revistas e os críticos literarios. Durante estes anos destacaron a culta ''[[Y Traethodydd]]'' (O Ensaísta) e a popular ''[[Geiniogweth]]'', ámbalas dúas fundadas polos críticos literarios [[William Rees (Gwilym Hiraethog)]] (1802-1883), autor de ''Aelwyd F'ewythr Robert'' (O fogar do tío Robert, [[1852]]); [[Samuel Roberts]] (1800-1885), tamén ensaísta e [[Lewis Edwards]] (1809-1887).

=== Século XX ===
Entre finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX]] destacaron algúns autores bastantes ligados ao desenvolvemento da nova [[Universidade de Gales]]. Trátase de:
* [[Daniel Owen]] (1836-1895), considerado o [[Charles Dickens]] galés, redactor do diario ''[[Yr Amserau]]'' (''Os tempos'') e autor de novelas como ''Hunangofiant Rhys Lewis'' (Autobiografía de Rhys Lewis, 1885), ''Y siswrn'' (As tesoiras, [[1888]]), ''Enoc Huws'' ([[1891]]) e ''Gwen Tomos'' ([[1894]]).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=EDWARDS, THOMAS (Twm o'r Nant; 1739 - 1810), poet and writer of interludes|url=https://biography.wales/article/s-EDWA-THO-1739#?c=0&amp;m=0&amp;s=0&amp;cv=0&amp;manifest=https://damsssl.llgc.org.uk/iiif/2.0/4702945/manifest.json&amp;xywh=114,65,1599,1290|páxina-web=biography.wales ; Dictionary of Welsh Biography|data-acceso=2022-08-18|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;
* [[Owen Morgan Edwards]] (1858-1920), inspirador do novo movemento que fará do galés unha lingua con identidade literaria.
* [[John Morris-Jones]] (1864-1929) profesor de lingua galesa en [[Bangor, Gales|Bangor]], autor de ''Cerdd Dafod'' ''Arte poética'', [[1929]]), ''Orgraff yr Iaith Gymraeg'' (Ortografía da lingua galesa, [[1928]]) e ''Welsh syntax'' ([[1931]]).
* [[Thomas Rees]] (1869-1926), profesor de teoloxía e
* o poeta [[Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan)]] (1851-1906). 
* [[Howell Elvet Lewis (Elfed)]] (1860-1953) comporía o poema ''Cofian Gwlad'' (Recordarei o meu país), considerado o segundo himno nacional galés. 
* [[Robert Roberts (Silyn)]] (1871-1930) tamén estudou en Bangor.

Do [[1922]] ao [[1951]] editouse a revista literaria ''[[Y Llenor]]'' (O literato), completada co diario ''[[Barddas]]'' (Bardismo) e con ''[[Ysgrifau Beirniadol]]'' (Ensaios críticos). Destacarían como autores:
* [[William John Gruffydd]] (1881-1954).
* o poeta e tradutor [[Thomas Gwynn Jones]] (1871-1949) co [[Fausto (Goethe)|Fausto]] de [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] ([[1922]]), o [[Macbeth]] de [[William Shakespeare]] ([[1943]]).
* o poeta [[Robert Williams Parry]] (1884-1956), que popularizou o ''[[englyn]]'', cuarteto de trinta sílabas.
* [[David James Jones (Gwenallt)]] (1899-1968) con poesías marxistas e revolucionarias como ''Y Mynach'' (O monxe, [[1926]]) ou ''Gwreiddiau'' (Raíces, [[1959]]).
* a novelista [[Kate Roberts]] (1891-1985), influída por [[Anton Chekhov]].
* [[Euros Bowen]] (1904 -1988) con 11 volumes de edicións de clásicos galeses.
* [[Edward Tegla Davies]] (1880-1967).
* [[Saunders Lewis]] (1893-1985) político e ensaísta.
* [[Hedd Wyn|Ellis Humphrey Evans (Hedd Wyn)]], poeta [[Morto en combate|morto na fronte]] o 1917, coa escolma ''Cerddi'r bugail'' (Poemas pastorís, [[1918]]).
* [[David Emrys Evans]] (1891-1966).

Outros autores destacados foron:
* o ensaísta [[Thomas Herbert Parry-Williams]] (1887-1975).
* [[D.J. Williams (D.J.)]] (1885-1970), inclúe a triloxía ''Storiau'r Tir'' (Historias da terra) que foi publicada como ''Y Gaseg Ddu'' (A egua negra) o [[1970]], pero as outras dúas serían publicadas o 1934, ''Hen Dŷ Ffarm'' (A vella granxa) e ''Hen Wynebau'' (Caras vellas).
* [[Iorwerth Peate]] (1901 -1982).
* [[Waldo Williams]] (1904 -1971).
* [[John Gwilym Jones, dramaturgo]] (1904-1988), mestre que viviu catro anos en Londres e volveu a Gales.
* [[William Morris]] (1889-1979).
* [[William Evans (Wil Ifan)]] (1883-1968).
* [[Albert Evans-Jones Cynan]] (1895-1970).
* [[Pennar Davies]] (1911-1996).
* [[John Gwyn Griffiths]] (1911-2004).
* [[Alun Llywelyn-Williams]] (1913-1988).
* [[Robert Maynard Jones (Bobi Jones)]] (1929-).
* [[Gwyn Thomas]] (1936-).
* [[Caradog Prichard]] (1904-1980).
* [[Isaac Daniel Hooson]] (1880-1948).
* [[John Lloyd-Jones]] (1885-1956).
* [[Dewi Emrys James]] (1881-1952) e
* [[Thomas I. Nicholas]] (1903-).

Das etapas posteriores tamén haberá que destacar autores como:
* [[Thomas Rowland Hughes]] (1903-1949).
* [[Richard Hughes Williams (Dic Tryfan)]] (1878-1919).
* [[Islwyn Ffowc Elis]] (1924-2004) gañador o 1951 da medalla de ouro na ''Eistedfodd'' pola escolma de ensaios ''[[Cyn Oeri'r Gwaed]]'' (Antes que arrefríe o sangue).
* [[Robert Thomas Jenkins]] (1881-1969) coa novela histórica ''[[Orinda]]'' ([[1943]]).
* [[Huw Lloyd Edwards]] (1916-1975).
* [[Ffransis George Payne]] (1900-1992).
* [[John Owen Williams (Pedrog)]] (1853-1932).
* [[Aneirin Talfan Davies (Aneurin ap Talfan)]].
* [[John Lloyd Williams]] (1854-1945).
* [[Islwyn Williams]] (1903-1957).
* e sobre todo a grande novelista [[Marion Eames]] (1921-2007), autora de obras ambientadas nos cuáqueros galeses de EE. UU., como ''[[Y staffel Ddirgel]]'' (A cámara secreta, [[1969]]) e ''[[Y Rhandir Mwyn]]'' (O doce país, [[1970]]).
* [[Thomas Glynne Davis]] (1926-1988) foi aclamado na ''Eisteddfod'' do [[1951]] co poema ''Adfeilion'' (Decaemento).
* [[William Leslie Richards]] (1916-1989) compuxo ''Cysgod y Cryman'' (A sombra da fouce, [[1953]]).
* [[James Kitchener Davis]] compuxo un monólogo en verso libre ''Sŵn y gwynt sy'n chwythu'' (O son do vento a soprar, 1953).
* [[Rhydwen Williams]] (1916-1997) e 
* [[Gareth Alban Davies]] (1926-2009), que, malia ser fillo dun predicador e os seus estudos en [[Universidade de Oxford|Oxford]], estivo tres anos como mineiro para se sentir máis próximo ao estilo de vida dos seus conveciños.

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
{{Commonscat}}
* Johnston, Dafydd (1994), The literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1265-9.
* Parry, Thomas (1955), A history of Welsh literature. Translated by H. Idris Bell. Oxford : Clarendon Press.
* Stephens, Meic (Ed.) (1998), The new companion to the literature of Wales. Cardiff : University of Wales Press. ISBN 0-7083-1383-3. {{Wikisource}}

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.gutenberg.org/browse/languages/cy Obras en galés] no [[Proxecto Gutenberg]].
* [https://web.archive.org/web/20101015014527/http://britannia.com/wales/lit/intro.html Go Britannia - Welsh Literature]: Historia da literatura galesa (en inglés).
* [https://web.archive.org/web/20100916060347/http://www.famouswelsh.com/03_writers/literature1.html Escritores galeses] (en inglés)

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Literatura en lingua galesa]]</text>
      <sha1>gccfz2g1pf7ne2qy8cva9p0ih2xcsu4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Anonymous (colectivo)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>165999</id>
    <revision>
      <id>6163061</id>
      <parentid>5906759</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:56:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>https://academia.gal/dicionario/-/termo/Internet : &quot;Recoméndase escribir esta palabra con maiúscula inicial por considerala un nome propio e non utilizar o artigo&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1189" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Anonymous Flag.svg|miniatura|dereita|Bandeira de Anonymous.]]
'''Anonymous''' é un pseudónimo baixo o que actúa un [[grupo social]] ou movemento nado en [[Internet]]. Representa as accións de moitos [[usuario]]s dunha comunidade que usan a rede de maneira literalmente [[anonimato|anónima]]. Anonymous é considerado xeralmente como un termo que agrupa membros de certas subculturas de Internet, os cales se centran en obxectivos controvertidos, como o [[Hacker|hackeado]] de páxinas [[web]] de empresas, institucións ou persoas que dificultan o libre intercambio da [[Internet|rede]].
[[Imagem:Message to Scientology.ogv|miniatura|right | &quot;Mensaxe para a [[ciencioloxía]]&quot;, 21 de xaneiro de 2008]]

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20080211091428/http://www.cbc.ca/searchengine/blog/2008/02/this_weeks_show_feb708_1.html The face of Anonymous] {{en}}
* [https://www.anonymousvideo.eu/ Páxina oficial] {{en}}.
* [https://www.anonymous-france.eu/nous-sommes-legion-histoire-des-hacktivistes.html Documental] {{fr}}, {{en}}.

{{Control de autoridades}}
{{en progreso}}

[[Categoría:Activismo social]]
[[Categoría:Internet]]</text>
      <sha1>23jc0dk3ip8vsnx91fvhjfjsvymy07s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Poliamor</title>
    <ns>0</ns>
    <id>170112</id>
    <revision>
      <id>6163069</id>
      <parentid>5582292</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:13:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>https://academia.gal/dicionario/-/termo/Internet : &quot;Recoméndase escribir esta palabra con maiúscula inicial por considerala un nome propio e non utilizar o artigo&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12347" xml:space="preserve">{{Sen referencias|data=setembro de 2013}}

[[Ficheiro:Polyamory_pride_in_San_Francisco_2004.jpg|miniatura|Manifestación a prol do poliamor en [[San Francisco]].]]

O '''poliamor''' é unha relación análoga á de parella que involucra varias persoas, co seu pleno coñecemento e consentimento. Esta relación ten unha duración suficiente para que non poida ser considerada efémera.

== Terminoloxía ==
O termo é un [[neoloxismo]] procedente do [[lingua inglesa|inglés]] '''polyamory''', do [[lingua grega|grego]] ''poli'', moitos, e do [[latín]] ''amor''.

Ten a súa orixe na [[década de 1960]], se ben hai moitos exemplos anteriores desta práctica, como [[William Moulton Marston]] na década de [[1920]] ou ao longo da historia en diversas etnias e culturas{{cómpre referencia|data=xaneiro de 2011}}. O termo foi popularizado a partir da década de [[1990]]. En 1990 [[Morning Glory Zell-Ravenheart|Morning Glory]] animaba á popularización do termo no seu artigo &quot;A bouquet of Lovers&quot;. En [[1992]] [[Jennifer Wesp]] creou un grupo de noticias en [[Internet]] co nome de ''alt.polyamory''.

Morning Glory, baixo petición do editor do ''[[Dicionario Oxford|Dicionario Inglés Oxford]]'' para incluír este termo, definiu a palabra deste modo:

:''A práctica, estado ou habilidade para ter máis dunha relación amorosa, sexual, simultánea, co pleno coñecemento e consentimento de todos os amores involucrados''.

O esencial do poliamor é que máis de dúas persoas estean nun mesmo tempo relacionadas amorosamente e involucradas nas súas vidas e coidado mutuo, en múltiples dimensións. Por tanto, o termo non é aplicable a meras relacións sexuais sen compromiso, [[Orxía|sexo grupal]], [[prostitución]], [[Monogamia|monogamia seriada]] ou outras formas de [[intercambio de parella]]. O termo pretende ser incluínte, referíndose a todas as orientacións sexuais ([[heterosexualidade|hetero]], [[Homosexualidade|homo]] e [[Bisexualidade|bisexuais]]), sen excluír particularmente a quen practica o intercambio de parellas. Se ben o intercambio de parellas non implica necesariamente infidelidade, tampouco implica namoramento coas súas relacións externas, a diferenza do poliamor.

== Variedades ==
[[Ficheiro:RAHeinlein autographing Midamericon ddb-371-14.jpg|miniatura|dereita|200px|[[Robert Heinlein]] ([[1976]])]]

A [[polifidelidade]] involucra múltiples relacións amorosas onde o contacto sexual está restrinxido aos membros específicos do grupo. As relacións xerárquicas distinguen entre relación primaria e secundaria, como por exemplo os matrimonios abertos.

Na [[poligamia]] unha persoa casa con varios homes ([[poliandria]]) ou varias mulleres ([[polixinia]]), os cales poden manter ou non relacións entre si.

Na relación ou [[matrimonio grupal]] todos os membros están igualmente asociados uns entre outros. O termo foi popularizado por novelistas como [[Robert Heinlein]], en ''[[Stranger in a strange land]]'' ou ''[[The moon is a harsh mistress]]'', [[Robert Rimmer]] e [[Valentine Starhawk]].

A [[relación aberta]] é diferente do poliamor. Unha relación aberta denota unha relación (usualmente entre dúas persoas) onde os participantes son libres de ter outros amores; cando as persoas están casadas, denomínase [[matrimonio aberto]]. Algunhas relacións poñen restricións estritas para os seus membros (por exemplo: a [[polifidelidade]]); tales relacións son poliamorosas, pero non abertas. Outras relacións permiten sexo fóra da relación primaria, pero non amor ou romance; estas relacións son abertas pero non poliamorosas. Con todo, algunhas persoas poliamorosas non ven dicotomías entre &quot;relacionados&quot; e &quot;non relacionados&quot;, entre &quot;amores&quot; e &quot;non amores&quot;, de xeito que perde sentido clasificar as relacións como abertas ou pechadas.

Nas redes de relacións conexas cada persoa pode ter varias relacións, en diversos graos de importancia, con varias persoas. As relacións mono-poliamorosas inclúen unha persoa monógama que acepta que a outra sosteña relacións externas. Os arranxos xeométricos aparecen descritos polo número de persoas involucradas e a súa relación de conexión, por exemplo, o [[trío (sexo)|trío]]. A [[tribo]] ou [[clan]] acolle relacións de amizade, amor e sexualidade con redes complexas entre os membros, mantendo entre todos unha identidade e coidado común.

== Valores ==
=== Fidelidade ===
A maioría das persoas [[Monogamia|monógamas]] definen a exclusividade sexual, comunmente chamada fidelidade, como o compromiso cun só amor exclusivo, acordando non ter relacións sexuais ou amorosas con outras persoas durante dito compromiso. Pola súa parte, a maioría das persoas poliamorosas definen a fidelidade como a honestidade cos seus amores respecto ás súas relacións, adheríndose aos compromisos establecidos con cada un deles.

=== Honestidade e respecto ===
A maioría das persoas poliamorosas resalta a importancia do respecto e a comunicación con todos os seus amores. Ocultar información parécelles algo enganoso, xa que a persoa dificilmente pode gañarse a confianza dos seus amores. O amor debe aceptarse como parte principal da vida da persoa, máis que como algo secundario.

=== Comunicación e negociación ===
Xa que, pola súa propia esencia, non existe un &quot;modelo estándar&quot; de relación poliamorosa, os participantes de cada relación establecen libremente como debe funcionar a súa relación. É importante que se defina entre todos os membros implicados, porque se non as expectativas infrutuosas poden ser daniñas para a relación. A diferenza doutras formas de relacións negociadas, como o acordo prenupcial, os poliamorosos adoitan tomar a negociación coma un proceso continuo ao longo da relación.

En relacións convencionais, os participantes poden establecer un conxunto de expectativas comúns sen ter que negocialas conscientemente, simplemente seguen estándares sociais (por exemplo, un esposo e esposa esperan apoio financeiro un do outro). Xa que as relacións poliamorosas non se basean en estándares sociais como punto de partida, dentro da relación é necesario acordar moito máis por medio da comunicación, o mutuo respecto e a comprensión.

=== Desapego ===
As persoas en relacións convencionais adoitan acordan non buscar outras relacións en ningunha circunstancia, xa que porían en [[perigo]] a relación primaria, xa fose diluíndoa ou substituíndoa. As persoas poliamorosas cren que estas restricións non son de feito o mellor nunha relación, xa que tende a substituír a confianza por prohibicións posesivas, e poñen as relacións nun marco de [[propiedade]] e control (&quot;ti es meu&quot;). Isto reflicte suposicións culturais onde as restricións parecen necesarias para frear &quot;deslices&quot; da parella, ou onde a outra relación próxima puidese ser unha seria ameaza á dilución do vencello.

As persoas poliamorosas perciben o amor da parella coma un enriquecemento da vida da parella máis ca unha [[ameaza]] para a relación, polo que se acostuma entender a visión posesiva das relaciones como algo a evitar, o que require un bo labor de [[confianza]]. Se ben o desapego é unha parte importante de moitas relacións poliamorosas, non é tan universal como os outros valores mencionados. Algunhas alternativas inclúen acordos nos que unha relación primaria posesiva é combinada con relacións secundarias desapegadas (común no matrimonio aberto), e relacións asimétricas nas que a &quot;posesión&quot; só se aplica nun sentido.

== Grupos e conceptos relacionados ==
Existe unha certa superposición entre as definicións de poligamia e poliamor: calquera relación amorosa polígama podería ser considerada tamén como poliamorosa, e moitas persoas poliamorosas considéranse casadas con máis dunha persoa. Con todo, na práctica o uso distingue os termos: a palabra ''poligamia'' é máis comunmente usada para referirse a unha forma codificada de matrimonio ou unión múltiple (especialmente aqueles que teñen unha base [[Relixión|relixiosa]] ou tradicional), mentres que o termo ''poliamor'' implica unha relación definida por acordos entre os membros, máis ca unha norma cultural.

Así, se ben poligamia e poliamor son decote tratados por neófitos como conceptos similares, os dous están baseados en diferentes filosofías e ideais, e existe pouca interacción entre os que se consideran polígamos e os poliamorosos. Pola contra, o poliamor está ligado a grupos e ideoloxías que favorecen a [[liberdade]] e preferencia individual en asuntos sexuais, como as persoas homosexuais. Os valores poliamorosos de respecto, honestidade, comunicación e negociación son afíns con estes grupos, e moitos dos problemas encontrados nas relacións poliamorosas teñen paralelos, e poden encontrar solución por métodos ou ideas similares, nun mutuo enriquecemento.

Porén, as actitudes individuais varían amplamente; dentro de cada un destes grupos, algúns membros encontran outros grupos obxectables.

== Críticas ==
=== Obxección relixiosa ===
A maioría das [[relixión]]s conciben as relacións amorosas como relacións de parella. Mesmo as que permiten relacións polígamas, adoitan limitala a unha forma ríxida definida de matrimonio, xeralmente polixinia. Os líderes relixiosos non adoitan expresar a súa opinión sobre o poliamor, posiblemente polo pouco interese que desperta en comparación con outros temas éticos ou de relación como a [[homosexualidade]], e porque o poliamor non se coñece nin se identifica claramente como unha forma distinta de vida.

=== División do amor ===
Unha crítica común ao poliamor baséase na crenza de que, ao dividir o amor entre varias parellas, ese amor se reduce. Porén, o poliamor defende que o amor non diminúe coa división. Un [[argumento]] usualmente sostido é que unha persoa que ten dous [[fillo]]s non ama menos a ningún deles pola existencia do outro. A visión sistémica encontra que o amor que xorde no grupo poliamoroso pode ser algo inalcanzable por unha persoa ou parella no particular.

Aqueles que valoran a monogamia adoitan sinalar a forza e confianza que se pode construír en parellas duradeiras por estaren enfocados un ao outro, ao non teren outras relacións. Un punto de vista intermedio defende que manter unha relación require tempo e enerxía, e ningún destes recursos é infinito; así, mentres é posible amar varias persoas tanto coma unha, hai un punto no que as relacións poderían empezar a [[Sufrimento|sufrir]].

=== Índice de fracaso ===
As relacións poliamorosas decote son criticadas porque non duran. É difícil chegar a números precisos sobre a [[lonxevidade]] das relacións poliamorosas en comparación coas monógamas por varias razóns. Ao igual que moitos grupos de relacións non-tradicionais, os poliamorosos non publicitan o seu status, e en moitos casos só aquelas relacións que fracasan en público se chegan a percibir. O criterio de éxito dos participantes non sempre coincide co da convención monógama. O poliamor é moito máis fluído có [[matrimonio]] tradicional, así as relacións poliamorosas cambian ou terminan na medida en que os seus participantes consideran conveniente. Unha relación que enriquece as vidas dos seus participantes usualmente é considerada exitosa, mesmo cando chega ó seu fin.

Xa que o sexo e a sexualidade están ligados a aspectos [[Emoción|emocionais]], é difícil valorar os parámetros de éxito das relacións poliamorosas cando se avalían sobre evidencias escollidas segundo os diferentes puntos de vista. Non existen estudos académicos comparando relacións monógamas con poliamorosas, xa en función de duración (na medida daquelas relacións que fan un compromiso de &quot;vida&quot;), ou en función de satisfacer as expectativas dos que participan.

==Persoas poliamorosas de sona==
*[[Jean-Paul Sartre]]
*[[Simone de Beauvoir]]
*[[Wilkie Collins]]
*[[William Moulton Marston]]
*[[Percy Bysshe Shelley|Percy Shelley]]
*[[Eric S. Raymond]]
*[[Anaïs Nin]]
*[[Virginia Woolf]]

==Véxase tamén==
===Ligazóns externas===
*[http://www.polyamory.org Polyamory] Web do grupo de noticias alt.polyamory {{en}}.

{{Orientación e identidade xenérico-sexuais}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Socioloxía]]
[[Categoría:Sexualidade humana]]
[[Categoría:Relacións interpersoais]]</text>
      <sha1>8mxxkv06y57fwx7x9jct52scwaxsgk2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bullonera</title>
    <ns>0</ns>
    <id>179939</id>
    <revision>
      <id>6162823</id>
      <parentid>5149878</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:02:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1717" xml:space="preserve">{{sen referencias|data=agosto de 2022}}
{{Grupo_musical
 | nome             = '''La Bullonera'''
 | xp               = folk
 | imaxe            = La-Bullonera-fiesta del PCE-1978.tif
 | lenda            = La Bullonera en concerto (1978)
 | orixe            = [[Aragón]]
 | país             = [[España]]
 | período          = anos setenta
 | xénero           = [[cantautor|canción protesta]]
 | selo             = 
 | membros          = [[Eduardo Paz]]&lt;br /&gt;[[Javier Mestre]]
 | antigos_membros  = 
 | web              = 
}}

'''La Bullonera''' é un [[dúo]] de música [[Aragón|aragonesa]], moi activo nos [[anos setenta]]. Destacaba facendo [[cantautor|canción protesta]] e versións do folclore, con letras cheas de ironía. O seu nome inicial era ''Vientos del Pueblo'', pero despois de varios cambios na formación, quedou formada baixo o nome [[lingua aragonesa|aragonés]] de ''La Bullonera'' e composto por [[Javier Mestre]] e [[Eduardo Paz]].

O [[6 de marzo]] de [[1973]] participaron na 1ª Semana cultural aragonesa, xunto a outros artistas como [[Tomás Bosque]], [[José Antonio Labordeta|Labordeta]] ou [[Joaquín Carbonell]]. O [[9 de maio]] de [[1976]] representaron a Aragón xunto con Labordeta no [[Festival dos Pobos Ibéricos]].

Despois do seu álbum ''Punto'' de [[1980]] separáronse, aínda que se reuniron varias veces para actuaciónes ocasionais.

== Discografía ==
* [[1976]]: ''La Bullonera''.
* [[1977]]: ''La Bullonera 2''.
* [[1979]]: ''La Bullonera 3''.
* [[1980]]: ''La Bullonera. Punto''.
* [[1983]]: ''Del folclore aragonés: homenaje a Arnaudas''.
* [[2003]]: ''La Bullonera: Discografía básica''.
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Grupos musicais de Aragón]]</text>
      <sha1>knonhhex8mrwjh7d3t6lqx6thdty97z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kitty Genovese</title>
    <ns>0</ns>
    <id>180355</id>
    <revision>
      <id>6163075</id>
      <parentid>5793569</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:40:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ligazón</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1464" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Catherine Susan Genovese''', coñecida como '''Kitty Genovese''', nada o [[7 de xullo]] de [[1935]] e finada o [[13 de marzo]] de [[1964]], foi unha muller de [[Nova York]] apuñalada até a morte preto da súa casa en Kew Gardens, no condado de [[Queens]] ([[Nova York]]). As circunstancias da súa [[morte]] e a reacción dos seus veciños apareceron nun artigo de prensa dúas semanas despois e provocaron a investigación [[Psicoloxía|psicolóxica]] do fenómeno que sería coñecido como ''efecto do espectador'' ou ''«[[Síndrome de Genovese|síndrome Genovese]]»''.

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20130507023426/http://www.wadsworth.com/psychology_d/templates/student_resources/0155060678_rathus/ps/ps19.html John Darley. Bystander Intervention in Emergencies: Diffusion of Responsibility] {{en}}
* [https://web.archive.org/web/20040324160420/http://soundportraits.org/on-air/remembering_kitty_genovese/ Remembering Kitty Genovese] Includes interview with Mary Ann Zielonko and crime scene photograph. {{en}}
* [http://kewgardenshistory.com Picture History of Kew Gardens, NY]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210415052046/http://www.kewgardenshistory.com/ |date=15 de abril de 2021 }} {{en}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Genovese, Catherine}}
[[Categoría:Personalidades dos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Nados en 1935]]
[[Categoría:Finados en 1964]]</text>
      <sha1>0bmfdgat24bfareiy1deqg1a7287682</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Masacre de Wounded Knee</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183915</id>
    <revision>
      <id>6163005</id>
      <parentid>6162582</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:11:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <comment>/* Memoria nos séculos XX e XXI */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4798" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Woundedknee1891.jpg|miniatura|Foxa común para os lakota asasinados no masacre.]]
[[Ficheiro:DeadBigfoot.jpg|miniatura|O xefe Big Foot xace morto na neve.]]
O '''Masacre de Wounded Knee''' foi a última das grandes confrontacións entre os indios [[pobo lakota|lakota]] e os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], no [[século XIX]], descrita a posteriori como ''un masacre'' polo Xeneral [[Nelson A. Miles]] nunha carta dirixida ó Comisionado de Asuntos Indios. Tivo lugar onda o regato de Wounded Knee (en idioma lakota: '''Čhaŋkpé Ópi Wakpála''') na reserva india de Pine Ridge, no estado de [[Dacota do Sur]].

O [[29 de decembro]] de [[1890]], cincocentos soldados do [[Sétimo de Cabalería]] apoiados por algunhas forzas auxiliares e unha metralladora rodearon o campamento lakota de Minneconjou coa orde de escoltar ós seus habitantes ata un tren que os deportaría a [[Omaha, Nebrasca|Omaha]], [[Nebrasca]]. O comandante do sétimo levaba ordes de desarmar ós lakota antes de deportalos polo que posicionou as súas tropas moi preto deles. Na última fase do desarme iniciouse un tiroteo, cuxo inicio nunca foi aclarado, tivo como resultado vinte cinco soldados e cento trinta e cinco lakota mortos, (entre eles, sesenta e dous nenos e mulleres).

== Memoria nos séculos XX e XXI ==
[[Marlon Brando]] a principios da [[Década de 1970|década dos 70]]. En [[1973]], decidiu posicionarse sobre a masacre ocorrida en Wounded Knee e contactou ó AIM para conseguir un membro que aceptase o [[Oscar]] no seu nome; a través deles contactou a [[Sacheen Littlefeather]], que representou a Brando e o seu boicot ó premio Oscar de Mellor actor pola súa actuación de Don Vito Corleone en ''[[O padriño]]'' ([[1972]]) como protesta polos actos ocorridos en '''Wounded Knee''' e pola pouca representación por parte de [[Hollywood]] e da [[televisión]] do [[Pobos indíxenas de América|pobo indíxena norteamericano]]. Brando escribiu un discurso de 15 páxinas para que Littlefeather lese durante a cerimonia, pero cando o produtor a coñeceu no ''backstage'', amenazouna con retirala fisicamente ou con ser arrestada se estaba en escena máis de 60 segundos. Case 50 anos despois do incidente, a [[Academia das Artes e das Ciencias Cinematográficas|Academia]] condenou o abuso que sufriu a actriz no pasado e eloxiouna por ser valente.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Academy Awards apologises to Sacheen Littlefeather for Oscars speech abuse|url=https://www.theguardian.com/film/2022/aug/16/academy-awards-apologises-to-sacheen-littlefeather-for-marlon-brando-oscars-moment|páxina-web=the Guardian|data=2022-08-16|data-acceso=2022-08-17|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

No ano [[2001]], o Congreso Nacional de Indios Americanos aprobou dúas resolucións condenando a entrega da Medalla de Honor aos autores da masacre e pediu ao gobeerno estadounidense que as rescindise.&lt;ref name=&quot;Congress&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.footnote.com/page/1299_lakotawounded_knee_a_campaign_to/|título=Lakota~WOUNDED KNEE: A Campaign to Rescind Medals: story, pictures and information|editorial=Footnote.com}}&lt;/ref&gt; O lugar da masacre está declarado Fito Histórico Nacional (''National Historic Site'').&lt;ref&gt;{{Cita web|título=OUR MISSION|url=https://www.wounded-knee.com/our-mission-r5s3x|páxina-web=wounded-knee|data-acceso=2022-08-17|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

En [[2007]] foi realizado un filme para [[HBO]] sobre a '''masacre''', baseado na novela ''Bury My Heart at Wounded Knee'' de Dee Brown, que tivo como precursora a obra de Helen Hunt Jackson pioneira en varias masacres de indíxenas.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Century of dishonor|last=Hunt Jackson|first=Helen|date=2012|publisher=Digireads Com|isbn=9781420944389|pages=298–335|oclc=940859637}}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:&quot;Return of Casey's scouts from the fight at Wounded Knee, 1890--91.&quot; Soldiers on horseback plod through the snow - NARA - 531103.gif|miniatura|Os soldados de Casey volvendo de Wounded Knee.]]

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Outros artigos ===
*''[[Enterrádeme o corazón en Wounded Knee]]'' un filme baseado nos feitos.
*[[Masacre de Awa'uq|masacre de Wounded Knee de Alasca]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.woundedkneemuseum.org Museo de Wounded Knee]
* [https://web.archive.org/web/20110811172313/http://lib.byu.edu/camp/ A Walter Mason Camp Collection inclúe fotos da masacre]

{{Barra portal|Pobos indíxenas de América|Estados Unidos de América}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Wounded Knee}}
[[Categoría:Pobo lakota]]
[[Categoría:Masacres cometidos polos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Masacres de indíxenas de América]]
[[Categoría:1890]]
[[Categoría:Historia dos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Criminalidade nos Estados Unidos de América]]</text>
      <sha1>lcx0ux8k8r1u36bj5izx8hr7cxzyren</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163006</id>
      <parentid>6163005</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:13:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4804" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Woundedknee1891.jpg|miniatura|Foxa común para os lakota asasinados no masacre.]]
[[Ficheiro:DeadBigfoot.jpg|miniatura|O xefe Big Foot xace morto na neve.]]
O '''Masacre de Wounded Knee''' foi a última das grandes confrontacións entre os indios [[pobo lakota|lakota]] e os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], no [[século XIX]], descrita a posteriori como ''un masacre'' polo Xeneral [[Nelson A. Miles]] nunha carta dirixida ó Comisionado de Asuntos Indios. Tivo lugar onda o regato de Wounded Knee (en [[lingua lakota]]: ''Čhaŋkpé Ópi Wakpála'') na [[reserva india de Pine Ridge]], no estado de [[Dacota do Sur]].

O [[29 de decembro]] de [[1890]], cincocentos soldados do [[Sétimo de Cabalería]] apoiados por algunhas forzas auxiliares e unha metralladora rodearon o campamento lakota de Minneconjou coa orde de escoltar ós seus habitantes ata un tren que os deportaría a [[Omaha, Nebrasca|Omaha]], [[Nebrasca]]. O comandante do sétimo levaba ordes de desarmar ós lakota antes de deportalos polo que posicionou as súas tropas moi preto deles. Na última fase do desarme iniciouse un tiroteo, cuxo inicio nunca foi aclarado, tivo como resultado vinte cinco soldados e cento trinta e cinco lakota mortos, (entre eles, sesenta e dous nenos e mulleres).

== Memoria nos séculos XX e XXI ==
[[Marlon Brando]] a principios da [[Década de 1970|década dos 70]]. En [[1973]], decidiu posicionarse sobre a masacre ocorrida en Wounded Knee e contactou ó AIM para conseguir un membro que aceptase o [[Oscar]] no seu nome; a través deles contactou a [[Sacheen Littlefeather]], que representou a Brando e o seu boicot ó premio Oscar de Mellor actor pola súa actuación de Don Vito Corleone en ''[[O padriño]]'' ([[1972]]) como protesta polos actos ocorridos en '''Wounded Knee''' e pola pouca representación por parte de [[Hollywood]] e da [[televisión]] do [[Pobos indíxenas de América|pobo indíxena norteamericano]]. Brando escribiu un discurso de 15 páxinas para que Littlefeather lese durante a cerimonia, pero cando o produtor a coñeceu no ''backstage'', amenazouna con retirala fisicamente ou con ser arrestada se estaba en escena máis de 60 segundos. Case 50 anos despois do incidente, a [[Academia das Artes e das Ciencias Cinematográficas|Academia]] condenou o abuso que sufriu a actriz no pasado e eloxiouna por ser valente.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Academy Awards apologises to Sacheen Littlefeather for Oscars speech abuse|url=https://www.theguardian.com/film/2022/aug/16/academy-awards-apologises-to-sacheen-littlefeather-for-marlon-brando-oscars-moment|páxina-web=the Guardian|data=2022-08-16|data-acceso=2022-08-17|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

No ano [[2001]], o Congreso Nacional de Indios Americanos aprobou dúas resolucións condenando a entrega da Medalla de Honor aos autores da masacre e pediu ao gobeerno estadounidense que as rescindise.&lt;ref name=&quot;Congress&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.footnote.com/page/1299_lakotawounded_knee_a_campaign_to/|título=Lakota~WOUNDED KNEE: A Campaign to Rescind Medals: story, pictures and information|editorial=Footnote.com}}&lt;/ref&gt; O lugar da masacre está declarado Fito Histórico Nacional (''National Historic Site'').&lt;ref&gt;{{Cita web|título=OUR MISSION|url=https://www.wounded-knee.com/our-mission-r5s3x|páxina-web=wounded-knee|data-acceso=2022-08-17|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

En [[2007]] foi realizado un filme para [[HBO]] sobre a '''masacre''', baseado na novela ''Bury My Heart at Wounded Knee'' de Dee Brown, que tivo como precursora a obra de Helen Hunt Jackson pioneira en varias masacres de indíxenas.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Century of dishonor|last=Hunt Jackson|first=Helen|date=2012|publisher=Digireads Com|isbn=9781420944389|pages=298–335|oclc=940859637}}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:&quot;Return of Casey's scouts from the fight at Wounded Knee, 1890--91.&quot; Soldiers on horseback plod through the snow - NARA - 531103.gif|miniatura|Os soldados de Casey volvendo de Wounded Knee.]]

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Outros artigos ===
*''[[Enterrádeme o corazón en Wounded Knee]]'' un filme baseado nos feitos.
*[[Masacre de Awa'uq|masacre de Wounded Knee de Alasca]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.woundedkneemuseum.org Museo de Wounded Knee]
* [https://web.archive.org/web/20110811172313/http://lib.byu.edu/camp/ A Walter Mason Camp Collection inclúe fotos da masacre]

{{Barra portal|Pobos indíxenas de América|Estados Unidos de América}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Wounded Knee}}
[[Categoría:Pobo lakota]]
[[Categoría:Masacres cometidos polos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Masacres de indíxenas de América]]
[[Categoría:1890]]
[[Categoría:Historia dos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Criminalidade nos Estados Unidos de América]]</text>
      <sha1>t6ewoqjmfgxybj9png8bkwfx6rwnh4a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pumar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>187848</id>
    <revision>
      <id>6163166</id>
      <parentid>3193840</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:46:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1350" xml:space="preserve">{{Homónimos}}
O [[topónimo]] '''Pumar''' pode referirse a varios lugares de Galicia:

*'''[[Pumar, Arcos, Antas de Ulla|Pumar]]''', lugar da parroquia de [[Arcos, Antas de Ulla|Arcos]] no concello de [[Antas de Ulla]].
*'''[[Pumar do Río, Cures, Boiro|Pumar do Río]]''', lugar da parroquia de [[Cures, Boiro|Cures]] no concello de [[Boiro]].
*'''[[Pumar da Costa, Santa Locaia, Castro de Rei|Pumar da Costa]]''', lugar da parroquia de [[Santa Locaia, Castro de Rei|Santa Locaia]] no concello de [[Castro de Rei]].
*'''[[Pumar, Seixido, A Lama|Pumar]]''', lugar da parroquia de [[Seixido, A Lama|Seixido]] no concello da [[A Lama|Lama]].
*'''[[Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá|Pumar de Don]]''', lugar da parroquia de [[Lourenzá, Lourenzá|Lourenzá]] no concello de [[Lourenzá]].
*'''[[Pumar de Vale, Mogor, Mañón|Pumar de Vale]]''', lugar da parroquia de [[Mogor, Mañón|Mogor]] no concello de [[Mañón]].
*'''[[Pumar Vello, Penosiños, Ramirás|Pumar Vello]]''', lugar da parroquia de [[Penosiños, Ramirás|Penosiños]] no concello de [[Ramirás]].
*'''[[Pumar, Taboadela, Taboadela|Pumar]]''', lugar da parroquia de [[Taboadela, Taboadela|Taboadela]] no concello de [[Taboadela]].

==Véxase tamén==
===Outros artigos===
*[[Pomar]]
*[[O Pumar]]
*[[Pumariño]]
*''[[O cego de Pumardedón]]'', novela de Francisco Fernández del Riego.</text>
      <sha1>k1vjw6embjdqloq63aox86wzx7fdl9m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Wikiproxecto traducir biografías de personalidades de Galicia</title>
    <ns>4</ns>
    <id>189377</id>
    <revision>
      <id>6162841</id>
      <parentid>6162713</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:29:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <comment>/* 32px|link= Militares */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9657" xml:space="preserve">{{LingüetasArriba}}
{{Lingüeta|Wikipedia:Wikiproxecto traducir biografías de personalidades de Galicia|Wikiproxecto traducir biografías de personalidades de Galicia|3}}
{{Lingüeta|Wikipedia:Wikiproxecto mulleres|Wikiproxecto mulleres|3}}
{{Lingüeta|Wikipedia:Wikiproxecto galegas|Wikiproxecto galegas|3}}
{{LingüetasAbaixo}}


{{atallo|WP TBIOG}}
[[Ficheiro:Crystal Clear teamwork.png|right]]
Dámosche a benvida ó '''Wikiproxecto traducir biografías de personalidades de Galicia''', no que está invitada a participar toda a comunidade.

__ÍNDICE__

==Obxectivo e xustificación==
Crear artigos novos na Wikipedia en galego, relativos a galegos e galegas, traducindo os xa existentes nas Wikipedias noutras linguas. A xustificación da existencia desde proxecto vén dada pola necesidade de coordinar esforzos e completar a [[Galipedia]] para convertela na wiki de referencia no tocante as personalidades de [[Galicia]].

&lt;div style=&quot;float: right; border:solid DeepSkyBlue 4px; margin: 1px;&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width: 238px; background: white;&quot;
| style=&quot;width: 45px; height: 45px; background: Aqua; text-align: center; font-size: 14pt; color: black;&quot; | '''[[Ficheiro:Crystal Clear teamwork.png|40px|Wikiproxecto traducir biografías de galegos]]'''
| style=&quot;font-size: 8pt; padding: 4pt; line-height: 1.25em; color: #000000;&quot; | Este usuario participa no '''Wikiproxecto TBIOG'''.
|}&lt;/div&gt;

==Inscrición e participación==
A inscrición non é necesaria. Aqueles participantes que desexen aumentar a visibilidade do wikiproxecto, dende a súa páxina de usuario, poden facelo mediante a inclusión do modelo {{m|Usuario WP TBIOG}} ou o {{nowrap|&lt;nowiki&gt;{{atallo|WP TBIOG}}&lt;/nowiki&gt;}}, indistintamente.

==Galegos e galegas con artigo noutras wikis e sen artigo na Galipedia:==

=== [[Ficheiro:Olympic rings with white rims.svg|32px|link=]] Personalidades do deporte ===
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 3; column-count: 3;&quot;&gt;
;Atletismo
*[[Jesús González Margaride]] ([[d:Q6188160|d]])
*[[Maximiliano Óscar Rodríguez Magi]] ([[d:Q16212394|d]])
*[[Antonio Manuel Madriñán Fernández]] ([[:Ficheiro:Antonio madriñan.jpg|imaxe]])
;Fútbol
*[[Samuel Araújo Fernández]] ([[d:Q19664976|d]])
*[[Álvaro Pérez Vázquez]] ([[d:Q6172897|d]])
*[[Miguel Ángel Valcárcel]] ([[d:Q19958598|d]])
*[[Juan José Martínez Martínez]] ([[d:Q10348856|d]])
*[[José Rodríguez Vázquez (futbolista)]] ([[d:Q18059140|d]])
*[[Vicente Colino]] ([[d:Q4011121|d]])
*[[José Luis Villar Barreiro]] ([[d:Q16511210|d]])
*[[Hugo Álvarez Quintas]] ([[d:Q16148509|d]])
*[[Julio Fernández Correa]] ([[d:Q16568113|d]])
*[[Luciano González Groba]] ([[d:Q6696825|d]])
;Boccia
*[[José Manuel Prado]] ([[d:Q11979398|d]])
;Judo
*[[Francisco Boedo]] ([[:d:Q14955965|d]])
;Natación
*[[Pablo Corral Embade]] ([[d:Q14970537|d]])
;Tiro con arco
*[[Guillermo Rodriguez Gonzalez]] ([[d:Q16193827|d]])
;Baloncesto en cadeira de rodas
*[[David Mouriz]] ([[d:Q16221925|d]])
;Tenis
*[[Óscar Burrieza]] ([[:d:Q8078799|d]])
;Voleibol
*[[Jorge Fernández Valcárcel]] ([[d:Q11728258|d]])
;Ciclismo
*[[Òscar Cabanas]] ([[d:Q28872368|d]])
*[[Peio Arreitunandia]] ([[d:Q716532|d]])
*[[Gustavo Domínguez]] ([[d:Q1556765|d]])
*[[Enrique Salgueiro]] ([[d:Q1344105|d]])
;Baloncesto
*[[Miguel Lorenzo Leis]] ([[d:Q6014623|d]])
*[[Alex Mazaira]] ([[d:Q28852335|d]])
;Aikido
*[[Javier Cid Martínez]] ([[d:Q21001008|d]])
;Kitesurf
*[[Abel Lago]] ([[d:Q5654908|d]])
;Balonmán
*[[Adrián Rosales]] ([[d:Q96625326|d]])
&lt;/div&gt;

=== [[Ficheiro:Emojione 1F3E6.svg|32px|link=]]Personalidades da empresa ===
*[[Antonio Manuel Pérez Álvarez]] ([[d:Q4776762|d]])
*[[Adelino Romero]] ([[d:Q102347113|d]])

=== [[Ficheiro:P military green.png|32px|link=]] Militares===
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 3; column-count: 3;&quot;&gt;
*[[Guillerme Quintana Lacaci]] ([[d:Q16573384|d]])
*[[Juan Aboal Aboal]] ([[:d:Q20995071|d]])
*[[Manuel Varela Limia]] ([[d:Q9028197|d]])
*[[Juan Romero y Moreno]] ([[d:Q20640431|d]])
*[[Luis Aizpuru y Mondéjar]] ([[d:Q19799815|d]])
*[[José Casado Ferreiro]] ([[d:Q5938844|d]])
*[[Mariano Gómez-Zamalloa y Quirce]] ([[d:Q24279110|d]])
*[[Patricio Aguirre de Tejada]] ([[d:Q30066011|d]])
*[[Fernando Condés Romero]] ([[d:Q3742894|d]])
*[[Juan de Dios Sotelo Machín]] ([[d:Q5953159|d]])
*[[Rodrigo López de Quiroga]] ([[:d:Q6110733|d]])
*[[Pascual Pery Junquera]] ([[d:Q5675457|d]])
*[[Julián Fuster Ribó]] ([[d:Q4493572|d]])
*[[Joaquín Gutiérrez de Rubalcaba Casal]] ([[d:Q21604091|d]])
*[[Benito Chain]] ([[d:Q5725815|d]])
*[[Gabriel Antón Iboleón]] ([[d:Q20002023|d]])
*[[Francisco Regalado Rodríguez]] ([[d:Q5867234|d]])
*[[Pedro Nieto Antúnez]] ([[d:Q5551834|d]])
*[[Alonso Felipe de Andrade]] ([[d:Q5670093|d]])
*[[José Laureano Sanz]] ([[d:Q5940961|d]])
*[[Alfredo de Saralegui y Casellas]] ([[d:Q25421448|d]])
&lt;/div&gt;

=== [[Ficheiro:P parthenon.svg|32px|link=]] Personalidades da política e o goberno ===
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 3; column-count: 3;&quot;&gt;
*[[Everardo Dias]] ([[d:Q10278476|d]])
*[[José Patiño Rosales]] ([[d:Q1709737|d]])
*[[Francisco de Asís Sesto Novas]] ([[d:Q16300447|d]])
*[[Juan de Lara]] ([[d:Q5953251|d]])
*[[Josep Joan Alfonso i Villanueva]] ([[d:Q20004611|d]])
*[[José Manuel Bar Cendón]] ([[d:Q11039114|d]])
*[[Florencio Montojo]] ([[d:Q5863076|d]])
;Nobreza
*[[Rodrigo Álvarez de Sarria]] ([[d:Q972287|d]])
*[[Beatriz de Castro]] ([[d:Q5724237|d]])
*[[Isabel de Castro]] ([[d:Q5920910|d]])
*[[Xoana Fernández de Castro]] ([[d:Q5934598|d]])
*[[Aldonza Lourenzo de Valadares]] ([[:d:Q5664515|d]])
*[[Baltasar de Zúñiga]] ([[d:Q805556|d]])
&lt;/div&gt;

=== [[Ficheiro:P religion-green.png|32px|link=]] Personalidades da relixión ===
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 2; column-count: 2;&quot;&gt;
*[[Gonzalo Hispano]] ([[d:Q5582103|d]])
*[[Felipe Antonio Gil de Taboada]] ([[d:Q5858083|d]])
*[[Juan Jacobo Fernández Fernández]] ([[d:Q6300057|d]])
*[[Luís de Sarria]] ([[d:Q608713|d]])
*[[Manuel Míguez González]] ([[d:Q3740324|d]])
*[[Antonio Viana Tomé]] ([[d:Q29523543|d]])
&lt;/div&gt;

=== [[Ficheiro:Pharmaklog.png|32px|link=]] Personalidades da medicina ===
*[[Gonzalo Herranz Rodríguez]] ([[d:Q27094192|d]])
*[[Alberto Berguer Sández]] ([[d:Q5550343|d]])

=== [[Ficheiro:Nuvola apps bookcase.svg|32px|link=]] Personalidades da literatura ===
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 3; column-count: 3;&quot;&gt;

*[[Jaime Noguerol]] ([[d:Q5925241|d]])
*[[Juan Ángel Magariños de Morentín]] ([[d:Q5947183|d]])
*[[Andrés González de Barcia]] ([[d:Q4760204|d]]) 
*[[Daniel Faria]] ([[d:Q1160632|d]])
*[[José Martínez de Sousa]] ([[d:Q5942533|d]])
*[[José Luis Souto Alonso]] ([[d:Q27832329|d]])
*[[Antonio Santos]] ([[d:Q18670498|d]])
*[[Armando Fernández-Xesta]] ([[d:Q23069705|d]])
*[[Antonio Gude]] ([[d:Q5698544|d]])
*[[Darío Vilas Couselo]] ([[d:Q5799584|d]])
*[[Fabián C. Barrio]] ([[d:Q19405206|d]])
*[[José Antonio García-Blanco]] ([[d:Q20015205|d]])
&lt;/div&gt;

=== [[Ficheiro:Eo-scale2.png|32px|link=]] Personalidades do dereito ===
*[[Antonio Fernández de Buján]] ([[d:Q5698318|d]])
*[[Álvaro Rodríguez Bereijo]] ([[d:Q16651647|d]])
*[[Santiago Torres Bernárdez]] ([[d:Q1257683|d]])

=== [[Ficheiro:P treble clef.svg|32px|link=]] Personalidades da música ===
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 2; column-count: 2;&quot;&gt;
*[[Juan José Mantecón]] ([[d:Q6300140|d]])
&lt;/div&gt;

=== [[Ficheiro:Nuvola apps kcoloredit.svg|32px|link=]] Personalidades da arte ===
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 3; column-count: 3;&quot;&gt;
*[[Joaquín Pérez Fernández]] ([[d:Q12176791|d]])
*[[José María de Azcárate Ristori]] ([[d:Q11079552|d]])
*[[Pedro Dobao]] ([[d:Q30050401|d]])
*[[Ángel Muñiz Alique]] ([[d:Q5857707|d]])
*[[José Luis García López (debuxante)|José Luis García López]] ([[d:Q1709335|d]]) 
*[[José San Martin]] ([[d:Q20748361|d]]) 
;Personalidades da actuación
*[[Ricardo Castro Ríos]] ([[d:Q7322588|d]])
*[[Beda Docampo Feijóo]] ([[d:Q26996217|d]])
*[[Francisco López Silva (actor)]] ([[d:Q16569111|d]])
*[[Tito Lusiardo]] ([[d:Q977827|d]])
*[[José Manuel Lorenzo]] ([[d:Q5942153|d]]) 
*[[Alejandro Carro]] ([[d:Q5664854|d]])
&lt;/div&gt;

=== [[Ficheiro:Nuvola apps edu mathematics-p.svg|32px|link=]] Personalidades das ciencias ===
*[[Rafael Cid Palacios]] ([[:d:Q6097178|d]])
*[[Emiliano Aguirre]] ([[d:Q5371678|d]])

=== [[Ficheiro:Nefertiti P icon.png|32px|link=]] Personalidades da historiografía ===
*[[Dalmiro de la Válgoma y Díaz-Varela]] ([[d:Q18711752|d]])
*[[Juan José Carreras Ares]] ([[d:Q18762375|d]])

=== [[Ficheiro:Brain Surface Gyri.SVG|32px|link=]] Personalidades da psicoloxía, a filosofía e o pensamento ===
*[[Fernando Magdalena Rodríguez]] ([[d:Q16567109|d]])

=== [[Ficheiro:Saturn dan gerhards 01.svg|32px|link=]] Personalidades da astronomía ===
*[[Ignacio Ramón Ferrín Vázquez]] ([[d:Q3792265|d]])

=== Outras personalidades ===
*[[Juan José Marcó del Pont y Ángel]] ([[d:Q5950345|d]])
*[[Ángel La Riva]] ([[d:Q6173238|d]])
*[[Tino Regueira]] ([[d:Q6147173|d]])

== Véxase tamén ==
{{Commonscat|People of Galicia (Spain)|galegos e galegas}}
=== Coordinación ===
Na [[Conversa Wikipedia:Wikiproxecto traducir biografías de personalidades de Galicia|conversa desta mesma páxina]].
=== Listaxes ===
* '''[[Wikipedia:Lista de galegos sen artigo na Wikipedia en galego]]'''
=== Outras páxinas ===
*[[Wikipedia:Asistente para a creación de artigos]]
*[[Wikipedia:Lista de modelos|Wikipedia:Lista de modelos de artigos]]:
:*[[Wikipedia:Modelo de actores de cine e televisión]]
:*[[Wikipedia:Modelo de futbolistas]]
*[[Wikipedia:Lista de moldes]]

{{Obras de consulta}}
{{Wikiproxectos}}

[[Categoría:Wikipedia:Wikiproxecto traducir biografías de personalidades de Galicia]]</text>
      <sha1>emah5akf4kcnpb1omeogpaspbq3w8gq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Exposición Internacional de París de 1937</title>
    <ns>0</ns>
    <id>191332</id>
    <revision>
      <id>6162996</id>
      <parentid>6152890</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:50:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>1410</id>
      </contributor>
      <comment>Substitución automática de &quot;[[commons:File:Paris-1937Expo.jpg|Paris-1937Expo.jpg]]&quot; por &quot;[[commons:File:Exposition_Internationale_des_Arts_et_Techniques_dans_la_Vie_Moderne_(Paris-1937).jpg|Exposition_Internationale_des_Arts_et_Techniques_dans_la_Vie_Mode</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19915" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Exposition Internationale des Arts et Techniques dans la Vie Moderne (Paris-1937).jpg|miniatura|300px| Vista da Exposición coa Torre Eifel ó fondo, á esquerda o pavillón da Alemaña nazi e á dereita o da Unión Soviética (Biblioteca Gallica [http://gallica.bnf.fr/]]]
A '''Exposición Internacional de París de 1937''', baixo o lema ''Exposición Internacional das Artes e das Técnicas na vida moderna'', foi a sexta celebrada nesta cidade &lt;ref&gt;París organizou antes as Exposicións de 1855, 1867, 1878, 1889, [[Exposición Universal de París de 1900|1900]], á parte doutras locais en 1925 e 1931. Esta de 1937 foi a última ocasión que tivo lugar un evento deste tipo en París.&lt;/ref&gt; desde que naceron en [[Londres]], en [[1851]]. Anteriormente a esta data celebráranse outras exposicións similares pero tiñan un carácter nacional ou sectorial.

Inaugurouse o [[25 de maio]] de [[1937]] &lt;ref&gt;Outras fontes dan como data da inauguración o 4 de maio [http://pedagogie.ac-limoges.fr/hist_geo/spip.php?page=articleimage&amp;id_article=251] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402145044/http://pedagogie.ac-limoges.fr/hist_geo/spip.php?page=articleimage&amp;id_article=251 |date=02 de abril de 2015 }}.&lt;/ref&gt;, da man do presidente [[Albert Lebrun]] (1871-1950), e pechou o [[25 de novembro]]. No pavillón que instalou o [[Segunda República Española|Goberno republicano español]] estivo exposto o [[Guernica (cadro)|Guernica]], o coñecido mural de Picasso que denuncia o bombardeo da cidade vasca do mesmo nome pola aviación alemá no transcurso da [[Guerra civil española]].

== Organización e construción ==
[[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 183-S30757, Paris, Weltausstellung, Deutsches Haus.jpg|miniatura|Pavillón alemán]]
Constituíu un notable traballo de organización e urbanístico, con máis de dous quilómetros de paseos e un número considerable de pavillóns que representaban a países de todo o mundo. Construíuse no centro de [[París]], ó redor da [[Torre Eiffel]], inicialmente sobre o Campo de Marte e os xardíns de Trocadero, para irse ampliando ó longo das beiras do [[Río Sena|Sena]], entre Inválidos e Trocadero. A maior parte dos pavillóns foron construcións temporais pero algúns permanecen actualmente, como o palacio de Chaillot, que substituíu ó antigo Palacio de Trocadero.

A declaración de intención de organizar a mostra internacional adoptouse o [[7 de outubro]] de [[1932]], e o nomeamento de comisario xeral, na persoa de Edmond Labbé, o [[15 de xullo]] de [[1934]]. A exposición presentouse como proba de que a [[arte]] e a [[tecnoloxía]] non eran conceptos incompatibles. Dada a situación internacional do momento, trala [[Gran Depresión|depresión económica de 1929]] e ante o crecemento das tensións políticas derivadas dos [[fascismo]]s alemán e italiano, a Exposición Internacional tamén se marcou como obxectivo promover a paz mundial.

Dentro dese obxectivo de exaltar a incidencia da ciencia, dos novos coñecementos científicos, creouse unha mostra para ser expostos ós visitantes, no Palacio do Descubrimento.

A inauguración estaba prevista para o [[1 de maio]], día dos traballadores, pero as obras sufriron continuos atrasos por mor de folgas e sabotaxes, polo que a apertura non tivo lugar ata o día 25, case un mes despois da data prevista. Mesmo numerosos pavillóns continuaron en obras despois da inauguración, como foi o caso do español, que non se remataría ata o [[12 de xullo]].

== Datos estatísticos ==
* Foi clasificada como de segunda categoría.
* Superficie: 105 hectáreas.
* Países participantes: 45 (27 europeos, 10 americanos, 3 asiáticos, 2 africanos, 1 de Oceanía, máis Chile e a China como participantes non oficiais).
* Expositores: 11.000.
* Visitantes: 31&amp;nbsp;040&amp;nbsp;955.
* Custo: 1&amp;nbsp;443&amp;nbsp;288.391 francos franceses, cun beneficio de cerca de 218 millóns de francos.

== Os pavillóns ==
Entre os distintos pavillóns abertos destacaron como máis espectaculares o de [[Alemaña]], do arquitecto nazi Albert Speer, e o da [[Unión Soviética]], do arquitecto Borís Iofan, que mereceron a medalla de ouro da Exposición.

O pavillón de [[España]] nesta Exposición Internacional foi deseñado polos arquitectos [[Josep Lluís Sert]] e [[Luis Lacasa]], e realizado por Sert e Antonio Bonet, nunha clara mostra do racionalismo español. Os arquitectos foron nomeados para construílo o [[17 de decembro]] de 1936 e a finais de mes xa presentaran o proxecto. A primeira pedra colocouse o [[27 de febreiro]] &lt;ref&gt;A maqueta presentada pode verse [http://marseilleveyre13.free.fr/guernica1937/odissea1.htm aquí] e tamén no [http://www.museoreinasofia.es/coleccion/autores-obras.html?id=378 Museo Raíña Sofía].&lt;/ref&gt;.

Situouse na avenida de Trocadero, sobre un terreo irregular e en pendente, cunha superficie de 1.400 m&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. O edificio, de tendencia racionalista, construíuse nunha estrutura de aceiro á vista pintada en cores planos (branco, negro, gris e vermello). Sert, máis vangardista, foi quen decidiu o deseño final, de liñas básicas e modernistas, sobre a idea de Lacasa, de carácter máis historicista. Parece ser que se trataba dun dos pavillóns máis pequenos e humildes da Exposición, o que non impediu que recibise os eloxios dos críticos contemporáneos pola moderna concepción arquitectónica, unha obra mestra de deseño vangardista [https://web.archive.org/web/20111011061408/http://www.expo2000.de/expo2000/geschichte/detail.php?wa_id=13&amp;lang=1&amp;s_typ=32].

{{cita|A arquitectura do pavillón de París foi o resultado de expor o proxecto desde a eficacia máis alá da forma. A eficacia construtiva, modulando o espazo mediante a repetición dunha estrutura porticada de gran facilidade de montaxe. A eficacia comunicativa, deixando toda a expresión a os contidos, o volume nedutro e elemental resultante, no que só os accesos de escaleras e ramplas alteraban a súa retícula prosperou máis tarde no exilio exterior de Bonet.}} (''Hacia una arquitectura racional española. Epílogo: de Barcelona (1929 a París (1937)''(Summa Artis Antología XIII, Espasa 2004, 157-160).)

A participación nesta obra supuxo para os dous arquitectos ser posteriormente xulgados por responsabilidades políticas, e foi a última obra construída por Sert en España. Pero a represión non só alcanzou a Sert: [[Giner de los Ríos]] publicou en 1952 a listaxe completa dos arquitectos españois represaliados e exiliados, concluíndo que a ausencia de tan excelentes artistas explica a profunda caída sufrida pola arquitectura española a partir de 1939.

A construción, descrita como moi barata, fíxose con fortes limitacións temporais e económicas, froito das circunstancias que atravesaba o país, polo que se recorreu a elementos prefabricados (de fibrocemento ondulado, paneis de aglomerado e de material sintético) que permitiran unha fácil montaxe (construíuse nun prazo de tan só cinco meses). O edificio estaba repartido nunha planta baixa, destinada a administración e servizos, e dúas plantas, destinadas a exposicións; estas comunicábanse entre si cunha rampla en ferradura, aínda que tamén existía unha escaleira interior. Abríase a un espazo central aberto, de grandes dimensións, cuberto cun toldo pregable, que se utilizou para proxeccións, actuacións musicais e teatro ó aire libre. Parte das fachadas estaban cubertas por grandes fotomontaxes móbiles.

Os críticos coinciden en que o principal obxectivo do Goberno republicano era achegar a simpatía do mundo ante a [[Guerra Civil española|Guerra Civil]] que desde un ano antes dividía España. As circunstancias derivadas da guerra determinaron a concepción do proxecto, esquecendo o lema inicial da Exposición referido á arte e as ciencias. Intentaba ser un manifesto ó mundo con resonancias antifascistas e acabou converténdose na testemuña da tráxica situación política do país. Da intencionalidade política do proxecto e o seu contido é exemplo a inscrición que figuraba na fachada: &quot;''Hai máis de medio millón con baionetas nas trincheiras que non vai deixar avanzar máis''&quot; [https://web.archive.org/web/20150402145044/http://pedagogie.ac-limoges.fr/hist_geo/spip.php?page=articleimage&amp;id_article=251].

{{cita|&quot;''O carácter que debe ter a Sección Española da Exposición (...) pode e debe representar o momento presente e o esforzo marabilloso do pobo español por defender a súa independencia e a causa da paz no mundo''&quot;.|[http://www.bib.ub.edu/es/bibliotecas/pabellon-republica/expos/pabellon-republica/]}}

O pavillón inaugurouse o 12 de xullo, coa asistencia dos artistas alí representados (Picasso, Miró ou Calder) e outros artistas que daquela residían en París, como [[Vicente Huidobro]] ou [[Juan Larrea]]. Celebrouse unha gran festa, con música popular e actuacións de grupos de bailes rexionais. Á noite, celebrouse outra festa na sede da embaixada de España en París. Durante a Exposición proxectáronse doce [[filme|películas]] e documentais de carácter histórico, cultural e político, sen especial referencia á Guerra Civil. Este aspecto da mostra foi programado por [[Luis Buñuel]], daquela Coordinador de Propaganda ó Servizo da Información na Embaixada española en París. Buñuel foi, tamén, o produtor da longametraxe ''La hija de Juan Simón'' (1935), que se proxectou no patio cuberto do pavillón.

=== Exterior ===
[[Ficheiro:ReinaSofiaMuseumElevatorMadrid.JPG|miniatura|Reprodución da escultura de Alberto Sánchez, hoxe ante o Museo Raíña Sofía]]
No exterior do pavillón colocáronse catro esculturas. 
* A de [[Alberto Sánchez Pérez|Alberto Sánchez]], ''El pueblo español tiene un camino que conduce a una estrella'', ante a fachada principal. 
* De [[Pablo Picasso]], unha titulada ''Gran cabeza de muller'', baixo a escalinata da entrada. Foi creada en [[1931]] no estudio de Boisgeloup (Gisors), e representaba a imaxe de Marie Thérèse Walter.
. Tamén foi realizada con anterioridade (en [[1933]]), no estudio de Boisgeloup.
* De [[Julio González Pellicer|Julio González]], ''La Monserrat'', en ferro vello, de 4 m de altura. Representa unha labrega co fillo no colo e unha fouce na man dereita. Posteriormente, Julio González fixo variacións desta obra, reducindo a escultura ó busto ou á cabeza, cun xesto de máximo sufrimento.

A estatua de Alberto Sánchez foi reconstruída e colocada ante a fachada do Museo Raíña Sofía. O museo conserva dous bosquexos da obra tallados en 1937 co gallo da Exposición.

''A Montserrat'' [http://picassomitologico.blogspot.com/2010_09_29_archive.html] hoxe exponse no Museo Stedelijk, de Ámsterdan.

=== Planta baixa ===
[[Ficheiro:Mural del Gernika.jpg|miniatura|300px|Reprodución do ''Guernica'', de Picasso]]
Na planta baixa, o elemento máis destacado foi o mural ''[[Guernica (cadro)|Guernica]]'', pintado por Picasso ex profeso para esta Exposición. Fronte ó cadro, no centro do acceso ó pavillón, instalouse unha escultura de [[Alexander Calder]], baixo o título de ''A fonte de mercurio'' [http://picassomitologico.blogspot.com/2010_09_29_archive.html], na honra dos mineiros de [[Almadén]]. A obra estaba construída a ras do chan, para que non obstaculizase a vista do ''Guernica'' e de forma que semellase un diálogo entre as dúas obras. As dimensións e protagonismo do mural obrigaron no último momento á eliminación dun piar metálico no edificio, co que se conseguía unha mellor visibilidade.

O mural non resultou satisfactorio para tódolos responsables da embaixada e organizadores do pavillón, de gustos estéticos máis [[realismo|realistas]]. Mesmo chegou a propoñerse a substitución por outro mural que estaba instalado na segunda planta, de [[Horacio Ferrer de Morgado|Horacio Ferrer]], titulado ''Madrid 1937 (avións negros)'' &lt;ref&gt;Hoxe, exposto no Museo Raíña Sofía. Pode verse [http://www.museoreinasofia.es/coleccion/autores-obras.html?id=430 aquí].&lt;/ref&gt;, e foi a insistencia de Sert ({{cita  publicación periódica|url=http://www.elmundo.es/magazine/num91/textos/guerni1.html|título= La otra guerra del Guernica|revista= La eEvista de [[El Mundo]]|data=13 de xullo de 1997|lingua=es}}) a que conseguiu manter o cadro no seu lugar de honra e recollía así o efecto que causou no público:
{{cita|''A xente desfilaba ante a obra en silencio, como se se desen de conta de que ademais do seu valor pictórico era unha premonición do que despuois realizou a guerra mundial. Un grito de protesta contra a barbarie de toda guerra, e máis das dos nosos días. Un grito, entón, dun pobo que loita pola súa liberdade, pola súa dignidade e polos seus dereitos''.}} 
No pavillón expuxéronse seis esculturas de Picasso completando a mostra &lt;ref&gt;En 1985 descubríronse no archivo da Guerra Civil de Salamanca os xustificantes de pago polo goberno republicano destas seis esculturas, que finalmente pasaron a form,ar parte dos fondos do [[Centro Georges Pompidou|Centro cultural George Pompidou]] (El País, 3.12.1985)&lt;/ref&gt;, de París entre elas: ''Busto de muller'' e ''Cabeza de muller con ollos saltóns'', de cemento, realizadas expresamente para a ocasión, e ''Bañista'', en bronce, propiedade do autor. Igualmente presentáronse na exposición os seus gravados titulados ''Soño e mentira de Franco'', moi críticos coa figura de [[Franco]].

Á esquerda colocáronse varias vitrinas para expoñer folletos e diversas publicacións, e un punto de venda de postais, libros, obxectos e reproducións.

A montaxe de Alexander Calder pretendía poñer en evidencia a importancia estratéxica do [[mercurio (elemento)|mercurio]] que, ademais do seu elevado prezo, se utilizaba para as baterías antiaéreas. Tratábase dunha cascada de mercurio sobre un vaso pintado de alcatrán, para resaltar o brillo do metal líquido.

Outro elemento salientable neste espazo foi unha gran fotografía do poeta [[Federico García Lorca]], asasinado o [[18 de agosto]] de 1936. Nunha das fotomontaxes transcribiuse parte do poema ''Romance da Garda Civil''.

O ''Guernica'' e ''A dama oferente'' están hoxe expostas no [[Museo Raíña Sofía]]. As outras estatuas do mesmo autor están no Museo Picasso, de [[Antibes]].

O conxunto ''A Fonte de mercurio'' atópase na Fundación Miró, de [[Barcelona]].

=== Primeira planta ===
Na primeira planta colocáronse distintas fotomontaxes sobre as actividades económicas do país, con fotografías e textos sobre a industria nacional, a agricultura, a educación, a sanidade etc. Foron realizados polo artista e cartelista [[Josep Renau]]. Incluíase unha sección sobre os desastres da guerra, con grandes fotografías das vítimas, os meniños orfos, a destrución do patrimonio artístico e monumental etc.

No relanzo entre esta planta e a superior, un gran mural de [[Joan Miró]] representaba unha alegación sobre a liberdade: ''Payés catalán en rebeldía'' [http://picassomitologico.blogspot.com/2010_09_29_archive.html]. Baixo o mural escribiuse o texto do himno catalán ''Els Segadors''. Miró explicou así a súa intervención &lt;ref&gt; Martín Martín, Fernando '' [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/pabellon-espanol-en-la-exposicion-internacional-de-paris-1937--0/html/ El pabellón español en la exposición Universal en París en 1937]'', Sevilla 1983 .&lt;/ref&gt;:
{{cita|''Participei no Pavillón español da Exposición de París en 1937 porque me sentía humanamente solidarizado co que representaba. Presentei o gran panel do «Payés catalán en rebeldía», de grandes dimensións, que pintei directamente subido nuns andamios na mesma sala do edificio... a execución desta obra foi directa e brutal... Escollín este personaxe, cunha estrela azul proxectándose na superficie, porque o payés cunha fouce é un gran símbolo de Cataluña, personaxe que bota as súas raíces máis profundas na terra, materializándose con ela''.}}

O mural foi destruído cando se desmantelou a Exposición.

=== Segunda planta ===
Estaba destinada ás seccións de artes plásticas e artes populares.

=== O pavillón español de Barcelona ===
[[Ficheiro:Sert-PavelloRepublica-1937.JPG|300px|miniatura|Reprodución do pavillón español, en Barcelona]]
En [[1992]] e co gallo dos [[Xogos Olímpicos de 1992|Xogos Olímpicos de Barcelona]], o concello encargou a construción dunha réplica exacta do pavillón, incluída unha reprodución do ''Guernica''. Foi realizada polos arquitectos Espinet/Ubach e J. M. Hernández León no parque do val de Hebrón e, tras ser cedido á Universidade de Barcelona, hoxe está dedicado a [[biblioteca]] especializada na Segunda República [https://web.archive.org/web/20120111105123/http://www.bib.ub.edu/es/bibliotecas/pabellon-republica/].

== Algúns elementos da Exposición na actualidade ==

Ademais dos elementos conservados do pavillón español, xa citados anteriormente, moitos outros foron recuperados trala clausura da Exposición e consérvanse hoxe en diferentes países do mundo: 
* O pavillón da URSS tiña na parte superior a estatua ''O obreiro e a kolkosiana'', obra da escultora soviética Vera Mujina, feita en [[aceiro]] e de 25 m de altura. Trala clausura, a estatua foi colocada na entrada do actual Centro Panruso de Exposicións. Restaurouse en [[2003]] e colocouse sobre un novo pedestal de 35 metros, co que alcanzou unha altura total de 60 m.
* O palacio que albergaba o Museo da Arte Moderna converteuse no actual Palacio de Toquio.
* O xigantesco mural de [[Raoul Dufy]], ''La Fée Électricité'', exhíbese actualmente no Museo da Arte Moderna de París.
* Os 120 paneis de [[laca]] realizados [[Gaston Suisse]] para os salóns de recepcións do Comisario Xeral da Exposición, expóñense actualmente no Museo da Década de 1930, en Boulogne-Billancourt.

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
*  [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/pabellon-espanol-en-la-exposicion-internacional-de-paris-1937--0/html/ Pavillón español na Exposición Internacional de París (1937)]
* [http://www.bie-paris.org/site/fr/bibliotheque-et-publications/documents/cat_view/100-expo-documents.html?start=35 Ficha da Exposición] {{fr}}
=== Outros artigos ===
* [[Exposición Universal de París de 1900]].
=== Ligazóns externas ===
{{Commons|Exposition Internationale des Arts et Techniques dans la Vie Moderne (1937)}}
* L’Exposition internationale de 1937 ([https://web.archive.org/web/20150402145044/http://pedagogie.ac-limoges.fr/hist_geo/spip.php?page=articleimage&amp;id_article=251 Parte 1], [https://web.archive.org/web/20160304222453/http://pedagogie.ac-limoges.fr/hist_geo/spip.php?page=articleimage&amp;id_article=252 Parte 2] e [https://web.archive.org/web/20160304223537/http://pedagogie.ac-limoges.fr/hist_geo/spip.php?page=articleimage&amp;id_article=254 Parte 3]) {{fr}}
* [http://www.expositions-universelles.fr/1937-exposition-internationale-paris.html 1937, exposition internationale des arts et techniques dans la vie moderne] {{fr}}
* [http://vestiges-expositions.fr.gd/VESTIGES-1937.htm Vestixios da Exposición Internacional de París 1937] {{fr}}
* [https://web.archive.org/web/20111124014017/http://lartnouveau.com/art_deco/expo_internationale_1937.htm L'Exposition Internationale de 1937 à Paris] {{fr}}
* [http://www.historiadelarte.us/pintores/guernica/pablo-picasso-historia-guernica.html Historia da arte] {{es}}
* [http://www.stepienybarno.es/blog/2009/08/18/el-pabellon-espanol-de-1937-josep-lluis-sert/ ''El pabellón español de 1937, de Josep Lluis Sert''] {{es}} 
* [https://web.archive.org/web/20111011040354/http://www.expo2000.de/expo2000/geschichte/detail.php?wa_id=13&amp;lang=1&amp;s_typ=1 ''The Paris World Exposition 1937. In the shadow of the war''] {{en}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:París]]
[[Categoría:Exposicións Universais|París]]
[[Categoría:1937]]</text>
      <sha1>bimu1pwvz6otm4mclwlbn6n9ac3jis6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>A guerra das galaxias (filme)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>194225</id>
    <revision>
      <id>6163053</id>
      <parentid>6149182</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:41:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>engado a [[Categoría:Artigos destacados]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="190964" xml:space="preserve">{{Artigo de calidade}}
{{Título en cursiva}}
{{Filme 
  | título = A guerra das galaxias
  | títuloorixinal = {{plainlist|
*''Star Wars''
*''Star Wars: Episode IV - A New Hope'' (dende 1999)
}}
  | imaxe = Star Wars Logo.svg
  | descrición = Logotipo orixinal de ''Star Wars''
  | director = [[George Lucas]]
  | produtor = [[Gary Kurtz]]
  | guión = George Lucas
  | baseado = 
  | intérpretes = {{plainlist|
*[[Mark Hamill]]
*[[Harrison Ford]]
*[[Carrie Fisher]]
*[[Peter Cushing]]
*[[Alec Guinness]]
}}
  | música = [[John Williams]]
  | fotografía = Gilbert Taylor
  | montaxe = {{plainlist|
*Paul Hirsch
*Richard Chew
*[[Marcia Lucas]]
}}
  | estudio = [[Lucasfilm]]
  | distribuidor = [[20th Century Fox]]
  | estrea = {{USAb}} [[25 de maio]] de [[1977]]
  | duración = 121 minutos&lt;ref&gt;{{cita web |título=Star Wars |url=http://www.bbfc.co.uk/releases/star-wars-film |páxina-web=[[British Board of Film Classification]] |dataacceso=28-12-2018}}&lt;/ref&gt;
  | país = {{USA}}&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.bfi.org.uk/films-tv-people/4ce2b6b738e6d |título=Star Wars (1977) |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20170709094937/http://www.bfi.org.uk/films-tv-people/4ce2b6b738e6d |dataarquivo=09-07-2017 |data-acceso=28-12-2018 }}&lt;/ref&gt;
  | xénero = Ciencia ficción, Aventuras
  | orzamento = 11&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000&amp;nbsp;[[Dólar estadounidense|$]]&lt;ref name=&quot;caixa&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Budget&quot;&gt;{{cita web |url=http://io9.gizmodo.com/5875998/behold-the-1977-budget-breakdown-for-star-wars |título=Behold, the 1977 budget breakdown for Star Wars |autor=Cyriaque Lamar |obra=io9 |data=13-1-2012 |dataacceso=28-12-2018}}&lt;/ref&gt;
  | recadación = 775&amp;nbsp;398&amp;nbsp;007&amp;nbsp;$&lt;ref name=&quot;caixa&quot; /&gt;
  | anterior = ''[[Rogue One]]''
  | seguinte = ''[[A guerra das galaxias, episodio V: O imperio contraataca|O imperio contraataca]]''
  | imdb_id = 0076759
 }}
'''''Star Wars''''' é unha [[filme|película]] estadounidense de [[1977]] do subxénero de [[ciencia ficción]] ''[[space opera]]'',&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Anthikad-Chhibber |nome=Mini |url=https://www.thehindu.com/thehindu/fr/2005/05/20/stories/2005052002730100.htm |título=End of the great space opera |xornal=The Hindu |data=20-5-2005 |dataacceso=28-12-2018}}&lt;/ref&gt; escrita e dirixida por [[George Lucas]];&lt;ref name=&quot;Lucas&quot;&gt;{{cita audiovisual |título=DVD commentary for Star Wars Episode IV: A New Hope |autores=Lucas, George |ano=2004 |medio=DVD |editorial=20th Century Fox |dataacceso=28-12-2018}}&lt;/ref&gt; renomeada como '''''Star Wars: Episode IV - A New Hope''''' en [[1999]]. En galego titulouse orixinalmente '''''A guerra das galaxias'''''&lt;ref&gt;{{Diciopedia|Ford, Harrison|2|926}}&lt;/ref&gt; e tras ser renomeada coñécese como '''''A guerra das galaxias: Episodio IV - Unha esperanza nova''''' ou '''''Star Wars: Episodio IV - Unha esperanza nova'''''. Foi a primeira película que se estreou da saga [[A guerra das galaxias|Star Wars]], e ordénase como a cuarta en termos da súa cronoloxía interna. Dous filmes subseguintes continuarían a trama da triloxía orixinal (''[[O imperio contraataca]]'' e ''[[O retorno do Jedi]]''), namentres que outra triloxía (''[[Star Wars Episode I: The Phantom Menace|The Phantom Menace]]'', ''[[Star Wars Episode II: Attack of the Clones|Attack of the Clones]]'' e ''[[Star Wars Episode III: Revenge of the Sith|Revenge of the Sith]]'') describiría os eventos previos a ''A guerra das galaxias'', centrada en torno ó antagonista principal [[Darth Vader]]. A estrea desta precuela provocou o cambio no título orixinal da primeira película, que pasou a incorporar o número de episodio IV (catro en [[numeración romana]]) e o subtítulo ''A New Hope'' («''Unha esperanza nova''» en galego).

O [[Guión (arte)|guión]] foi redactado por George Lucas mentres dirixía a súa primeira longametraxe, influenciado principalmente polos [[Banda deseñada|cómics]] de [[Flash Gordon]], as películas sobre [[samurai]]s de [[Akira Kurosawa]] e a obra ''[[The Hero with a Thousand Faces]]'' de [[Joseph Campbell]]. Ó finalizar o [[Festival Internacional de Cine de Cannes|Festival de Cannes]] de 1971, Lucas firmou un acordo coa produtora [[Universal Studios]] para realizar dúas películas, que máis tarde se converterían en ''[[American Graffiti]]'' e ''Star Wars''. O elenco estivo integrado por [[Mark Hamill]], [[Harrison Ford]], [[Carrie Fisher]], [[Peter Cushing]], [[Alec Guinness]], [[Anthony Daniels]], [[Kenny Baker]], [[Peter Mayhew]] e [[David Prowse]]; a rodaxe realizouse na [[Estepa (bioma)|estepa]] [[tunisia]]na, [[Londres]] e [[Guatemala]]. Os efectos especiais correron a cargo de Industrial Light &amp; Magic, empresa creada especificamente para esta película.

A trama describe a historia dun grupo de [[Loita de guerrillas|guerrilleiros]] —coñecidos como a [[Alianza Rebelde]]— que ten como obxectivo destruír a estación espacial [[Estrela da Morte]], creada polo opresor [[Imperio Galáctico]]. Dende unha perspectiva xeral, a historia enfócase nun mozo campesiño chamado [[Luke Skywalker]], quen, de xeito repentino se converte nun heroe conforme acompaña o Mestre [[Jedi]] [[Obi-Wan Kenobi]], nunha misión que o levará a unirse á Alianza Rebelde para axudarlles a destruír a estación espacial do Imperio.

A partir do seu lanzamento mundial, o [[25 de maio]] de 1977, foi considerada un fito na [[Historia do cinema|historia do cine]], principalmente polo uso de [[efectos especiais]] innovadores na época. Ademais, é unha das [[Lista de filmes coas maiores recadacións|películas de máis éxito de tódolos tempos]], así como unha das máis influentes na cinematografía contemporánea. Obtivo sete [[premios Óscar]] dun total de dez candidaturas (incluíndo a de «mellor película», que perdeu fronte a ''[[Annie Hall]]'' de [[Woody Allen]]). Star Wars converteuse na película que acadou máis recadación de tódolos tempos, superando a ''[[Tiburón (filme)|Tiburón]]'' (1975), alcanzando unha cifra superior ós 775 millóns [[Dólar estadounidense|USD]] en todo o mundo, e mantivo o récord ata que foi superada por ''[[E.T. the Extra-Terrestrial]]'' (1982) de [[Steven Spielberg]]. En 1989 a filmoteca [[National Film Registry]] da [[Biblioteca do Congreso dos Estados Unidos de América]] engadiu o título á súa escolma, ó considerala unha «película cultural, estética ou historicamente relevante»,&lt;ref name=&quot;NFR&quot;&gt;{{cita web |url=https://www.loc.gov/programs/national-film-preservation-board/film-registry/complete-national-film-registry-listing/ |título=Complete National Film Registry Listing - Film Registry - National Film Preservation Board - Programs at the Library of Congress |páxina-web=Library of Congress |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160305191832/https://www.loc.gov/programs/national-film-preservation-board/film-registry/complete-national-film-registry-listing/ |dataarquivo=05-03-2016 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; e en 2004 o [[National Recording Registry]] seleccionou do mesmo xeito a [[Banda sonora orixinal|banda sonora]].&lt;ref&gt;{{cita web |url=https://www.loc.gov/programs/national-recording-preservation-board/recording-registry/complete-national-recording-registry-listing/ |título=Complete National Recording Registry Listing National - Recording Registry - National Recording Preservation Board - Programs at the Library of Congress |páxina-web=Library of Congress |dataacceso=27-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20200309102746/https://www.loc.gov/programs/national-recording-preservation-board/recording-registry/complete-national-recording-registry-listing/ |dataarquivo=09-03-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; O guión de Lucas foi escollido polo gremio [[Premios Writers Guild of America|Writers Guild of America]] como un dos mellores xamais redactados.&lt;ref name=&quot;guión&quot;&gt;{{cita web |título=101 Greatest Screenplays: The List |páxina-web=Writers Guild of America |url=http://www.wgaeast.org/greatest_screenplays/2006/04/03/list/index.html |dataacceso=29-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060901213527/http://www.wgaeast.org/greatest_screenplays/2006/04/03/list/index.html |dataarquivo=01-09-2006 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

A película foi reeditada en varias ocasións a instancia de George Lucas, incorporando moitos cambios que inclúen; a adición de imaxes xeradas por  ordenador, alteración de diálogos, reedición de secuencias, banda sonora mesturada e escenas engadidas.

==Produción==
A descrición detallada acerca de como se iniciou A guerra das galaxias non puido ser determinada a consecuencia das diferentes declaracións emitidas por George Lucas, as cales tenden a cambiar co transcurso do tempo.&lt;ref&gt;[[#Bibliografía|Kaminski (2008)]]&lt;/ref&gt;{{#tag:ref|O libro de Kaminski ten como obxectivo primordial determinar a historia de ''A guerra das galaxias'', para o cal ofrece numerosos exemplos de entrevistas, notas e publicacións oficiais dende a década de 1970 ata a actualidade, entre os cales se atopan enunciados que se contradín, e que  permanecen como evidencia entre as súas páxinas.|group=&quot;lower-alpha&quot;}}

===Guión===
 {{Imaxe múltiple
 | posición_táboa = right
 | dirección = vertical
 | ancho = 200
 | foto1 = United Artists logo 1975.svg | texto1 = Tras finalizar a [[Realización|rodaxe]] de ''[[THX 1138]]'', [[United Artists]] firmou un contrato con George Lucas para a realización de ''American Graffiti'' e ''A guerra das galaxias''. Pouco despois a compañía abandonou os proxectos.&lt;ref name=&quot;RS1980&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[[#Bibliografía|Hearn (2005)]], p. 54–55&lt;/ref&gt;
 | foto2  = George Lucas.jpg | texto2 = O director e guionista [[George Lucas]] explicándolle á audiencia en 2007 a dificultade para facer ''A guerra das galaxias'', rexeitada reiteradamente, ata que [[20th Century Fox]] adquiriu finalmente a película.&lt;ref name=&quot;Time&quot;&gt;{{cita publicación periódica |apelido=Clarke |nome=Gerald |data=30-05-1977 |title=Star Wars: The Year's Best Movie |revista=[[Time]] |lugar=[[Nova York]] |volume=109 |número=22 |páxina=57 |url=http://time.com/4153583/star-wars-the-years-best-movie/ |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20151227175748/http://time.com/4153583/star-wars-the-years-best-movie/ |dataarquivo=27-12-2015 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;
}}
En [[1971]] o director George Lucas empezou a concibir as primeiras ideas sobre ''A guerra das galaxias'' mentres finalizaba a produción da súa primeira [[longametraxe]], ''[[THX 1138]]'',&lt;ref&gt;{{Cita entrevista |entrevistador=Love, B. |título=George Lucas: The Well Rounded Interview |url=http://www.well-rounded.com/movies/reviews/lucas_intv.html |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080609010258/http://www.well-rounded.com/movies/reviews/lucas_intv.html |dataarquivo=09-06-2008 |dataacceso=20-05-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;cinematografía#1&quot;&gt;{{cita web |título=A young, enthusiastic crew employs far-out technology to put a rollicking intergalactic fantasy onto the screen |url=http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/starwars/behind/pg1.htm |páxina-web=[[American Society of Cinematographers]] |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161001221045/http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/starwars/behind/pg1.htm |dataarquivo=01-10-2016 |páxina=1 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; non obstante Lucas desvelou que realmente o proxecto xurdiu incluso antes de dirixir ''THX 1138''.&lt;ref&gt;[[#Bibliografía|Rinzler (2007)]], p. 2&lt;/ref&gt; Influenciado directamente polas [[Banda deseñada|historieta]]s do [[Personaxe|personaxe ficticio]] Flash Gordon&lt;ref name=&quot;AF1977&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|nome=Stephen |apelido=Zito |título=George Lucas Goes Far Out |revista=American Film |dataacceso=30-01-2019}}&lt;/ref&gt; intentou en van obter os dereitos destas para realizar unha adaptación cinematográfica.&lt;ref&gt;[[#Bibliografía|Rinzler (2007)]], p. 4&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;FlashG&quot;&gt;{{cita web |apelido=Macek |nome=J.C., III |título=Abandoned 'Star Wars' Plot Points Episode II: The Force Behind the Scenes |url=https://popmatters.com/feature/165507-abandoned-star-wars-plot-points-episode-ii-the-force-behind-the-scen/ |páxina-web=PopMatters |data=21-02-2013 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130913052400/https://www.popmatters.com/feature/165507-abandoned-star-wars-plot-points-episode-ii-the-force-behind-the-scen/ |dataarquivo=13-09-2013 |dataacceso=20-05-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Tras finalizar a rodaxe da súa primeira película, e en pleno [[Festival Internacional de Cine de Cannes|Festival de Cine de Cannes]], a compañía United Artists firmou un contrato co director para a realización de dúas películas. A primeira reflectiría a [[xuventude]] estadounidense de principios da [[década de 1960]] (''American Graffiti''), mentres que a outra xiraría en torno a unha ''space opera'' denominada ''The Star Wars''. Pero United Artists desligouse do proxecto xusto cando Lucas comezaba a escribir o guión da primeira, no entanto, [[Universal Studios]] accedeu a encargarse da  produción e distribución do filme,&lt;ref name=&quot;RS1980&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|nome=Jean |apelido=Vallely |título=The Empire Strikes Back and So Does Filmmaker George Lucas With His Sequel to Star Wars |revista=[[Rolling Stone]] |dataacceso=30-01-2019}}&lt;/ref&gt; que se estreou  en [[1973]]. Tras finalizar ''American Graffiti'' o director comezou a enfocar a súa atención en ''The Star Wars'', empezando a redactar os primeiros bosquexos en xaneiro dese mesmo ano.&lt;ref name=&quot;cinematografía#1&quot; /&gt; Por aquel entón —aínda se descoñecía a recepción alcanzada por ''American Graffiti''— non contaba cunha estrutura ben definida sobre tódolos detalles relacionados coa ''space opera''.&lt;ref name=&quot;RS1980&quot; /&gt;

====Primeiros escritos====
George Lucas consideraba que a mala recepción de ''THX 1138'' era consecuencia do seu carácter sombrío e decidiu que ''A guerra das galaxias'' fose máis optimista.&lt;ref&gt;{{cita libro|título=Star Wars: Year by Year: A Visual Chronicle |nome=Ryder |apelido=Windham |nome2=Daniel |apelido2=Wallace |nome3=Pablo |apelido3=Hidalgo |editorial=DK Publishing |lugar=Nova York |ano=2016 |oclc=1003722820 |isbn=9781465452580 |páxina=32}}&lt;/ref&gt; A situación política, coa reelección de [[Richard Nixon|Nixon]] e a [[guerra de Vietnam]] a punto de concluír, influíu tamén na película.&lt;ref&gt;{{Cita novas |url=https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-2005-05-18-0505180309-story.html |title='Star Wars' inadvertently hits too close to U.S.'s role |apelido=Caro |nome=Mark |xornal=[[Chicago Tribune]] |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180918054523/http://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-2005-05-18-0505180309-story.html |dataarquivo=18 de setembro de 2018 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |url=http://time.com/4975813/star-wars-politics-watergate-george-lucas/ |título=George Lucas Wrote 'Star Wars' as a Liberal Warning. Then Conservatives Struck Back |apelido=Beckwith |nome=Ryan Teague |revista=Time |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180916011004/http://time.com/4975813/star-wars-politics-watergate-george-lucas/ |dataarquivo=16-09-2018 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Smith |nome=Kyle |título=How 'Star Wars' was secretly George Lucas' Vietnam protest |url=https://nypost.com/2014/09/21/how-star-wars-was-secretly-george-lucas-protest-of-vietnam/ |dataacceso=21-05-2020 |xornal=New York Post |data=21-09-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140922100823/http://nypost.com/2014/09/21/how-star-wars-was-secretly-george-lucas-protest-of-vietnam/ |dataarquivo=22-09-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

O proceso de redacción do guión comezou de forma progresiva, conforme Lucas ía engadindo os elementos principais da trama. Deste modo inventou varios nomes que serían asignados a unha personalidade en particular, os cales tiñan en común o feito de posuír unha estraña pronunciación. Malia que a maioría foron descartados en revisións posteriores do escrito orixinal, unha boa parte conseguiu ser introducida no guión definitivo e nas [[Secuela|continuacións]] da película. Entre estes encóntranse «Luke Skywalker» e «Han Solo». De igual xeito outros serían considerados durante a produción da [[triloxía]] previa ós sucesos de ''A guerra das galaxias'', sendo o caso do personaxe [[Mace Windu]], quen logo pasou a ser coñecido simplemente como Windu. Deseguido Lucas compilou os seus bosquexos para conformar unha sinopse de dúas páxinas de extensión titulada ''The Journal of the Whills'', relato —acerca do fillo dun famoso piloto que logo sería instruído como aprendiz de «Padawan» por un respectable «Jedi-Bendu»—&lt;ref name=rinzler8&gt;[[#Bibliografía|Rinzler (2007)]], p. 8&lt;/ref&gt; que non tiña moito que ver co escrito que sería considerado para a adaptación cinematográfica.&lt;ref name=rinzler8 /&gt; Empeñado en crear un novo escrito que resultase máis comprensible para os estudios Universal&lt;ref&gt;[[#Bibliografía|Baxter (1999)]], p. 142&lt;/ref&gt; Lucas decidiu basearse nos elementos narrativos de ''[[A fortaleza escondida]]'' (1958) do director Akira Kurosawa.&lt;ref name=&quot;Kaminski50&quot;&gt;[[#Bibliografía|Kaminski (2008)]], p. 50&lt;/ref&gt; De xeito similar ó acontecido con ''Flash Gordon'', tentaría adquirir os dereitos para unha nova versión fílmica de ''A fortaleza escondida'', sen progresar tampouco esta vez na súa pretensión.&lt;ref&gt;[[#Bibliografía|Baxter (1999)]], p. 158&lt;/ref&gt; Finalmente decidiu crear un escrito de 13 páxinas, denominado ''The Star Wars'', inspirado nos filmes de Akira Kurosawa.&lt;ref&gt;{{Cita libro |apelido=Richie |nome=Donald |apelido2=Mellen |nome2=Joan |título=The Films of Akira Kurosawa |editorial=University of California Press |ano=1998 |url=https://books.google.es/books?id=zBtp45UCpu4C&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es&amp;source=gbs_ge_summary_r&amp;cad=0#v=onepage&amp;q&amp;f=false |isbn=0-520-22037-4}}&lt;/ref&gt; A sinopse tiña varias similitudes con ''A fortaleza escondida'', co que semellaba un texto idéntico onde a única diferenza radicaba nos nomes e nos escenarios principais da historia.&lt;ref name=&quot;Kaminski50&quot; /&gt;

====A negociación con 20th Century Fox====
Pouco despois de crear o extracto, idéntico a ''A fortaleza escondida'', Universal Studios desligouse da película pensando que o seu orzamento se tornaría demasiado arriscado como para investir nela.&lt;ref name=&quot;Time&quot; /&gt; Ante isto Lucas reuniuse co produtor executivo de [[20th Century Fox]] Alan Ladd Jr. —fillo do actor de [[Cinema negro|cine negro]] [[Alan Ladd]]—, con quen firmou un contrato para comezar a rodaxe de ''The Star Wars'' en xuño de 1973. Probablemente a razón primordial pola cal Alan Ladd Jr. decidiu apoialo era a fe que tiña nas capacidades de George Lucas, quen chegaría a puntualizar; «Ladd investiu en min, non na película».&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot;&gt;''Empire of Dreams: The Story of the Star Wars Trilogy'' Documental Star Wars Trilogy Box Set DVD, [2005]&lt;/ref&gt; Coa sinatura do contrato o financiaciamento para o filme alcanzou a cifra de 150&amp;nbsp;000 USD,&lt;ref name=&quot;BBCTrivia&quot;&gt;{{cita novas|título=30 pieces of trivia about ''Star Wars''|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/6679425.stm |páxina-web=BBC |dataacceso=26-05-2019 |data=23-05-2007}}&lt;/ref&gt; co cal o director redactaría o guión e comezaría a rodaxe; a partir da súa última sinopse completou o seu primeiro guión en maio de [[1974]].&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Starkiller&quot;&gt;{{cita web |dataacceso=21-05-2020 |url=http://starwarz.com/starkiller/scripts.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060628065925/http://www.starwarz.com/starkiller/scripts.htm |dataarquivo=28-06-2006 |título=Starkiller |páxina-web=starwarz.com |editor=Jedi Bendu |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Alaskanmalamute0b.jpg|miniatura|O Alaskan Malamute de Lucas, chamado Indiana, serviu de inspiración para crear o personaxe de [[Chewbacca]], acompañante de [[Han Solo]]. Anos despois o seu nome sería considerado para o icónico aventureiro [[Indiana Jones]].&lt;ref name=&quot;Characters&quot; /&gt;]]

O primeiro libreto de ''Star Wars'' incorporou de novo os [[jedi]], que foran descartados nos anteriores escritos, así como os principais antagonistas da historia, é dicir, os [[sith]]. Ademais o protagonista sufriu un cambio radical na súa concepción, pois inicialmente era un xeneral adulto e neste texto comezou a ser descrito como un adolescente.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Characters&quot;&gt;''The Characters of Star Wars'' Star Wars Original Trilogy DVD Box Set: Bonus Materials, [2004]&lt;/ref&gt; Por outra banda o [[Contrabando|contrabandista]] do planeta [[Corellia]], [[Han Solo]], era un gran monstro verde con [[Branquia|galadas]] que tiña como acompañante ideal a criatura [[Chewbacca]], inspirada en Indiana (nome do Alaskan Malamute de Lucas, nome que tamén serviría de inspiración para o personaxe de [[Indiana Jones]]).&lt;ref name=&quot;Characters&quot; /&gt; Os elementos restantes serían perfeccionados nas seguintes revisións, posto que o cineasta estaba máis concentrado nos eventos do argumento que nos personaxes e escenarios.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|nome=Claire |apelido=Clouzot |título=The morning of the Magician: George Lucas and Star Wars |revista=Ecran |data=15-09-1977 |dataacceso=30-01-2019}}&lt;/ref&gt; A sinopse que unha vez chegou a ser idéntica á película de Kurosawa agora comezaba a diverxer coa inclinación de Lucas pola [[ciencia ficción]] a partir do estudo e análise dalgunhas películas, libros e cómics distintivos do xénero.&lt;ref&gt;[[#Bibliografía|Pollock (1999)]], p. 141–142&lt;/ref&gt; Un dos conceptos indispensables que daría forma á trama principal —a relación familiar entre un jedi e o seu fillo, quen logo sería instruído por un dos amigos de seu pai para converterse nun mestre jedi— foi introducida no primeiro guión, a única diferenza xiraba en torno a que o pai era un heroe que aínda vivía durante as primeiras secuencias.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.starwarz.com/starkiller/writings/development_jan.htm |título=The development of Star Wars as Seen Through the Scripts of George Lucas |dataacceso=30-01-2019 |páxina-web=Star Warz.com |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090609024314/http://www.starwarz.com/starkiller/writings/development_jan.htm |dataarquivo=09-06-2009 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Tamén foi descrito por primeira vez o antagonista [[Darth Vader]], quen peculiarmente era visto por Lucas como un heroe caído máis que como un [[supervilán]].

Malia que se entretivo con outros proxectos momentos antes de volver a revisar o guión orixinal, Lucas finalizou un segundo guión en xaneiro de [[1975]]. Este novo escrito aínda presentaba algunhas diferenzas substanciais entre os personaxes e as súas relacións individuais. Por exemplo [[Luke Skywalker|Luke]] (apelidado orixinalmente «Starkiller») tiña varios irmáns e seu pai aparecía en escena xusto antes de finalizar a historia. Debido a isto o segundo libreto de ''Star Wars'' interpretábase máis ben como un [[conto de fadas]] que como un relato de acción e aventura, típico dos escritos anteriores. Cabe mencionar que esta redacción concluía cun texto que avanzaba mencionando os vindeiros acontecementos que continuarían a historia, sendo daquela a primeira vez que se introducía o concepto dos textos que avanzaban pola pantalla para explicar o contexto de cada nova película de ''Star Wars''. Ademais introduciu o concepto da conversión dun jedi á orde escura dos sith, especificamente dun membro notable que optaría por continuar coa súa instrución cun mestre sith para perfeccionar as súas habilidades. Pouco despois o ilustrador [[Ralph McQuarrie]] foi contratado para representar os anteriores conceptos en escenas visuais que acompañarían o segundo guión, unha vez que fora entregado ós estudios Fox.&lt;ref name=&quot;McQuarrie&quot;&gt;{{Cita web |url=http://www.starwars.com/bio/ralphmcquarrie.html |título=Star Wars Biography: Ralph McQuarrie |dataacceso=30-01-2019 |páxina-web=Star Warz.com |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20080623032707/http://www.starwars.com/bio/ralphmcquarrie.html |dataarquivo=23-06-2008 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

====Últimas revisións====
Un terceiro libreto foi redactado por Lucas e concluído o 1 de agosto de 1975 baixo o título ''The Star Wars: From the Adventures of Luke Starkiller''. Este novo escrito contiña a maior parte dos elementos definitivos da película mais aínda presentaba lixeiras diferenzas nos personaxes e lugares. Por exemplo Luke describíase como un neno a quen lle morrera o pai tempo atrás.&lt;ref name=&quot;Starkiller&quot; /&gt;

Finalmente e tras unha revisión do guión anterior Lucas completou un cuarto e último guión o 1 de xaneiro de 1976 coa denominación ''The Adventures of Luke Starkiller''.&lt;ref name=&quot;Starkiller&quot; /&gt; En colaboración cos seus amigos [[Gloria Katz]] e [[Willard Huyck]] decidiu perfeccionar os últimos detalles tralos que comezaría a etapa de produción.&lt;ref&gt;[[#Bibliografía|Bouzereau (1997)]], p. 7&lt;/ref&gt; Co éxito de ''American Graffiti'' para a crítica especializada o realizador tivo a ocasión de renegociar o seu contrato orixinal con Alan Ladd Jr., nun acto que lle garantiu os dereitos sobre futuras continuacións da película así como a «protexer» os demais bosquexos que non foran utilizados en ''Star Wars'', co que el participaría directamente das ganancias que acadaran os produtos derivados do que pretendía ser unha serie de películas.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.allmovie.com/cg/avg.dll?p=avg&amp;sql=1:72309 |título=Star Wars (Film Series) |dataacceso=30-01-2019 |páxina-web=Allmovie |data-arquivo=25-09-2019 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20190925042240/https://www.allmovie.com/ |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt; Durante a rodaxe continuou traballando na historia para engadir relatos secundarios, como a morte de [[Obi-Wan Kenobi]], tras decatarse de que este non era absolutamente indispensable para as últimas secuencias.&lt;ref&gt;{{Cita web |apelido=Scanlon |nome=Paul |url=http://www.rollingstone.com/news/story/7330268/the_force_behind_star_wars |título=The Force Behind Star Wars, ''Rolling Stone'' |dataacceso=30-01-2019 |data=agosto de 1977 |páxina-web=Rolling Stone |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080619110633/http://www.rollingstone.com/news/story/7330268/the_force_behind_star_wars |dataarquivo=19-06-2008 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Star Wars'' Entrevista do disco da edición definitiva, 1993. «No proceso de reescribilo (a ''Star Wars'') e crendo que só era unha película, mais non unha triloxía, decidín que Ben Kenobi realmente non tiña ningunha función primordial na historia tras enfrontarse a Darth Vader... Díxenme a min mesmo, 'sabes ti, el só aparece como un personaxe inerte no 25% final da película'.»&lt;/ref&gt;

====O escrito inexistente====
Con frecuencia George Lucas comentou que a triloxía orixinal foi escrita en realidade como unha única película; debido a que o guión era moi longo decidiu dividila en tres partes que logo constituirían as tres primeiras películas de ''Star Wars''.&lt;ref&gt;{{Cita web |título=George Lucas: Mapping the mythology |url=http://archives.cnn.com/2002/SHOWBIZ/Movies/05/07/ca.s02.george.lucas/ |páxina-web=CNN |data=08-05-2002 |dataacceso=22-03-2019 |data-arquivo=09-09-2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090909065747/http://archives.cnn.com/2002/SHOWBIZ/Movies/05/07/ca.s02.george.lucas/ |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Maker&quot;&gt;{{Cita web |url=http://www.starwars.com/community/event/celebration/f20050419/indexp17.html |título=Thank the Maker: George Lucas |dataacceso=22-03-2019 |páxina-web=Star Wars.com |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080605014152/http://www.starwars.com/community/event/celebration/f20050419/indexp17.html |dataarquivo=05-06-2008 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Non obstante ningún dos bosquexos creados por Lucas tiña máis páxinas ou escenas que o seu libreto definitivo. De calquera maneira o seu segundo guión podería ser o escrito ó cal fixo referencia nos seus enunciados.&lt;ref name=&quot;Kaminski73&quot;&gt;[[#Bibliografía|Kaminski (2008)]], p. 73&lt;/ref&gt; Na súa obra ''The Secret History of Star Wars'', Michael Kaminski dixo que ese libreto foi estruturado dun xeito similar ó que despois se convertería no guión final, engadindo que só algúns dos seus elementos foron retomados nas continuacións de ''A guerra das galaxias'', tales como a escena da persecución no campo de asteroides (trasladada a ''O Imperio contraataca'') e unha batalla no bosque onde participan [[wookiee]]s (en ''O retorno do Jedi'' os wookies serían substiuídos por [[ewok]]s). Ademais Kaminski suxeriu que ningún dos principais fíos argumentais nos que están baseadas as secuelas estivo presente en anteriores escritos, desmentindo entón o mencionado por Lucas.&lt;ref name=&quot;Kaminski73&quot; /&gt; Tempo despois o cineasta admitiría todo isto.&lt;ref&gt;{{Cita libro|apelidos=Worrell |nome=Denise |título=Icons: Intimate Portraits |páxina=185 |cita=Nunca houbo tal guión que considerara a historia completa de ''Star Wars'' ata estes días [1983]... Conforme as historias se van revelando, tomaría certas ideas para retomalas[...] Pasei moito tempo eliminado os elementos bos, que me dicía a min mesmo que faría outras películas algún día.}}&lt;/ref&gt;

===Deseño===
Afastándose da arquitectura elegante e futurista das películas de ciencia ficción tradicionais «onde todo se ve novo, limpo e brillante»,&lt;ref name=&quot;cinematografía#2&quot;&gt;{{cita web |título=A young, enthusiastic crew employs far-out technology to put a rollicking intergalactic fantasy onto the screen |url=http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/starwars/behind/pg2.htm |páxina-web=American Society of Cinematographers |dataacceso=24-05-2020 |páxina=2 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140517122522/http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/starwars/behind/pg2.htm |dataarquivo=17-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Lucas optou polo concepto dun «universo preexistente» onde tódolos obxectos (naves espaciais, edificios etcétera) se visen «usados e sucios».&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Legado&quot;&gt;{{Cita audiovisual|título=The Force Is With Them: The Legacy of Star Wars| |medio=Star Wars Original Trilogy DVD Box Set: Bonus Materials |ano=2004}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.starwars.com/bio/industriallightmagic.html |título=Star Wars Biography: Industrial Light &amp; Magic |dataacceso=25-03-2019 |páxina-web=Starwars.com |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080622075645/http://www.starwars.com/bio/industriallightmagic.html |dataarquivo=22-06-2008 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Lucas xuntou a artistas como Colin Cantwell, que traballara en ''[[2001: Unha odisea do espazo]]'' (1968) de [[Stanley Kubrick]], para crear os modelos de naves espaciais;&lt;ref name=&quot;cinematografía#1&quot; /&gt; construídas a partir dos debuxos creados por [[Joe Johnston]]. Ralph McQuarrie representou unha noción inicial dos personaxes, disfraces, accesorios e escenarios, que estableceron o ton visual da produción e Alex Tavoularis colaborou nos bosquexos do ''[[storyboard]]'' preliminar.&lt;ref name=&quot;cinematografía#1&quot; /&gt;

As pinturas de McQuarrie durante preprodución sobre determinadas escenas permitíronlle a 20th Century Fox visualizar a película, influíndo positivamente na decisión de financiar o proxecto.&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Magid |nome=Ron |título=Ralph McQuarrie on designing Star Wars |url=http://www.ralphmcquarrie.com/interviews/insider_76/index.html |páxina-web=RalphMcQuarrie.com |dataacceso=25-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120510000221/http://www.ralphmcquarrie.com/interviews/insider_76/index.html |dataarquivo=10-05-2012 |data=Xuño-xullo de 2004 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Lucas encargoulle o [[Decorado|deseño de produción]] a John Barry e Roger Christian, que daquela estaban a traballar en ''[[Lucky Lady]]'' (1975) de [[Stanley Donen]]. Comezaron a colaborar co director antes de que ''A guerra das galaxias'' recibise o visto e prace de 20th Century Fox; durante catro ou cinco meses planificaron a creación de accesorios e escenarios sen cartos, nun estudio en [[Kensal Rise]], [[Londres]], [[Inglaterra]], aínda que Lucas inicialmente proporcionou fondos coas ganancias de ''American Graffiti''.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |apelido=Singer |nome=Jeremy |título=The Man Who Literally Build Star Wars |url=http://www.esquire.com/blogs/culture/star-wars-roger-christian |revista=[[Esquire]] |dataacceso=25-05-2020 |data=04-05-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141212195647/http://www.esquire.com/blogs/culture/star-wars-roger-christian |dataarquivo=12-12-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Barry e Christian, xunto co seu equipo, empezaron a deseñar os decorados e accesorios nos [[estudios Elstree]], preto de Londres.&lt;ref name=&quot;cinematografía#2&quot; /&gt; Crearon un total de 30 decorados, que consistían en naves espaciais, covas, salas de control, cantinas, planetas e os corredores da Estrela da Morte. Empregáronse os nove escenarios cos que contaban os estudios Elstree. Os [[Shepperton Studios|estudios Shepperton]], que posuían o escenario máis grande de Europa naquel momento, empregáronse para acoller o decorado do enorme hangar rebelde.&lt;ref name=&quot;cinematografía#2&quot; /&gt;

[[John Mollo]] —coñecedor destacado dos [[Uniforme militar|uniformes militares]]—&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.filmreference.com/film/50/John-Mollo.html |título=John Mollo Biography (1931–) |páxina-web=FilmReference |dataacceso=26-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190309074024/http://www.filmreference.com/film/50/John-Mollo.html |dataarquivo=09-03-2019 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Slotnik |nome=Daniel E. |título=John Mollo, Whose Costumes Made 'Star Wars' Seem Real, Dies at 86 |xornal=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2017/11/03/obituaries/john-mollo-whose-costumes-made-star-wars-seem-real-dies-at-86.html |dataacceso=26-05-2020 |date=03-11-2017 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20200206094017/https://www.nytimes.com/2017/11/03/obituaries/john-mollo-whose-costumes-made-star-wars-seem-real-dies-at-86.html |dataarquivo=06-02-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita libro|apelido=Lentz |nome=Harris M., III |título=Obituaries in the Performing Arts, 2017 |ano=2018 |editorial=McFarland |isbn=9781476670324}}&lt;/ref&gt; foi o encargado de deseñar os traxes e uniformes de ''A guerra das galaxias''. Lucas pediulle a Mollo que o vestiario non fose o común das producións de ciencia ficción, o obxectivo era que o universo de George Lucas parecese auténtico. Mollo baseouse nos esbozos e ilustracións de McQuarrie para crear os deseños. A aparencia de Darth Vader inspirouse na [[armadura]] [[Samurai]]; os uniformes dos oficiais do Imperio pretendían asemellarse ós uniformes dos [[Heer|oficiais nazis]]. Pola contra, a roupa que vestían os heroes da película semellaba do salvaxe Oeste. Un dos maiores desafíos foi crear a gran cantidade de extraterrestres exóticos que aparecen en escena na cantina de Mos Eisley. Mollo, contando coa colaboración de George Lucas, compilou deseños de múltiples tipos de personaxes. E colaborou co maquillador Stuart Freeborn, que deseñou as máscaras e accesorios para complementar cada un dos traxes, xunto co seu equipo.&lt;ref&gt;{{cita web |título=9 Things You Might Not Know About the Aliens of Star Wars: A New Hope |url=https://www.starwars.com/news/much-to-learn-you-still-have-9-things-you-might-not-know-about-the-aliens-of-star-wars-a-new-hope |páxina-web=StarWars.com |dataacceso=26-05-2020 |data=24-05-2017 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20200220094341/https://www.starwars.com/news/much-to-learn-you-still-have-9-things-you-might-not-know-about-the-aliens-of-star-wars-a-new-hope |dataarquivo=20-02-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita libro|apelido=Titelman |nome=Carol |apelido2=Hoffman |nome2=Valerie |título=The Art of Star Wars |url=https://archive.org/details/artstarwars00tite |ano=1979 |editorial=Ballantine Books |lugar=Nova York |isbn=0345282736 |edición=1ª |páxinas=[https://archive.org/details/artstarwars00tite/page/n61 61]–63}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Gilbey |nome=Ryan |título=John Mollo obituary: Star Wars costume designer who dressed Darth Vader |url=https://www.theguardian.com/film/2017/nov/01/john-mollo-obituary |xornal=The Guardian |dataacceso=26-05-2020 |data=01-11-2017 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190330143416/https://www.theguardian.com/film/2017/nov/01/john-mollo-obituary |dataarquivo=30-03-2019 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

===Rodaxe===
En [[1975]] George Lucas constituíu a empresa de [[efectos especiais]] [[Industrial Light &amp; Magic]] (ILM) trala desaparición do departamento respectivo pertencente a [[20th Century Fox]]. En consecuencia, o proceso de realización dos efectos que acompañarían a ''Star Wars'' comezou nun almacén de [[Van Nuys]], [[California]], baseado na técnica de «control fotográfico do movemento»{{#tag:ref|''Motion control photography'' (termo orixinal en inglés): é unha técnica cinematográfica que permite a repetición precisa dos movementos de cámara, co que se facilita a captura dos efectos especiais durante a filmación. Úsase con frecuencia para duplicar obxectos que non poden ser duplicados por medios físicos, recorrendo entón á repetición dunha toma específica nunha mesma escena.|group=&quot;lower-alpha&quot;}} desenvolvida por John Dykstra e o seu equipo, coa que se crea unha [[ilusión óptica]] respecto ó tamaño dos obxectos empregando pequenos modelos e cámaras de movento lento.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;

Lucas contratatou o [[director de fotografía]] británico [[Gilbert Taylor]], que traballara na fotografía de ''[[Teléfono vermello, voamos cara a Moscova]]'' (1964) do director Stanley Kubrick e en ''[[A Hard Day's Night]]'' (1964) de [[Richard Lester]].&lt;ref name=&quot;cinematografía#2&quot; /&gt; No entanto a primeira opción para o posto era [[Geoffrey Unsworth]], que traballara na fotografía de ''2001: Unha odisea do espazo'' (1968), tamén de Stanley Kubrick e quen finalmente rexeitou o ofrecemento.&lt;ref name=&quot;Kurtz#3&quot;&gt;{{cita web|apelido=Kurtz |nome=Gary |título=An Interview with Gary Kurtz |url=https://www.ign.com/articles/2002/11/11/an-interview-with-gary-kurtz?page=3 |páxina-web=IGN |dataacceso=16-07-2019 |data=11-11-2002 |páxina=3}}&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Hotel Sidi Driss-underground view only.jpg|miniatura|Edificación subterránea en [[Matmâta]], [[Tunisia]], que foi utilizada para representar o fogar de [[Luke Skywalker]] no planeta [[Tatooine (Star Wars)|Tatooine]].]]

Cando comezou a rodaxe no deserto tunisiano, o 22 de marzo de 1976, para as escenas correspondentes a [[Tatooine (Star Wars)|Tatooine]]&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.imdb.com/title/tt0076759/business |título=Business Data for Star Wars |ano=1977 |dataacceso=25-03-2019 |páxina-web=[[Internet Movie Database]]}}&lt;/ref&gt; o equipo de produción enfrontouse a varios problemas.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.imdb.com/title/tt0076759/locations |título=Filming Locations for Star Wars |ano=1977 |dataacceso=25-03-2019 |páxina-web=Internet Movie Database}}&lt;/ref&gt; Entre estes destacan o atraso na programación da axenda de traballo debido a que se formou unha estraña tormenta, sumado ó mal funcionamento do ''attrezzo'' e a algunhas avarías electrónicas.&lt;ref name=&quot;Heritage&quot;&gt;{{Cita web |url=http://www.americanheritage.com/entertainment/articles/web/20060525-star-wars-george-lucas-movies-hollywood-luke-skywalker-darth-vader-american-graffiti-science-fiction-special-effects.shtml |título=How Star Wars Surprised the World |dataacceso=25-03-2019 |data=25-05-2006 |páxina-web=AmericanHeritage |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090712111009/http://www.americanheritage.com/entertainment/articles/web/20060525-star-wars-george-lucas-movies-hollywood-luke-skywalker-darth-vader-american-graffiti-science-fiction-special-effects.shtml |dataarquivo=12-07-2009 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Parte disto resulta descritible nun incidente no cal o actor [[Anthony Daniels]], intérprete de [[C-3PO]] na película, resultou ferido despois de que unha das pezas que conformaban a perna esquerda do robot rompese e atravesase o plástico que cubría o seu pé.&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt;

Tras dúas semanas e media filmando en Tunisia&lt;ref name=&quot;cinematografía#3&quot;&gt;{{cita web |título=A young, enthusiastic crew employs far-out technology to put a rollicking intergalactic fantasy onto the screen |url=http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/starwars/behind/pg3.htm |páxina-web=American Society of Cinematographers |dataacceso=24-05-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140517122204/http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/starwars/behind/pg3.htm |dataarquivo=17-05-2014 |páxina=3 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; o equipo trasladouse ós estudios Elstree, cerca de Londres, tras considerar que «sería un lugar mellor para filmar».&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt; Elstree foi elixido pola súa proximidade ó norte de África e pola disposición de mellores condicións técnicas.&lt;ref name=&quot;cinematografía#2&quot; /&gt; Non obstante volveron a xurdir outro tipo de problemas, entre os que se encontraba o pouco interese na cinta por parte do elenco principal.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt; Debido a que moitos deles consideraban o proxecto como «un filme infantil», optaban por non tomar o traballo coa seriedade requirida, calificándoo de «xocoso».&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.history.com/minisites/starwarslegacy/ |título=Star Wars - The Legacy Revealed |dataacceso=25-03-2019 |data=maio de 2007 |páxina-web=[[The History Channel]] |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090429180044/http://www.history.com/minisites/starwarslegacy/ |dataarquivo=29-04-2009 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Tempo despois o actor [[Kenny Baker]] confesaría que, dende o seu punto de vista, a película estaba destinada a converterse nun fracaso. Para [[Harrison Ford]] (co personaxe de [[Han Solo]]) ''Star Wars'' era «un proxecto raro», posto que describía unha historia onde había unha princesa con moños no seu cabelo e «un xigante disfrazado de mono» ([[Chewbacca]]). Igualmente consideraba que os diálogos eran complexos, algo que logo lle comentaría a Lucas: «Talvez poidas escribir todas estas parvadas, George, pero estou seguro de que nin ti poderías pronuncialas ben».&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.harrisonfordweb.com/quotes/ |título=Harrison Ford quote |dataacceso=05-06-2009 |páxina-web=HarrisonFordWeb.com |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080820061330/http://www.harrisonfordweb.com/quotes/ |dataarquivo=20-08-2008 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; A rodaxe en Inglaterra durou catorce semanas e media.&lt;ref name=&quot;cinematografía#3&quot; /&gt;

Por outra parte, Lucas tivo desacordos co director de fotografía Gilbert Taylor, a quen o produtor [[Gary Kurtz]] definía como integrante «rigoroso» da «vella escola».&lt;ref name = &quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; Taylor consideraba que Lucas estaba absorbido polos detalles dunha produción complicada; «evitou tódalas reunións e o contacto comigo dende o primeiro día, así que lin o guión extralongo moitas veces e tomei as miñas propias decisións de como realizaría a fotografía».&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Williams |nome=David E. |título=Gilbert Taylor, BSC is given the spotlight with the ASC's International Achievement Award |url=http://www.theasc.com/magazine/feb06/taylor/page3.html |páxina-web=American Society of Cinematographers |dataacceso=24-05-2020 |data=Febreiro de 2006 |páxina=3 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130826032800/http://www.theasc.com/magazine/feb06/taylor/page3.html |dataarquivo=26-08-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Ante as discordancias e coa experiencia na realización de [[cine independente]], Lucas decidiu crear a maior parte das secuencias e elementos da película pola súa propia conta. As suxestións do cineasta foron rexeitadas por un ofendido Taylor, quen sentía que Lucas o humillaba ó darlle instrucións específicas sobre como facer as cousas. De igual xeito, en varias ocasións Lucas demostrou a súa frustración polo vestiario, as paraxes e algúns outros elementos, ós que non consideraba como parte da súa «visión orixinal» de ''A guerra das galaxias''. Raramente conversaba cos actores, que sentían que el esperaba moito máis deles cando a súa dirección era «mínima» —as principais interaccións entre Lucas e o elenco consistían en termos como «máis rápido» e «máis intenso»—.&lt;ref name = &quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;

[[Ficheiro:Star Wars - A New Hope, filming in Death Valley.jpg|miniatura|esquerda|Escenas adicionais de Tatooine foron filmadas no [[Death Valley]].]]
Filmáronse escenas adicionais de Tatooine no [[Death Valley]], en California.&lt;ref name=&quot;cinematografía#4&quot;&gt;{{cita web |título=A young, enthusiastic crew employs far-out technology to put a rollicking intergalactic fantasy onto the screen |url=http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/starwars/behind/pg4.htm |páxina-web=American Society of Cinematographers |dataacceso=24-05-2020 |páxina=4 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140517122203/http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/starwars/behind/pg4.htm |dataarquivo=17-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Star Wars in Guatemala 3.jpg|miniatura|Ruínas [[Civilización maia|maias]] en [[Tikal]], [[Guatemala]], as cales foron utilizadas como a base rebelde no [[Satélite natural|satélite]] [[Yavin IV]] en ''A guerra das galaxias''.]]
Larry Cuba, programador informático, creou os planos da Estrela da Morte que se amosan no filme; son as únicas [[Imaxe xerada por ordenador|imaxes xeradas por ordenador]] creadas para a versión orixinal da película.&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Plesset |nome=Ross |título=The Death Star Plans ARE in the Main Computer |url=http://www.starwars.com/news/death-star-plans-are-in-the-main-computer-and-special-postcard |páxina-web=StarWars.com |dataacceso=24-05-2020 |data=11-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190719001758/https://www.starwars.com/news/death-star-plans-are-in-the-main-computer-and-special-postcard |dataarquivo=19-07-2019 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; As escenas de [[Yavin IV]] foron filmadas nos templos [[Civilización maia|maias]] de [[Tikal]], en [[Guatemala]].&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=McDonald |nome=Mike |título=Maya apocalypse and Star Wars collide in Guatemalan temple |url=https://www.reuters.com/article/2012/12/18/us-maya-calendar-starwars-idUSBRE8BH16120121218 |axencia=Reuters |dataacceso=24-05-2020 |data=18-12-2012 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140517154439/http://www.reuters.com/article/2012/12/18/us-maya-calendar-starwars-idUSBRE8BH16120121218 |dataarquivo=17-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Ladd ofreceulle a Lucas parte do único apoio que tiña da produtora, ante a decisión por escrutinio acordada polos membros da xunta directiva acerca do orzamento crecente e o complexo guión&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt; —inicialmente Fox aprobara 8 millóns USD para o proxecto, que non foron suficientes—.&lt;ref name=&quot;Kurtz#1&quot;&gt;{{cita web|apelido=Kurtz |nome=Gary |título=An Interview with Gary Kurtz |url=http://www.ign.com/articles/2002/11/11/an-interview-with-gary-kurtz?page=1 |páxina-web=IGN |dataacceso=24-05-2020 |data=11-11-2002 |páxina=1}}&lt;/ref&gt; Tras dúas semanas máis de atraso, Ladd díxolle a Lucas que tería que finalizar a rodaxe ó cabo dunha semana máis ou cancelaríalle definitivamente o financiamento, e por conseguinte o proxecto. Desta forma o equipo realizador dividiuse en tres unidades, dirixidas por Lucas, Kurtz e o supervisor Robert Watts como estratexia para cumprir co ultimato de Fox.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt;

Durante a seguinte semana o elenco tratou de animar a Lucas (intentando facelo rir, ou polo menos sorrir), xa que estaba deprimido a maior parte do tempo. A realización da película comezaba a facerse máis esixente, o cal lle ocasionou cadros de [[hipertensión arterial]] e cansazo. A recomendación dos médicos consistiu en reducir os seus niveis de [[estrés]].&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt; No entanto a [[posprodución]] conduciuno a trazos similares, e inclusive maiores, de estrés, ocasionados pola presión dos estudios Fox. A isto engadiuse que o actor [[Mark Hamill]] resultou ferido durante un accidente de tráfico, magoándose no rostro e facendo practicamente nulas as posibilidades de volver a gravar nos días seguintes calquera escena que puidese requirilo.&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt;

===Edición===
[[Ficheiro:Luftkampf im Pazifik Juni 1942.jpg|miniatura|Debido a que a empresa de George Lucas, [[Industrial Light &amp; Magic]], buscaba brindarlle efectos especiais inéditos a ''Star Wars'', o cineasta apoiou o equipo con regularidade ensinándolle no proceso a editar escenas ''[[dogfight]]'' (combates aéreos) de películas bélicas antigas, co que esperaba que mellorasen os seus coñecementos nesa área.&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt;]]
Orixinalmente ''Star Wars'' ía estrearse durante o Nadal de 1976 pero cos atrasos na filmación a data foi movida ó verán de 1977. Sumándose a proximidade do prazo sinalado no ultimato, Lucas atopouse cunha primeira edición «desastrosa» da cinta levada a cabo por John Jympson. Insatisfeito co labor e tras convencer o editor para poder realizar un novo corte final, substituíuno por Paul Hirsch e Richard Chew. Ademais pediulle á súa esposa de entón, [[Marcia Lucas|Marcia]], que lle axudase na edición —nese instante Marcia xa estaba involucrada no filme ''[[New York, New York (filme)|New York, New York]]'' (1977), de [[Martin Scorsese]]—. De acordo con Chew, a edición orixinal tiña unha «paz lamentable», suxerindo que o anterior editor fixera un labor simplista (segundo as súas propias declaracións, algunhas escenas foran unidas mediante «tomas mestras»{{#tag:ref|''Master shot'' (termo orixinal en inglés): é a gravación cinematográfica dunha escena dramática completa dende un ángulo onde se poden apreciar tódolos involucrados no acto. Con certa frecuencia tende a ser de longa duración. |group=&quot;lower-alpha&quot;}} que terminaban por converterse en ''close-ups'').{{#tag:ref|''Close-up'': é unha toma fotográfica onde os fotogramas se centran nunha persoa ou obxecto en particular. |group=&quot;lower-alpha&quot;}} No sucesivo, Hirsh e Chew traballaron simultaneamente con dúas [[Película de cine|películas]] cada un.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;

Namentres, Industrial Light &amp; Magic coordinaba os seus esforzos para brindarlle efectos especiais inéditos á cinta. Ó final a empresa gastou a metade do seu orzamento en catro tomas que Lucas consideraba como inaceptables.&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt; Neses momentos xurdían rumores sobre unha presunta indisciplina de varios empregados de ILM, en consecuencia o cineasta viuse na obriga de intervir con regularidade para asegurarse que se cumprise co calendario previsto.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; Aínda con centos de tomas incompletas, ILM tivo que terminar o seu traballo dentro dun período relativo a seis meses, en lugar dun ano (que era o prazo estipulado nun inicio). Durante as súas intervencións Lucas procurou inspirar os seus empregados mediante a edición de escenas ''[[dogfight]]'' (combates aéreos de [[Caza (avión)|avións caza]]) de películas bélicas antigas para conseguir mellorar o ritmo das escenas.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;

===Efectos de son===
{{cita|Nas miñas primeiras conversacións con George Lucas, el díxome que quería unha [[banda sonora]] orgánica, oposta ás electrónicas e artificiais que figuran como tradicionais no xénero. Así, e coa idea de deseñar un mundo visual que fose oxidado, abolado e sucio, sería necesario crear efectos de son onde houbese rinchares e motores; o que queriamos era incorporar elementos ruidosos nun mundo real. O básico en tódalas películas de ''Star Wars'' foi compoñer sons que resulten cribles para calquera, a partir de cousas que non poidan ser recoñecidas de inmediato.|Ben Burtt, deseñador de efectos de son.&lt;ref name=&quot;designerM&quot;&gt;{{Cita web|url=http://filmsound.org/starwars/ |título=Sound Design of Star Wars |dataacceso=25-05-2019 |páxina-web=Film Sound.com}}&lt;/ref&gt;}}

[[Ficheiro:James Earl Jones 2010 Crop.jpg|miniatura|180px|Nun principio, [[Orson Welles]] prestaría a súa voz a [[Darth Vader]] (interpretado fisicamente por [[David Prowse]]). Convencido de que a súa voz resultaría recoñecible con facilidade, o equipo escolleu o pouco coñecido [[James Earl Jones]].]]
Aínda co caos existente entre a produción e posprodución de ''Star Wars'', o equipo realizador tomou importantes decisións sobre os efectos de son que serían introducidos na cinta. Como resultado, o deseñador de efectos de son [[Ben Burtt]] decidiu crear unha biblioteca de son, á que máis tarde Lucas definiría como «unha [[banda sonora]] orgánica».&lt;ref name=&quot;designerM&quot; /&gt; Mediante a modificación do bruído dun [[Elephantidae|elefante]], Burtt conseguiu crear o ruído dos [[Caza TIE|cazas estelares]];&lt;ref name=&quot;designerM&quot; /&gt; as explosións resultaron da gravación modificada dun cable de aceiro baixo [[tensión eléctrica]] que era sometido a golpes constantes, mentres que os característicos zunidos dos [[Sabre láser|sabres de luz]] xurdiron ó mesturar os ruídos do seu televisor avariado cos emitidos por un vello [[Proxector cinematográfico|proxector]] de [[Película de 35 mm|35 mm]]. Os disparos láser son produto dun martelo que golpea o cable dunha torre de [[antena]] de [[Radio (medio de comunicación)|radio]].&lt;ref name=&quot;designerM&quot; /&gt; Canto ós vehículos, tras mesturar gravacións do [[North American P-51 Mustang|caza monomotor P-51 Mustang]] e o popular interceptor estadounidense [[Lockheed P-38 Lightning]], o deseñador logrou compoñer as vibracións dunha [[Speeder bike|moto jet]]. De maneira similar, para o [[Antigravitación|antigravitacional]] ''landspeeder'' de Luke Skywalker, gravou os estrondos da autoestrada Harbor Freeway nos [[Os Ánxeles|Ánxeles]], [[California]].&lt;ref name=&quot;designerM&quot; /&gt;

Para crear os gruñidos de Chewbacca, Burtt gravou e combinou ruídos provenientes de [[can]]s, [[oso]]s, [[león]]s, [[tigre]]s e [[morsa]]s, a partir dos cales conformou frases e oracións. En colaboración con Lucas, compuxo a voz robótica de [[R2-D2]] tras pasar as súas voces a través dun [[sintetizador]], en combinación con tubos de auga e asubíos.&lt;ref name=&quot;designerM&quot; /&gt; A [[Respiración pulmonar|respiración]] de Darth Vader foi lograda a partir da respiración de Burtt no interior dunha máscara de [[mergullo]] (provista dun tanque de osíxeno) á que lle foi implantada un micrófono.&lt;ref name=&quot;Silicon&quot;&gt;{{Cita web |url=http://www.transmitmedia.com/svr/burtt/index.html |título=Interview with Ben Burtt |dataacceso=25-05-2019 |páxina-web=Silicon Valley Radio |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180811231156/http://www.transmitmedia.com/svr/burtt/index.html |dataarquivo=11-08-2018 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Como dato relevante, Lucas nunca intentou utilizar a voz de [[David Prowse]] (o intérprete fisicamente de Darth Vader foi descartado para prestar a súa voz debido ó seu recoñecible acento da rexión [[suroeste de Inglaterra]]). Nun principio quería que [[Orson Welles]] prestase a súa voz para o personaxe, pero axiña se convenceu de que a voz de Welles sería facilmente identificable, así que optou por escoller o pouco coñecido [[James Earl Jones]].&lt;ref&gt;{{Cita web |publicación=Revista Premiere (Estados Unidos) |título=The Force Wasn't With Them |url=http://www.premiere.com/features/2164/the-force-wasnt-with-them.html |dataacceso=25-05-2019 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20071106045549/http://www.premiere.com/features/2164/the-force-wasnt-with-them.html |dataarquivo=06-11-2007 |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt; De igual xeito tampouco pretendía usar a voz de Anthony Daniels no caso de [[C-3PO]]. Ata trinta [[Actor de voz|actores de voz]] participaron na audición mais finalmente decidiu utilizar a voz de Daniels confundíndoa coa audición do actor [[Stan Freberg]].&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Characters&quot; /&gt;

===A aprobación de Fox===
Cando Lucas lle mostrou unha das primeiras edicións definitivas da película ós seus amigos, entre eles os directores [[Brian De Palma]], [[John Milius]] e [[Steven Spielberg]], as súas reaccións foron negativas. Spielberg, o único da audiencia en expresar a súa aprobación,&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; cría que a falta de entusiasmo dos demais se debía á ausencia de efectos especiais nas principais secuencias. Máis tarde Lucas comentou que eles foran honestos con el, semellando atordados durante a proxección especial da súa longametraxe. En contraste coa maioría, Alan Ladd e 20th Century Fox quedaron fascinados; un dos executivos, Gareth Wigan, díxolle ó director «esta é a mellor película que vin en toda a miña vida», revelando que incluso chorara durante a exhibición. Lucas escoitou isto con sobresalto, concluíndo que resultara gratificante para el, posto que nunca lograra que algún dos executivos do estudio acreditara nel.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; Malia que os atrasos incrementaron o orzamento inicial (de 8 a 11 millóns de dólares), a película continúa sendo a menos custosa da serie.

=== Banda sonora ===
{{cita|Ningunha [[Orquestra|composición orquestral]] tivo maior influencia na historia do cine e nos seus elementos musicais que a orixinal ''Star Wars''. Nun período significativo para as bandas sonoras, onde se comezaba a recorrer a orquestras máis pequenas e ó xénero [[Música pop|pop]], os coleccionistas temían que os días gloriosos de ''[[Ben-Hur (filme de 1959)|Ben-Hur]]'' e de ''[[Lawrence de Arabia (filme)|Lawrence de Arabia]]'' rematasen [...] Pero o uso dun tema musical prominente  e varios ''[[leitmotiv]]'' en 1977 conseguiu ser un regreso indispensable á influencia wagneriana da época dourada de Hollywood. Noutras palabras, a existencia de tantos temas memorables, e a súa relación perfecta cos personaxes e escenarios da película, foi unha especie de concepto revolucionario neses días. Tras cinco tomas tan só no primeiro día das sesións de gravación, Williams e Lucas combinaron tres ''leitmotiv'' para formar as melodías principais que agora lle resultan familiares a calquera. Xunto coa [[fanfarra]] viñeron dúas composicións primarias: unha para a Forza e outra para a Princesa Leia.|Filmtracks.&lt;ref&gt;{{Cita web|páxina-web=Filmtracks |título=Star Wars: A New Hope (John Williams) |url=http://www.filmtracks.com/titles/star_wars.html |dataacceso=30-05-2019}}&lt;/ref&gt;}}
[[Ficheiro:John Williams tux.jpg|180px|miniatura|esquerda|[[John Williams]], quen traballara previamente na banda sonora de ''[[Tiburón (filme)|Tiburón]]'' (1975), pola cal ganou un [[Premios Óscar|premio Óscar]], foi o encargado de compoñer a [[Banda sonora orixinal|banda sonora]] de ''Star Wars'', mediante a introdución de varios ''[[leitmotiv]]'' nos temas principais.]]

Por recomendación do seu amigo [[Steven Spielberg]] Lucas decidiu contratar o compositor [[John Williams]], quen traballara previamente na banda sonora de ''[[Tiburón (filme)|Tiburón]]'', pola cal ganou un [[Premios Óscar|premio Óscar]]. Lucas sentía que a natureza cinematográfica de Star Wars debía representar visualmente mundos completamente novos e descoñecidos, e respecto ó musicado quería lograr que as audiencias se familiarizasen emocionalmente coa mesma. En marzo de 1977 Williams comezou a dirixir a [[London Symphony Orchestra|Orquestra Sinfónica de Londres]], buscando gravar a banda sonora da película en 20 días.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; Tras 8 sesións de gravación nos estudios Anvil de [[Inglaterra]] e baixo a orquestración de Herbert W. Spencer a banda foi lanzada de maneira simultánea á película co título ''Star Wars - Original Soundtrack'' en formato de [[Long Play|longa duración]], que incluía un [[póster]] ilustrado por John Berkey onde se describía a batalla final do asalto á Estrela da Morte. Cabe destacar que Williams optou por non seguir a orde cronolóxica da película, coa finalidade de prover unha variedade musical ó produto final, cun contido de 75 minutos de duración distribuídos en 16 pistas. Máis tarde, [[Polydor Records]] distribuíu a banda sonora en formato de [[disco compacto]]. En [[1993]] 20th Century Fox lanzou unha caixa recompilación de 4 discos coas bandas sonoras da primeira triloxía de ''Star Wars''.

Debido a que quería un son musical maxestoso para ''Star Wars'' a partir de ''[[leitmotiv]]s'' que brindasen distinción ás composicións, Lucas xuntou as súas pezas orquestrais favoritas para conformar a banda sonora do seu filme, malia que despois Williams convenceríao de que un musicado orixinal tiña que ser único e máis unificado. Non obstante, só algunhas pezas finais do compositor foron influenciadas polas melodías favoritas de Lucas. O tema principal foi inspirado na composición de ''[[Kings Row]]'' (1942), creada por [[Erich Wolfgang Korngold]], mentres que a pista ''Dune Sea of Tatooine'' foi trazada a partir da obra musical de [[Alessandro Cicognini]] para ''[[Ladrón de bicicletas]]'' (1948).&lt;ref name=&quot;Origins&quot;&gt;{{Cita web|url= http://www.moongadget.com/origins/index.html |título=How did George Lucas create Star Wars? |dataacceso=30-05-2019 |páxina-web=Star Wars Origins}}&lt;/ref&gt; O [[American Film Institute]] catalogou a banda sonora de ''Star Wars'' como «a mellor de tódolos tempos» na súa lista ''AFI's 100 Years of Film Scores''.

==Argumento==
Durante a [[guerra civil galáctica]] a Alianza Rebelde apropiouse dos planos da poderosa [[estación espacial]] Estrela da Morte cos que agardaban obter vantaxe na guerra. Os planos son transmitidos ó [[Tantive IV]], unha nave diplomática ó servizo da [[Leia Organa|princesa Leia]] do planeta [[Alderaan]]. Non obstante a transmisión é interceptada polo Imperio Galáctico, dando alcance ó Tantive IV cerca da órbita de Tatooine. De forma inmediata as [[Stormtroopers|tropas de asalto imperiais]] toman o control da Tantive IV, con [[Darth Vader]] ó mando da abordaxe. Durante o asalto ó Tantive IV capturan a princesa Leia, quen antes de ser prendida consegue depositar os planos roubados e unha gravación [[Holografía|holográfica]] dentro do [[androide|droide]] astromecánico chamado R2-D2, o cal logra escapar a bordo dunha pequena cápsula de escape con destino ó desértico planeta Tatooine xunto co droide de protocolo e relacións cibernéticas, e amigo seu, chamado C-3PO.

Ó chegar a Tatooine ambos os droides son capturados polos [[Jawa (Star Wars)|Jawas]], unhas criaturas do [[deserto]] que se dedican a comercializar partes de droides e vehículos abandonados nas areas, e son vendidos máis tarde a [[Owen Lars]] e ó seu sobriño Luke Skywalker, un mozo con ganas de coñecer o [[Espazo exterior|espazo]]. Casualmente, cando Luke se encontra limpando a R2-D2, activa sen querer parte da mensaxe holográfica de Leia, o que lle fai sospeitar que os androides pertencen a un tal Obi-Wan Kenobi. Luke non coñece a ninguén con ese nome, mais cre que pode estar relacionado con [[Obi-Wan Kenobi|Ben Kenobi]], un vello ermitán da redonda. Pouco despois, o droide R2-D2 escapa pola noite da granxa dos Lars cara ó deserto na busca de Obi-Wan Kenobi. Cando se decatan da fuxida de R2-D2, Luke e C-3PO acoden na súa procura. Durante a súa travesía logran atopalo pero repentinamente son atacados polos «[[moradores das areas]]», sendo finalmente rescatados por un misterioso home encapuchado que escorrenta os moradores. Cando este se achega, quita a carapucha, só para revelar que é Ben Kenobi. Unha vez a salvo Obi-Wan dille a Luke que el é un cabaleiro Jedi, desvelándolle ademais que coñecera a seu pai, tamén Jedi, con quen loitou na [[Guerras clon|guerra dos clons]] defendendo a [[República Galáctica|República]] e que seu pai morrera nunha batalla. Ó ver a mensaxe holográfica onde a princesa Leia lle pide a súa axuda, Obi-Wan ofrécelle a Luke a posibilidade de acompañalo na súa viaxe a Alderaan para entregarlle o droide R2-D2 á Alianza rebelde, ensinarlle todo sobre a [[A Forza|Forza]] e obséquialle o sabre de luz que fora de seu pai, [[Anakin Skywalker]].

Seguindo o rastro dos droides, as tropas imperiais chegan á granxa de Owen Lars e da súa esposa [[Beru Lars|Beru]], asasinando a quen alí encontran. Ó regresar á súa casa Luke descobre os cadáveres carbonizados de seus tíos e a súa casa destruída. Motivado por vingar a súa morte, e porque xa nada o retén alí, decide aceptar a proposta de Obi-Wan e axudarlle á princesa capturada, acompañalo na súa viaxe ó planeta Alderaan e aprender sobre a Forza.
[[Ficheiro:Galaxymap p1.jpg|miniatura|upright=2|Mapa da galaxia onde se desenvolven os eventos de ''Star Wars''.]]

Sendo perseguidos polas tropas imperiais, Luke e Obi-Wan logran chegar ó [[Base espacial|porto espacial]] da cidade de [[Mos Eisley]] co obxectivo de encontrar un vehículo espacial ou unha nave de carga que os leve a Alderaan. Dentro dunha cantina encóntranse co contrabandista Han Solo e o seu compañeiro Chewbacca, que se ofrecen a levalos a bordo da nave, o [[Falcón Milenario]] —considerada por Han como «a nave máis veloz da galaxia»—.

Por outra parte, Leia é interrogada e torturada por Darth Vader, pois este desexa saber onde se atopa instalada a base rebelde e en consecuencia os planos roubados. Pero a pesar da insistencia de Vader, Leia demostra ter unha forza considerable de control mental e non cede nos interrogatorios, polo que a leva ante o comandante da Estrela da Morte, o [[Grand Moff Tarkin]], quen a ameaza con destruír o seu planeta de orixe, Alderaan, no caso de que non colabore co Imperio Galáctico. Debido a isto Leia finalmente cede e dille a Tarkin que a base rebelde se encontra en [[Dantooine]]. Malia todo Tarkin ordena disparar contra Alderaan, xa que segundo Tarkin, Dantooine se atopa demasiado lonxe como para comprobar as palabras dunha prisioneira pouco fiable e mais para probar a capacidade da arma que porta a Estrela da Morte: un raio de enerxía de plasma que pode destruír planetas enteiros. Proxectado dende a estación espacial prodúcese o disparo e o planeta Alderaan é destruído.

Luke e Obi-Wan escapan do planeta Tatooine na nave de carga de Han Solo xusto cando un grupo de soldados de asalto imperiais trataban de capturalos, grazas á información comprada a mercadores e piratas para dar con eles sobre a presenza de dous droides na cidade. Han Solo sospeita que o Imperio os buscaba e decide aumentar o custo do transporte ós pasaxeiros se queren evadir as naves imperiais. Mentres seguen o seu camiño cara a Alderaan Obi-Wan promételle aumentar a recompensa se os mantén afastados do Imperio e deseguido, mentres lle aprende a Luke o uso do sabre de luz, nota unha alteración na Forza pola destrución do planeta coa arma da Estrela da Morte, sentindo que algo malo acontecera en Alderaan.

Cando Han Solo e os demais chegan ó sistema onde está Alderaan a bordo do Falcón descobren que o planeta desapareceu por completo e o único que encontran son os restos do planeta, asteroides e entullo flotando no espazo exterior e decátanse da presenza da Estrela da Morte nas proximidades, a cal consegue atraer o Falcón ata o seu interior grazas ó seu [[Gravidade|campo de tracción]]. Han Solo trata de librarse do campo de tracción pero Obi-Wan suxire que pense nalgunha outra alternativa. Unha vez que a nave aterra nun hangar de forma controlada na estación espacial os tripulantes ocúltanse nuns compartimentos utilizados para esconder o contrabando. Mentres buscan a maneira de desactivar o campo de tracción descobren que a princesa Leia está encerrada na estación cando o droide R2-D2 se conecta ó terminal da computadora do hangar da estación espacial, polo que Obi-Wan lle promete a Han Solo unha gran fortuna se rescatan a princesa Leia e escapan da estación espacial con ela. Deseguido deciden dividirse en dous grupos; Han Solo e Luke acoden ó rescate de Leia, mentres que Obi-Wan tratará de desactivar o campo de tracción segundo a información obtida polo droide R2-D2 no terminal da computadora. Namentres, un oficial do imperio informa a Tarkin e Darth Vader que un escuadrón imperial foi enviado a investigar a Dantooine para encontrar a base rebelde en dito planeta, pero a información obtida de Leia resultou ser falsa, xa que a base que descubriron en Dantooine estaba abandonada dende había moito tempo. Darth Vader decláralle a Tarkin que Leia non ía traizoar a rebelión a pesar de todo o que lle fixesen, Tarkin anoxado por tal engano ordena a execución de Leia.

Como parte do seu plan, Luke e Han fanse pasar por dous soldados que escoltan un «prisioneiro» (Chewbacca), capturado no Falcón Milenario e que é enviado ó bloque de celas, xusto onde se encontra encerrada a princesa Leia. Tras un enfrontamento coas tropas de asalto, conseguen rescatar a Leia. Mentres que por outro lado Obi-Wan consegue desactivar o campo de tracción, baixando os interruptores de forma manual para non ser descubertos, pero cando trata de chegar ó hangar da nave Obi-Wan atópase con Darth Vader, quen sentira a súa presenza na estación. Obi-Wan decide enfrontarse con el nun duelo con sabres de luz para ganar algo de tempo. Cando se decata de que o outro grupo conseguiu escapar con éxito coa princesa Leia e chegar ó hangar onde se encontra o Falcón Milenario, Obi Wan intensifica o combate para distraer os gardas que se encontran xusto na comporta de entrada do Falcón e permitir así que os seus amigos poidan embarcar e fuxir. Xusto cando Luke e os demais soben no Falcón Obi-Wan sorrí por última vez, ergue o seu sabre de luz e réndese, Darth Vader non desaproveita a ocasión e acaba coa súa vida, porén misteriosamente Obi-Wan desaparece deixando atrás a súa capa e o sabre de luz.

Luke e os seus compañeiros son descubertos e empezan a disparar contra os soldados que se atopan no hangar, no medio do intercambio de disparos Leia consegue atinar no mecanismo das comportas blindadas, polo que Darth Vader non pode interferir e conseguen entrar no Falcón Milenario, tras acender os motores o grupo logra escapar da Estrela da Morte. No perímetro de defensa da Estrela da Morte, en plena fuxida, son inmediatamente atacados por un grupo de [[Caza TIE|cazas espaciais TIE]] do Imperio e tras un combate conseguen zafarse deles e entrar no hiperespazo, onde xa non poden ser interceptados.

Luke séntese triste pola desaparición do seu amigo Obi-Wan, no entanto Leia desconfía de que o Imperio os deixase escapar tan facilmente. En realidade as tropas colocaran un rastreador dentro do Falcón Milenario por orde de Darth Vader, quen tras percibir a Obi-Wan presentía que lograrían escapar. O rastreador permitiríalle seguir a nave e encontrar o sistema estelar onde se ocultaba a base rebelde. A base rebelde en [[Yavin IV]] estaba en perigo. Mentres tanto os técnicos rebeldes analizan os planos roubados e descobren un punto débil no deseño da estación espacial inimiga, un «branco», un punto débil de apenas dous metros de largo, consistente nunha trapela de ventilación que comunica directamente co sistema de reactores da estación especial. Unicamente un disparo certeiro cun torpedo de protóns realizado dende un caza de ataque podería alcanzar a apertura, xa que estaba blindado con escudos contra armas láser. Sabendo isto, Luke e un escuadrón da Alianza Rebelde deciden preparar o asalto sobre a Estrela da Morte.

Han Solo rexeita formar parte do contraataque, reclama o rescate da princesa Leia e pretende regresar á súa vida de pirata e ó contrabando de mercadorías e mais pagar as súas débedas. Namentres, a Estrela da Morte entra no sistema de Yavin preparada para destruír a base rebelde, pero para alcanzar o seu obxectivo a estación necesita rodear o planeta, perdendo trinta minutos para conseguilo. Alertados da presenza da Estrela da Morte no sistema, o grupo de naves da Alianza Rebelde decide iniciar o ataque decontado. Ante o inminente ataque Darth Vader ordena enviar as naves TIE para detelos. No medio da batalla, unha a unha, as naves TIE son abatidas polos rebeldes mais a Alianza tamén perde varios dos seus escuadróns conforme se intensifica a batalla.

Ó ver que as naves TIE fracasan en repeler os rebeldes, Darth Vader decide persoalmente formar parte do combate xunto a un grupo de pilotos imperiais. Os pilotos rebeldes logran entrar na zona onde está o branco pero, a pesar dos seus esforzos, ningunha logra acertar no branco por mor dos disparos das torres de defensa e por Darth Vader e mais a súa escolta, que os derruban antes de tempo. Mentres, no interior da estación, Tarkin é informado por un oficial de que existe risco no ataque, suxerindo prepararse para unha eventual evacuación da Estrela da Morte de inmediato, pero Tarkin rexeita abandonar a estación «no momento do seu triunfo» e recálcalle ó seu oficial que subestima as posibilidades da estación. Cando a Alianza Rebelde conta xa con poucos pilotos para o ataque o líder do escuadrón decide entrar en acción xunto con outros pilotos e trata de alcanzar o branco, non obstante non pode conseguilo, sendo derrubado por Darth Vader, ó igual que a escolta que o acompañaba. Ó ser os únicos que quedan e coa Estrela da Morte acercándose cada vez máis ó seu obxectivo, Luke e o seu grupo deciden intentalo, sendo tamén perseguidos por Darth Vader, que consegue abater a un dos pilotos da escolta de Luke e dana severamente a nave de [[Wedge Antilles]], polo que decide deixalo todo en mans de Luke. Darth Vader ordénalle decontado á súa escolta que deixen ir a nave de Wedge e que concentren a súa atención en Luke.

A Estrela da Morte consegue rodear finalmente o planeta e prepárase para disparar o poderoso raio destrutor contra a base rebelde no satélite Yavin IV. Tras escoitar a voz de Obi-Wan, dicíndolle que use a Forza, Luke desconecta o seu ordenador e decide confiar nos seus instintos. Mentres tanto Darth Vader, que intenta detelo, descobre que a Forza é intensa en Luke. Xusto cando Darth Vader o ten na mira e preparado para destruílo, Han Solo aparece sorprendentemente no Falcón Milenario no último momento e salva a Luke de Darth Vader. Os seus escoltas despéxanlle o camiño a Luke para que non teña interferencia algunha e poida disparar sen problemas; Luke cun certeiro disparo logra finalmente alcanzar o branco e destrúe a Estrela da Morte. Por outro lado, Darth Vader xira fóra de control polo espazo, consegue sobrevivir e logra escapar. Nas escenas finais celébrase unha cerimonia na base rebelde do Templo Massassi, onde a princesa Leia concede a Luke e a Han as medallas ó valor pola súa intervención durante a batalla.&lt;ref name=&quot;Star Wars_1&quot;&gt;{{Cita web |url=http://www.blueharvest.net/scoops/anh-script.shtml |título=Star Wars: A New Hope script |dataacceso=05-06-2019 |páxina-web=BlueHarvest.net |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090308124710/http://www.blueharvest.net/scoops/anh-script.shtml |dataarquivo=08-03-2009 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

==Personaxes==
* [[Mark Hamill]] como [[Luke Skywalker]]
:Luke Skywalker é un mozo que vive en Tatooine con seus tíos Beru e Owen Lars, nunha granxa onde axuda en tódalas tarefas mais pretende abandonar o planeta e emprender unha nova vida lonxe de Tatooine. É moi sensible á Forza e representa o [[heroe]] [[arquetipo]].&lt;ref&gt;{{cita libro|título=The Power of Myth |ano=1989 |apelido=Campbell |nome=Joseph |ligazón-autor=Joseph Campbell |apelido2=Moyers |nome2=Bill |isbn=978-0385247740}}&lt;/ref&gt;

:Para seleccionar o elenco da película Lucas quería intérpretes novos que non tivesen moita experiencia no cine. Para escoller os actores protagonistas do filme, nunha ocasión Lucas compartiu unha sesión do ''casting'' co seu amigo Brian De Palma, quen tamén buscaba actores para o seu próximo proxecto, titulado ''[[Carrie (filme)|Carrie]]'' (baseado na [[Carrie (novela)|novela homónima]] de [[Stephen King]]). Mentres facía as audicións para o rol de Luke Skywalker —naquel momento denominado Luke Starkiller—, Mark Hamil concluíu que os seus diálogos eran demasiado estraños (debido ós conceptos relacionados coa galaxia ficticia) e decidiu ler simplemente a súa parte da forma máis sincera posible, finalmente foi o elixido para o papel no canto de [[William Katt]], que en troques foi contratado para a película de Brian De Palma.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Katt&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.filmbug.com/db/282027 |título=William Katt |dataacceso=14-06-2019 |páxina-web=Filmbug}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;casting&quot;&gt;{{Cita web |url=http://www.premiere.com/article.asp?section_id=6&amp;article_id=2164 |título=The Force Wasn't With Them |dataacceso=14-06-2019 |páxina-web=Revista ''Premiere'' (Estados Unidos) |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060508222750/http://www.premiere.com/article.asp?section_id=6&amp;article_id=2164 |dataarquivo=08-05-2006 |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt;

* [[Carrie Fisher]] como a [[Leia Organa|princesa Leia]]
:A princesa Leia, procedente do planeta Alderaan, é integrante do [[Senado Galáctico|Senado Imperial]], emporiso é un dos membros máis destacados da Alianza Rebelde. Consegue facerse cos planos da Estrela da Morte, considerados cruciais para adquirir vantaxe na guerra contra o Imperio polos rebeldes.

:Carrie Fisher presentouse para as audicións de ''A guerra das galaxias'' e mais de ''Carrie'', ó igual que [[Sissy Spacek]], que foi a elixida para interpretar o papel protagonista no filme de Brian De Palma.&lt;ref name=&quot;BlueCasting&quot;&gt;{{Cita web |url=http://www.blueharvest.net/cast/ |título=Alternate Casting |dataacceso=14-06-2019 |páxina-web=BlueHarvest.net |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090511222601/http://www.blueharvest.net/cast/ |dataarquivo=11-05-2009 |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt; De maneira similar, a maioría das actrices novas de [[Hollywood]] acudiron ás audicións para o papel de Leia, incluíndo a [[Terri Nunn]],&lt;ref name=&quot;HNR&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.hollywoodnorthreport.com/documents/starwarsedlund1.php#s2 |título=Star Wars: A Look Back |dataacceso=14-06-2019 |páxina-web=Hollywood North Report}}&lt;/ref&gt; [[Jodie Foster]],&lt;ref name=&quot;BlueCasting&quot; /&gt; e [[Cindy Williams]];&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; finalmente Carrie Fisher foi a actriz elixida baixo a condición de que perdera 4.5 [[Quilogramo|quilos]] (10 ''[[Libra (masa)|pounds]]'') de peso para o personaxe.&lt;ref&gt;{{cita novas|título=Carrie Fisher Told To Lose Weight For 'Star Wars' Role |url=http://www.huffingtonpost.com/2011/11/08/carrie-fisher-star-wars-lose-weight-princess-leia_n_1081688.html |dataacceso=18-06-2014 |data=08-11-2011 |xornal=[[The Huffington Post]]}}&lt;/ref&gt;

* [[David Prowse]] como [[Darth Vader]]
:Darth Vader é un [[Sith|lord Sith]] moi poderoso, leal ó Imperio Galáctico, anda na procura dos planos roubados e busca rematar coa sublevación rebelde. É o principal antagonista da película.

:Lucas nun principio pretendía que [[Orson Welles]] lle prestase a Darth Vader a súa voz, tras descartar a voz do propio David Prowse polo seu característico acento da rexión suroeste de Inglaterra.&lt;ref name=&quot;Lucas&quot; /&gt; Considerando que a voz de Welles resultaría facilmente recoñecible, finalmente elixiu no seu lugar o pouco coñecido [[James Earl Jones]].&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;casting&quot; /&gt;

* [[Harrison Ford]] como [[Han Solo]]
:Un contrabandista con cuantiosas débedas. A súa nave é o Falcón Milenario, considerada por Han Solo a máis veloz da galaxia. Ofrécese a levar a Obi-Wan e mais a Luke a Alderaan a cambio dunha importante suma de diñeiro.

:George Lucas era reticente a contratar a Harrison Ford, pois xa traballara con el en ''American Graffiti''. En cambio, pediulle que lle prestase axuda no ''casting'', xa fora lendo liñas de diálogo cos actores que optaban ó papel ou explicándolles o contexto das escenas que ían interpretar. Pouco despois elixiuno por diante de [[Kurt Russell]], [[Nick Nolte]],&lt;ref name=&quot;casting&quot; /&gt; [[Christopher Walken]], [[Billy Dee Williams]] (quen interpretou a [[Lando Calrissian]] na continuación do filme) e [[Perry King]].&lt;ref name = &quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;BlueCasting&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;AboutCasting&quot;&gt;{{Cita web |url=http://scifi.about.com/od/starwarsfaqs/f/swburtreynolds.htm |título=Is it true about Burt Reynolds and Han Solo? |dataacceso=14-06-2019 |páxina-web=Scifi |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060622213751/http://scifi.about.com/od/starwarsfaqs/f/swburtreynolds.htm |dataarquivo=22-06-2006 |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt;

* [[Peter Cushing]] como o [[Wilhuff Tarkin|Grand Moff Tarkin]]
:Comandante da Estrela da Morte e gobernador rexional de carácter implacable. A súa misión consiste en dar coa base secreta rebelde para destruíla e acabar coa Alianza Rebelde.

:Lucas considerou a Cushing inicialmente para o papel de Obi-Wan Kenobi, mais cría que «as súas delgadas faccións» serían mellor para o papel do Grand Moff Tarkin. Lucas eloxiou a actuación de Cushing e comentou: «é un moi bo actor. Adorado e idolatrado polos mozos e polas persoas que ven determinado tipo de películas. Creo que será recordado con cariño».&lt;ref&gt;{{cita web|apelido=Sietz |nome=Dan |título=‘Peter Cushing: A Life In Film' Is A Genre Geek's Dream |url=http://uproxx.com/gammasquad/2013/04/peter-cushing-a-life-in-film-is-a-genre-geeks-dream/ |páxina-web=Uproxx |dataacceso=26-06-2019 |data=18-04-2013}}&lt;/ref&gt;

*[[Alec Guinness]] como [[Obi-Wan Kenobi]]
:Un vello cabaleiro Jedi, considerado polos colonos de Tatooine un austero ermitán. R2-D2 anda na súa procura para entregarlle unha mensaxe da princesa Leia, que está en apuros e necesita a súa axuda. Desvélalle a Luke a existencia da Forza e ofrécese a iniciar a súa instrución como cabaleiro Jedi.

:Preocupado pola idea de que o estudio puidese desaprobar o proxecto ante a ausencia de actores recoñecidos, Lucas decidiu contratar o veterano [[Alec Guinness]] —ganador do [[Premios Óscar|óscar ó mellor actor]] pola súa interpretación en ''[[A ponte sobre o río Kwai]]'' (1957)— como Obi-Wan Kenobi.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; Alec Guinness foi un dos poucos que consideraba que a película tería éxito.&lt;ref name=&quot;BBCTrivia&quot; /&gt; Antes de que Guinness fose escollido, o actor xaponés [[Toshirō Mifune]] (protagonista de ''A fortaleza escondida'' e ''[[Yojimbo]]'', ambas do director Akira Kurosawa) foi considerado para o papel.&lt;ref name=&quot;casting&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://kotaku.com/5975671/how-star-wars-mightve-had-a-different-darth-vader |título=How Star Wars Might've Had a Different Darth Vader |nome=Brian |apelido=Ashcraft |páxina-web=Kotaku |dataacceso=26-06-2019}}&lt;/ref&gt; De acordo coa filla de Mifune, Mika Kitagawa, seu pai rexeitou a proposta de Lucas para interpretar a Kenobi e Darth Vader porque «lle preocupaba a aparencia da película e como se rebaixaba a imaxe dos samurais», nese momento as películas de ciencia ficción parecían cativas pois os efectos especiais non eran moi avanzados e ademais Mifune sentía moito respecto polos [[samurai]]s.&lt;ref&gt;{{cita novas|apelido=Lee |nome=Benjamin |título=Toshiro Mifune turned down Obi-Wan Kenobi and Darth Vader roles |url=https://www.theguardian.com/film/2015/dec/04/toshiro-mifune-star-wars-turned-down-obi-wan-kenobi-and-darth-vader-roles |xornal=The Guardian |dataacceso=26-06-2019 |data=04-12-2015}}&lt;/ref&gt;

*[[Peter Mayhew]] como [[Chewbacca]]
:É un wookiee, amigo de Han Solo e contrabandista, é o copiloto do Falcón Milenario.

:Peter Mayhew soubo que se estaba facendo un ''casting'' en [[Londres]] para ''A guerra das galaxias'' e decidiu presentarse. O actor de 2.21 [[metro|m]] (7 [[Pé (medida)|pés]] e 3 [[polgada]]s) de altura foi elixido inmediatamente para interpretar a Chewbacca con só poñerse de pé para saudar a Lucas.&lt;ref name=&quot;Mayhew&quot;&gt;{{Cita web|url=http://movies.yahoo.com/movie/contributor/1800050737/bio |título=Peter Mayhew Biography |dataacceso=14-06-2019 |páxina-web=Yahoo! |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100808060227/http://movies.yahoo.com/movie/contributor/1800050737/bio |dataarquivo=08-08-2010}}&lt;/ref&gt; En realidade podía optar tamén a interpretar o rol de Darth Vader, mais ó decantarse polo wookiee, foi David Prowse quen interpretou a Vader.&lt;ref name=&quot;Mayhew&quot;/&gt; Mayhew estudou o comportamento dos animais no zoolóxico para modelar o personaxe de Chewbacca.&lt;ref name=&quot;BBCTrivia&quot; /&gt;

*[[Anthony Daniels]] como [[C-3PO]]
:É un droide de protocolo, domina máis de seis millóns de formas de comunicación. Chega a Tatooine canda R2-D2 tras escapar da Tantive IV a bordo dunha cápsula fuxindo das tropas de asalto imperiais.

:Anthony Daniels acudiu ó ''casting'' e foi elixido como C-3PO, tras ver un debuxo do ilustrador Ralph McQuarrie do personaxe, quedou sorprendido e decidiu optar ó papel.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Daniels&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.starwars.com/bio/anthonydaniels.html |título=Biography: Anthony Daniels |dataacceso=14-06-2019 |páxina-web=Starwars.com |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080623073020/http://www.starwars.com/bio/anthonydaniels.html |dataarquivo=23-06-2008}}&lt;/ref&gt; Inicialmente Lucas non pretendía usar a voz de Anthony Daniels para C-3PO, arredor de trinta actores de voz participaron na audición pero finalmente decidiu utilizar a voz de Daniels confundíndoa coa audición do actor Stan Freberg.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Characters&quot; /&gt;

*[[Kenny Baker]] como [[R2-D2]]
:Droide astromecánico, porta unha mensaxe secreta da princesa Leia dirixida a Obi-Wan Kenobi, cumprir este mandato é o seu único propósito.

:Cando Lucas estaba rodando en Londres realizouse un ''casting'' adicional e Kenny Baker, que estaba involucrado nunha comedia musical, soubo que o equipo de filmación buscaba unha persoa pequena que fose adecuada para interpretar a R2-D2 —Baker medía 1.12 m (3 pés e 8 polgadas) de altura— foi inmediatamente seleccionado por George Lucas. Nun principio foi reticente, dubidando se aparecer nunha película onde non se mostraba o seu rostro e pensando en continuar coa comedia na que andaba metido, mais finalmente aceptou.&lt;ref&gt;{{cita novas|apelido=Williams |nome=Andrew |título=Kenny Baker |url=http://metro.co.uk/2009/10/27/kenny-baker-240855/ |xornal=Metro |dataacceso=26-06-2019 |date=02-10-2009}}&lt;/ref&gt; O característico son de R2-D2 creárono Ben Burtt e Lucas a partir de ruídos de bebé, gravando estas voces escoitadas a través dun [[intercomunicador]] e mesturadas finalmente usando un sintetizador.&lt;ref name=&quot;Lucas&quot; /&gt;

*[[Denis Lawson]] como [[Wedge Antilles]]
:É un dos mellores pilotos da Alianza Rebelde de caza X-Wing, participou na batalla de Yavin, combateu xunto a Luke Skywalker no Escuadrón Vermello.

:O actor escocés Denis Lawson interpretou a Wedge Antilles en ''A guerra das galaxias'', no entanto foi David Ankrum quen lle prestou a súa voz ó personaxe.&lt;ref&gt;{{cita web|título=Star Wars Mysteries: hunting for the fake wedge |url=https://www.starwars.com/news/star-wars-mysteries-hunting-for-the-fake-wedge |páxina-web=Star Wars |dataacceso=26-06-2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|título=David Ankrum |url=http://www.coolwatersproductions.com/Clients/davidankruma.html |páxina-web=Coolwaters productions |dataacceso=26-06-2019}}&lt;/ref&gt; Nos créditos o nome de Lawson está mal escrito e aparece como &quot;Dennis&quot;.&lt;ref&gt;{{cita web|título=Denis Lawson |url=https://www.imdb.com/name/nm0493200/ |páxina-web=IMDb |dataacceso=26-06-2019}}&lt;/ref&gt;

*[[Declan Mulholland]] como [[Jabba o Hutt|Jabba, o Hutt]]
:O xefe do crime máis poderoso de Tatooine, ofreceu unha recompensa polo contrabandista Han Solo.

:Cando filmou a escena entre Han Solo e Jabba en 1976, Lucas contratou o actor norteirlandés Declan Mulholland para representar a Jabba o Hutt, cun disfrace marrón peludo. Lucas pretendía substituír a Mulholland na posprodución por unha criatura mais foi imposible polas limitacións técnicas da época.&lt;ref&gt;Entrevista a George Lucas, ''Star Wars Episode IV: A New Hope'', Special Edition (VHS, 20th Century Fox, 1997).&lt;/ref&gt; En definitiva, Lucas decidiu deixar a escena fóra da montaxe final da película.&lt;ref&gt;Comentarios de George Lucas, ''Star Wars Episode IV: A New Hope'', Special Edition, dir. George Lucas, (DVD, 20th Century Fox, 2004).&lt;/ref&gt; Lucas volveu a introducir a escena na edición especial de 1997, restaurando a secuencia e substituíndo a Mulholland por unha [[imaxe xerada por ordenador]] de Jabba o Hutt e o diálogo en huttese —unha lingua ficticia creada por Ben Burtt— no canto de inglés.&lt;ref&gt;Entrevista a Joseph Letteri, ''Star Wars Episode IV: A New Hope'', Special Edition (VHS, 20th Century Fox, 1997).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;''A New Hope'': Special Edition — What has changed?: Jabba the Hutt&quot;, 15-01-1997, en {{cita web |url=http://www.starwars.com/episode-iv/bts/article/f19970115/indexp2.html |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080301000000/http://www.starwars.com/episode-iv/bts/article/f19970115/indexp2.html |dataarquivo=01-03-2008 |título=A New Hope: Special Edition – What has changed? |urlmorta=yes |dataacceso=27-06-2019 }}. {{cita web |url=http://www.starwars.com/episode-iv/bts/article/f19970115/indexp2.html |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080229204948/http://www.starwars.com/episode-iv/bts/article/f19970115/indexp2.html |dataarquivo=29-02-2008 |título=A New Hope: Special Edition – What has changed? |urlmorta=yes |dataacceso=27-06-20192016 }}&lt;/ref&gt; A escena puíuse aínda máis para o lanzamento en DVD no 2004, mellorando a aparencia de Jabba cos avances nas técnicas de imaxe xerada por ordenador.&lt;ref&gt;{{cita web|título=Star Wars: The Changes — Part One |url=http://www.dvdactive.com/editorial/articles/star-wars-the-changes-part-one.html |páxina-web=DVDActic.com |dataacceso=27-06-2019}}&lt;/ref&gt;

:*Mark Austin como [[Boba Fett]]
::Un cazador de recompensas contratado por Jabba, o Hutt.

::Mark Austin, un animador de ILM, interpretou a Boba Fett na escena da edición especial de 1997 onde aparece Jabba o Hutt, no entanto, este personaxe non aparece na escena orixinal de 1977 e foi incorporado ex professo á película.&lt;ref&gt;{{cita web |url=https://www.digitalfox.media/explained/mark-austin-becoming-the-power-of-the-force-boba-fett-figure/ |título=Becoming a Boba Fett actor – Mark Austin |páxina-web=Digital Fox |data=18-09-2015 |dataacceso=18-06-2019 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190925042244/https://www.digitalfox.media/explained/mark-austin-becoming-the-power-of-the-force-boba-fett-figure/ |dataarquivo=25-09-2019 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Austin, que interpretou o rol, non aparece nos títulos de crédito.&lt;ref&gt;{{cita web|título=Mark Austin filmography |url=http://cinema.com/people/030/049/mark-austin/filmography.phtml |páxina-web=Cinema.com |dataacceso=27-06-2019}}&lt;/ref&gt;

&lt;gallery caption=&quot;Actores principais do filme.&quot;&gt;
Mark Hamill (1978).jpg|[[Mark Hamill]] en 1978.
Harrison Ford by Gage Skidmore 2.jpg|[[Harrison Ford]] en 2017.
Carrie Fisher 1978 party - headshot.jpg|[[Carrie Fisher]] en 1978.
David Prowse at Mountain-Con III in 2007 (cropped).png|[[David Prowse]] en 2007. 
Peter cushing the brides of dracula (1).jpg|[[Peter Cushing]] en 1960.
Sir Alec Guinness Allan Warren (2).jpg|[[Alec Guinness]] en 1973.
Kenny Baker at Star Wars Celebration IV (2007).jpg|[[Kenny Baker]] en 2007.
Daniels03 cropped.jpg|[[Anthony Daniels]] en 2005.
&lt;/gallery&gt;

==Alusións literarias e cinematográficas==
[[Ficheiro:Poster - Flash Gordon (Chapter 13, Rocketing to Earth) 01.jpg|miniatura|180px|A idea orixinal de George Lucas era comprar os dereitos dos [[Banda deseñada|cómics]] e da serie de filmes de ''[[Flash Gordon]]'' das [[Década de 1930|décadas de 1930]] e [[Década de 1940|1940]].]]
De acordo con George Lucas, ''Star Wars'' estivo inspirada por diversas obras tales como ''[[Beowulf (poema)|Beowulf]]'' e o [[Ciclo artúrico]] —sobre as que sentou as orixes do mito— así como por varias relixións ([[Relixións abrahámicas|abrahámica]], [[confucianismo]], [[xintoísmo]] e [[taoísmo]]).&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; Orixinalmente, quería partir dos [[Serial (cine)|seriais]] de ''[[Flash Gordon]]'' dos [[Década de 1930|anos 1930]]. Non obstante, recorreu á película ''A fortaleza escondida'' de Akira Kurosawa e ó libro ''The Hero with a Thousand Faces'' de Joseph Campbell, tras non conseguir os dereitos de antedito cómic.&lt;ref name=&quot;FlashG&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Origins&quot; /&gt; Respecto ás semellanzas con estas e outros elementos multimedia, a película mostra trazos en común con ''[[Buck Rogers]]'' e ''Flash Gordon'', os mesmos que poden identificarse co conflito existente entre os rebeldes e as tropas imperiais, os efectos de transición nas escenas e o texto que avanza pola pantalla para explicar os acontecementos ó inicio das películas. Así mesmo, un dos conceptos introducidos en ''Flash Gordon'', a fusión entre a tecnoloxía do futuro e a maxia tradicional, fora desenvolvido por [[H. G. Wells]] —considerado como un dos fundadores da [[ciencia ficción]]— quen cría que a [[revolución industrial]] «destruíra» a idea de que as [[Xénero fantástico|fantasías máxicas]] podían facerse realidade. Desta maneira, concluíu que para conseguir que todo mito poida desenvolverse como tal é necesario que resulte plausible, e Wells decidiu substituír os elementos da [[Revolución Industrial|época industrial]] introducindo [[Viaxe no tempo|máquinas do tempo]] en lugar de [[Alfombra máxica|alfombras máxicas]], [[extraterrestre]]s en vez de [[dragón]]s e científicos no canto de feiticeiros; así, Wells iniciou un novo xénero literario que denominou «fantasía científica».&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.moongadget.com/origins/flash.html |título=Star Wars Origins - Flash Gordon |dataacceso=21-06-2019 |páxina-web=Star Wars Origins}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Wellsss&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.u.arizona.edu/~gmcmilla/oral.html |título=Wells on The Time Machine |dataacceso=21-06-2019 |páxina-web=U.arizona.edu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;THX&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.starwars.com/episode-iv/bts/article/f20040810/index.html |título=Before A New Hope: THX 1138 |dataacceso=21-06-2019 |páxina-web=Starwars.com |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080419055512/http://www.starwars.com/episode-iv/bts/article/f20040810/index.html |dataarquivo=19-04-2008 }}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Arrakis.jpg|miniatura|esquerda|200px|''A guerra das galaxias'' fai alusión á obra de [[Frank Herbert]] ''[[Dune (novela)|Dune]]''; á descrición do planeta Tatooine pódese asimilar á de [[Arrakis]], un planeta conformado case por completo por un [[deserto]] de [[duna]]s.&lt;ref name=&quot;Dunedune&quot; /&gt; De acordo coa novela, Arrakis é o único lugar coñecido onde se produce unha droga-especia de [[lonxevidade]] denominada [[melange]], mentres que o planeta Kessel, en ''A guerra das galaxias'', é característico polas súas reservas de especias.]]
Igualmente, ''A fortaleza escondida'' foi outra das súas principais inspiracións, algo que resulta perceptible nalgunhas expresións singulares; por exemplo, os dous campesiños tunantes do filme de Kurosawa equipáranse coas formas robóticas de C-3PO e R2-D2, mentres que a xerarquía da familia xaponesa en ''A fortaleza escondida'' é semellante estruturalmente ás forzas imperiais de ''Star Wars''. Non obstante, non só esta película influíu en ''A guerra das galaxias'', pois ''[[Yojimbo]]'' (1961), do mesmo director, serviu tamén de inspiración. As principais comparacións radican en que varios homes ameazan o heroe (fanfurriñando entre si sobre como son buscados polas autoridades), nas escenas finais (un brazo [[Amputación|amputado]] por unha espada) e o ofrecemento ó [[rōnin]] Sanjurō (interpretado por Toshirō Mifune) de «vinte e cinco [[ryō]]s cando complete a misión»,{{#tag:ref|Un {{nihongo|'''ryō'''|両}} era unha unidade monetaria de ouro utilizada no [[Xapón]] durante a [[era Meiji]]. O seu valor equivalería a 4&amp;nbsp;000 moedas de [[cobre]]. Tempo despois, foi substituído por un novo sistema baseado no {{nihongo|[[ien]]|円}}.|group=&quot;lower-alpha&quot;}} unha promesa moi parecida á que recibe Han Solo de «dous mil agora, e quince mil máis cando cheguemos a Alderaan». A afección de Lucas polas películas de Kurosawa puido influír na súa decisión de visitar o Xapón nos [[Década de 1970|anos 1970]], provocando á súa vez que algúns pensasen que o termo «jedi» proviña de «jidaigeki» (drama xaponés, que usualmente se refire a películas de samurais).&lt;ref name = &quot;THX&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.moongadget.com/origins/kurosawa.html |título=Star Wars Origins - Akira Kurosawa |dataacceso=21-06-2019 |páxina-web=Star Wars Origins |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20151103145347/http://www.moongadget.com/origins/kurosawa.html |dataarquivo=03-11-2015 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Outra alusión literaria está relacionada coa obra ''[[Dune (novela)|Dune]]'' (ganadora do [[premio Nébula]] na categoría «Mellor novela de ciencia ficción») de [[Frank Herbert]], e a descrición do [[Arrakis|planeta Arrakis]], que estaría relacionado co planeta Tatooine. De acordo coa novela, Arrakis é o único lugar coñecido onde se produce unha droga-especia de lonxevidade denominada [[melange]], mentres que Han Solo é un contrabandista de especias que foi visto nas minas de Kessel, características polas súas reservas de especias. Debido a que o concepto orixinal de ''Star Wars'' trataba sobre o transporte da especia, a natureza do material non era moi detallada. Nunha das súas conversas, Luke coméntalle a Obi-Wan que intúe que seu pai fora un navegante a bordo dun cargador de especias. Outras similitudes entrambas as creacións inclúen a princesa Leia e a [[princesa Alia]], a Forza e «a Voz» (habilidade usada pola irmandade [[Bene Gesserit]]), e a granxa «de humidade» do tío Owen e a tía Beru (a cal se asemella ó resío de bágoas usadas polo pobo [[fremen]] como «fonte pequena pero fiable de agua»).&lt;ref name=&quot;Dunedune&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.moongadget.com/origins/dune.html |título=Star Wars Origins - Frank Herbert's Dune |dataacceso=24-06-2009 |páxina-web=Star Wars Origins}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url= http://www.dahoudek.com/pages/starwarsdune.htm |título=Star Wars is Dune |dataacceso=24-06-2009 |autor=D. A. Houdek}}&lt;/ref&gt; Máis tarde, Herbert diría que «[[David Lynch]], director da [[Dune (filme de 1984)|adaptación cinematográfica da súa novela homónima]], tivera que pasar por varias complicacións debido a que ''Star Wars'' utilizou moitos conceptos da súa obra literaria». Tanto Herbert como Lynch encontraron ata «16 puntos de similitude», calculando que as probabilidades de que non fose coincidencia eran moi elevadas.&lt;ref&gt;{{cita libro|nome=Frank |apelido=Herbert |ligazón-autor=Frank Herbert |ano=1985 |título=Eye |url=https://archive.org/details/eye00herb |editorial=Byron Preiss Publications |páxina=[https://archive.org/details/eye00herb/page/13 13]}}&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Wizard of oz movie poster.jpg|miniatura|170px|O filme ''[[The Wizard of Oz (filme de 1939)|The Wizard of Oz]]'' (1939) serviría igualmente de inspiración para algunhas escenas de ''Star Wars'', as cales poden considerarse como referencias á clásica adaptación de [[Victor Fleming]].&lt;ref name=&quot;Ozz&quot; /&gt;]]
{{Imaxe múltiple
 | posición_táboa = left
 | dirección = vertical
 | ancho = 220
 | foto1 = Avro Lancaster flying-2 1985mod.jpg
 | foto2 = De Havilland Mosquito Prototype.jpg
 | texto2 = Filmes bélicos como ''[[The Dam Busters]]'' (1954) e ''[[633 Squadron]]'' (1956), que usaban avións como o [[Avro Lancaster]] ''(arriba)'' e o [[De Havilland Mosquito|Mosquito]] ''(abaixo)'', respectivamente, serviron de inspiración para as secuencias de combate.
}}

A escena do asalto á Estrela da Morte foi concibida despois de que Lucas analizara ''[[The Dam Busters]]'' (1954), de [[Michael Anderson]], especificamente a secuencia onde o [[Avro Lancaster|bombardeiro Lancaster]] da [[Royal Air Force|Forza Aérea Británica]] voa sobre uns [[pantano]]s para logo dirixir un par de [[Bomba de rebote|bombas de rebote]] que tiñan como obxectivo as [[Encoro|presas]], como parte dun plan que tiña como finalidade paralizar a [[industria pesada]] da [[rexión do Ruhr]]. Incluso algúns diálogos repítense durante o clímax de ''A guerra das galaxias'' —Gilbert Taylor fora responsable dos efectos especiais de ''The Dam Busters''—.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.moongadget.com/origins/other.html |título=Star Wars Origins – Other inspirations |dataacceso=24-0-20192009 |páxina-web=Star Wars Origins}}&lt;/ref&gt; Outra inspiración para a mesma escena sería o clímax da película ''[[633 Squadron]]'' (1956), de [[Walter Grauman]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.musicweb-international.com/film/2005/Sum05/633sqdrn.html |título=Summer 2005 Film Music CD Reviews |dataacceso=24-06-2019 |páxina-web=Film, Music on the Web}}&lt;/ref&gt; na que [[de Havilland Mosquito|Mosquitos]] da Forza Aérea Británica atacan unha [[central hidroeléctrica]] alemá mediante unha estratexia que consistía en deixar caer bombas especiais nun punto específico, mentres sobrevoan a baixa altura no medio dun [[fiorde]], protexéndose de bombardeos procedentes de [[Canón antiaéreo|canóns antiaéreos]] e de disparos producidos por soldados alemáns. Ó final, vídeos de ambas as cintas foron incluídos na versión ''dogfight'' que Lucas usaría a modo de proba para editar as secuencias dos combates aéreos.&lt;ref name=&quot;AF1977&quot; /&gt;

Algunhas outras identidades de ''A guerra das galaxias'' susténtanse en referencias de inferencia a outras películas clásicas do xénero, tales como ''[[2001: Unha odisea do espazo]]'' (1968) de [[Stanley Kubrick]] —a escena na que unha nave espacial cobre a parte superior da pantalla, alude á secuencia inicial da astronave interplanetaria Discovery 1. Dita cinta influiría de moitas formas distintas na aparencia de ''Star Wars''. Entre estas semellanzas encóntranse o uso de cápsulas [[Actividade extravehicular|EVA]], corredores hexagonais e gráficos primitivos. Mención similar no referente ó porto de acoplamento da Estrela da Morte, que alude a un idéntico que se atopa na estación espacial orbitaria de ''2001: Unha odisea do espazo''.&lt;ref&gt;{{Cita web|páxina-web=Star Wars Origins |título=Star Wars Origins - 2001 A Space Odyssey |url=http://www.moongadget.com/origins/2001.html |dataacceso=24-06-2019}}&lt;/ref&gt; Existen tamén certas coincidencias con ''[[The Wizard of Oz (filme de 1939)|The Wizard of Oz]]'' (1939) de [[Victor Fleming]]. Por exemplo, os jawas son moi parecidos ós munchkin —ananos nativos de [[Munchkinland]] nos [[Lista de libros de OZ|libros de Oz]] redactados por [[L. Frank Baum]]. Ademais, os personaxes principais disfrázanse como soldados das tropas inimigas, mentres que a secuencia onde Obi-Wan morre, deixando caer unicamente a súa túnica baleira no sitio, é practicamente igual a aquela onde a malvada bruxa do leste se derrete en ''Oz''.&lt;ref name=&quot;Ozz&quot;&gt;{{Cita web|páxina-web=Star Wars Origins |título=Star Wars Origins - The Wizard of Oz |url=http://www.moongadget.com/origins/oz.html |dataacceso=24-06-2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita informe|nome=Elisa Kay |apelido=Sparks |título=Female Hero in Wizard of Oz Compared to Male Hero in Star Wars}}&lt;/ref&gt; Noutros ámbitos, e malia ser de cor dourada e presentar características masculinas, o androide C-3PO está inspirado no robot Maria de ''[[Metropolis]]'' (1927), dirixida por [[Fritz Lang]]. Os zunidos emitidos no filme nacerían a partir dos ruídos metálicos de Hickory, un dos protagonistas de ''The Wizard of Oz''.&lt;ref&gt;{{Cita web|páxina-web=Star Wars Origins |título=Star Wars Origins - The Droids |url=http://www.moongadget.com/origins/droids.html |dataacceso=24-06-2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|páxina-web=Starwars.com |título=Star Wars Databank: C-3PO |url=http://www.starwars.com/databank/droid/c3po/?id=bts |dataacceso=24-06-2019}}&lt;/ref&gt;

==Promoción==
[[Ficheiro:Star wars 1977 us.svg|miniatura|esquerda|Logotipo ideado por Dan Perri para ''Star Wars'']]
Mentres a película estaba en produción encargóuselle un [[logotipo]] a [[Dan Perri]], un deseñador de títulos que traballara nos títulos de películas como ''[[O exorcista (filme)|O exorcista]]'' (1973) e ''[[Taxi Driver]]'' (1976). Perri ideou un logotipo de STAR WARS en escorzo que consistía en letras maiúsculas cheas de estrelas e nesgadas cara a un punto de fuga. O deseño deste logotipo concibiuse orixinalmente para seguir a mesma perspectiva que o texto que avanza na secuencia de apertura da película. Ó final, o logotipo de Perri non se usou para a secuencia que dá inicio á película, no entanto utilizouse amplamente na publicidade impresa previa ó lanzamento do filme e nas marquesiñas publicitarias dos cines.&lt;ref name=Taylor11&gt;[[#Bibliografía|Taylor (2015)]], Capítulo 11&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |título=Star Wars (1977) |url=http://www.artofthetitle.com/title/star-wars/ |páxina-web=Art of the Title |dataacceso=16-07-2019 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160402074725/http://www.artofthetitle.com/title/star-wars/ |dataarquivo=02-04-2016 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Star Wars original logo by Suzy Rice.png|miniatura|Logotipo orixinal de Suzy Rice para ''Star Wars'']]
O logotipo introducido finalmente na película orixinouse a partir dun folleto para promover o filme distribuído por Fox e destinado ós propietarios de cines en 1976. Este folleto foi deseñado por [[Suzy Rice]], unha directora de arte da axencia publicitaria Seiniger Advertising dos [[Os Ánxeles|Ánxeles]]. Nunha visita a ILM en Van Nuys, Lucas mandoulle crear a Rice un logotipo que intimidase o espectador e pediulle que o estilo do logotipo resultase «[[Fascismo|moi fascista]]». A resposta de Rice á súa petición foi utilizar para o deseño do logotipo un tipo de imprenta Helvética grosa modificada e co contorno perfilado. Tras recibir algunhas suxestións de Lucas, Rice decidiu entrelazar o ''S'' e o ''T'' de ''STAR'' e mailo ''R'' e o ''S'' de ''WARS''. Lucas aprobou o cartel no medio da rodaxe das escenas da cantina de Mos Eisley. Gary Kurtz quedou impresionado co logotipo de Rice e escolleuno en lugar do deseño de Perri para a secuencia de apertura da película, despois de modificar a letra ''W'', estreitando as puntas na parte inferior do deseño orixinal de Rice. Creouse, en conclusión,  o deseño definitivo; un dos logotipos máis recoñecibles no mundo do cine, emporiso, a contribución de Rice non aparece nos créditos da película.&lt;ref name=Taylor11 /&gt;

Para o lanzamento nos Estados Unidos en 1977, 20th Century Fox encargou un [[Cartel|póster]] de promoción á axencia de publicidade Smolen, Smith and Connolly. Recorreron ó [[Traballador independente|artista independente]] [[Tom Jung]], a quen se lle pediu que representase «o ben sobre o mal». O seu póster, coñecido como ''Estilo ‘A’'', mostraba a Luke Skywalker de pé nunha pose heroica, brandindo un sabre de luz brillante sobre a súa cabeza, coa princesa Leia debaixo del, e unha grande imaxe fantasmal do casco de Darth Vader que se achega detrás deles. Algúns executivos de Fox consideraron que este cartel era «demasiado escuro» e encargáronlle ós imáns Hildebrandt, dous coñecidos artistas do xénero de fantasía, que traballasen nun novo cartel para o lanzamento no Reino Unido. Cando a película se estreou nos cines británicos, o cartel ''Estilo ‘B’'' dos irmáns Hildebrandt usouse como reclamo nas estadas publicitarias. Fox e Lucasfilm decidiron posteriormente que querían promover a película cunha nova representación menos estilizada e máis realista dos personaxes principais. O produtor Gary Kurtz acudiu ó artista Tom Chantrell, quen xa era coñecido polo seu prolífico traballo para as películas de terror da Hammer, e encargoulle unha nova versión do póster. Dous meses despois o cartel dos irmáns Hildebrandt foi substituído polo cartel ''Estilo ‘C’'' de Chantrell nos cines do Reino Unido.&lt;ref&gt;{{cita libro|apelido1=Sansweet |nome1=Stephen J. |apelido2=Vilmur |nome2=Peter |título=The Star Wars poster book |data=2005 |editorial=Chronicle Books |lugar=San Francisco|isbn=9780811848831}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;photosecrets&quot;&gt;{{cita web |título=Evolution of the Star Wars Poster |url=https://www.photosecrets.com/evolution-of-the-star-wars-poster.html |páxina-web=PhotoSecrets.com |dataacceso=16-07-2019 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20170728144712/https://www.photosecrets.com/evolution-of-the-star-wars-poster.html |dataarquivo=28-07-2017 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|apelido1=Dass |nome1=William |título=The History of Star Wars Posters |url=https://filmschoolrejects.com/star-wars-the-posters-14ad09654325/ |páxina-web=Film School Rejects |dataacceso=16-07-2019 |data=14-12-2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|título=A short history of the first British Star Wars posters |url=http://www.sci-fimovieposters.co.uk/british-star-wars-posters.htm |páxina-web=www.sci-fimovieposters.co.uk |dataacceso=16-07-2019}}&lt;/ref&gt;

[[Charles Lippincott]] foi o director de [[mercadotecnia]] de Star Wars e como 20th Century Fox brindou pouco apoio para a comercialización, alén das licenzas de camisetas e pósters, Lippincott viuse na obriga a buscar apoios por outro lado. Conseguiu acordos con [[Marvel Comics]] para unha adaptación en banda deseñada e con [[Del Rey Books]] para adaptala a unha novela. Como fanático da ciencia ficción, utilizou os seus contactos para promover a película na [[Convención Internacional de Banda Deseñada de San Diego|Comic-Con de San Diego]] e noutros ámbitos relacionados cos adeptos da ciencia ficción.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Kurtz#1&quot; /&gt; Figuras de ''A guerra das galaxias'' estiveron dispoñibles durante varios meses despois do debut da película, tras aceptar [[Kenner Products]] a proposta de licenza presentada polo Charles Lippincott.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=West |nome=Jay |título=''Star Wars'' flashback: Christmas '77 left fans with empty feeling |url=http://herocomplex.latimes.com/movies/star-wars-flashback-christmas-77-left-fans-with-empty-feeling/ |xornal=Los Angeles Times |data=10-01-2012 |dataacceso=30-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140526123434/http://herocomplex.latimes.com/movies/star-wars-flashback-christmas-77-left-fans-with-empty-feeling/ |dataarquivo=26-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

==Lanzamento==
Malia que inicialmente só se lanzou nunha serie reducida de cines, ''A guerra das galaxias'' foi un éxito sen precedentes para 20th Century Fox, que axiña se converteu nun éxito de recadación e se estendeu máis amplamente o seu lanzamento. Finalmente produciríanse moitos outros lanzamentos en anos posteriores, tanto en vídeo como nos cines.

===Estrea===
 {{Imaxe múltiple
 | posición_táboa = right
 | dirección = vertical
 | ancho = 180
 | foto1 = Grauman's Chinese Theatre, by Carol Highsmith fixed &amp; straightened.jpg | texto1 = [[20th Century Fox]] solicitou dúas semanas para a proxección de ''Star Wars'' no [[Mann's Chinese Theatre]] ó considerar que o filme non acadaría gran repercusión.
 | foto2 = Star Wars Grauman's Chinese Theatre.jpg | texto2 = Nunha cerimonia celebrada durante a segunda estrea de ''Star Wars'' no Mann's Chinese Theatre o 3 de agosto de 1977, nun acontecemento sen precedentes ó que asistiron miles de persoas, [[C-3PO]], [[R2-D2]] e [[Darth Vader]] plasmaron as súas pegadas na beirarrúa fronte antedito teatro.
}}
20th Century Fox, cautelosa ante a posibilidade de que outras películas do verán como ''[[Smokey and the Bandit]]'' (1977) vencesen a ''Star Wars'', trasladou a data de estrea ó [[25 de maio]], o mércores anterior ó [[Días dos Caídos (Estados Unidos)|Día dos Caídos]]. Non obstante, a escasa publicidade que tivo a película provocou que menos de 40 salas de cine aceptasen proxectala, en resposta, 20th Century Fox esixiu que para exhibir ''[[The Other Side of Midnight (filme)|The Other Side of Midnight]]'' (1977), película baseada na [[The Other Side of Midnight|novela homónima]] de [[Sidney Sheldon]], as salas de cine deberían reservar tamén ''A guerra das galaxias''.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot;/&gt;

''A guerra das galaxias'' estreouse o mércores 25 de maio de 1977 en menos de 32 cines, e en oito máis o xoves e o venres. Kurtz aseverou no 2002: «resultaría ridículo hoxe». O filme rompeu decontado os récords de recadación, converténdose de feito nun dos primeiros ''[[blockbuster]]s'' e Fox ampliou axiña os plans para o seu lanzamento noutras salas de cine.&lt;ref name=&quot;Kurtz#1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;coate20040921&quot;&gt;{{cita web|apelido=Coate |nome=Michael |título=May 25, 1977: A Day Long Remembered |páxina-web=The Screening Room |data=21-09-2004 |url=http://www.fromscripttodvd.com/star_wars_a_day_long_remembered.htm |dataacceso=19-07-2019}}&lt;/ref&gt; O propio Lucas non puido predicir o éxito de ''Star Wars''. Despois de visitar o estudio de rodaxe da película de Steven Spielberg, ''[[Close Encounters of the Third Kind]]'' (1977), Lucas estaba seguro de que a película de Spielberg superaría a Star Wars en recadación. Spielberg non estaba de acordo e cría que ''A guerra das galaxias'' acadaría maior éxito. Lucas propuxo un intercambio do 2,5% das ganancias de ambas películas; Spielberg aceptou o trato e aínda recibe o 2.5% das ganancias de ''Star Wars''.&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.businessinsider.com/george-lucas-star-wars-bet-made-steven-spielberg-millions-2014-3?op=1 |título=How Steven Spielberg Made Millions Off 'Star Wars' After A 1977 Bet With George Lucas |páxina-web=Business Insider |dataacceso=19-07-2019 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180131235102/http://www.businessinsider.com/george-lucas-star-wars-bet-made-steven-spielberg-millions-2014-3 |dataarquivo=31-01-2018}}&lt;/ref&gt;

Fox inicialmente tiña dúbidas sobre se ''A guerra das galaxias'' obtería un éxito destacado. Pensábase que ''The Other Side of Midnight'' sería o grande éxito do verán para o estudio, mentres que a película de Lucas tiña a consideración de secundaría para os propietarios das salas de cine nos Estados Unidos. Cando Fox solicitou o [[Mann's Chinese Theatre]], o estudio estimou que a película só necesitaba dúas semanas.&lt;ref name=&quot;THRcover&quot;&gt;{{cita novas|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/star-wars-flashback-no-theater-846864 |título='Star Wars' Flashback: When No Theater Wanted to Show the Movie in 1977 |nome=Pamela |apelido=McClintock |xornal=[[The Hollywood Reporter]] |data=09-12-2015 |dataacceso=19-07-2019}}&lt;/ref&gt; Ante o temor de que o filme fracasase Lucas tiña previsto pasar unha estancia en Hawai coa súa dona Marcia. Despreocupándose de que o filme se estreaba ese día,&lt;ref name=&quot;Biskind&quot;&gt;{{cita libro|apelido=Biskind |nome=Peter |ano=1998 |título=Easy Riders, Raging Bulls: How the Sex-Drugs-and-Rock 'N' Roll Generation Saved Hollywood |url=https://archive.org/details/easyridersraging00bisk |lugar=New York |editorial=Simon &amp; Schuster |páxinas=[https://archive.org/details/easyridersraging00bisk/page/336 336]–337, 343 |isbn=0-684-80996-6}}.&lt;/ref&gt; pasou case todo o mércores nun estudio de son nos Ánxeles. Cando Lucas foi xantar con Marcia encontráronse cunha longa ringleira de persoas ó longo das beirarrúas que conducían ó Mann's Chinese Theatre, agardando para ver ''A guerra das galaxias''.&lt;ref name=&quot;Heritage&quot; /&gt; Mais aínda era escéptico sobre o éxito do filme, incluso atendendo ós informes optimistas de Ladd e do estudio. Mentres estivo en Hawai, non foi ata que escoitou os comentarios de Walter Cronkite no ''CBS Evening News'' sobre a enorme multitude de xente que ateigaba os cines cando Lucas se decatou de que se fixera moi rico; [[Francis Ford Coppola]], que necesitaba cartos para terminar ''[[Apocalypse Now]]'' (1979), envioulle un telegrama ó hotel onde se aloxaba Lucas solicitando financiamento.&lt;ref name=&quot;Biskind&quot; /&gt; Os actores do elenco convertéronse deseguida en personaxes familiares;&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot;/&gt; incluso os membros do equipo técnico, como os decoradores do filme, querían autógrafos.&lt;ref name=&quot;Biskind&quot; /&gt;

A película foi un grande éxito para 20th Century Fox e foi responsable do fortalecemento da compañía. Tres semanas despois da estrea o prezo das [[Acción (finanzas)|accións]] do estudio ascenderon a un nivel récord. Antes de 1977 as maiores ganancias anuais de 20th Century Fox foran 37 millóns USD, namentres que en 1977 a compañía rompeu ese récord declarando unha ganancia de 79 millóns USD.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot;/&gt; Malia que a neutralidade da película respecto a outras culturas axudou a conseguir éxito internacional, Ladd mostrouse preocupado durante a estrea no [[Xapón]]; trala proxección o público ficou en silencio, o que lle fixo temer a Ladd que o filme non gustara. Os seus contactos aseguráronlle a Ladd que esta era unha reacción positiva, pois no Xapón o silencio era o mellor xeito de honrar unha película. Os grandes ingresos de recadación confirmaron a súa popularidade.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot;/&gt;

Pasadas dúas semanas, ''[[Sorcerer (filme)|Sorcerer]]'' (1977) do director [[William Friedkin]], substituíu a ''Star Wars'' no Mann's Chinese Theatre debido ós acordos contractuais; o teatro pasou a película nun lugar de menos prestixio, mais previamente renovou o contrato.&lt;ref name=&quot;THRcover&quot; /&gt; Tralo fracaso de ''Sorcerer'', efectuouse a segunda estrea de ''Star Wars'' no Mann's Chinese Theatre o 3 de agosto de 1977, acontecemento sen precedentes ó que asistiron miles de persoas, cerimonia na que C-3PO, R2-D2 e Darth Vader plasmaron as súas pegadas na beirarrúa fronte ó teatro.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;coate20040921&quot; /&gt; Nese momento ''A guerra das galaxias'' proxectábase en 1&amp;nbsp;096 salas de cine nos Estados Unidos.&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://boxofficemojo.com/movies/?page=weekly&amp;id=starwars4.htm |título=''Star Wars'' (1977) – Weekly Box Office Results |páxina-web=[[Box Office Mojo]] |dataacceso=19-07-2019}}&lt;/ref&gt; Aproximadamente 60 cines mantiveron a proxección do filme ininterrompidamente durante máis dun ano;&lt;ref&gt;{{cita web|apelido=Zoldessy |nome=Michael |url=http://cinematreasures.org/blog/2012/5/25/celebrating-the-original-star-wars-on-its-35th-anniversary |título=Celebrating the Original STAR WARS on its 35th Anniversary |data=25-05-2012 |dataacceso=19-07-2019 |páxina-web=CinemaTreasures.org}}&lt;/ref&gt; en 1978 Lucasfilm distribuíu carteis nestes cines o 25 de maio para conmemorar os eventos do primeiro aniversario da estrea do filme.&lt;ref name=&quot;BirthdayPoster&quot;&gt;{{cita web|título=MoviePosterCollectors Authentication Star Wars Birthday Cake/First Anniversary One Sheet Movie Poster |url=http://www.moviepostercollectors.guide/MPC_Authentication_Star_Wars_Birthday_Cake.html |páxina-web=MoviePosterCollectors |dataacceso=19-07-2019}}&lt;/ref&gt; ''A guerra das galaxias'' estreouse no Reino Unido o 27 de decembro de 1977. As noticias sobre a popularidade do filme nos Estados Unidos propiciaron longas ringleiras á entrada das salas de cine que ofrecían a película por primeira vez en Londres; proxectouse en 12 grandes cidades en xaneiro de 1978 e mais noutros cines de Londres en febreiro.&lt;ref&gt;{{cita web|apelido1=Newbold |nome1=Mark |título=Star Wars in the UK: 1977, the First Star Wars Christmas|url=http://www.starwars.com/news/star-wars-in-ihe-uk-1977-the-first-star-wars-christmas |páxina-web=StarWars.com |dataacceso=19-07-2019}}&lt;/ref&gt;

===Reestrea===
''A guerra das galaxias'' foi reestreada en 1978, 1979, 1981 e 1982.&lt;ref&gt;{{cita web |título=''Star Wars Ep. IV: A New Hope'' – Box Office Data, DVD and Blu-ray Sales, Movie News, Cast and Crew Information |url=https://the-numbers.com/movie/Star-Wars#tab=summary |páxina-web=The Numbers |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140517182918/http://www.the-numbers.com/movie/Star-Wars#tab=summary |dataarquivo=17-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; A película editouse de novo dixitalmente con algunhas escenas modificadas en 1997 para a estrea da «Edición especial». Dende o seu lanzamento orixinal, a película tamén foi dobrada e subtitulada en numerosos idiomas. En 2010 Lucas anunciou que as seis películas de A guerra das galaxias lanzadas anteriormente serían  escaneadas e convertidas a 3D para un lanzamento cinematográfico, pero unicamente se completou a versión en 3D das tres películas que constitúen a precuela antes de que a serie cinematográfica fora vendida a [[The Walt Disney Company|Disney]] en 2012.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |url=https://hollywoodreporter.com/news/star-wars-saga-set-3d-28485 |title='Star Wars' saga set for 3D release starting 2012 |apelido=Fernandez |nome=Jay |apelido2=Masters |nome2=Kim |revista=The Hollywood Reporter |data=28-09-2010 |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171203125712/https://www.hollywoodreporter.com/news/star-wars-saga-set-3d-28485 |dataarquivo=03-12-2017 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

====Edición especial====
{{Véxase tamén|Cambios efectuados nos relanzamentos de A Guerra das galaxias}}
Despois de que ILM utilizara os efectos xerados por ordenador para a película ''[[Parque Xurásico]]'' ([[1993]]) de Steven Spielberg, Lucas decidiu que a tecnoloxía dixital acadara a súa «visión orixinal» para A guerra das galaxias.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; Para o vixésimo aniversario da película en 1997, ''A guerra das galaxias'' remasterizouse dixitalmente con algunhas escenas modificadas e volveuse a estrear nos cines, xunto con ''O imperio contraataca'' e o ''Retorno do Jedi'', baixo a campaña titulada Star Wars Trilogy: Special Edition. Esta versión da película dura 124 minutos.
[[Ficheiro:Han shot first.jpg|miniatura|upright|Camiseta coa inscrición «Han shot first» («Han disparou primeiro») que se comercializou por mor dunha modificación na edición especial de ''A New Hope'', estreada en 1997.&lt;ref name=&quot;Disparo&quot; /&gt;]]

A edición especial contén tomas e escenas que non se puideron conseguir no lanzamento orixinal debido a limitacións financeiras, tecnolóxicas e de tempo; unha desas escenas representa o encontro entre Han Solo e Jabba o Hutt.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt; O proceso de creación dos novos efectos visuais para ''A guerra das galaxias'' apareceu na película documental, ''Special Effects: Anything Can Happen'', dirixida polo deseñador de efectos de son de ''A guerra das galaxias'' Ben Burtt.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |apelido=Kwinn |nome=Ann |título=Special Effects: Anything Can Happen |url=http://www.boxoffice.com/reviews/2008-08-special-effects?q=John+Lithgow |revista=Boxoffice |dataacceso=20-05-2020 |data=04-07-1996 |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140521032352/http://www.boxoffice.com/reviews/2008-08-special-effects?q=John+Lithgow |dataarquivo=21-05-2014 |apelidos= }}&lt;/ref&gt; Aínda que a maior parte dos cambios son de natureza menor ou estéticos, moitos seguidores e críticos consideran que Lucas degradou a película coas adicións.&lt;ref&gt;{{cita web |páxina-web=DVDActive.com |título=Star Wars: The Changes |url=http://www.dvdactive.com/editorial/articles/star-wars-the-changes-part-one.html |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20101223003329/http://www.dvdactive.com/editorial/articles/star-wars-the-changes-part-one.html |dataarquivo=23-12-2010 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Sagers |nome=Aaron |url=https://www.mcall.com/news/mc-xpm-2006-02-15-3653760-story.html |título=An unbelievable day in the life of Jack Bauer |xornal=[[The Morning Call]] |data=15-02-2006 |dataacceso=01-06-2022 |urlarquivo=https://archive.today/20220601102929/https://www.mcall.com/news/mc-xpm-2006-02-15-3653760-story.html |dataarquivo=01-06-2022 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Miller |nome=Daniel |url=http://www.abc.net.au/news/2015-12-14/restoring-star-wars/6994818 |título=Restoring Star Wars |páxina-web=ABC News |dataacceso=20-05-2020 |data=13-12-2015 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20170124070713/http://www.abc.net.au/news/2015-12-14/restoring-star-wars/6994818 |dataarquivo=24-01-2017 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |nome=Rose |apelido=Eveleth |url=https://www.theatlantic.com/technology/archive/2014/08/the-star-wars-george-lucas-doesnt-want-you-to-see/379184/ |título=The Star Wars George Lucas Doesn't Want You To See |data=27-08-2014 |revista=The Atlantic |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140828030602/http://www.theatlantic.com/technology/archive/2014/08/the-star-wars-george-lucas-doesnt-want-you-to-see/379184/ |dataarquivo=28-08-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Un cambio particularmente polémico no que un cazador de recompensas chamado Greedo dispara primeiro cando se encontra con Han Solo inspirou camisetas coa frase «[[Han shot first]]» («Han disparou primeiro»).&lt;ref&gt;{{cita web |páxina-web=StarWars.com |editorial=Lucasfilm |título=Exclusive T-shirts to Commemorate DVD Release |url=http://www.starwars.com/collecting/shop/shopnews/news20060503.html |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060902034847/http://starwars.com/collecting/shop/shopnews/news20060503.html |dataarquivo=02-09-2006 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |url=https://collider.com/star-wars-blu-ray-changes-2/112594/ |título=More Changes to STAR WARS Include Blinking Ewoks and Different Cut of Greedo Shooting First |dataacceso=20-05-2020 |data=01-09-2011 |revista=Collider |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110925081226/http://collider.com/star-wars-blu-ray-changes-2/112594 |dataarquivo=25-09-2011 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Disparo&quot;&gt;{{cita web |url=http://www.hanshootsfirst.org/ |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120316025904/http://www.hanshootsfirst.org/ |dataarquivo=16-03-2012 |título=Han Shoots First |dataacceso=20-05-2020 }}&lt;/ref&gt;

''A guerra das galaxias'' necesitou unha extensa recuperación do filme e a restauración de toda a película antes de poder efectuar as modificacións da edición especial de Lucas. Descubriuse que ademais dos negativos comunmente utilizados nas películas, Lucas tamén utilizou Color Reversal Internegative (CRI), unha técnica de inversión de imaxes que Kodak abandonou posteriormente. Resultou que o CRI se deterioraba máis rápido que os negativos, malia que en teoría era de mellor calidade, ó xerarse por duplicado (unha interpositiva e mais unha internegativa) onde se aplicou. En consecuencia todos os negativos compostos tiveron que ser retirados, e os anacos de CRI limpáronse por separado dos negativos convencionais. Unha vez completada a limpeza, a película escaneouse na computadora para efectuar a restauración. En moitos casos, escenas enteiras tiveron que ser reconstruídas restaurando individualmente os seus elementos. A tecnoloxía de composición dixital permitiulle ós restauradores corrixir problemas como o desaliñamento de mates e o «azul derramado».&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/sped/ssws/pg1.htm |título=Saving the Star Wars Saga - A team of determined craftsmen restore luster to the science-fiction classic |páxina=1 |páxina-web=American Society of Cinematographers |data= |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120921225101/http://www.theasc.com/magazine/starwars/articles/sped/ssws/pg1.htm |dataarquivo=21-09-2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

===Vídeo e outros formatos===
Nos Estados Unidos, [[Francia]], [[República Federal Alemá|Alemaña Occidental]], Italia e o Xapón cachos da película foron lanzados en [[Super 8]], incluídas edicións mudas e en español nos Estados Unidos, e en Italia en sete escenas breves.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://theswca.com/index.php?action=disp_category&amp;category_id=409 |título=Video e Filme - Super 8 |páxina-web=Star Wars Collectors Archive |ano=2014 |dataacceso=22-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140818224123/http://theswca.com/index.php?action=disp_category&amp;category_id=409 |dataarquivo=18-08-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; ''A guerra das galaxias'' lanzouse en [[Betamax]],&lt;ref&gt;{{cita libro|title=Star wars |editorial=[[WorldCat]] |oclc=13842348}}&lt;/ref&gt; [[CED]],&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Smith |nome=Doug |url=http://qctimes.com/news/opinion/editorial/columnists/doug-smith/yesterday-s-technology-can-be-a-collectible/article_9e12f11e-7a88-11e0-8008-001cc4c03286.html |título=Yesterday's technology can be a collectible |xornal=Quad-City Times |data=09-05-2011 |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161127152152/http://qctimes.com/news/opinion/editorial/columnists/doug-smith/yesterday-s-technology-can-be-a-collectible/article_9e12f11e-7a88-11e0-8008-001cc4c03286.html |archive-date=27-11-2016 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; [[LaserDisc]],&lt;ref&gt;{{cita libro|título=Star wars. / Episode IV, A new hope |editorial=WorldCat |oclc=8896917}}&lt;/ref&gt; [[Video 2000]] e [[VHS]]&lt;ref&gt;{{cita web |título=Star Wars Trilogy, VHS, CBS/Fox Video, USA 1990 |url=http://www.swonvideo.com/vhs/vvhstrilogyus1988box.htm |páxina-web=SWOnVideo.com |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140715002133/http://www.swonvideo.com/vhs/vvhstrilogyus1988box.htm |dataarquivo=15-07-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |título=Star Wars Trilogy, Widescreen, VHS, 20th Century Fox Video USA, 1992 |url=http://www.swonvideo.com/vhs/vtrilogylbxbox.htm |páxina-web=SWOnVideo.com |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140714173627/http://www.swonvideo.com/vhs/vtrilogylbxbox.htm |dataarquivo=14-07-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; entre as [[Década de 1980|décadas de 1980]] e [[Década de 1990|1990]] por CBS/Fox Video. O último lanzamento da película orixinal (anterior á edición especial) en formato VHS foi en 1995, como parte da campaña &quot;Last Chance to Own the Original&quot; (&quot;A última oportunidade de ter o orixinal&quot;), dispoñible de forma independente ou como parte da triloxía completa.&lt;ref&gt;{{cita web |autor=Jedi1 |título=The Original Star Wars Trilogy – One Last Time |url=http://thestarwarstrilogy.com/starwars/post/2013/04/30/The-Original-Star-Wars-Trilogy-One-Last-Time |website=TheStarWarsTrilogy.com |dataacceso=23-05-2020 |data=04-04-2013 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140714151938/http://thestarwarstrilogy.com/starwars/post/2013/04/30/The-Original-Star-Wars-Trilogy-One-Last-Time |dataarquivo=14-07-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

A película lanzouse por primeira vez en [[DVD]] o 21 de setembro de 2004, nunha caixa con ''O imperio contraataca'', ''O retorno do Jedi'' e un disco extra de material complementario. As películas foron restauradas e remasterizadas dixitalmente, Lucas ademais realizou cambios nos filmes. O DVD presenta unha pista con comentarios de Lucas, Ben Burtt, Dennis Muren e Carrie Fisher. O disco adicional contén o documental ''Empire of Dreams: The Story of the Star Wars Trilogy'', tres longametraxes, avances de filmes, anuncios de televisión, galería de imaxes, un avance exclusivo de ''Episode III: Revenge of the Sith'', unha demostración do [[videoxogo]] para [[Xbox]] de [[LucasArts]] ''[[Star Wars: Battlefront]]'', e un documental sobre o videoxogo do Episodio III.&lt;ref&gt;{{cita web |url=https://ign.com/articles/2004/09/09/star-wars-trilogy |título=Star Wars Trilogy |páxina-web=IGN |data=09-09-2004 |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140430013032/http://www.ign.com/articles/2004/09/09/star-wars-trilogy |dataarquivo=30-04-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; O paquete completo foi reeditado en decembro de 2005 como parte dunha caixa de edición limitada de tres discos, excluíndo o disco extra.&lt;ref&gt;{{cita web |url=https://ign.com/articles/2005/09/29/star-wars-due-again-on-dvd |title=Star Wars Due Again on DVD |páxina-web=IGN |data=28-09-2005 |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20121018160342/http://www.ign.com/articles/2005/09/29/star-wars-due-again-on-dvd |dataarquivo=18-10-2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

A triloxía orixinal foi lanzada por separado en DVD nunha edición limitada de dous discos, do 12 de setembro ó 31 de decembro de 2006, e novamente nunha caixa de lata nunha edición limitada o 4 de novembro de 2008;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.starwars.com/movies/saga/20080826news.html |título=Star Wars Saga Repacked in Trilogy Sets on DVD |data=08-08-2008 |páxina-web=StarWars.com |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20081026032957/http://www.starwars.com/movies/saga/20080826news.html |dataarquivo=26-10-2008 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; incluíronse as versións orixinais das películas en LaserDisc como material extra, aínda que a conversión provocou deficiencias canto á calidade de imaxe.&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Dawe |nome=Ian |título=Anamorphic Star Wars and Other Musings |páxina-web=Mindjack Film |url=http://www.mindjack.com/film/archives/2006_05_01_archive.html |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060613224955/http://www.mindjack.com/film/archives/2006_05_01_archive.html |dataarquivo=13-06-2006 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

As seis películas feitas ata o momento de A guerra das galaxias foron lanzadas por 20th Century Fox Home Entertainment en [[Blu-ray Disc]] o 16 de setembro de 2011 en tres edicións diferentes, con ''A New Hope'' dispoñible nunha caixa da triloxía orixinal&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.starwars.com/themovies/saga/preorder_bluray/index.html |title=Pre-order Star Wars: The Complete Saga on Blu-ray Now! |data=06-01-2011 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110228024727/http://www.starwars.com/themovies/saga/preorder_bluray/index.html |dataarquivo=28-02-2011 |páxina-web=StarWars.com |dataacceso=23-05-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita novas |nome=Joe |apelido=Utichi |data=15-09-2011 |título=Star Wars on Blu-ray: what surprises does LucasFilm have in store? |url=https://www.theguardian.com/film/filmblog/2011/sep/15/star-wars-blu-ray-lucasfilm |xornal=[[The Guardian]] |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140508151643/http://www.theguardian.com/film/filmblog/2011/sep/15/star-wars-blu-ray-lucasfilm |dataarquivo=08-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; e coas seis películas de A guerra das galaxias feitas ata o momento en Star Wars: The Complete Saga, que inclúe nove discos e máis de 40 horas de contido adicional.&lt;ref&gt;{{cita web |título=Bring the Complete Collection Home: Star Wars: The Complete Saga on Blu-Ray |url=http://www.starwars.com/movies/saga/bluraymay4/index.html |website=StarWars.com |dataacceso=23-05-2020 |data=04-05-2011 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110507103835/http://www.starwars.com/movies/saga/bluraymay4/index.html |dataarquivo=07-05-2011 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; As versións orixinais das películas non se incluíron na caixa. Fixéronse novas modificacións nas películas.&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Phillips |nome=Casey |título=Star Wars fans react with mixed feelings to changes in new Blu-ray release |url=http://www.timesfreepress.com/news/2011/sep/16/star-wars-fans-react-with-mixed-feelings/ |xornal=Chattanooga Times Free Press |dataacceso=23-05-2020 |data=16-09-2011 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140521032253/http://www.timesfreepress.com/news/2011/sep/16/star-wars-fans-react-with-mixed-feelings/ |dataarquivo=21-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

O 7 de abril de 2015, Walt Disney Studios, 20th Century Fox e Lucasfilm anunciaron conxuntamente os lanzamentos dixitais das seis películas de A guerra das galaxias. Fox lanzou ''A New Hope'' para descarga dixital o 10 de abril de 2015, Walt Disney Studios Home Entertainment lanzou as outras cinco películas.&lt;ref&gt;{{cita web |título=The Walt Disney Company FY 2013 SEC Form 10-K Filing |url=http://thewaltdisneycompany.com/sites/default/files/reports/fy13-form-10k.pdf |páxina-web=The Walt Disney Company |dataacceso=23-05-2020 |páxina=13 |data=20-11-2013 |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150311190755/http://thewaltdisneycompany.com/sites/default/files/reports/fy13-form-10k.pdf |dataarquivo=11-03-2015 |cita=Antes da adquisición da compañía, Lucasfilm produciu seis películas de A guerra das galaxias (Episodios do I ó VI). Lucasfilm mantivo os dereitos dos bens de consumo relacionados con tódalas películas e os dereitos relativos á televisión e os formatos de distribución electrónica para tódalas películas, coa excepción dos dereitos do Episodio IV, que son propiedade dun terceiro estudio. Todas as películas son distribuídas por un terceiro estudio nos mercados relacionados co cine e o vídeo. Os dereitos de distribución de vídeo para estas películas retornaron a Lucasfilm en maio de 2020 coa excepción do Episodio IV, para o que devandito terceiro conserva estes dereitos de distribución a perpetuidade. }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Vlessing |nome=Etan |título='Star Wars' Movie Franchise Headed to Digital HD |url=https://hollywoodreporter.com/heat-vision/star-wars-movie-franchise-headed-786673 |dataacceso=23-05-2020 |xornal=[[The Hollywood Reporter]] |data=06-04-2015 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150410030917/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/star-wars-movie-franchise-headed-786673 |dataarquivo=10-04-2015 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Walt Disney Studios Home Entertainment reeditou a película en Blu-ray, DVD e descarga dixital o 22 de setembro de 2019.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://comicbook.com/starwars/2019/08/09/star-wars-saga-bluray-rereleases-artwork-covers/#10 |título=Newest Star Wars Saga Blu-rays Get Matching Artwork |apelido=Bonomolo |nome=Cameron |data=08-08-2019 |páxina-web=Comicbook.com |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190926042851/https://comicbook.com/starwars/2019/08/09/star-wars-saga-bluray-rereleases-artwork-covers/#10 |dataarquivo=26-09-2019 |dataacceso=23-05-2020 }}&lt;/ref&gt; Ademais, as seis películas estaban dispoñibles en [[resolución 4K]] HDR e Dolby Atmos en [[streaming]] en [[Disney+]] tralo lanzamento do servizo o 12 de novembro de 2019.&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Whitbrook |nome=James |título=The Mandalorian Will Premiere on Disney+ November 12 |url=https://io9.gizmodo.com/the-mandalorian-will-be-available-on-disney-from-day-o-1833985687/amp |páxina-web=io9 |dataacceso=23-05-2020 |data=11-04-2019 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190412063838/https://io9.gizmodo.com/the-mandalorian-will-be-available-on-disney-from-day-o-1833985687/amp |dataarquivo=12-04-2019 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Esta versión da película foi lanzada por Disney nunha caixa 4K Ultra HD Blu-ray o 31 de marzo de 2020.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.filmstories.co.uk/news/star-wars-skywalker-saga-27-disc-ultra-hd-4k-blu-ray-set-now-up-for-preorder/ |title=Star Wars: Skywalker Saga 27-disc Ultra HD 4K Blu-ray set now up for preorder |data=07-01-2020 |páxina-web=Film Stories |dataacceso=23-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20200113153302/https://www.filmstories.co.uk/news/star-wars-skywalker-saga-27-disc-ultra-hd-4k-blu-ray-set-now-up-for-preorder/ |dataarquivo=13-01-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

==Recepción==
===Recadación===
''A guerra das galaxias'' continúa sendo unha das películas de máis éxito de recadación de tódolos tempos. O filme estreouse un mércores en 32 salas que se ampliou a 43 o venres; recadou 2&amp;nbsp;556&amp;nbsp;418 USD os primeiros 6 días, na fin de semana do Día dos Caídos&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|revista=[[Variety]] |título=Star Wars' B.O. Hits Wow $2.5 Mil |data=01-07-1977 |páxina=1}}&lt;/ref&gt; (10,8 millóns de USD de 2019). Foi aumentando o número de pantallas gradualmente, acumulando 7 millóns USD en poucas semanas trala súa estrea (29,5 millóns USD de 2019).&lt;ref name=&quot;caixa&quot;&gt;{{cita web |título=Star Wars (1977) |url=https://boxofficemojo.com/movies/?id=starwars4.htm |publisher=[[Box Office Mojo]] |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120312144337/http://boxofficemojo.com/movies/?id=starwars4.htm |dataarquivo=12-03-2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Superou a ''Tiburón'' (1975) como a película con máis éxito de recadación en América do Norte apenas seis meses despois da súa estrea,&lt;ref&gt;{{cita novas|xornal=The Modesto Bee |título='Star Wars' the new box office champ |data=01-12-1972}}&lt;/ref&gt; ingresando máis de 220 millóns USD (928 millóns USD de 2019) durante este período.&lt;ref&gt;{{cita novas|xornal=The StarPhoenix |título=Grease lead summer films as top box-office draw |url=https://news.google.com/newspapers?id=jZVjAAAAIBAJ&amp;sjid=YnoNAAAAIBAJ&amp;pg=1179,1672206 |data=07-09-1978 |páxina=10}}&lt;/ref&gt; ''A guerra das galaxias'' fixo a súa estrea internacional contra finais do ano 1978, engadindo o récord mundial ó seu récord nacional de recadación,&lt;ref&gt;{{cita novas|xornal=The StarPhoenix |título=Scariness of Jaws 2 unknown quantity |data=26-05-1978 |url=https://news.google.com/newspapers?id=TpZjAAAAIBAJ&amp;sjid=dnoNAAAAIBAJ&amp;pg=5679,3145694 |páxina=21]}}&lt;/ref&gt; ganando 410 millóns USD en total (1,7 billóns{{#tag:ref|Un [[Billón (número)|billón]] equivale a un millón de millóns, ou 10&lt;sup&gt;12&lt;/sup&gt;.|group=&quot;lower-alpha&quot;}} USD de 2018).&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Harmetz |nome=Aljean |xornal=The New York Times |título=The Saga Beyond 'Star Wars' |data=18-05-1980 |url=https://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0617FE345D17728DDDA10994DD405B8084F1D3 |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130520094753/http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0617FE345D17728DDDA10994DD405B8084F1D3 |dataarquivo=20-05-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Dende 21 de xullo de 1978, cando aínda se exhibía en 38 salas de cine nos Estados Unidos, a película foi ampliando o número de salas ata acadar 1&amp;nbsp;744, establecendo un novo récord nos Estados Unidos de 10&amp;nbsp;202&amp;nbsp;726 USD recadados nunha fin de semana.&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelido=Murphy |nome=A.D. |revista=Variety |título='Star Wars' Proves There's Plenty of Life in Deluxers |data=21-07-1978 |páxina=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|revista=Variety |título='Wars' Domestic Weekend B.O. Hits $10.2 Mil For New Record |data=26-07-1978}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |páxina-web=Box Office Mojo |title=Weekend Records Through the Years |url=https://boxofficemojo.com/alltime/weekends/pastrecords.htm |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180307172557/http://www.boxofficemojo.com/alltime/weekends/pastrecords.htm |dataarquivo=07-03-2018 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Inicialmente recadou 221&amp;nbsp;280&amp;nbsp;994 USD e, trala súa expansión, sumou 43&amp;nbsp;774&amp;nbsp;911 USD adicionais para elevar os ingresos brutos a 265&amp;nbsp;055&amp;nbsp;905 USD.

As reestreas de 1979 (22&amp;nbsp;455&amp;nbsp;262 USD), 1981 (17&amp;nbsp;247&amp;nbsp;363 USD) e 1982 (17&amp;nbsp;981&amp;nbsp;612) elevaron os ingresos brutos acumulados nos Estados Unidos e Canadá a 323 millóns USD&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|revista=Variety |título='Star Wars' B.O. History |data=17-05-1999 |páxina=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita novas |título='Star Wars' takes box office lead over 'E.T.' |data=15-02-1997 |xornal=Lubbock Avalanche-Journal |url=http://lubbockonline.com/news/021597/starwars.htm |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120717101316/http://lubbockonline.com/news/021597/starwars.htm |dataarquivo=17-07-2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; e ampliaron as súas ganancias globais a 530 millóns USD.&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Wuntch |nome=Philip |xornal=The Dallas Morning News |título=Return of E.T. |data=19-07-1985 |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=DM&amp;p_text_direct-0=0ED3CD81CFEA1C2E&amp;p_field_direct-0=document_id |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130517022355/http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=DM&amp;p_text_direct-0=0ED3CD81CFEA1C2E&amp;p_field_direct-0=document_id |dataarquivo=17-05-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; A película seguiu sendo o filme de máis recadación de tódolos tempos ata que ''E.T. the Extra-Terrestrial'' (1982) superou ese récord.&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Dirks |nome=Tim |título=Top Films of All-Time: Part 1&amp;nbsp;– Box-Office Blockbusters |páxina-web=Filmsite.org |url=http://www.filmsite.org/greatfilmssummary.html |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20131014123530/http://www.filmsite.org/greatfilmssummary.html |dataarquivo=14-10-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Trala estrea da edición especial en 1997,&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Dirks |nome=Tim |title=Greatest Movie Series Franchises of All Time: The Star Wars Trilogy&amp;nbsp;– Part IV |páxinaweb=Filmsite.org |url=http://www.filmsite.org/series-starwars4.html |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20131003231735/http://www.filmsite.org/series-starwars4.html |dataarquivo=03-10-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; ''A guerra das galaxias'' recuperou brevemente o récord de América do Norte antes de perdelo de novo o ano seguinte con ''[[Titanic (filme de 1997)|Titanic]]'' (1997).&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Lasalle |nome=Mick |título=''Titanic'' Makes Movie History&amp;nbsp;– It's now the biggest moneymaker ever |data=16-03-1998 |xornal=[[San Francisco Chronicle]] |url=http://www.sfgate.com/entertainment/article/Titanic-Makes-Movie-History-It-s-now-the-3011693.php |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130618100509/http://www.sfgate.com/entertainment/article/Titanic-Makes-Movie-History-It-s-now-the-3011693.php |dataarquivo=18-06-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; En total, a película ganou 775&amp;nbsp;398&amp;nbsp;007 USD en todo o mundo (2&amp;nbsp;500 millóns USD de 2011), incluíndo 460&amp;nbsp;998&amp;nbsp;007 USD só en América do Norte.&lt;ref name=&quot;caixa&quot; /&gt; Segundo o [[Guinness World  Records]], a película é a terceira con máis recadación cando se axusta á [[inflación]];&lt;ref&gt;{{cita libro|editor=Glenday, Craig |título-translit=ru:Гиннесс. Мировые рекорды 2012 |título-trad=Guinness World Records 2012 |ano=2011 |editorial=Astrel |lugar=[[Moscova]] |isbn=978-5-271-36423-5 |páxina=211 |idioma=ruso}}&lt;/ref&gt; no ámbito de América do Norte, ocupa o segundo lugar na lista detrás de ''[[Foise co vento]]'' (1939), axustada á inflación.&lt;ref&gt;{{cita web |páxina-web=Box Office Mojo |título=All Time Box Office: Domestic Grosses&amp;nbsp;– Adjusted for Ticket Price Inflation |url=https://boxofficemojo.com/alltime/adjusted.htm |dataacceso=21-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090504000735/http://www.boxofficemojo.com/alltime/adjusted.htm |dataarquivo=04-05-2009 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

===Crítica===
O filme recibiu, en xeral, críticas positivas trala súa estrea. [[Roger Ebert]] do ''[[Chicago Sun-Times]]'', na súa crítica de 1977, declarou: «a miña imaxinación esqueceu que realmente estaba presente nunha sala de cine [...] os eventos da película parecen reais e eu semello ser parte deles», cualificou ''A guerra das galaxias'' como «un conto de fadas» que «aproveita as fantasías ''[[Pulps|pulp]]'' ocultas nos nosos recordos e, ó facelo de xeito tan brillante, reactiva as vellas emocións, medos e sensacións», os personaxes parecéronlle «moi fortes e sinxelos, e teñen unha morea de pequenas debilidades, e grandes e vas esperanzas, coas que nos podemos sentir identificados».&lt;ref&gt;{{cita novas |xornal=Chicago Sun-Times |apelido=Ebert |nome=Roger |ligazón-autor=Roger Ebert |data=1977&lt;!--a data non é &quot;1 de xaneiro de 1977&quot; porque a película estreouse en maio--&gt; |título=''Star Wars'' |url=https://rogerebert.com/reviews/star-wars-1977 |dataacceso=25-06-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130430064749/http://www.rogerebert.com/reviews/star-wars-1977 |dataarquivo=30-04-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; A.D. Murphy de ''[[Variety]]'' describiu ''A guerra das galaxias'' como «un filme magnífico. George Lucas procurou crear a maior aventura de fantasía posible a partir dos seriais e as antigas épicas de acción da súa infancia, e tivo un éxito brillante» e engadiu: «o excelente equilibrio entre a tecnoloxía e o drama humano é un dos moitos logros: un identifícase cos personaxes e acepta, ó igual que eles, o intrigante mundo intergaláctico no que habitan».&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |apelido=Murphy |nome=A.D. |url=https://variety.com/1977/film/reviews/star-wars-3-1200424073/ |título=Star Wars |revista=Variety |data=24-05-1977 |dataacceso=25-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130801112049/http://variety.com/1977/film/reviews/star-wars-3-1200424073/ |dataarquivo=01-08-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Vincent Canby de ''[[The New York Times]]'' dixo que a película «entreterá a moita xente» e que fora «a película máis elaborada, máis cara e máis fermosa endexamais realizada».&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Canby |nome=Vincent |data=26-05-1977 |título=''Star Wars'' – A Trip to a Far Galaxy That's Fun and Funny... |xornal=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/library/film/052677wars.html |dataacceso=25-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060424081519/http://www.nytimes.com/library/film/052677wars.html |dataarquivo=24-04-2006 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Gary Arnold de ''[[The Washington Post]]'' definiu ''Star Wars'' como unha «aventura fantástica de ciencia ficción» e «malia que ''Star Wars'' foi influenciada por Kubrick —moitos do equipo téninco traballaron con el ou estiveron directamente influenciados por el— o ton e o tempo son completamente diferentes a ''2001: Unha odisea do espazo'' [...]. O filme de Lucas é alegre no canto de portentoso [...] non acouga, mentres Kubrick vai paseniño [...]. O xeneroso estilo de ciencia ficción de Lucas é alegremente entretido».&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Arnold |nome=Gary |título='Star Wars': A Spectacular Intergalactic Joyride |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/04/06/AR2005040601186.html |xornal=The Washington Post |dataacceso=25-04-2020 |data=25-05-1977 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141222053030/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/04/06/AR2005040601186.html |dataarquivo=22-12-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Non obstante, o filme non estivo exento de críticas negativas. [[Pauline Kael]] da revista ''[[The New Yorker]]'' criticou ''A guerra das galaxias'' afirmando que «non hai respiro na imaxe, non hai lirismo» e que non tiña «control emocional», e comentou; «nun xesto cara á [[igualdade de xénero]], a animadora de instituto / princesa en apuros fala coma un macholo duro e atrevido».&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |apelido=Kael |nome=Pauline |ligazón-autor=Pauline Kael |revista=The New Yorker |data=26-09-1977 |título=Contrasts |url=https://www.newyorker.com/archive/content/articles/050523fr_archive02 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20061217122529/http://www.newyorker.com/archive/content/articles/050523fr_archive02 |dataarquivo=17-12-2006 |dataacceso=25-04-2020 |urlmorta=yes |apelidos= }}&lt;/ref&gt; Stanley Kauffmann de ''[[The New Republic]]'' opinou que «''Star Wars'' é unha película rancia, corrente e para homes que estrañan a adolescencia», o traballo «parece menos enxeñoso que en ''TX 1138''».&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |apelido=Kauffmann |nome=Stanley |url=https://newrepublic.com/article/125424/innocences-star-wars-iv-a-new-hope-review-stanley-kauffmann |título=Innocences |revista=[[The New Republic]] |data=18-06-1977 |dataacceso=26-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20151222181328/https://newrepublic.com/article/125424/innocences-star-wars-iv-a-new-hope-review-stanley-kauffmann |dataarquivo=22-12-2015 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; John Simon da revista ''[[New York (revista)|New York]]'' escribiu; «''Star Wars'' espida das súas imaxes a miúdo sorprendentes e a súa xerga científica elevada, ofrece unha historia, personaxes e diálogo dunha banalidade insoportable».&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |apelido=Simon |nome=John |título=Looking Back at New York's Critical 1977 Review of Star Wars |url=https://www.vulture.com/2015/12/nymag-original-star-wars-review-1977.html# |revista=[[New York (revista)|New York]] |data=20-06-1977 |dataacceso=26-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20151217215621/http://www.vulture.com/2015/12/nymag-original-star-wars-review-1977.html |dataarquivo=17-12-2015 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Cando ''A guerra das galaxias'' se estreou no Reino Unido, Derek Malcolm de ''[[The Guardian]]'' afirmou; «non mellora o traballo anterior de Lucas, excepto en termos de recadación. Non é a mellor película do ano, non é a mellor ciencia ficción que se levou á pantalla [...]. Pero, por outra banda, é unha diversión enorme e emocionante para quen estea disposto a acomodarse na súa butaca e deixar que todo se apodere del».&lt;ref&gt;{{cita novas |url=https://www.theguardian.com/film/1977/dec/27/derekmalcolmscenturyoffilm |title=Lucas in the sky with diamonds |xornal=[[The Guardian]] |data=27-12-1977 |dataacceso=26-05-2020 |apelido=Malcolm |nome=Derek |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141222053246/http://www.theguardian.com/film/1977/dec/27/derekmalcolmscenturyoffilm |dataarquivo=22-12-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; O correspondente de ''[[The Daily Telegraph]]'', Adrian Berry, dixo que ''Star Wars'' «é a mellor película deste tipo dende ''2001'' [: ''A Space Odyssey''] e, en certos aspectos, é unha das máis emocionantes xamais realizadas», describiu a trama como «non pretensiosa e agradablemente desprovista de calquera 'mensaxe'».&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Berry |nome=Adrian |título=Star Wars: the Telegraph's original 1977 review |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/star-wars/10430039/Star-Wars-the-Telegraphs-original-1977-review.html |xornal=The Daily Telegraph |dataacceso=26-05-2020 |data=16-12-1977 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140608235200/http://www.telegraph.co.uk/culture/star-wars/10430039/Star-Wars-the-Telegraphs-original-1977-review.html |dataarquivo=08-06-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

===Premios e candidaturas===
A película obtivo numerosos premios trala súa estrea nas pantallas. ''A guerra das galaxias'' ganou seis [[premios Óscar]] na súa [[50ª edición dos Óscar|50ª edición]] dentro das categorías de «[[Óscar ó mellor deseño de produción|mellor dirección artística]]», «[[Óscar ó mellor deseño de vestiario|mellor vestiario]]», «[[Óscar á mellor montaxe|mellor montaxe]]», «[[Óscar á mellor banda sonora|mellor banda sonora]]», «[[Óscar ó mellor son|mellor son]]», «[[Óscar ós mellores efectos visuais|mellores efectos visuais]]» e logrou un Óscar especial pola edición dos efectos de son de Ben Burtt. Foi candidata a «[[Óscar ó mellor filme|mellor filme]]», que conseguiu ''Annie Hall'' (1977) de Woody Allen, aspirou a «[[Óscar ó mellor guión orixinal|mellor guión orixinal]]» polo escrito de George Lucas, quen optou tamén a «[[Óscar ó mellor director|mellor director]]» —non obstante ambos fóronlle concedidos a Woody Allen—, e finalmente optou ó «[[Óscar ó mellor actor secundario|mellor actor secundario]]» pola interpretación de Alec Guinness, que conseguiu no seu lugar [[Jason Robards]] por ''[[Julia (filme de 1977)|Julia]]'' (1977).&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.oscars.org/oscars/ceremonies/1978 |título=The 50th Academy Awards (1978) Nominees and Winners |dataacceso=26-05-2020 |páxina-web=[[Academia das Artes e das Ciencias Cinematográficas]] |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150402004056/http://www.oscars.org/oscars/ceremonies/1978 |dataarquivo=02-04-2015 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Un Academy Scientific and Technical Award foille concedido, entre outros, a John Dykstra polo seu desempeño.&lt;ref&gt;{{cita web |url=https://www.imdb.com/name/nm0004375/awards |title=John Dykstra |páxina-web=IMDb |dataacceso=27-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20170414202022/http://www.imdb.com/name/nm0004375/awards |dataarquivo=14-04-2017 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Nos [[premios Globo de Ouro]], a película foi candidata a «[[Globo de Ouro ó mellor filme dramático|mellor filme dramático]]», «[[Globo de Ouro ó mellor director|mellor director]]», «mellor actor secundario» (Alec Guinness) e ganou o premio á «mellor banda sonora».&lt;ref&gt;{{cita web |título=35th Golden Globes Awards (1978) – Movies from 1977 |url=https://www.filmaffinity.com/es/awards.php?award_id=goldenglobes&amp;year=1978 |páxina-web=[[FilmAffinity]] |dataacceso=27-05-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20200503021421/https://www.filmaffinity.com/es/awards.php?award_id=goldenglobes&amp;year=1978 |dataarquivo=03-05-2020 |idioma=castelán |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Na 32ª edición dos [[BAFTA|premios BAFTA]], foi candidata  a «mellor filme», «mellor montaxe», «mellor vestiario», «mellor deseño artístico», «mellor son» e «mellor banda sonora»; venceu nas dúas últimas categorías.&lt;ref&gt;{{cita web |título=Film in 1979 |url=http://awards.bafta.org/award/1979/film |páxina-web=[[BAFTA|British Academy of Film and Television Arts]] |dataacceso=27-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140429183314/http://awards.bafta.org/award/1979/film |dataarquivo=29-04-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; A película conseguiu o [[premio Hugo]] á «[[Premio Hugo á mellor presentación dramática|mellor presentación dramática]]»&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.thehugoawards.org/hugo-history/1978-hugo-awards/ |título=1978 Hugo Awards |páxina-web=World Science Fiction Society |dataacceso=27-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110507164638/http://www.thehugoawards.org/hugo-history/1978-hugo-awards/ |dataarquivo=07-05-2011 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; e a banda sonora de John Williams obtivo o [[Premios Grammy|premio Grammy]] á «mellor banda sonora de cine ou televisión».&lt;ref&gt;{{cita web |título=Past Winners Search |url=http://www.grammy.com/nominees/search?artist=&amp;title=&amp;year=1977&amp;genre=All |páxina-web=[[Premio Grammy|Grammy Awards]] |dataacceso=28-05-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141222041310/http://www.grammy.com/nominees/search?artist=&amp;title=&amp;year=1977&amp;genre=All |dataarquivo=22-12-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

O filme obtivo doce candidaturas nos [[premios Saturn]], ganando oito: «mellor filme de ciencia ficción», «mellor director», «mellor guión», «mellor actor secundario», «mellor música», «mellor vestiario», «mellor maquillaxe» e «mellores efectos especiais».&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://award.mtime.com/24/1978/ |páxina-web=Mtime.com |title=第5届美国电影电视土星奖The 5th Saturn Awards(1978) |data=24-02-2016 |dataacceso=27-05-2020 |data-arquivo=24-12-2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151224171542/http://award.mtime.com/24/1978/ |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable centre&quot; style=&quot;margin:auto; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; text-align:center&quot;
|+Lista de premios e candidaturas :

! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Ano
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Cerimonia ou premio
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Categoría
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Candidatos
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;background:#B0C4DE;&quot; | Resultado
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 1977
| rowspan=&quot;2&quot; | Los Angeles Film Critics Association
| Mellor filme
|
| {{y}}
|-
| Mellor música
| [[John Williams]]
| {{y}}
|-
| rowspan=&quot;32&quot; | 1978
| rowspan=&quot;11&quot; | [[50ª edición dos Óscar|Óscars]]
| [[Óscar ó mellor filme|Mellor filme]]
| Gary Kurtz
| {{n}}
|-
| [[Óscar ó mellor director|Mellor director]]
| [[George Lucas]]
| {{n}}
|-
| [[Óscar ó mellor guión orixinal|Mellor guión orixinal]]
| George Lucas
| {{n}}
|-
| [[Óscar ó mellor actor secundario|Mellor actor secundario]]
| [[Alec Guinness]]
| {{n}}
|-
| [[Óscar ó mellor deseño de produción|Mellor dirección artística]]
| John Barry, Roger Christian, Leslie Dilley e Norman Reynolds
| {{y}}
|-
| [[Óscar ó mellor deseño de vestiario|Mellor vestiario]]
| John Mollo
| {{y}}
|-
| [[Óscar ó mellor son|Mellor son]]
| Derek Ball, Don McDougall, Bob Minkler e Ray West
| {{y}}
|-
| [[Óscar á mellor montaxe|Mellor montaxe]]
| Richard Chew, Paul Hirsch e Marcia Lucas
| {{y}}
|-
| [[Óscar ós mellores efectos visuais|Mellores efectos visuais]]
| Robert Blalack, John Dykstra, Richard Edlund, Grant McCune e John Stears
| {{y}}
|-
| [[Óscar á mellor banda sonora|Mellor banda sonora]]
| John Williams
| {{y}}
|-
| Óscar por unha contribución especial
| Ben Burtt, pola creación de efectos sonoros
| {{y}}
|-
| rowspan=&quot;4&quot; | [[Premios Globo de Ouro|Globos de Ouro]]
| [[Globo de Ouro ó mellor filme dramático|Mellor filme dramático]]
|
| {{n}}
|-
| [[Globo de Ouro ó mellor director|Mellor director]]
| George Lucas
| {{n}}
|-
| Mellor actor secundario
| Alec Guinness
| {{n}}
|-
| Mellor música
| John Williams
| {{y}}
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | [[Premios Saturn]]
| Mellor actríz
| [[Carrie Fisher]]
| {{n}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | Mellor actor
| [[Harrison Ford]]
| {{n}}
|-
| [[Mark Hamill]]
| {{n}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | Mellor actor secundario
| [[Peter Cushing]]
| {{n}}
|-
| Alec Guinness
| {{y}}
|-
| Mellor filme de ciencia ficción
| 
| {{y}}
|-
| Mellor director
| George Lucas [[ex aequo]] con [[Steven Spielberg]] por ''Close Encounters of the Third Kind''
| {{y}}
|-
| Mellor guión
| George Lucas
| {{y}}
|-
| Mellor música
| John Williams ex aequo con el mesmo por ''Close Encounters of the Third Kind''
| {{y}}
|-
| Mellor vestiario
| John Mollo
| {{y}}
|-
| Mellor maquillaxe
| Rick Baker e Stuart Freeborn
| {{y}}
|-
| Mellores efectos especiais
| John Dykstra e John Stears
| {{y}}
|-
| [[Premios Grammy]]
| Mellor álbum de música nun filme
| John Williams
| {{y}}
|-
| [[Premio Hugo]]
| [[Premio Hugo á mellor presentación dramática|Mellor presentación dramática]]
|
| {{y}}
|-
| People's Choice Awards
| Filme preferido
|
| {{y}}
|-
| [[Premio Nébula]]
| Premio especial
|
| {{y}}
|-
| Writers Guild of America Awards
| Mellor guión orixinal de comedia
| George Lucas
| {{n}}
|-
| rowspan=&quot;8&quot; | 1979
| rowspan=&quot;6&quot; | [[BAFTA]]
| Mellor filme
|
| {{n}}
|-
| Mellor dirección artística
| John Barry
| {{n}}
|-
| Mellor vestiario
| John Mollo
| {{n}}
|-
| Mellor montaxe
| Richard Chew, Paul Hirsch e Marcia Lucas
| {{n}}
|-
| Mellor banda sonora
| John Williams
| {{y}}
|-
| Mellor son
| Ben Burtt e outros once técnicos
| {{y}}
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | Evening Standard British Film Awards
| Mellor filme
|
| {{y}}
|-
| Mellor actor
| Alec Guinness
| {{y}}
|}

==Influencia==
O crítico de cine Roger Ebert escribiu no seu libro ''The Great Movies'': «ó igual que ''[[The Birth of a Nation]]'' e ''[[Cidadán Kane]]'', ''A guerra das galaxias'' foi un fito técnico que influíu en moitas películas posteriores». Empezou unha nova xeración de efectos especiais e filmes enérxicos. A película foi unha das primeiras en combinar varios xéneros cinematográficos para crear un novo concepto de xénero.&lt;ref name=&quot;Legado&quot; /&gt; Finalmente, xunto a ''Tiburón'' (1975) de Steven Spielberg, cambiou a atención da industria cinematográfica, afastándose das películas de carácter máis persoal, cara ós ''blockbusters'' de grande orzamento centrados en espectadores máis novos.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |xornal=Chicago Sun-Times |apelido=Ebert |nome=Roger |ligazón-autor=Roger Ebert |data=28-06-1999 |título=Great Movies: Star Wars |url=https://rogerebert.com/reviews/great-movie-star-wars-episode-iv-a-new-hope-1977 |dataacceso=01-10-2006 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130413113345/http://www.rogerebert.com/reviews/great-movie-star-wars-episode-iv-a-new-hope-1977 |dataarquivo=13-04-2013 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Shone&quot;&gt;{{cita libro|apelido=Shone |nome=Tom |ano=2004 |título=Blockbuster: How Hollywood Learned to Stop Worrying and Love the Summer |lugar=London |editorial=Simon &amp; Schuster |páxina=64 |isbn=0-7432-6838-5}}&lt;/ref&gt;

Entre os cineastas que admitiron a influencia de ''A guerra das galaxias'' na súa carreira encóntranse [[James Cameron]], [[J. J. Abrams]], [[Damon Lindelof]], [[Dean Devlin]], [[Gareth Edwards (director)|Gareth Edwards]],&lt;ref&gt;{{cita web |url=https://www.theguardian.com/film/2011/feb/27/gareth-edwards-monsters-star-wars |título=The film that changed my life: Gareth Edwards |apelido=Hopkins |nome=Jessica |data=27-02-2011 |dataacceso=27-05-2020 |xornal=The Guardian |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140505015532/http://www.theguardian.com/film/2011/feb/27/gareth-edwards-monsters-star-wars |dataarquivo=05-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; [[Roland Emmerich]], [[John Lasseter]],&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Pond |nome=Steve |título=Why Disney Fired John Lasseter&amp;nbsp;– And How He Came Back to Heal the Studio |url=https://thewrap.com/john-lasseter-disney-fired-frozen-healed-studio-oscarwrap-down-wire |páxina-web=TheWrap |dataacceso=10-05-2014 |data=21-02-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140508200853/http://www.thewrap.com/john-lasseter-disney-fired-frozen-healed-studio-oscarwrap-down-wire |dataarquivo=08-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; [[David Fincher]], [[Peter Jackson]], [[Joss Whedon]], [[Christopher Nolan]], [[Ridley Scott]], [[John Singleton]] e [[Kevin Smith]].&lt;ref name=&quot;Legado&quot; /&gt; Scott, Cameron e Jackson asimilaron o concepto de Lucas de «futuro preexistente» introducindo o concepto nas súas películas, como ''[[Alien (filme)|Alien]]'' (1979) e ''[[Blade Runner]]'' (1982) de Scott , e ''[[Terminator]]'' (1984) de Cameron —quen tamén dirixiu ''[[Aliens]]'' (1986)—. Peter Jackson aplicou o concepto na súa triloxía ''The Lord of the Rings'' para producir a sensación de realismo e credibilidade.&lt;ref name=&quot;Legado&quot; /&gt; Christopher Nolan citou ''A guerra das galaxias'' como un influxo para o seu filme ''[[Orixe (filme)|Orixe]]'' (2010).&lt;ref&gt;{{cita web |título=Christopher Nolan's Star Wars Inspiration |url=http://hub.contactmusic.com/news/christopher-nolans-star-wars-inspiration_1153625 |páxina-web=ContactMusic.com |data=16-07-2010 |dataacceso=27-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141219064444/http://hub.contactmusic.com/news/christopher-nolans-star-wars-inspiration_1153625 |dataarquivo=19-12-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

Algúns críticos consideran que ''A guerra das galaxias'', ó igual que ''Tiburón'', prexudicaron notablemente a Hollywood ó cambiar a preferencia por películas como ''[[O padriño]]'' (1972), ''[[Taxi Driver]]'' (1976) e ''Annie Hall'' (1977) cara a películas de fantasía e espectaculares para un público máis novo.&lt;ref name=&quot;Greydanus&quot;&gt;{{cita web |páxina-web=Decent Films Guide |apelido=Greydanus |nome=Steven D. |título=An American Mythology: Why Star Wars Still Matters |url=http://www.decentfilms.com/articles/starwars |dataacceso=28-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120206024753/http://www.decentfilms.com/articles/starwars |dataarquivo=06-02-2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Peter Biskind aseverou: «cando todo estivo dito e feito, Lucas e Spielberg cambiaron os espectadores da [[década de 1970]], que se volveran máis sofisticados consumindo películas europeas e do [[Novo Hollywood]], cara á simplicidade das películas da [[Cine clásico de Hollywood|Idade de ouro de Hollywood]] anterior á [[década de 1960]], camiñaron de regreso ó  [[Alicia do outro lado do espello|outro lado do espello]]».&lt;ref name=&quot;Biskind&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Greydanus&quot; /&gt; Pola contra, Tom Shone escribiu que a través de ''A guerra das galaxias'' e ''Tiburón'', Lucas e Spielberg «non traizoaron o cine en absoluto: conectaron novamente, devolveron o medio ás súas raíces, como nun espectáculo festivo, un acto máxico e un enorme efecto especial», que representou «unha especie de renacemento».&lt;ref name=&quot;Shone&quot; /&gt;

Por outra banda, a película foi obxecto de diversas [[parodia]]s; a [[curtametraxe]] ''Hardware Wars'' (1978) foi unha das primeiras;&lt;ref&gt;{{cita web |título=''Star Wars, Episode IV: A New Hope'' (1977) |url=http://www.filmsite.org/starw.html |páxina-web=Filmsite.org |dataacceso=28-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140328054859/http://www.filmsite.org/starw.html |dataarquivo=28-03-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; ''[[Spaceballs]]'' (1987) de [[Mel Brooks]] é unha comedia satírica de ''A guerra das galaxias'';&lt;ref&gt;{{cita web |título=Spaceballs |url=https://www.metacritic.com/movie/spaceballs |páxina-web=Metacritic |dataacceso=28-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140329090328/http://www.metacritic.com/movie/spaceballs |dataarquivo=29-03-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; e algunhas series como ''[[Family Guy]]'',&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Collins |nome=Scott |título=Q &amp; A with Seth MacFarlane |url=https://articles.latimes.com/2009/dec/27/entertainment/la-ca-conversation27-2009dec27 |xornal=Los Angeles Times |dataacceso=28-08-2020 |data=27-12-2009 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140304054300/http://articles.latimes.com/2009/dec/27/entertainment/la-ca-conversation27-2009dec27 |dataarquivo=04-03-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; ''[[Robot Chicken]]''&lt;ref&gt;{{cita novas |apelido=Snider |nome=Mike |título=''Robot Chicken'' digs its satirical talons into ''Star Wars'' |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2007-06-12-robot-chicken_N.htm |xornal=[[USA Today]] |dataacceso=28-05-2020 |data=13-06-2007 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20121119051422/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2007-06-12-robot-chicken_N.htm |dataarquivo=19-11-2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; e ''[[The Simpsons]]''&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.starwars.com/community/news/media/f20070724/index.html?page=3 |título=I Bent My Wookiee! Celebrating the Star Wars/Simpsons Connection |dataacceso=28-05-2020 |data=24-07-2007 |apelido=Scott |nome=Chernoff |páxina-web=StarWars.com |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110724223022/http://starwars.com/community/news/media/f20070724/index.html?page=3 |dataarquivo=24-07-2011 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; produciron episodios parodiando o filme.

==Recoñecemento==
En 1989, a versión cinematográfica de ''A guerra das galaxias'' de 1977 foi seleccionada polo [[National Film Registry]] da [[Biblioteca do Congreso dos Estados Unidos de América]] para a súa preservación.&lt;ref name=&quot;NFR&quot; /&gt; A película de 35 mm da edición especial de 1997 presentouse inicialmente para efectuar a preservación debido á dificultade para transferila dende os positivos orixinais,&lt;ref name=&quot;positivo&quot;&gt;{{cita web |apelido=Andrews |nome=Mallory |título=A 'New' New Hope: Film Preservation and the Problem with 'Star Wars' |url=http://www.soundonsight.org/a-new-new-hope-film-preservation-and-the-problem-with-star-wars/ |páxina-web=Sound on Sight |dataacceso=20-05-2020 |data=21-07-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140728002438/http://www.soundonsight.org/a-new-new-hope-film-preservation-and-the-problem-with-star-wars/ |dataarquivo=28-07-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; pero máis tarde desvelouse que a Biblioteca posuía unha película como depósito dos dereitos de autor do lanzamento cinematográfico orixinal. No 2015 esta copia fora transferida a unha [[resolución 2K]] mediante escaneo, dispoñible para a súa visión mediante solicitude previa.&lt;ref name=&quot;2k&quot;&gt;{{cita web |apelido=Ulanoff |nome=Lance |título=The search for the 'Star Wars' George Lucas doesn't want you to see |url=http://mashable.com/2015/12/17/star-wars-original-cut/#q9dBHW8NZkq0 |páxina-web=Mashable |data=17-12-2015 |dataacceso=20-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161013075503/http://mashable.com/2015/12/17/star-wars-original-cut/#q9dBHW8NZkq0 |dataarquivo=13-10-2016 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; No ano 2004 o [[National Recording Registry]] seleccionou para a súa conservación a [[Banda sonora orixinal|banda sonora]] creada por John Williams para a película.&lt;ref&gt;{{cita web |url=https://www.loc.gov/programs/national-recording-preservation-board/recording-registry/complete-national-recording-registry-listing/ |título=Complete National Recording Registry Listing National - Recording Registry - National Recording Preservation Board - Programs at the Library of Congress |páxina-web=Library of Congress |dataacceso=27-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20200309102746/https://www.loc.gov/programs/national-recording-preservation-board/recording-registry/complete-national-recording-registry-listing/ |dataarquivo=09-03-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

No seu número do [[30 de maio]] de [[1977]] da revista ''[[Time]]'', Gerald Clarke&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |apelido=Corliss |nome=Richard |título=Star Wars Turns 35: How TIME Covered the Film Phenomenon |url=http://entertainment.time.com/2012/05/25/happy-35th-anniversary-star-wars/ |revista=Time |dataacceso=28-05-2020 |data=25-05-2012 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140601173454/http://entertainment.time.com/2012/05/25/happy-35th-anniversary-star-wars/ |dataarquivo=01-06-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; declarou ''A guerra das galaxias'' «película do ano».&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica |título=STAR WARS The Year's Best Movie |url=https://time.com/4153583/star-wars-the-years-best-movie/ |revista=Time |dataacceso=28-05-2020 |data=30-05-1977 |volume=109 |número=22 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20200217194356/https://time.com/4153583/star-wars-the-years-best-movie/ |dataarquivo=17-02-2020 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; Nunha cerimonia celebrada durante a segunda estrea de ''A guerra das galaxias'' no Mann's Chinese Theatre o 3 de agosto de 1977, nun acontecemento sen precedentes ó que asistiron miles de persoas, [[C-3PO]], [[R2-D2]] e [[Darth Vader]] plasmaron as súas pegadas na beirarrúa fronte a debandito teatro.&lt;ref name=&quot;EmpireOfDreams&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;coate20040921&quot; /&gt; O guión orixinal de George Lucas foi escollido polo [[Writers Guild of America]] como un dos mellores de tódolos tempos.&lt;ref name=&quot;guión&quot; /&gt; Para conmemorar o 30º aniversario da película, en maio de 2007, o [[Servizo Postal dos Estados Unidos de América]] emitiu un conxunto de 15 [[Selo postal|selos]] que representan os personaxes de A guerra das galaxias.&lt;ref&gt;{{cita web |título=Two Legendary Forces Unite to Honor 30th Anniversary of ''Star Wars'' |url=http://www.usps.com/communications/newsroom/2007/sr07_012.htm |páxina-web=[[Servizo Postal dos Estados Unidos de América]] |dataacceso=29-05-2020 |data=marzo de 2007 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070329033048/http://www.usps.com/communications/newsroom/2007/sr07_012.htm |dataarquivo=29-03-2007 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

==Adaptacións==
===Novela e banda deseñada===
''A guerra das galaxias'' foi novelada e publicada como ''Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker'' en decembro de 1976, seis meses antes do lanzamento da película.&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.starwars.com/news/check-out-over-40-years-of-star-wars-a-new-hope-novelization-covers |título=Over 40 Yeras of Star Wars: A New Hope Novelization Covers |páxina-web=StarWars.com |dataacceso=31-05-2020}}&lt;/ref&gt; George Lucas figura como o autor, non obstante Alan Dean Foster foi o responsable de escribir o libro baseandose no guión de Lucas.&lt;ref&gt;{{cita libro|título=Star Wars: A New Hope |url=https://archive.org/details/starwars00gard |apelido=Lucas |nome=George |ano=1997 |editorial=Del Rey |page=introdución}}&lt;/ref&gt; O director de mercadotecnia Charles Lippincott acadou un acordo en novembro de 1976 con [[Ballantine Books]] para publicar a novela, no mes de febreiro de 1977 vendéranse medio millón de copias.&lt;ref&gt;{{cita libro|apelido=Sutherland |nome=John |título=Bestsellers (Routledge Revivals): Popular Fiction of the 1970s |ano=2010 |editorial=Routledge |isbn=9781136830631 |capítulo=8. Star Wars - a real gee-whizz book}}&lt;/ref&gt; Foster escribiu unha secuela da novela titulada ''Splinter of the Mind's Eye'' e publicada por [[Del Rey Books]] (unha filial de Ballantine Books) en 1978. O libro foi escrito coa intención de ser unha continuación de baixo orzamento de ''A guerra das galaxias'' no caso de que a película non tivese éxito.&lt;ref&gt;{{cita web |apelido=Wenz |nome=John |título=The First Star Wars sequel: Inside the writing of Splinter of the Mind's Eye |url=https://syfy.com/syfywire/the-first-star-wars-sequel-inside-the-writing-of-splinter-of-the-minds-eye |páxina-web=SyFy.com |data=01-01-2018 |dataacceso=31-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180930231749/https://www.syfy.com/syfywire/the-first-star-wars-sequel-inside-the-writing-of-splinter-of-the-minds-eye |dataarquivo=30-09-2018 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Marvel Comics]], tras acadar un acordo para obter a licenza, adaptou ''A guerra das galaxias'' nos seis primeiros números do seu cómic ''Star Wars''. A adaptación foi escrita por [[Roy Thomas]] con ilustracións de [[Howard Chaykin]], o primeiro número foi publicado en abril de 1977&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.starwars.com/episode-iv/bts/article/f20070601/index.html?page=1 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100326072227/http://www.starwars.com/episode-iv/bts/article/f20070601/index.html |título=Star Wars: The Comic Book That Saved Marvel! |páxina=StarWars.com |data=01-06-2007 |dataacceso=32-05-2020 |apelido=Thomas |nome=Roy |dataarquivo=26-03-2010 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt; e foi un éxito de vendas para Marvel.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.comicbookresources.com/?page=article&amp;old=1&amp;id=186 |título=Jim Shooter Interview: Part 1 |páxina-web=Comic Book Resources |data=06-10-2000 |dataacceso=32-05-2020 |apelido=Thomas |nome=Michael |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120813074853/http://www.comicbookresources.com/?page=article&amp;old=1&amp;id=186 |dataarquivo=13-08-2012 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.jimshooter.com/2011/07/roy-thomas-saved-marvel.html |título=Roy Thomas Saved Marvel |apelido=Shooter |nome=Jim |data=05-07-2011 |páxina-web=Jimshooter.com |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150912134444/http://www.jimshooter.com/2011/07/roy-thomas-saved-marvel.html |dataarquivo=12-09-2015 |urlmorta=yes |data-acceso=31-05-2020 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita publicación periódica|apelido=Miller |nome=John Jackson |data=07-03-1997 |título=Gone but not forgotten: Marvel Star Wars series kept franchise fans guessing between films |revista=Comics Buyer's Guide |lugar=Iola, Wisconsin |páxina=46}}&lt;/ref&gt;

Lucasfilm adaptou a historia a un libro para nenos, con casete ou disco incluído, publicado en 1979; en cada páxina do libro represéntase un fotograma da película cunha explicación sucinta da historia.&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.starwars.com/hyperspace/member/kessel/news20051222.html |title=The Flight and Fall of Black Falcon |apelido=Vilmur |nome=Pete |páxina-web=StarWars.com |data=11-09-2008 |dataacceso=31-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110912232305/http://www.starwars.com/hyperspace/member/kessel/news20051222.html |dataarquivo=12-09-2011 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://blog.theswca.com/2016/03/the-read-along-story-look-at-audio.html |title=The Read-Along Story: A Look at Audio-Literary Collectibles |apelido=Salvatore |nome=Ron |páxina-web=The Star Wars Collectors Archive |data=08-03-2016 |dataacceso=31-05-2020}}&lt;/ref&gt;

No ano 2013 [[Dark Horse Comics]] publicou unha adaptación en banda deseñada da trama descrita no guión orixinal.&lt;ref&gt;{{cita web |título=The Star Wars #1 (Nick Runge Cover) |url=http://www.darkhorse.com/Comics/22-824/The-Star-Wars-1-Nick-Runge-cover |editorial=[[Dark Horse Comics]] |dataacceso=31-05-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140526060000/http://www.darkhorse.com/Comics/22-824/The-Star-Wars-1-Nick-Runge-cover |dataarquivo=26-05-2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

===Radio===
{{Artigo principal|Star Wars (radionovela)}}
Na década de 1980, os dramas radiofónicos estaban en declive nos Estados Unidos. Richard Toscan, decano asociado da escola de artes escénicas da University of Southern California (USC), que empezara coa dramatización dos contos de [[Raymond Carver]] na emisora de [[Radio (medio de comunicación)|radio]] KUSC-FM —cadea de radio da universidade afiliada á [[National Public Radio]] (NPR)— contando co apoio de [[John Houseman]], produtor responsable do drama radiofónico ''[[The War of the Worlds (radio)|The War of the Worlds]]'' de [[Orson Welles]] en 1938. Trala suxestión de Frank Mankiewicz, alumno seu, considerou que a popularidade de ''A guerra das galaxias'' atraería novos oíntes e máis novos. Non obstante, estimaban que os custos de produción eran excesivamente elevados, emporiso, a USC era a [[alma máter]] de George Lucas e estes lazos resultaron ser vantaxosos; o director cedeulle decontado os dereitos de ''A guerra das galaxias'', incluídos os dereitos da música e os efectos de son, polo prezo simbólico de 1 USD.&lt;ref name=&quot;Robb&quot;&gt;{{cita libro|apelido=Robb |nome=Brian J. |ano=2012 |título=A Brief Guide to Star Wars |lugar=London |editorial=Hachette |isbn=9781780335834}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;allthings&quot;&gt;{{cita web |apelido=John |nome=Derek |título=That Time NPR Turned 'Star Wars' Into A Radio Drama — And It Actually Worked |url=https://www.npr.org/2015/12/18/460269884/that-time-npr-turned-star-wars-into-a-radio-drama-and-it-actually-worked |via=NPR.org |páxina-web=[[All Things Considered]] |dataacceso=30-05-2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160620103128/http://www.npr.org/2015/12/18/460269884/that-time-npr-turned-star-wars-into-a-radio-drama-and-it-actually-worked |dataarquivo=20-06-2016 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;

A pesar de todo a NPR necesitaba de escribir guións, contratar actores e alugar o estudio. Sen fondos para cubrir o orzamento de 200&amp;nbsp;000 USD, a NPR alcanzou un acordo de coprodución coa cadea de radiotelevisión británica [[British Broadcasting Corporation|BBC]], cunha longa tradición na produción de dramas radiofónicos. A BBC proporcionou un equipo de produción, incluído o director [[John Madden]], e a cambio recibiu os dereitos de transmisión no Reino Unido. Dende o principio, os produtores de NPR pensaron que o guión se adaptaría ben a un relato episódico, baseándose no formato de seriais da década de 1930 como ''Flash Gordon'' e ''Buck Rogers'', que tamén inspiraran a Lucas.&lt;ref name=&quot;Robb&quot; /&gt;

Contrataron o novelista de ciencia ficción Brian Daley para escribir o guión. Daley tivo acceso ós primeiros borradores do guión de ''A guerra das galaxias'' e ampliou a narrativa incluíndo material que quedou fóra da edición final do filme, en consecuencia a adaptación de radio dura aproximadamente catro horas máis que a versión cinematográfica. Os produtores puideron conseguir os actores Mark Hamill e Anthony Daniels para interpretar o rol de Luke Skywalker e C-3PO respectivamente, o personaxe de Han Solo interpretouno Perry King, quen xa fora á audición para interpretar ese papel no filme.&lt;ref name=&quot;Robb&quot; /&gt;

A radionovela gravouse durante dez días nos estudios Westlake Recording en West Hollywood, California, consta de 13 capítulos (cunha duración total de 5 horas e 57 minutos) e empezouse a emitir o 9 de marzo de 1981. Adaptada por Brian Daley, dirixida por John Madden, coa música de John Williams e os efectos de son creados por Ben Burtt.&lt;ref&gt;{{Cita web|url= http://www.loresdelsith.net/ls/sombrasith/ss_2_se/radio/radio.htm |título= The radio drama |dataacceso=30-05-2020 |páxina-web= Loresdelsith.net |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160308200257/http://www.loresdelsith.net/ls/sombrasith/ss_2_se/radio/radio.htm |dataarquivo=08-03-2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url= http://www.highbridgeaudio.com/starwars1.html |título= Star Wars, the NPR dramatization |dataacceso= 30-05-2020 |páxina-web= High Bridge Audio |urlarquivo= https://web.archive.org/web/20090701081712/http://www.highbridgeaudio.com/starwars1.html |dataarquivo= 01-07-2009 |urlmorta= yes }}&lt;/ref&gt; As transmisións recibiron comentarios positivos por parte da crítica. O drama radiofónico proporcionoulle á cadea 750&amp;nbsp;000 novos oíntes, que representaba un aumento do 40&amp;nbsp;%  da audiencia de NPR e cuadriplicando a audiencia máis nova. Con semellante éxito acado, KUSC produciu tamén a adaptación radiofónica de ''O imperio contraataca''.&lt;ref name=&quot;Robb&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cita libro|apelido=Sterling |nome=Christopher H. |ano=2004 |título=Encyclopedia of Radio (Vol. 3) |editorial=Routledge |url=https://books.google.co.uk/books?id=-UeveLMilioC&amp;lpg=PA2206&amp;dq=Frank%20Mankiewicz%20star%20wars&amp;pg=PA2206#v=onepage&amp;q=Frank%20Mankiewicz%20star%20wars&amp;f=false |isbn=9781135456498 |dataacceso=30-05-2020}}&lt;/ref&gt;

En 1993 lanzouse unha recompilación en formato [[Disco compacto|CD]] da adaptación radiofónica de ''A guerra das galaxias'', que incluía o drama radiofónico orixinal emitido en 1981, xunto coa adaptación dos dramas radiofónicos de ''O imperio contraataca'' e ''O retorno do Jedi''.&lt;ref&gt;{{cita libro|apelido=Wells |nome=Stuart W. |título=A Universe of Star Wars Collectibles: Identification and Price Guide |url=https://archive.org/details/universeofstarwa00well |editorial=[[Krause Publications]] |isbn=0873494156 |páxina=[https://archive.org/details/universeofstarwa00well/page/239 239] |ano=2002}}&lt;/ref&gt;

==Notas==
{{listaref|group=&quot;lower-alpha&quot;}}
;Referencias
:''Tódalas referencias en inglés agás cando se indique o contrario''
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
===Bibliografía===
====Bibliografía consultada====
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Baxter |nome=John |título=Mythmaker: The Life and Work of George Lucas |url=https://archive.org/details/mythmakerlifewor00baxt|edición=1ª |editorial=William Morrow |lugar=Nova York | ano=1999 |isbn=978-0-380-97833-5}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Bouzereau |nome=Laurent |título=Star Wars: The Annotated Screenplays |editorial=Del Rey |lugar=Nova York |ano=1997 |isbn=0-345-40981-7}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Brooker |nome=Will |título=BFI Film Classics: Star Wars |ano=2009 |editorial=Palgrave Macmillan |isbn=1844575543 |url=https://books.google.com/books?id=wWodBQAAQBAJ}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Guinness |nome=Alec |título=Blessings in Disguise |url=https://archive.org/details/blessingsindisgu00guin|editorial=Knopf |lugar=Nova York |ano=1986 |isbn=0394552377}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Hearn |nome=Marcus |título=The Cinema of George Lucas |editorial=Abrahams Books |lugar=Nova York |ano=2005 |isbn=0-8109-4968-7}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Kaminski|nome=Michael|título=The Secret History of Star Wars: The Art of Storytelling and the Making of a Modern Epic |editorial=Legacy Books Press |lugar=Kingston, Ontario |ano=2007 |isbn=978-0-9784652-3-0 |url=https://books.google.com/books/about/The_Secret_History_of_Star_Wars.html?id=YkzKPAAACAAJ}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Pollock |nome=Dale |título=Skywalking: The Life and Films of George Lucas |url=https://archive.org/details/skywalkinglifefi0000poll_g1q6|editorial=Da Capo Press |lugar=Nova York |ano=1999 |isbn=0-306-80904-4}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Rinzler |nome=J. W. |título=The Making of Star Wars |editorial=Ballantine Books |lugar=Nova York |ano=2007 |isbn=978-0-345-49476-4 |url=https://books.google.com/books?id=AKqMW5ChgScC}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Taylor |nome=Chris |título=How Star Wars Conquered the Universe: The Past, Present, and Future of a Multibillion Dollar Franchise |ano=2015 |editorial=Basic Books |isbn= 978-046509751-7 |url=https://books.google.com/books?id=uG0uCgAAQBAJ}}
* {{cita libro|ref=harv|apelido=Westfahl |nome=Gary |título=Space and Beyond: The Frontier Theme in Science Fiction |data=30-02-2000 |editorial=Greenwood Press |lugar=California |isbn=9780313308468|url=https://books.google.com/books?id=cLbvA_WyBRMC}}

====Bibliografía adicional====
* {{cita libro|apelido=Rinzler |nome=J. W. |ano=2007 |título=The Making of Star Wars: The Definitive Story Behind the Original Film |editorial=Quarto Publishing |isbn=978-1781311905}}
* {{cita libro|apelido=Bailey |nome= T. J. |ano=2005 |título=Devising a Dream: A Book of Star Wars Facts and Production Timeline |lugar=Louisville, Kentucky |editorial=Wasteland Press |isbn=1-933265-55-8}}
* {{cita libro|apelido=Blackman |nome=W. Haden |ano=2004 |título=The New Essential Guide to Weapons and Technology, Revised Edition (Star Wars) |lugar=New York |editorial=Del Rey |isbn=0-345-44903-7}}
* {{cita libro|apelido=Galipeau |nome=Steven A. |ano=2001 |título=The Journey of Luke Skywalker: An Analysis of Modern Myth and Symbol |url=https://archive.org/details/journeyoflukesky0000gali |editorial=Open Court |isbn=978-0812694321}}   
* {{cita libro|apelido=Sansweet |nome=Stephen |ano=1992 |título=Star Wars: From Concept to Screen to Collectible|url=https://archive.org/details/starwarsfromconc0000sans |location= San Francisco |editorial=Chronicle Books |isbn=0-8118-0101-2}}

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.starwars.com/films/star-wars-episode-iv-a-new-hope ''A guerra das galaxias''] en StarWars.com
* [http://www.filmsite.org/starw.html ''A guerra das galaxias''] en Filmsite.org
* [https://starwars.fandom.com/wiki/Star_Wars:_Episode_IV_A_New_Hope ''A guerra das galaxias: Episodio IV - Unha esperanza nova''] en Wookieepedia

{{Star Wars}}
{{Barra portal|Cine|Star Wars|Estados Unidos de América}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:guerra das galaxias, A}}
[[Categoría:Filmes de Star Wars]]
[[Categoría:Filmes de 1977]]
[[Categoría:Filmes en lingua inglesa]]
[[Categoría:Filmes dos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Filmes dirixidos por George Lucas]]
[[Categoría:Filmes con banda sonora de John Williams]]
[[Categoría:Filmes de ciencia ficción e aventuras dos Estados Unidos de América]]
[[Categoría:Filmes de 20th Century Fox]]
[[Categoría:Filmes rodados en California]]
[[Categoría:Filmes rodados en Inglaterra]]
[[Categoría:Filmes rodados en Guatemala]]
[[Categoría:Filmes rodados en Arizona]]
[[Categoría:Filmes rodados en Tunisia]]
[[Categoría:Filmes sobre xemelgos]]
[[Categoría:Filmes preservados no National Film Registry]]
[[Categoría:Filmes de 1977 con versión en galego]]
[[Categoría:Artigos destacados]]</text>
      <sha1>tfejiubj4ca9b7rvpgxyjpfm5ccdc3m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Banato húngaro</title>
    <ns>0</ns>
    <id>198555</id>
    <revision>
      <id>6162825</id>
      <parentid>6008562</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:04:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="872" xml:space="preserve">{{Outros homónimos|Banato}}
[[Ficheiro:Banat05.png|miniatura|200px|División do Banato no Tratado de Trianon. Ao norte, de cor rosa, a pequena parte que se lle adxudicou a Hungría.]]

O '''Banato húngaro''' é nunha moi pequena parte do norte da rexión histórica do [[Banato (rexión histórica)|Banato]], que foi incorporada á nova [[Hungría]] independente de [[Austria]] no [[Tratado de Trianon]], despois da [[Segunda Guerra Mundial]], e que se integrou no [[condado de Csongrád]].

Ademais da poboación húngara hai unha pequena minoría de serbios (por exemplo, en [[Deszk]] e [[Szeged]]).

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===

* [[Ban (título)]]

* [[Banato (rexión histórica)]]
* [[Reino de Hungría]]
* [[Condado de Csongrád]] 
* [[Szeged]]

{{Control de autoridades}}
{{xeografía en progreso}}
[[Categoría:Rexións históricas de Hungría]]</text>
      <sha1>enfz813w5i9m6mm0sfqnxrxem1ky832</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cobalamina</title>
    <ns>0</ns>
    <id>208159</id>
    <revision>
      <id>6162939</id>
      <parentid>6162600</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:36:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>engado a [[Categoría:Compostos de organocobalto]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2016" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Cobalamin.svg|miniatura|dereita|Cobalamina. O ligando superior axial está indicado como R.]]

A '''cobalamina'''  ou vitamina B12 é unha [[vitamina]] hidrosoluble. Posúe un [[grupo prostético]], que contén [[cobalto]], con enlaces semellantes aos do [[ferro]] coa [[hemoglobina]].

A cobalamina ten funcións metabólicas e actúa como [[coenzima]] aceptora de [[hidróxeno]]. Contribúe a reducir os [[ribonucleótido]]s a [[desoxirribonucleótido]]s, fundamental na replicación do [[ácido desoxirribonucleico|ADN]]. Por mor destas funcións, intervén no crecemento e na maduración de [[eritrocito]]s.

A vitamina B12 está presente en moitos alimentos vexetais. Para a súa absorción é preciso a síntese de [[factor intrínseco]], producido nas paredes do [[estómago]]. Unha vez unida ao factor, absórbese no [[íleo terminal]].

O seu déficit ocasiona anomalías hematolóxicas, coma anemia macrocítica ou [[anemia perniciosa]]. A falla prolongada desta vitamina causa alteracións do [[tecido nervioso]], especialmente nos [[cordón posterior da medula|cordóns posteriores da medula]] e nos [[cordón lateral da medula|cordóns lateais]]. Estas dexeneracións poden causar a perda da sensibilidade periférica ou incluso parálise.

O [[ligando (química inorgánica)|ligando]] axial superior do ión cobalto da cobalamina pode variar, o que orixina as seguintes substancias:
*[[Cianocobalamina]] (na que R = -CN), forma manufacturada non natural, usada como medicamento
*[[Hidroxocobalamina]] (R = -OH)
*[[Metilcobalamina]] (R = -Me), que é unha forma activa da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;
*[[Adenosilcobalamina]] (R = -Ado), que tamén é unha forma activa da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;.

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* ''Tratado de Fisiología Médica''. Guyton. Undécima edición. ISBN 84-8174-926-5 {{es}}

{{vitaminas}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Tetrapirrois]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>qpx32pwy0uykc2m3e5mxr70zs1smp2h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modelo:Edicións</title>
    <ns>10</ns>
    <id>209183</id>
    <revision>
      <id>6162818</id>
      <parentid>6162280</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:02:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>33958</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Actualizando datos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39307" xml:space="preserve">{{&lt;includeonly&gt;safesubst:&lt;/includeonly&gt;#switch:{{ucfirst:{{{1|{{{User|{{{user}}}}}}}}}}}
|BanjoBot 2.0=393002
|Breogan2008=350513
|HombreDHojalata=210731
|Miguelferig=204070
|InternetArchiveBot=199303
|TXiKiBoT=140418
|Estevoaei=137383
|Chairego apc=134646
|EmausBot=113562
|Banjo=110001
|Alfonso Márquez=109215
|BotDHojalata=103099
|Luckas-bot=102607
|Xas=101531
|Elisardojm=100129
|Xqbot=76611
|SieBot=75542
|Addbot=71894
|Norrin strange=71746
|Prevert=68670
|BanjoBot=67216
|Beninho=66693
|VolkovBot=63439
|MerlIwBot=62905
|Xabier Cid=61427
|XoseBot=61374
|Adorian=60306
|Lameiro=59365
|Corribot=57447
|Servando2=53376
|Imxavitooh=48021
|Atobar=44819
|Prebot=44135
|Xoacas=43151
|AMPERIO=42401
|Lmbuga=40243
|Jglamela=40144
|Escarbot=39877
|Thijs!bot=39349
|ListeriaBot=38337
|ZéroBot=35164
|ArthurBot=34576
|Piquito=34349
|Xoio=34213
|HacheDous=0=32875
|Krisko=32850
|JAnDbot=31735
|MAGHOI=31330
|RubenWGA=31113
|Xanetas=31070
|Toliño=29647
|Breobot=29548
|WikitanvirBot=28904
|Anton45=28460
|Moedagalega=26101
|Fendetestas=25847
|Albert galiza=23061
|Maria zaos=22805
|MediaWiki message delivery=22112
|MelancholieBot=21928
|FleaRHCP=21727
|Nachonion=21448
|YurikBot=21279
|Angeldomcer=19826
|Sobreira=19752
|CommonsDelinker=19518
|Vivaelcelta=18522
|Zaosbot=18473
|Xosé=17175
|Agremon=15722
|Loveless=15666
|ChuispastonBot=15335
|Hugo22=15286
|Rocastelo=15163
|PepedoCouto=15153
|Gasparoff=14576
|Calq=14324
|KLBot2=14320
|Xosé Antonio=14258
|Xoán Carlos Fraga=13785
|JaviP96=13744
|Gallaecio=13524
|Vitoriaogando=12681
|Jembot=12680
|ToloBot=12606
|Lles=12342
|Castelao=11883
|Xosema=11657
|Lansbricae=11584
|JonnyJonny=11467
|AlleborgoBot=11120
|TobeBot=10433
|Isili0n=10315
|Rembiapo pohyiete (bot)~glwiki=10095
|Ptbotgourou=10053
|Idioma-bot=9722
|Ramiro Torres=9665
|Elvire=9583
|Iago Pillado=9259
|Rei-bot=9136
|MastiBot=8913
|DragonBot=8896
|KamikazeBot=8470
|Xabier Cancela=8410
|Judcosta=8391
|Paradanta=8314
|TjBot=8128
|RedBot=8120
|Martinho12=8026
|Unhanova=7964
|MalafayaBot=7890
|Makecat-bot=7780
|Synthebot=7614
|Caronium=7605
|Chairebot=7541
|Shyde=7206
|LucienBOT=7089
|Ogalego.gal=7074
|One2=7024
|Fis-mulleres=7014
|Rubinbot=6789
|Aosbot=6362
|Alma~glwiki=6357
|FlaBot=6309
|Xan de ningures=6181
|BotMultichill=5983
|JackieBot=5960
|Joao Xavier=5946
|Amirobot=5756
|RNC=5354
|Dodro=5180
|DSisyphBot=5152
|Xapones=5028
|Sernostri=4990
|Xelo2004=4946
|Nonso91=4779
|CarsracBot=4532
|Alyssalover=4515
|ArtaiGZ=4511
|Cheluco=4504
|BodhisattvaBot=4333
|Chlewbot=4273
|CommonsTicker=4201
|Mgl.branco=4166
|Meu rei=4047
|BOTarate=4007
|Cossue=4007
|AvocatoBot=3973
|Xosel=3966
|Marrovi=3904
|Oilisab=3723
|Nallimbot=3706
|Robbot=3606
|Arco de Rayne=3606
|Rezabot=3579
|Iria.cestmoi=3566
|JYBot=3522
|Mjbmrbot=3457
|PipepBot=3402
|Xandrwijk=3364
|Carronada=3324
|PixelBot=3279
|Manudosde=3209
|Miñato=3198
|CristianCb=3142
|4bot=3067
|MGA73bot=3053
|BenoniBot~glwiki=3047
|Vagobot=3032
|YonaBot=3005
|Fryant=2951
|Tfeliz=2924
|Pontevedra78=2753
|MrCarlete=2748
|Adalbertofrenesi=2743
|Nicole=2721
|Emilio juanatey=2698
|WiKorunna=2669
|Purbo T=2646
|Movses-bot=2596
|Ourol=2558
|Almabot=2549
|Victortpr=2518
|Ogaiago=2493
|Força do Barbantinho=2483
|Sz-iwbot=2479
|Pementa=2474
|Suarez ruibal=2389
|Maañón=2361
|GhalyBot=2322
|Jorges65=2312
|Todesfuge=2309
|HerculeBot=2273
|CocuBot=2247
|AlberteBot=2237
|Darkicebot=2144
|Furado=2080
|Calrosfking=2079
|Miguel.lima=2074
|Jordav=2057
|CoroRP=2035
|SassoBot=2003
|MystBot=1993
|Woden=1931
|Pontesiño=1863
|FormacionWiki=1843
|Mark Gasoline=1828
|WikiDreamer Bot=1825
|MVF=1816
|Jchapela=1813
|HiW-Bot=1803
|Uxío=1756
|タチコマ robot=1755
|Xián=1749
|Elster~glwiki=1748
|Petillés=1735
|Marcio=1721
|Brais Oliveira=1662
|Stoni=1634
|Pexego=1629
|Xabade=1615
|Chabi=1585
|Brathxa=1577
|Quorthom=1576
|Ibercastell=1573
|Almaffi=1573
|Silverfox=1551
|Marcos B. R.=1537
|Andalcant=1532
|Zwobot=1528
|SpBot=1501
|VaiPolaSombra=1480
|Rotlink=1424
|Invadibot=1414
|Regato das Tres Regueiras=1388
|Viascos=1385
|Iscream icecream=1350
|Muro Bot=1350
|Dannycas=1331
|La fabrica de nubes=1319
|Porto=1296
|Iagocasabiell=1287
|MedBot~glwiki=1278
|Vilachan=1276
|Acerto=1267
|Moderador=1174
|TuvicBot=1172
|Soleil222=1127
|Esquwiki=1102
|AmeliaVR2019=1089
|Charicaric=1082
|Alybot=1079
|DGDIC=1076
|Manuelcalvino=1071
|Nerk=1061
|Biógrafo=1050
|Ogcbizrohnoacn=1004
|Zumbi=987
|Furagaitas=984
|Jorjum=971
|Nemigo=944
|El bot de la dieta~glwiki=930
|MondalorBot=927
|Lissander~glwiki=910
|Xermán=897
|Servando=896
|Manu bcn=896
|Eurocatro=879
|Raposo=878
|Vanbasten 23=869
|MarceloRenard2=851
|Moniquiña=830
|Rabalde~glwiki=828
|Shinichi~glwiki=814
|Daniarmo=800
|148LENIN=800
|Ecemaml=797
|Baralloco=771
|Peixe22=770
|Tinsiño=760
|Byrialbot=759
|Estirabot=754
|Goresqui=738
|Sarigueia=738
|Slade=715
|Gobraves=707
|AshSXXI=694
|Hipólito=690
|Resorte=683
|Ambiorix=676
|Satna=675
|Gato con patas=673
|!d'O Magriço valho=658
|DarafshBot=652
|Quatrinauta=651
|Lala Lugo=651
|Xohanatorres=648
|Dexbot=647
|Carlos Kaplan=640
|Discasto=637
|Alguén=636
|Chobot=634
|Wikitom=622
|Filo-Laxeiro=609
|MahdiBot=603
|Εὐθυμένης=596
|Makenzis=582
|Loisteixeiro=581
|Penidos=581
|Xohán Baldomir=579
|Dou Gweler=575
|Nanotrasno=574
|Alexanderps=572
|Osarsan=569
|MSBOT=567
|Andrespe=564
|AArizaga=560
|Caro de Segeda=559
|Sualaxe=557
|Gaudio=550
|DJose Méndez=529
|Xavier36=529
|Fadesga=528
|Fry1989=527
|Cycn=526
|EDUCA33E=524
|Varperalta=518
|Lancebot=505
|Loischantada=503
|Marcoos44=491
|MGA73=484
|Asqueladd=481
|GZKZ=478
|Ledoira=477
|Japan Football=476
|Santista1982=475
|Jockerouac=469
|TXiKi=468
|Minorax=462
|Riciños=457
|Segredos de Pantón=456
|Alalvarez=452
|Oscarpc21=433
|JhsBot=432
|Brais pika=424
|Ceancata=424
|Semangat=420
|Turonio=419
|Eoax=418
|Txabiwiki=414
|Pathoschild=411
|Kamakic=409
|Rei Momo=408
|X4v13r3=406
|Faia Costeira=405
|Wikipeixe=405
|XustoRguez=399
|Rosamf=398
|Mosquis=398
|Céltigos=393
|Zumalabe=393
|Skulda=392
|Pablo Grandio=392
|ANDOcategorizANDO=388
|AmilGZ=383
|Robin Hood~glwiki=379
|André=378
|Aprofa=374
|AlonsoMartinez=371
|Unho=366
|Daniel Pita López=366
|USI2020=363
|Martiño1996=362
|Hera Xela=361
|FiriBot=358
|Ferreiroa=357
|Archaeodontosaurus=356
|Ginosbot=356
|Ensada=354
|PepTheVoyager=350
|Benoni~glwiki=347
|SantoshBot=347
|Chum=344
|Frumosul=342
|Onda de lume=337
|Ric delg=334
|Manuel Pérez Lorenzo=334
|Ifrit.eu=332
|Milenioscuro=332
|ZEph!=328
|Fran.dorado=327
|IES Pazo da Mercé=326
|Ravave=325
|Karlggest=323
|Harpagornis=323
|RMGAvania=321
|Neal~glwiki=319
|Julrivas=319
|Alonso de Mendoza=318
|Pablo Usuario=316
|Penny Black=315
|Aralenorimaki=315
|Mercedescasimira=314
|Lanobriga=309
|Acandals=309
|AMPC98=308
|Born2bgratis=308
|D'ohBot=306
|MPereiro=305
|Yavanno=303
|Margoz~glwiki=302
|Boteiro=302
|Titvs=301
|&amp;beer&amp;love=297
|ErfgoedBot=297
|Th3B1NaR1C0dE=297
|Mariquinhagz=294
|Soulbot=292
|MarisaLR=292
|Kasirbot=291
|Randyco=289
|Salvora=289
|IaRRoVaWo=285
|Néboa=284
|Euskalduna=284
|Knorpel=283
|Sylvanorash=282
|BOTijo=281
|Ercé=280
|Alexbot=279
|Stephan1000000=278
|Frandieguez=276
|Xentenatural=275
|Miguinico=271
|XurxoStepanek=269
|AT~glwiki=269
|Cleoninha=266
|Somos nós=265
|Carlosss96=263
|Susomoinhos=263
|Varelarubin=259
|Iesmgb2=258
|Casasnovas=257
|Gato Preto=257
|NobelBot=257
|Marcus Cyron=256
|Iloveread0102=254
|Kmoksy=253
|Strakhov=251
|Zanaer=249
|Sr71=249
|Syum90=248
|Kliksberg=246
|Sverigekillen=245
|DaddyCell=244
|Auley=243
|Hasley=243
|Sergio Junior from Brazil=241
|Menkaura=241
|Jtcurses=241
|Frybot=240
|Alex~glwiki=237
|Minsbot=237
|SsNewHouses=237
|Alexandre D.Ferreiro=236
|Chairaman=235
|Mix=235
|Yurik=233
|Grixandermor=233
|O TeRMi=232
|Taboada=232
|Orxeira=232
|TohaomgBot=229
|Vigués orgulloso de selo=229
|Garrote20=229
|Tegel=229
|Doctor Serpiente=228
|Mauna=225
|Albambot=224
|Xavitooh=224
|Expósito=223
|Ibérico=222
|Casdeiro=222
|Jhendin=222
|Alchemist-hp=222
|XAVIER=221
|Je7roi=220
|LiteraturaGalegadosXX mgb=220
|FMSky=216
|Barfly2001~glwiki=215
|Wutsje=215
|Xeol'oartabro=213
|IvanPerez=212
|MiguelSR=212
|Davazpe.94=212
|Macondo=210
|Fourplay=209
|Anxogcd=209
|Xaguar=207
|Majoalpe=206
|Rafipe=205
|Anti Cristo=205
|Mvence=203
|Teoamez=202
|Waka~glwiki=201
|Thekakokid=201
|Heralder=200
|Trasdezana=199
|Ac78=199
|Bluesangrel=199
|AstaBOTh15=197
|Dianaoxea=196
|Justincheng12345-bot=196
|Frebas=196
|Fobos92=195
|Ticllahuanca=195
|Tijd-jp=195
|Galicus1=195
|Fmrmayo=195
|Le Pied-bot~glwiki=194
|He7d3r=194
|Forza4=193
|StigBot=192
|Magus=191
|Villalustre=191
|Scaaveiro=190
|Samersoc=189
|Ivan villalon=189
|David Márquez=188
|Bluestone Beagle=187
|Andre Engels=186
|Rejenja=186
|Mergulho=186
|Lavandeira=185
|Purodha=184
|Anox=183
|Xermánico=182
|Caneburrio=181
|KuduBot=181
|Martiztarra=181
|Domato=180
|Vini 17bot5=179
|UL mrsanmartin=179
|Judiosefardi=178
|Courcelles=178
|Elwikipedista~glwiki=177
|Lúa=177
|Opaulo=177
|Ghazafelho1977=176
|Teodoromix=176
|Imagens SM=175
|Savh=174
|Cangrejo Ruso=174
|XINDIRIZ=174
|Brankses=172
|Rubi=171
|12VSL=171
|Chuck es dios=170
|Da liñaxe de Uxío o Grande=169
|RichardAerts01=168
|Baaden=168
|EleferenBot=168
|Desancristovo=167
|Aricum~glwiki=166
|Sadrechan=164
|Killerwhale=164
|Varlaam=163
|Cabaleiro de Espadas=163
|Kekoroto=163
|Carlog3=162
|Kwamikagami=162
|DaniGaliza=161
|Grela=161
|Schekinov Alexey Victorovich=160
|Pablo131415=160
|Jarlaxle=159
|Prestexoan=159
|Savijaarvivensen=158
|BREAMO4B17=158
|Estésar Seoane=158
|Egmontbot=158
|Addihockey10 (automated)=158
|Abeigont=158
|Lucabouzon=158
|Drow male=157
|GnawnBot=156
|Al Lemos=156
|Shotokan=155
|Alvaropv DGallaecia=155
|Luisinho=154
|TheRacso98=154
|DIEGO Kn2=153
|María Castaño Gómez=153
|Barto Fiallega=153
|Plaslux=151
|SuperBraulio13=151
|EdwardsBot=150
|LIMIAO=150
|Davidhez=150
|Sodacan=150
|Mateteh=149
|Marcos~glwiki=149
|Vímara Peres=149
|Croll=147
|Palen2=147
|Jailender=147
|Deppty=146
|Xbello=146
|Xesiño=145
|Gradebo=145
|Millars=145
|Darev=144
|Sangjinhwa=143
|Lauramcastro=143
|M~glwiki=142
|Niegodzisie=141
|DarkraiWeb=141
|AliciaPSF=141
|Lamas Angels=140
|Moinante=140
|Sogdiana=140
|Suisui=139
|Damorabe=139
|Enredados=139
|Reuven Ya'akov Schönstein=139
|IES A Estrada=138
|Xmps=138
|Miriheco=137
|Eden~glwiki=136
|Dende=136
|Barrie~glwiki=136
|Dennui=136
|Pazos2019=135
|Xabier Loureiro=135
|Manners11=135
|Moscow Connection=135
|Rlopglez=134
|IvánGFuentes=133
|Angelprotector=133
|DARIO SEVERI=133
|Xenxo=133
|Datkad=133
|Storyreffer=132
|Johny89=131
|Cordal=131
|M.gm2009=130
|Manubot=130
|Steinsplitter=129
|Krassotkin=129
|Gaelico Galego=129
|Henryk Borawski=128
|FuckinChilliPeanuts=127
|Ocarteiro=127
|Vargenau=126
|Xoancosta=126
|Asfarer=126
|WikiFroebel2013=126
|Reena=124
|UL Abelrr=124
|Rptraballando=123
|MatthewVanitas=123
|Birdie=123
|PDCCARNOTA=123
|Kikooo1984=122
|Luimipi~glwiki=122
|Lotje=122
|Carlitoscarlos=121
|Wikiguy 90=121
|PeioR=121
|Gemini1980=121
|Arquimedes=120
|Su Neutralidad=120
|Axudamos=120
|Es carva=119
|Galandil=119
|Colexio Doroteas=118
|Estevo=118
|Billinghurst=117
|Miguel Chong=117
|Fsx74=116
|Fralonsot=116
|Canyq=115
|Averaver=115
|Treus72=114
|Berthold Werner=114
|Ima~glwiki=113
|Armoniauniversal=113
|Xoseanton=112
|Pelos=112
|Eduard-Gz-Cat=112
|Jbaronet=112
|Manuel Trujillo Berges=112
|Anabelml DGallaecia=111
|Escotoneto=111
|Luciapgomez=111
|Mazuritz=111
|Ver-bot=111
|Miaow Miaow=110
|Bruno Meireles=109
|Valencian=109
|Youssefsan=108
|Terrícola=108
|SEPRodrigues=108
|Joseolgon=108
|Percebe=107
|BendelacBOT=107
|Edvac=107
|Policisne=106
|Illegitimate Barrister=106
|XDB=106
|Mosquera~glwiki=105
|Guillerme Recuado=105
|AlexandreGZ=105
|Gravesen06=105
|Carxibai=105
|DEagleBot=105
|Hadrián Loureiro=105
|Eduardo Pazos=105
|Odelfos=104
|Kryser=104
|Espantall0=104
|Amañador de redireccións=104
|Hil 2613=104
|Koppany~glwiki=104
|Xurxoam=103
|Racconish=103
|Anacapa~glwiki=102
|Manolino=102
|Jarould=102
|TelmoPP=102
|Isidoro Castaño=102
|Felipe08=101
|Moeng=101
|Maceirax=101
|Obersachsebot=101
|Martin Macha 2111=101
|Ivans wiki=101
|Gangleri=100
|Xabiercs=100
|Skrime=100
|Antemister=100
|SerVaGe=99
|Delotrooladoo=99
|Pablo pousa carrera=99
|Footballbm31=99
|Denniss=98
|El refugio de la Cultura~glwiki=98
|Kst1712=97
|Milia=97
|Fernando Riveiro=97
|Evelinwendy=97
|Earanwe=96
|Durmideira=96
|Luis Reynaldos=96
|RadiX=96
|Xograr=95
|VulpesVulpes42=95
|Federico Leva (BEIC)=95
|Anawiki=95
|Amherst99=95
|Castellbo=95
|D4c4mp0=95
|NetOverflow=95
|Pablo goian=95
|Túrelio=95
|Tremo72=94
|Sucador=94
|Danielpc2010=94
|Punta da falsa=94
|Cvbr=93
|Nikolai Kurbatov=93
|Budelberger=93
|CAPTAIN RAJU=92
|BraisSieira=92
|Wieralee=92
|Qwelk=92
|MacedonianBoy=92
|NTBot~glwiki=91
|Gtdanielz=91
|Kai670=91
|Gorigori=91
|JamesP=90
|Un do Deza=90
|Teixugo=90
|Lolamteira=90
|Patribr24=90
|Citaniaudc=89
|Pavlemadrid~glwiki=89
|Rouge~glwiki=89
|Macalla=89
|Miguelregojo=89
|Solaria=88
|Illinois347=88
|Candalín=88
|Miguel303xm~glwiki=88
|Votasobononfagasobobo=88
|Xicodaponte=88
|Finesfacil=88
|LombardBeige=88
|The blade=87
|Primeiros de Lamas=87
|RodrigoRega=87
|Rañolas=86
|Fxtorres=86
|Efremigio=86
|Cloudsfisica=86
|Xyxy93=86
|Nipisiquit=85
|Gaescribe=85
|Ignlg=84
|Cpls=84
|Lijealso=84
|Biologo2001=84
|TinoR=84
|Kwjbot=84
|Procastino=84
|Biosbardos=84
|Supino in albis=84
|Metiawr85=84
|Erreja=84
|Cuatrivialer=83
|Riedel=83
|Flix11=83
|GzS=83
|DragonflySixtyseven=82
|GilliamJF=82
|Meinhof=82
|Umbalawe=82
|Grunge~glwiki=82
|Poco a poco=82
|Alejandrocaro35=82
|Garciman73=81
|Birnarem=81
|Tarih=81
|Zairaft=81
|Anjo-sozinho=81
|Vitoria=81
|Anxo Núñez Fernández=81
|Sardur=81
|Nachete93=80
|Artritris=80
|Jcfidy=80
|J 1982=80
|COGS97=80
|DavidReyAlvite=80
|Imolavirando=80
|Wikiportas=80
|María Baldomir=79
|Sapito=79
|Ostiudo=79
|Andciao=79
|Raimundo Pastor=78
|JuanQuintela=78
|Independència=77
|Mofl5=77
|Richardkiwi=77
|UL rbcouto=76
|Toby123perruno=76
|Ervixe=76
|Santiago galego=76
|Mskina=76
|MerlLinkBot=76
|Oscarpoio=76
|Ladsgroup=76
|Colexio de Quintela-Moaña=76
|Zuntig=76
|Iifar=76
|Castro96=76
|Rugbya15=76
|Jeronim=75
|Refoxeiro=75
|Rodamón4=75
|Binturong=75
|Nilopa=75
|Llywelyn2000=75
|Bulebule=75
|Martinh090=75
|M0KLB=75
|Jaqeli=75
|NuriaConde=75
|Romaine=75
|-Lemmy-=75
|Lojwe=74
|Creandoentradas=74
|Fridolin freudenfett=74
|Paguiar=74
|Cherkash=74
|Rpo.castro=74
|WikimediaNotifier=74
|Uriel1022=74
|Qatariq=73
|Gz2005~glwiki=73
|Igor Seoane=73
|YasBot=73
|Xabier8=73
|Oviguan=73
|Matthew Barera=73
|Fabiojrsouza=73
|Ultramar2016=73
|Sergio Serantes Blanco=73
|Hégésippe Cormier=72
|Mathonius=72
|Rosarinagazo=72
|Barrimei=72
|El filóloco~glwiki=72
|Matiia=72
|Inesdecampos=72
|Lucien leGrey=72
|Barrabi=72
|Kadellar=72
|Sirionnd1118=71
|DavizRP=71
|Fabian Zubia~glwiki=71
|Wikimandia=71
|PauLoCris=71
|Arroutado=71
|B25es=71
|Álvaro Díaz Seijo=71
|Traballad=70
|Khamsintv=70
|Josep Maria Roca Peña=70
|Karvayedo=70
|Tiyoringo=70
|Arttikusbcn=70
|Os don sam cañóns=70
|Lecs2311=70
|KsaveroEO=70
|Cesardelcano=70
|Triplecaña=69
|Vecnai=69
|Fagairolles 34=69
|Echando una mano=69
|Ts12rAc=69
|DwightFry=68
|TastyPoutine=68
|Stegop=68
|Benjavalero=68
|Jfblanc=68
|Paramaribo1975=68
|DannyS712=67
|Athena in Wonderland=67
|Betucagomes=67
|José Guirao=67
|Fersanlo58=67
|Aveleiro=67
|Ivandaponte=67
|SarahStierch=67
|Glaisher=67
|Erzskamera=67
|Palica=66
|IXCat=66
|Joseveiga=65
|Jesusricofuentes=65
|Zaixe=65
|Ранко Николић=65
|Teshuveros=65
|FatimaRomero=65
|MarcoAurelio=65
|Oestrimnium=64
|Érico=64
|Xtquique=64
|Skiuv~glwiki=64
|Komun=64
|Doc Taxon=64
|Alvaro Freijo=63
|Quentinv57=63
|Spacorum=63
|Noeliallagof=63
|Chorima1=63
|AnxoLB=63
|Faolin42=63
|Mrmw=63
|Xeror=63
|Zafer=63
|FiloloxiaUDC=62
|AlejandroBS97=62
|Jmarchn=62
|Neo azulis=62
|Elzevir=62
|Kolega2357=62
|Hbf878=61
|Calviño96=61
|Eurohunter=61
|Gelote=60
|Ommrianxo=60
|Chlewey=60
|Arts&amp;Labour=60
|Canzobre=60
|FREIXO=60
|Eleefecosta=60
|Isaac1991~glwiki=60
|Kirito=60
|Lamas-unionpenosa=59
|WikiBayer=59
|Edward.e=59
|Airela=59
|20396MM=59
|Alber1840=59
|NoeliaAndrea=59
|Ghalegho~glwiki=59
|Danlimusic62=59
|FriedrickMILBarbarossa=59
|Miketanis=59
|AJona1992=59
|Kelovy=58
|Gray eyes=58
|Mendinho=58
|Alex Perez=58
|PaulaLopezOtero=58
|Bemilladoiro=58
|Guldhammer=58
|Evafuentes=58
|SandrinhaRC=58
|John1796=57
|Xabel10=57
|Vainilladetahiti=57
|Deusdixital=57
|Wiki Wikardo~glwiki=57
|Rodrigo~glwiki=57
|Toulousain=57
|Manuel de Sousa=57
|123~glwiki=57
|Jpereira=57
|Anxova=57
|Edgar181=57
|Paulo carballo=57
|Sergio9C.M.=57
|Perhelion=57
|InesVarelaBlanco=57
|Mercy=57
|TheWikipedian1250=56
|Xaimex=56
|Tania fs=56
|Meniño=56
|Luciacev=56
|Laverca=56
|Aavindraa=56
|Jorunn=56
|Qoan=56
|Brara=56
|JardelW=56
|Vifito=56
|Pepeto50=56
|Robin Patterson=55
|LvKinHo=55
|Pilarsamon=55
|Platinol=55
|Wiki13=55
|Araceligarcianavia=55
|Andreskasta=55
|Jurjinho=55
|Kiko.1984=55
|Tomukas=55
|Xlpastoriza=55
|Xacobe=54
|Sanya3=54
|Materialscientist=54
|Mcastrof=54
|Galipediantefisico=54
|Danidvt=54
|Gabriela1996=54
|Sss~glwiki=54
|Miguelfernandez1=54
|Cekli829=54
|CGA22=54
|Capmo=54
|Jackirtash=53
|Henrique Pereira=53
|Jackie=53
|Marinna=53
|Shaulhochberger=53
|Aketito=53
|Andbar02=53
|Davidayude=53
|Crisky=53
|Roamata=53
|César Reis~glwiki=53
|Stanglavine=52
|Thepinkphink=52
|Hoo man=52
|Estefaniapt DGallaecia=52
|Vizktor=52
|J. Pais=52
|Mos=52
|Vicente Rojo=52
|Common Good=52
|Latingregopoio=52
|Lucas Sanchez Dalmau=52
|Tacaju=52
|Thecangri6=52
|Laura207=52
|Mjifr=52
|TuHan-Bot=52
|Danips98=52
|JorgeGG=51
|Bonovyh=51
|Solexhn=51
|Cachaldora=51
|Giovanic0=51
|FishInWater=51
|SABIR2.0=51
|Boirense=51
|ValeriaVarela=51
|Belagaile=51
|Frangza=51
|Serlui=51
|Saturnino=51
|Butelo=51
|A Festa da Dorna=51
|VanBot=51
|Dan w~glwiki=51
|Kayaya=51
|Galewiki=51
|Landriessen=50
|Ana Caramés Canosa=50
|Udufruduhu=50
|Orriolense=50
|Albertony=50
|Santaia=50
|Mmeixide=50
|Place Clichy=50
|GleOsp=50
|Braisgg=50
|Rokambolexko=50
|O-carallo-29=50
|Rabalexo=50
|Villanueva96=50
|Stryn=50
|Daniela.ciociola=49
|Vnovegil=49
|Sinosuke 2=49
|Divesgallaecia2012=49
|Santy1789=49
|NguoiDungKhongDinhDanh=49
|Monicabaleiron=49
|Chirz105=49
|Quinif=49
|Paula Sánchez Hernández, Sarai Sánchez Prieto e Inés Trigás Pereira=49
|Dikinson01=49
|Creepin galego16=49
|Rafa Salgado=49
|Wikinña=48
|Jü=48
|Hashar=48
|Máximo Albedo=48
|LeonardoAbenis=48
|Paco~glwiki=48
|Defender=48
|Filologosd1=48
|Xandi=48
|Maria otero bouzón=48
|Bolinhodeamor=48
|Bredodo=48
|Dura-Ace=48
|Ignacio.Agulló=48
|Easy Tempo=48
|Tereperdicilla=48
|Caravincho=48
|Barbarobarbarez=48
|J.delanoy=48
|Triedros=48
|Rameshmurmu1684=47
|Vazvilpa=47
|Marinha vs~glwiki=47
|Marc-André Aßbrock=47
|Emijrp=47
|Ary29=47
|Doradorodriguez=47
|C.Veiguela=47
|Manolofreiria=47
|Cattus=47
|Juan Quisqueyano=47
|CondeDeSantibáñezDelRío=47
|Sergiooboe7=47
|Galathil7=47
|Ailura=47
|Manuelmicro=47
|Praxidicae=46
|Hipiosa=46
|Sergio~glwiki=46
|Animadelpurgatorio=46
|MarcosEire=46
|DTabCam=46
|Dalvasan=46
|Neevy Ambr Du=46
|REDMAXIM=46
|SajoR=46
|Swamp Greetings=46
|NikNaks=46
|Xomabepo=45
|Xosediaz=45
|IreneRiveiro=45
|Hedwig in Washington=45
|Leoplus=45
|ReyBrujo=45
|Lsses7=45
|Actia Nicopolis=45
|Mr. Fulano=45
|Sinde~glwiki=45
|SamiKullström=45
|Belen43 eih=45
|Samueltr DGallaecia=45
|Capa23=45
|Imsweetalbi=45
|Salvabl=45
|Góngora=45
|Pau~glwiki=45
|Jog13=45
|Paulo roberto silva gomes=45
|Raulsalgado=44
|Sueviacc DGallecia=44
|Deus=44
|Desicarpente=44
|Mtarch11=44
|Esteban Paz=44
|Pichi.do.borron=44
|Satxa=44
|Fma12=44
|Lordiegor=44
|Dantadd=44
|Vilartatim=44
|Hozro=44
|Gustavo Girardelli=44
|Culex=44
|David García Granja=44
|Jorgecasru=44
|A.Savin=44
|Eladio Medel=44
|Adailton=44
|SHs=44
|J. Patrick Fischer=44
|Jvidalc=44
|Sdocio~glwiki=43
|Sfs90=43
|Marco Chemello (BEIC)=43
|Calpurnia~glwiki=43
|Xavinho=43
|DiegoVS=43
|Afgán=43
|Robin van der Vliet=43
|Zarmot Flaggown=43
|Kippelboy=43
|Breixo=43
|Cotaron=43
|Comgalego=43
|Juan53=43
|Sa=43
|Pargal=43
|Eduardo P=43
|The Obento Musubi=43
|SpookyFlora=43
|DerHexer=43
|Yeza=43
|Raul=43
|Rafaelidolatra daluz=43
|Marvelshine=43
|Alan=43
|Brincadeira=43
|Acer=43
|Codeks=43
|Rxy=43
|Sant8=43
|Filosofía Universidade de Santiago de Compostela=42
|Compostelana=42
|Arturo Iglesias=42
|Innerstream=42
|Karrapucho=42
|UL fernandocorme=42
|Önni=42
|Noelgf=42
|Yoda1893=42
|Spider Pig~glwiki=42
|Covelus=42
|JESSIP=42
|Kanabekobaton=42
|Ogaiteirodoredondo=42
|Ebrambot=42
|Mjazick=42
|AntiaLou=41
|Cunetas=41
|Oximurah=41
|Raichsweet=41
|Davisuke=41
|Authentise=41
|Saul ip=41
|Medium69=41
|Gigfngjfjgnjf=41
|UL mouriño=41
|Javierbossa=41
|Tooru~glwiki=41
|O Mago Rock=41
|INeverCry=41
|Paularv7=41
|Rastrojo=41
|Capsot=41
|Lalinense=41
|Luciaavarela=41
|Bea.trice=41
|Wikibolo2955=41
|Jafeluv=41
|MPF=41
|Conde00=40
|Piquita=40
|Juancalobo=40
|Elena cp=40
|Pedro Insua=40
|Robertovinki=40
|Ggonz=40
|Tacho3=40
|Karlitos=40
|EVula=40
|Citocromo c oxidasa=40
|PBA96=40
|Gereon K.=40
|Marium Alberto=40
|BrandanPedre=40
|Teixuga=40
|Cheminha=40
|Inesgl=40
|Sailko=40
|Justinoguerra=39
|Lopezsuarez=39
|BREAMO4A16=39
|Lévedo=39
|Chema43=39
|Segarun=39
|Scostas=39
|A. B.=39
|Penarc=39
|BenficaNNossaPaixao=39
|Lorenafj DGallaecia=39
|Magog the Ogre=39
|Alejandrfernandez=39
|Tetradracma=39
|Vriullop=39
|Integral Momento Dipolar=39
|Gustavo Siqueira=39
|Tetractismonelos=39
|Leszek Jańczuk=39
|Daniel (usurped)=38
|BD2412=38
|Phe=38
|Natalia Bergaño=38
|Michael Barera=38
|Samurais mission=38
|Kgsbot=38
|Wikitanvir=38
|Bombadil~glwiki=38
|Stïnger=38
|Ursidaecoruñes=38
|Jo-Jo Eumerus=38
|DJMalik=38
|Artebruta=38
|Tux~glwiki=38
|Masum Ibn Musa=38
|Esteban16=38
|Nataliacb DGallaecia=38
|Lorocesvanava 23899=38
|Jdiazdelrio=38
|Asturcon=38
|Soman=38
|Alexiadq DGallaecia=38
|Adrián Ouro=38
|AIA Espana=38
|USCtrad=38
|Zscout370=38
|Sashko1999=38
|Musiqiyjj74=38
|Jfcobo=38
|Carsrac=38
|Pedromadruga=38
|Pd=38
|Thknny=38
|Alvripoll=38
|Auslli=38
|McZusatz=37
|Cactusverde=37
|Earelin=37
|Devónico1234=37
|Holder=37
|Mougán=37
|Yuslo=37
|Sotiale=37
|Arcanxo=37
|Ev=37
|Aestragada=37
|Profesorpaciencias=37
|Lucia A. Iglesias=37
|Vieitez=37
|Histagra=37
|Turiliu=37
|SergioFontánÁlvarez=37
|Finlaure=37
|MiniPictures=37
|CValcarcel=37
|Nino Dolce=37
|Mike.lifeguard=37
|Rdg Vito=37
|Mestas=37
|Alejandra carpena=37
|Aaronferrari=37
|Margamarcuño=36
|Kirita22=36
|Bugallales=36
|Pentimento=36
|Zarrulheiro=36
|Gumruch=36
|Asantinc=36
|José FerPre=36
|Deivid=36
|Anxoneta=36
|Achim55=36
|Nethac DIU=36
|Guise=36
|Nerea Lorenzo=36
|Spyfly=36
|Racapa=36
|Janitoalevic=36
|Oursana=36
|Alexander Vigo=36
|Xic667=36
|GUTIERREZGD=36
|UL fernando.torreiro=36
|Tony~glwiki=36
|Shastre=36
|Texvc2LaTeXBot=36
|Chabi1=36
|Aitortxasko=36
|Marceloavila84=36
|JotaCartas=36
|LamasPC20=35
|Tiberioclaudio99=35
|Amasuela=35
|Superpes15=35
|Luan=35
|Xandepardo=35
|AnselmiJuan=35
|Ras67=35
|Robertohermida=35
|Or8a=35
|Martaandion97=35
|Adriana Bargados Calviño=35
|VictorAlvarez89=35
|Touriñán=35
|Philippe49730=35
|NoeliaLauraSilvia=35
|Quinto de Bamiro=35
|Galego08=35
|Sciking=35
|Dopazo98=35
|Beatrizpn DGallaecia=35
|Luckas Blade=35
|Mykhailo=34
|Urco65=34
|Mreysita=34
|FireDragonValo=34
|Cat~glwiki=34
|Usuarioeditor9=34
|Apcbg=34
|Manoel.folgueira=34
|Escoitar=34
|Gabriel Schnee=34
|Pere prlpz=34
|Mondoxíbaro=34
|Taketa=34
|Volkov=34
|SurdusVII=34
|Echeoquehai=34
|AtosCrip$=34
|Raquel Arias Añón=34
|PCalvinho=34
|Juliasilva5=34
|Lliura=34
|Ana Montes Couñago=34
|Filósofo Galego=34
|Mike Rohsopht=34
|Preghiseiro=34
|Fernandezsara12=34
|Nosferatu~glwiki=34
|Edén=34
|Brightify=34
|Daniel Mietchen=34
|Hugo1982=34
|Follgramm3006=34
|Iriasc=34
|Irene Duinkerken=34
|FCPB=34
|Hercule=34
|Angelarcay=34
|Natuur12=33
|Danielba894=33
|Colineta=33
|1997kB=33
|Luigi Salvatore Vadacchino=33
|Asterion~glwiki=33
|Prowiki=33
|Claudia Piñeiro=33
|Joseghast=33
|AndreaMorena=33
|VanBandini=33
|Eldizzino=33
|Ana Ojea Villamarín=33
|Лобачев Владимир=33
|Fidi gz=33
|Lamas alt=33
|Dcoetzee=33
|Mfons2000=33
|Magosto=33
|Xansroque=33
|Martinhogz=33
|Club Hockey Compostela=33
|Ppefelipe.prox08=33
|Azote Galaico=33
|Literaturagalegac1=33
|Galegoman~glwiki=33
|Guillerme Moreira=33
|L&amp;T=33
|Zuntig fiber=33
|Don Saturio=33
|TottyBot=33
|Biblioteca intercentros lugo=33
|Simonalsa=33
|Ontzak=33
|Magnefl=33
|Fisterraeomar=33
|Bsadowski1=33
|Nodulation=33
|Pedridotransas=33
|Parodper=33
|Faraday~glwiki=32
|Carminhas=32
|Saldagon=32
|Chisuchian=32
|Oresthes=32
|Breogan72=32
|Maquia=32
|Patricia Mannerheim=32
|Teo.raff=32
|Ferreolus=32
|Xues=32
|Visopedia=32
|Uhanu=32
|Toxedinho=32
|Sálvora=32
|Rebentabois=32
|Satesclop=32
|Vidueiros=32
|Aqwuo=32
|Uxío Castelo=32
|Pauuguezz=32
|Pobracara=32
|Brixida=32
|JuTa=32
|Manuelt15=32
|Taniarf=32
|André el pescadero=32
|Angelsc89=32
|Prensagalega=32
|Arale~glwiki=32
|Delphidius=32
|Ferbr1=32
|Zailaufran=32
|Florentino filo=32
|Laura~glwiki=32
|Bolboreta95=32
|Susana Seivane=32
|Keepscases~glwiki=32
|Ernesto53=32
|Jenócrates=32
|Breno Damasceno=32
|Mistico=32
|Iojhug=32
|Bridget=32
|LuciaaPiñeiro=32
|MargaritaPoppa=32
|WPPilot=32
|BREAMOA16=32
|Mayterios=32
|Glosoli=32
|Ángela Souto Vieites=31
|Mariana~glwiki=31
|E2mb0t~glwiki=31
|Xabier meilan=31
|Botend=31
|Ceivar=31
|Fanfurriñeiro=31
|D. Carlos Ramon Canosa Carro=31
|Gilles2014=31
|Mateosx 21=31
|Siebrand=31
|Trini Pérez=31
|Jbrey360=31
|Davidgval=31
|Analva=31
|Wikielwikingo=31
|Vgarabana=31
|Peixiño=31
|TonyMontana~glwiki=31
|Danibuhu=31
|Mamorusenshi=31
|Aldnonymous=31
|Upolu=31
|Chichou=31
|Isha=31
|Carunchiño=31
|Mahir256=31
|URSULA FERNANDEZ=31
|Kelykz=31
|Niridya=31
|Leyo=31
|Ketxus=31
|User2352352=31
|BREAMOB11=31
|LaVozDeTuRelato=31
|Luciano~glwiki=31
|CHV=31
|せいきょういく=31
|Kijand=30
|D’Azur=30
|Pichucu=30
|Qrfqr=30
|Tamanca=30
|Museo8bits=30
|Geldare=30
|Fajesus=30
|Antywyky=30
|Pmlineditor=30
|Rapo~glwiki=30
|Redf0x=30
|Carlos Rodriguez Otero=30
|Santiago Vieites=30
|Henriku=30
|Newsou=30
|NicoSGF 64=30
|Robergal88=30
|Ayto=30
|Sobroseño~glwiki=30
|Dalog1995=30
|Ana Montez=30
|XXBlackburnXx=30
|Teles=30
|Oicorojuara=30
|Anagram16=30
|Zaqarbal=30
|Sonia5999=30
|P.riveira=30
|Carlos Abal Cerviño=30
|Gallita=30
|Edoarado~glwiki=30
|Manuelfg DGallaecia=30
|TheBlueCat22=29
|Xinelo=29
|Galiciencia=29
|Hispanitas=29
|Yann=29
|S.edreira=29
|Corgo=29
|Draxtreme=29
|Sihomesi=29
|Modesto=29
|MediaWiki default=29
|Unikalinho=29
|Theodoxa=29
|Guti Galiza=29
|Paula de Luis Fernández=29
|Gerd Eichmann=29
|Piratasgz=29
|Russavia=29
|Tencosteas=29
|Bucephala=29
|Daniel Gz=29
|Manuel gonzalez coego=29
|Addihockey10=29
|Vanegarciaa9=29
|Xabier Armendaritz=29
|Amire80=29
|Henry Moleskine=29
|Elena-Oskar=29
|Isaac Mansur=29
|Dictablanda=29
|Binlou=29
|Santiago Rua=29
|Trey314159=29
|EliRios=29
|Samieira Existe=29
|Sara B.O.=29
|Färber=29
|Seoane Prado=29
|Οσελότος=29
|Lourixe=29
|BouwMaster=29
|Cheluco usopúblico=29
|(-bcm-)=29
|Kim~glwiki=29
|Andrea Quintas=29
|Evajlaural=29
|Vilagarciana=29
|Borjaseob=28
|Tony Fernández Barco=28
|EstebanTorr=28
|Naraht=28
|FFTDeutsch2021=28
|Martín Taboada=28
|Trasnadas83=28
|Tonyjeff=28
|Sandro Halank=28
|Alroga=28
|Fxparadelo=28
|Ji-Elle=28
|Ophiusafolk=28
|Jacobbraeutigam=28
|AsCuFo=28
|Roi Xordo=28
|Faxeirada=28
|Aspres=28
|Ah3kal=28
|Noé Valti Ape=28
|UL Ospala=28
|Patxon=28
|Krmn8220=28
|José do Arnado=28
|Mdaniels5757=28
|Rakasa ayat Alien=28
|BREAMOB0001=28
|Jonathan359=28
|Pvieito=28
|X.l.dean.ben=28
|Sisa19=28
|Comandancia=28
|FerMirra=28
|AmpiGR=28
|Frenchchou=28
|Memedgarcia=28
|Ciaran.london=28
|Egmontaz=28
|Manuel 111091=28
|Nomada226=28
|XoséXabarin=28
|Juanoro=28
|Naosenlleira=28
|פארוק=28
|Miguereg=28
|Carolina Laíño=28
|Morancio=28
|BREAMO4A26=28
|Cantigasdaterra=28
|Elyms95=28
|Breoghain=27
|Bethlem2809=27
|Artanisen=27
|Frigotoni=27
|Lolox76=27
|TheBellaTwins1445=27
|Leogalego=27
|Homobot=27
|VanesaFerreira=27
|Pedece1=27
|Vilalbafs=27
|Laszlovszky András=27
|Víctor Alexis Cantillano Oviedo=27
|R.albergaria=27
|Leefeni de Karik=27
|Jparcur=27
|Onipsis~glwiki=27
|Martalemaq=27
|Patricilla5=27
|Alberth2=27
|Scip.=27
|Tamarayupi=27
|Anagc99=27
|Htc3594=27
|Andrew J.Kurbiko=27
|Peluche.josemanuel=27
|Dumbriaecultura=27
|Atalanta86=27
|Scg781998=27
|Jerzyjan1=27
|Daisystinkafds=27
|HefePine23=27
|Froaringus=27
|Noafp10=27
|Ralf Roletschek=27
|Pijusmagnifikus=27
|BEABP=27
|Ices2Csharp=27
|Santiago Calviño=27
|UL Vilariño=27
|Peregrina.pintos=27
|Infiespobra=27
|Baldrocas=27
|Aiamar=27
|Elena.R.=27
|Marta bp=27
|Litteralittera=27
|Likewike=27
|SeidaSokoara=27
|Miguel Ángel González López=27
|Wim b=27
|Lomeno 24=27
|The White Lion=27
|Michael Romanov=27
|Rainya=27
|Juangz97=27
|Joakko=26
|Lirafranklin5=26
|Rzuwig=26
|Michampinion=26
|Mario villaflores=26
|Martinsfer=26
|Laura Fiorucci=26
|P4K1T0=26
|LiteraturagalegaCPG=26
|Dani.pazos=26
|Sock puppet=26
|Garthof=26
|I diaze1993=26
|Arredista=26
|Mr Accountable=26
|CrisEstevez3=26
|Vermont=26
|Gustavo.bng=26
|CamiloRock77=26
|Wwikix=26
|Davidlombao=26
|Deshgloshe=26
|Alternativa407=26
|とある白い猫=26
|Nhasky=26
|Paula&amp;Rosalía=26
|Shaqster~glwiki=26
|Sualla=26
|AnderTecht=26
|Cgnk=26
|Dafide=26
|マティ男=26
|Eustaquio Ramírez Ortelo=26
|MP~glwiki=26
|Hugo.arg=26
|Adri guarda=26
|Penarc1~glwiki=26
|Oskar=26
|KS88=26
|Adrianpany=26
|Julián Elencwajg=26
|Rrm11=26
|Murilotifoski=26
|Igna=26
|Ernestolake=26
|Lutin bleu=26
|Luxusfrosch=26
|Legarra=26
|Mywikimediaaccount=26
|Sabadelhe=25
|Sirius~glwiki=25
|Diegohuberman=25
|Mohandas g=25
|Klemen Kocjancic=25
|Hindustanilanguage=25
|Lamas-Nós=25
|Jbribeiro1=25
|Pablofc4~glwiki=25
|EncycloPetey=25
|Platonides=25
|The Anome=25
|City of Rebellion=25
|Uxiosa=25
|Vgonzalez630=25
|CzarJobKhaya=25
|Nazaretfp=25
|Ana Costas Castro=25
|Oscar36202=25
|Mariaformoso=25
|Sofiacl DGallaecia=25
|Alba.pardinas=25
|Pepito Giraldito=25
|Arribi=25
|Jorginho 2=25
|Regueiro=25
|Pedro002094=25
|Wilfredor=25
|-jem-=25
|Bloobrey=25
|Santhy=25
|Piterleik=25
|Anieten=25
|Ajraddatz=25
|Marcusfernandez=25
|Simplus Menegati=25
|Svathpl29=25
|Iagomeijiide=25
|Elresaltador=25
|2eight=25
|Alarikaviana=25
|VL96=25
|Juanjo García González=25
|Sr.Kaplan1=25
|WiGali=25
|Xabre~glwiki=25
|Olequefacil=25
|Boicentril=25
|ArwinJ=25
|Anagi33=25
|AreVazquez=25
|SF007=25
|Davidbouzon~glwiki=25
|Erwin=25
|ChongDae=25
|Busurbano=25
|Shanmugamp7=25
|Fernangomen=25
|HakanIST=25
|HectorLC=25
|Maximillion Pegasus=25
|Jjhhggrrr=25
|Andrea.penedo=25
|Samuele2002=25
|Maasje=25
|Elena de Peleyos=25
|Mustek=25
|Stang=24
|Mateo scq=24
|Crismartinez24=24
|Orijentolog=24
|Rachmat04=24
|Furabolos=24
|Jani Koskiin=24
|Lamas carraxocam=24
|777sms=24
|Deltaman=24
|BREAMO4A10=24
|Fredirib=24
|GFHund=24
|Macarrones=24
|Krisito=24
|Beko=24
|Willtron=24
|Natalia G. Mouriño=24
|Nitch=24
|Jpbarbier=24
|ErikvanB=24
|Mxose=24
|ATORREDOCASTRO=24
|Maosinnovacion=24
|Manugarrobo3=24
|XockoGaliza=24
|Rfsotelo=24
|Vítor=24
|Xosé Cabanillas=24
|Fscres=24
|Ave Phenix=24
|Lápisdecores=24
|Restu20=24
|Fdsh=24
|Bhgh543bgf=24
|Vilho-Veli=24
|Chemegelece=24
|Xosé M. Eyré=24
|Litegalega2018=24
|Aitor.bouso=24
|Bencmq=24
|Balo=24
|Aliwal2012=24
|Breogan73=24
|Comba=24
|Uxilamalv=24
|O monstro da ria=24
|Stardsen=24
|Raderich=24
|Aquae Querquennae=24
|LgL 4ºESO IES David Buján=24
|Xamasi~glwiki=24
|Rlm756a=24
|DidiWeidmann=24
|HReineGz=24
|Cristiangl=24
|Cesarinmontoto=24
|Daphne Lantier=24
|Nusmg=24
|Bdk=24
|Martín Codax=24
|Dreamonish=24
|Hugovillarfernandez=24
|DrKay=24
|Nere18=24
|Lathir=24
|Ainz Ooal Gown=24
|Alenlugo=24
|Alpinu=24
|Robby=23
|Lidiadiazdominguez1=23
|PlyrStar93=23
|Lantania=23
|BokY=23
|Vila666=23
|MetalBrasil=23
|Mariluz=23
|Roozman=23
|GZML=23
|Erik Warmelink=23
|K9re11=23
|Koavf=23
|Odejea=23
|Munmula=23
|Wiki 9SIC=23
|Myrhonon=23
|Vogone=23
|Shuyeol=23
|Knochen=23
|Bradmanthedon=23
|Paula Crespo=23
|Valenciano=23
|SiareiroLugo=23
|Jemo2200=23
|Daniuu=23
|Jose77=23
|Anxorodriguez=23
|VigoGZ=23
|Nowikipp=23
|Martuinbiya=23
|Valentim47=23
|Cristiano2012=23
|Albaleston=23
|Chongkian=23
|Wikilandia=23
|El Morenus=23
|El Viajero 3000=23
|Felipelago=23
|Sergio Ferradás Varela=23
|Wow=23
|UDC-ED.CIT.=23
|CGN=23
|PasaporteGalego=23
|Lonega=23
|Francisco J. Gil=23
|ZeneizeForesto~glwiki=23
|Adam Cuerden=23
|Roixordo dodro=23
|Tamara Amorín=23
|WEdSza=23
|David0811=23
|VazquezCagide96=23
|Chumwa=23
|Lilacpiu=23
|Lourdes Limia Villar=23
|GO69=23
|Jmlhermida=23
|Carmen Cal=23
|Uxía69=23
|SpesBona=23
|Bivero=23
|Xeira89=23
|Donmusic=23
|Asierog=23
|Horst-schlaemma=23
|Wallflower=23
|In ictu oculi=22
|Eyebag=22
|Lissall=22
|Martafondevila=22
|Lidia.ddominguez=22
|Sergiotics=22
|Verius9=22
|BelénLamas=22
|Campeones 2008=22
|Abelrl=22
|Albertomos=22
|VulcanSphere=22
|Soundwaweserb=22
|Fernanpercussion=22
|Kordas=22
|Pirags=22
|Bosna Sarajevo=22
|Daniel Ferro=22
|Pedagogos2015=22
|Nieves0708=22
|Martinfg998=22
|Bardeluc~glwiki=22
|Ankhara=22
|Jurliki=22
|Migueldaborreira=22
|Albars=22
|Arĝenta Neĝo=22
|Minhoulha=22
|Aquelli=22
|Ha98574=22
|Yosri=22
|AriadnayPaula=22
|Lolo=22
|Rapariga=22
|Rémih=22
|Victorioco=22
|Alberto361=22
|Jonathan Fernández Varela=22
|Emaus=22
|Celiamartinezf=22
|Denniselynn=22
|Seelah=22
|Eskio=22
|María Coego Montoto=22
|OVítor=22
|Anaarias=22
|LMLM=22
|Loispardo=22
|V0ctor=22
|MF-Warburg=22
|Obersachse=22
|Sije=22
|Pwjg=22
|Tamburlano=22
|Santamarcanda=22
|The Ogre=22
|Albiñanp=22
|Bibi Saint-Pol=22
|Pablo27=22
|Dxar=22
|Muhammad Abul-Futooh=22
|Yago Amx=22
|Claus Ableiter=22
|Bestiasonica=22
|Augusto Canetas=22
|Đông Minh=21
|Ed veg=21
|O pimpín=21
|BREAMOB16=21
|Tjmoel=21
|Lauralevaj=21
|Gharabato=21
|Darabuc~glwiki=21
|Vipesa=21
|Pauloferlo@wanadoo.es=21
|Savig=21
|Jirka23=21
|Bernd Schwabe in Hannover=21
|Aurora Fernández Fernández=21
|Jon Harald Søby=21
|Ainhoapaños=21
|Squiresy92=21
|Diegoestrada=21
|Serghinho=21
|Pulga013=21
|Dconde=21
|AStiasny=21
|Laura Blanco Areán=21
|José Manuel Veiga Pose=21
|Ruthriay=21
|A2pista=21
|Elchavo=21
|Enekorga=21
|Mcapdevila=21
|Ilpardogatto=21
|Garrafón de Nadel=21
|Baroc=21
|Hanibaal=21
|AnabelCris=21
|Hoo User Page Bot=21
|Hurfer=21
|Yolanda~glwiki=21
|Juliano o apostata=21
|Alvilela=21
|J Hazard=21
|Manuel Parada Freire=21
|Risonsinho=21
|Muimenta13=21
|Mila2=21
|IES Mendiño=21
|Astronauta lunático=21
|Cancioneiro galego-castelán Henry Lang=21
|Tanialr18=21
|Pontovilio=21
|Galeguinha virgo=21
|FpAmelia=21
|Molibi=21
|Jack 31ES=21
|Pardalem=21
|Bromo15=21
|ChamomeXis=21
|Damufo=21
|Miguel Mosquera Paans=21
|MaatyBot=21
|TheGlasgaeJimmy=21
|MdsShakil=21
|Dorieo=21
|Hortorub=21
|Chouciño=21
|CommonsDelinquent=21
|Vengador54=21
|A1906=21
|Sekitabikini=21
|OffsBlink=21
|Evals52=21
|Termininja=21
|Saurom Lamderth=21
|Cambada=21
|Vinicius10=21
|Angel do Xastre de Vilachán=21
|Piedruxy=20
|Rodland=20
|Sermenfer=20
|IndvTbot=20
|Shikai shaw=20
|SenhorPercebeiro=20
|Profesor Tornasol=20
|Jpuelche=20
|Mazbel=20
|Bascer=20
|Jvano~glwiki=20
|Paristoaxxxx=20
|Bradford=20
|Casahamlet=20
|Cs-wolves=20
|Andreavineira1999=20
|Andregegunde=20
|Zhek~glwiki=20
|Jutta234=20
|Karwen=20
|Casanova-j=20
|Machake=20
|Mistico Dois=20
|Goldorak=20
|Enric=20
|Alejandra Vidal Martínez=20
|Oliventino~glwiki=20
|Amazonia 2017=20
|UrielAcosta=20
|Razr Nation=20
|NuriaVidalVillasante=20
|Andreuvv=20
|Tri Sulis Tiyani=20
|VilaLois=20
|SofiaPerezD=20
|Veronica~glwiki=20
|GKFX=20
|Pbalea=20
|Jesielt=20
|Laura Machado=20
|Martin Urbanec=20
|Baintpq=20
|Mariasorey=20
|Iosva=20
|Colectivoliterario=20
|Isómero=20
|Dvdgmz=20
|Jojufe=20
|Dfreijeiro=20
|Yaizatc=20
|Undeviginti=20
|Fernando Buide=20
|Álvarez589=20
|Lofty abyss=20
|Miriam~glwiki=20
|RaquelGaby=20
|Taboada98=20
|Usuario871=20
|Erosstomee=20
|GENOVEVA=20
|PedagogosNaRede=20
|Juan Emilio Prades Bel=20
|Metrónomo=20
|Djpetrallo~glwiki=20
|Sneeuwschaap=20
|Madboy74=20
|Ofilhodomanolo=20
|Mpernas=20
|Mario yaracuy=20
|Sirslayercort=20
|NuriaParada=20
|Axeitos=20
|Vazquez24=20
|Caiaffa=20
|Pratyya Ghosh=20
|Anke~glwiki=20
|Poesíagalega=20
|Concello de Larouco=20
|Hawgonnaenodaethat=20
|Nancy DV0123=20
|Iketsi=20
|AlexJSUM=20
|Grobamonica=20
|Negebaur Forlan Brusadin=20
|Filomein=20
|Danimg02=20
|FocalPoint=20
|Cristinagb DGallaecia=20
|Strange55=20
|Wargolth=20
|David~glwiki=19
|Diego barbosa silva=19
|Webkid~glwiki=19
|Mónica Dafonte=19
|RockyMasum=19
|Utreraa96=19
|BREAMOB05=19
|Bcschneider53=19
|Inés Alonso Veloso=19
|Crochet.david=19
|Anton Mundinger=19
|Luisgaco=19
|El Mexicano=19
|Vitrinho=19
|Bob08~glwiki=19
|Albadas=19
|Cote d'Azur=19
|Vitorvec=19
|Manlalakbay=19
|Wolfgang1212=19
|Ariaglz=19
|Oms españa=19
|Señor T=19
|Ainhoasan9=19
|Pescadito frito=19
|Casamanita=19
|Helmy oved=19
|Paloma5472=19
|Serdar³=19
|Ramon132321=19
|Lonet=19
|Aybeg=19
|Soneu56=19
|Lukas²³=19
|Rrgaioso=19
|Ferry Zed=19
|Nerea Bello=19
|Fabio Santamaria=19
|Krinkle=19
|Ana mpd96=19
|MariaG=19
|Gwp5=19
|ASTOROT=19
|Pilarmt DGallaecia=19
|Judith Castro García=19
|Kicosa=19
|Pdeimos=19
|Laura Novoa Froiz=19
|WOSlinker=19
|Dman41689=19
|Pigsonthewing=19
|Ecoestudiante=19
|Breixosuevia=19
|Alkantara=19
|Tuzaro=19
|Hugogs02=19
|Greenman=19
|Чръный человек=19
|NBS=19
|Silvia~glwiki=19
|Anxolencias=19
|SaraRiveiro=19
|Joseeulogio=19
|Sergiovl1993=19
|PasabaUnBotPorAqui=19
|Sairalinde89=19
|Spacebirdy=19
|Unasombraaelegir=19
|AmiMiguel=19
|Mac~glwiki=19
|Vicious~glwiki=19
|Llimiagu~glwiki=19
|Celtibero=19
|Teatro Popular Galego=19
|Eva.cernadas=19
|Yahadzija=19
|Teleadictoyque=19
|Nerea L.G.=19
|Ruchi99=19
|Rmb=19
|Fasouzafreitas=19
|Ytha67=19
|Mazaricu=19
|Sebleouf=19
|Iria Martínez Valladares=19
|Xaverius=19
|Rosalía12=19
|Paavoerbau=19
|Pilladooo=19
|AníbalR=19
|Marina Wheels=19
|Marya Karib=19
|Tlustulimu=19
|Adripoblado=19
|Toglenn=19
|Maus-78=19
|JaimeAlbertoGarcía=19
|Eu~glwiki=18
|Maribel iglesias baldonedo=18
|Marulas~glwiki=18
|Beluroca=18
|Jaime29306=18
|~riley=18
|Merlissimo=18
|Stardust=18
|Iagoastrar=18
|AnthonyAngrywolf=18
|Lio.dee=18
|Tomeseara=18
|Nuno Tavares=18
|Eloi dos Freiria=18
|Reileis=18
|Fihefrecvb=18
|Zusasa=18
|1234qwer1234qwer4=18
|Hoffart94=18
|Shaku-kun=18
|Wazowski123=18
|Jagseer S Sidhu=18
|Frombenny~glwiki=18
|Xio~glwiki=18
|Kallerna=18
|Msvigo=18
|Marta Ojea Gutiérrez=18
|Laura García Moldes=18
|Rui Albergaria=18
|Frco. Javier=18
|Patxi lurra=18
|Maniu13=18
|Marinacoego=18
|Blackcat=18
|Yikrazuul=18
|Adrigase=18
|Rbrausse=18
|Ruthven=18
|Xesus1970=18
|Meos=18
|Footwiks=18
|Botz=18
|Pf vald=18
|Julia Romero Canedo=18
|MarinRamos=18
|Renvoy=18
|Etienne=18
|Frias96=18
|91.197.junr3170=18
|Arancha Vilas=18
|Sandrareboredo=18
|Noble Caraqueño=18
|Pinchorla=18
|Obabion=18
|Eduardo Gutiérrez Carril=18
|PGSCARNOTA=18
|Jed=18
|Jrelo=18
|Trasancos=18
|Sreejithk2000=18
|Cristianfdez28=18
|Vikiçizer=18
|Lansbriga=18
|Avocato=18
|Mouh2jijel=18
|Katvedra=18
|Arenasky=18
|PetrusdictusA=18
|Adolfo caamaño vazquez=18
|Elperal~glwiki=18
|Capricorn4049=18
|Finnrind=18
|Vanished user 24kwjf10h32h=18
|Déby=18
|Rojas99=18
|Aleks Andre=18
|Jürgen Krause=18
|Jarbento=18
|Angalju=18
|Susanalos=18
|Laura Fernández Sueiro=18
|Gökhan=18
|JarrahTree=18
|GETEVO=18
|Ulala eu=18
|Coentor=18
|Javier lopdia96=18
|Maiteiglesias=18
|Millar Adas=18
|The Eloquent Peasant=18
|Caghulo=18
|Miaecbruno=18
|Glomoa=18
|Lauratd=18
|Mastelo=18
|Paulatk=18
|Drelfon=18
|Sawlom=18
|Sararioss=18
|Egomcsz=18
|Lascorz=18
|Rodejong=18
|OmenBreeze=18
|Marcelo Gomes Bezerril=18
|UnGalegoMais=18
|Pachicha26=18
|RedeWa=18
|Yolanda25=18
|Kam Solusar=18
|Guille Platelminto=18
|Andrevruas=17
|R65898=17
|Tharkun=17
|OLiMoN=17
|Sof4b=17
|Atcovi=17
|Armbrust=17
|O Porrinho=17
|#default=Usuario descoñecido
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>84kn3ijrtpiti4tpcxcq9nv6bymd78z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Atlas V</title>
    <ns>0</ns>
    <id>209586</id>
    <revision>
      <id>6163081</id>
      <parentid>6127174</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:10:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xosema</username>
        <id>4817</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historial de lanzamentos */ Novo lanzamento</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20360" xml:space="preserve">{{Foguete
|imaxe   =  Mars Science Laboratory (MSL) spacecraft launches.jpg
|imsize  =  250
|pe de foto =  Un Atlas V 541 lanzando o [[Mars Science Laboratory]].
|nome           =  Atlas V
|función       =  Lanzador espacial de capacidade media e alta.
|fabricante =  [[Lockheed Martin]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
|país-orixe =  [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
|altura       =  Entre 58,3 e 65,5 m segundo versión
&lt;ref name=astronautix&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlasv.htm|título= Atlas V|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=astronautix401&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlsv401.htm|título= Atlas V 401|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=astronautix411&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlsv411.htm|título= Atlas V 411|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=astronautix421&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlsv421.htm|título= Atlas V 421|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=astronautix431&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlsv431.htm|título= Atlas V 431|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=astronautix501&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlsv501.htm|título= Atlas V 501|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=astronautix521&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlsv521.htm|título= Atlas V 521|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=astronautix531&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlsv531.htm|título= Atlas V 531|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=astronautix551&gt;{{Cita web|url= http://astronautix.com/lvs/atlsv551.htm|título= Atlas V 551|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;
|diámetro     =  3,81 m&lt;ref name=astronautix/&gt;
|masa         =  Entre 338.640&lt;ref name=astronautix401/&gt; (Atlas V 401) e 587.000 kg&lt;ref name=astronautix551/&gt; (Atlas V 551)
|etapas       =  2&lt;ref name=astronautix/&gt;
|carga-LEO    = Entre 10.300 kg&lt;ref name=astronautix501/&gt; (Atlas V 501) e 20.050 kg&lt;ref name=astronautix551/&gt; (Atlas V 551)
|sitio-carga  = [[Órbita de transferencia xeoestacionaria|GTO]]
|carga        = Entre 4100 kg&lt;ref name=astronautix501/&gt; (Atlas V 501) e 8200 kg&lt;ref name=astronautix551/&gt; (Atlas V 551)
|familia      =  [[Atlas (foguete)|Atlas]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
|derivados = 
|estado   =  En servizo&lt;ref name=astronautix/&gt;
|sitios    =  [[Cabo Cañaveral]] e [[Base Vandenberg da Forza Aérea]]&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter&gt;{{Cita web|url= http://space.skyrocket.de/doc_lau/atlas-5.htm|título= Atlas-5|dataacceso=23 de abril de 2012|autor= Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= Gunter's Space Page|páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;
|lanzamentos =  29&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|éxitos     = 28&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|fallos     =  0&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|parcial    = 1&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|primeiro    =  21 de agosto de 2002&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|último =  28 de xullo de 2016&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|datosetapa    =  
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  acelerador
  |nome       =  [[SRB]]&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |número =  Entre 0 e 5&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |lonxitude     =  20,0 m&lt;ref name=manual/&gt;
  |diámetro  =  1,58 m&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |baleiro      =  4000 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |cheo      =  40.824 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;, 46.697 kg incluíndo ancoraxes e instrumentación&lt;ref name=manual/&gt;
  |motores    =  1 [[Aerojet SRB]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |pulo     =  1688,4 [[Newton (unidade)|kN]] (no baleiro)&lt;ref name=manual/&gt;
  |SI         =  245 s (a nivel do mar), 279,3 s (no baleiro)&lt;ref name=manual/&gt;
  |tempocombustión   =  94 s&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |propelente       =  [[Propelente sólido]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
  }}
 {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Primeira
  |nome       =  Atlas CCB (Common Core Booster)&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |lonxitude     =  32,46 m&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |diámetro  =  3,81 m&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |baleiro      =  21.054 kg&lt;ref name=manual/&gt;
  |cheo      =  306.914 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |motores    =  1 [[RD-180]]&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |pulo     =  3827 kN (a nivel do mar)&lt;ref name=manual/&gt;, 4152 kN (no baleiro)&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |SI         =  311 s (a nivel do mar)&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;, 338 s (no baleiro)&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;
  |tempocombustión   =  253 s&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |propelente       =  [[Oxíxeno líquido]] e [[queroseno]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Segunda
  |nome       =  [[Centaur V1]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |lonxitude     =  12,68 m&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |diámetro  =  3,05 m&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |baleiro      =  2026 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |cheo      =  22.825 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |motores    =  1 ou 2 [[RL-10A-4-2]] segundo versión&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |pulo     =  99,194 kN cun motor (no baleiro)&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |SI         =  451 s (no baleiro)&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |tempocombustión   =  894 s&lt;ref name=astronautix/&gt;
  |propelente       =  Oxíxeno e hidróxeno líquidos&lt;ref name=astronautix/&gt;
  }}
}}
'''Atlas V''' é o nome dun [[Foguete espacial|foguete]] derivado do mísil [[Atlas (foguete)|Atlas]] e que tivo como antecesor ós [[Atlas II]] e [[Atlas III|III]]. É usado para poñer en órbita cargas medias e pesadas.&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;

== Características ==
Atlas V é a versión máis moderna e a única en servizo da familia de foguetes [[Atlas (foguete)|Atlas]], que tivo a súa orixe a finais dos anos 1950. O Atlas V é fabricado por [[Lockheed Martin]] e operado por [[United Launch Alliance]] (ULA).&lt;ref name=manual&gt;{{cita publicación periódica|autor=|apelido=|nome=|ligazonautor=|coautores=|data=marzo de 2010|ano=|mes=|título=Atlas V Launch Services User’s Guide|revista=|volume=|número=|páxinas=420|id=|url=http://www.ulalaunch.com/site/docs/product_cards/guides/AtlasVUsersGuide2010.pdf|data-acceso=24 de abril de 2012|formato=PDF|urlarquivo=https://www.webcitation.org/68HIYj6Di?url=http://www.ulalaunch.com/site/docs/product_cards/guides/AtlasVUsersGuide2010.pdf|dataarquivo=08 de xuño de 2012|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

O Atlas V está concibido como un lanzador modular, cun elemento central común, o Atlas Common Core Booster (CCB, que podería traducirse como ''Lanzador Central Común'') e uns elementos variables, como a segunda etapa [[Centaur (foguete)|Centaur]], as diferentes [[Cofia (astronáutica)|cofias]] e un número variable de pequenos foguetes aceleradores de [[propelente sólido]] (SRB, ''Solid Rocket Booster'') adicionais.&lt;ref name=manual/&gt;

As diferentes versións do Atlas V numéranse seguindo un esquema de tres [[cifra]]s:&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;

* A primeira cifra indica o [[diámetro]] da cofia usada: 4 ou 5 metros.
* A segunda cifra indica o número de SRBs usados co foguete, e pode variar entre 0 e 5.
* A terceira cifra indica o número de motores da etapa Centaur, que pode ser 1 ou 2.

Por exemplo, un Atlas V 501 é un Atlas cunha cofia de 5 metros que non usa SRBs e cunha etapa Centaur cun só motor.

A modularidade permite unha gran flexibilidade no rango de cargas que o Atlas V é capaz de poñer en órbita, variando dunhas 10 a 20 [[tonelada]]s para [[Órbita baixa terrestre|LEO]] (órbita baixa terrestre) e dunhas 4 a 8 toneladas para [[Órbita de transferencia xeoestacionaria|GTO]] (órbita de transferencia xeoestacionaria).&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=manual/&gt;

== Historial de lanzamentos ==
{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Voo&lt;ref name=gunter/&gt;
!Data&lt;ref name=gunter/&gt;
!Rampla de lanzamento&lt;ref name=gunter/&gt;
!Configuración&lt;ref name=gunter/&gt;
!Carga&lt;ref name=gunter/&gt;
!Resultado&lt;ref name=gunter/&gt;
!Notas&lt;ref name=gunter/&gt;
|-
|AV-001
|21 de agosto de 2002
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Hot Bird 6]]
|Éxito.
|Primeiro voo.
|-
|AV-002
|13 de maio de 2003
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Hellas-Sat 2]]
|Éxito
|
|-
|AV-003
|17 de xullo de 2003
|Cabo Cañaveral SLC-41
|521
|[[Rainbow 1]]
|Éxito
|
|-
|AV-005
|17 de decembro de 2004
|Cabo Cañaveral SLC-41
|521
|[[AMC 16]]
|Éxito
|
|-
|AV-004
|11 de marzo de 2005
|Cabo Cañaveral SLC-41
|431
|[[Inmarsat-4 F1]]
|Éxito
|
|-
|AV-007
|12 de agosto de 2005
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Mars Reconnaissance Orbiter]]
|Éxito
|
|-
|AV-010
|19 de xaneiro de 2006
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[New Horizons]]
|Éxito
|
|-
|AV-008
|20 de abril de 2006
|Cabo Cañaveral SLC-41
|411
|[[Astra 1KR]]
|Éxito
|
|-
|AV-013
|9 de marzo de 2007
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Autonomous Space Transport Robotic Operations satellite|ASTRO]], [[NEXTSat/CSC]], [[STPSat 1]], [[CFESat]], [[MidSTAR 1]], [[FalconSat 3]]
|Éxito
|
|-
|AV-009
|15 de xuño de 2007
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 4A]], [[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 4B]]
|Éxito parcial
|Problemas na segunda ignición da etapa Centaur, deixando aos satélites nunha órbita inferior á prevista.&lt;ref name=astronautix401/&gt;
|-
|AV-011
|11 de outubro de 2007
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|[[WGS 1]]
|Éxito 
|
|-
|AV-015
|10 de decembro de 2007
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Satellite Data System|SDS-3 5]]
|Éxito 
|
|-
|AV-006
|13 de marzo de 2008
|Vandenberg SLC-3E
|411
|[[Trumpet-F/O 2]]
|Éxito 
|
|-
|AV-014
|14 de abril de 2008
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|[[ICO G1]]
|Éxito 
|
|-
|AV-016
|4 de abril de 2009
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|[[WGS 2]]
|Éxito 
|
|-
|AV-020
|18 de xuño de 2009
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Lunar Reconnaissance Orbiter]]
|Éxito 
|
|-
|AV-018
|8 de setembro de 2009
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[PAN (satélite)|PAN]]
|Éxito 
|
|-
|AV-017
|18 de outubro de 2009
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[DMSP-5D3 F18]]
|Éxito 
|
|-
|AV-024
|23 de novembro de 2009
|Cabo Cañaveral SLC-41
|431
|[[Intelsat 14]]
|Éxito 
|
|-
|AV-021
|11 de febreiro de 2010
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Solar Dynamics Observatory]]
|Éxito 
|
|-
|AV-012
|22 de abril de 2010
|Cabo Cañaveral SLC-41
|501
|[[X-37B]]
|Éxito 
|
|-
|AV-019
|14 de agosto de 2010
|Cabo Cañaveral SLC-41
|531
|[[AEHF 1]]
|Éxito 
|
|-
|AV-025
|20 de setembro de 2010
|Vandenberg SLC-3E
|501
|[[FIA-Radar 1]]
|Éxito 
|
|-
|AV-026
|5 de marzo de 2011
|Cabo Cañaveral SLC-41
|501
|[[X-37B]]
|Éxito 
|
|-
|AV-027
|15 de abril de 2011
|Vandenberg SLC-3E
|411
|[[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 5A]], [[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 5B]]
|Éxito 
|
|-
|AV-022
|7 de maio de 2011
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[SBIRS-GEO 1]]
|Éxito 
|
|-
|AV-029
|5 de agosto de 2011
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[Juno (sonda espacial)|Juno]]
|Éxito 
|
|-
|AV-028
|26 de novembro de 2011
|Cabo Cañaveral SLC-41
|541
|[[Mars Science Laboratory]]
|Éxito 
|
|-
|AV-030
|24 de febreiro de 2012
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[MUOS 1]]
|Éxito 
|
|-
|AV-031
|4 de maio de 2012
|Cabo Cañaveral SLC-41
|531
|[[AEHF 2]]
|Éxito 
|
|-
|AV-023
|20 de xuño de 2012
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Satellite Data System|SDS-3 7]]
|Éxito 
|
|-
|AV-032
|30 de agosto de 2012
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[RBSP A]] / [[RBSP B]]
|Éxito 
|
|-
|AV-033
|13 de setembro de 2012
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 6A]] / [[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 6B]] / [[Aeneas]] / [[SMDC-ONE 2.1]] / [[SMDC-ONE 2.2]] / [[STARE A]] / [[CINEMA 1]] / [[CSSWE]] / [[CXBN]] / [[AeroCube 4]], 4B e 4C / [[P 5]]
|Éxito 
|
|-
|AV-034
|11 de decembro de 2012
|Cabo Cañaveral SLC-41
|501
|[[X-37B]] (OTV-3)
|Éxito 
|
|-
|AV-036
|31 de xaneiro de 2013
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[TDRS 11]] (TDRS K)
|Éxito 
|
|-
|AV-035
|11 de febreiro de 2013
|Vandenbgerg SLC-3E
|401
|[[Landsat 8]]
|Éxito 
|
|-
|AV-037
|19 de marzo de 2013
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[SBIRS GEO-2]]
|Éxito 
|
|-
|AV-039
|15 de maio de 2013
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[GPS-2F 4]]
|Éxito 
|
|-
|AV-040
|19 de xullo de 2013
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[MUOS 2]]
|Éxito 
|
|-
|AV-041
|18 de setembro de 2013
|Cabo Cañaveral SLC-41
|531
|[[AEHF 3]]
|Éxito 
|
|-
|AV-038
|18 de novembro de 2013
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[MAVEN]]
|Éxito 
|
|-
|AV-042
|6 de decembro de 2013
|Vandenberg SLC-3E
|501
|[[Topaz 3]] / [[ALICE (satélite)|ALICE]] / SMDC-ONE 2.3 / SMDC-ONE 2.4 / SNaP / TacSat 6 / FIREBIRD A / FIREBIRD B / AeroCube 5A / AeroCube 5B / CUNYSAT 1 / IPEX / M-Cubed/COVE 2
|Éxito 
|
|-
|AV-043
|24 de xaneiro de 2014
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[TDRS 12]]
|Éxito 
|
|-
|AV-044
|3 de abril de 2014
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[DMSP 19]]
|Éxito 
|
|-
|AV-045
|10 de abril de 2014
|Cabo Cañaveral SLC-41
|541
|[[NROL 67]]
|Éxito 
|
|-
|AV-046
|22 de maio de 2014
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Satellite Data System|SDS-3 8]]
|Éxito 
|
|-
|AV-048
|2 de agosto de 2014
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|GPS-2F 7
|Éxito 
|
|-
|AV-047
|13 de agosto de 2014
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[WorldView 3]]
|Éxito 
|
|-
|AV-049
|17 de setembro de 2014
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[CLIO|CLIO (satélite)]]
|Éxito 
|
|-
|AV-050
|29 de outubro de 2014
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|GPS-2F 8
|Éxito 
|
|-
|AV-051
|13 de decembro de 2014
|Vandenberg SLC-3E
|541
|Trumpet-F/O-2 1
|Éxito 
|
|-
|AV-052
|21 de xaneiro de 2015
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[MUOS 3]]
|Éxito 
|
|-
|AV-053
|13 de marzo de 2015
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|[[MMS 1]] / [[MMS 2]] / [[MMS 3]] / [[MMS 4]]
|Éxito 
|
|-
|AV-054
|20 de maio de 2015
|Cabo Cañaveral SLC-41
|501
|[[X-37B]] OTV-4 (USA 261) / [[GEARRSAT 2]] / [[LightSail A]] / [[OptiCube 1]] / [[OptiCube 2]] / [[OptiCube 3]] / [[USS Langley]] / [[AeroCube 8A]] / [[AeroCube 8B]] / [[BRICSat-P]] / [[PSat A]]
|Éxito 
|
|-
|AV-055
|15 de xullo de 2015
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|GPS-2F 10 (USA 262)
|Éxito 
|
|-
|AV-056
|2 de setembro de 2015
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[MUOS 4]]
|Éxito 
|
|-
|AV-059
|2 de outubro de 2015
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|[[Morelos 3]]
|Éxito 
|
|-
|AV-058
|8 de outubro de 2015
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 7A]] / [[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 7B]] (NROL 55) / [[SNaP-3 ALICE]] / [[SNaP-3 EDDIE]] / [[SNaP-3 JIMI]] / [[LMRSTSat]] / [[SINOD-D 1]] / [[SINOD-D 3]] / [[AeroCube 5C]] / [[OCSD A]] (AeroCube 7A) / [[ARC 1]] / [[BisonSat]] / [[Fox 1A]] / [[PropCube 1]] / [[PropCube 3]]
|Éxito 
|
|-
|AV-060
|31 de outubro de 2015
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|GPS-2F 11
|Éxito 
|
|-
|AV-061
|6 de decembro de 2015
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Cygnus CRS-4]] / SIMPL / AggieSat 4 / Bevo 2 / Flock-2e 1, ..., 12 / MinXSS 1 / CADRE / Nodes 1 / Nodes 2 / STMSat 1
|Éxito 
|
|-
|AV-057
|5 de febreiro de 2016
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|GPS-2F 12
|Éxito 
|
|-
|AV-064
|23 de marzo de 2016
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Cygnus CRS-6]]
|Éxito 
|
|-
|AV-063
|24 de xuño de 2016
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[MUOS 5]]
|Éxito 
|
|-
|AV-065
|28 de xullo de 2016
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|[[Satellite Data System|SDS-4 1]]
|Éxito 
|
|-
|AV-067
|8 de setembro de 2016
|Cabo Cañaveral SLC-41
|411
|[[OSIRIS-REx]]
|Éxito 
|
|-
|AV-062
|11 de novembro de 2016
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[WorldView 4]] / [[RAVAN]] / [[OptiCube 4]] / [[Aerocube 8C]] / [[Aerocube 8D]] / [[Prometheus 2.1]] / [[Prometheus 2.2]] / [[CELTEE 1]]
|Éxito 
|
|-
|AV-069
|19 de novembro de 2016
|Cabo Cañaveral SLC-41
|541
|[[GOES 16]]
|Éxito
|
|-
|AV-071
|18 de decembro de 2016
|Cabo Cañaveral SLC-41
|431
|[[EchoStar 19]]
|Éxito
|
|-
|AV-066
|21 de xaneiro de 2017
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[SBIRS GEO 3]]
|Éxito
|
|-
|AV-068
|1 de marzo de 2017
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 8A]] / [[Naval Ocean Surveillance Satellites 3|NOSS-3 8B]]
|Éxito
|
|-
|AV-070
|18 de abril de 2017
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Cygnus CRS-7]]
|Éxito
|
|-
|AV-074
|18 de agosto de 2017
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[TDRS 13]]
|Éxito
|
|-
|AV-073
|24 de setembro de 2017
|Vandenberg SLC-3E
|541
|[[NROL 42]]
|Éxito
|
|-
|AV-075
|15 de outubro de 2017
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|[[Satellite Data System|SDS-4 1]]
|Éxito
|
|-
|AV-076
|20 de xaneiro de 2018
|Cabo Cañaveral SLC-41
|411
|[[USA 282]]
|Éxito
|
|-
|AV-077
|1 de marzo de 2018
|Cabo Cañaveral SLC-41
|541
|[[GOES 17]]
|Éxito
|
|-
|AV-079
|14 de abril de 2018
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[CBAS]] (AFSPC 11) / EAGLE / Mycroft
|Éxito
|
|-
|AV-078
|5 de maio de 2018
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[Insight]] / [[MarCO 1]] / [[MarCO 2]]
|Éxito
|
|-
|AV-073
|17 de outubro de 2018
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[AEHF 4]]
|Éxito
|
|-
|AV-083
|8 de agosto de 2019
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[AEHF 5]] / TDO 
|Éxito
|
|-
|AV-080
|20 de decembro de 2019
|Cabo Cañaveral SLC-41
|422
|[[Starliner OFT]]
|Éxito
|Primeiro lanzamento na configuración 422.
|-
|AV-087
|10 de febreiro de 2020
|Cabo Cañaveral SLC-41
|411
|[[Solar Orbiter]]
|Éxito
|
|-
|AV-086
|26 de marzo de 2020
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|[[AEHF 6]] / TDO 2
|Éxito
|
|-
|AV-081
|17 de maio de 2020
|Cabo Cañaveral SLC-41
|501
|[[X-37B]] OTV-6 / [[FalconSat 8]]
|Éxito
|
|-
|AV-088
|25 de xullo de 2020
|Cabo Cañaveral SLC-41
|541
|[[Perseverance]]
|Éxito
|
|-
|AV-090
|13 de novembro de 2020
|Cabo Cañaveral SLC-41
|531
|USA 310 (NROL 101)
|Éxito
|
|-
|AV-091
|18 de maio de 2021
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|SBIRS-GEO 5 / TDO 3 / TDO 4
|Éxito
|
|-
|AV-092
|27 de setembro de 2021
|Vandenberg SLC-3E
|401
|[[Landsat|Landsat 9]] / CuPID / CUTE / Cesium Satellite 1 e 2
|Éxito
|
|-
|AV-096
|16 de outubro de 2021
|Cabo Cañaveral SLC-41
|401
|[[Lucy (sonda espacial)|Lucy]]
|Éxito
|
|-
|AV-093
|7 de decembro de 2021
|Cabo Cañaveral SLC-41
|551
|STPSat 6 / LDPE 1
|Éxito
|
|-
|AV-084
|21 de xaneiro de 2022
|Cabo Cañaveral SLC-41
|511
|GSSAP 5 e 6
|Éxito
|
|-
|AV-095
|1 de marzo de 2022
|Cabo Cañaveral SLC-41
|541
|[[Geostationary Operational Environmental Satellite|GOES 18]]
|Éxito
|
|-
|AV-082
|19 de maio de 2022
|Cabo Cañaveral SLC-41
|422
|[[Starliner OFT-2]]
|Éxito
|
|-
|AV-094
|1 de xullo de 2022
|Cabo Cañaveral SLC-41
|541
|WFOV-T / USSF-12 Ring
|Éxito
|
|-
|AV-097
|4 de agosto de 2022
|Cabo Cañaveral SLC-41
|421
|SBIRS-GEO 6
|Éxito
|
|}

== Notas ==
{{listaref|02}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat|Atlas V}}
=== Outros artigos ===
* [[Atlas (foguete)|Atlas]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Atlas (foguete)]]</text>
      <sha1>6m46subsppm7a1esf96ielz7yyr1amp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Longa Marcha 2D</title>
    <ns>0</ns>
    <id>212010</id>
    <revision>
      <id>6163079</id>
      <parentid>6114402</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:07:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xosema</username>
        <id>4817</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historial de lanzamentos */ Novo lanzamento</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9866" xml:space="preserve">{{Foguete
|imaxe   =  Long March 2D launching VRSS-1.jpg
|imsize  =  200
|pe de foto = Representación dun Longa Marcha 2D. 
|nome           =  Longa Marcha 2D / Chang Zheng-2D (CZ-2D)
|función       =  Lanzador espacial de capacidade media
|fabricante =  [[China Academy of Launch Vehicle Technology|CALT]]
|país-orixe =  [[República Popular da China]]
|altura       =  35,07 m&lt;ref name=astronautix&gt;
|diámetro     =  3,35 m
|masa         =  232.250 kg
|etapas       =  2
|carga-LEO    = 3500 kg
|sitio-carga  = 
|carga        = 
|familia      =  [[Longa Marcha (foguete)|Longa Marcha]]
|derivados =  
|estado   =  Activo
|sitios    =  [[Centro de lanzamento de Jiuquan]]
|lanzamentos =  16&lt;ref name=gunter&gt;&lt;ref name=gunter2&gt;
|éxitos =  16
|fallos     =  0
|primeiro    =  9 de agosto de 1992
|último =  6 de maio de 2012
|datosetapa    =  
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Primeira
  |nome       =  L180 / L182
  |lonxitude     =  24,66 m
  |diámetro  =  3,35 m
  |baleiro      =  9500 kg
  |cheo      =  192.700 kg
  |motores    =  4 [[YF-20B]]
  |pulo     =  3265,143 [[Newton (unidade)|kN]]
  |SI         =  289 s (259 s a nivel do mar)
  |tempocombustión   =  170 s
  |propelente       =  [[Tetróxido de nitróxeno]]/[[UDMH]]
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Segunda
  |nome       =  L-35 / L-53
  |lonxitude     =  10,41 m
  |diámetro  =  3,35 m
  |baleiro      =  4000 kg
  |cheo      =  39.550 kg
  |motores    =  1 [[YF-22/23]]
  |pulo     =  831,0 kN
  |SI         =  295 s (260 s a nivel do mar)
  |tempocombustión   =  135 s
  |propelente       =  Tetróxido de nitróxeno/UDMH
  }}
}}
'''Longa Marcha 2D''' (''Chang Zheng 2D'' en [[pinyin]], abreviadamente CZ-2D) é o nome dun modelo da familia de [[Foguete espacial|foguetes]] [[Longa Marcha (foguete)|Longa Marcha]].

== Características ==

O Longa Marcha 2D é un lanzador orbital chinés de dúas etapas deseñado para poñer [[Satélite artificial|satélites]] en [[órbita baixa terrestre]]. Pode poñer ata 3500&amp;nbsp;kg de carga nunha órbita de 200&amp;nbsp;km de altura.

O Longa Marcha 2D é unha mellora do [[Longa Marcha 4]].

== Historial de lanzamentos ==

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Voo
!Data
!Rampla de lanzamento
!Carga
!Resultado
!Notas
|-
|1
|9 de agosto de 1992
|Centro de lanzamento de Jiuquan, LC-2/138
|[[FSW-2 1]]
|Éxito
|Primeiro voo.
|-
|2
|3 de xullo de 1994
|Centro de lanzamento de Jiuquan, LC-2/138
|[[FSW-2 2]]
|Éxito
|
|-
|3
|20 de outubro de 1996
|Centro de lanzamento de Jiuquan, LC-2/138
|[[FSW-2 3]]
|Éxito
|
|-
|1
|3 de novembro de 2003
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[FSW-3 1]]
|Éxito
|
|-
|2
|27 de setembro de 2004
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[FSW-3 2]]
|Éxito
|
|-
|3
|5 de xullo de 2005
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[SJ-7]]
|Éxito
|
|-
|4
|29 de agosto de 2005
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[FSW-3 3]]
|Éxito
|
|-
|5
|25 de maio de 2007
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Yaogan 2]]
|Éxito
|
|-
|6
|5 de novembro de 2008
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[SY 3]] / [[CX 1-02]]
|Éxito
|
|-
|7
|1 de decembro de 2008
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Yaogan 4]]
|Éxito
|
|-
|8
|9 de decembro de 2009
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Yaogan 7]]
|Éxito
|
|-
|9
|15 de xuño de 2010
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[SJ 12]]
|Éxito
|
|-
|10
|24 de agosto de 2010
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Tianhui|Tianhui-1 1]]
|Éxito
|
|-
|11
|22 de setembro de 2010
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Yaogan 11]]
|Éxito
|
|-
|12
|20 de novembro de 2011
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[SY 4]] / [[CX 1-03]]
|Éxito
|
|-
|13
|6 de maio de 2012
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Tianhui|Tianhui-1 2]]
|Éxito
|
|-
|14
|29 de setembro de 2012
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[VRSS 1]]
|Éxito
|
|-
|15
|18 de decembro de 2012
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Göktürk 2]]
|Éxito
|
|-
|16
|26 de abril de 2013
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[GF 1]], [[TurkSat-3USat]], [[CubeBug 1]], [[NEE 01 Pegaso]]
|Éxito
|
|-
|17
|25 de novembro de 2013
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Shiyan 5]]
|Éxito
|
|-
|18
|4 de setembro de 2014
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[CX 1-04]] / [[Ling Qiao]]
|Éxito
|
|-
|19
|20 de novembro de 2014
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Yaogan 24]]
|Éxito
|
|-
|20
|14 de setembro de 2015
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Gaofen 9]]
|Éxito
|
|-
|21
|7 de outubro de 2015
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|Jilin 1 / LQSat / Lingqiao A / Lingqiao B
|Éxito
|
|-
|22
|26 de outubro de 2015
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Tianhui|Tianhui-1 3]]
|Éxito
|
|-
|23
|17 de decembro de 2015
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[DAMPE]]
|Éxito
|
|-
|24
|5 de abril de 2016
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[SJ 10]]
|Éxito
|
|-
|25
|15 de maio de 2016
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|Yaogan 30
|Éxito
|
|-
|26
|15 de agosto de 2016
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[QSS]] / [[Lixing 1]] / [[3 Cat 2]]
|Éxito
|
|-
|27
|11 de novembro de 2016
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Yunhai-1]]
|Éxito
|
|-
|28
|21 de decembro de 2016
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[TanSat]] / [[Spark 01]] / [[Spark 02]]
|Éxito
|
|-
|29
|28 de decembro de 2016
|Centro de lanzamento de Taiyuan, LC-9
|[[GaoJing-1 1]] / [[GaoJing-1 2]] / [[BY70-1]]
|Fallo parcial
|
|-
|30
|9 de outubro de 2017
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[VRSS 2]] (Antonio José de Sucre)
|Éxito
|
|-
|31
|3 de decembro de 2017
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[LKW 1]]
|Éxito
|
|-
|32
|23 de decembro de 2017
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[LKW 2]]
|Éxito
|
|-
|33
|9 de xaneiro de 2018
|Centro de lanzamento de Taiyuan, LC-9
|[[GaoJing-1]] 3 e 4
|Éxito
|
|-
|34
|13 de xaneiro de 2018
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[LKW 3]]
|Éxito
|
|-
|35
|2 de febreiro de 2018
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Zhangheng 1]] / [[ÑuSat 4]] / [[ÑuSat 5]] / [[GOMX 4A]] / [[GOMX 4B]] / [[FengMaNiu 1]] / [[Shaonian Xing]]
|Éxito
|
|-
|36
|17 de marzo de 2018
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[LKW 4]]
|Éxito
|
|-
|37
|2 de xuño de 2018
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Gaofen 6]] / [[Luojia 1-01]]
|Éxito
|
|-
|38
|19 de novembro de 2018
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|SY 6 / [[Jiading 1]] / [[Tianzhi 1]] / [[Tianping 1A]] / [[Tianping 1B]]
|Éxito
|
|-
|39
|7 de decembro de 2018
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|Saudisat 5A / Saudisat 5B / Tianyi x-0x / Tianyi y-0y / Tianyi z-0z / Weina 1C / Ladybird 1 a 6
|Éxito
|
|-
|40
|29 de decembro de 2018
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Hongyan 1]] / Yunhai-2 1 a 6
|Éxito
|
|-
|41
|25 de setembro de 2019
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|Yunhai-1 2
|Éxito
|
|-
|42
|15 de xaneiro de 2020
|Centro de lanzamento de Taiyuan, LC-9
|Jilin-1 Kuanfu-01 / ÑuSat 7 / ÑuSat 8 / Tianqi 5
|Éxito
|
|-
|43
|19 de febreiro de 2020
|Centro de lanzamento de Xichang, LC-3
|XJS C / XJS D / XJS E / XJS F
|Éxito
|
|-
|44
|31 de maio de 2020
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Gaofen 9]] 2 / HEAD 4
|Éxito
|
|-
|45
|17 de xuño de 2020
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|[[Gaofen 9]] 3 / ZDPS 3A / HEAD 5
|Éxito
|
|-
|46
|4 de xullo de 2020
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-2
|SY 6-02
|Éxito
|
|-
|47
|6 de agosto de 2020
|Centro de lanzamento de Jiuquan
|[[Gaofen 9]] 4 / Tsinghua Kexue Weixing
|Éxito
|
|-
|48
|23 de agosto de 2020
|Centro de lanzamento de Jiuquan
|[[Gaofen 9]] 5 / [[Tiantuo|Tiantuo 5]] / Duo Gongneng Shiyan Weixing
|Éxito
|
|-
|49
|11 de xuño de 2021
|Centro de lanzamento de Taiyuan, LC-9
|Beijing 3 / Haisi 2 / Yangwang 1 / Taikong Shiyan 1
|Éxito
|
|-
|50
|29 de xullo de 2021
|Centro de lanzamento de Jiuquan
|[[Tianhui|Tianhui-1 4]]
|Éxito
|
|-
|51
|14 de outubro de 2021
|Centro de lanzamento de Taiyuan, LC-9
|CHASE (Xihe) / QX 1 / Tianshu 1 / JTSY / HEAD 2E / HEAD 2F / Guidao Daqi Midu TSW / SSS 1 / SSS 2A / Tianyuan 1 / Zijinjing 2
|Éxito
|
|-
|52
|6 de novembro de 2021
|Centro de lanzamento de Xichang, LC-3
|Yaogan 35A / Yaogan 35B / Yaogan 35C
|Éxito
|
|-
|53
|29 de decembro de 2021
|Centro de lanzamento de Jiuquan
|[[Tianhui|Tianhui 4]]
|Éxito
|
|-
|54
|17 de xaneiro de 2022
|Centro de lanzamento de Taiyuan, LC-9
|SY 13
|Éxito
|
|-
|55
|5 de maio de 2022
|Centro de lanzamento de Taiyuan, LC-9
|Jilin-1 Kuanfu-01C / Jilin-1 Gaofen-03D-29 a 03D-33
|Éxito
|
|-
|56
|23 de xuño de 2022
|Centro de lanzamento de Xichang, LC-3
|Yaogan 35-02A / Yaogan 35-02B / Yaogan 35-02C
|Éxito
|
|-
|57
|29 de xullo de 2022
|Centro de lanzamento de Xichang, LC-3
|Yaogan 35-03A / Yaogan 35-03B / Yaogan 35-03C
|Éxito
|
|}

== Notas ==
*{{Cita web|url=http://astronautix.com/c/changzheng2d.html|título=Chang Zheng 2D|dataacceso=24 de maio de 2012|autor=Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano=2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}
*{{Cita web|url=http://space.skyrocket.de/doc_lau_det/cz-2d.htm|título=CZ-2D (Chang Zheng-2D)|dataacceso=24 de maio de 2012|autor= Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= Gunter's Space Page|páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}
*{{Cita web|url=http://space.skyrocket.de/doc_lau_det/cz-2d-2.htm|título=CZ-2D (2) (Chang Zheng-2D (2))|dataacceso=24 de maio de 2012|autor= Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= Gunter's Space Page|páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}

{{Longa Marcha}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Longa Marcha (foguete)]]</text>
      <sha1>h0qwsfi1yuht4bn7uykit5do37mt6ot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Longa Marcha 2F</title>
    <ns>0</ns>
    <id>212286</id>
    <revision>
      <id>6163080</id>
      <parentid>6096950</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:09:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xosema</username>
        <id>4817</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historial de lanzamentos */ Novo lanzamento</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6284" xml:space="preserve">{{Foguete
|imaxe   =  CZ-2F launch vehicle.png
|imsize  =  74
|pe de foto = Representación dun Longa Marcha 2F.
|nome           =  Longa Marcha 2F / Chang Zheng-2F (CZ-2F)
|función       =  Lanzador espacial de capacidade media / tripulado
|fabricante =  [[China Academy of Launch Vehicle Technology|CALT]]
|país-orixe =  [[República Popular da China]]
|altura       =  62,0 m&lt;ref name=astronautix&gt;
|diámetro     =  3,35 m
|masa         =  464.000 kg
|etapas       =  2
|carga-LEO    = 8400 kg
|sitio-carga  = [[Órbita de transferencia xeoestacionaria|GEO]]
|carga        = 3500 kg
|familia      =  [[Longa Marcha (foguete)|Longa Marcha]]
|derivados =  
|estado   =  Activo
|sitios    =  [[Centro de lanzamento de Jiuquan]]
|lanzamentos =  9&lt;ref name=gunter&gt;&lt;ref name=gunter2&gt;
|éxitos =  9
|fallos     =  
|parcial  =  
|primeiro    =  20 de novembro de 1999
|último =  31 de outubro de 2011
|datosetapa    =  
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  acelerador
  |nome       =   LB-40
  |número =  4
  |lonxitude     =  15,33 m
  |diámetro  =  2,25 m
  |baleiro      =  3200 kg
  |cheo      =  41.000 kg
  |motores    =  1 [[YF-20B]]
  |pulo     =  816,285 [[Newton (unidade)|Newton]]kN
  |SI         =  291 s (261 s a nivel do mar)
  |tempocombustión   =  128 s
  |propelente       =  [[Tetróxido de nitróxeno]]/[[UDMH]]
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Primeira
  |nome       =  L180
  |lonxitude     =  23,7 m
  |diámetro  =  3,35 m
  |baleiro      =  9500 kg
  |cheo      =  196.500 kg
  |motores    =  4 YF-20B
  |pulo     =  3265,143 kN
  |SI         =  289 s (261 s a nivel do mar)
  |tempocombustión   =  166 s
  |propelente       =  Tetróxido de nitróxeno/UDMH
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Segunda
  |nome       =  L-90
  |lonxitude     =  15,52 m
  |diámetro  =  3,35 m
  |baleiro      =  5500 kg
  |cheo      =  91.500 kg
  |motores    =  1 [[YF-25/23]]
  |pulo     =  831,0 kN
  |SI         =  298 s (260 s a nivel do mar)
  |tempocombustión   =  295 s
  |propelente       =  Tetróxido de nitróxeno/UDMH
  }}
}}
'''Longa Marcha 2F''' (''Chang Zheng 2F'' en [[pinyin]], abreviadamente CZ-2F) é o nome dun modelo da familia de [[Foguete espacial|foguetes]] [[Longa Marcha (foguete)|Longa Marcha]] deseñado para lanzamentos tripulados e de [[Estación espacial|estacións espaciais]].

== Características ==

O Longa Marcha 2F é un lanzador orbital chinés de dúas etapas e catro aceleradores deseñado para poñer cápsulas [[Shenzhou]] tripuladas ou automáticas e estacións espaciais [[Tiangong]] en [[órbita baixa terrestre]]. O Longa Marcha 2F é basicamente un [[Longa Marcha 2E]] cunha aparencia externa case idéntica pero con modificacións orientadas a redundar os diferentes sistemas do foguete e a fortalecer a estrutura da etapa superior para traballar coa maior carga que supoñen as cápsulas coas súas [[Torre de escape|torres de escape]] e as estacións espaciais. O foguete é capaz de poñer 8400&amp;nbsp;kg en órbita baixa. A versión usada para orbitar estacións espaciais denomínase '''Longa Marcha 2F/G'''.

== Historial de lanzamentos ==

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Voo
!Data
!Rampla de lanzamento
!Carga
!Resultado
!Notas
|-
|1
|20 de novembro de 1999
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 1]]
|Éxito
|Primeiro voo.
|-
|2
|9 de xaneiro de 2001
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 2]]
|Éxito
|
|-
|3
|25 de marzo de 2002
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 3]]
|Éxito
|
|-
|4
|29 de decembro de 2002
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 4]]
|Éxito
|
|-
|5
|15 de outubro de 2003
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 5]]
|Éxito
|
|-
|6
|12 de outubro de 2005
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 6]]
|Éxito
|
|-
|7
|25 de setembro de 2008
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 7]]
|Éxito
|
|-
|8
|29 de setembro de 2011
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Tiangong 1]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/G
|-
|9
|31 de outubro de 2011
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 8]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/G
|-
|10
|16 de xuño de 2012
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 9]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/G
|-
|11
|11 de xuño de 2013
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 10]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/G
|-
|12
|15 de setembro de 2016
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Tiangong 2]] / [[BanXing 2]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/T
|-
|13
|16 de outubro de 2016
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 11]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/G
|-
|14
|4 de setembro de 2020
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[CSSHQ]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/T
|-
|15
|17 de xuño de 2021
|Centro de lanzamento de Jiuquan, SLS-1
|[[Shenzhou 12]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/G
|-
|16
|15 de outubro de 2021
|Centro de lanzamento de Jiuquan
|[[Shenzhou 13]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/G
|-
|17
|5 de xuño de 2022
|Centro de lanzamento de Jiuquan
|[[Shenzhou 14]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/G
|-
|18
|4 de agosto de 2022
|Centro de lanzamento de Jiuquan
|[[CSSHQ 2]]
|Éxito
|Versión Longa Marcha 2F/T
|}

== Notas ==
*{{Cita web|url=http://astronautix.com/c/changzheng2f.html|título=Chang Zheng 2F|dataacceso=28 de maio de 2012|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}
*{{Cita web|url=http://space.skyrocket.de/doc_lau_det/cz-2f.htm|título=CZ-2F (Chang Zheng-2F)|dataacceso=28 de maio de 2012|autor= Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= Gunter's Space Page|páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}
*{{Cita web|url=http://space.skyrocket.de/doc_lau_det/cz-2fg.htm|título=CZ-2F/G (Chang Zheng-2F/G)|dataacceso=28 de maio de 2012|autor= Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= Gunter's Space Page|páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}

{{Longa Marcha}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Longa Marcha (foguete)]]</text>
      <sha1>oog8a3ibhii5fke3ezxzgo88lm9m0r5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Longa Marcha 4B</title>
    <ns>0</ns>
    <id>212433</id>
    <revision>
      <id>6163083</id>
      <parentid>5989617</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:13:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xosema</username>
        <id>4817</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historial de lanzamentos */ Novo lanzamento</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8713" xml:space="preserve">{{Foguete
|imaxe   =  CZ-4B.svg
|imsize  =  74
|pe de foto = Representación dun Longa Marcha 4B.
|nome           =  Longa Marcha 4B / Chang Zheng-4B (CZ-4B)
|función       =  Lanzador espacial de capacidade media
|fabricante =  [[China Academy of Launch Vehicle Technology|CALT]]
|país-orixe =  [[República Popular da China]]
|altura       =  45,8 m
|diámetro     =  3,35 m
|masa         =  249.200 kg
|etapas       =  3
|carga-LEO    = 2800 kg
|sitio-carga  = 
|carga        = 
|familia      =  [[Longa Marcha (foguete)|Longa Marcha]]
|derivados =  
|estado   =  Activo
|sitios    =  [[Centro de lanzamento de Taiyuan]]
|lanzamentos =  33
|éxitos =  32
|fallos     = 1
|parcial  =  
|primeiro    =  10 de maio de 1999
|último =  12 de setembro de 2019
|datosetapa    =  
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Primeira
  |nome       =  L180
  |lonxitude     =  24,66 m
  |diámetro  =  3,35 m
  |baleiro      =  9500 kg
  |cheo      =  192.700 kg
  |motores    =  4 [[YF-20B]]
  |pulo     =  3265,1 [[Newton (unidade)|kN]]
  |SI         =  289 s (259 s a nivel do mar)
  |tempocombustión   =  170 s
  |propelente       =  [[Tetróxido de nitróxeno]]/[[UDMH]]
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Segunda
  |nome       =  L-35
  |lonxitude     =  10,41 m
  |diámetro  =  3,35 m
  |baleiro      =  4000 kg
  |cheo      =  39.550 kg
  |motores    =  1 [[YF-25/23]]
  |pulo     =  831,0 kN
  |SI         =  295 s (260 s a nivel do mar)
  |tempocombustión   =  135 s
  |propelente       =  Tetróxido de nitróxeno/UDMH
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Terceira
  |nome       =  L-14
  |lonxitude     =  1,90 m
  |diámetro  =  2,90 m
  |baleiro      =  1000 kg
  |cheo      =  15.200 kg
  |motores    =  1 [[YF-40]]
  |pulo     =  98,10 kN
  |SI         =  
  |tempocombustión   =  303 s
  |propelente       =  Tetróxido de nitróxeno/UDMH
  }}
}}
'''Longa Marcha 4B''' (''Chang Zheng 4B'' en [[pinyin]], abreviadamente CZ-4B) é o nome dun modelo da familia de [[Foguete espacial|foguetes]] [[Longa Marcha (foguete)|Longa Marcha]].

== Características ==
O Longa Marcha 4B é un lanzador orbital chinés de tres etapas deseñado para poñer [[Satélite artificial|satélites]] de ata 2800&amp;nbsp;kg en [[órbita baixa terrestre]]. Deriva directamente do [[Longa Marcha 4A]], e a súa diferenza máis importante é o uso dunha terceira etapa mellorada e cunha [[Cofia (astronáutica)|cofia]] máis grande.

== Historial de lanzamentos ==

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Voo
!Data
!Rampla de lanzamento
!Carga
!Resultado
!Notas
|-
|1
|10 de maio de 1999
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[FY 1C]], [[SJ 5]]
|Éxito
|Primeiro voo.
|-
|2
|14 de outubro de 1999
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[CBERS 1]], [[SACI 1]]
|Éxito
|
|-
|3
|1 de setembro de 2000
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[ZY 2A]]
|Éxito
|
|-
|4
|15 de maio de 2002
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[FY 1D]], [[HY-1A]]
|Éxito
|
|-
|5
|27 de outubro de 2002
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[ZY 2B]]
|Éxito
|
|-
|6
|21 de outubro de 2003
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[CBERS 2]], [[CX 1-01]]
|Éxito
|
|-
|7
|9 de setembro de 2004
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[SJ 6A]], [[SJ 6B]]
|Éxito
|
|-
|8
|6 de novembro de 2004
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[ZY 2C]]
|Éxito
|
|-
|9
|24 de outubro de 2006
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[SJ 6C]], [[SJ 6D]]
|Éxito
|
|-
|10
|19 de setembro de 2007
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-7
|[[CBERS 2B]]
|Éxito
|
|-
|11
|25 de outubro de 2008
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[SJ 6E]], [[SJ 6F]]
|Éxito
|
|-
|12
|15 de decembro de 2008
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Yaogan 5]]
|Éxito
|
|-
|13
|6 de outubro de 2010
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[SJ 6G]], [[SJ 6H]]
|Éxito
|
|-
|14
|15 de agosto de 2011
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[HY 2A]]
|Éxito
|
|-
|15
|9 de novembro de 2011
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Yaogan 12]], [[TX 1]]
|Éxito
|
|-
|16
|22 de decembro de 2011
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[ZY 1C]]
|Éxito
|
|-
|17
|9 de xaneiro de 2012
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[ZY 3A]], [[VesselSat 2]]
|Éxito
|
|-
|18
|10 de maio de 2012
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Yaogan 14]], [[Tiantuo|Tiantuo 1]]
|Éxito
|
|-
|19
|25 de outubro de 2013
|Centro de lanzamento de Jiuquan, plataforma SLS-2
|[[SJ 16]]
|Éxito
| 
|-
|20
|9 de decembro de 2013
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[CBERS 3]]
|Fallo
|Fallo da última etapa do foguete, producindo a reentrada atmosférica do satélite.
|-
|21
|19 de agosto de 2014
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[GF 2]] / [[BRITE-PL 2]]
|Éxito
|
|-
|22
|8 de setembro de 2014
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Tiantuo|Tiantuo 2]] / Yaogan 21
|Éxito
|
|-
|23
|7 de decembro de 2014
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[CBERS 4]]
|Éxito
|
|-
|24
|27 de decembro de 2014
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|Yaogan 26
|Éxito
|
|-
|25
|26 de xuño de 2015
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Gaofen 8]]
|Éxito
|
|-
|26
|8 de novembro de 2015
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Yaogan 28]]
|Éxito
|
|-
|27
|30 de maio de 2016
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|ZY-3 02 / [[ÑuSat 1]] / [[ÑuSat 2]]
|Éxito
|
|-
|28
|29 de xuño de 2016
|Centro de lanzamento de Jiuquan, plataforma SLS-2
|[[SJ 16-02]]
|Éxito
|
|-
|29
|15 de xuño de 2017
|Centro de lanzamento de Jiuquan, plataforma SLS-2
|[[HXMT]] / Zhuhai-1 01 / Zhuhai-1 02 / ÑuSat 3
|Éxito
|
|-
|30
|31 de xullo de 2018
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Gaofen 11]]
|Éxito
|
|-
|31
|24 de outubro de 2018
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|HY 2B / [[Tangguo Guan]]
|Éxito
|
|-
|32
|29 de abril de 2019
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Tianhui|Tianhui-2 1A e 1B]]
|Éxito
|
|-
|33
|12 de setembro de 2019
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|ZY-1 02D / [[BNU 1]] / [[Taurus 1]]
|Éxito
|
|-
|34
|3 de novembro de 2019
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Gaofen 7]] / [[Huangpu 1]] / [[SRSS 1]] / Xiaoxiang 1-08
|Éxito
|
|-
|35
|20 de decembro de 2019
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[CBERS 4A]] / [[ETRSS 1]] / [[Tianqin 1]] / [[CAS 6]] / [[Yuheng]] / [[Shuntian]] / [[Tianyan 1]] / [[Tianyan 2]] / [[Weilai 1R]] / [[FloripaSat 1]]
|Éxito
|
|-
|36
|3 de xullo de 2020
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Gaofen|Gaofen Duomo]] / BY70 2
|Éxito
|
|-
|37
|25 de xullo de 2020
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|ZY-3 03 / Tianqi 10 / Longxia Yan 1
|Éxito
|
|-
|38
|7 de setembro de 2020
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Gaofen|Gaofen 11-02]]
|Éxito
|
|-
|39
|21 de setembro de 2020
|Centro de lanzamento de Jiuquan, plataforma LC-43/94
|HY 2C
|Éxito
|
|-
|40
|27 de setembro de 2020
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|HJ 2A / HJ 2B
|Éxito
|
|-
|41
|8 de abril de 2021
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|SY 6-03
|Éxito
|
|-
|42
|19 de maio de 2021
|Centro de lanzamento de Jiuquan, plataforma LC-43/94
|HY 2D
|Éxito
|
|-
|43
|18 de agosto de 2021
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Tianhui|Tianhui-2 2A e 2B]]
|Éxito
|
|-
|44
|20 de novembro de 2021
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|[[Gaofen|Gaofen 11-03]]
|Éxito
|
|-
|45
|10 de decembro de 2021
|Centro de lanzamento de Jiuquan, plataforma LC-43/94
|SJ 6-05A / SJ 6-05B
|Éxito
|
|-
|46
|4 de agosto de 2022
|Centro de lanzamento de Taiyuan, plataforma LC-9
|TECIS / Minhang Shaonian / HEAD 2G
|Éxito
|
|}

== Notas ==
*{{Cita web|url=http://astronautix.com/c/changzheng4b.html|título=Chang Zheng 4B|dataacceso=30 de maio de 2012|autor=Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano=2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}
*{{Cita web|url=http://space.skyrocket.de/doc_lau_det/cz-4b.htm|título=CZ-4B (Chang Zheng-4B)|dataacceso=30 de maio de 2012|autor= Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= Gunter's Space Page|páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}

{{Longa Marcha}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Longa Marcha (foguete)]]

[[de:Langer Marsch 4]]</text>
      <sha1>210bzz1zlo1ndkiyhn0q4wofnxi45e4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kamehameha II</title>
    <ns>0</ns>
    <id>212898</id>
    <revision>
      <id>6162831</id>
      <parentid>5985264</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:07:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6415" xml:space="preserve">{{sen notas}}
{{Ficha de nobre
|nome = Kamehameha II
|título = [[Reino de Hawai|Rei de Hawai]]
|imaxe = kamehamehaii.jpg
|tamaño de imaxe = 220px
|epígrafe = Kamehameha II de Hawai.
|reinado = [[20 de maio]] de [[1819]] - [[14 de xullo]] de [[1824]]
|coroación = 	
|outros títulos = 
|nome completo = Kalani Kaleiʻaimoku o Kaiwikapu o Laʻamea i Kauikawekiu Ahilapalapa Kealiʻi Kauinamoku o Kahekili Kalaninui i Mamao ʻIolani i Ka Liholiho
|data de nacemento = [[1797]]
|lugar de nacemento = [[Hilo, Hawai|Hilo]], [[Illa de Hawai]], [[Ficheiro:Flag of Hawaii.svg|25px]] [[Reino de Hawai|Hawai]]
|data de defunción = [[14 de xullo]] de [[1824]]&lt;br /&gt;(27 anos)
|lugar de defunción = [[Londres]], [[Inglaterra]]
|sepultura = [[Mausoleo Real de Hawai]]
|predecesor = [[Kamehameha I]]
|rexente = [[Ka‘ahumanu]]
|sucesor = [[Kamehameha III]]
|suc-tipo = 
|herdeiro = 
|consorte = 
|cónxuxe = [[Kamāmalu]]&lt;br /&gt;[[Kīnaʻu]]&lt;br /&gt;[[Kekāuluohi]]&lt;br /&gt;[[Pauahi]]&lt;br /&gt;[[Kekauʻōnohi]]
|descendencia = 
|enlace = 
|casa real = 
|dinastía = [[Dinastía Kamehameha]]
|himno real = 
|pai = [[Kamehameha I]]
|nai = [[Keōpūolani]]
|escudo = Signature of Kamehameha II (Tamehameha).svg
}} 
[[Ficheiro:Royal Coat of Arms of the Kingdom of Hawaii.svg|miniatura|180px|dereita|Escudo de armas do Reino de Hawai]]
'''Kamehameha II''', nado en [[1797]] en [[Hilo, Hawai|Hilo]] ([[Illa de Hawai]]) e finado o [[14 de xullo]] de [[1824]], foi o segundo rei do [[Reino de Hawai]]. Era coñecido como '''Liholiho''' pero o seu nome completo era '''Kalaninui kua Liholiho i ke kapu ʻIolani'''. Cando ascendeu ó trono, o seu nome pasou a ser '''Kalani Kaleiʻaimoku o Kaiwikapu o Laʻamea i Kauikawekiu Ahilapalapa Kealiʻi Kauinamoku o Kahekili Kalaninui i Mamao ʻIolani i Ka Liholiho'''.

== Traxectoria ==
Era o primoxénito de [[Kamehameha I]] e da súa esposa de máis alto rango, [[Keōpūolani]]. Foi educado como herdeiro ó trono dende os cinco anos.

Kamehameha II subiu ó trono ó morrer Kamehameha I en maio de [[1819]], pero entre outras condicións, obrigárono a desempeñar un papel exclusivamente cerimonial; deixando o poder administrativo en mans de [[Ka‘ahumanu]], a esposa preferida do seu padre, a quen se lle concedeu o título de ''Kuhina Nui'', equivalente aproximado dun primeiro ministro.

Kamehameha II é principalmente coñecido por decretar a abolición do antigo sistema de leis chamado [[kapu]], tan só seis meses despois de comenzar o seu reinado. Durante o seu reinado tamén se produciu a chegada dos primeiros misioneiros [[cristián]]s ó [[arquipélago de Hawai]]

En novembro de [[1823]], viaxou a [[Londres]] coa intención de culminar as negociacións dunha alianza entre Hawai e o [[Reino Unido]]. Porén, antes de encontrarse co rei [[Xurxo IV do Reino Unido|Xurxo IV]], el e a súa consorte, Kamāmalu, colleron o [[sarampelo]] xa que non estaban inmunizados. Kamehameha II faleceu o [[4 de xullo]] de [[1824]]. O seu sucesor foi o seu irmán menor, Kauikeaouli, que se converteu en [[Kamehameha III]].

== Árbore xenealóxica ==
&lt;center&gt;{{ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
&lt;div style=&quot;clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;&quot; class=&quot;NavFrame&quot;&gt;
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #fcc;
|boxstyle_2=background-color: #fb9;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|boxstyle_5=background-color: #9fe;
|1= 1. '''Kamehameha II de Hawai'''
|2= 2. [[Kamehameha I]]
|3= 3. [[Keōpūolani]]
|4= 4. [[Keōua|Keōua Kalanikupuapaʻikalaninui]]
|5= 5. Kekuʻiapoiwa II
|6= 6. Kīwalaʻō 
|7= 7. Kekuʻiapoiwa Liliha 
|8= 8. Keʻeaumoku Nui
|9= 9. Kamakaʻimoku
|10= 10. Haʻae-a-Mahi
|11= 11. Kekelakekeokalani-a-Keawe 
|12= 12. Kalaniʻōpuʻu
|13= 13. Kalola Pupuka-o-Honokawailani 
|14= 14. Keoua Kalanikupuapaikalaninui 
|15= 15. Kalola Pupuka-o-Honokawailani 
|16= 16. Keaweikekahialiʻiokamoku
|17= 17. Kalanikauleleaiwi
|18= 18. Ku-a-Nuʻuanau 
|19= 19. Umiula-a-Kaʻahumanu 
|20= 20. Kauaua-a-Mahi
|21= 21. Kalanikauleleaiwi 
|22= 22. Keaweikekahialiʻiokamoku
|23= 23. Kalanikauleleaiwi 
|24= 24. Kalaninuiamamao 
|25= 25. Kamakaʻimoku
|26= 26. Kekaulike 
|27= 27. Kekuʻiapoiwa 
|28= 28. Keʻeaumoku Nui
|29= 29. Kamakaʻimoku
|30= 30. Kekaulike
|31= 31. Kekuʻiapoiwa 
}}&lt;/center&gt;

{{sucesión
|predecesor = [[Kamehameha I]]
|título =[[Reino de Hawai|Rei de Hawai]] 
|período = [[1819]] - [[1824]]&lt;br /&gt;[[Ficheiro:Royal Coat of Arms of the Kingdom of Hawaii.svg|75px|centro]] 
|sucesor =[[Kamehameha III]] 
}}

== Liña de tempo ==
&lt;timeline&gt;
ImageSize = width:1200 height:auto barincrement:14
PlotArea = top:10 bottom:30 right:130 left:20
AlignBars = justify

DateFormat = yyyy
Period = from:1795 till:1893
TimeAxis = orientation:horizontal
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1795 
ScaleMinor = unit:year increment:5 start:1893

Colors =
  id:canvas value:rgb(1,1,1)
  id:kam     value:orange
  id:kai     value:green
  id:kal     value:rgb(0.75,0.25,0.25)
  id:eon    value:Black

Backgroundcolors = canvas:canvas

BarData =
  barset:Rulers
  bar:eon

PlotData=
  align:center textcolor:black fontsize:8 mark:(line,black) width:20 shift:(0,-5)
  bar:eon color:eon

  from: 1795   till:    1872   color: kam text:[[Dinastía Kamehameha]]
  from: 1872   till:    1874   color: kai text:[[Dinastía Keōua]]
  from: 1874   till:    1893   color: kal text:[[Dinastía Kalākaua]]

  width:15 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till
  barset:Rulers

  from: 1795 till: 1819 color:kam text:&quot;[[Kamehameha I]]&quot;
  from: 1819 till: 1824 color:kam text:&quot;[[Kamehameha II]]&quot;
  from: 1824 till: 1854 color:kam text:&quot;[[Kamehameha III]]&quot;
  from: 1854 till: 1863 color:kam text:&quot;[[Kamehameha IV]]&quot;
  from: 1863 till: 1872 color:kam text:&quot;[[Kamehameha V]]&quot;
  from: 1872 till: 1874 color:kai text:&quot;[[Lunalilo]]&quot;
  from: 1874 till: 1891 color:kal text:&quot;[[Kalākaua]]&quot;
  from: 1891 till: 1893 color:kal text:&quot;[[Liliʻuokalani]]&quot;
  barset:skip
&lt;/timeline&gt;

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.keouanui.org/Kamehameha2.html Biografía de Kamehameha II] {{en}}
* [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&amp;GRid=10956 Kamehameha II] {{en}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Dinastía Kamehameha]]
[[Categoría:Nados en 1797]]
[[Categoría:Finados en 1824]]</text>
      <sha1>43hfpxls7do5tgnmg97n23kgzwasr64</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162838</id>
      <parentid>6162831</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:24:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <comment>/* Traxectoria */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6416" xml:space="preserve">{{sen notas}}
{{Ficha de nobre
|nome = Kamehameha II
|título = [[Reino de Hawai|Rei de Hawai]]
|imaxe = kamehamehaii.jpg
|tamaño de imaxe = 220px
|epígrafe = Kamehameha II de Hawai.
|reinado = [[20 de maio]] de [[1819]] - [[14 de xullo]] de [[1824]]
|coroación = 	
|outros títulos = 
|nome completo = Kalani Kaleiʻaimoku o Kaiwikapu o Laʻamea i Kauikawekiu Ahilapalapa Kealiʻi Kauinamoku o Kahekili Kalaninui i Mamao ʻIolani i Ka Liholiho
|data de nacemento = [[1797]]
|lugar de nacemento = [[Hilo, Hawai|Hilo]], [[Illa de Hawai]], [[Ficheiro:Flag of Hawaii.svg|25px]] [[Reino de Hawai|Hawai]]
|data de defunción = [[14 de xullo]] de [[1824]]&lt;br /&gt;(27 anos)
|lugar de defunción = [[Londres]], [[Inglaterra]]
|sepultura = [[Mausoleo Real de Hawai]]
|predecesor = [[Kamehameha I]]
|rexente = [[Ka‘ahumanu]]
|sucesor = [[Kamehameha III]]
|suc-tipo = 
|herdeiro = 
|consorte = 
|cónxuxe = [[Kamāmalu]]&lt;br /&gt;[[Kīnaʻu]]&lt;br /&gt;[[Kekāuluohi]]&lt;br /&gt;[[Pauahi]]&lt;br /&gt;[[Kekauʻōnohi]]
|descendencia = 
|enlace = 
|casa real = 
|dinastía = [[Dinastía Kamehameha]]
|himno real = 
|pai = [[Kamehameha I]]
|nai = [[Keōpūolani]]
|escudo = Signature of Kamehameha II (Tamehameha).svg
}} 
[[Ficheiro:Royal Coat of Arms of the Kingdom of Hawaii.svg|miniatura|180px|dereita|Escudo de armas do Reino de Hawai]]
'''Kamehameha II''', nado en [[1797]] en [[Hilo, Hawai|Hilo]] ([[Illa de Hawai]]) e finado o [[14 de xullo]] de [[1824]], foi o segundo rei do [[Reino de Hawai]]. Era coñecido como '''Liholiho''' pero o seu nome completo era '''Kalaninui kua Liholiho i ke kapu ʻIolani'''. Cando ascendeu ó trono, o seu nome pasou a ser '''Kalani Kaleiʻaimoku o Kaiwikapu o Laʻamea i Kauikawekiu Ahilapalapa Kealiʻi Kauinamoku o Kahekili Kalaninui i Mamao ʻIolani i Ka Liholiho'''.

== Traxectoria ==
Era o primoxénito de [[Kamehameha I]] e da súa esposa de máis alto rango, [[Keōpūolani]]. Foi educado como herdeiro ó trono dende os cinco anos.

Kamehameha II subiu ó trono ó morrer Kamehameha I en maio de [[1819]], pero entre outras condicións, obrigárono a desempeñar un papel exclusivamente cerimonial; deixando o poder administrativo en mans de [[Ka‘ahumanu]], a esposa preferida do seu padre, a quen se lle concedeu o título de ''Kuhina Nui'', equivalente aproximado dun primeiro ministro.

Kamehameha II é principalmente coñecido por decretar a abolición do antigo sistema de leis chamado [[kapu]], tan só seis meses despois de comenzar o seu reinado. Durante o seu reinado tamén se produciu a chegada dos primeiros misioneiros [[cristián]]s ó [[arquipélago de Hawai]].

En novembro de [[1823]], viaxou a [[Londres]] coa intención de culminar as negociacións dunha alianza entre Hawai e o [[Reino Unido]]. Porén, antes de encontrarse co rei [[Xurxo IV do Reino Unido|Xurxo IV]], el e a súa consorte, Kamāmalu, colleron o [[sarampelo]] xa que non estaban inmunizados. Kamehameha II faleceu o [[4 de xullo]] de [[1824]]. O seu sucesor foi o seu irmán menor, Kauikeaouli, que se converteu en [[Kamehameha III]].

== Árbore xenealóxica ==
&lt;center&gt;{{ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
&lt;div style=&quot;clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;&quot; class=&quot;NavFrame&quot;&gt;
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #fcc;
|boxstyle_2=background-color: #fb9;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|boxstyle_5=background-color: #9fe;
|1= 1. '''Kamehameha II de Hawai'''
|2= 2. [[Kamehameha I]]
|3= 3. [[Keōpūolani]]
|4= 4. [[Keōua|Keōua Kalanikupuapaʻikalaninui]]
|5= 5. Kekuʻiapoiwa II
|6= 6. Kīwalaʻō 
|7= 7. Kekuʻiapoiwa Liliha 
|8= 8. Keʻeaumoku Nui
|9= 9. Kamakaʻimoku
|10= 10. Haʻae-a-Mahi
|11= 11. Kekelakekeokalani-a-Keawe 
|12= 12. Kalaniʻōpuʻu
|13= 13. Kalola Pupuka-o-Honokawailani 
|14= 14. Keoua Kalanikupuapaikalaninui 
|15= 15. Kalola Pupuka-o-Honokawailani 
|16= 16. Keaweikekahialiʻiokamoku
|17= 17. Kalanikauleleaiwi
|18= 18. Ku-a-Nuʻuanau 
|19= 19. Umiula-a-Kaʻahumanu 
|20= 20. Kauaua-a-Mahi
|21= 21. Kalanikauleleaiwi 
|22= 22. Keaweikekahialiʻiokamoku
|23= 23. Kalanikauleleaiwi 
|24= 24. Kalaninuiamamao 
|25= 25. Kamakaʻimoku
|26= 26. Kekaulike 
|27= 27. Kekuʻiapoiwa 
|28= 28. Keʻeaumoku Nui
|29= 29. Kamakaʻimoku
|30= 30. Kekaulike
|31= 31. Kekuʻiapoiwa 
}}&lt;/center&gt;

{{sucesión
|predecesor = [[Kamehameha I]]
|título =[[Reino de Hawai|Rei de Hawai]] 
|período = [[1819]] - [[1824]]&lt;br /&gt;[[Ficheiro:Royal Coat of Arms of the Kingdom of Hawaii.svg|75px|centro]] 
|sucesor =[[Kamehameha III]] 
}}

== Liña de tempo ==
&lt;timeline&gt;
ImageSize = width:1200 height:auto barincrement:14
PlotArea = top:10 bottom:30 right:130 left:20
AlignBars = justify

DateFormat = yyyy
Period = from:1795 till:1893
TimeAxis = orientation:horizontal
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1795 
ScaleMinor = unit:year increment:5 start:1893

Colors =
  id:canvas value:rgb(1,1,1)
  id:kam     value:orange
  id:kai     value:green
  id:kal     value:rgb(0.75,0.25,0.25)
  id:eon    value:Black

Backgroundcolors = canvas:canvas

BarData =
  barset:Rulers
  bar:eon

PlotData=
  align:center textcolor:black fontsize:8 mark:(line,black) width:20 shift:(0,-5)
  bar:eon color:eon

  from: 1795   till:    1872   color: kam text:[[Dinastía Kamehameha]]
  from: 1872   till:    1874   color: kai text:[[Dinastía Keōua]]
  from: 1874   till:    1893   color: kal text:[[Dinastía Kalākaua]]

  width:15 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till
  barset:Rulers

  from: 1795 till: 1819 color:kam text:&quot;[[Kamehameha I]]&quot;
  from: 1819 till: 1824 color:kam text:&quot;[[Kamehameha II]]&quot;
  from: 1824 till: 1854 color:kam text:&quot;[[Kamehameha III]]&quot;
  from: 1854 till: 1863 color:kam text:&quot;[[Kamehameha IV]]&quot;
  from: 1863 till: 1872 color:kam text:&quot;[[Kamehameha V]]&quot;
  from: 1872 till: 1874 color:kai text:&quot;[[Lunalilo]]&quot;
  from: 1874 till: 1891 color:kal text:&quot;[[Kalākaua]]&quot;
  from: 1891 till: 1893 color:kal text:&quot;[[Liliʻuokalani]]&quot;
  barset:skip
&lt;/timeline&gt;

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.keouanui.org/Kamehameha2.html Biografía de Kamehameha II] {{en}}
* [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&amp;GRid=10956 Kamehameha II] {{en}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Dinastía Kamehameha]]
[[Categoría:Nados en 1797]]
[[Categoría:Finados en 1824]]</text>
      <sha1>rjxknyb7y9dtcvca00lotla12ns441w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162846</id>
      <parentid>6162838</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:40:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7042" xml:space="preserve">{{Ficha de nobre
|nome = Kamehameha II
|título = [[Reino de Hawai|Rei de Hawai]]
|imaxe = kamehamehaii.jpg
|tamaño de imaxe = 220px
|epígrafe = Kamehameha II de Hawai.
|reinado = [[20 de maio]] de [[1819]] - [[14 de xullo]] de [[1824]]
|coroación = 	
|outros títulos = 
|nome completo = Kalani Kaleiʻaimoku o Kaiwikapu o Laʻamea i Kauikawekiu Ahilapalapa Kealiʻi Kauinamoku o Kahekili Kalaninui i Mamao ʻIolani i Ka Liholiho
|data de nacemento = [[1797]]
|lugar de nacemento = [[Hilo, Hawai|Hilo]], [[Illa de Hawai]], [[Ficheiro:Flag of Hawaii.svg|25px]] [[Reino de Hawai|Hawai]]
|data de defunción = [[14 de xullo]] de [[1824]]&lt;br /&gt;(27 anos)
|lugar de defunción = [[Londres]], [[Inglaterra]]
|sepultura = [[Mausoleo Real de Hawai]]&lt;ref name=&quot;Kahili&quot;&gt;{{Cita novas|autor= Roger G. Rose, Sheila Conant e Eric P. Kjellgren |título= Hawaiian standing kahili in the Bishop museum: An ethnological and biological analysis |xornal= Journal of the Polynesian Society |volume= 102 |issue= 3 |editorial= [[Polynesian Society]] |páxinas= 273–304 |url= http://www.jps.auckland.ac.nz/document/Volume_102_1993/Volume_102,_No._3/Hawaiian_standing_kahili_in_the_Bishop_museum%3A_An_ethnological_and_biological_analysis,_by_Roger_G._Rose,_Sheila_Conant_and_Eric_P._Kjellgren,_p_273-304/p1# |data-acceso=18 de setembro de 2011|jstor=20706518|ano= 1993 }}&lt;/ref&gt;
|predecesor = [[Kamehameha I]]
|rexente = [[Ka‘ahumanu]]
|sucesor = [[Kamehameha III]]
|suc-tipo = 
|herdeiro = 
|consorte = 
|cónxuxe = [[Kamāmalu]]&lt;br /&gt;[[Kīnaʻu]]&lt;br /&gt;[[Kekāuluohi]]&lt;br /&gt;[[Pauahi]]&lt;br /&gt;[[Kekauʻōnohi]]
|descendencia = 
|enlace = 
|casa real = 
|dinastía = [[Dinastía Kamehameha]]
|himno real = 
|pai = [[Kamehameha I]]
|nai = [[Keōpūolani]]
|escudo = Signature of Kamehameha II (Tamehameha).svg
}} 
[[Ficheiro:Royal Coat of Arms of the Kingdom of Hawaii.svg|miniatura|180px|dereita|Escudo de armas do Reino de Hawai]]
'''Kamehameha II''', nado en [[1797]] en [[Hilo, Hawai|Hilo]] ([[Illa de Hawai]]) e finado o [[14 de xullo]] de [[1824]], foi o segundo rei do [[Reino de Hawai]]. Era coñecido como '''Liholiho''' pero o seu nome completo era '''Kalaninui kua Liholiho i ke kapu ʻIolani'''. Cando ascendeu ó trono, o seu nome pasou a ser '''Kalani Kaleiʻaimoku o Kaiwikapu o Laʻamea i Kauikawekiu Ahilapalapa Kealiʻi Kauinamoku o Kahekili Kalaninui i Mamao ʻIolani i Ka Liholiho'''.

== Traxectoria ==
Era o primoxénito de [[Kamehameha I]] e da súa esposa de máis alto rango, [[Keōpūolani]]. Foi educado como herdeiro ó trono dende os cinco anos.

Kamehameha II subiu ó trono ó morrer Kamehameha I en maio de [[1819]], pero entre outras condicións, obrigárono a desempeñar un papel exclusivamente cerimonial; deixando o poder administrativo en mans de [[Ka‘ahumanu]], a esposa preferida do seu padre, a quen se lle concedeu o título de ''Kuhina Nui'', equivalente aproximado dun primeiro ministro.

Kamehameha II é principalmente coñecido por decretar a abolición do antigo sistema de leis chamado [[kapu]], tan só seis meses despois de comenzar o seu reinado. Durante o seu reinado tamén se produciu a chegada dos primeiros misioneiros [[cristián]]s ó [[arquipélago de Hawai]].

En novembro de [[1823]], viaxou a [[Londres]] coa intención de culminar as negociacións dunha alianza entre Hawai e o [[Reino Unido]]. Porén, antes de encontrarse co rei [[Xurxo IV do Reino Unido|Xurxo IV]], el e a súa consorte, Kamāmalu, colleron o [[sarampelo]] xa que non estaban inmunizados. Kamehameha II faleceu o [[4 de xullo]] de [[1824]]. O seu sucesor foi o seu irmán menor, Kauikeaouli, que se converteu en [[Kamehameha III]].

== Árbore xenealóxica ==
&lt;center&gt;{{ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
&lt;div style=&quot;clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;&quot; class=&quot;NavFrame&quot;&gt;
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #fcc;
|boxstyle_2=background-color: #fb9;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|boxstyle_5=background-color: #9fe;
|1= 1. '''Kamehameha II de Hawai'''
|2= 2. [[Kamehameha I]]
|3= 3. [[Keōpūolani]]
|4= 4. [[Keōua|Keōua Kalanikupuapaʻikalaninui]]
|5= 5. Kekuʻiapoiwa II
|6= 6. Kīwalaʻō 
|7= 7. Kekuʻiapoiwa Liliha 
|8= 8. Keʻeaumoku Nui
|9= 9. Kamakaʻimoku
|10= 10. Haʻae-a-Mahi
|11= 11. Kekelakekeokalani-a-Keawe 
|12= 12. Kalaniʻōpuʻu
|13= 13. Kalola Pupuka-o-Honokawailani 
|14= 14. Keoua Kalanikupuapaikalaninui 
|15= 15. Kalola Pupuka-o-Honokawailani 
|16= 16. Keaweikekahialiʻiokamoku
|17= 17. Kalanikauleleaiwi
|18= 18. Ku-a-Nuʻuanau 
|19= 19. Umiula-a-Kaʻahumanu 
|20= 20. Kauaua-a-Mahi
|21= 21. Kalanikauleleaiwi 
|22= 22. Keaweikekahialiʻiokamoku
|23= 23. Kalanikauleleaiwi 
|24= 24. Kalaninuiamamao 
|25= 25. Kamakaʻimoku
|26= 26. Kekaulike 
|27= 27. Kekuʻiapoiwa 
|28= 28. Keʻeaumoku Nui
|29= 29. Kamakaʻimoku
|30= 30. Kekaulike
|31= 31. Kekuʻiapoiwa 
}}&lt;/center&gt;

{{sucesión
|predecesor = [[Kamehameha I]]
|título =[[Reino de Hawai|Rei de Hawai]] 
|período = [[1819]] - [[1824]]&lt;br /&gt;[[Ficheiro:Royal Coat of Arms of the Kingdom of Hawaii.svg|75px|centro]] 
|sucesor =[[Kamehameha III]] 
}}

== Liña de tempo ==
&lt;timeline&gt;
ImageSize = width:1200 height:auto barincrement:14
PlotArea = top:10 bottom:30 right:130 left:20
AlignBars = justify

DateFormat = yyyy
Period = from:1795 till:1893
TimeAxis = orientation:horizontal
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1795 
ScaleMinor = unit:year increment:5 start:1893

Colors =
  id:canvas value:rgb(1,1,1)
  id:kam     value:orange
  id:kai     value:green
  id:kal     value:rgb(0.75,0.25,0.25)
  id:eon    value:Black

Backgroundcolors = canvas:canvas

BarData =
  barset:Rulers
  bar:eon

PlotData=
  align:center textcolor:black fontsize:8 mark:(line,black) width:20 shift:(0,-5)
  bar:eon color:eon

  from: 1795   till:    1872   color: kam text:[[Dinastía Kamehameha]]
  from: 1872   till:    1874   color: kai text:[[Dinastía Keōua]]
  from: 1874   till:    1893   color: kal text:[[Dinastía Kalākaua]]

  width:15 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till
  barset:Rulers

  from: 1795 till: 1819 color:kam text:&quot;[[Kamehameha I]]&quot;
  from: 1819 till: 1824 color:kam text:&quot;[[Kamehameha II]]&quot;
  from: 1824 till: 1854 color:kam text:&quot;[[Kamehameha III]]&quot;
  from: 1854 till: 1863 color:kam text:&quot;[[Kamehameha IV]]&quot;
  from: 1863 till: 1872 color:kam text:&quot;[[Kamehameha V]]&quot;
  from: 1872 till: 1874 color:kai text:&quot;[[Lunalilo]]&quot;
  from: 1874 till: 1891 color:kal text:&quot;[[Kalākaua]]&quot;
  from: 1891 till: 1893 color:kal text:&quot;[[Liliʻuokalani]]&quot;
  barset:skip
&lt;/timeline&gt;

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.keouanui.org/Kamehameha2.html Biografía de Kamehameha II] {{en}}
* [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&amp;GRid=10956 Kamehameha II] {{en}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Dinastía Kamehameha]]
[[Categoría:Nados en 1797]]
[[Categoría:Finados en 1824]]</text>
      <sha1>o0acawoivxchl11ft66ne38y02cp3jo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162847</id>
      <parentid>6162846</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:47:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <comment>/* Traxectoria */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7870" xml:space="preserve">{{Ficha de nobre
|nome = Kamehameha II
|título = [[Reino de Hawai|Rei de Hawai]]
|imaxe = kamehamehaii.jpg
|tamaño de imaxe = 220px
|epígrafe = Kamehameha II de Hawai.
|reinado = [[20 de maio]] de [[1819]] - [[14 de xullo]] de [[1824]]
|coroación = 	
|outros títulos = 
|nome completo = Kalani Kaleiʻaimoku o Kaiwikapu o Laʻamea i Kauikawekiu Ahilapalapa Kealiʻi Kauinamoku o Kahekili Kalaninui i Mamao ʻIolani i Ka Liholiho
|data de nacemento = [[1797]]
|lugar de nacemento = [[Hilo, Hawai|Hilo]], [[Illa de Hawai]], [[Ficheiro:Flag of Hawaii.svg|25px]] [[Reino de Hawai|Hawai]]
|data de defunción = [[14 de xullo]] de [[1824]]&lt;br /&gt;(27 anos)
|lugar de defunción = [[Londres]], [[Inglaterra]]
|sepultura = [[Mausoleo Real de Hawai]]&lt;ref name=&quot;Kahili&quot;&gt;{{Cita novas|autor= Roger G. Rose, Sheila Conant e Eric P. Kjellgren |título= Hawaiian standing kahili in the Bishop museum: An ethnological and biological analysis |xornal= Journal of the Polynesian Society |volume= 102 |issue= 3 |editorial= [[Polynesian Society]] |páxinas= 273–304 |url= http://www.jps.auckland.ac.nz/document/Volume_102_1993/Volume_102,_No._3/Hawaiian_standing_kahili_in_the_Bishop_museum%3A_An_ethnological_and_biological_analysis,_by_Roger_G._Rose,_Sheila_Conant_and_Eric_P._Kjellgren,_p_273-304/p1# |data-acceso=18 de setembro de 2011|jstor=20706518|ano= 1993 }}&lt;/ref&gt;
|predecesor = [[Kamehameha I]]
|rexente = [[Ka‘ahumanu]]
|sucesor = [[Kamehameha III]]
|suc-tipo = 
|herdeiro = 
|consorte = 
|cónxuxe = [[Kamāmalu]]&lt;br /&gt;[[Kīnaʻu]]&lt;br /&gt;[[Kekāuluohi]]&lt;br /&gt;[[Pauahi]]&lt;br /&gt;[[Kekauʻōnohi]]
|descendencia = 
|enlace = 
|casa real = 
|dinastía = [[Dinastía Kamehameha]]
|himno real = 
|pai = [[Kamehameha I]]
|nai = [[Keōpūolani]]
|escudo = Signature of Kamehameha II (Tamehameha).svg
}} 
[[Ficheiro:Royal Coat of Arms of the Kingdom of Hawaii.svg|miniatura|180px|dereita|Escudo de armas do Reino de Hawai]]
'''Kamehameha II''', nado en [[1797]] en [[Hilo, Hawai|Hilo]] ([[Illa de Hawai]]) e finado o [[14 de xullo]] de [[1824]], foi o segundo rei do [[Reino de Hawai]]. Era coñecido como '''Liholiho''' pero o seu nome completo era '''Kalaninui kua Liholiho i ke kapu ʻIolani'''. Cando ascendeu ó trono, o seu nome pasou a ser '''Kalani Kaleiʻaimoku o Kaiwikapu o Laʻamea i Kauikawekiu Ahilapalapa Kealiʻi Kauinamoku o Kahekili Kalaninui i Mamao ʻIolani i Ka Liholiho'''.

== Traxectoria ==
Era o primoxénito de [[Kamehameha I]] e da súa esposa de máis alto rango, [[Keōpūolani]]. Foi educado como herdeiro ó trono dende os cinco anos.

Kamehameha II subiu ó trono ó morrer Kamehameha I en maio de [[1819]], pero entre outras condicións, obrigárono a desempeñar un papel exclusivamente cerimonial; deixando o poder administrativo en mans de [[Ka‘ahumanu]], a esposa preferida do seu padre, a quen se lle concedeu o título de ''Kuhina Nui'', equivalente aproximado dun primeiro ministro.

Kamehameha II é principalmente coñecido por decretar a abolición do antigo sistema de leis chamado [[kapu]], tan só seis meses despois de comenzar o seu reinado. Durante o seu reinado tamén se produciu a chegada dos primeiros misioneiros [[cristián]]s ó [[arquipélago de Hawai]].

En novembro de [[1823]], viaxou a [[Londres]] coa intención de culminar as negociacións dunha alianza entre Hawai e o [[Reino Unido]]. Porén, antes de encontrarse co rei [[Xurxo IV do Reino Unido|Xurxo IV]], el e a súa consorte, Kamāmalu, colleron o [[sarampelo]] xa que non estaban inmunizados.&lt;ref&gt;{{cita novas |título= The Tragic 1824 Journey of the Hawaiian King and Queen to London: History of Measles in Hawaii |apelidos1= Shulman |xornal= The Pediatric Infectious Disease Journal |nome1= Stanford T. |apelidos2= Shulman |nome2= Deborah L. |apelidos3= Sims |nome3= Ronald H. |autor8= Stanford T. Shulman, Deborah L. Shulman, Ronald H. Sims |data= agosto de 2009 |volume=28 |issue=8 |pmid= 19633516 |páxinas=728–733 |doi= 10.1097/INF.0b013e31819c9720 }}&lt;/ref&gt; Kamāmalu faleceu o [[4 de xullo]] de [[1824]] e Kamehameha II seis días despois.&lt;ref&gt;{{cita novas |título= The last hours of Liholiho and Kamamalu: a letter sent to H.R.H. Princess Liliuokalani presented to the Hawaiian Historical Society |autor= Theophilus Harris Davies |xornal= Annual report of the Hawaiian Historical Society 1897 |data= 26 de xullo de 1889 |hdl= 10524/75 |páxinas=30–32 }}&lt;/ref&gt; O seu sucesor foi o seu irmán menor, Kauikeaouli, que se converteu en [[Kamehameha III]].

== Árbore xenealóxica ==
&lt;center&gt;{{ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
&lt;div style=&quot;clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;&quot; class=&quot;NavFrame&quot;&gt;
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #fcc;
|boxstyle_2=background-color: #fb9;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|boxstyle_5=background-color: #9fe;
|1= 1. '''Kamehameha II de Hawai'''
|2= 2. [[Kamehameha I]]
|3= 3. [[Keōpūolani]]
|4= 4. [[Keōua|Keōua Kalanikupuapaʻikalaninui]]
|5= 5. Kekuʻiapoiwa II
|6= 6. Kīwalaʻō 
|7= 7. Kekuʻiapoiwa Liliha 
|8= 8. Keʻeaumoku Nui
|9= 9. Kamakaʻimoku
|10= 10. Haʻae-a-Mahi
|11= 11. Kekelakekeokalani-a-Keawe 
|12= 12. Kalaniʻōpuʻu
|13= 13. Kalola Pupuka-o-Honokawailani 
|14= 14. Keoua Kalanikupuapaikalaninui 
|15= 15. Kalola Pupuka-o-Honokawailani 
|16= 16. Keaweikekahialiʻiokamoku
|17= 17. Kalanikauleleaiwi
|18= 18. Ku-a-Nuʻuanau 
|19= 19. Umiula-a-Kaʻahumanu 
|20= 20. Kauaua-a-Mahi
|21= 21. Kalanikauleleaiwi 
|22= 22. Keaweikekahialiʻiokamoku
|23= 23. Kalanikauleleaiwi 
|24= 24. Kalaninuiamamao 
|25= 25. Kamakaʻimoku
|26= 26. Kekaulike 
|27= 27. Kekuʻiapoiwa 
|28= 28. Keʻeaumoku Nui
|29= 29. Kamakaʻimoku
|30= 30. Kekaulike
|31= 31. Kekuʻiapoiwa 
}}&lt;/center&gt;

{{sucesión
|predecesor = [[Kamehameha I]]
|título =[[Reino de Hawai|Rei de Hawai]] 
|período = [[1819]] - [[1824]]&lt;br /&gt;[[Ficheiro:Royal Coat of Arms of the Kingdom of Hawaii.svg|75px|centro]] 
|sucesor =[[Kamehameha III]] 
}}

== Liña de tempo ==
&lt;timeline&gt;
ImageSize = width:1200 height:auto barincrement:14
PlotArea = top:10 bottom:30 right:130 left:20
AlignBars = justify

DateFormat = yyyy
Period = from:1795 till:1893
TimeAxis = orientation:horizontal
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1795 
ScaleMinor = unit:year increment:5 start:1893

Colors =
  id:canvas value:rgb(1,1,1)
  id:kam     value:orange
  id:kai     value:green
  id:kal     value:rgb(0.75,0.25,0.25)
  id:eon    value:Black

Backgroundcolors = canvas:canvas

BarData =
  barset:Rulers
  bar:eon

PlotData=
  align:center textcolor:black fontsize:8 mark:(line,black) width:20 shift:(0,-5)
  bar:eon color:eon

  from: 1795   till:    1872   color: kam text:[[Dinastía Kamehameha]]
  from: 1872   till:    1874   color: kai text:[[Dinastía Keōua]]
  from: 1874   till:    1893   color: kal text:[[Dinastía Kalākaua]]

  width:15 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till
  barset:Rulers

  from: 1795 till: 1819 color:kam text:&quot;[[Kamehameha I]]&quot;
  from: 1819 till: 1824 color:kam text:&quot;[[Kamehameha II]]&quot;
  from: 1824 till: 1854 color:kam text:&quot;[[Kamehameha III]]&quot;
  from: 1854 till: 1863 color:kam text:&quot;[[Kamehameha IV]]&quot;
  from: 1863 till: 1872 color:kam text:&quot;[[Kamehameha V]]&quot;
  from: 1872 till: 1874 color:kai text:&quot;[[Lunalilo]]&quot;
  from: 1874 till: 1891 color:kal text:&quot;[[Kalākaua]]&quot;
  from: 1891 till: 1893 color:kal text:&quot;[[Liliʻuokalani]]&quot;
  barset:skip
&lt;/timeline&gt;

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.keouanui.org/Kamehameha2.html Biografía de Kamehameha II] {{en}}
* [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&amp;GRid=10956 Kamehameha II] {{en}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Dinastía Kamehameha]]
[[Categoría:Nados en 1797]]
[[Categoría:Finados en 1824]]</text>
      <sha1>7227fx8n4cmkbcrx65hz6bpqeyx6u96</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Susan Boyle</title>
    <ns>0</ns>
    <id>217030</id>
    <revision>
      <id>6162849</id>
      <parentid>6162770</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:59:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <comment>/* Discografía */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3850" xml:space="preserve">{{desactualizado}}
{{Artista musical
 | nome             = Susan Boyle
 | imaxe            =Susan Boyle.jpg
 | tamaño           = 220px
 | lenda            = Susan Boyle en [[2013]]
 | nome completo    = Susan Magdalane Boyle
 | alias            = 
 | naceu            = [[1 de abril]] de [[1961]] {{Idade|1|4|1961}}
 | orixe            = [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]], [[West Lothian]], {{ESC}}
 | morreu           = 
 | ocupación        = [[Cantante]]
 | xénero           = [[Música pop]]
 | instrumento      = Voz
 | tipo de voz      = [[Mezzosoprano]]
 | selo             = [[Sony Music]], [[Syco]], [[Columbia Records]]
 | relacionado con  = [[Elaine Paige]], [[Geraldine McQueen]], [[Emeli Sandé]]
 | tempo en activo  = [[2009]] - presente
 | web              = http://www.susanboylemusic.com/es/
}}
'''Susan Magdalane Boyle''', nada en [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]] ([[West Lothian]]) o [[1 de abril]] de [[1961]], é unha [[cantante]] [[Escocia|escocesa]] que acadou unha gran fama internacional cando apareceu como concursante no programa de [[televisión]] da [[ITV]] ''[[Britain's Got Talent]]'' o [[11 de abril]] de [[2009]]. Cantou &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; do musical ''[[Les Misérables (musical)|Les Misérables]]'', mais non gañou o concurso e ficou segunda detrás do grupo de baile ''Diversity''.

== Traxectoria ==
Antes de cantar na audición, tanto os xuíces como o público demostraban desconfianza pola súa aparencia desleixada e comportamento inseguro. En resposta, despois dunha sorprendente actuación, foi ovacionada polo [[auditorio]] e polos xuíces, que aplaudiron de pé. O contraste da súa actuación coa primeira impresión que deu, xerou unha enorme repercusión global. Apareceu nos [[xornal|xornais]] de todo o mundo e bateu récords de reproducións en vídeos de [[Internet]].

Aínda que non gañou o programa, asinou un contrato co [[selo discográfico]] [[Sony Music]], e o [[23 de novembro]] de [[2009]] saíu o seu primeiro [[álbum musical]], ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]''. En apenas un mes acadou o título de álbum máis vendido do ano, con vendas que xa superan os dez millóns de copias ó redor do mundo.

== Discografía ==
=== Álbums musicais ===
* ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]'' (2009)
# ''Wild Horses''
# ''I Dreamed a Dream''
# ''Cry Me a River''
# ''How Great Thou Art''
# ''You'll See''
# ''Daydream Believer''
# ''Up to The Mountain''
# ''Amazing Grace
# ''Who I Was Born to Be''
# ''Proud''
# ''The End of the World''
# ''Silent Night''

* ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010)
# ''Perfect Day''
# ''Hallelujah''
# ''Do You Hear What I Hear?''
# ''Don't Dream It's Over''
# ''The First Noel''
# ''Holy Night''
# ''Away In A Manger''
# ''Make Me A Channel Of...''
# ''Auld Lang Syne''
# ''O Come All Ye Faithful''

* ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011)
* ''[[Standing Ovation: The Greatest Songs from the Stage]]'' (2012)
* ''[[Home for Christmas (álbum)|Home for Christmas]]'' (2013)
* ''[[Hope (álbum)|Hope]]'' (2014)
* ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]'' (2016)
* ''[[Ten (álbum)|Ten]]'' (2019)

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
*[https://web.archive.org/web/20120606114633/http://www.susanboylemusic.com/es/ Páxina oficial] {{en}}
*[http://www.facebook.com/susanboyle Facebook oficial] 
*[http://twitter.com/susanboylehq Twitter oficial]
*[http://talent.itv.com/2012/episodes/ Vídeo da audición de Susan Boyle]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120802060308/http://talent.itv.com/2012/episodes |date=02 de agosto de 2012 }}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Boyle, Susan}}
[[Categoría:Cantantes de Escocia]]
[[Categoría:Personalidades da música de Escocia]]
[[Categoría:Nados en 1961]]
[[Categoría:Nados en Escocia]]</text>
      <sha1>fe8nk8ku5w7hktm9v4tghohtadb3jyw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162890</id>
      <parentid>6162849</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:55:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <comment>máis da en.wiki</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5785" xml:space="preserve">{{Artista musical
 | nome             = Susan Boyle
 | imaxe            =Susan Boyle.jpg
 | tamaño           = 220px
 | lenda            = Susan Boyle en [[2013]]
 | nome completo    = Susan Magdalane Boyle
 | alias            = 
 | naceu            = [[1 de abril]] de [[1961]] {{Idade|1|4|1961}}
 | orixe            = [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]], [[West Lothian]], {{ESC}}
 | morreu           = 
 | ocupación        = [[Cantante]]
 | xénero           = [[Música pop]]
 | instrumento      = Voz
 | tipo de voz      = [[Mezzosoprano]]
 | selo             = [[Sony Music]], [[Syco]], [[Columbia Records]]
 | relacionado con  = [[Elaine Paige]], [[Geraldine McQueen]], [[Emeli Sandé]]
 | tempo en activo  = [[2009]] - presente
 | web              = http://www.susanboylemusic.com/es/
}}
'''Susan Magdalane Boyle''', nada en [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]] ([[West Lothian]]) o [[1 de abril]] de [[1961]], é unha [[cantante]] [[Escocia|escocesa]] que acadou unha gran fama internacional cando apareceu como concursante no programa de [[televisión]] da [[ITV]] ''[[Britain's Got Talent]]'' o [[11 de abril]] de [[2009]]. Cantou &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; do musical ''[[Les Misérables (musical)|Les Misérables]]'', mais non gañou o concurso e ficou segunda detrás do grupo de baile ''Diversity''.

== Traxectoria ==
Antes de cantar na audición, tanto os xuíces como o público demostraban desconfianza pola súa aparencia desleixada e comportamento inseguro. En resposta, despois dunha sorprendente actuación, foi ovacionada polo [[auditorio]] e polos xuíces, que aplaudiron de pé. O contraste da súa actuación coa primeira impresión que deu, xerou unha enorme repercusión global. Apareceu nos [[xornal|xornais]] de todo o mundo e bateu récords de reproducións en vídeos de [[Internet]].

Aínda que non gañou o programa, asinou un contrato co [[selo discográfico]] [[Sony Music]], e o [[23 de novembro]] de [[2009]] saíu o seu primeiro [[álbum musical]], ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]''. Converteuse no álbum de debut máis vendido da historia do [[Reino Unido]], superando o récord de [[Leona Lewis]] co seu disco ''[[Spirit (álbum)|Spirit]]'',&lt;ref name=&quot;nme&quot;&gt;{{cita web |url=https://www.nme.com/news/various-artists/48619 |título=Susan Boyle beats Leona Lewis, Arctic Monkeys to 'biggest first week sales for UK debut album' title &amp;#124; News |páxina-web=NME |lugar=Reino Unido |data=29 de novembro de 2009 |data-acceso=1 de xaneiro de 2012 |data-arquivo=2 de decembro de 2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20091202091117/http://www.nme.com/news/various-artists/48619}}&lt;/ref&gt; e tamén estebeleceu o récord de vendas dun álbum debut na súa primeira semana, segundo a [[Official Charts Company]].&lt;ref name=&quot;nme&quot; /&gt; No seu primeiro ano de fama, Boyle gañou 5 millóns de libras co lanzamento de ''I Dreamed a Dream'' e os sinxelos &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; e &quot;[[Wild Horses (canción)|Wild Horses]]&quot;.&lt;ref&gt;{{cita novas |título=Singer Boyle made £5m in first year of her fame |xornal=[[The Scotsman]] |lugar=Edimburgo |data=23 de agosto de 2011 |url=http://www.scotsman.com/news/celebrity/singer-boyle-made-5m-in-first-year-of-her-fame-1-1805521 |data-acceso=22 de febreiro de 2016}}&lt;/ref&gt; O éxito continuou no seu segundo traballo, ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010), que acadou os primeiros postos das listas de vendas do Reino Unido e tamén dos Estados Unidos de América en dúas ocasións no mesmo ano. O seu terceiro álbum saíu o ano seguinte, ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011).&lt;ref name=&quot;transatlantic&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.digtriad.com/news/article/189584/204/Susan-Boyle-Prepares-New-Album-For-November-Release |título='Someone To Watch Over Me' Will Be Released November 1 |páxina-web=digtriad.com |data=3 de setembro de 2011 |data-acceso=1 de xaneiro de 2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20121017094710/http://www.digtriad.com/news/article/189584/204/Susan-Boyle-Prepares-New-Album-For-November-Release |data-arquivo=17 de outubro de 2012}}&lt;/ref&gt; 

== Discografía ==
=== Álbums musicais ===
* ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]'' (2009)
# ''Wild Horses''
# ''I Dreamed a Dream''
# ''Cry Me a River''
# ''How Great Thou Art''
# ''You'll See''
# ''Daydream Believer''
# ''Up to The Mountain''
# ''Amazing Grace
# ''Who I Was Born to Be''
# ''Proud''
# ''The End of the World''
# ''Silent Night''

* ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010)
# ''Perfect Day''
# ''Hallelujah''
# ''Do You Hear What I Hear?''
# ''Don't Dream It's Over''
# ''The First Noel''
# ''Holy Night''
# ''Away In A Manger''
# ''Make Me A Channel Of...''
# ''Auld Lang Syne''
# ''O Come All Ye Faithful''

* ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011)
* ''[[Standing Ovation: The Greatest Songs from the Stage]]'' (2012)
* ''[[Home for Christmas (álbum)|Home for Christmas]]'' (2013)
* ''[[Hope (álbum)|Hope]]'' (2014)
* ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]'' (2016)
* ''[[Ten (álbum)|Ten]]'' (2019)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
*[https://web.archive.org/web/20120606114633/http://www.susanboylemusic.com/es/ Páxina oficial] {{en}}
*[http://www.facebook.com/susanboyle Facebook oficial] 
*[http://twitter.com/susanboylehq Twitter oficial]
*[http://talent.itv.com/2012/episodes/ Vídeo da audición de Susan Boyle]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120802060308/http://talent.itv.com/2012/episodes |date=02 de agosto de 2012 }}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Boyle, Susan}}
[[Categoría:Cantantes de Escocia]]
[[Categoría:Personalidades da música de Escocia]]
[[Categoría:Nados en 1961]]
[[Categoría:Nados en Escocia]]</text>
      <sha1>ai9m8wzc5qp7v16540ta0swhh11037e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162894</id>
      <parentid>6162890</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:02:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <comment>máis da en.wiki</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8036" xml:space="preserve">{{Artista musical
 | nome             = Susan Boyle
 | imaxe            =Susan Boyle.jpg
 | tamaño           = 220px
 | lenda            = Susan Boyle en [[2013]]
 | nome completo    = Susan Magdalane Boyle
 | alias            = 
 | naceu            = [[1 de abril]] de [[1961]] {{Idade|1|4|1961}}
 | orixe            = [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]], [[West Lothian]], {{ESC}}
 | morreu           = 
 | ocupación        = [[Cantante]]
 | xénero           = [[Música pop]]
 | instrumento      = Voz
 | tipo de voz      = [[Mezzosoprano]]
 | selo             = [[Sony Music]], [[Syco]], [[Columbia Records]]
 | relacionado con  = [[Elaine Paige]], [[Geraldine McQueen]], [[Emeli Sandé]]
 | tempo en activo  = [[2009]] - presente
 | web              = http://www.susanboylemusic.com/es/
}}
'''Susan Magdalane Boyle''', nada en [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]] ([[West Lothian]]) o [[1 de abril]] de [[1961]], é unha [[cantante]] [[Escocia|escocesa]] que acadou unha gran fama internacional cando apareceu como concursante no programa de [[televisión]] da [[ITV]] ''[[Britain's Got Talent]]'' o [[11 de abril]] de [[2009]]. Cantou &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; do musical ''[[Les Misérables (musical)|Les Misérables]]'', mais non gañou o concurso e ficou segunda detrás do grupo de baile ''Diversity''.

== Traxectoria ==
Antes de cantar na audición, tanto os xuíces como o público demostraban desconfianza pola súa aparencia desleixada e comportamento inseguro. En resposta, despois dunha sorprendente actuación, foi ovacionada polo [[auditorio]] e polos xuíces, que aplaudiron de pé. O contraste da súa actuación coa primeira impresión que deu, xerou unha enorme repercusión global. Apareceu nos [[xornal|xornais]] de todo o mundo e bateu récords de reproducións en vídeos de [[Internet]].

Aínda que non gañou o programa, asinou un contrato co [[selo discográfico]] [[Sony Music]], e o [[23 de novembro]] de [[2009]] saíu o seu primeiro [[álbum musical]], ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]''. Converteuse no álbum de debut máis vendido da historia do [[Reino Unido]], superando o récord de [[Leona Lewis]] co seu disco ''[[Spirit (álbum)|Spirit]]'',&lt;ref name=&quot;nme&quot;&gt;{{cita web |url=https://www.nme.com/news/various-artists/48619 |título=Susan Boyle beats Leona Lewis, Arctic Monkeys to 'biggest first week sales for UK debut album' title &amp;#124; News |páxina-web=NME |lugar=Reino Unido |data=29 de novembro de 2009 |data-acceso=1 de xaneiro de 2012 |data-arquivo=2 de decembro de 2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20091202091117/http://www.nme.com/news/various-artists/48619}}&lt;/ref&gt; e tamén estebeleceu o récord de vendas dun álbum debut na súa primeira semana, segundo a [[Official Charts Company]].&lt;ref name=&quot;nme&quot; /&gt; No seu primeiro ano de fama, Boyle gañou 5 millóns de libras co lanzamento de ''I Dreamed a Dream'' e os sinxelos &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; e &quot;[[Wild Horses (canción)|Wild Horses]]&quot;.&lt;ref&gt;{{cita novas |título=Singer Boyle made £5m in first year of her fame |xornal=[[The Scotsman]] |lugar=Edimburgo |data=23 de agosto de 2011 |url=http://www.scotsman.com/news/celebrity/singer-boyle-made-5m-in-first-year-of-her-fame-1-1805521 |data-acceso=22 de febreiro de 2016}}&lt;/ref&gt; O éxito continuou no seu segundo traballo, ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010), que acadou os primeiros postos das listas de vendas do Reino Unido e tamén dos Estados Unidos de América en dúas ocasións no mesmo ano. O seu terceiro álbum saíu o ano seguinte, ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011).&lt;ref name=&quot;transatlantic&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.digtriad.com/news/article/189584/204/Susan-Boyle-Prepares-New-Album-For-November-Release |título='Someone To Watch Over Me' Will Be Released November 1 |páxina-web=digtriad.com |data=3 de setembro de 2011 |data-acceso=1 de xaneiro de 2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20121017094710/http://www.digtriad.com/news/article/189584/204/Susan-Boyle-Prepares-New-Album-For-November-Release |data-arquivo=17 de outubro de 2012}}&lt;/ref&gt; Tamén sacou os álbums ''[[Standing Ovation: The Greatest Songs from the Stage]]'' (2012),&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://m.playbill.com/news/article/susan-boyle-announces-tracks-for-upcoming-album-standing-ovation-the-greate-198294 |título=Susan Boyle Announces Tracks for Upcoming Album Standing Ovation |xornal=Playbill |data-acces=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=26 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151126041256/http://m.playbill.com/news/article/susan-boyle-announces-tracks-for-upcoming-album-standing-ovation-the-greate-198294}}&lt;/ref&gt; ''[[Home for Christmas (álbum)|Home for Christmas]]'' (2013),&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Susan-Boyle-Announces-Special-Christmas-Chorus-Competition-20131113 |título=Susan Boyle Announces Special Christmas Chorus Competition |xornal=Broadway World |data-acceso=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=25 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151125223308/http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Susan-Boyle-Announces-Special-Christmas-Chorus-Competition-20131113}}&lt;/ref&gt; ''[[Hope (álbum)|Hope]]'' (2014), ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]'' (2016) e ''[[Ten (álbum)|Ten]]'' (2019).&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://www.pressparty.com/pg/newsdesk/susanboyle/view/114817/ |título=Susan Boyle announces new album 'Hope' |xornal=Pressparty |data-acceso=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=26 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151126042211/http://www.pressparty.com/pg/newsdesk/susanboyle/view/114817/}}&lt;/ref&gt;

O [[12 de maio]] de [[2012]], Boyle volveu ao programa ''Britain's Got Talent'' como convidada para interpretar &quot;[[You'll See]]&quot; na gran final.&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://www.huffingtonpost.co.uk/2012/05/12/britains-got-talent-final-susan-boyle_n_1512064.html?ref=mostpopular|título=Britain's Got Talent Final: Susan Boyle Returns To The Stage Where It All Began|xornal=Huffington Post|data=13 de maio de 2012|data-acceso=15 de maio de 2012|data-arquivo=30 de outubro de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20171030041333/http://www.huffingtonpost.co.uk/2012/05/12/britains-got-talent-final-susan-boyle_n_1512064.html?ref=mostpopular}}&lt;/ref&gt;

== Discografía ==
=== Álbums musicais ===
* ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]'' (2009)
# ''Wild Horses''
# ''I Dreamed a Dream''
# ''Cry Me a River''
# ''How Great Thou Art''
# ''You'll See''
# ''Daydream Believer''
# ''Up to The Mountain''
# ''Amazing Grace
# ''Who I Was Born to Be''
# ''Proud''
# ''The End of the World''
# ''Silent Night''

* ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010)
# ''Perfect Day''
# ''Hallelujah''
# ''Do You Hear What I Hear?''
# ''Don't Dream It's Over''
# ''The First Noel''
# ''Holy Night''
# ''Away In A Manger''
# ''Make Me A Channel Of...''
# ''Auld Lang Syne''
# ''O Come All Ye Faithful''

* ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011)
* ''[[Standing Ovation: The Greatest Songs from the Stage]]'' (2012)
* ''[[Home for Christmas (álbum)|Home for Christmas]]'' (2013)
* ''[[Hope (álbum)|Hope]]'' (2014)
* ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]'' (2016)
* ''[[Ten (álbum)|Ten]]'' (2019)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
*[https://web.archive.org/web/20120606114633/http://www.susanboylemusic.com/es/ Páxina oficial] {{en}}
*[http://www.facebook.com/susanboyle Facebook oficial] 
*[http://twitter.com/susanboylehq Twitter oficial]
*[http://talent.itv.com/2012/episodes/ Vídeo da audición de Susan Boyle]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120802060308/http://talent.itv.com/2012/episodes |date=02 de agosto de 2012 }}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Boyle, Susan}}
[[Categoría:Cantantes de Escocia]]
[[Categoría:Personalidades da música de Escocia]]
[[Categoría:Nados en 1961]]
[[Categoría:Nados en Escocia]]</text>
      <sha1>aha8wd9gv6ei2cplje54z1wiir2aut4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162910</id>
      <parentid>6162894</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:26:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <comment>máis</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9912" xml:space="preserve">{{Artista musical
 | nome             = Susan Boyle
 | imaxe            =Susan Boyle.jpg
 | tamaño           = 220px
 | lenda            = Susan Boyle en [[2013]]
 | nome completo    = Susan Magdalane Boyle
 | alias            = 
 | naceu            = [[1 de abril]] de [[1961]] {{Idade|1|4|1961}}
 | orixe            = [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]], [[West Lothian]], {{ESC}}
 | morreu           = 
 | ocupación        = [[Cantante]]
 | xénero           = [[Música pop]]
 | instrumento      = Voz
 | tipo de voz      = [[Mezzosoprano]]
 | selo             = [[Sony Music]], [[Syco]], [[Columbia Records]]
 | relacionado con  = [[Elaine Paige]], [[Geraldine McQueen]], [[Emeli Sandé]]
 | tempo en activo  = [[2009]] - presente
 | web              = http://www.susanboylemusic.com/es/
}}
'''Susan Magdalane Boyle''', nada en [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]] ([[West Lothian]]) o [[1 de abril]] de [[1961]], é unha [[cantante]] [[Escocia|escocesa]] que acadou unha gran fama internacional cando apareceu como concursante no programa de [[televisión]] da [[ITV]] ''[[Britain's Got Talent]]'' o [[11 de abril]] de [[2009]]. Cantou &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; do musical ''[[Les Misérables (musical)|Les Misérables]]'', mais non gañou o concurso e ficou segunda detrás do grupo de baile ''Diversity''.

== Traxectoria ==
Antes de cantar na audición, tanto os xuíces como o público demostraban desconfianza pola súa aparencia desleixada e comportamento inseguro. En resposta, despois dunha sorprendente actuación, foi ovacionada polo [[auditorio]] e polos xuíces, que aplaudiron de pé. O contraste da súa actuación coa primeira impresión que deu, xerou unha enorme repercusión global. Apareceu nos [[xornal|xornais]] de todo o mundo e bateu récords de reproducións en vídeos de [[Internet]].

Aínda que non gañou o programa, asinou un contrato co [[selo discográfico]] [[Sony Music]], e o [[23 de novembro]] de [[2009]] saíu o seu primeiro [[álbum musical]], ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]''. Converteuse no álbum de debut máis vendido da historia do [[Reino Unido]], superando o récord de [[Leona Lewis]] co seu disco ''[[Spirit (álbum)|Spirit]]'',&lt;ref name=&quot;nme&quot;&gt;{{cita web |url=https://www.nme.com/news/various-artists/48619 |título=Susan Boyle beats Leona Lewis, Arctic Monkeys to 'biggest first week sales for UK debut album' title &amp;#124; News |páxina-web=NME |lugar=Reino Unido |data=29 de novembro de 2009 |data-acceso=1 de xaneiro de 2012 |data-arquivo=2 de decembro de 2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20091202091117/http://www.nme.com/news/various-artists/48619}}&lt;/ref&gt; e tamén estebeleceu o récord de vendas dun álbum debut na súa primeira semana, segundo a [[Official Charts Company]].&lt;ref name=&quot;nme&quot; /&gt; No seu primeiro ano de fama, Boyle gañou 5 millóns de libras co lanzamento de ''I Dreamed a Dream'' e os sinxelos &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; e &quot;[[Wild Horses (canción)|Wild Horses]]&quot;.&lt;ref&gt;{{cita novas |título=Singer Boyle made £5m in first year of her fame |xornal=[[The Scotsman]] |lugar=Edimburgo |data=23 de agosto de 2011 |url=http://www.scotsman.com/news/celebrity/singer-boyle-made-5m-in-first-year-of-her-fame-1-1805521 |data-acceso=22 de febreiro de 2016}}&lt;/ref&gt; O éxito continuou no seu segundo traballo, ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010), que acadou os primeiros postos das listas de vendas do Reino Unido e tamén dos Estados Unidos de América en dúas ocasións no mesmo ano. O seu terceiro álbum saíu o ano seguinte, ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011).&lt;ref name=&quot;transatlantic&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.digtriad.com/news/article/189584/204/Susan-Boyle-Prepares-New-Album-For-November-Release |título='Someone To Watch Over Me' Will Be Released November 1 |páxina-web=digtriad.com |data=3 de setembro de 2011 |data-acceso=1 de xaneiro de 2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20121017094710/http://www.digtriad.com/news/article/189584/204/Susan-Boyle-Prepares-New-Album-For-November-Release |data-arquivo=17 de outubro de 2012}}&lt;/ref&gt; Tamén sacou os álbums ''[[Standing Ovation: The Greatest Songs from the Stage]]'' (2012),&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://m.playbill.com/news/article/susan-boyle-announces-tracks-for-upcoming-album-standing-ovation-the-greate-198294 |título=Susan Boyle Announces Tracks for Upcoming Album Standing Ovation |xornal=Playbill |data-acces=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=26 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151126041256/http://m.playbill.com/news/article/susan-boyle-announces-tracks-for-upcoming-album-standing-ovation-the-greate-198294}}&lt;/ref&gt; ''[[Home for Christmas (álbum)|Home for Christmas]]'' (2013),&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Susan-Boyle-Announces-Special-Christmas-Chorus-Competition-20131113 |título=Susan Boyle Announces Special Christmas Chorus Competition |xornal=Broadway World |data-acceso=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=25 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151125223308/http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Susan-Boyle-Announces-Special-Christmas-Chorus-Competition-20131113}}&lt;/ref&gt; ''[[Hope (álbum)|Hope]]'' (2014), ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]'' (2016) e ''[[Ten (álbum)|Ten]]'' (2019).&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://www.pressparty.com/pg/newsdesk/susanboyle/view/114817/ |título=Susan Boyle announces new album 'Hope' |xornal=Pressparty |data-acceso=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=26 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151126042211/http://www.pressparty.com/pg/newsdesk/susanboyle/view/114817/}}&lt;/ref&gt;

O [[12 de maio]] de [[2012]], Boyle volveu ao programa ''Britain's Got Talent'' como convidada para interpretar &quot;[[You'll See]]&quot; na gran final.&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://www.huffingtonpost.co.uk/2012/05/12/britains-got-talent-final-susan-boyle_n_1512064.html?ref=mostpopular|título=Britain's Got Talent Final: Susan Boyle Returns To The Stage Where It All Began|xornal=Huffington Post|data=13 de maio de 2012|data-acceso=15 de maio de 2012|data-arquivo=30 de outubro de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20171030041333/http://www.huffingtonpost.co.uk/2012/05/12/britains-got-talent-final-susan-boyle_n_1512064.html?ref=mostpopular}}&lt;/ref&gt; Ao día seguinte, interpretou a canción &quot;[[Mull of Kintyre (canción)|Mull of Kintyre]]&quot; no [[castelo de Windsor]].&lt;ref&gt;{{Cita web |título=Celebrity Interview – Susan Boyle |url=https://www.countryimagesmagazine.co.uk/celebrity-interviews/celebrity-interview-susan-boyle/ |data-acceso=21 de marzo de 2022 |páxina-web=Country Images Magazine |lingua=en}}&lt;/ref&gt; 

Boyle é coñecida por dar o seu apoio a varias causas benéficas e participou nos eventos [[BBC Children in Need]] e [[Comic Relief]]. En [[2013]], Boyle vendera arredor de 19 millóns de copias en todo o mundo e foi candidata a dous [[Premios Grammy]].&lt;ref&gt;{{cita web|apelidos=Munro|nome=Alistair|título=Susan Boyle's first live tour nears sell-out|url=http://www.scotsman.com/the-scotsman/scotland/susan-boyle-s-first-live-tour-nears-sell-out-1-2984755|páxina-web=The Scotsman|data-acceso=26 de xullo de 2013|data-arquivo=3 de xullo de 2013|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20130703153724/http://www.scotsman.com/the-scotsman/scotland/susan-boyle-s-first-live-tour-nears-sell-out-1-2984755}}&lt;/ref&gt; Boyle ten publicados oito álbums, entre os que se inclúen dous de [[Nadal]], ''Home For Christmas'' e ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]''. En 2019 celebrou dez anos como artista coa publicación dun álbum recompilatorio titulado ''Ten'' e unha xira. 

En [[2021]] estimábase que Boyle vendeu arredor de 19 millóns de discos.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.edinburghlive.co.uk/news/edinburgh-news/susan-boyle-now-weight-loss-19874478 |título=Susan Boyle 12 years on – incredible weight loss, home and hidden disability |data=19 de febreiro de 2021 |data-acceso=21 de febreiro de 2021 |data-arquivo=19 de febreiro de 2021 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20210219153557/https://www.edinburghlive.co.uk/news/edinburgh-news/susan-boyle-now-weight-loss-19874478}}&lt;/ref&gt;

== Discografía ==
=== Álbums musicais ===
* ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]'' (2009)
# ''Wild Horses''
# ''I Dreamed a Dream''
# ''Cry Me a River''
# ''How Great Thou Art''
# ''You'll See''
# ''Daydream Believer''
# ''Up to The Mountain''
# ''Amazing Grace
# ''Who I Was Born to Be''
# ''Proud''
# ''The End of the World''
# ''Silent Night''

* ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010)
# ''Perfect Day''
# ''Hallelujah''
# ''Do You Hear What I Hear?''
# ''Don't Dream It's Over''
# ''The First Noel''
# ''Holy Night''
# ''Away In A Manger''
# ''Make Me A Channel Of...''
# ''Auld Lang Syne''
# ''O Come All Ye Faithful''

* ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011)
* ''[[Standing Ovation: The Greatest Songs from the Stage]]'' (2012)
* ''[[Home for Christmas (álbum)|Home for Christmas]]'' (2013)
* ''[[Hope (álbum)|Hope]]'' (2014)
* ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]'' (2016)
* ''[[Ten (álbum)|Ten]]'' (2019)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
*[https://web.archive.org/web/20120606114633/http://www.susanboylemusic.com/es/ Páxina oficial] {{en}}
*[http://www.facebook.com/susanboyle Facebook oficial] 
*[http://twitter.com/susanboylehq Twitter oficial]
*[http://talent.itv.com/2012/episodes/ Vídeo da audición de Susan Boyle]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120802060308/http://talent.itv.com/2012/episodes |date=02 de agosto de 2012 }}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Boyle, Susan}}
[[Categoría:Cantantes de Escocia]]
[[Categoría:Personalidades da música de Escocia]]
[[Categoría:Nados en 1961]]
[[Categoría:Nados en Escocia]]</text>
      <sha1>saugvdhxfaxyd1onwi9ebunkayd0e1s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162979</id>
      <parentid>6162910</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:58:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>reparando Erro no código da cita: Etiqueta &lt;ref&gt; non válida; non se forneceu texto para as referencias de nome transatlantic</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10285" xml:space="preserve">{{Artista musical
 | nome             = Susan Boyle
 | imaxe            =Susan Boyle.jpg
 | tamaño           = 220px
 | lenda            = Susan Boyle en [[2013]]
 | nome completo    = Susan Magdalane Boyle
 | alias            = 
 | naceu            = [[1 de abril]] de [[1961]] {{Idade|1|4|1961}}
 | orixe            = [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]], [[West Lothian]], {{ESC}}
 | morreu           = 
 | ocupación        = [[Cantante]]
 | xénero           = [[Música pop]]
 | instrumento      = Voz
 | tipo de voz      = [[Mezzosoprano]]
 | selo             = [[Sony Music]], [[Syco]], [[Columbia Records]]
 | relacionado con  = [[Elaine Paige]], [[Geraldine McQueen]], [[Emeli Sandé]]
 | tempo en activo  = [[2009]] - presente
 | web              = http://www.susanboylemusic.com/es/
}}
'''Susan Magdalane Boyle''', nada en [[Blackburn, West Lothian|Blackburn]] ([[West Lothian]]) o [[1 de abril]] de [[1961]], é unha [[cantante]] [[Escocia|escocesa]] que acadou unha gran fama internacional cando apareceu como concursante no programa de [[televisión]] da [[ITV]] ''[[Britain's Got Talent]]'' o [[11 de abril]] de [[2009]]. Cantou &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; do musical ''[[Les Misérables (musical)|Les Misérables]]'', mais non gañou o concurso e ficou segunda detrás do grupo de baile ''Diversity''.

== Traxectoria ==
Antes de cantar na audición, tanto os xuíces como o público demostraban desconfianza pola súa aparencia desleixada e comportamento inseguro. En resposta, despois dunha sorprendente actuación, foi ovacionada polo [[auditorio]] e polos xuíces, que aplaudiron de pé. O contraste da súa actuación coa primeira impresión que deu, xerou unha enorme repercusión global. Apareceu nos [[xornal|xornais]] de todo o mundo e bateu récords de reproducións en vídeos de [[Internet]].

Aínda que non gañou o programa, asinou un contrato co [[selo discográfico]] [[Sony Music]], e o [[23 de novembro]] de [[2009]] saíu o seu primeiro [[álbum musical]], ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]''. Converteuse no álbum de debut máis vendido da historia do [[Reino Unido]], superando o récord de [[Leona Lewis]] co seu disco ''[[Spirit (álbum)|Spirit]]'',&lt;ref name=&quot;nme&quot;&gt;{{cita web |url=https://www.nme.com/news/various-artists/48619 |título=Susan Boyle beats Leona Lewis, Arctic Monkeys to 'biggest first week sales for UK debut album' title &amp;#124; News |páxina-web=NME |lugar=Reino Unido |data=29 de novembro de 2009 |data-acceso=1 de xaneiro de 2012 |data-arquivo=2 de decembro de 2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20091202091117/http://www.nme.com/news/various-artists/48619}}&lt;/ref&gt; e tamén estebeleceu o récord de vendas dun álbum debut na súa primeira semana, segundo a [[Official Charts Company]].&lt;ref name=&quot;nme&quot; /&gt; No seu primeiro ano de fama, Boyle gañou 5 millóns de libras co lanzamento de ''I Dreamed a Dream'' e os sinxelos &quot;[[I Dreamed a Dream]]&quot; e &quot;[[Wild Horses (canción)|Wild Horses]]&quot;.&lt;ref&gt;{{cita novas |título=Singer Boyle made £5m in first year of her fame |xornal=[[The Scotsman]] |lugar=Edimburgo |data=23 de agosto de 2011 |url=http://www.scotsman.com/news/celebrity/singer-boyle-made-5m-in-first-year-of-her-fame-1-1805521 |data-acceso=22 de febreiro de 2016}}&lt;/ref&gt; O éxito continuou no seu segundo traballo, ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010), que acadou os primeiros postos das listas de vendas do Reino Unido e tamén dos Estados Unidos de América en dúas ocasións no mesmo ano. O seu terceiro álbum saíu o ano seguinte, ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011).&lt;ref name=&quot;transatlantic&quot;&gt;{{cite news |work=BBC News |title=Susan Boyle album is transatlantic No. 1 |url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-11793403 |date=18 November 2010 |access-date=20 June 2018 |archive-date=4 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101204203815/http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-11793403 }}. The others are the Beatles and Monkees.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web |url=http://www.digtriad.com/news/article/189584/204/Susan-Boyle-Prepares-New-Album-For-November-Release |título='Someone To Watch Over Me' Will Be Released November 1 |páxina-web=digtriad.com |data=3 de setembro de 2011 |data-acceso=1 de xaneiro de 2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20121017094710/http://www.digtriad.com/news/article/189584/204/Susan-Boyle-Prepares-New-Album-For-November-Release |data-arquivo=17 de outubro de 2012}}&lt;/ref&gt; Tamén sacou os álbums ''[[Standing Ovation: The Greatest Songs from the Stage]]'' (2012),&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://m.playbill.com/news/article/susan-boyle-announces-tracks-for-upcoming-album-standing-ovation-the-greate-198294 |título=Susan Boyle Announces Tracks for Upcoming Album Standing Ovation |xornal=Playbill |data-acceso=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=26 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151126041256/http://m.playbill.com/news/article/susan-boyle-announces-tracks-for-upcoming-album-standing-ovation-the-greate-198294}}&lt;/ref&gt; ''[[Home for Christmas (álbum)|Home for Christmas]]'' (2013),&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Susan-Boyle-Announces-Special-Christmas-Chorus-Competition-20131113 |título=Susan Boyle Announces Special Christmas Chorus Competition |xornal=Broadway World |data-acceso=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=25 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151125223308/http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Susan-Boyle-Announces-Special-Christmas-Chorus-Competition-20131113}}&lt;/ref&gt; ''[[Hope (álbum)|Hope]]'' (2014), ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]'' (2016) e ''[[Ten (álbum)|Ten]]'' (2019).&lt;ref&gt;{{cita novas |url=http://www.pressparty.com/pg/newsdesk/susanboyle/view/114817/ |título=Susan Boyle announces new album 'Hope' |xornal=Pressparty |data-acceso=25 de novembro de 2015 |data-arquivo=26 de novembro de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151126042211/http://www.pressparty.com/pg/newsdesk/susanboyle/view/114817/}}&lt;/ref&gt;

O [[12 de maio]] de [[2012]], Boyle volveu ao programa ''Britain's Got Talent'' como convidada para interpretar &quot;[[You'll See]]&quot; na gran final.&lt;ref&gt;{{cita novas|url=http://www.huffingtonpost.co.uk/2012/05/12/britains-got-talent-final-susan-boyle_n_1512064.html?ref=mostpopular|título=Britain's Got Talent Final: Susan Boyle Returns To The Stage Where It All Began|xornal=Huffington Post|data=13 de maio de 2012|data-acceso=15 de maio de 2012|data-arquivo=30 de outubro de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20171030041333/http://www.huffingtonpost.co.uk/2012/05/12/britains-got-talent-final-susan-boyle_n_1512064.html?ref=mostpopular}}&lt;/ref&gt; Ao día seguinte, interpretou a canción &quot;[[Mull of Kintyre (canción)|Mull of Kintyre]]&quot; no [[castelo de Windsor]].&lt;ref&gt;{{Cita web |título=Celebrity Interview – Susan Boyle |url=https://www.countryimagesmagazine.co.uk/celebrity-interviews/celebrity-interview-susan-boyle/ |data-acceso=21 de marzo de 2022 |páxina-web=Country Images Magazine |lingua=en}}&lt;/ref&gt; 

Boyle é coñecida por dar o seu apoio a varias causas benéficas e participou nos eventos [[BBC Children in Need]] e [[Comic Relief]]. En [[2013]], Boyle vendera arredor de 19 millóns de copias en todo o mundo e foi candidata a dous [[Premios Grammy]].&lt;ref&gt;{{cita web|apelidos=Munro|nome=Alistair|título=Susan Boyle's first live tour nears sell-out|url=http://www.scotsman.com/the-scotsman/scotland/susan-boyle-s-first-live-tour-nears-sell-out-1-2984755|páxina-web=The Scotsman|data-acceso=26 de xullo de 2013|data-arquivo=3 de xullo de 2013|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20130703153724/http://www.scotsman.com/the-scotsman/scotland/susan-boyle-s-first-live-tour-nears-sell-out-1-2984755}}&lt;/ref&gt; Boyle ten publicados oito álbums, entre os que se inclúen dous de [[Nadal]], ''Home For Christmas'' e ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]''. En 2019 celebrou dez anos como artista coa publicación dun álbum recompilatorio titulado ''Ten'' e unha xira. 

En [[2021]] estimábase que Boyle vendeu arredor de 19 millóns de discos.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.edinburghlive.co.uk/news/edinburgh-news/susan-boyle-now-weight-loss-19874478 |título=Susan Boyle 12 years on – incredible weight loss, home and hidden disability |data=19 de febreiro de 2021 |data-acceso=21 de febreiro de 2021 |data-arquivo=19 de febreiro de 2021 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20210219153557/https://www.edinburghlive.co.uk/news/edinburgh-news/susan-boyle-now-weight-loss-19874478}}&lt;/ref&gt;

== Discografía ==
=== Álbums musicais ===
* ''[[I Dreamed a Dream (álbum)|I Dreamed a Dream]]'' (2009)
# ''Wild Horses''
# ''I Dreamed a Dream''
# ''Cry Me a River''
# ''How Great Thou Art''
# ''You'll See''
# ''Daydream Believer''
# ''Up to The Mountain''
# ''Amazing Grace
# ''Who I Was Born to Be''
# ''Proud''
# ''The End of the World''
# ''Silent Night''

* ''[[The Gift (álbum)|The Gift]]'' (2010)
# ''Perfect Day''
# ''Hallelujah''
# ''Do You Hear What I Hear?''
# ''Don't Dream It's Over''
# ''The First Noel''
# ''Holy Night''
# ''Away In A Manger''
# ''Make Me A Channel Of...''
# ''Auld Lang Syne''
# ''O Come All Ye Faithful''

* ''[[Someone to Watch Over Me (álbum)|Someone to Watch Over Me]]'' (2011)
* ''[[Standing Ovation: The Greatest Songs from the Stage]]'' (2012)
* ''[[Home for Christmas (álbum)|Home for Christmas]]'' (2013)
* ''[[Hope (álbum)|Hope]]'' (2014)
* ''[[A Wonderful World (álbum)|A Wonderful World]]'' (2016)
* ''[[Ten (álbum)|Ten]]'' (2019)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
*[https://web.archive.org/web/20120606114633/http://www.susanboylemusic.com/es/ Páxina oficial] {{en}}
*[http://www.facebook.com/susanboyle Facebook oficial] 
*[http://twitter.com/susanboylehq Twitter oficial]
*[http://talent.itv.com/2012/episodes/ Vídeo da audición de Susan Boyle]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120802060308/http://talent.itv.com/2012/episodes |date=02 de agosto de 2012 }}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Boyle, Susan}}
[[Categoría:Cantantes de Escocia]]
[[Categoría:Personalidades da música de Escocia]]
[[Categoría:Nados en 1961]]
[[Categoría:Nados en Escocia]]</text>
      <sha1>jszavipp983gjqddueqvm3chn7tetil</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Károly Plattkó</title>
    <ns>0</ns>
    <id>226741</id>
    <revision>
      <id>6163130</id>
      <parentid>5742097</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:12:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>retiro ligazóns externas xa tomadas de Wikidata</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1793" xml:space="preserve">{{Futbolista
| nome_xogador        = Károly Plattkó
| imaxe               =  
| pé                  = 
| nome_completo       = Károly Plattkó
| nacemento           = 
| cidade              = [[Budapest]]
| país                = [[Hungría]]
| altura              = 
| posición            =
| club_actual         = 
| club_número         = 
| youthyears1         =  
| youthclubs1         = 
| totalcaps           = 
| totalgoals          = 
| medaltemplates      = 
| club-update         = 
| nationalteam-update = 
| manageryears1 = [[1934]]-[[1935|35]]
| managerclubs1 = [[Sporting de Xixón]]
| manageryears2 = [[1941]]-[[1943|43]]
| managerclubs2 = [[Real Valladolid]]
| manageryears3 = [[1944]]-[[1946|46]]
| managerclubs3 = [[Celta de Vigo]]
| manageryears4 = [[1948]]-[[1949|49]]
| managerclubs4 = [[Girona FC]]
| manageryears5 = 
| managerclubs5 = 
| manageryears6 = 
| managerclubs6 = 
| manageryears7 = 
| managerclubs7 = 
}}
'''Károly Plattkó''', nado en [[Budapest]] o [[16 de xuño]] de [[1896]] e finado en [[Spanyolország]], foi un adestrador de fútbol [[Hungría|húngaro]].

==Traxectoria==
Dirixiu o [[Celta de Vigo]] na tempada [[1945]]-[[1946|46]] na [[Primeira División Española|Primeira División]].
Foi irmán dos futbolistas e adestradores [[Ferenc Plattkó]] e [[Istvan Plaattkó]].

{{Adestradores do Celta de Vigo}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Plattko, Karoly }}
[[Categoría:Adestradores de fútbol de Hungría]]
[[Categoría:Adestradores do Sporting de Gijón]]
[[Categoría:Adestradores do Real Valladolid]]
[[Categoría:Adestradores do Celta de Vigo]]
[[Categoría:Adestradores do Girona FC]]
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Nados en 1896]]
[[Categoría:Finados en ano descoñecido]]
[[Categoría:Personalidades sen imaxes]]</text>
      <sha1>phuolr1juiye72lehvi9un4irg5euh6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Falcon 9</title>
    <ns>0</ns>
    <id>235669</id>
    <revision>
      <id>6163078</id>
      <parentid>6147727</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:06:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xosema</username>
        <id>4817</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historial de lanzamentos */ Novos lanzamentos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25305" xml:space="preserve">{{Foguete
|imaxe   =  COTS 2 Falcon9Dragon - May 18.jpg
|imsize  =  250
|pe de foto =  Falcon 9 na rampla de lanzamento, preparado para o terceiro voo. 
|nome           =  Falcon 9
|función       =  Lanzador espacial pesado.
|fabricante =  [[SpaceX]]
|país-orixe =  [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]]
|altura       =  55,0 m&lt;ref name=astronautix&gt;{{Cita web|url= http://www.astronautix.com/lvs/falcon9.htm|título= Falcon 9|dataacceso=28 de xaneiro de 2013|autor= Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;
|diámetro     =  3,60 m&lt;ref name=astronautix/&gt;
|masa         =  333.400 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;
|etapas       =  2&lt;ref name=astronautix/&gt;
|carga-LEO    = 10.450 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;
|sitio-carga  = [[Órbita de transferencia xeoestacionaria|GEO]]
|carga        = 4540 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;
|familia      =  [[Falcon (foguetes)|Falcon]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
|derivados =  
|estado   =  Activo&lt;ref name=astronautix/&gt;
|sitios    =  [[Centro Espacial de Cabo Cañaveral]]&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;
|lanzamentos =  
|éxitos =  
|parcial  = 
|primeiro    =  4 de xuño de 2010&lt;ref name=astronautix/&gt;
|último =  
|datosetapa    =  
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Primeira
  |nome       =  Falcon 9-1&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;
  |lonxitude     =  
  |diámetro  =  1,70 m&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;
  |baleiro      =  
  |cheo      =  
  |motores    =  9 [[Merlin 1-C]]&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;
  |pulo     =  
  |SI         =  
  |tempocombustión   =  
  |propelente       =  [[Queroseno]]/[[Oxíxeno líquido]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Segunda
  |nome       =  Falcon 9-2&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;
  |lonxitude     =  
  |diámetro  =  1,70 m&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;
  |baleiro      =  
  |cheo      =  
  |motores    =  1 Merlin 1-C&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;
  |pulo     =  
  |SI         =  
  |tempocombustión   =  
  |propelente       =  Queroseno/Oxíxeno líquido&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;
  }}
}}
'''Falcon 9''' é un dos modelos de foguete da serie [[Falcon (foguetes)|Falcon]], construído por [[SpaceX]].&lt;ref name=astronautix/&gt;

== Características ==
Falcon 9 foi deseñado pola empresa SpaceX para ser un lanzador barato e parcialmente reutilizable. Como propelente usa [[queroseno]] e [[oxíxeno líquido]] e a primeira versión usaba nove motores [[Merlin 1-C]] na primeira etapa e un Merlin 1-C na segunda. O Falcon 9 foi parte da oferta coa que SpaceX concursou na competición [[Commercial Orbital Transportation Services]] (COTS) da [[NASA]] e pola que recibiu 278 millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] para facer tres voos de demostración coa cápusula [[Dragon (nave espacial)|Dragon]] como carga. O 23 de decembro de 2008 a NASA anunciou que o Falcon 9 xunto coa cápsula Dragon foran elixidos para realizar voos de proba e abastecemento á [[Estación Espacial Internacional]] no período entre 2010 e 2014, cun valor de 1600 millóns de dólares.&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;

A metodoloxía de lanzamento do Falcon 9 implica un sistema de &quot;aguantar antes de soltar&quot;, no que un sistema de agarradoiras mantén no seu sitio ó foguete durante o prendido dos motores ata que a comprobación dos sistemas indica que todo está correcto e funcionan con normalidade. Se non é así, un sistema automático aborta o prendido e descarga os propelentes do foguete. Cada motor está rodeado dun escudo de [[kevlar]] para protexerse no caso de que algún motor veciño sufra algún problema que desemboque na explosión do mesmo. Moitos dos sistemas e principios nos que se basea o Falcon 9 foron probados previamente no [[Falcon 1]].&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;

A estrutura dos tanques da primeira e segunda etapas están feitas na [[aliaxe]] [[aluminio 2219]]. A sección entre as dúas etapas está feita dunha estrutura en panel de abella de [[fibra de carbono]].&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;

SpaceX desenvolveu o Falcon 9 desde a súa versión básica aplicando melloras e innovacións, co que existen varios modelos de Falcon 9.&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;

==Versións==
===Falcon 9 1.0===
É a versión orixinal. A primeira etapa era potencialmente reutilizable se fora recollida mediante [[paracaídas]]. Tivo o seu primeiro voo o 4 de xuño de 2010 e o último o 1 de marzo de 2013.&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;

===Falcon 9 1.1===
A versión 1.1 ten unha primeira etapa con patas retráctiles potencialmente capaz de aterrar para a súa reutilización e usa motores [[Merlin 1-D]] en tódalas etapas. Ningún dos intentos de aterraxe deste modelo tivo éxito. O primeiro foi lanzado o 18 de abril de 2014 e o último o 17 de xaneiro de 2016.&lt;ref name=gunter11&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau_det/falcon-9_v1-1-r.htm|título=Falcon-9 v1.1|dataacceso=26 de marzo de 2020|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2020|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;

===Falcon 9 1.1 ex===
Idéntico ao 1.1, pero sen patas para a aterraxe, co que aumenta a masa útil que pode poñer en órbita. O primeiro foi lanzado o 29 de setembro de 2013 e o último o 27 de abril de 2015.&lt;ref name=gunter11ex&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau_det/falcon-9_v1-1.htm|título=Falcon-9 v1.1(ex)|dataacceso=26 de marzo de 2020|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2020|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;

===Falcon 9 1.2===
A versión 1.2, ou '''Falcon 9 Upgrade''', é unha versión mellorada con motores Merlin 1-D un 15% máis potentes, propelente densificado para que nos tanques caiba un 10% máis e, como resultado, un 30% máis de rendemento total, o que permite que a primeira etapa poida ser recuperada incluso nos lanzamentos enerxeticamente máis exixentes, como o lanzamento de satélites á [[órbita xeoestacionaria]]. A versión 1.2 foi a que conseguiu unha primeira aterraxe exitosa da primeira etapa. O primeiro membro foi lanzado o 22 de decembro de 2015 e o último o 18 de abril de 2018.&lt;ref name=gunter12&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau_det/falcon-9_v1-2.htm|título=Falcon-9 v1.2 (Falcon-9FT)|dataacceso=26 de marzo de 2020|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2020|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;

===Falcon 9 1.2 ex===
A versión 1.2 ex é a versión sen patadas da 1.2 para poder lanzar máis carga. O primeiro foi lanzado o 16 de marzo de 2017 e o último o 29 de xuño de 2018.&lt;ref name=gunter12ex&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau_det/falcon-9_v1-2_ex.htm|título=Falcon-9 v1.2(ex) (Falcon-9FT(ex))|dataacceso=26 de marzo de 2020|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2020|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;

===Falcon 9 1.2 Block 5 ex===
O Block 5 é unha versión con melloras menores sobre a versión 1.2, co primeiro foguete desta versión sendo lanzado o 11 de maio de 2018.&lt;ref name=gunter12b5&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau_det/falcon-9_v1-2_b5.htm|título=Falcon-9 v1.2 (Block 5) (Falcon-9FT (Block 5))|dataacceso=26 de marzo de 2020|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2020|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;

===Falcon 9 1.2 Block 5 ex===
É un Block sen patas de aterraxe para incrementar o rendemento. O primeiro foi lanzado o 23 de decembro de 2018.&lt;ref name=gunter12b5ex&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau_det/falcon-9_v1-2_b5_ex.htm|título=Falcon-9 v1.2 (Block 5)(ex) (Falcon-9FT (Block 5)(ex))|dataacceso=26 de marzo de 2020|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2020|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;

== Historial de lanzamentos ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Voo&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1&gt;{{Cita web|url= http://space.skyrocket.de/doc_lau/falcon-9.htm|título= Falcon-9|dataacceso=28 de xaneiro de 2013|autor= Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano= 2011|mes= |formato= |obra= |editor= Gunter's Space Page|páxinas= |lingua= inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=gunter12/&gt;&lt;ref name=gunter12ex/&gt;&lt;ref name=gunter12b5/&gt;&lt;ref name=gunter12b5ex/&gt;
! Data&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;&lt;ref name=gunter12/&gt;&lt;ref name=gunter12ex/&gt;&lt;ref name=gunter12b5/&gt;&lt;ref name=gunter12b5ex/&gt;
! Carga&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;&lt;ref name=gunter12/&gt;&lt;ref name=gunter12ex/&gt;&lt;ref name=gunter12b5/&gt;&lt;ref name=gunter12b5ex/&gt;
! Resultado&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter1/&gt;&lt;ref name=gunter12/&gt;&lt;ref name=gunter12ex/&gt;&lt;ref name=gunter12b5/&gt;&lt;ref name=gunter12b5ex/&gt;
! Notas
|-
|1
|4 de xuño de 2010
|Maqueta da cápsula Dragon.
|Éxito.
|Primeiro voo dun Falcon 9 (1.0).
|-
|2
|8 de decembro de 2010
|[[Dragon C1]], [[SMDC-ONE 1]], [[Qbx 1]], [[Qbx 2]], [[Mayflower-Caerus]], Perseus 000, Perseus 001, Perseus 002, Perseus 003
|Éxito
|
|-
|3
|22 de maio de 2012
|[[Dragon C2]], [[Celestis 11]]
|Éxito
|
|-
|4
|8 de outubro de 2012
|[[Dragon CRS-1]], [[Orbcomm|Orbcomm FM44]]
|Éxito parcial
|Fallo dun dos motores aos 80 segundos de voo. A cápsula Dragon foi posta en órbita, pero o Orbcomm foi posto nunha órbita demasiado baixa, reentrando na atmosfera.
|-
|5
|1 de marzo de 2013
|[[Dragon CRS-2]]
|Éxito
|
|-
|6
|29 de setembro de 2013
|[[CASSIOPE 1]] / CUSat / DANDE / POPACS 1 / POPACS 2 / POPACS 3
|Éxito
|
|-
|7
|3 de decembro de 2013
|[[SES 8]]
|Éxito
|
|-
|8
|6 de xaneiro de 2014
|[[Thaicom 6]]
|Éxito
|
|-
|9
|18 de abril de 2014
|[[Dragon CRS-3]] / [[OPALS]] / [[HDEV]] / ALL-STAR/THEIA / [[KickSat 1]] / [[SporeSat 1]] / [[TSAT]] / PhoneSat 2.5 / Sprites
|Éxito
|
|-
|10
|14 de xullo de 2014
|[[Orbcomm|Orbcomm FM103 / FM104 / FM106 / FM107 / FM109 / FM111 / Orbcomm-OG2 Mass Simulator]]
|Éxito
|
|-
|11
|5 de agosto de 2014
|[[AsiaSat 8]]
|Éxito
|
|-
|12
|7 de setembro de 2014
|[[AsiaSat 6]]
|Éxito
|
|-
|13
|21 de setembro de 2014
|[[Dragon CRS-4]] / [[RapidScat]] / [[SpinSat]]
|Éxito
|
|-
|14
|10 de xaneiro de 2015
|[[Dragon CRS-5]] / CATS / Flock-1d' 1 / Flock-1d' 2 / AESP-14
|Éxito
|
|-
|15
|11 de febreiro de 2015
|[[Dragon CRS-5]] / CATS / Flock-1d' 1 / Flock-1d' 2 / AESP-14
|Éxito
|
|-
|16
|2 de marzo de 2015
|ABS 3A / Eutelsat 115 West B
|Éxito
|
|-
|17
|14 de abril de 2015
|[[Dragon CRS-6]] / Flock-1e 1 a 14 / Arkyd 3-Reflight / Centennial 1
|Éxito
|
|-
|18
|27 de abril de 2015
|TürkmenÄlem 52E
|Éxito
|
|-
|19
|28 de xuño de 2015
|[[Dragon CRS-7]] / IDA 1 / Flock-1f 1 a 8
|Éxito
|
|-
|20
|28 de xuño de 2015
|[[Dragon CRS-7]] / IDA 1 / Flock-1f 1 a 8
|Éxito
|
|-
|21
|22 de decembro de 2015
|[[Orbcomm|Orbcomm FM105 / FM108 / FM110 / FM112 / FM113 / FM114 / FM115 / FM116 / FM117 / FM118 / FM119 / Orbcomm-OG2 Mass Simulator 2]]
|Éxito
|
|-
|22
|4 de marzo de 2016
|[[SES 9]]
|Éxito
|
|-
|23
|8 de abril de 2016
|[[Dragon CRS-8]] / BEAM
|Éxito
|
|-
|24
|6 de maio de 2016
|[[JCSat 14]]
|Éxito
|
|-
|25
|27 de maio de 2016
|[[Thaicom 8]]
|Éxito
|
|-
|26
|15 de xuño de 2016
|Eutelsat 117 West B / ABS 2A
|Éxito
|
|-
|27
|18 de xullo de 2016
|[[Dragon CRS-9]] / IDA 2
|Éxito
|
|-
|28
|14 de agosto de 2016
|[[JCSat 16]]
|Éxito
|
|-
|29
|14 de xaneiro de 2017
|[[Iridium-NEXT|Iridium-NEXT 102 / 103 / 104 / 105 / 106 / 108 / 109 / 111 / 112 / 114]]
|Éxito
|
|-
|30
|19 de febreiro de 2017
|[[Dragon CRS-10]] / SAGE 3 / STP-H5
|Éxito
|
|-
|31
|16 de marzo de 2017
|[[EchoStar 23]]
|Éxito
|
|-
|32
|30 de marzo de 2017
|[[SES 10]]
|Éxito
|
|-
|33
|1 de maio de 2017
|[[NROL 76]]
|Éxito
|
|-
|34
|15 de maio de 2017
|[[Inmarsat-5 F4]]
|Éxito
|
|-
|35
|3 de xuño de 2017
|[[Dragon CRS-11]] / NICER / MUSES / ROSA / Bird B / Bird G / Bird J / Bird M / Bird N
|Éxito
|
|-
|36
|23 de xuño de 2017
|[[BulgariaSat 1]]
|Éxito
|
|-
|37
|25 de xuño de 2017
|[[Iridium-NEXT|Iridium-NEXT 113 / 115 / 117 / 118 / 120 / 121 / 123 / 124 / 126 / 128]]
|Éxito
|
|-
|38
|5 de xullo de 2017
|[[Intelsat 35e]]
|Éxito
|
|-
|39
|14 de agosto de 2017
|[[Dragon CRS-12]] / CREAM / Kestrel Eye 2M / Dellingr / ASTERIA / OSIRIS-3U
|Éxito
|
|-
|40
|24 de agosto de 2017
|[[FORMOSAT 5]]
|Éxito
|
|-
|41
|7 de setembro de 2017
|[[X-37B OTV-5]] (USA 277) / USA 295 / USA 296 / USA 297
|Éxito
|
|-
|42
|9 de outubro de 2017
|[[Iridium-NEXT|Iridium-NEXT 100 / 107 / 119 / 122 / 125 / 129 / 132 / 133 / 136 / 139]]
|Éxito
|
|-
|43
|11 de outubro de 2017
|[[EchoStar 105]] (SES 11)
|Éxito
|
|-
|44
|30 de outubro de 2017
|[[Koreasat 5A]]
|Éxito
|
|-
|45
|15 de decembro de 2017
|[[Dragon CRS-13]] / TSIS / SDS
|Éxito
|
|-
|46
|23 de decembro de 2017
|[[Iridium-NEXT|Iridium-NEXT 116 / 130 / 131 / 134 / 135 / 137 / 138 / 141 / 151 / 153]]
|Éxito
|
|-
|47
|8 de xaneiro de 2018
|Zuma
|Éxito
|
|-
|48
|31 de xaneiro de 2018
|[[GovSat 1]] (SES 16)
|Éxito
|
|-
|49
|22 de febreiro de 2018
|Paz / MicroSat 2a / MicroSat 2bDragon CRS-13]] / TSIS / SDS
|Éxito
|
|-
|50
|6 de marzo de 2018
|Hispasat 30W-6 / PODSAT 1
|Éxito
|
|-
|51
|30 de marzo de 2018
|[[Iridium-NEXT|Iridium-NEXT 140 / 142 / 143 / 144 / 145 / 146 / 148 / 149 / 150 / 157]]
|Éxito
|
|-
|52
|2 de abril de 2018
|[[Dragon CRS-14]] / MISSE-FF 1 / ASIM / PFCS / RemoveDEBRIS / DebrisSat 1 / DebrisSat 2 / UBAKUSAT / 1KUNS-PF / Irazú
|Éxito
|
|-
|53
|18 de abril de 2018
|[[TESS]]
|Éxito
|
|-
|54
|11 de maio de 2018
|[[Iridium-NEXT|Iridium-NEXT 110 / 147 / 152 / 161 / 162]] / GRACE-FO 1 / GRACE-FO 2
|Éxito
|
|-
|55
|11 de maio de 2018
|[[Bangabandhu 1]]
|Éxito
|
|-
|56
|4 de xuño de 2018
|SES 12
|Éxito
|
|-
|57
|29 de xuño de 2018
|[[Dragon CRS-15]] / ECOSTRESS / Biarri-Squad 1, 2, 3 / Bird BTN / Bird MYS / Bird PHL
|Éxito
|
|-
|58
|22 de xullo de 2018
|Telstar 19V
|Éxito
|
|-
|59
|25 de xullo de 2018
|[[Iridium-NEXT|Iridium-NEXT 154 / 155 / 156 / 158 / 159 / 160 / 163 / 164 / 165 / 166]]
|Éxito
|
|-
|60
|7 de agosto de 2018
|[[Telkom 4]]
|Éxito
|
|-
|61
|10 de setembro de 2018
|Telstar 18V (APStar 5C)
|Éxito
|
|-
|62
|7 de outubro de 2018
|[[SAOCOM 1A]]
|Éxito
|
|-
|63
|15 de novembro de 2018
|Es'hail 2/AMSAT P4A
|Éxito
|
|-
|64
|3 de decembro de 2018
|[[SkySat 14]], [[SkySat 15]] / Eu:CROPIS / STPSat 5 / [[FalconSat 6]] / NEXTSat 1 / KazSTSAT / eXCITe / SeeMe / ICEYE X2 / BlackSky Global 2 / ESEO / Hawk A, B, C / Capella 1 / BlackHawk / CSIM-FD / Hiber 2 / ITASAT 1 / Landmapper-BC 4 / ORS 7A, 7B / Al-Farabi 2 / Astrocast 0.1 / Audacy 0 / BRIO / Centauri 1 / Eaglet 1 / Enoch / Flock-3s 1, 2, 3 / ICE-Cap / K2SAT / KazSciSat 1 / MinXSS 2 / Orbital Reflector / RAAF M1 / SeaHawk 1 / SNUSAT 2 / THEA / VESTA / AISTECHSAT 2 / PW-Sat 2 / SNUGLITE / VisionCube / RANGE A, B / Elysium-Star 2 / ExseedSat 1 / Fox 1C / Irvine 02 / JY1-Sat / KNACKSAT / MOVE 2 / SpaceBEE 5, 6, 7 / Suomi-100 / WeissSat 1 / Sirion Pathfinder 2 / OrbWeaver 1, 2 / SPAWAR-CAL O, OR, R
|Éxito
|
|-
|65
|5 de decembro de 2018
|[[Dragon CRS-16]] / GEDI / RRM3 / TechEdSat 8 / CAT 1 / CAT 2 / UNITE / Delphini 1 / Quantum Radar 1 / Quantum Radar 2
|Éxito
|
|-
|66
|23 de decembro de 2018
|[[GPS-3 1]]
|Éxito
|
|-
|67
|11 de xaneiro de 2019
|[[Iridium-NEXT|Iridium-NEXT 167 / 168 / 169 / 170 / 171 / 172 / 173 / 175 / 176 / 180]]
|Éxito
|
|-
|68
|22 de febreiro de 2019
|PSN 6 / Beresheet / S5
|Éxito
|
|-
|69
|2 de marzo de 2019
|[[Crew Dragon 1]]
|Éxito
|
|-
|70
|4 de maio de 2019
|[[Dragon CRS-17]] / [[OCO 3]] / STP-H6 / Red-Eye 1
|Éxito
|
|-
|71
|24 de maio de 2019
|[[Starlink]] v0.9 1-1 a 1-60
|Éxito
|
|-
|72
|12 de xuño de 2019
|RCM 1 / RCM 2 / RCM 3
|Éxito
|
|-
|73
|25 de xullo de 2019
|[[Dragon CRS-18]] / IDA 3 / ORCA / RFTSat 1 / Quantum Radar 3 / NARSScube 2
|Éxito
|
|-
|74
|6 de agosto de 2019
|[[AMOS 17]]
|Éxito
|
|-
|75
|11 de novembro de 2019
|Starlink v1.0 1-1 a 1-60
|Éxito
|
|-
|76
|5 de decembro de 2019
|[[Dragon CRS-19]] / HISUI / CIRiS / MiniCarb / SORTIE / VPM / CryoCube 1 / QARMAN / AztechSat 1 / EdgeCube / MakerSat 1
|Éxito
|
|-
|77
|16 de decembro de 2019
|[[JCSat 18]] / Kacific 1
|Éxito
|
|-
|78
|7 de xaneiro de 2020
|Starlink v1.0 2-1 a 2-60
|Éxito
|
|-
|79
|29 de xaneiro de 2020
|Starlink v1.0 3-1 a 3-60
|Éxito
|
|-
|80
|17 de febreiro de 2020
|Starlink v1.0 4-1 a 4-60
|Éxito
|
|-
|81
|7 de marzo de 2020
|[[Dragon CRS-20]] / Bartolomeo / iSIM /  Lynk 4 / G-Satellite / Quetzal 1
|Éxito
|
|-
|82
|18 de marzo de 2020
|Starlink v1.0 5-1 a 5-60
|Éxito
|
|-
|83
|22 de abril de 2020
|Starlink v1.0 6-1 a 6-60
|Éxito
|
|-
|84
|30 de maio de 2020
|[[Crew Dragon 2]]
|Éxito
|
|-
|85
|4 de xuño de 2020
|Starlink v1.0 7-1 a 7-60
|Éxito
|
|-
|86
|13 de xuño de 2020
|Starlink v1.0 8-1 a 8-58 / [[SkySat 16]], [[SkySat 17]], [[SkySat 18]]
|Éxito
|
|-
|87
|30 de xuño de 2020
|GPS-3 3
|Éxito
|
|-
|88
|20 de xullo de 2020
|[[ANASIS 2]]
|Éxito
|
|-
|89
|7 de agosto de 2020
|Starlink v1.0 9-1 a 9-57 / BlackSky Global 7 e 8
|Éxito
|
|-
|90
|18 de agosto de 2020
|Starlink v1.0 10-1 a 10-58 / [[SkySat 19]], [[SkySat 20]], [[SkySat 21]]
|Éxito
|
|-
|91
|30 de agosto de 2020
|SAOCOM 1B / GNOMES 1 / Tyvak 0172
|Éxito
|
|-
|92
|3 de setembro de 2020
|Starlink v1.0 11-1 a 11-60
|Éxito
|
|-
|93
|6 de outubro de 2020
|Starlink v1.0 12-1 a 12-60
|Éxito
|
|-
|94
|18 de outubro de 2020
|Starlink v1.0 13-1 a 13-60
|Éxito
|
|-
|95
|24 de outubro de 2020
|Starlink v1.0 14-1 a 14-60
|Éxito
|
|-
|96
|5 de novembro de 2020
|GPS-3 4
|Éxito
|
|-
|97
|16 de novembro de 2020
|[[Crew Dragon 1]]
|Éxito
|
|-
|98
|21 de novembro de 2020
|[[Sentinel 6A]]
|Éxito
|
|-
|99
|24 de novembro de 2020
|Starlink v1.0 15-1 a 15-60
|Éxito
|
|-
|100
|6 de decembro de 2020
|Dragon CRS-21 / Bishop
|Éxito
|
|-
|101
|13 de decembro de 2020
|SXM 7
|Éxito
|
|-
|102
|19 de decembro de 2020
|USA 312 / USA 313
|Éxito
|
|-
|103
|8 de xaneiro de 2021
|Turksat 5A
|Éxito
|
|-
|104
|20 de xaneiro de 2021
|Starlink v1.0 L16-1 a L16-60
|Éxito
|
|-
|105
|24 de xaneiro de 2021
|Starlink v1.0 R1-1 a  R1-10 / QPS-SAR 2 / Capella 3, 4 / ICEYE X8, X9 e X10 / XR 1 / Landmapper-Demo 6 e 7 / GNOMES 2 / GHGSat C2 / Hawk 2A, 2B e 2C / SHERPA-FX 1 / ION-SCV 2 / SAMSON 1, 2 e 3 / Charlie / ASELSAT / IDEASSat / YUSAT 1 / UVSQ-SAT / V-R3x 1, 2 e 3 / Flock-4s 1 a 48 / Kepler x1 a x8 / Astrocast 1.x1 a 1.x5 / SpaceBEE x1 a x36 / Lemur-2 130 a 137 / PTD 1 / Prometheus-2 10 / ARCE 1A, 1Be 1C
|Éxito
|
|-
|106
|4 de febreiro de 2021
|Starlink v1.0 L18-1 a L18-60
|Éxito
|
|-
|107
|16 de febreiro de 2021
|Starlink v1.0 L19-1 a L19-60
|Éxito
|
|-
|108
|4 de marzo de 2021
|Starlink v1.0 L17-1 a L17-60
|Éxito
|
|-
|109
|11 de marzo de 2021
|Starlink v1.0 L20-1 a L20-60
|Éxito
|
|-
|110
|14 de marzo de 2021
|Starlink v1.0 L21-1 a L21-60
|Éxito
|
|-
|111
|24 de marzo de 2021
|Starlink v1.0 L22-1 a L22-60
|Éxito
|
|-
|112
|7 de abril de 2021
|Starlink v1.0 L23-1 a L23-60
|Éxito
|
|-
|113
|23 de abril de 2021
|Crew Dragon USCV-2
|Éxito
|
|-
|114
|29 de abril de 2021
|Starlink v1.0 L24-1 a L24-60
|Éxito
|
|-
|115
|4 de maio de 2021
|Starlink v1.0 L25-1 a L25-60
|Éxito
|
|-
|116
|9 de maio de 2021
|Starlink v1.0 L27-1 a L27-60
|Éxito
|
|-
|117
|15 de maio de 2021
|Starlink v1.0 L26-1 a L26-60
|Éxito
|
|-
|118
|26 de maio de 2021
|Starlink v1.0 L28-1 a L28-60
|Éxito
|
|-
|119
|3 de xuño de 2021
|Dragon CRS-22 / iROSA 2B e 4B / SOAR / RamSat
|Éxito
|
|-
|120
|6 de xuño de 2021
|SXM 8
|Éxito
|
|-
|121
|17 de xuño de 2021
|GPS-3 5 (USA 319)
|Éxito
|
|-
|122
|30 de xuño de 2021
|Starlink v1.0 R2-1 a R2-3 / Umbra-SAR 2001 / YAM 2 / YAM 3 / ÑuSat 19 a 22 / ICEYE X11 a X14 / TUBIN / Mandrake 2A, 2B / Capella 5 / GNOMES 2 / LINCS 1, 2 / PACE 1 / TROPICS Pathfinder / D2/AtlaCom 1 / EG 3 / Centauri 4 / Lemur-2 140 a 145 / SpaceBEE 88 a 115 / Sherpa-FX 2 / Lynk 06 / Hawk 3A, 3B, 3C / Astrocast 0106 a 0110 / Painani 2 / Sherpa-LTE 1 / Tenzing / Shasta / ARTHUR 1 / Faraday Phoenix / Tiger 2 / KSF 1A a 1D / ION-SCV 003 / NAPA 2 / Spartan / Neptuno / W-Cube / Ghalib / QMR-KWT
|Éxito
|
|-
|123
|29 de agosto de 2021
|Dragon CRS-23 / CAPSat / PR_CuNaR 2 / SPACE-HAUC / IOD-AMBER / CUAVA 1 / Binar 1 / Maya 3 / Maya 4
|Éxito
|
|-
|124
|14 de setembro de 2021
|Starlink v1.5 G2-1-1 a G2-1-51
|Éxito
|
|-
|125
|16 de setembro de 2021
|Crew Dragon Inspiration4
|Éxito
|
|-
|126
|11 de novembro de 2021
|Crew Dragon 3
|Éxito
|
|-
|127
|13 de novembro de 2021
|Starlink v1.5 G4-1-1 a G4-1-53
|Éxito
|
|-
|128
|27 de novembro de 2021
|[[Double Asteroid Redirection Test|DART]] / [[LICIACube]]
|Éxito
|
|-
|129
|2 de decembro de 2021
|Starlink v1.5 G4-3-1 a G4-3-48 / BlackSky 12 e 13
|Éxito
|
|-
|130
|9 de decembro de 2021
|IXPE
|Éxito
|
|-
|131
|18 de decembro de 2021
|Starlink v1.5 G4-4-1 a G4-4-52
|Éxito
|
|-
|132
|19 de decembro de 2021
|Türksat 5B
|Éxito
|
|-
|133
|21 de decembro de 2021
|Dragon CRS-24 / STP-H7 / STP-H8 / DAILI / PATCOOL / TARGIT / GASPACS / GT 1 / FEES 2
|Éxito
|
|-
|134
|6 de xaneiro de 2022
|Starlink v1.5 G4-5-1 a G4-5-49
|Éxito
|
|-
|135
|13 de xaneiro de 2022
|Umbra 02 / Capella 7, 8 / ICEYE X14, X16 / Sich 2-1 / ION-SCV 004 / Dodona / STORK 1, 2 / LabSat / SW1FT / VZLUSAT 2 / ETV A1 / BRO 5 / HYPSO 1 / Kepler 16-19 / Flock-4x 1 a 44,  / Lemur-2 146 a 149 / DEWA-Sat 1 / NuX 1 / OroraTech 1 / IRIS A / MDASat 1a, 1b, 1c / Gossamer Piccolomini / Tevel 1 a 8 / Challenger / Delfi-PQ 1 / Unicorn 2A, 2D, 2E, 2TA1 / FossaSat 2E a 2E6 / MDQube-SAT 1 / SATTLA 2A, 2B / Unicorn 1 / EASAT 2 / HADES / Grizu-263a / PION-BR 1 / SanoSat 1 / Mars Outpost Demo
|Éxito
|
|-
|136
|19 de xaneiro de 2022
|Starlink v1.5 G4-6-1 a G4-6-49
|Éxito
|
|-
|137
|31 de xaneiro de 2022
|CSG 2
|Éxito
|
|-
|138
|2 de febreiro de 2022
|NROL 87
|Éxito
|
|-
|139
|3 de febreiro de 2022
|Starlink v1.5 G4-7-1 a G4-7-49
|Éxito
|
|-
|140
|21 de febreiro de 2022
|Starlink v1.5 G4-8-1 a G4-8-46
|Éxito
|
|-
|141
|25 de febreiro de 2022
|Starlink v1.5 G4-11-1 a G4-11-50
|Éxito
|
|-
|142
|3 de marzo de 2022
|Starlink v1.5 G4-9-1 a G4-9-47
|Éxito
|
|-
|143
|9 de marzo de 2022
|Starlink v1.5 G4-10-1 a G4-10-48
|Éxito
|
|-
|143
|19 de marzo de 2022
|Starlink v1.5 G4-12-1 a G4-12-53
|Éxito
|
|-
|144
|1 de abril de 2022
|EnMAP / ÑuSat 23 a 27 / GNOMES 3 / Hawk 4A, 4B e 4C / Lynk Tower 01 / ION-SCV 005 / KSF 2A a 2D / PlantSat / SUCHAI 2 / SUCHAI 3 / MP42 / ARCSAT / Omnispace LEO-1 / Pixxel 2 / BRO 7 / AlfaCrux / BD-Sat / SpaceBEE 127 a 138
|Éxito
|
|-
|145
|8 de abril de 2022
|Crew Dragon Ax1
|Éxito
|
|-
|146
|17 de abril de 2022
|Intruder 13A e Intruder 13B
|Éxito
|
|-
|147
|21 de abril de 2022
|Starlink v1.5 G4-14-1 a G4-14-53
|Éxito
|
|-
|148
|27 de abril de 2022
|Crew Dragon 4
|Éxito
|
|-
|149
|29 de abril de 2022
|Starlink v1.5 G4-16-1 a G4-16-53
|Éxito
|
|-
|150
|6 de maio de 2022
|Starlink v1.5 G4-17-1 a G4-17-53
|Éxito
|
|-
|151
|13 de maio de 2022
|Starlink v1.5 G4-13-1 a G4-13-53
|Éxito
|
|-
|152
|14 de maio de 2022
|Starlink v1.5 G4-15-1 a G4-15-53
|Éxito
|
|-
|153
|18 de maio de 2022
|Starlink v1.5 G4-18-1 a G4-18-53
|Éxito
|
|-
|154
|25 de maio de 2022
|Umbra 03 / ICEYE 17 a 21 / ÑuSat 28 a 31 / GHGSat C3, C4, C5 / Hawk 5A, 5B, 5C / CICERO-2 1, 2 / Sherpa-AC 1 / ION-SCV 006 / Guardian 1 / SBUDNIC / Vigoride 3 / SELFIESAT / FossaSat 2E7 a 2E13 / Veery FS-1 / Urdaneta-Armsat 1 / Spark 2 / AMS / CNCE Blk.2 1, 2 / Platform 1 / BroncoSat 1 / Foresail 1 / Planetum 1 / SPiN 1 / Connecta T1.1 / Centauri 5 / Lemur-2 152 / Lemur-2 153 a 156 / VariSat 1C / PTD 3 / CPOD A, B / OMD 1
|Éxito
|
|-
|155
|8 de xuño de 2022
|Nilesat 301
|Éxito
|
|-
|156
|17 de xuño de 2022
|Starlink v1.5 G4-19-1 a G4-19-53
|Éxito
|
|-
|157
|18 de xuño de 2022
|SARah 1
|Éxito
|
|-
|158
|19 de xuño de 2022
|USA 328 a 331 / Globalstar M087
|Éxito
|
|-
|159
|29 de xuño de 2022
|SES 22
|Éxito
|
|-
|160
|7 de xullo de 2022
|Starlink v1.5 G4-21-1 a G4-21-53
|Éxito
|
|-
|161
|11 de xullo de 2022
|Starlink v1.5 G3-1-1 a G3-1-46
|Éxito
|
|-
|162
|15 de xullo de 2022
|Dragon CRS-25 / EMIT / BeaverCube / CLICK A / D3 / JAGSAT 1 / CapSat 1 / TUMnanoSAT
|Éxito
|
|-
|163
|17 de xullo de 2022
|Starlink v1.5 G4-22-1 a G4-22-53
|Éxito
|
|-
|164
|22 de xullo de 2022
|Starlink v1.5 G3-2-1 a G3-2-46
|Éxito
|
|-
|165
|24 de xullo de 2022
|Starlink v1.5 G4-25-1 a G4-25-53
|Éxito
|
|-
|166
|4 de agosto de 2022
|KPLO
|Éxito
|
|-
|167
|10 de agosto de 2022
|Starlink v1.5 G4-26-1 a G4-26-52
|Éxito
|
|-
|168
|12 de agosto de 2022
|Starlink v1.5 G3-3-1 a G3-3-46
|Éxito
|
|}

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat|Falcon 9}}
=== Outros artigos ===
*[[Falcon (foguetes)]]
*[[Falcon 1]]
*[[Falcon Heavy]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Falcon]]</text>
      <sha1>me3xot6rt2oaioo2iyxa36mrx9rdwdn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Manuel Arias Rodríguez</title>
    <ns>0</ns>
    <id>252991</id>
    <revision>
      <id>6162948</id>
      <parentid>5829057</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:59:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>sucesión</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1792" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Manuel Arias Rodríguez''', finado en [[Monforte de Lemos]] o [[17 de xullo]] de [[1907]],&lt;ref&gt;Necrolóxica en ''[[El Norte de Galicia]]'', 2-3-1911, p. 3.&lt;/ref&gt; foi un político galego.

== Traxectoria ==
Home de [[Guillermo de Osma Scull]] en Monforte, era coñecido como &quot;o cacique de [[Fiolleda, Monforte de Lemos|Fiolleda]]&quot;. Foi elixido alcalde de Monforte de Lemos o 1 de xaneiro de [[1890]].&lt;ref&gt;''El Eco de Galicia'', 2-1-1890, p. 2.&lt;/ref&gt; Cesou no cargo en  marzo dese ano. Volveu ser alcalde en setembro de 1890, cesando en xuño de 1891. Foi deputado provincial polo distrito de Monforte-Quiroga e vicepresidente da [[Deputación de Lugo]].&lt;ref&gt;[https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/2020/09/20/monforte-quiso-ampliar-salida-lugo-partido-judicial-1910/0003_202009M20C3991.htm Monforte quiso ampliar en 1910 la salida de Lugo a todo el partido judicial]&lt;/ref&gt; 

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo de Monforte de Lemos 2002.svg|30px]]&lt;br&gt;[[Monforte de Lemos|Alcalde de Monforte de Lemos]] |período= 1890 |predecesor= [[Luis Pérez Guitián]] |sucesor= [[Tomás Somoza Caamaño]] }}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo de Monforte de Lemos 2002.svg|30px]]&lt;br&gt;[[Monforte de Lemos|Alcalde de Monforte de Lemos]] |período= 1890 - 1891 |predecesor= ? |sucesor= [[Demetrio Fernández Franjo]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou con Amalia Méndez Gayoso e foi pai de Asunción (que casou con [[Alfredo Paradela Martínez]]), Aurora e Julio Arias Méndez.

== Notas ==
{{Listaref|02}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Arias Rodriguez, Manuel}}
[[Categoría:Alcaldes de Monforte de Lemos]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante a Restauración]]
[[Categoría:Deputados provinciais de Lugo]]
[[Categoría:Finados en 1907]]</text>
      <sha1>bgyk3fkswu3hdljzr1tto3tuw0e6r1q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Crismón de Quiroga</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258184</id>
    <revision>
      <id>6163037</id>
      <parentid>5803855</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:09:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lameiro</username>
        <id>1822</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>elimino a [[Categoría:Arqueoloxía en Galicia]]; engado a [[Categoría:Escultura relixiosa de Galicia]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4433" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Galicia - Quiroga Chi Rho.jpg|miniatura|[[Réplica]] do Crismón de Quiroga no [[Gallaecia Petrea]], actualmente na igrexa da Ermida en Quiroga&lt;ref&gt;{{cita web|apelidos=X.L.Q.|título=El santuario de A Ermida de Quiroga cuenta con una réplica del Crismón|url=https://www.elprogreso.es/articulo/noticias/el-santuario-de-ermida-de-quiroga-cuenta-con-una-replica-del-crismon/20130413101500272746.html|xornal=El Progreso de Lugo|dataacceso=23 de agosto de 2013}}&lt;/ref&gt; .]]

O '''Crismón de Quiroga''' ou  Crismón da Ermida ([[Quiroga]]) é unha peza circular de [[mármore]] traballada cunha inscrición en latín e iniciais en grego. Ata 1887 fixo de ara na igrexa do século XII de Santa María da [[A Ermida, Quiroga|Ermida]] aínda que non se sabe certo dende cando. En 1925 foi trasladado ao [[Museo Diocesano e Catedralicio de Lugo]] onde está exposto&lt;ref&gt;{{cita web|título=Crismón de Quiroga|url=http://www.diocesisdelugo.org/museo/crismon.html|editor=Museo Diocesano Catedralicio|dataacceso=23 de agosto de 2013|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20131209235729/http://www.diocesisdelugo.org/museo/crismon.html|dataarquivo=09 de decembro de 2013|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; .

==Descrición==
O Crismón de Quiroga é un disco de [[mármore]] gris veteado, material que podería proceder das canteiras do [[O Incio|Incio]]. Mide 95&amp;nbsp;cm de diámetro, 6&amp;nbsp;cm de grosor e uns 120&amp;nbsp;kg de peso. A cara posterior é chaira, sen adorno algún. A cara traballada ten do lado exterior dúas circunferencias de boliñas en forma de perlas entre as cales hai un texto en latín. Na parte central do escudo están as letras gregas [[khi]] (X) e [[rho]] (P) superpostas (iniciais en grego de [[Cristo]]), precedidas da letra [[alfa]] e seguidas da [[omega]].

A inscrición en letras no bordo duns catro centímetros de altura di o seguinte:

&lt;center&gt;
{{cita|{{Versaleta|AVRVM VILE TIBI EST ARGENTI PONDERA CEDANT PLVS}}&lt;br/&gt;{{Versaleta|EST QVOD PROPRIA FELICITATE NITES}}|col2=O ouro é cousa ruín para ti non digamos xa a prata&lt;br/&gt;é moito máis o que brillas pola túa propia felicidade|}}
&lt;/center&gt;

Segundo o arqueólogo alemán [[Helmut Schlunk]] a peza sería dos anos 420 a 450 da era actual o que o fai xunto á tapa do sartego de Temes ([[Carballedo]]) a representación máis antiga coñecida do cristianismo en Galiza. Segundo [[Jaime Delgado Gómez]] o Crismón formou parte dun mausoleo erixido en honor dalgún nobre romano convertido ao cristianismo e que morreu preto da actual vila de Quiroga, no lugar da [[A Ermida, Quiroga|Ermida]].

Outra interpretación é que sería unha mesa ritual dos Pontífices na [[Gallaecia]] con fins adivinatorios. O texto contén tódalas letras do alfabeto latino: KX A V R M I L E T B S G N P O D C H Q F.

Amiano Marcelino describiu un ritual executado no século IV. A mesa situábase sobre un trípode metálico para a súa nivelación e os presentes situábanse ao redor dela. Unha esfera de vidro percorría o perímetro do taboleiro deténdose en cada letra sinalada. A repetición sucesiva da operación permitía a escritura da mensaxe ou resposta&lt;ref&gt;{{cita web|apelidos=Sánchez-Montaña|nome=Carlos|título=La mesa de Quiroga|url=http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=1235|editor=celtiberia.net v3.0|dataacceso=22 de agosto de 2013}}&lt;/ref&gt; .

==Galería de imaxes==
&lt;gallery&gt;
Ficheiro:Lugo, Museo Provincial 01-05 Crismón de Quiroga.JPG| Réplica do Crismón de Quiroga exposto no [[Museo Provincial de Lugo]]
&lt;/gallery&gt;

==Notas==
{{Listaref}}

==Véxase tamén==
{{Multimedia externa
|image1 = [http://museos.xunta.gal/sites/default/files/field/image/peza_museo_1.jpg '''Fotografía do Crismón de Quiroga''']
|image2 = [http://galicia100.consellodacultura.gal/uploads/grid/42.jpg '''Fotografía do Crismón de Quiroga''']
}}
===Bibliografía===
*Delgado Gómez, Jaime: &quot;La biblia en iconografía pétrea lucense&quot;. ''Boletín do Museo Provincial de Lugo''.
===Outros artigos===
*[[Crismón]]
===Ligazóns externas===
* [http://www.claustro.com/Crismones/Webpages/Catalogo_crismon.htm Catálogo de crismóns] {{es}}
* [http://www.crtvg.es/informativos/a-ermida-en-quiroga-tera-unha-replica-do-crismon-paleocristian-578695 A Ermida, en Quiroga, terá unha réplica do Crismón paleocristián (TVG, 1min17&quot;)]{{Ligazón morta|data=febreiro de 2019 }}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Escultura relixiosa de Galicia]]
[[Categoría:Quiroga]]</text>
      <sha1>djrlnbmhxf7aeji9afucadp20yijpir</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Para mariñeiros, nós</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290757</id>
    <revision>
      <id>6163062</id>
      <parentid>5753409</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:57:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>https://academia.gal/dicionario/-/termo/Internet : &quot;Recoméndase escribir esta palabra con maiúscula inicial por considerala un nome propio e non utilizar o artigo&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3445" xml:space="preserve">{{Título en cursiva}}
{{Serie de televisión
| nome                  = &lt;big&gt;Para mariñeiros, nós&lt;/big&gt;
| imaxe                 = 
| descrición            = 
| formato               = [[Comedia]]
| cámara                = 
| formato_de_imaxe      = 
| duración              = 
| creador               = Suso Lista&lt;br /&gt;Omar Rabuñal Varela
| director              = [[Omar Rabuñal Varela|Omar Rabuñal]]&lt;ref&gt;[http://www.culturagalega.org/avg/persoas_detalle.php?Cod_prsa=2226&amp;busca=Omar%20Rabu%F1al Omar Rabuñal] no Soportal do audiovisual galego.&lt;/ref&gt;
| promotor              = 
| distribuidor          = 
| intérpretes           = [[Suso Lista]],&lt;br /&gt;Manuel Castro,&lt;ref&gt;[http://www.lavozdegalicia.es/carballo/2010/07/08/0003_8598163.htm &quot;«Se non houbese disputas quedariamos sen humor»&quot;] ''La Voz de Galicia'', 8/7/2010.&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;Vicente de Souza&lt;br /&gt;Tamara Torrado &lt;ref&gt;[http://www.lavozdegalicia.es/carballo/2010/10/23/0003_8801607.htm &quot;Chica nueva entre «mariñeiros»&quot;] ''[[La Voz de Galicia]]'', 23/10/2010.&lt;/ref&gt;
| narración             = 
| canción_de_apertura   = ''Para mariñeiros, nós''
| música orixinal       = 
| país                  = [[Galicia]]
| canle_de_orixe        = [[V Televisión]]
| primeiro_episodio     = Dende 2010&lt;ref&gt;[http://www.vtelevision.es/programas/paramarineros/2010/06/02/0031_3_10147.htm?utm_source=buscador&amp;utm_medium=buscador Primeiro episodio]&lt;/ref&gt;
| derradeiro_episodio   = 
| número_de_episodios   = máis de 50
| páxina_web            = http://paramarinheirosnos.blogspot.com.es/
| imdb                  = 
| tv_com_id             = 
}}
'''''Para mariñeiros, nós''''' é unha serie de [[curtametraxe|curtas]] de humor de Correlo Filmes, nacida en [[Internet]] e emitida por [[V Televisión]].

== Argumento ==
A serie reflicte as reflexións retranqueiras e cheas de humor negro de dous mariñeiros da [[Costa da Morte]], Pinto ([[Suso Lista]]) e Cobiñas (Manuel Castro Duarte), na Taberna de Raimundo (atendida por Vicente de Souza e Tamara Torrado Roel) na localidade ficticia de Cormariñas.

Os interiores grávanse no bar Biscoiteiro de [[Corme Porto, Ponteceso|Corme]], [[Ponteceso]].&lt;ref&gt;[http://www.lavozdegalicia.es/carballo/2010/07/02/0003_8586576.htm &quot;A nova vida do Biscoiteiro&quot;] ''La Voz de Galicia'', 2/7/2010.&lt;/ref&gt;

== Galardóns e nomeamentos ==
=== [[Premios Mestre Mateo]] ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ano || Categoría || Receptor || Resultado
|-
|[[Premios Mestre Mateo 2010|2010]]||Mellor serie de televisión||Correlo Filmes||style=&quot;background: #ffdddd&quot;|Nomeado&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.academiagalegadoaudiovisual.com/attachments/Finalistas_PMM10.pdf |título=Lista de finalistas dos Mestre Mateo 2010 |data-acceso=06 de setembro de 2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140913130923/http://www.academiagalegadoaudiovisual.com/attachments/Finalistas_PMM10.pdf |dataarquivo=13 de setembro de 2014 |urlmorta=yes }}&lt;/ref&gt;
|}

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.facebook.com/pages/PARA-MARI%C3%91EIROS-N%C3%93S/106501912714083 {{PAGENAME}}] no [[Facebook]].
* [http://www.culturagalega.org/avg/produccion.php?Cod_prdccn=10567 O soportal do audiovisual galego] [[Consello da Cultura Galega]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Series de televisión iniciadas en 2010]]
[[Categoría:Series de televisión de Galicia]]
[[Categoría:Series de televisión en lingua galega]]</text>
      <sha1>6vmdx36jnvpbqtomky4cej30kbwc093</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Usuario:Estevoaei/topónimos</title>
    <ns>2</ns>
    <id>293238</id>
    <revision>
      <id>6162912</id>
      <parentid>5977468</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:30:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>/* Perei */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="672715" xml:space="preserve">Esta quere ser unha lista exhaustiva dos topónimos galegos incluídos no [[Nomenclátor de Galicia]], cos seguintes '''criterios''':
*No caso de que sexan topónimos únicos, funcionarán como redirección ao lugar que nomean; en caso de ser topónimos repetidos, funcionarán como páxina de homónimos.
*Uso como modelo o formato seguido en [[Agra]], que inclúe:
**Tipo de [[topónimo]] (orónimo, fitónimo...)
**[[Etimoloxía]] e explicación do significado
**Listado de topónimos
***Primeiro os de Galicia, despois os de fóra
***Primeiro os que coincidan co título, despois os derivados, en orde alfabética; de coincidiren, orde alfabética segundo o concello a que pertencen
***Orde xerárquica concello/parroquia/lugar; se un lugar se chama como a parroquia, vai debaixo desta
**Uso como apelido
**Outros usos (prensa...)
**Ligazón ao [[Galizionario]]
*Na medida do posible, nas páxinas de homónimos procurarase incluír unha imaxe.

Revisar:
*nomes de lugares e parroquias
*nomes de ríos, cabos, illas, montañas
*libros de toponimia

Casos especiais:
*[[Carballo (homónimos)]]
*[[Castro]]
*[[Muíño]]

==A==
*[[Aba]] (homónimos; explicado; wikicionario)
*[[Abade (homónimos)|Abade]] (homónimos; explicado; wikicionario)
*[[Abades]] (homónimos; explicado; wikicionario)
*[[A Abadía]] (homónimos; explicado; wikicionario)
*[[Abadín (homónimos)|Abadín]] (homónimos; explicado; wikicionario)
*[[A Abaira]] (redirección a [[A Abaira, Trabada, Trabada]]; non explicado)
*[[Abalde]] (homónimos; non explicado)
*[[A Abalea]] (redirección a [[A Abalea, San Pedro de Benquerencia, Barreiros]]; non explicado)
*[[Abalo]] (homónimos; non explicado)
*[[Abanante]] (redirección a [[Abanante, Lobios, Sober]]; non explicado)
*[[Abanqueiro]] (homónimos; explicado; wikicionario)
*[[As Abas]] (redirección a [[As Abas, Chenlo, O Porriño]]; non explicado)
*[[A Abasteira]] (redirección a [[A Abasteira, Espasante, Ortigueira]]; non explicado)
*[[Abavides]] (redirección a [[Abavides, Trasmiras]]; non explicado)
*[[Abealla]] (redirección a [[Abealla, Carbia, Vila de Cruces]]; non explicado)
*[[A Abeanca]] (redirección a [[A Abeanca, Logrosa, Negreira]]; non explicado)
*[[Abeancos]] (homónimos; non explicado)
*[[Ábedes]] (homónimos; non explicado)
*[[Abedín]] (redirección a [[Abedín, Toubes, A Peroxa]]; non explicado)
*[[As Abegas]] (redirección a [[As Abegas, Crecente, A Pastoriza]]; non explicado)
*[[Abegondo]] (concello; tamén parroquia; explicado no artigo do concello)
*[[A Abelá]] (redirección a [[A Abelá, A Rigueira, Xove]]; explicado)
*[[Abeladoira]] (redirección a [[Abeladoira, San Fiz de Paz, Outeiro de Rei]]; non explicado)
*[[O Abelaedo]] (redirección a [[O Abelaedo, San Román de Vale, O Vicedo]]; explicado)
*[[Abelaído]] (homónimos; explicado)
*[[Abelaíndo]] (redirección a [[Abelaíndo, Cerdedo, Cerdedo-Cotobade]]; explicado)
*[[Abelaínza]] (redirección a [[Abelaínza, Carracedo, Láncara]])
*[[O Abelaíño]] (redirección a [[O Abelaíño, Xavestre, Trazo]]; explicado)
*[[A Abelaira]] (homónimos; explicado)
*[[Abelairas]] (homónimos; explicado)
*[[As Abelairas]] (redirección a [[Abelairas]])
*[[Abelán]] (homónimos; explicado)
*[[O Abelán]] (redirección a [[Abelán]])
*[[Abelao]] (redirección a [[Abelao, Oca, A Estrada]]; explicado)
*[[O Abelar]] (homónimos; explicado)
*[[As Abelares]] (redirección a [[Abelares]])
*[[Os Abelares]] (redirección a [[Os Abelares, Lendo, A Laracha]]; explicado)
*[[Abeleda]] (homónimos; explicado)
*[[A Abeleda]] (homónimos; explicado)
*[[Abeledo]] (homónimos; explicado)
*[[O Abeledo]] (redirección a [[Abeledo]])
*[[Abeledo de Abaixo]] (redirección a [[Abeledo de Abaixo, Abeledo, Abadín]])
*[[Abeledo de Arriba]] (redirección a [[Abeledo de Arriba, Abeledo, Abadín]])
*[[Abeledos]] (homónimos; explicado)
*[[Os Abeledos]] (redirección a [[Abeledos]])
*[[Abeleira]] (artigo sobre a árbore; tamén [[Abeleira, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Abeleira]] (homónimos; explicado)
*[[A Abeleira de Bocixa]] (redirección a [[A Abeleira de Bocixa, Soandres, A Laracha]]; non explicado)
*[[A Abeleira de Boimir]] (redirección a [[A Abeleira de Boimir, Soandres, A Laracha]])
*[[O Abeleiral]] (redirección a [[O Abeleiral, Seixas, As Somozas]]; explicado)
*[[Abeleiras]] (homónimos; explicado)
*[[As Abeleiras]] (redirección a [[Abeleiras]])
*[[Abeleiras de Abaixo]] (redirección a [[Abeleiras de Abaixo, Dorneda, Oleiros]]; non explicado)
*[[Abeleiras de Arriba]] (redirección a [[Abeleiras de Arriba, Dorneda, Oleiros]]; non explicado)
*[[As Abeleiroas]] (redirección a [[As Abeleiroas, Corzón, Mazaricos]])
*[[Abelenda]] (homónimos; explicado)
*[[A Abelenda]] (redirección a [[A Abelenda]])
*[[Abelenda das Penas]] (redirección a [[Abelenda das Penas, Carballeda de Avia]]; non explicado)
*[[A Abelenda do Cuarto]] (redirección [[A Abelenda do Cuarto, Mourentán, Arbo]])
*[[Abelendo]] (homónimos; explicado)
*[[O Abelendro]] (redirección a [[O Abelendro, Becín, Guitiriz]]; non explicado)
*[[A Abelida]] (redirección a [[A Abelida, A Guía, Gomesende]]; non explicado)
*[[A Abelina]] (redirección a [[A Abelina, Cruces, Padrón]]; non explicado)
*[[Abellá]] (redirección a [[Abellá, Frades]]; non explicado)
*[[O Abellal]] (redirección a [[O Abellal, Orga, Celanova]]; non explicado)
*[[A Abellariza]] (redirección a [[A Abellariza, Traba, Coristanco]]; non explicado)
*[[As Abellas]] (redirección a [[As Abellas, Muíño, Zas]]; non explicado)
*[[Abellás]] (redirección a [[Abellás, O Pao, Gomesende]]; non explicado)
*[[Abelle]] (redirección a [[Abelle, Rubiáns, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Abelleira]] (homónimos; explicado)
*[[A Abelleira]] (redirección a [[Abelleira]])
*[[Abelleira de Abaixo]] (redirección a [[Abelleira de Abaixo, A Barqueira, Cerdido]])
*[[A Abelleira de Abaixo]] (redirección a [[A Abelleira de Abaixo, Pontedeva, Pontedeva]])
*[[Abelleira de Arriba]] (homónimos; explicado; fusión con [[Abelleira]]?)
*[[A Abelleira de Arriba]] (redirección a [[A Abelleira de Arriba, Pontedeva, Pontedeva]])
*[[As Abelleiras de Abaixo]] (redirección a [[As Abelleiras de Abaixo, Santa Cristina, Cospeito]])
*[[As Abelleiras de Arriba]] (redirección a [[As Abelleiras de Arriba, Santa Cristina, Cospeito]])
*[[O Abelleiro]] (redirección a [[O Abelleiro, O Val, Narón]]; non explicado)
*[[Abelleiroá]] (redirección a [[Abelleiroá, Castro de Rei de Lemos, Paradela]]; non explicado)
*[[Abellós]] (redirección a [[Abellós, Espiñoso, Cartelle]])
*[[A Abelosa]] (redirección a [[A Abelosa, Morgadáns, Gondomar]]; non explicado)
*[[O Abeneiral]] (redirección a [[O Abeneiral, Cabrui, Mesía]])
*[[Os Abeneiros]] (redirección a [[Os Abeneiros, Lesta, Ordes]])
*[[Abenostre]] (redirección a [[Abenostre, Lestedo, Palas de Rei]])
*[[río Abenza]] (afluente do Mandeo; MTN 46-4)
*[[Abercovo]] (redirección a [[Abercovo, Vilachá, Monfero]])
*[[Abertesga]] (redirección a [[Abertesga, San Xes da Peroxa, A Peroxa]])
*[[A Abesoureira]] (redirección a [[A Abesoureira, Guláns, Ponteareas]])
*[[Os Abetos]] (redirección a [[Os Abetos, Priegue, Nigrán]])
*[[Abezán]] (redirección a [[Abezán, Río Barba, O Vicedo]])
*[[A Abidueira]] (homónimos)
*[[As Abidueiras]] (homónimos)
*[[Aboal]] (homónimos)
*[[Os Aboares]] (redirección a [[Os Aboares, Labrada, Guitiriz]])
*[[Aboi]] (homónimos)
*[[Abol]] (redirección a [[Abol, San Xoán do Campo, Lugo]])
*[[Aboldrón]] (redirección a [[Aboldrón, Camba, Rodeiro]])
*[[O Abollo]] (redirección a [[O Abollo, Carbia, Vila de Cruces]])
*[[Abongo]] (redirección a [[Abongo, Leobalde, Tordoia]])
*[[Abonxo]] (redirección a [[Abonxo, Val do Carrio, Lalín]])
*[[O Aborbó]] (redirección a [[O Aborbó, O Viveiró, Muras]])
*[[Abradelo]] (redirección a [[Abradelo, San Cristovo do Real, Samos]])
*[[Abragán]] (homónimos)
*[[Abrairas]] (redirección a [[Abrairas, A Braña, Baleira]])
*[[Abral]] (redirección a [[Abral, O Mato, Chantada]])
*[[Abrela]] (redirección a [[Abrela, Suegos, O Vicedo]])
*[[Abrence]] (redirección a [[Abrence, A Pobra do Brollón]])
*[[Abrente]] (homónimos)
*[[Abres]] (homónimos)
*[[O Abrigo]] (redirección a [[O Abrigo, Rúa, Cervo]])
*[[A Abrigosa]] (redirección a [[A Abrigosa, Vigo, Carral]])
*[[Abrigueiro]] (redirección a [[Abrigueiro, Oleiros, Vilalba]])
*[[O Abrigueiro]] (redirección a [[O Abrigueiro, Guimarei, Friol]])
*[[Abrodos]] (redirección a [[Abrodos, Souto, Paderne]])
*[[Abrollido]] (redirección a [[Abrollido, Donas, Gondomar]])
*[[Abruciños]] (homónimos)
*[[Abruñás]] (redirección a [[Abruñás, Dordaño, Oza-Cesuras]])
*[[Abruñedo]] (homónimos)
*[[O Abruñedo]] (redirección a [[Abruñedo]])
*[[Abruñeiras]] (redirección a [[Abruñeiras, Barro, Noia]])
*[[Os Abruñeiros]] (redirección a [[Os Abruñeiros, A Barqueira, Cerdido]])
*[[Abucide]] (redirección a [[Abucide, A Capela, Toques]])
*[[Abuíme]] (homónimos)
*[[Abuín]] (homónimos)
*[[Abuís]] (redirección a [[Abuís, Brates, Boimorto]])
*[[Acalabanda]] (redirección a [[Acalabanda, Brandomil, Zas]])
*[[Acea]] (homónimos)
*[[A Acea]] (redirección a [[Acea]])
*[[A Acea de Abaixo]] (redirección a [[A Acea de Abaixo, Farbán, Sarria]])
*[[Acea de Ama]] (un ou dous? redirixe a [[Acea de Ama, O Burgo, Culleredo]], pero hai tamén [[Acea de Ama, Rutis, Culleredo]])
*[[A Acea de Arriba]] (redirección a [[A Acea de Arriba, San Fiz de Reimóndez, Sarria]])
*[[As Aceas]] (homónimos)
*[[Acedre]] (homónimos)
*[[O Aceido]] (redirección a [[O Aceido, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Aceredo]] (redirección a [[Aceredo, Manín, Lobios]])
*[[As Acernadas]] (homónimos)
*[[As Aceñas]] (homónimos)
*[[Aceveda]] (homónimos)
*[[A Aceveda]] (redirixido a [[Aceveda]])
*[[Acevedo]] (homónimos)
*[[O Acevedo]] (homónimos)
*[[Acevedo do Río]] (homónimos)
*[[Acevido]] (redirección a [[Acevido, Seoane de Argas, San Xoán de Río]])
*[[O Acevo]] (homónimos)
*[[Acevoso]] (redirección a [[Acevoso, A Encomenda, A Pobra de Trives]])
*[[O Acevro]] (redirección a [[O Acevro, Santo Estevo de Rececende, A Pontenova]])
*[[Achacán]] (redirección a [[Achacán, Santa Mariña de Pescoso, Rodeiro]])
*[[A Achadiza]] (redirección a [[A Achadiza, Beluso, Bueu]])
*[[Achán]] (redirección a [[Achán, Ardemil, Ordes]])
*[[As Achas]] (homónimos)
*[[O Acheiro]] (redirección a [[O Acheiro, Golmar, A Laracha]])
*[[O Acibadoiro]] (redirección a [[O Acibadoiro, Santa Mariña de Brañas, Toques]])
*[[Acibeiros]] (concello de Zamora)
*[[O Acido]] (redirección a [[O Acido, Galdo, Viveiro]])
*[[Acilleiros]] (redirección a [[Acilleiros, Veascós, Carballedo]])
*[[O Aciquelo]] (redirección a [[O Aciquelo, Borreiros, Gondomar]])
*[[Acivedo]] (redirección a [[Acivedo, Millarada, Forcarei]])
*[[O Aciveiral]] (homónimos)
*[[Aciveiro]] (homónimos; explicado)
*[[O Aciveiro]] (redirección a [[Aciveiro]])
*[[Aciveiros]] (redirección a [[Aciveiros, Cedrón, Láncara]])
*[[Acivido]] (homónimos)
*[[O Acivido]] (redirección a [[O Acivido, Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[O Aciviñeiro]] (redirección a [[O Aciviñeiro, Guláns, Ponteareas]])
*[[Acivo]] (redirección a [[acivro]] árbore)
*[[Acivreira]] (homónimos)
*[[A Acivreira]] (redirección a [[Acivreira]])
*[[Os Acivreiros]] (redirección a [[Os Acivreiros, Irixoa, Muras]])
*[[Acivro]] (árbore; ver [[Acivro (homónimos)]])
*[[O Acivro]] (redirección a [[Acivro (homónimos)]])
*[[Os Acivros]] (homónimos)
*[[Acuña]] (homónimos)
*[[Adai]] (homónimos)
*[[Adamonde]] (redirección a [[Adamonde, Grixalba, Sobrado]])
*[[Adaúlfe]] (homónimos)
*[[A Adega]] (redirección a [[Adega]])
*[[Adegas]] (homónimos)
*[[As Adegas]] (redirección a [[Adegas]])
*[[Adelán]] (homónimos)
*[[Adellao]] (redirección a [[Adellao, San Xurxo de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Ademourán]] (redirección a [[Ademourán, Milmanda, Celanova]])
*[[Adina]] (homónimos)
*[[Adoufe]] (homónimos)
*[[O Adrado]] (redirección a [[O Adrado, Hermunde, Pol]])
*[[Adragonte]] (redirección a [[Adragonte, Paderne]])
*[[Adrán]] (homónimos)
*[[Adraño]] (redirección a [[Adraño, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[O Adro]] (homónimos)
*[[Adromar]] (redirección [[Adromar, A Regueira, A Pastoriza]])
*[[Adroza]] (redirección [[Adroza, Cans, O Porriño]])
*[[A Aduana]] (homónimos)
*[[A Aduana de Corón]] (redirección a [[A Aduana de Corón, Caleiro, Vilanova de Arousa]])
*[[Aducil]] (redirección a [[Aducil, Boiro, Boiro]])
*[[Aez]] (redirección a [[Aez, Camoira, Lugo]])
*[[Afonsín]] (homónimos)
*[[Afonxe]] (redirección a [[Afonxe, Marrube, O Saviñao]])
*[[A Afoz]] (redirección a [[A Afoz, Bretoña, A Pastoriza]])
*[[Agadín de Abaixo]] (redirección a [[Agadín de Abaixo, Oleiros, Vilalba]])
*[[Agadín de Arriba]] (redirección a [[Agadín de Arriba, Oleiros, Vilalba]])
*[[Agar]] (homónimos)
*[[Agarríos]] (redirección a [[Agarríos, Cervás, Ares]])
*[[Agolada]] (concello; ver [[Agolada (homónimos)]])
*[[A Agolada]] (redirección a [[Agolada (homónimos)]])
*[[Agordoña]] (redirección a [[Agordoña, Trobe, Vedra]])
*[[Agoso]] (redirección a [[Agoso, Oza, Teo]])
*[[Agra]] (homónimos)
*[[A Agra]] (redirección a [[Agra]])
*[[A Agra Boa]] (redirección a [[A Agra Boa, Abelleira, Muros]])
*[[A Agra da Pedra]] (redirección a [[A Agra da Pedra, Serantes, Oleiros]])
*[[A Agra das Arcas]] (redirección a [[A Agra das Arcas, Osedo, Sada]])
*[[A Agra das Breas]] (redirección a [[A Agra das Breas, Santa Comba de Carnota, Carnota]])
*[[Agra de Abaixo]] (redirección a [[Agra de Abaixo, San Sadurniño, San Sadurniño]])
*[[A Agra de Abaixo]] (redirección a [[A Agra de Abaixo, Camariñas, Camariñas]])
*[[Agra de Arriba]] (redirección a [[Agra de Arriba, San Sadurniño, San Sadruniño]])
*[[A Agra de Pares]] (redirección a [[A Agra de Pares, Dombodán, Arzúa]])
*[[A Agra de Samosteiro]] (redirección a [[A Agra de Samosteiro, Cambre, Cambre]])
*[[A Agra de Vales]] (redirección a [[A Agra de Vales, Santa María de Arzúa, Arzúa]])
*[[A Agra do Fondo]] (redirección a [[A Agra do Fondo, Abelleira, Muros]])
*[[A Agra do Mero]] (redirección a [[A Agra do Mero, Sigrás, Cambre]])
*[[A Agra do Regueiro]] (redirección a [[A Agra do Regueiro, Vilar de Sarria, Sarria]])
*[[Agra Pequena]] (redirección a [[Agra Pequena, Mondego, Sada]])
*[[Agrafoxo]] (homónimos; existe só [[Agrafoxo, Urdilde, Rois]])
*[[Agramaior]] (redirección a [[Agramaior, Lema, Carballo]])
*[[Agramar]] (redirección a [[Agramar, Xaviña, Camariñas]])
*[[Agramonte]] (homónimos)
*[[A Agramuíña]] (redirección a [[A Agramuíña, Lampón, Boiro]])
*[[O Agrande]] (redirección a [[O Agrande, Castro, Narón]])
*[[Agranzón]] (redirección a [[Agranzón, San Martiño de Ozón, Muxía]])
*[[Agras]] (homónimos)
*[[As Agras]] (redirección a [[Agras]])
*[[Agravil]] (redirección a [[Agravil, Traba, Laxe]])
*[[A Agraxoiba]] (redirección a [[A Agraxoiba, As Somozas, As Somozas]])
*[[Agrazán]] (redirección a [[Agrazán, Anzo, Lalín]])
*[[Agreanas]] (redirección a [[Agreanas, Baio, Zas]])
*[[Agreimonde]] (redirección a [[Agreimonde, Vilafiz, O Páramo]])
*[[Agrela]] (homónimos; explicado)
*[[A Agrela]] (redirección a [[Agrela]])
*[[A Agrela de San Vicente]] (redirección a [[A Agrela de San Vicente, Vigo, Carral]])
*[[Agrelo]] (homónimos)
*[[O Agrelo]] (redirección a [[Agrelo]])
*[[Agrelos]] (homónimos)
*[[Agreste]] (homónimos)
*[[Agrilloi de Abaixo]] (redirección a [[Agrilloi de Abaixo, A Agualada, Coristanco]])
*[[Agrilloi de Arriba]] (redirección a [[Agrilloi de Arriba, A Agualada, Coristanco]])
*[[A Agriña]] (homónimos)
*[[O Agriño]] (homónimos)
*[[Os Agriños]] (redirección a [[Os Agriños, Almofrei, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Agrís]] (homónimos)
*[[O Agro]] (redirección a [[Agro]])
*[[O Agro da Area]] (redirección a [[O Agro da Area, Abelleira, Muros]])
*[[Agro da Cuña]] (redirección a [[Agro da Cuña, Carreira, Ribeira]])
*[[O Agro da Moa]] (redirección a [[O Agro da Moa, Araño, Rianxo]])
*[[O Agro de Quinta]] (redirección a [[O Agro de Quinta, Amarante, Maside]])
*[[Agro do Chao]] (redirección a [[Agro do Chao, Ponte Arcediago, Santiso]])
*[[O Agro do Mestre]] (redirección a [[O Agro do Mestre, Xavestre, Trazo]])
*[[Agro do Monte]] (redirección a [[Agro do Monte, Cequeril, Cuntis]])
*[[O Agro do Pobre]] (redirección a [[O Agro do Pobre, Maceda, Palas de Rei]])
*[[O Agro do Santo]] (redirección a [[O Agro do Santo, Santo André de Castro, Lugo]])
*[[Agro Maior]] (redirección a [[Agro Maior, León, Vilamarín]])
*[[O Agro Vello]] (redirección a [[O Agro Vello, Burgás, Xermade]])
*[[Agrochaíl]] (redirección a [[Agrochaíl, Piñeiro, Cedeira]])
*[[Agrochao]] (homónimos)
*[[O Agrochoco]] (redirección a [[O Agrochoco, Xavestre, Trazo]])
*[[Agrochouso]] (redirección a [[San Salvador de Camba, Rodeiro]])
*[[Agrocovo]] (redirección a [[Agrocovo, Fiopáns, A Baña]])
*[[Agrodosío]] (redirección a [[Agrodosío, Vilastose, Muxía]])
*[[Agroi]] (redirección a [[Agroi, Mourentán, Arbo]])
*[[As Agrolazas]] (redirección a [[As Agrolazas, Bande, Láncara]])
*[[Agrolento]] (redirección a [[Agrolento, Vilareda, Palas de Rei]])
*[[Agrolongo]] (homónimos)
*[[Agromaior]] (homónimos)
*[[Agromao]] (redirección a [[Agromao, Rubiáns, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Agrón]] (homónimos)
*[[Agronovo]] (redirección a [[Agronovo, Padrón, Padrón]])
*[[Os Agros]] (homónimos)
*[[Agros Chaos]] (redirección a [[Agros Chaos, Miñotos, Ourol]])
*[[Os Agros da Vila]] (redirección a [[Os Agros da Vila, Lesón, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Agrós]] (redirección a [[Agros, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Agrosagro]] (redirección a [[Agrosagro, Carboentes, Rodeiro]])
*[[Agrosantiño]] (redirección a [[Agrosantiño, Vales, San Cristovo de Cea]])
*[[Agrovello]] (homónimos)
*[[Agroxoi]] (redirección a [[Agroxoi, A Broza, O Saviñao]])
*[[Agruchave]] (redirección a [[Agruchave, Donramiro, Lalín]])
*[[Agrufeixe]] (redirección a [[Agrufeixe, San Lourenzo de Fustáns, Gomesende]])
*[[Agruñá]] (redirección a [[Agruñá, Cotá, Friol]])
*[[Agua Levada]] (redirección a [[Agua Levada, Leirado, Quintela de Leirado]])
*[[A Aguá]] (redirección a [[A Aguá, Vilamartín Pequeno, Barreiros]])
*[[Aguaceiros]] (redirección a [[Aguaceiros, Elviña, A Coruña]])
*[[Aguada]] (homónimos)
*[[Aguada de Arriba]] (redirección a [[Aguada de Arriba, Aguada, Carballedo]])
*[[Agualada]] (homónimos)
*[[A Agualada]] (redirección a [[Agualada]])
*[[Agualevada]] (homónimos)
*[[Agualta]] (redirección a [[Agualta, Aguasantas, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Aguameá]] (redirección a [[Aguameá, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[A Aguarda]] (redirección a [[A Aguarda, A Pastoriza]])
*[[Aguasantas]] (redirección a [[Aguasantas, Cerdedo-Cotobade]])
*[[As Aguceiras]] (redirección a [[As Aguceiras, Oseiro, Arteixo]])
*[[Agudeiro]] (redirección a [[Agudeiro, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Agudelo]] (redirección a [[Agudelo, Barro]])
*[[Agüeira]] (homónimos)
*[[A Agueira]] (redirección a [[A Agueira, Carballido, Alfoz]])
*[[Agüeiro]] (homónimos)
*[[O Agüeiro]] (redirección a [[Agüeiro]])
*[[Agüeiros]] (redirección a [[Agüeiros, San Fiz de Paz, Outeiro de Rei]])
*[[Os Agueiros]] (homónimos)
*[[Agüela]] (homónimos)
*[[A Agüela]] (redirección a [[Agüela]])
*[[Aguete]] (redirección a [[Aguete, Seixo, Marín]])
*[[Aguiada]] (redirección a [[Aguiada, Calvor, Sarria]])
*[[Aguiar]] (homónimos)
*[[As Aguias]] (redirección a [[As Aguias, Muras, Muras]])
*[[A Aguieira]] (homónimos)
*[[As Aguieiras]] (redirección a [[As Aguieiras, Os Freires, Ortigueira]])
*[[O Aguieiro]] (redirección a [[O Aguieiro, Porzomillos, Oza-Cesuras]])
*[[Aguil]] (redirección a [[Aguil, Poboeiros, Castro Caldelas]])
*[[O Aguillal]] (redirección a [[O Aguillal, A Balsa, Muras]])
*[[Aguillón]] (homónimos)
*[[O Aguillón]] (redirección a [[Aguillón]])
*[[Aguiño]] (homónimos)
*[[Aguión]] (redirección a [[Aguión, Mezonzo, Vilasantar]])
*[[Aguioncha]] (MTN 302-1)
*[[Aguións]] (redirección a [[Aguións, A Estrada]])
*[[Aguís]] (homónimos)
*[[Aguisar]] (redirección a [[Aguisar, Partovia, O Carballiño]])
*[[O Aguiúncho]] (homónimos)
*[[Agurtión]] (redirección a [[Agurtión, Andreade, Paradela]])
*[[Agustín]] (homónimos)
*[[Ai]] (homónimos)
*[[Aián]] (homónimos)
*[[Aiazo]] (redirección a [[Aiazo, Frades]])
*[[O Aido]] (homónimos)
*[[Aigas]] (redirección a [[Aigas, Rao, Navia de Suarna]])
*[[Aios]] (redirección a [[Aios, Noalla, Sanxenxo]])
*[[A Aira]] (redirección a [[A Aira, Rendar, O Incio]])
*[[A Aira da Vila]] (redirección a [[A Aira da Vila, Fión, O Saviñao]])
*[[A Aira Vella]] (homónimos)
*[[O Airado]] (homónimos)
*[[Airamonte]] (redirección a [[Airamonte, Laxosa, O Corgo]])
*[[Airapadrón]] (redirección a [[Airapadrón, San Cristovo de Lóuzara, Samos]])
*[[As Airas]] (homónimos)
*[[Airavedra]] (redirección a [[Airavedra, Poboeiros, Castro Caldelas]])
*[[Airavella]] (homónimos)
*[[A Airavella]] (redirección a [[Airavella]])
*[[A Airela]] (redirección a [[A Airela, Trascastro, O Incio]])
*[[A Airexa]] (homónimos)
*[[Airexe]] (homónimos)
*[[A Airexe]] (redirección a [[Airexe]])
*[[Airixín]] (redirección a [[Airixín, Vilabol de Suarna, A Fonsagrada]])
*[[A Airoa]] (homónimos)
*[[A Airoa de Arriba]] (redirección a [[A Airoa de Arriba, Mántaras, Irixoa]])
*[[A Airoa do Rei]] (redirección a [[A Airoa do Rei, Mántaras, Irixoa]])
*[[Airoá]] (homónimos)
*[[A Airoá]] (redirección a [[Airoá]])
*[[A Airoá de Beacán]] (redirección a [[A Airoá de Beacán, Beacán, A Peroxa]])
*[[Aixor]] (redirección a [[Aixor, Toirán, Láncara]])
*[[Alais]] (redirección a [[Alais, Castro Caldelas]])
*[[Alamparte]] (homónimos)
*[[O Alargo]] (redirección a [[O Alargo, Ollares, Vila de Cruces]])
*[[Os Alargos]] (redirección a [[Os Alargos, Guillar, Outeiro de Rei]])
*[[Alba]] (homónimos)
*[[Albá]] (homónimos)
*[[Albagueira]] (homónimos)
*[[Albán]] (homónimos)
*[[Albáns]] (redirección a [[Albáns, Escuadra, A Lama]])
*[[Albar]] (homónimos)
*[[O Albar]] (redirección a [[Albar]]
*[[Albarán]] (homónimos)
*[[A Albarda]] (redirección a [[A Albarda, Cerceda Cerceda]])
*[[Albarde]] (homónimos)
*[[O Albardeiro]] (redirección a [[O Albardeiro, A Frairía, Castroverde]])
*[[O Albardo]] (redirección a [[O Albardo, O Cadramón, O Valadouro]])
*[[Albaredo]] (homónimos)
*[[O Albaredo]] (redirección a [[Albaredo]])
*[[Albaredos]] (homónimos)
*[[Os Albaredos]] (redirección a [[Albaredos]])
*[[Albarello]] (redirección a [[Albarello, Pedreda, Lugo]])
*[[Albarellos]] (homónimos)
*[[Albares]] (homónimos)
*[[O Albarido]] (redirección a [[O Albarido, Ansemar, Castro de Rei]])
*[[A Albariña]] (homónimos)
*[[Albariza]] (homónimos)
*[[A Albariza]] (redirección a [[Albariza]])
*[[Albarón]] (homónimos)
*[[Albarona]] (redirección a [[Albarona, Barrán, Piñor]])
*[[Albazoi]] (redirección a [[Albazoi, Vilachá de Mera, Lugo]])
*[[Albeida]] (redirección a [[Albeida, San Cosme de Outeiro, Outes]])
*[[Albeiro]] (homónimos)
*[[O Albeiro]] (redirección a [[Albeiro]])
*[[Albeiros]] (redirección a [[Albeiros, Trasalba, Amoeiro]])
*[[A Albela de Arriba]] (redirección a [[A Albela de Arriba, Santa Cruz de Ribadulla, Vedra]])
*[[Albelos]] (redirección a [[Albelos, Guillarei, Tui]])
*[[Albeos]] (redirección a [[Albeos, Crecente]])
*[[Albergue]] (homónimos)
*[[Alberguería]] (homónimos)
*[[A Alberguería]] (redirección a [[Alberguería]])
*[[Alberiñas]] (redirección a [[Alberiñas, A Somoza, A Estrada]])
*[[Albite]] (homónimos)
*[[Albixoi]] (redirección a [[Albixoi, Mesía]])
*[[O Albo]] (redirección a [[O Albo, Valcarría, Viveiro]])
*[[O Alboeiro]] (redirección a [[O Alboeiro, Pesqueiras, Salvaterra de Miño]])
*[[A Alboiana]] (redirección a [[A Alboiana, Burgás, Xermade]])
*[[O Alboio]] (redirección a [[O Alboio, Mesego, O Carballiño]])
*[[Alboreda]] (redirección a [[Alboreda, San Pedro de Muro, Porto do Son]])
*[[Os Alboredos]] (redirección a [[Os Alboredos, Ribeira, Crecente]])
*[[Alborelle]] (redirección a [[Alborelle, Soñeiro, Sada]])
*[[Alborés]] (homónimos)
*[[Alborés de Abaixo]] (redirección a [[Alborés de Abaixo, Alborés, Mazaricos]])
*[[Alborés de Arriba]] (redirección a [[Alborés de Arriba, Alborés, Mazaricos]])
*[[Alborés Grande]] (redirección a [[Alborés Grande, Priegue, Nigrán]])
*[[Alborés Pequeno]] (redirección a [[Alborés Pequeno, Priegue, Nigrán]])
*[[Alborín]] (redirección a [[Alborín, Rus, Carballo]])
*[[Alboriño]] (redirección a [[Alboriño, San Cibrán de Ribarteme, As Neves]])
*[[Alborís]] (redirección a [[Alborís, Rus, Carballo]])
*[[Albos]] (homónimos)
*[[Alcabre]] (redirección a [[Alcabre, Vigo]])
*[[Os Alcallás]] (redirección a [[Os Alcallás, Santa María de Neda, Neda]])
*[[O Alcázar]] (redirección a [[Alcázar]])
*[[Alcázar de Milmanda]] (redirección a [[Alcázar de Milmanda, Celanova]])
*[[Álceme]] (redirección a [[Álceme, Rodeiro]]; lugar e parroquia)
*[[Alcobre]] (redirección a [[Alcobre, Piloño, Vila de Cruces]])
*[[O Alcouce]] (homónimos)
*[[O Alcóucer]] (redirección a [[O Alcóucer, Donas, Gondomar]])
*[[Alcouzada]] (en [[Garabelos, Bande]])
*[[A Alcouzada]] (en [[Entrambosríos, A Merca]])
*[[Aldán]] (redirección a [[Aldán, Cangas]])
*[[Aldar]] (homónimos)
*[[Aldarete]] (redirección a [[Aldarete, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Aldarís]] (redirección a [[Aldarís, Fruíme, Lousame]])
*[[Aldariz]] (redirección a [[Aldariz, Padriñán, Sanxenxo]])
*[[O Alde]] (redirección a [[O Alde, Fiopáns, A Baña]])
*[[Aldea]] ([[Aldea (homónimos)]])
*[[A Aldea]] (redirección a [[Aldea (homónimos)]])
*[[A Aldea da Bouza]] (redirección a [[A Aldea da Bouza, Besomaño, Ribadumia]])
*[[A Aldea da Fonte]] (redirección a [[A Aldea da Fonte, Lamas, Moraña]])
*[[Aldea de Abaixo]] (homónimos)
*[[A Aldea de Abaixo]] (redirección a [[Aldea de Abaixo]])
*[[Aldea de Acá]] (redirección a [[Aldea de Acá, Rebordechán, Crecente]])
*[[Aldea de Alá]] (redirección a [[Aldea de Alá, Rebordechán, Crecente]])
*[[Aldea de Arriba]] (homónimos)
*[[A Aldea de Arriba]] (redirección a [[Aldea de Arriba]])
*[[A Aldea de Atrás]] (redirección a [[A Aldea de Atrás, O Bispo, Monterroso]])
*[[Aldea de Baixo]] (homónimos)
*[[A Aldea de Baixo]] (redirección a [[Aldea de Baixo]])
*[[Aldea de Deva]] (redirección a [[A Aldea de Deva, Pontedeva, Pontedeva]])
*[[A Aldea de Randufe]] (redirección a [[A Aldea de Randufe, As Achas, A Cañiza]])
*[[Aldea de Riba]] (homónimos)
*[[A Aldea de Riba]] (redirección a [[Aldea de Riba]])
*[[Aldea de Souto]] (homónimos)
*[[A Aldea do Medio]] (homónimos)
*[[Aldea do Monte]] (homónimos)
*[[A Aldea do Monte]] (redirección a [[Aldea do Monte]])
*[[Aldea do Muíño]] (homónimos)
*[[A Aldea do Muíño]] (redirección a [[Aldea do Muíño]])
*[[Aldea Ferreiro]] (redirección a [[Aldea Ferreiro, Santa Baia de Berredo, A Bola]])
*[[Aldea Grande]] (homónimos)
*[[A Aldea Grande]] (redirección a [[Aldea Grande]])
*[[Aldea Grande de Lousame]] (redirección a [[Aldea Grande de Lousame, Lousame, Lousame]])
*[[Aldea Nova]] (homónimos)
*[[A Aldea Nova]] (redirección a [[Aldea Nova]])
*[[A Aldea Vella]] (homónimos)
*[[A Aldeana]] (redirección a [[A Aldeana, Priegue, Nigrán]])
*[[A Aldeavella]] (redirección a [[A Aldeavella, Berreo, Trazo]])
*[[Aldegode]] (redirección a [[Aldegode, Entenza, Salceda de Caselas]])
*[[Aldeguer]] (redirección a [[Aldeguer, Vilaboa, A Pontenova]])
*[[Aldegunde]] (redirección a [[Aldegunde, Librán, Baleira]])
*[[Aldeíña]] (homónimos)
*[[A Aldeíña]] (redirección a [[Aldeíña]])
*[[Aldemir]] (redirección a [[Aldemir, Sendelle, Crecente]])
*[[Aldemunde]] (homónimos)
*[[Aldemunde de Abaixo]] (redirección a [[Aldemunde de Abaixo, Aldemunde, Carballo]])
*[[Aldemunde de Arriba]] (redirección a [[Aldemunde de Arriba, Aldemunde, Carballo]])
*[[A Aldeola]] (redirección a [[A Aldeola, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[O Alderido]] (redirección a [[O Alderido, Riobó, A Estrada]])
*[[Aldixe]] (redirección a [[Aldixe, Abadín]])
*[[Aldobrén]] (redirección a [[Aldobrén, Lamas de Moreira, A Fonsagrada]])
*[[Aldomán]] (redirección a [[Aldomán, Cuíñas, A Fonsagrada]])
*[[Aldosende]] (homónimos)
*[[Aldrá]] (redirección a [[Aldrá, Rodieiros, Boimorto]])
*[[Aldrei]] (redirección a [[Aldrei, Marrozos, Santiago de Compostela]])
*[[Aldrén]] (redirección a [[Aldrén, Fao, Touro]])
*[[Aldreu]] (redirección a [[Aldreu, Riotorto, Riotorto]])
*[[Alduara]] (redirección a [[Alduara, Ludrio, Castro de Rei]])
*[[Aldurfe]] (redirección a [[Aldurfe, Riotorto]])
*[[Alemparte]] (homónimos)
*[[Alence]] (homónimos)
*[[A Alence]] (redirección a [[Alence]])
*[[Alende]] (homónimos)
*[[Alenza]] (homónimos)
*[[A Alenza]] (redirección a [[Alenza]])
*[[Alevadas]] (redirección a [[Alevadas, Arbo, Arbo]])
*[[Alfaiate]] (homónimos)
*[[A Alfándiga]] (redirección a [[A Alfándiga, Santalla de Toiriz, Pantón]])
*[[Alfeira]] (redirección a [[Alfeira, San Pedro de Viveiro, Viveiro]])
*[[Alfonsares]] (redirección a [[Alfonsares, San Breixo de Parga, Guitiriz]])
*[[Alfonselle]] (redirección a [[Alfonselle, Lalín, Lalín]])
*[[Alfonsín]] (homónimos)
*[[Alfonsiños]] (redirección a [[Alfonsiño, Cervaña, Silleda]])
*[[Alfonxe]] (redirección a [[Alfonxe, Gomeán, O Corgo]])
*[[Alfoz]] (ver [[Alfoz (homónimos)]]
*[[Algadán]] (redirección a [[Algadán, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[Algar]] (homónimos)
*[[Algara]] (homónimos)
*[[A Algara]] (redirección a [[Algara]])
*[[A Algaria]] (homónimos)
*[[A Algueira]] (redirección a [[A Algueira, Santiorxo, Sober]])
*[[Alimpadoiros]] (redirección a [[Alimpadoiros, Vilavella, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Alivía]] (redirección a [[A Alivía, Muros, Muros]])
*[[Alixo]] (homónimos)
*[[Allán]] (redirección a [[Allán, Loureda, Arteixo]])
*[[Allares]] (homónimos)
*[[Allariz]] ([[Allariz (homónimos)]])
*[[Allás Os]] (redirección a [[Allás Os, Valcarría, Viveiro]]) (Os Allás?)
*[[O Alle]] (homónimos)
*[[O Alledo]] (redirección a [[O Alledo, Retizós, Baleira]])
*[[Allegue]] (homónimos)
*[[A Alleira]] (redirección a [[A Alleira, San Román de Vilaestrofe, Cervo]])
*[[Allo]] ([[Allo (homónimos)]])
*[[O Allo]] (redirección a [[Allo (homónimos)]])
*[[Allón]] (homónimos)
*[[A Allonca]] (homónimos)
*[[A Allonquiña]] (redirección a [[A Allonquiña, A Allonca, A Fonsagrada]])
*[[O Almacén]] (homónimos)
*[[Almansa]] (homónimos)
*[[Almariz]] (redirección a [[Almariz, Santo André de Penosiños, Ramirás]])
*[[Almeiras]] (redirección a [[Almeiras, Culleredo]])
*[[Almigonde]] (redirección a [[Almigonde, Espiñaredo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Almirante (homónimos)]] (homónimos)
*[[Almofrei]] (homónimos)
*[[Almoite]] (homónimos)
*[[Almorfe]] (redirección a [[Almorfe, A Carballeira, Nogueira de Ramuín]])
*[[Almozara]] (redirección a [[Almozara, Fontecada, Santa Comba]])
*[[Almuíña]] (homónimos)
*[[A Almuíña]] (redirección a [[Almuíña]])
*[[A Almuzara]] (redirección a [[A Almuzara, Xuvencos, Boborás]])
*[[Alongar]] (redirección a [[Alongar, Ribas de Miño, Lugo]])
*[[Alongos]] (homónimos)
*[[O Aloqueiro]] (redirección a [[O Aloqueiro, Salcidos, A Guarda]])
*[[A Aloulada]] (redirección a [[A Aloulada, Cabreiros, Xermade]])
*[[Alperiz]] (homónimos)
*[[Alpuxarras]] (homónimos)
*[[As Alpuxarras]] (redirección a [[Alpuxarras]])
*[[Alqueidón]] (redirección a [[Alqueidón, Os Ánxeles, Brión]])
*[[Alta]] (homónimos)
*[[A Alta]] (redirección a [[Alta]])
*[[A Alta de Pereira]] (redirección a [[A Alta de Pereira, Pereira, O Pino]])
*[[A Alta do Pino]] (redirección a [[A Alta do Pino, O Pino, O Pino]])
*[[Altabón]] (redirección a [[Altabón, Campañó, Pontevedra]])
*[[Altalamaña]] (redirección a [[Altalamaña, Salgueiros, Dumbría]])
*[[Altamira]] (homónimos)
*[[A Altamira]] (redirección a [[Altamira]])
*[[Altar]] (outro uso; ver [[Altar, San Cosme de Barreiros, Barreiros]])
*[[Altiboa]] (homónimos)
*[[A Altiboa]] (redirección a [[Altiboa]])
*[[A Altiboia]] (homónimos)
*[[Altide]] (redirección a [[Altide, Trobo, Begonte]])
*[[Alto]] (homónimos)
*[[O Alto]] (redirección a [[Alto]])
*[[O Alto da Fonte]] (redirección a [[O Alto da Fonte, Salvaterra, Salvaterra de Miño]])
*[[O Alto da Pena]] (redirección a [[O Alto da Pena, Prado, Lalín]])
*[[O Alto da Rañada]] (redirección a [[O Alto da Rañada, Salvaterra, Salvaterra de Miño]])
*[[O Alto das Lamas]] (redirección a [[O Alto das Lamas, Aguada, Carballedo]])
*[[Alto de Aboi]] (redirección a [[Alto de Aboi, Céltigos, Frades]])
*[[O Alto de Bustelo]] (redirección a [[O Alto de Bustelo, Carballedo, Carballedo]])
*[[O Alto de Chavaga]] (redirección a [[O Alto de Chavaga, Chavaga, Monforte de Lemos]])
*[[O Alto de Covelo]] (redirección a [[O Alto de Covelo, Covelo, Viana do Bolo]])
*[[O Alto de Gomeán]] (redirección a [[O Alto de Gomeán, O Corgo, O Corgo]])
*[[O Alto de Lago]] (redirección a [[O Alto de Lago, Lago, Xove]])
*[[O Alto de Olveira]] (redirección a [[O Alto de Olveira, Goiáns, Porto do Son]])
*[[Alto de Roca]] (redirección a [[Alto de Roca, Roca, Guitiriz]])
*[[O Alto de San Roque]] (redirección a [[O Alto de San Roque, Sobrecedo, Taboada]])
*[[Alto de Santa Lucía]] (redirección a [[Alto de Santa Lucía, Castrosante, A Pobra do Brollón]])
*[[O Alto de Simou]] (redirección a [[O Alto de Simou, Ares, Ares]])
*[[O Alto de Vilanova]] (redirección a [[O Alto de Vilanova, Oroso, Oroso]])
*[[O Alto de Xestoso]] (redirección a [[O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[O Alto do Castiñeiro]] (redirección a [[O Alto do Castiñeiro, Narón, Narón]])
*[[Alto do Couso]] (homónimos)
*[[O Alto do Hospital]] (redirección a [[O Alto do Hospital, Nespereira, Portomarín]])
*[[O Alto do Monte]] (redirección a [[O Alto do Monte, Présaras, Vilasantar]])
*[[Alto do Pío]] (redirección a [[Alto do Pío, Espiñaredo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Alto do Pontón]] (redirección a [[O Alto do Pontón, Barbadás, Barbadás]])
*[[O Alto do Rodicio]] (redirección a [[O Alto do Rodicio, As Chás, Maceda]])
*[[O Alto do Valiño]] (redirección a [[O Alto do Valiño, Cortapezas, Portomarín]])
*[[O Alto dos Pinos]] (redirección a [[O Alto dos Pinos, Piñeira, Ribadeo]])
*[[Altopaso]] (redirección a [[Altopaso, Roade, Sobrado]])
*[[A Aluncía]] (redirección a [[A Aluncía, Xustáns, Ponte Caldelas]])
*[[Álvare]] (redirección a [[Álvare, A Pastoriza]])
*[[Alvarellos]] (homónimos)

*[[Alvarín]] (homónimos)
*[[A Alvariña]] (redirección a [[A Alvariña, Recaré, O Valadouro]])
*[[Alvariños]] (redirección a [[Alvariños, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Alvariza]] (homónimos)
*[[Alvarón]] (redirección a [[Alvarón, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Alvaroxil]] (redirección a [[Alvaroxil, Recaré, O Valadouro]])
*[[Río Alvedosa]]
*[[Illas Alvedosas]]
*[[Alvedro]] (redirección a [[Alvedro, Almeiras, Culleredo]])
*[[Alvidrón]] (homónimos)
*[[Alvidrón de Outeiro]] (redirección a [[Alvidrón de Outeiro, Vilapoupre, Antas de Ulla]])
*[[Alvite]] (homónimos)
*[[Os Alvites]] (redirección a [[Os Alvites, Bretoña, A Pastoriza]])
*[[Alxán]] (redirección a [[Alxán, Soutomarior, Soutomaior]])
*[[Alxén]] (redirección a [[Alxén, Salvaterra de Miño]])
*[[O Alxibre]] (redirección a [[O Alxibre, Riotorto, Riotorto]])
*[[Alxofreo]] (redirección a [[Alxofreo, Barbeito, Vilasantar]])
*[[Alza]] (redirección a [[Alza, Cabral, Vigo]])
*[[A Alzada]] (redirección a [[A Alzada, Roimil, Friol]])
*[[Os Amados]] (redirección a [[Os Amados, Peitieiros, Gondomar]])
*[[Amance]] (homónimos)
*[[Amande]] (redirección a [[Amande, Bascoi, Mesía]])
*[[Amandi]] (homónimos)
*[[Amañecida]] (homónimos)
*[[A Amañecida]] (redirección a [[Amañecida]])
*[[Amarante]] (homónimos)
*[[A Amarela]] (homónimos)
*[[A Amarelá]] (redirección a [[A Amarelá, Galdo, Viveiro]])
*[[Amarelle]] (homónimos)
*[[A Amarelle]] (redirección a [[Amarelle]])
*[[Amarigo]] (redirección a [[Amarigo, Alba, Vilalba]])
*[[Amariz]] (homónimos)
*[[Amaro]] (homónimos)
*[[Ambasmestas]] (homónimos)
*[[Ambasvías]] (redirección a [[Ambasvías, Cervantes]])
*[[Ambía]] (homónimos)
*[[Amboade]] (homónimos)
*[[Amboaxe]] (redirección a [[Amboaxe, Ribadulla, Santiso]])
*[[Ambosores (homónimos)|Ambosores]] (homónimos)
*[[Ambreixo]] (homónimos)
*[[Ambroa]] (homónimos)
*[[Ameá]] (redirección a [[Ameá, Codosedo, Sarreaus]])
*[[Ameal]] (homónimos)
*[[O Ameal]] (redirección a [[Ameal]])
*[[Ameán]] (redirección a [[Ameán, Crespos, Padrenda]])
*[[Amear]] (redirección a [[Amear, Bidueiros, Dozón]])
*[[Ameás]] (redirección a [[Ameás, Vigo, Carral]])
*[[Amedín]] (redirección a [[Amedín, Ombreiro, Lugo]])
*[[Amedo]] (homónimos)
*[[O Amedo]] (redirección a [[Amedo]])
*[[Ameiró]] (redirección a [[Ameiró, Dena, Meaño]])
*[[Ameiro Longo]] (redirección a [[Ameiro Longo, Sanguiñeda, Mos]])
*[[Ameixedo]] (redirección a [[Ameixedo, Zobra, Lalín]])
*[[A Ameixeira]] (homónimos)
*[[Ameixeiral]] (redirección a [[Ameixeiral, Mondego, Sada]])
*[[Ameixeiras]] (homónimos)
*[[As Ameixeiras]] (redirección a [[Ameixeiras]])
*[[Os Ameixeiros]] (redirección a [[Os Ameixeiros, Segán, O Saviñao]])
*[[Ameixenda]] (homónimos)
*[[A Ameixenda]] (redirección a [[Ameixenda]])
*[[A Ameixida]] (redirección a [[A Ameixida, Ribeira, Ribeira]])
*[[Ameixide]] (homónimos)
*[[Ameixido]] (redirección a [[Ameixido, Lousada, Xermade]])
*[[Ameixoa]] (redirección a [[Ameixoa, Vieiro, Viveiro]])
*[[Ameixoada]] (redirección a [[Ameixoada, Moaña, Moaña]])
*[[O Amenal]] (homónimos)
*[[O Amendo]] (redirección a [[O Amendo, A Touza, Taboadela]])
*[[Ameneira]] (redirección a [[Ameneira, Román, Vilalba]])
*[[O Ameneiral]] (homónimos)
*[[Ameneiro]] (homónimos)
*[[O Ameneiro]] (redirección a [[Ameneiro]])
*[[Os Ameneiros]] (homónimos)
*[[As Amenzóns]] (redirección a [[As Amenzóns, Freixeiro, Santa Comba]])
*[[Ames]] ([[Ames (homónimos)]]
*[[Amiadelo]] (redirección a [[Amiadelo, Ordes, Rairiz de Veiga]])
*[[Amiadoso]] (redirección a [[Amiadoso, San Martiño de Pazó, Allariz]])
*[[O Amial]] (redirección a [[O Amial, Prado, Ponteareas]])
*[[Amido]] (homónimos)
*[[O Amido]] (redirección a [[Amido]])
*[[Amieira]] (homónimos)
*[[A Amieira]] (redirección a [[Amieira]])
*[[O Amieiral]] (redirección a [[O Amieiral, San Tomé de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Amieiro Longo]] (redirección a [[Amieiro Longo, Zapeaus, Rairiz de Veiga]])
*[[O Amieiro]] (homónimos)
*[[Os Amieiros]] (homónimos)
*[[Amil]] (homónimos)
*[[O Amil]] (redirección a [[Amil]])
*[[Amiles]] (redirección a [[Amiles, Porto, Salvaterra de Miño]])
*[[O Amilladoiro]] (homónimos)
*[[Amio]] (redirección a [[Amio, San Lázaro, Santiago de Compostela]])
*[[A Amira]] (redirección a [[A Amira, Torea, Muros]])
*[[Amiudal]] (homónimos)
*[[A Amoá]] (redirección a [[A Amoá, Cabanas, O Vicedo]])
*[[Amoedo]] (homónimos)
*[[A Amoeira]] (redirección a [[A Amoeira, Rúa, Cervo]])
*[[Amoeiro]] ([[Amoeiro (homónimos)]])
*[[Amoexa]] (homónimos)
*[[A Amora]] (redirección a [[A Amora, Franza, Mugardos]])
*[[As Amoras]] (redirección a [[As Amoras, Loboso, A Pastoriza]])
*[[A Amoreira]] (redirección a [[A Amoreira, Miñortos, Porto do Son]])
*[[Amorín]] (homónimos)
*[[Amorín de Abaixo]] (redirección a [[Amorín de Abaixo, Argozón, Chantada]])
*[[Amorín de Arriba]] (redirección a [[Amorín de Arriba, Argozón, Chantada]])
*[[Amoroce]] (homónimos)
*[[Amosa]] (homónimos)
*[[A Amosa]] (redirección a [[Amosa]])
*[[Amproa]] (homónimos)
*[[A Amproa]] (redirección a [[Amproa]])
*[[Anafáns]] (redirección a [[Anafáns, San Salvador de Poio, Poio]])
*[[Anafreita]] (redirección a [[Anafreita, Friol]])
*[[A Anagaza]] (redirección a [[A Anagaza, Somoza, A Pobra de Trives]])
*[[Anaigo]] (redirección a [[Anaigo, Palmés, Ourense]])
*[[Anca]] (redirección a [[Anca, Neda]])
*[[O Ancao]] (redirección a [[O Ancao, Mondriz, Castro de Rei]])
*[[O Ancao Pequeno]] (redirección a [[O Ancao Pequeno, Mondriz, Castro de Rei]])
*[[Os Ancares]] (homónimos)
*[[Anceis]] (homónimos)
*[[Anceu]] (homónimos)
*[[A Anchoa]] (redirección a [[A Anchoa, San Martiño de Duio, Fisterra]])
*[[Ancil]] (redirección a [[Ancil, Lago, Xove]])
*[[Anciviñal]] (redirección a [[Anciviñal, Ordes, Rairiz de Veiga]])
*[[O Ancoradoiro]] (redirección a [[O Ancoradoiro, Louro, Muros]])
*[[Andamil]] (redirección a [[Andamil, O Cadramón, O Valadouro]])
*[[Andamollo]] (redirección a [[Andamollo, Manduas, Silleda]])
*[[Andarís]] (redirección a [[Andarís, Pezobre, Santiso]])
*[[Andavao]] (redirección a [[Andavao, Boimorto]])
*[[Ande]] (redirección a [[Ande, Rubiáns, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Andeade]] (homónimos)
*[[Andeán]] (redirección a [[Andeán, Abeancos, Melide]])
*[[Andeiro]] (redirección a [[Andeiro, Cambre]])
*[[O Andel]] (redirección a [[O Andel, Vilanova, Miño]])
*[[Andelo]] (redirección a [[Andelo, Graíces, A Peroxa]])
*[[Andemil]] (homónimos)
*[[Andión]] (redirección a [[Andión, Silva, Pol]])
*[[Andoio]] (redirección a [[Andoio, Tordoia]])
*[[A Andoriña]] (homónimos)
*[[Andrade]] (homónimos)
*[[A Andragalla]] (redirección a [[A Andragalla, Lamas, Zas]])
*[[András]] (redirección a [[András, Vilanova de Arousa]])
*[[Andreade]] (homónimos)
*[[Andrís]] (homónimos)
*[[Andurique]] (redirección a [[Andurique, San Salvador de Poio, Poio]])
*[[Anduriñas]] (redirección a [[Anduriñas, Chaodarcas, O Pereiro de Aguiar]])
*[[A Anea]] (redirección a [[A Anea, San Cosme de Barreiros, Barreiros]])
*[[O Aneiro]] (redirección a [[O Aneiro, Buscás, Ordes]])
*[[Aneiros]] (homónimos)
*[[Os Aneirós]] (redirección a [[Os Aneirós, Román, Vilalba]])
*[[A Anella]] (redirección a [[A Anella, Filgueira de Traba, Oza-Cesuras]])
*[[Os Anellos]] (redirección a [[Os Anellos, Romariz, Abadín]])
*[[Anfeoz]] (redirección a [[Anfeoz, Cartelle]])
*[[As Angarias]] (redirección a [[As Angarias, Insua, Ortigueira]])
*[[Angoares]] (redirección a [[Angoares, Ponteareas]])
*[[Angorén]] (redirección a [[Angorén, Chapela, Redondela]])
*[[Angudes]] (redirección a [[Angudes, Crecente]])
*[[Angueira de Castro]] (redirección a [[Angueira de Castro, Ribasar, Rois]])
*[[A Angueira de Suso]] (redirección a [[A Angueira de Suso, Cruces, Padrón]])
*[[A Anguieira]] (redirección a [[A Anguieira, San Cosme de Barreiros, Barreiros]])
*[[Anguieiro]] (homónimos)
*[[Os Anguieiros]] (redirección a [[Os Anguieiros, Moontefurado, Quiroga]])
*[[Angumil]] (redirección a [[Angumil, Cebreiro, O Pino]])
*[[A Angustia]] (homónimos)
*[[As Angustias]] (redirección a [[As Angustias, San Pedro das Viñas, Betanzos]])
*[[Angustín]] (homónimos)
*[[O Anide]] (redirección a [[O Anide, Larín, Arteixo]])
*[[Anido]] (homónimos)
*[[O Anido]] (redirección a [[Anido]])
*[[Anidos]] (homónimos)
*[[Os Anidos]] (redirección a [[Anidos]])
*[[As Ánimas]] (redirección a [[As Ánimas, Doso, Narón]])
*[[A Aniversaria]] (redirección a [[A Aniversaria, Mañón, Mañón]])
*[[Os Anles]] (redirección a [[Os Anles, Anos, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Anllada]] (redirección a [[A Anllada, Arcos, Cuntis]])
*[[Anllo]] (homónimos)
*[[Anllóns]] (homónimos)
*[[Anllóns de Arriba]] (redirección a [[Anllóns de Arriba, Anllóns, Ponteceso]])
*[[Anllóns de Tras dos Agros]] (redirección a [[Anllóns de Tras dos Agros, Anllóns, Ponteceso]]) 
*[[Anllóns Grande]] (redirección a [[Anllóns Grande, Anllóns, Ponteceso]]) 
*[[A Anoca]] (redirección a [[A Anoca, Goberno, Castro de Rei]])
*[[Anos]] (redirección a [[Anos, Cabana de Bergantiños]])
*[[Os Anovados]] (redirección a [[Os Anovados, San Pedro de Muro, Porto do Son]])
*[[Ans de Tellado]] (redirección a [[Ans de Tellado, Paleo, Carral]])
*[[Ansamonde]] (redirección a [[Ansamonde, O Lago, Maside]])
*[[Ansar]] (homónimos)
*[[Ansareo]] (redirección a [[Ansareo, Pacios, Baralla]])
*[[Ansarigo]] (redirección a [[Ansarigo, San Pedro de Batalláns, As Neves]])
*[[Ansariz]] (redirección a [[Ansariz, Armental, A Peroxa]])
*[[Anseán]] (homónimos)
*[[Ansede]] (redirección a [[Ansede, Lagostelle, Guitiriz]])
*[[Ansemar]] (redirección a [[Ansemar, Castro de Rei]])
*[[Ansemil]] (homónimos)
*[[Ansemonde]] (redirección a [[Ansemonde, Abellá, Frades]])
*[[Anseres]] (redirección a [[Anseres, O Freixo de Sabardes, Outes]])
*[[Ansimonde]] (redirección a [[Ansimonde, Bemantes, Miño]])
*[[Ansoar]] (redirección a [[Ansoar, Fornas, Chantada]])
*[[Ansoi]] (redirección a [[Ansoi, Porzomillos, Oza-Cesuras]])
*[[Anta]] (homónimos)
*[[A Anta]] (redirección a [[Anta]])
*[[Antas]] (homónimos)
*[[As Antas]] (redirección a [[Antas]])
*[[Antas de Ulla]]
*[[Antealtares]] (redirección a [[Convento de San Paio de Antealtares]])
*[[Antela]] (homónimos)
*[[Antelo]] (homónimos)
*[[Antemil]] (redirección a [[Antemil, Cerceda, Cerceda]])
*[[Antepazo]] (redirección a [[Antepazo, Cela, Bueu]])
*[[Anteportas]] (redirección a [[Anteportas, Iria Flavia, Padrón]])
*[[Antequeira]] (redirección a [[Antequeira, Oín, Rois]])
*[[Antes]] (homónimos)
*[[As Antes]] (redirección a [[Antes]])
*[[Antiguallas]] (redirección a [[Antiguallas, Córneas, Baleira]])
*[[Antime]] (redirección a [[Antime, Gondomar, Gondomar]])
*[[A Antoa]] (redirección a [[A Antoa, Piñeiro, Xermade]])
*[[As Antonesas]] (redirección a [[As Antonsas, Priegue, Nigrán]])
*[[Antóns]] (homónimos)
*[[Os Antóns]] (redirección a [[Antóns]])
*[[Antuín]] (redirección a [[Antuín, Catasós, Lalín]])
*[[A Anuqueira]] (redirección a [[A Anuqueira, Codesoso, Sobrado]])
*[[Anxá]] (redirección a [[Anxá, Santa Baia de Berredo, A Bola]])
*[[O Ánxel]] (redirección a [[O Ánxel, Pazos de Reis, Tui]])
*[[Os Ánxeles (homónimos)|Os Ánxeles]] (homónimos)
*[[Anxeriz]] (homónimos)
*[[A Anxeriz]] (redirección a [[Anxeriz]])
*[[As Anzas]] (redirección a [[As Anzas, Covelas, Ribadeo]])
*[[Anzo]] (redirección a [[Anzo, Lalín]])
*[[Anzobre]] (redirección a [[Anzobre, Armentón, Arteixo]])
*[[Anzuxao]] (redirección a [[Anzuxao, Madriñán, Lalín]])
*[[Añá]] (homónimos)
*[[Añá de Meus]] (redirección a [[Añá de Meus, Añá, Frades]])
*[[Añobre]] (redirección a [[Añobre, Vila de Cruces]])
*[[Añobres]] (redirección a [[Añobres, Moraime, Muxía]])
*[[O Añón]] (redirección a [[Añón]])
*[[O Añón de Berdillo]] (redirección a [[O Añón de Berdillo, Berdillo, Carballo]])
*[[O Aparral]] (homónimos)
*[[O Aparral de Abaixo]] (redirección a [[O Aparral de Abaixo, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Aparral de Arriba]] (redirección a [[O Aparral de Arriba, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Apartada]] (redirección a [[Apartada, Meixigo, Cambre]])
*[[O Apartado]] (redirección a [[O Apartado, San Pantaleón de Cabanas, Ourol]])
*[[O Apaxo]] (redirección a [[O Apaxo, Santaballa, Vilalba]])
*[[Apeadeiro]] (homónimos)
*[[O Apeadeiro]] (redirección a [[Apeadeiro]])
*[[O Apeadeiro de Orosa]] (redirección a [[O Apeadeiro de Orosa, Vilarraso, Aranga]])
*[[O Apedrado]] (redirección a [[O Apedrado, Amil, Moraña]])
*[[O Apelón]] (redirección a [[O Apelón, Mugardos, Mugardos]])
*[[O Aprazaduiro]] (redirección a [[O Aprazaduiro, Nande, Laxe]])
*[[Aquela Banda]] (redirección a [[Aquela Banda, Rúa, Cervo]])
*[[Aquelabanda]] (homónimos)
*[[Aquelavila]] (homónimos)
*[[Aquelcabo]] (homónimos)
*[[Aqueleido]] (redirección a [[Aqueleido, Queimadelos, Mondariz]])
*[[Aquisilde]] (redirección a [[Aquisilde, Irixoa, Irixoa]])
*[[Ar]] (homónimos)
*[[O Ar]] (redirección a [[Ar]])
*[[Arabexo]] (redirección a [[Arabexo, Val do Dubra]])
*[[Arada]] (homónimos)
*[[A Arada]] (redirección a [[Arada]])
*[[Aradas]] (redirección a [[Aradas, A Peregrina, Santiago de Compostela]])
*[[A Aradiza]] (redirección a [[A Aradiza, Xuño, Porto do Son]])
*[[Aragonza]] (redirección a [[Aragonza, Fiestras, Silleda]])
*[[Aragunde]] (redirección a [[Aragunde, Catoira, Catoira]])
*[[Aral]] (homónimos)
*[[O Aral]] (redirección a [[Aral]])
*[[Aralde]] (homónimos)
*[[O Aramio]] (redirección a [[O Aramio, Aríns, Santiago de Compostela]])
*[[Arán]] (homónimos)
*[[O Arandal]] (redirección a [[O Arandal, Bretoña, A Pastoriza]])
*[[Arandedo]] (homónimos)
*[[Aranga]] (concello e parroquia que lle dá nome)
*[[As Arangas]] (redirección a [[As Arangas, Maniños, Fene]])
*[[Arangón]] (redirección a [[Arangón, Xermade, Xermade]])
*[[Arante]] (redirección a [[Arante, Ribadeo]])
*[[Arantei]] (redirección a [[Arantei, Salvaterra de Miño]])
*[[Os Arantes]] (redirección a [[Os Arantes, Fanoi, Abadín]])
*[[Arantón]] (homónimos)
*[[Aranza]] (homónimos)
*[[O Araño]] (redirección a [[O Araño, Rianxo]])
*[[Araúxo]] (homónimos)
*[[A Arba]] (redirección a [[A Arba, Cedeira, Cedeira]])
*[[Arbarrela]] (redirección a [[Arbarrela, Castrelo, Forcarei]])
*[[Arbián]] (redirección a [[Arbián, Piloño, Vila de Cruces]])
*[[A Arbigueira]] (redirección a [[A Arbigueira, Igrexafeita, San Sadurniño]])
*[[Arbo (homónimos)|Arbo]] (homónimos)
*[[Arboiro]] (redirección a [[Arboiro, Medos, San Xoán de Río]])
*[[Arbol]] (redirección a [[Arbol, Rúa, Cervo]])
*[[Árbol]] (homónimos)
*[[Arbor]] (redirección a [[Arbor, Sobreira, Vilamarín]])
*[[Arca]] (homónimos)
*[[A Arca]] (redirección a [[Arca]])
*[[Arca Cavada]] (redirección a [[Arca Cavada, Trasparga, Guitiriz]])
*[[Arcade]] (redirección a [[Arcade, Soutomaior]])
*[[Arcade de Riba]] (redirección a [[Arcade de Riba, Arcade, Soutomaior]])
*[[Arcai]] (homónimos)
*[[Arcai de Abaixo]] (redirección a [[Arcai de Abaixo, Gorgullos, Tordoia]])
*[[Arcapedriña]] (redirección a [[Arcapedriña, Arca, A Estrada]])
*[[Arcar]] (redirección a [[Arcar, Loroño, Zas]])
*[[Arcas]] (homónimos)
*[[As Arcas]] (redirección a [[Arcas]])
*[[O Arcebispo]] (redirección a [[O Arcebispo, O Xobre ou O Maño, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Arceo]] (redirección a [[Arceo, Boimorto]])
*[[Arcillá]] (redirección a [[Arcillá, Cospeito]])
*[[Arco]] (homónimos)
*[[O Arco]] (redirección a [[Arco]])
*[[O Arco de Baixo]] (redirección a [[O Arco de Baixo, Sistallo, Cospeito]])
*[[O Arco de Riba]] (redirección a [[O Arco de Riba, Sistallo, Cospeito]])
*[[A Arcoia]] (redirección a [[A Arcoia, Fornelas, A Pobra do Brollón]])
*[[Arcos]] (homónimos)
*[[Os Arcos]] (redirección a [[Arcos]])
*[[Arcos da Condesa]] (redirección a [[Arcos da Condesa, Caldas de Reis]])
*[[Arcos de Frades]] (homónimos)
*[[Arcucelos]] (redirección a [[Arcucelos, Retorta, Laza]])
*[[Ardabón]] (redirección a [[Ardabón, Xornes, Ponteceso]])
*[[Ardagán]] (redirección a [[Ardagán, Marrozos, Santiago de Compostela]])
*[[Ardaña]] (redirección a [[Ardaña, Carballo]])
*[[Ardarís]] (redirección a [[Ardarís, Lestedo, Boqueixón]])
*[[Ardariz]] (redirección a [[Ardariz, Santa María do Monte, San Sadurniño]])
*[[Ardeleiro]] (redirección a [[Ardeleiro, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[Ardeleiros]] (redirección a [[Ardeleiros, Fruíme, Lousame]])
*[[Ardemil]] (redirección a [[Ardemil, Ordes]])
*[[Ardeón]] (redirección a [[Ardeón, Esteiro, Cedeira]])
*[[Arderís]] (redirección a [[Arderís, Senra, Oroso]])
*[[Ardesende]] (homónimos)
*[[Ardevila]] (redirección a [[Ardevila, Dorna, Cervantes]])
*[[Ardexarxe]] (redirección a [[Ardexarxe, Fradelo, Viana do Bolo]])
*[[Ardexurxo]] (redirección a [[Ardexurxo, Sarandós, Abegondo]])
*[[Ardia]] (redirección a [[Ardia, O Grove , O Grove]])
*[[O Ardilleiro Grande]] (redirección a [[O Ardilleiro Grande, A Granxa, Boqueixón]])
*[[O Ardilleiro Pequeno]] (redirección a [[O Ardilleiro Pequeno, A Granxa, Boqueixón]])
*[[Ardilleiros]] (redirección a [[Ardilleiros, Sarandós, Abegondo]])
*[[Ardións]] (redirección a [[Ardións, Luaña, Brión]])
*[[Ardiz]] (redirección a [[Ardiz, Coea, Castro de Rei]])
*[[Area (homónimos)|Area]] (homónimos)
*[[A Area]] (redirección a [[Area (homónimos)]]
*[[A Area Alta]] (redirección a [[A Area Alta, Panxón, Nigrán]])
*[[Area da Vila]] (redirección a [[Area da Vila, Camariñas, Camariñas]])
*[[Area Longa]] (homónimos)
*[[A Area Pequena]] (redirección a [[A Area Pequena, Barizo, Malpica de Bergantiños]])
*[[Areabranca]] (redirección a [[Areabranca, Santaballa, Vilalba]])
*[[O Areado]] (redirección a [[O Areado, Sismundi, Cariño]])
*[[Areal]] (homónimos)
*[[O Areal]] (redirección a [[Areal]])
*[[O Areal de Fontes]] (redirección a [[O Areal de Fontes, Cumiar, Ponteareas]])
*[[Arealba]] (redirección a [[Arealba, Irixoa, Muras]])
*[[Arealonga]] (homónimos)
*[[Areas]] (homónimos)
*[[As Areas]] (redirección a [[Areas]])
*[[Areás]] (homónimos)
*[[Os Areás]] (redirección a [[Areás]])
*[[A Areeira]] (redirección a [[A Areeira, Logrosa, Negreira]])
*[[As Areeiras]] (redirección a [[As Areeiras, Ribeiras de Lea, Castro de Rei]])
*[[Areeiro]] (homónimos)
*[[O Areeiro]] (redirección a [[Areeiro]])
*[[Areeiros]] (homónimos)
*[[Os Areeiros]] (redirección a [[Areeiros]])
*[[Arén]] (homónimos)
*[[O Arendo]] (redirección a [[O Arendo, Parada das Achas, A Cañiza]])
*[[Arenteiriño]] (homónimos)
*[[Arenteiro]] (homónimos)
*[[A Arentía]] (redirección a [[A Arentía, Andavao, Boimorto]])
*[[Os Areos]] (redirección a [[Os Areos, O Xobre ou O Maño, A Pobra do Caramiñal]])
*[[A Areosa]] (homónimos)
*[[Ares (homónimos)|Ares]] (homónimos)
*[[Os Ares]] (redirección a [[Ares (homónimos)]])
*[[Arestiño]] (redirección a [[Arestiño, O Freixo de Sabardes, Outes]])
*[[O Areu]] (redirección a [[O Areu, Nogueira, Ponteareas]])
*[[Arexo]] (redirección a [[Arexo, O Vilar da Cuíña, A Fonsagrada]])
*[[A Argá de Abaixo]] (redirección a [[A Argá de Abaixo, Carlín, Friol]])
*[[A Argá de Arriba]] (redirección a [[A Argá de Arriba, Carlín, Friol]])
*[[Argalo]] (redirección a [[Argalo, Noia]])
*[[A Argana]] (redirección a [[A Argana, Seixas, As Somozas]])
*[[O Arganal]] (redirección a [[O Arganal, Coiro, A Laracha]])
*[[Arganosa]] (redirección a [[Arganosa, Rus, Carballo]])
*[[Arganzo]] (redirección a [[Arganzo, As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[Argas Vellas]] (redirección a [[Argas Vellas, San Silvestre de Argas, San Xoán de Río]])
*[[Argomoso]] (redirección a [[Argomoso, Mondoñedo]])
*[[Argonde]] (redirección a [[Argonde, San Xoán do Campo, Lugo]])
*[[Argonte]] (redirección a [[Argonte, Beira, Carral]])
*[[Argote]] (homónimos)
*[[Argozón]] (homónimos)
*[[Argueirón]] (redirección a [[Argueirón, Beba, Mazaricos]])
*[[Argunte]] (redirección a [[Argunte, San Mamede de Ribadulla, Vedra]])
*[[A Arigua]] (redirección a [[A Arigua, Prado de Canda, Covelo]])
*[[Arillo]] (redirección a [[Arillo, Dorneda, Oleiros]])
*[[Aríns]] (redirección a [[Aríns, Santiago de Compostela]])
*[[Arinteiro]] (redirección a [[Arinteiro, Loxo, Touro]])
*[[O Ariño]] (redirección a [[O Ariño, Pantín, Valdoviño]])
*[[Arixón]] (homónimos)
*[[Ariz]] (homónimos)
*[[Armada]] (homónimos)
*[[A Armada]] (redirección a [[Armada]])
*[[A Armada de Abaixo]] (redirección a [[A Armada de Abaixo, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Armada de Arriba]] (redirección a [[A Armada de Arriba, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Armada do Cando]] (redirección a [[A Armada do Cando, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[A Armada Nova]] (redirección a [[A Armada Nova, Soandres, A Laracha]])
*[[A Armada Vella]] (redirección a [[A Armada Vella, Soandres, A Laracha]])
*[[Armariz]] (homónimos)
*[[Armea]] (homónimos)
*[[Armeá]] (redirección a [[Armeá, Augas Santas, Allariz]])
*[[Armea de Abaixo]] (redirección a [[Armea de Abaixo, Lama, Láncara]])
*[[Armea de Arriba]] (redirección a [[Armea de Arriba, Armea, Láncara]])
*[[Armeade]] (redirección a [[Armeade, Artes, Carballo]])
*[[Armear]] (redirección a [[Armear, Moraime, Muxía]])
*[[Armental]] (homónimos)
*[[O Armental]] (redirección a [[Armental]])
*[[A Armenteira]] (redirección a [[A Armenteira, Meis]])
*[[Armenteiro de Abaixo]] (redirección a [[Armenteiro de Abaixo, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[Armenteiro de Arriba]] (redirección a [[Armenteiro de Arriba, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[Armenteiros]] (redirección a [[Armenteiros, Esperante, Taboada]])
*[[Armentón]] (redirección a [[Armentón, Arteixo]])
*[[Armentón de Arriba]] (redirección a [[Armentón de Arriba, Armentón, Arteixo]])
*[[Armeses]] (redirección a [[Armeses, Maside]])
*[[Armesto]] (homónimos)
*[[Armil]] (redirección a [[Armil, Lousada, Xermade]])
*[[A Armilda]] (redirección a [[A Armilda, Monteseiro, A Fonsagrada]])
*[[Armillán]] (redirección a [[Armillán, Toldaos, Láncara]])
*[[Armilo]] (redirección a [[Armilo, San Pedro de Benquerencia, Barreiros]])
*[[A Armona]] (redirección a [[A Arona, Camposancos, A Guarda]])
*[[Armonda]] (redirección a [[Aronda, Moimenta, Campo Lameiro]])
*[[A Armucela]] (redirección a [[A Armucela, Borrifáns, Oza-Cesuras]])
*[[Armuño]] (redirección a [[Armuño, Lubre, Bergondo]])
*[[Arnade]] (redirección a [[Arnade, Vilouriz, Toques]])
*[[Arnadelo]] (redirección a [[Arnadelo, Santa Mariña do Monte, San Sadurniño]])
*[[Arnado]] (homónimos)
*[[O Arnado]] (redirección a [[Arnado]])
*[[Arnados]] (redirección a [[Arnados, Razo, Carballo]])
*[[O Arnal]] (redirección a [[O Arnal, Cerceda, O Pino]])
*[[Arnande]] (redirección a [[Arnande, Ludrio, Castro de Rei]])
*[[Arnego]] (homónimos)
*[[Arneiro]] (redirección a [[Arneiro, Goá, Cospeito]])
*[[Arnela]] (homónimos)
*[[A Arnela]] (redirección a [[Arnela]])
*[[Arnelas]] (homónimos)
*[[Arnexo]] (redirección a [[Arnexo, Rial, Val do Dubra]])
*[[A Arnoba]] (redirección a [[A Arnoba, Capo, Trazo]])
*[[Arnoia]] (homónimos)
*[[A Arnoia]] (concello e parroquia)
*[[Arnoia Seca]] (redirección a [[Arnoia Seca, O Val, Gomesende]])
*[[A Arnosa]] (redirección a [[A Arnosa, Vilalonga, Sanxenxo]])
*[[Arnoso]] (homónimos)
*[[Arnufe]] (redirección a [[Arnufe, Os Abeledos, Motederramo]])
*[[Arnuíde]] (homónimos)
*[[Aro]] (homónimos)
*[[O Aro]] (redirección a [[Aro]])
*[[Aroi]] (redirección a [[Aroi, Valcarría, Viveiro]])
*[[Arosa]] (homónimos)
*[[A Arosa]] (redirección a [[Arosa]])
*[[Arou]] (redirección a [[Arou, Camelle, Camariñas]])
*[[Arousa]] (homónimos)
*[[Arovello]] (redirección a [[Arovello, Mañón, Mañón]])
*[[A Aroxa]] (redirección a [[A Aroxa, Vilacova, Abegondo]])
*[[O Aroxo]] (redirección a [[O Aroxo, Loiba, Ortigueira]])
*[[A Arqueira]] (redirección a [[A Arqueira, Cuíñas, A Fonsagrada]])
*[[Arquide]] (redirección a [[Arquide, O Trobo, A Fonsagrada]])
*[[Arra]] (homónimos)
*[[O Arrabal]] (homónimos)
*[[Arrabalde]] (homónimos)
*[[Arrabaldo]] (homónimos)
*[[As Arras]] (redirección a [[As Arras, Cabreira, Salvaterra de Miño]])
*[[A Arrasa]] (redirección a [[A Arrasa, Cervo, Cedeira]])
*[[A Arredoada]] (homónimos)
*[[Arrescalvo]] (redirección a [[Arrescalvo, Curtis, Curtis]])
*[[Arretén]] (homónimos)
*[[Arrexoá]] (redirección a [[Arrexoá, San Pantaleón de Cabanas, Ourol]])
*[[Arriba]] (homónimos)
*[[A Arriba]] (redirección a [[Arriba]])
*[[Arriba do Agro]] (redirección a [[Arriba do Agro, Soesto, Laxe]])
*[[Arriba do Río]] (redirección a [[Arriba do Río, As Oiras, Alfoz]])
*[[A Arribada]] (redirección a [[Arribada]])
*[[Arribas]] (homónimos)
*[[As Arribas]] (redirección a [[Arribas]])
*[[A Arrifana]] (redirección a [[A Arrifana, Vilameá de Ramirás, Ramirás]])
*[[Arrigada]] (redirección a [[Arrigada, Cambre, Cambre]])
*[[O Arroeiro]] (redirección a [[O Arroeiro, Fao, Touro]])
*[[O Arroio]] (redirección a [[Arroio]])
*[[A Arrotea]] (redirección a [[Arrotea]])
*[[A Arrotea de Abaixo]] (redirección a [[A Arrotea de Abaixo, A Encomenda, A Pobra de Trives]])
*[[A Arrotea de Arriba]] (redirección a [[A Arrotea de Arriba, A Encomenda, A Pobra de Trives]])
*[[A Arroteña]] (redirección a [[A Arroteña, Casteláns, Covelo]])
*[[Arroxiña]] (homónimos)
*[[A Arroxiña]] (redirección a [[Arroxiña]])
*[[Arroxo]] (homónimos)
*[[O Arroxo]] (redirección a [[Arroxo]])
*[[O Arroxó]] (redirección a [[O Arroxó, Anllo, Sober]])
*[[Arroxos]] (redirección a [[Arroxos, Queizán, O Corgo]])
*[[Arruás]] (redirección a [[Arruás, A Alberguería, Vilar de Barrio]])
*[[Arrubial]] (redirección a [[Arrubial, Páramo, Castroverde]])
*[[O Arrueiro]] (homónimos)
*[[Arrufana]] (homónimos)
*[[A Arrufana]] (redirección a [[Arrufana]])
*[[O Arrús]] (redirección a [[O Arrús, San Pedro de Muro, Porto do Son]])
*[[Arruxo]] (homónimos)
*[[Arteixo]] (lugar, parroquia e concello)
*[[Artes]] (homónimos)
*[[Artón]] (redirección a [[Artón, Vilar, Zas]])
*[[Artoño]] (homónimos)
*[[Arufe]] (homónimos)
*[[Arulfe]] (homónimos)
*[[Aruxiña]] (redirección a [[Aruxiña, Buscás, Ordes]])
*[[O Aruxo]] (homónimos)
*[[Arxá]] (redirección a [[Arxá, Lagostelle, Guitiriz]])
*[[Arxe]] (redirección a [[Arxe, Portodemouros, Vila de Cruces]])
*[[Arxellas]] (redirección a [[Arxellas, Camboño, Lousame]])
*[[Arxemil]] (homónimos)
*[[Arxerei]] (redirección a [[Arxerei, San Martiño de Condes, Friol]])
*[[Arxeriz]] (redirección a [[Arxeriz, Fión, O Saviñao]])
*[[Arxevide]] (redirección a [[Arxevide, Cesar, Sarria]])
*[[Arxileiro]] (redirección a [[Arxileiro, Santalla de Alfoz, Triacastela]])
*[[Arxiz]] (homónimos)
*[[O Arxomil]] (redirección a [[O Arxomil, Treos, Vimianzo]])
*[[Arxona]] (redirección a [[Arxona, Lavandelo, Monterroso]])
*[[Arxóns]] (redirección a [[Arxóns, Santeles, A Estrada]])
*[[Arxuá de Abaixo]] (redirección a [[Arxuá de Abaixo, A Cova, O Saviñao]])
*[[Arxuá de Arriba]] (redirección a [[Arxuá de Arriba, A Cova, O Saviñao]])
*[[Arzádegos]] (homónimos)
*[[Arzoá]] (homónimos)
*[[Arzón]] (redirección a [[Arzón, Barcala, A Baña]])
*[[Arzúa (homónimos)|Arzúa]] (homónimos)
*[[Asadelos]] (redirección a [[Asadelos, Asados, Rianxo]])
*[[O Asadiño]] (redirección a [[O Asadiño, Abegondo, Abegondo]])
*[[A Asadoira]] (redirección a [[A Asadoira, Seixas, As Somozas]])
*[[Asados]] (redirección a [[Asados, Rianxo]])
*[[Asadur]] (homónimos)
*[[A Asaguán]] (redirección a [[A Asaguán, Cea, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Asalo]] (redirección a [[Asalo, Mens, Malpica de Bergantiños]])
*[[Asar]] (homónimos)
*[[Ascarís]] (redirección a [[Ascarís, Presedo, Abegondo]])
*[[Ascariz]] (homónimos)
*[[A Ascensión]] (redirección a [[Ascensión]])
*[[Ascontra]] (homónimos)
*[[Asemonde]] (redirección a [[Asemonde, Vilachá de Mera, Lugo]])
*[[O Aseñado]] (redirección a [[O Aseñado, Berdillo, Carballo]])
*[[Asenso]] (redirección a [[Asenso, Chacín, Mazaricos]])
*[[Os Asentos]] (redirección a [[Os Asentos, Boimorto, Boimorto]])
*[[Os Asenxos]] (redirección a [[Os Asenxos, Marcelle, Monforte de Lemos]])
*[[Asneiros]] (homónimos)
*[[Os Asneiros]] (redirección a [[Asneiros]])
*[[A Asnela]] (redirección a [[A Asnela, Santa Marta de Meilán, Riotorto]])
*[[Asnelle]] (homónimos)
*[[Asnelle de Abaixo]] (redirección a [[Asnelle de Abaixo, Reboreda, Redondela]])
*[[Asnelle de Arriba]] (redirección a [[Asnelle de Arriba, Reboreda, Redondela]])
*[[Asorei]] (homónimos)
*[[Aspai]] (homónimos)
*[[Asper]] (redirección a [[Asper, Brigos, Chantada]])
*[[Áspera]] (homónimos)
*[[A Áspera]] (redirección a [[Áspera]])
*[[Asperelo]] (homónimos)
*[[A Asperiña]] (redirección a [[A Asperiña, Carballedo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[O Asperón]] (homónimos)
*[[A Aspra]] (homónimos)
*[[Astande]] (redirección a [[Astande, Queixas, Cerceda]])
*[[Astante]] (redirección a [[Astante, O Viveiró, Muras]])
*[[Astariz]] (homónimos)
*[[Asteire]] (redirección a [[Asteire, Toirán, Láncara]])
*[[Astoráns]] (redirección a [[Astoráns, Trobe, Vedra]])
*[[Astrai]] (redirección a [[Astrai, Mesía, Mesía]])
*[[Astrar]] (homónimos)
*[[Astrés]] (homónimos)
*[[Astureses]] (homónimos)
*[[Atá]] (homónimos)
*[[A Atá]] (redirección a [[Atá]])
*[[A Atadoira]] (redirección a [[A Atadoira, Belesar, Vilalba]])
*[[Ataínde]] (redirección a [[Ataínde, Leirado, Quintela de Leirado]])
*[[Atal]] (redirección a [[Atal, Xubial, Melide]])
*[[Atalaia]] (homónimos)
*[[A Atalaia]] (redirección a [[Atalaia]])
*[[O Atallo]] (redirección a [[O Atallo, Magazos, Viveiro]])
*[[Atán]] (homónimos)
*[[Atás]] (homónimos)
*[[Ataúde]] (homónimos)
*[[Ateán]] (redirección a [[Ateán, Botos, Lalín]])
*[[Atián]] (redirección a [[Atián, Miñotos, Ourol]])
*[[Atín]] (homónimos)
*[[O Atín]] (redirección a [[Atín]])
*[[Atios]] (homónimos)
*[[Atrio]] (homónimos)
*[[O Atrio]] (redirección a [[Atrio]])
*[[A Aturela]] (redirección a [[A Aturela, Feás, Aranga]])
*[[Aucella]] (redirección a [[Aucella, Cereixedo, Cervantes]])
*[[Auga Doce]] (redirección a [[Auga Doce, Faro, Viveiro]])
*[[Auga Quente]] (redirección a [[Auga Quente, Lagoa, Alfoz]])
*[[Augacai]] (redirección a [[Augacai, Dornelas, Silleda]])
*[[Augalada]] (redirección a [[Augalada, Bascoi, Mesía]])
*[[Augalevada]] (homónimos)
*[[A Augalevada]] (redirección a [[Augalevada]])
*[[Augapesada]] (redirección a [[Augapesada, Ames, Ames]])
*[[Augarrei]] (redirección a [[Augarrei, Canduas, Cabana de Bergantiños]])
*[[Augarrío]] (homónimos)
*[[As Augas]] (homónimos)
*[[Augas de Frádegas]] (redirección a [[Augas de Frádegas, Santa Mariña do Castro de Amarante, Antas de Ulla]])
*[[As Augas Longas]] (redirección a [[As Augas Longas, Santa Mariña de Lagostelle, Guitiriz]])
*[[Augas Mestas]] (homónimos)
*[[Augas Roibas]] (redirección a [[Augas Roibas, A Capela, A Capela]])
*[[Augas Santas]] (homónimos)
*[[As Augas Santas]] (redirección a [[Augas Santas]])
*[[Augasantas]] (homónimos)
*[[A Augaxosa]] (redirección a [[A Augaxosa, A Muxueira, Riotorto]])
*[[O Augueiro]] (redirección a [[O Augueiro, Barbos, Ortigueira]])
*[[A Auguela]] (redirección a [[A Auguela, Cexo, Verea]])
*[[Aurá]] (redirección a [[Aurá, San Pedro de Viveiro, Viveiro]])
*[[A Aureana]] (redirección a [[A Aureana, Piñeiro, Xermade]])
*[[Aval]] (homónimos)
*[[O Aveal]] (homónimos)
*[[As Aveas]] (redirección a [[As Aveas, Oza, Carballo]])
*[[Aveás]] (redirección a [[Aveás, Roupar, Xermade]])
*[[A Aveeira]] (redirección a [[A Aveeira, Coucieiro, Muxía]])
*[[A Avenida de Ordóñez]] (redirección a [[A Avenida de Ordóñez, Goián, Tomiño]]; explicado)
*[[Avenida do 19 de Febreiro]] (redirección a [[Avenida do 19 de Febreiro, Serantes, Ferrol]])
*[[A Avenida do Brasil]] (redirección a [[A Avenida do Brasil, Goián, Tomiño]]; explicado)
*[[Avenida do Marqués de Figueroa]] (redirección a [[Avenida do Marqués de Figueroa, San Sadurniño, San Sadurniño]])
*[[Avenida do Marqués de San Sadurniño]] (redirección a [[Avenida do Marqués de San Sadurniño, San Sadurniño, San Sadurniño]])
*[[Avenida do Mestre Manuel Gómez Lorenzo]] (redirección a [[Avenida do Mestre Manuel Gómez Lorenzo, Vedra, Vedra]])
*[[Avesada]] (homónimos; explicado)
*[[A Avesada]] (redirección a [[Avesada]])
*[[As Avesadas]] (redirección a [[As Avesadas, Ribeira, Ribeira]]; explicado)
*[[A Avespeira]] (redirección a [[A Avespeira, Vilaza, Gondomar]])
*[[A Avieira]] (homónimos)
*[[Aviño]] (homónimos)
*[[Aviñoá]] (redirección a [[Aviñoá, Proente, A Merca]])
*[[Avión (homónimos)|Avión]] (homónimos)
*[[Aviseiro]] (redirección a [[Aviseiro, O Porriño, O Porriño]])
*[[A Avispeira]] (redirección a [[A Avispeira, A Barqueira, Cerdido]])
*[[Os Avosendos]] (redirección a [[Os Avosendos, As Somozas, As Somozas]])
*[[Axáns]] (redirección a [[Axáns, Ardemil, Ordes]])
*[[O Axeito]] (redirección a [[O Axeito, Ferreiros, Sarria]])
*[[Axeitos]] (redirección a [[Axeitos, Oleiros, Ribeira]])
*[[Axiaz]] (redirección a [[Axiaz, Ventosa, Agolada]])
*[[A Axilda]] (homónimos)
*[[Axilde]] (redirección a [[Axilde, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Axulfe]] (redirección a [[Axulfe, San Pedro de Viana, Chantada]])
*[[Az]] (homónimos)
*[[A Az]] (redirección a [[A Az, Ousende, O Saviñao]])
*[[O Az]] (redirección a [[O Az, San Cristovo do Az, Rodeiro]])
*[[O Azcoito]] (redirección a [[O Azcoito, As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[Azoi]] (redirección a [[Azoi, Dordaño, Oza-Cesuras]])
*[[O Azor]] (redirección a [[O Azor, Mañón, Mañón]])
*[[Azoreira]] (homónimos)
*[[A Azoreira]] (redirección a [[Azoreira]])
*[[As Azoreiras]] (redirección a [[As Azoreiras, Lañas, Arteixo]])
*[[Azoreiros]] (homónimos)
*[[O Azougue]] (redirección a [[O Azougue, Bretoña, A Pastoriza]])
*[[Azúmara]] (homónimos)
*[[A Azúmara]] (redirección a [[Azúmara]])

==B==
*[[Baamonde]] (homónimos)
*[[Baamorto]] (redirección a [[Baamorto, Monforte de Lemos]])
*[[Babareira]] (redirección a [[Babareira, San Xosé de Ribarteme, As Neves]])
*[[Babela]] (redirección a [[Babela, Distriz, Monforte de Lemos]])
*[[Babenzo]] (redirección a [[Babenzo, Bastavales, Brión]])
*[[A Babilonia]] (redirección a [[A Babilonia, Liáns, Oleiros]])
*[[Babío]] (homónimos)
*[[Babión]] (redirección a [[Babión, Bugallido, Negreira]])
*[[Baceiro]] (homónimos)
*[[A Bacela]] (redirección a [[A Bacela, Santa María de Neda, Neda]])
*[[O Bacelar]] (homónimos)
*[[O Bacelar de Abaixo]] (redirección a [[O Bacelar de Abaixo, Recemel, As Somozas]])
*[[O Bacelar de Arriba]] (redirección a [[O Bacelar de Arriba, Recemel, As Somozas]])
*[[Bacelares]] (homónimos)
*[[Bacelo]] (homónimos)
*[[O Bacelo]] (redirección a [[Bacelo]])
*[[Bacelos]] (redirección a [[Bacelos, Forcadela, Tomiño]])
*[[Bacoi]] (redirección a [[Bacoi, Alfoz]])
*[[Bacorelle]] (homónimos)
*[[Bacurín]] (homónimos)
*[[Badarra]] (redirección a [[Badarra, Mens, Malpica de Bergantiños]])
*[[Bade]] (homónimos)
*[[Badernado]] (redirección a [[Badernado, Serres, Muros]])
*[[Badoi]] (redirección a [[Badoi, Burgás, Xermade]])
*[[Badón]] (redirección a [[Badón, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Badoucos]] (redirección a [[Badoucos, Arcos da Condesa, Caldas de Reis]])
*[[Baer]] (homónimos)
*[[Bafaduira]] (redirección a [[Bafaduira, A Riba, A Baña]])
*[[A Bagañeira]] (redirección a [[A Bagañeira, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Bagarelas]] (homónimos)
*[[Bagoi]] (redirección a [[Bagoi, Dumpín, Castro de Rei]])
*[[Bagude]] (homónimos)
*[[Bagueixos]] (redirección a [[Bagueixos, Tirimol, Lugo]])
*[[Bagüín]] (redirección a [[Bagüín, Mogor, Marín]])
*[[A Bagulla]] (redirección a [[A Bagulla, Xiá, Friol]])
*[[O Bagullo]] (redirección a [[O Bagullo, As Seixadas, Cartelle]])
*[[A Bagunda]] (redirección a [[A Bagunda, Lavadores, Vigo]])
*[[A Baia]] (redirección a [[A Baia, Argalo, Noia]])
*[[A Bailada]] (redirección a [[A Bailada, Bóveda, Begonte]])
*[[Bailás]] (redirección a [[Bailás, Goiás, Lalín]])
*[[Bailía]] (homónimos)
*[[A Bailía]] (redirección a [[Bailía]])
*[[O Bailón]] (redirección a [[O Bailón, Meá, Mugardos]])
*[[A Baíña]] (redirección a [[A Baíña, Agolada]])
*[[Baio]] (homónimos)
*[[Baio Pequeno]] (redirección a [[Baio Pequeno, Baio, Zas]])
*[[Baiobre]] (homónimos)
*[[Baión]] (redirección a [[Baión, Vilanova de Arousa]])
*[[Baiona (homónimos)|Baiona]] (homónimos)
*[[Baiordo]] (redirección a [[Baiordo, Coristanco, Coristanco]])
*[[Baiuca]] (homónimos)
*[[A Baiuca]] (redirección a [[Baiuca]])
*[[A Baiuca de Pulleiro]] (homónimos)
*[[A Baixa]] (redirección a [[A Baixa, Castrofeito, O Pino]])
*[[A Baixa de Trazo]] (redirección a [[A Baixa de Trazo, Trazo, Trazo]])
*[[A Baixa Limia]]
*[[Baixo da Gándara]] (redirección a [[Baixo da Gándara, A Ponte do Porto, Camariñas]])
*[[O Baixo Miño]]
*[[Baizana]] (redirección a [[Baizana, Loroño, Zas]])
*[[Baladás]] (redirección a [[Baladás, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[A Balagosa]] (redirección a [[A Balagosa, Vilatuxe, Lalín]])
*[[Balai]] (redirección a [[Balai, Loureda, Arteixo]])
*[[Balaídos]] (redirección a [[Estadio Municipal de Balaídos]])
*[[As Balancas]] (redirección a [[As Balancas, Ferreira de Negral, Palas de Rei]])
*[[Balarés]] (redirección a [[Balarés, Cospindo, Ponteceso]])
*[[Balaxaz]] (redirección a [[Balaxaz, Quintá de Cancelada, Becerreá]])
*[[Balbén]] (redirección a [[Balbén, Vigo, Carral]])
*[[Balcaide]] (redirección a [[Balcaide, Calo, Teo]])
*[[O Balcón]] (homónimos)
*[[Baldaio]] (homónimos)
*[[Baldarís]] (homónimos)
*[[Baldariz]] (homónimos)
*[[Balde]] (homónimos)
*[[Baldemir]] (redirección a [[Baldemir, San Xes de Vilariño, Lobeira]])
*[[Baldoi]] (redirección a [[Baldoi, O Couto, A Cañiza]])
*[[Baldomar]] (homónimos)
*[[Baldomir]] (homónimos)
*[[Baldomiro]] (redirección a [[Baldomiro, Fonteita, O Corgo]])
*[[Baldráns]] (redirección a [[Baldráns, Tui]])
*[[Baldrei]] (redirección a [[Baldrei, Asadur, Maceda]])
*[[Baldrís]] (redirección a [[Baldrís, Mandaio, Oza-Cesuras]])
*[[Baldriz]] (homónimos)
*[[Balea (homónimos)|Balea]] (homónimos)
*[[A Balea]] (redirección a ([[A Balea, Cerponzóns, Pontevedra]])
*[[Balea Marítima]] (redirección a [[Balea Marítima, San Vicente do Grove, O Grove]])
*[[Baleira]] (concello)
*[[O Baleo]] (redirección a [[O Baleo, Ladrido, Ortigueira]])
*[[Balindo]] (redirección a [[Balindo, Piñeiro, Ames]])
*[[Balinfra]] (redirección a [[Balinfra, Camos, Nigrán]])
*[[Balixe]] (redirección a [[Balixe, Perdecanai, Barro]])
*[[Balleas]] (redirección a [[Balleas, Cordeiro, Valga]])
*[[As Balloeiras]] (redirección a [[As Balloeiras, Sorrizo, Arteixo]])
*[[Ballota]] (redirección a [[Ballota, Sofán, Carballo]])
*[[Balmonte]] (homónimos)
*[[O Balneario]] (redirección a [[O Balneario, Arteixo, Arteixo]])
*[[Balocás]] (redirección a [[Balocás, Visantoña, Santiso]])
*[[Balocos]] (redirección a [[Balocos, San Xoán de Moeche, Moeche]])
*[[Baloira]] (homónimos)
*[[A Baloira]] (redirección a [[Baloira]])
*[[Balsa]] (homónimos)
*[[A Balsa]] (redirección a [[Balsa]])
*[[A Balsa Pequena]] (redirección a [[A Balsa Pequena, Vilapedre, Vilalba]])
*[[A Balsada]] (redirección a [[A Balsada, Valeixe, A Cañiza]])
*[[As Balsadas]] (redirección a [[As Balsadas, Xinzo, Ponteareas]])
*[[Balse]] (redirección a [[Balse, Láncara, Láncara]])
*[[Balseiros]] (homónimos)
*[[Os Balseiros]] (redirección a [[Balseiros]])
*[[Balsiña]] (redirección a [[Balsiña, Oubiña, Cambados]])
*[[As Balsiñas]] (redirección a [[As Balsiñas, Seavia, Coristanco]])
*[[Baltamarón]] (redirección a [[Baltamarón, Crespos, Padrenda]])
*[[Baltar (homónimos)|Baltar]] (homónimos)
*[[Os Baltares]] (redirección a [[Os Baltares, Barbeiros, Ordes]])
*[[Balteiro]] (homónimos)
*[[Balter]] (redirección a [[Balter, Fisteus, Curtis]])
*[[Balvís]] (homónimos)
*[[Bama]] (homónimos)
*[[Bamio]] (homónimos)
*[[Bamio de Cima]] (redirección a [[Bamio de Cima, Santo Eusebio da Peroxa, Coles]])
*[[Bamio de Fondo]] (redirección a [[Bamio de Fondo, Santo Eusebio da Peroxa, Coles]])
*[[Bamiro]] (homónimos)
*[[Bamonde]] (redirección a [[Bamonde, Teo]])
*[[O Banco]] (redirección a [[O Banco, Abavides, Trasmiras]])
*[[A Banda]] (redirección a [[A Banda, Lesón, A Pobra do Caramiñal]])
*[[A Banda do Río]] (redirección a [[A Banda do Río, San Xoán de Poio, Poio]])
*[[Banda ó Río]] (homónimos)
*[[Bandaseca]] (redirección a [[Bandaseca, O Xobre, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Bande (homónimos)|Bande]] (homónimos)
*[[Bande Susaos]] (redirección a [[Bande Susaos, Bande, Láncara]])
*[[Bandebó]] (redirección a [[Bandebó, Brexo, Cambre]])
*[[A Bandeira]] (homónimos)
*[[As Bandeiriñas]] (redirección a [[As Bandeiriñas, Couso, Gondomar]])
*[[Bandelo]] (homónimos)
*[[Bandexa]] (homónimos)
*[[A Bandexa]] (redirección a [[Bandexa]])
*[[Bandín]] (redirección a [[Bandín, Carcacía, Padrón]])
*[[Bando]] (homónimos)
*[[O Bando]] (redirección a [[Bando]])
*[[Bando de Abaixo]] (redirección a [[Bando de Abaixo, Bando, Santiago de Compostela]])
*[[Bando de Arriba]] (redirección a [[Bando de Arriba, Bando, Santiago de Compostela]])
*[[Bandomil]] (redirección a [[Bandomil, Couto, Taboada]])
*[[Bandón]] (redirección a [[Bandón, Augasantas, Rois]])
*[[Bandoncel]] (redirección a [[Bandoncel, San Breixo de Parga, Guitiriz]])
*[[Bandoxa]] (homónimos)
*[[Banga]] (redirección a [[Banga, O Carballiño]])
*[[Baña]] (homónimos)

*[[A Baña]] (concello)
*[[O Bañal]] (homónimos)
*[[O Bañil]] (redirección a [[O Bañil, Liáns, Oleiros]])
*[[Baño]] (homónimos)
*[[O Baño]] (redirección a [[Baño]])
*[[Bañobre]] (homónimos)
*[[Bañoca]] (redirección a [[Bañoca, Bardaos, San Sadurniño]])
*[[Baños]] (homónimos)
*[[Os Baños]] (redirección a [[Baños]])
*[[Baños de Molgas]] (concello)
*[[Bara]] (redirección a [[Bara, San Cosme de Outeiro, Outes]])
*[[As Baradas]] (redirección a [[As Baradas, San Xoán de Pena, Lugo]])
*[[Baraio]] (redirección a [[Baraio, Probaos, Oza-Cesuras]])
*[[Baralla (homónimos)|Baralla]] (homónimos)
*[[A Baralla]] (redirección a [[Baralla (homónimos)]])
*[[As Barallas]] (redirección a [[As Barallas, Beade, Vigo]])
*[[Barallobre]] (homónimos)
*[[Barangón]] (redirección a [[Barangón, Santalla, Ribeira de Piquín]])
*[[Barantes]] (homónimos)
*[[Barantes de Abaixo]] (redirección a [[Barantes de Abaixo, Barantes, Sober]])
*[[Barantes de Arriba]] (redirección a [[Barantes de Arriba, Barantes, Sober]])
*[[O Baraxeiro]] (redirección a [[O Baraxeiro, Anafreita, Friol]])
*[[O Barazal]] (redirección a [[O Barazal, Aguasantas, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Barazás]] (redirección a [[Barazás, Santa Cristina de Vea, A Estrada]])
*[[Barazón]] (homónimos)
*[[O Barazón]] (redirección a [[Barazón]])
*[[Barazón Grande]] (redirección a [[Barazón Grande, Barazón, Santiso]])
*[[Barazón Pequeno]] (redirección a [[Barazón Pequeno, Niñodaguia, Santiso]])
*[[Barbacán]] (redirección a [[Barbacán, Coiro, A Laracha]])
*[[Barbadás]] (concello, lugar e parroquia)
*[[Barbadelo]] (redirección a [[Barbadelo, Sarria]])
*[[Barbaín]] (homónimos)
*[[Barbalde]] (homónimos)
*[[Barbáns]] (redirección a [[Barbáns, Fontenla, Ponteareas]])
*[[Barbantes]] (homónimos)
*[[Barbanza]] (homónimos)
*[[Barbas]] (redirección a [[Barbas, A Barqueira, Cerdido]])
*[[Barbazán]] (redirección a [[Barbazán, Lueiro, Negreira]])
*[[Río Barbaña]]
*[[Barbeira]] (homónimos)
*[[A Barbeira]] (redirección a [[Barbeira]])
*[[Barbeiros]] (redirección a [[Barbeiros, Ordes]])
*[[Barbeita]] (homónimos)
*[[A Barbeita]] (redirección a [[Barbeita]])
*[[Barbeitas]] (homónimos)
*[[As Barbeitas]] (redirección a [[Barbeitas]])
*[[Barbeito]] (homónimos)
*[[O Barbeito]] (redirección a [[Barbeito]])
*[[Barbeitos]] (homónimos)
*[[A Barbela]] (redirección a [[A Barbela, A Capela, A Capela]])
*[[Barbelas]] (homónimos)
*[[As Barbelas]] (redirección a [[Barbelas]])
*[[Barboriña]] (redirección a [[Barboriña, San Xurxo de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Barbos]] (redirección a [[Barbos, Ortigueira]])
*[[As Barbudas]] (redirección a [[As Barbudas, Aranga, Aranga]])
*[[Barbude]] (homónimos)
*[[Barbudo]] (redirección a [[Barbudo, Castro Barbudo, Ponte Caldelas]])
*[[A Barca]] (homónimos)
*[[A Barca de Arriba]] (redirección a [[A Barca de Arriba, A Cabana, Ferrol]])
*[[A Barca de Barbantes]] (homónimos)
*[[A Barca de Loimil]] (redirección a [[A Barca de Loimil, Arbo, Arbo]])
*[[A Barca de Mancebico]] (redirección a [[A Barca de Mancebico, Nocedo, Quiroga]])
*[[A Barca de San Xoán]] (redirección a [[A Barca de San Xoán, Arbo, Arbo]])
*[[A Barca do Castelo]] (redirección a [[A Barca do Castelo, Quiroga, Quiroga]])
*[[Barcala]] (homónimos)
*[[A Barcala]] (redirección a [[Barcala]])
*[[A Barcalla]] (redirección a [[A Barcalla, Donas, Gondomar]])
*[[A Barcalleira]] (redirección a [[A Barcalleira, Panxón, Nigrán]])
*[[Barcavella]] (redirección a [[Barcavella, Busto, Santiago de Compostela]])
*[[Barcia]] (homónimos)
*[[A Barcia]] (redirección a [[Barcia]])
*[[A Barcia do Seixo]] (redirección a [[A Barcia do Seixo, A Lama]])
*[[Barcias]] (homónimos)
*[[As Barcias]] (redirección a [[Barcias]])
*[[Barciela]] (homónimos)
*[[A Barciela]] (parroquia eclesiástica)
*[[As Barcielas]] (redirección a [[As Barcielas, Maceira, Covelo]])
*[[Barcioi]] (redirección a [[Barcioi, Maceira, Covelo]])
*[[Barco]] (artigo sobre o buque; tamén dous lugares con ese nome en [[O Barco]])
*[[O Barco]] (homónimos)
*[[O Barco de Valdeorras]] (concello)
*[[O Barcón]] (redirección a [[O Barcón, Devesos, Ortigueira]])
*[[Os Barcós]] (homónimos)
*[[A Barcula]] (redirección a [[A Barcula, Ardemil, Ordes]])
*[[Bardaio]] (redirección a [[Bardaio, Cores, Ponteceso]])
*[[As Bardallas]] (redirección a [[As Bardallas, Sillobre, Fene]])
*[[A Bardanca]] (homónimos)
*[[Bardancos]] (redirección a [[Bardancos, Triabá, Castro de Rei]])
*[[Bardaos]] (homónimos)
*[[Bardás]] (redirección a [[Bardás, O Val, Naron]])
*[[A Bardela]] (redirección a [[A Bardela, Román, Vilalba]])
*[[Bardelas]] (redirección a [[Bardelas, Carboentes, Rodeiro]])
*[[Bardenlos]] (redirección a [[Bardenlos, Montemaior, A Laracha]])
*[[Bardián]] (redirección a [[Bardián, Bazar, Castro de Rei]])
*[[A Bardoeira]] (redirección a [[A Bardoeira, Nete, Vilalba]])
*[[Bardoleiras]] (redirección a [[Bardoleiras, Santa Cruz do Valadouro, O Valadouro]])
*[[Bardullas]] (homónimos)
*[[Bareango]] (redirección a [[Bareango, Barizo, Malpica de Bergantiños]])
*[[A Barga]] (redirección a [[A Barga, Donas, Gondomar]])
*[[As Bargañas]] (redirección a [[As Bargañas, A Balsa, Muras]])
*[[Bargo]] (homónimos)
*[[O Bargo]] (redirección a [[Bargo]])
*[[As Bargueiras]] ([[As Bargueiras, Reigosa, A Pastoriza]])
*[[Bariz]] (redirección a [[Bariz, Castro de Rei de Lemos, Paradela]])
*[[Barizo]] (homónimos)
*[[O Barón]] (parroquia dividida)
*[[Baroncelle]] (homónimos)
*[[Baroña]] (redirección a [[Baroña, Porto do Son]])
*[[Barosa]] (homónimos)
*[[A Barosa]] (redirección a [[Barosa]])
*[[A Barosela]] (redirección a [[A Barosela, Saiáns, Moraña]])
*[[Baroso]] (redirección a [[Baroso, Ambosores, Ourol]])
*[[Barouta]] (homónimos)
*[[A Barqueira]] (homónimos)
*[[A Barqueira Vella]] (redirección a [[A Barqueira Vella, A Barqueira, Cerdido]])
*[[O Barqueiro]] (homónimos)
*[[Barqueiros]] (redirección a [[Barqueiros, Chaián, Trazo]])
*[[A Barquela]] (redirección a [[A Barquela, Sobradelo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[A Barquiña]] (homónimos)
*[[Barra]] (homónimos)
*[[A Barra]] (redirección a [[Barra]])
*[[Barra de Cima]] (redirección a [[Barra de Cima, Graíces, A Peroxa]])
*[[Barra de Miño]] (redirección a [[Barra de Miño, Santo Eusebio da Peroxa, Coles]])
*[[A Barraca]] (homónimos)
*[[Barraceira]] (redirección a [[Barraceira, Nullán, As Nogais]])
*[[Barracel]] (redirección a [[Barracel, Guillamil, Rairiz de Veiga]])
*[[Barracido]] (redirección a [[Barracido, Caamouco, Ares]])
*[[Barradaos]] (redirección a [[Barradaos, Saídres Silleda]])
*[[Barragáns]] (redirección a [[Barragáns, Campañó, Pontevedra]])
*[[Barral]] (homónimos)
*[[O Barral]] (redirección a [[O Barral]]
*[[Barral de Cima]] (redirección a [[Barral de Cima, Lindín, Mondoñedo]])
*[[O Barral de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Barral de Arriba]] (homónimos)
*[[O Barral de Baixo]] (redirección a [[O Barral de Baixo, As Ribeiras do Sor, Mañón]])
*[[O Barral de Riba]] (redirección a [[O Barral de Riba, As Ribeiras do Sor, Mañón]])
*[[O Barral do Alto]] (redirección a [[O Barral do Alto, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[A Barranca]] (homónimos)
*[[Barrantes]] (homónimos)
*[[Barrantiños]] (redirección a [[Barrantiños, Barrantes, Ribadumia]])
*[[As Barras]] (redirección a [[As Barras, Carracedo, A Peroxa]])
*[[Barrasusá]] (redirección a [[Barrasusá ,Vilarrubín, A Peroxa]])
*[[Barravaite]] (redirección a [[Barravaite, Lamela, Silleda]])
*[[Barrazoso Vello]] (redirección a [[Barrazoso Vello, Gaibor, Begonte]])
*[[Barreal]] (homónimos)
*[[O Barreal]] (redirección a [[Barreal]])
*[[O Barredal]] (redirección a [[O Barredal, Arante, Ribadeo]])
*[[As Barredas]] (homónimos)
*[[Barredo]] (homónimos)
*[[Barregallos]] (redirección a [[Barregallos, Carboentes, Rodeiro]])
*[[Barreira]] (homónimos)
*[[A Barreira]] (redirección a [[Barreira]])
*[[As Barreiras]] (homónimos)
*[[A Barreiriña]] (redirección a [[A Barreiriña, San Miguel de Vilar, Touro]])
*[[As Barreiriñas]] (redirección a [[As Barreiriñas, Casteláns, Covelo]])
*[[Barreiro]] (homónimos)
*[[O Barreiro]] (redirección a [[Barreiro]])
*[[O Barreiro de Abaixo]] (redirección a [[O Barreiro de Abaixo, O Barreiro, Melide]])
*[[O Barreiro de Arriba]] (redirección a [[O Barreiro de Arriba, O Barreiro, Melide]])
*[[O Barreirón]] (redirección a [[O Barreirón, Palmou, Lalín]])
*[[Barreiros (homónimos)]] (homónimos)
*[[Barreiros de Abaixo]] (redirección a [[Barreiros de Abaixo, Chavín, Viveiro]])
*[[Os Barreiros]] (redirección a [[Barreiros (homónimos)]])
*[[Barrela]] (homónimos)
*[[A Barrela]] (redirección a [[Barrela]])
*[[O Barrento]] (redirección a [[O Barrento, Caamaño, Porto do Son]])
*[[O Barrete]] (redirección a [[O Barrete, Moreda, Pantón]])
*[[A Barriada]] (homónimos)
*[[Barrido]] (homónimos)
*[[Barrigas]] (redirección a [[Barrigas, Ordes, Toques]])
*[[Barrio (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Barrio]] (redirección a [[Barrio (homónimos)]]
*[[A Barrio da Campana]] (redirección a [[A Barrio da Campana, A Devesa, Ribadeo]])
*[[Barrio da Eirexa]] (redirección a [[Barrio da Eirexa, Mormentelos, Vilariño de Conso]])
*[[Barrio da Liberdade]] (redirección a [[Barrio da Liberdade, Alongos, Toén]])
*[[Barrio de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Barrio de Abaixo]] (redirección a [[Barrio de Abaixo]])
*[[Barrio de Arriba]] (homónimos)
*[[O Barrio de Arriba]] (redirección a [[Barrio de Arriba]])
*[[O Barrio de Cascallá]] (redirección a [[O Barrio de Cascallá, Rubiá]])
*[[Barrio de Cima]] (redirección a [[Barrio de Cima, Lamalonga, A Veiga]])
*[[O Barrio de Pías]] (redirección a [[O Barrio de Pías, A Ramallosa, Nigrán]])
*[[O Barrio de Puga]] (redirección a [[O Barrio de Puga, Pradeda, Carballedo]])
*[[O Barrio de Triana]] (redirección a [[O Barrio de Triana, Goián, Tomiño]])
*[[O Barrio de Vilas]] (redirección a [[O Barrio de Vilas, Loureza, Oia]])
*[[Barrio do Fondo]] (redirección a [[Barrio do Fondo, Lamalonga, A Veiga]])
*[[O Barrio do Galo]] (redirección a [[O Barrio do Galo, Mens, Malpica de Bergantiños]])
*[[Barrio do Pacio]] (redirección a [[Barrio do Pacio, Lamalonga, A Veiga]])
*[[O Barrio do Rei]] (redirección a [[O Barrio do Rei, Candia, Abadín]])
*[[Barrio Novo]] (homónimos)
*[[O Barrio Novo]] (redirección a [[Barrio Novo]])
*[[Barro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Barro]] (redirección a [[Barro (homónimos)]])
*[[O Barro de Abaixo]] (redirección a [[O Barro de Abaixo, O Barro, A Baña]])
*[[O Barro de Arriba]] (redirección a [[O Barro de Arriba, O Barro, A Baña]])
*[[A Barroca]] (homónimos)
*[[O Barrocal]] (redirección a [[O Barrocal, San Cosmede de Cusanca, O Irixo]])
*[[As Barrocas]] (redirección a [[As Barrocas, Valadares, Vigo]])
*[[A Barronca]] (redirección a [[A Barronca, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Barros]] (homónimos)
*[[Os Barros]] (redirección a [[Barros]])
*[[A Barrosa]] (homónimos)
*[[Barrosas]] (na provincia de León)
*[[As Barrosas]] (homónimos)
*[[Barrosela]] (redirección a [[Barrosela, Uriz, Begonte]])
*[[Barroselo]] (redirección a [[Barroselo, Xinzo, Ponteareas]])
*[[Barroso]] (homónimos)
*[[O Barroso]] (redirección a [[Barroso]])
*[[Baruxáns]] (redirección a [[Baruxáns, Bembrive, Vigo]])
*[[Barxa]] (homónimos)
*[[A Barxa]] (redirección a [[Barxa]])
*[[Barxacova]] (homónimos)
*[[Barxamaior]] (redirección a [[Barxamaior, O Cebreiro, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Barxas]] (homónimos)
*[[As Barxas]] (redirección a [[Barxas]])
*[[A Barxe]] (redirección a [[A Barxe, San Miguel de Tabagón, O Rosal]])
*[[Barxela]] (homónimos)
*[[A Barxela]] (redirección a [[Barxela]])
*[[Barxelas]] (homónimos)
*[[A Barxiña]] (redirección a [[A Barxiña, Barxa, Celanova]])
*[[Basadre]] (redirección a [[Basadre, Agolada]])
*[[Basadroa]] (redirección a [[Basadroa, Eidián, Agolada]])
*[[Basanta]] (homónimos)
*[[A Basanta]] (redirección a [[Basanta]])
*[[O Basante]] (redirección a [[O Basante, Magalofes, Fene]])
*[[Bascoi]] (redirección a [[Bascoi, Mesía]])
*[[Bascois]] (redirección a [[Bascois, Carballeda, Carballeda de Valdeorras]])
*[[Bascós]] (redirección a [[Bascós, Monforte de Lemos]])
*[[Bascuas]] (homónimos)
*[[Basebe]] (redirección a [[Basebe, Novefontes, Touro]])
*[[As Basilias]] (redirección a [[As Basilias, Labrada, Abadín]])
*[[Basillao]] (redirección a [[Basillao, Ferreira de Pantón, Pantón]])
*[[Basille]] (redirección a [[Basille, Pousada, Baralla]])
*[[Basillón]] (redirección a [[Basillón, Valdoviño Valdoviño]])
*[[Basoñas]] (redirección a [[Basoñas, San Pedro de Muro, Porto do Son]])
*[[A Basquida]] (redirección a [[A Basquida, Entenza, Salceda de Caselas]])
*[[Bastavales]] (homónimos)
*[[Bastavaliños]] (redirección a [[Bastavaliños, Bastavales, Brión]])
*[[A Basteira]] (redirección a [[A Basteira, Senra, Ortigueira]])
*[[O Basteiro]] (homónimos)
*[[Bastiagueiro]] (homónimos)
*[[A Bastida]] (homónimos)
*[[O Bastón]] (redirección a [[O Bastón, Lendo, A Laracha]])
*[[Os Batais]] (redirección a [[Os Batais, Covelas, Ribadeo]])
*[[A Batalla]] (homónimos)
*[[Batalláns]] (homónimos)
*[[Batallás]] (homónimos)
*[[O Batalo]] (redirección a [[O Batalo, Montemaior, A Laracha]])
*[[Batán]] (homónimos)
*[[O Batán]] (redirección a [[Batán]])
*[[Batefa]] (redirección a [[Batefa, Seixas, As Somozas]])
*[[Batifoles]] (redirección a [[Batifoles, Narón, Portomarín]])
*[[A Batizosa]] (redirección a [[A Batizosa, Morgadáns, Gondomar]])
*[[A Batoca]] (homónimos)
*[[A Batundeira]] (redirección a [[A Batundeira, Velle, Ourense]])
*[[O Baturro]] (redirección a [[O Baturro, San Román de Montoxo, Cedeira]])
*[[O Bautista]] (redirección a [[O Bautista, San Pedro de Portomarín, Portomarín]])
*[[Bazal]] (homónimos)
*[[A Bazaqueira]] (redirección a [[A Bazaqueira, Filgueira de Traba, Cesuras]])
*[[Bazar]] (homónimos)
*[[Bazarra]] (redirección a [[Bazarra, Toba, Cee]])
*[[A Bazoca]] (homónimos)
*[[Bazón]] (redirección a [[Bazón, Pedroso, Narón]])
*[[Beacán]] (homónimos)
*[[Beade (homónimos)]] (homónimos)
*[[Bealo]] (homónimos)
*[[Beariz (homónimos)]] (homónimos)
*[[Beba]] (homónimos)
*[[O Bebedeiro]] redirección a [[O Bebedeiro, Burres, Arzúa]])
*[[Beca]] (redirección a [[Beca, Bastavales, Brión]])
*[[Becerral]] (redirección a [[Becerral, Rao, Navia de Suarna]])
*[[Becerreá]]
*[[Becerreira]] (homónimos)
*[[A Becerreira]] (redirección a [[Becerreira]])
*[[Becerroi]] (redirección a [[Becerroi, Cerdido, Cerdido]])
*[[A Becha]] (redirección a [[A Becha, Noal, Porto do Son]]
*[[Beche]] (homónimos)
*[[Becín]] (homónimos)
*[[O Beco]] (redirección a [[O Beco, Piñeiro, Cedeira]])
*[[Becollo]] (redirección a [[Becollo, Argalo, Noia]])
*[[Bedán]] (redirección a [[Bedán, A Pereiriña, Cee]])
*[[O Bede]] (redirección a [[O Bede, Rubín, A Estrada]])
*[[A Bedoxa]] (redirección a [[A Bedoa, O Sequeiro, Valdoviño]])
*[[Bedrobe]] (redirección a [[Bedrobe, Cabaleiros, Tordoia]])
*[[Os Bedugos]] (redirección a [[Os Bedugos, Presedo, Abegondo]])
*[[Bedús]] (redirección a [[Bedús, Vilalvite, Friol]])
*[[Begonte]] (concello)
*[[Beigondo]] (redirección a [[Beigondo, Santiso]])
*[[Beira]] (homónimos)
*[[A Beira da Fraga]] (redirección a [[A Beira da Fraga, Ambosores, Ourol]])
*[[Beira do Río]] (homónimos)
*[[A Beira do Río]] (redirección a [[Beira do Río]])
*[[A Beirada]] (redirección a [[A Beirada, Cantoña, Paderne de Allariz]])
*[[Beiramar]] (homónimos)
*[[Beirán]] (homónimos)
*[[O Beirán]] (redirección a [[Beirán]])
*[[Beiro]] (homónimos)
*[[Beiro de Abaixo]] (redirección a [[Beiro de Abaixo, Beiro, Carballeda de Avia]])
*[[Beiro de Arriba]] (redirección a [[Beiro de Arriba, Beiro, Carballeda de Avia]])
*[[Beis]] (homónimos)
*[[Belai]] (redirección a [[Belai, Piñeiro, Cuntis]])
*[[Belante]] (redirección a [[Belante, Sarria]]; parroquia e lugar)
*[[Beldoña]] (redirección a [[Beldoña, Mabegondo, Abegondo]])
*[[Belecón]] (redirección a [[Belecón, Nieva, Avión]])
*[[O Beledo]] (redirección a [[O Beledo, Xanceda, Masía]])
*[[Beleicón]] (redirección a [[Beleicón, Santa Cecilia de Trasancos, Ferrol]])
*[[Beleigán]] (homónimos)
*[[Beleiriz]] (redirección a [[Beleiriz, San Xoán de Moeche, Moeche]])
*[[Os Beleiros]] (redirección a [[Os Beleiros, Arrabaldo, Ourense]])
*[[Belelle]] (homónimos)
*[[Belén (homónimos)]] (homónimos)
*[[Belesar]] (homónimos)
*[[Belesende]] (redirección a [[Belesende, Valonga, Pol]])
*[[A Belga]] (redirección a [[A Belga, Nebra, Porto do Son]])
*[[Belide]] (redirección a [[Belide, Goá, Cospeito]])
*[[Belir]] (redirección a [[Belir, Rodís, Cerceda]])
*[[O Bellagal]] (redirección a [[O Bellagal, Lagoa, A Pastoriza]])
*[[Bellalta]] (redirección a [[Bellalta, Liñaio, Negreira]])
*[[Belles de Abaixo]] (redirección a [[Belles de Abaixo, Macenda, Boiro]])
*[[Belles de Arriba]] (redirección a [[Belles de Arriba, Macenda, Boiro]])
*[[Bello]] (redirección a [[Bello, Corcoesto, Cabana de Bergantiños]])
*[[Bellós]] (redirección a [[Bellós, San Fiz de Amarante, Antas de Ulla]])
*[[Belmil]] (redirección a [[Belmil, Santiso]]; parroquia e lugar)
*[[Belmonte]] (homónimos)
*[[Belo]] (redirección a [[Belo, Boebre, Pontedeume]])
*[[Belocoi]] (redirección a [[Belocoi, Santa Cruz de Moeche, Moeche]])
*[[Beloi]] (homónimos)
*[[O Beloso]] (redirección a [[O Beloso, Cela, Bueu]])
*[[Belote]] (redirección a [[Belote, Lagostelle, Guitiriz]])
*[[Belquirime]] (redirección a [[Belquirime, Reádegos, Vilamarín]])
*[[Belsar]] (homónimos)
*[[Beluso]] (homónimos)
*[[Beluz]] (redirección a [[Beluz, Mera de Abaixo, Ortigueira]])
*[[Belvís]] (homónimos)
*[[Bemantes]] (redirección a [[Bemantes, Miño]]; parroquia e lugar)
*[[Bembibre]] (homónimos)
*[[Bembrive]] (redirección a [[Bembrive, Vigo]])
*[[Bemil]] (homónimos)
*[[Bemposta]] (homónimos)
*[[A Bemposta]] (redirección a [[Bemposta]])
*[[Benade]] (homónimos)
*[[Benavente]] (homónimos)
*[[Bendaña]] (redirección a [[Bendaña, Touro]]; parroquia e lugar)
*[[Bendia]] (redirección a [[Bendia, Castro de Rei]])
*[[Bendilló]] (redirección a [[Bendilló, Quiroga]]; parroquia e lugar)
*[[Bendimón]] (redirección a [[Bendimón, Roo, Outes]])
*[[Bendoiro]] (redirección a [[Bendoiro, Lalín]])
*[[Bendoiro de Abaixo]] (redirección a [[Bendoiro de Abaixo, Bendoiro, Lalín]])
*[[Bendollo]] (redirección a [[Bendollo, Quiroga]])
*[[Bendollo de Feais]] (redirección a [[Bendollo de Feais, Bendollo, Quiroga]])
*[[Bendrade]] (redirección a [[Bendrade, Cuíña, Oza-Cesuras]])
*[[Beneso]] (redirección a [[Beneso, Goiáns, Porto do Son]])
*[[Benibás]] (redirección a [[Benibás, Cespón, Boiro]])
*[[Bens]] (redirección a [[Bens, Visma, A Coruña]])
*[[Bente]] (redirección a [[Bente, Leiro, Ribadumia]])
*[[Bentraces]] (redirección a [[Bentraces, Barbadás]]; parroquia e lugar)
*[[Benunes]] (redirección a [[Benunes, San Salvador de Budiño, O Porriño]])
*[[Benza]] (redirección a [[Benza, Trazo]]; parroquia e lugar)
*[[Beo]] (redirección a [[Beo, Vilanova de Santiso, Malpica de Bergantiños]])
*[[Os Beos]] (redirección a [[Os Beos, Fanoi, Abadín]])
*[[Berán]] (redirección a [[Berán, Leiro]]; parroquia e lugar)
*[[A Berbecha]] (redirección a [[A Berbecha, Santa María de Ois, Coirós]])
*[[O Berberote]] (redirección a [[O Berberote, Carballedo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[O Berbés]] (barrio de [[Vigo]])
*[[Berbetouros]] (redirección a [[Berbetouros, Palas de Rei]])

*[[Berbia]] (redirección a [[Berbia, Santo Adrián de Castro, Zas]])
*[[Berbigueira]] (redirección a [[Berbigueira, Rubín, A Estrada]])
*[[Berdelle]] (redirección a [[Berdelle, Mirallos, A Peroxa]])
*[[Berdeogas]] (redirección a [[Berdeogas, Dumbría]])
*[[Berdillo]] (homónimos)
*[[Berdoias]] (redirección a [[Berdoias, Vimianzo]]; parroquia e lugar)
*[[Berdomás]] (redirección a [[Berdomás, A Gándara, Oroso]])
*[[Bereixo]] (redirección a [[Bereixo, Piñeiro, Cedeira]])
*[[Beres]] (redirección a [[Beres, O Esto, Cabana de Bergantiños]])
*[[Beresmo]] (redirección a [[Beresmo, Avión, Avión]])
*[[A Bergaña]] (redirección a [[A Bergaña, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Bergantiños]] (homónimos)
*[[Bergaza]] (homónimos)
*[[A Bergaza]] (redirección a [[Bergaza]])
*[[Bergazo]] (redirección a [[Bergazo, O Corgo]]; parroquia e lugar)
*[[Bergazos]] (homónimos)
*[[A Bergoa]] (redirección a [[A Bergoa, Xinzo, Ponteareas]])
*[[Bergondiño]] (redirección a [[Bergondiño, Bergondo, Bergondo]])
*[[Bergondo (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Bergueira]] (redirección a [[A Bergueira, Trasalba, Amoeiro]])
*[[Bergunde]] (redirección a [[Bergunde, Figueirido, Vilaboa]])
*[[A Beria]] (redirección a [[A Beria, Golmar, A Laracha]])
*[[Berlai]] (redirección a [[Berlai, Piñeiras, Guntín]])
*[[Berlán]] (redirección a [[Berlán, Montecubeiro, Castroverde]])
*[[Bermaño]] (redirección a [[Bermaño, Perbes, Miño]])
*[[Bermás de Abaixo]] (redirección a [[Bermás de Abaixo, O Pino, O Pino]])
*[[Bermás de Arriba]] (redirección a [[Bermás de Arriba, O Pino, O Pino]])
*[[Bermés]] (redirección a [[Bermés, Lalín]]; parroquia e lugar)
*[[Bermés do Fondo]] (redirección a [[Bermés do Fondo, Bermés, Lalín]])
*[[Bermil]] (redirección a [[Bermil, Santa Cristina de Paradela, Paradela]])
*[[Bermo]] (redirección a [[Bermo, Boiro, Boiro]])
*[[Bermui]] (homónimos)
*[[Bermuín]] (redirección a [[Bermuín, Vide, As Neves]])
*[[Bermún]] (homónimos)
*[[Bermún de Abaixo]] (redirección a [[Bermún de Abaixo, Bermún, Chantada]])
*[[Bermún de Arriba]] (redirección a [[Bermún de Arriba, Bermún, Chantada]])
*[[Bernadal]] (redirección a [[Bernadal, Carballo, Friol]])
*[[O Bernaldo]] (redirección a [[O Bernaldo, Labrada, Guitiriz]])
*[[Bernardos]] (redirección a [[Bernardos, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Bernés]] (redirección a [[Bernés, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Berrande]] (redirección a [[Berrande, Vilardevós]]; parroquia e lugar)
*[[Berredo]] (homónimos)
*[[Berreo]] (redirección a [[Berreo, Trazo]])
*[[Berres]] (homónimos)
*[[Berrimes]] (redirección a [[Berrimes, Lousame, Lousame]])
*[[Berroxe]] (redirección a [[Berroxe, Brens, Cee]])
*[[Berrozo]] (redirección a [[Berrozo, Millarada, Forcarei]])
*[[Berrugueiras]] (redirección a [[Berrugueiras, Perbes, Miño]])
*[[Berselos]] (redirección a [[Berselos, Baralla]]; parroquia e lugar)
*[[Bertamil]] (homónimos)
*[[Bertamiráns]] (redirección a [[Bertamiráns, Ortoño, Ames]])
*[[Bertelo]] (redirección a [[Bertelo, Viñoás, Nogueira de Ramuín]])
*[[O Bertigallo]] (redirección a [[O Bertigallo, Meder, Salvaterra de Miño]])
*[[Bertoles]] (redirección a [[Bertoles, Valadares, Vigo]])
*[[Bertomil]] (redirección a [[Bertomil, Brates, Boimorto]])
*[[Bertoña]] (redirección a [[Bertoña, A Capela, A Capela]])
*[[A Bertonia]] (redirección a [[A Bertonia, San Martiño de Anllo, Sober]])
*[[Bertosende]] (redirección a [[Bertosende, A Cervela, Antas de Ulla]])
*[[Berulfe]] (redirección a [[Berulfe, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[Berxaos]] (redirección a [[Berxaos, Carcacía, Padrón]])
*[[Besaña]] (redirección a [[Besaña, Foxás, Touro]])
*[[O Beseiro]] (redirección a [[O Beseiro, Loureiro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Beseño]] (redirección a [[Beseño, Touro]])
*[[Beseño de Abaixo]] (redirección a [[Beseño de Abaixo, Beseño, Touro]])
*[[Beseño de Arriba]] (redirección a [[Beseño de Arriba, Beseño, Touro]])
*[[Besexos]] (redirección a [[Besexos, Vila de Cruces]])
*[[Besgonde]] (redirección a [[Besgonde, Begonte, Begonte]])
*[[Besomaño]] (redirección a [[Besomaño, Ribadumia]])
*[[Besoxo]] (redirección a [[Besoxo, Ares, Ares]])
*[[A Besta]] (homónimos)
*[[A Besta de Abaixo]] (redirección a [[A Besta de Abaixo, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[A Besta de Arriba]] (redirección a [[A Besta de Arriba, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Bestar]] (redirección a [[Bestar, Cospeito]])
*[[Besteburiz]] (redirección a [[Besteburiz, Miñotos, Ourol]])
*[[Besteiriños]] (redirección a [[Besteiriños, San Salvador de Búbal, Carballedo]])
*[[Besteiros]] (homónimos)
*[[Os Besteiros]] (redirección a [[Besteiros]])
*[[Bestemuz]] (redirección a [[Bestemuz, Muras, Muras]])
*[[Besterrexulfe]] (redirección a [[Besterrexulfe, Xerdiz, Ourol]])
*[[Os Bestilleiros]] (redirección a [[Os Bestilleiros, Arante, Ribadeo]])
*[[A Besura]] (redirección a [[A Besura, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Betán]] (redirección a [[Betán, Baños de Molgas]]; parroquia e lugar)
*[[Betanzos]]
*[[Betanzos o Vello]] (redirección a [[Betanzos o Vello, Tiobre, Betanzos]])
*[[Betote]] (homónimos)
*[[Betote de Abaixo]] (redirección a [[Betote de Abaixo, Betote, Sarria]])
*[[Betote de Arriba]] (redirección a [[Betote de Arriba, Betote, Sarria]])
*[[Betar]] (redirección a [[Betar, Oseira, San Cristovo de Cea]])
*[[Betrigo]] (redirección a [[Betrigo, Landrove, Viveiro]])
*[[Betrís]] (redirección a [[Betrís, Rus, Carballo]])
*[[Beuvas]] (redirección a [[Beuvas, Añobre, Vila de Cruces]])
*[[Bexán]] (homónimos)
*[[Bexe]] (homónimos)
*[[Bexo]] (redirección a [[Bexo, San Xoán de Laíño, Dodro]])
*[[A Bica]] (redirección a [[A Bica, Vilarromarís, Oroso]])
*[[Bicaño]] (redirección a [[Bicaño, A Armenteira, Meis]])
*[[Bicás]] (redirección a [[Bicás, Friolfe, O Páramo]])
*[[Os Bicás]] (redirección a [[Os Bicás, San Xiao de Narón, Narón]])
*[[Bicerrán]] (redirección a [[Bicerrán, Cambre, Malpica de Bergantiños]])
*[[Bichicán]] (redirección a [[Bichicán, San Martiño de Lanzós, Vilalba]])
*[[Bichicáns]] (redirección a [[Bichicáns, Vincios, Gondomar]])
*[[Bico de Mar]] (redirección a [[Bico de Mar, Bealo, Boiro]])
*[[O Bico]] (redirección a [[O Bico, Segán, O Saviñao]])
*[[O Bico do Cuco]] (redirección a [[O Bico do Cuco, Castrelo, Vimianzo]])
*[[Bicos]] (redirección a [[Bicos, Galgao, Abadín]])
*[[Bidouredo]] (redirección a [[Bidouredo, Monterroso]]; parroquia e lugar)
*[[O Bidral]] (redirección a [[O Bidral, Arcos, Outeiro de Rei]])
*[[Bidual]] (homónimos)
*[[O Bidual]] (redirección a [[Bidual]])
*[[Bidueda]] (homónimos)
*[[A Bidueda]] (redirección a [[Bidueda]])
*[[Biduedo]] (homónimos)
*[[O Biduedo]] (redirección a [[Biduedo]])
*[[Bidueira]] (homónimos)
*[[A Bidueira]] (redirección a [[Bidueira]])
*[[O Bidueiral]] (homónimos)
*[[Bidueiras]] (homónimos)
*[[As Bidueiras]] (redirección a [[Bidueiras]])
*[[Bidueiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Bidueiro]] (redirección a [[Bidueiro (homónimos)]])
*[[Bidueiros]] (homónimos)
*[[Os Bidueiros]] (redirección a [[Bidueiros]])
*[[Biduído]] (homónimos)
*[[O Biduído]] (redirección a [[Biduído]])
*[[Biduído de Abaixo]] (homónimos)
*[[Biduído de Arriba]] (homónimos)
*[[Bidul]] (redirección a [[Bidul, Aldosende, Paradela]])
*[[Bieite]] (homónimos)
*[[Bieite de Abaixo]] (redirección a [[Bieite de Abaixo, Ferreira, Coristanco]])
*[[Bieite de Arriba]] (redirección a [[Bieite de Arriba, Ferreira, Coristanco]])
*[[Bieiteiras]] (homónimos)
*[[As Bieiteiras]] (redirección a [[Bieiteiras]])
*[[Bieiteiro]] (homónimos)
*[[O Bieiteiro]] (redirección a [[Bieiteiro]])
*[[Bieites]] (homónimos)
*[[Os Bieites]] (redirección a [[Bieites]])
*[[Bifós]] (redirección a [[Bifós, O Barón, O Carballiño]])
*[[Bilicosa]] (redirección a [[Bilicosa, Queiruga, Porto do Son]])
*[[Billetes]] (redirección a [[Billetes, Castromaior, Abadín]])
*[[Biobra]] (redirección a [[Biobra, Rubiá]]; parroquia e lugar)
*[[Bioces]] (redirección a [[Bioces, Castromaior, Abadín]])
*[[A Biqueira]] (redirección a [[A Biqueira, Nande, Laxe]])
*[[Birbigueira]] (redirección a [[Birbigueira, San Xoán do Campo, Lugo]])
*[[Birizo]] (redirección a [[Birizo, Piñeiro, Cedeira]])
*[[O Birloque]] (redirección a [[O Birloque, San Cristovo das Viñas, A Coruña]])
*[[Birrete]] (homónimos)
*[[O Bispado]] (redirección a [[O Bispado, Bretoña, A Pastoriza]])
*[[A Bispeira]] (redirección a [[A Bispeira, Ladra, Vilalba]])
*[[Bispo (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Bispo]] (redirección a [[Bispo (homónimos)]])
*[[Bispo Araúxo]] (redirección a [[Bispo Araúxo, Rianxo, Rianxo]])
*[[Os Bispos]] (redirección a [[Os Bispos, Couxela, Ribadeo]])
*[[Bistipoi]] (redirección a [[Bistipoi, Xuño, Porto do Son]])
*[[Bistixoán]] (redirección a [[Bistixoán, As Negradas, Guitiriz]])
*[[Bistulfe]] (redirección a [[Bistulfe, Augas Santas, Palas de Rei]])
*[[Biville]] (redirección a [[Biville, Sarria]]; parroquia e lugar)
*[[Bizcaia]] (redirección a [[Bizcaia, Arroxo, Sober]])
*[[Blanca]] (homónimos)
*[[Os Blancos (homónimos)|Os Blancos]] (homónimos)
*[[Boa]] (redirección a [[Boa, Noia]]; parroquia e lugar)
*[[Boa Vista]] (homónimos)
*[[Boade]] (redirección a [[Boade, Cambás, Aranga]])
*[[Boado]] (homónimos)
*[[Boallo]] (redirección a [[Boallo, Berdoias, Vimianzo]])
*[[Boán]] (homónimos)
*[[Boáns]] (redirección a [[Boáns, Lagartóns, A Estrada]])
*[[Boancho]] (redirección a [[Boancho, Anos, Cabana de Bergantiños]])
*[[Boaña de Abaixo]] (redirección a [[Boaña de Abaixo, Xallas de Castriz, Santa Comba]])
*[[Boaña de Arriba]] (redirección a [[Boaña de Arriba, Xallas de Castriz, Santa Comba]])
*[[Boaño]] (redirección a [[Boaño, Traba, Laxe]])
*[[Boaventura]] (homónimos)
*[[Boavista]] (homónimos)
*[[A Boavista]] (redirección a [[Boavista]])
*[[Boazo]] (redirección a [[Boazo, A Teixeira]]; parroquia e lugar)
*[[Bobadela]] (homónimos)
*[[Bobadela a Pinta]] (redirección a [[Bobadela a Pinta, Xunqueira de Ambía]])
*[[Boborás]] (concello e lugar)
*[[A Boca]] (redirección a [[Boca (homónimos)]])
*[[A Boca da Fraga]] (redirección a [[A Boca da Fraga, Vieiro, Viveiro]])
*[[Boca da Grande]] (redirección a [[Boca da Grande, Muras, Muras]])
*[[A Boca da Leira]] (redirección a [[A Boca da Leira, A Pedra, Cariño]])
*[[A Boca de Canle]] (redirección a [[A Boca de Canle, A Ría de Abres, Trabada]])
*[[Bocarreira]] (redirección a [[Bocarreira, Bóveda, Begonte]])
*[[Bocamaos]] (homónimos)
*[[Bocas]] (homónimos)
*[[As Bocas]] (redirección a [[Bocas]])
*[[Bocelo]] (homónimos)
*[[Bocixa]] (homónimos)
*[[O Boco]] (redirección a [[O Boco, San Eusebio da Peroxa, Coles]])
*[[Bodán]] (redirección a [[Bodán, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Bodaño]] (redirección a [[Bodaño, Vila de Cruces]])
*[[Bodecedo]] (redirección a [[Bodecedo, Cela, Outeiro de Rei]])
*[[Bodegas]] (homónimos)
*[[As Bodegas]] (redirección a [[Bodegas]])
*[[A Bodeguiña]] (redirección a [[A Bodeguiña, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Bodenlle]] (redirección a [[Bodenlle, Cospeito, Cospeito]])
*[[Bodeus]] (redirección a [[Bodeus, Santa María de Lurdes, Curtis]])
*[[Boebre]] (redirección a [[Boebre, Pontedeume]])
*[[Boedes]] (redirección a [[Boedes, Lobás, O Carballiño]])
*[[Boedo]] (homónimos)
*[[O Boedo]] (redirección a [[Boedo]])
*[[A Boeira]] (redirección a [[A Boeira, O Sequeiro, Valdoviño]])
*[[As Boeiras]] (redirección a [[As Boeiras, Sedes, Narón]])
*[[O Boeiro]] (redirección a [[O Boeiro, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Boeiros]] (redirección a [[Boeiros, Santa María de Moreiras, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Boeixos]] (redirección a [[Boeixos, Abelenda, Avión]])
*[[Boel]] (homónimos)
*[[Boelle]] (redirección a [[Boelle, Arxemil, O Corgo]])
*[[Boente]] (homónimos)
*[[Boente de Abaixo]] (redirección a [[Boente de Abaixo, Boente, Arzúa]])
*[[Boente de Arriba]] (redirección a [[Boente de Arriba, Boente, Arzúa]])
*[[A Boga]] (redirección a [[A Boga, Abeleda, A Teixeira]])
*[[Bogalloso]] (redirección a [[Bogalloso, Bexán, Cospeito]])
*[[Bogo]] (redirección a [[Bogo, A Pontenova]]; parroquia e lugar)
*[[Boi Pardo]] (redirección a [[Boi Pardo, Quindimil, Palas de Rei]])
*[[Boibas]] (redirección a [[Boibas, O Grove, O Grove]])
*[[Boicornello]] (redirección a [[Boicornello, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[O Boído]] (redirección a [[O Boído, Boimorto, Boimorto]])
*[[O Boieiro]] (redirección a [[O Boieiro, Distriz, Monforte de Lemos]])
*[[Boilouro]] (redirección a [[Boilouro, Bandoxa, Oza-Cesuras]])
*[[Boimazán]] (redirección a [[Boimazán, Bealo, Boiro]])
*[[Boimente]] (homónimos)
*[[Boimil]] (homónimos)
*[[Boimir]] (redirección a [[Boimir, Soandres, A Laracha]])
*[[Boimorto (homónimos)]] (homónimos)
*[[Boipardo]] (redirección a [[Boipardo, Fisteus, Curtis]])
*[[Boiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[Boiro de Arriba]] (redirección a [[Boiro de Arriba, Boiro, Boiro]])
*[[Bois]] (homónimos)
*[[Boisaca]] (redirección a [[Boisaca, San Caetano, Santiago de Compostela]])
*[[Boizán]] (redirección a [[Boizán, Vilalba]])
*[[Os Boizás]] (redirección a [[Os Boizás, Oleiros, Vilalba]])
*[[A Bola (homónimos)]] (homónimos)
*[[Bolaño]] (homónimos)
*[[Os Bolecos]] (redirección a [[Os Bolecos, Corneda, Boimorto]])
*[[A Boleta]] (redirección a [[A Boleta, Guldriz, Friol]])
*[[A Boliña]] (redirección a [[A Boliña, Boiro, Boiro]])
*[[As Boliñas]] (redirección a [[As Boliñas, Aguasantas, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Bollo]] (redirección a [[Bollo, Perbes, Miño]])
*[[Bolmente]] (redirección a [[Bolmente, Sober]]; parroquia e lugar)
*[[O Bolo (homónimos)]] (homónimos)
*[[Bolois]] (redirección a [[Bolois, O Mosteiro, Cervantes]])
*[[Bolón]] (redirección a [[Bolón, Sofán, Carballo]])
*[[Os Bolos]] (redirección a [[Os Bolos, Lagartóns, A Estrada]])
*[[Bolsido]] (redirección a [[Bolsido, Insua, Ortigueira]])
*[[Bonxe]] (redirección a [[Bonxe, Outeiro de Rei]])
*[[Bon Aire]] (redirección a [[Bon Aire, Xoibán, Vilalba]])
*[[Bon de Abaixo]] (redirección a [[Bon de Abaixo, Beluso, Bueu]])
*[[Bon de Arriba]] (redirección a [[Bon de Arriba, Beluso, Bueu]])
*[[Bon Xesús]] (homónimos)
*[[Bonaval]] (homónimos)
*[[Boncomezo]] (redirección a [[Boncomezo, Gustei, Coles]])
*[[Bons]] (redirección a [[Bons, Larín, Arteixo]])
*[[Boña]] (redirección a [[Boña, Roo, Noia]])
*[[Boqueixón (homónimos)]] (homónimos)
*[[Bora]] (redirección a [[Bora, Pontevedra]])
*[[Borás]] (redirección a [[Borás, Barallobre, Fene]])
*[[A Borbella]] (redirección a [[A Borbella, A Lamosa, Covelo]])
*[[Borbén]] (redirección a [[Borbén, Pazos de Borbén]])
*[[Borbote]] (redirección a [[Borbote, Quintela, Crecente]])
*[[Borcos]] (redirección a [[Borcos, Gullade, Monforte de Lemos]])
*[[As Bordeiras]] (redirección a [[As Bordeiras, Pastoriza, Arteixo]])
*[[Bordel]] (homónimos)
*[[Bordelle]] (homónimos)
*[[O Bordo]] (redirección a [[O Bordo, Os Casás, Cerdido]])
*[[Bordóns]] (redirección a [[Bordóns, Sanxenxo]])
*[[Os Bordos]] (homónimos)
*[[Borela]] (redirección a [[Borela, Cerdedo-Cotobade]]; parroquia e lugar)
*[[Bormoio]] (redirección a [[Bormoio, A Agualada, Coristanco]])
*[[Bormoxoio]] (redirección a [[Bormoxoio, Couso, Coristanco]])
*[[Bornais]] (redirección a [[Bornais, O Eixo, Santiago de Compostela]])
*[[Bornas]] (redirección a [[Bornas, Noal, Porto do Son]])
*[[Borneiro]] (redirección a [[Borneiro, Cabana de Bergantiños]]; parroquia e lugar)
*[[As Bornetas]] (homónimos)
*[[Bornidos]] (redirección a [[Bornidos, San Miguel de Tabagón, O Rosal]])
*[[As Bornogueiras]] (redirección a [[As Bornogueiras, Pantón, Pantón]])
*[[A Borquería]] (redirección a [[A Borquería, Ouselle, Becerreá]])
*[[A Borralla]] (redirección a [[A Borralla, Prado, Lalín]])
*[[A Borrallada]] (homónimos)
*[[As Borrallas]] (redirección a [[As Borrallas, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Borralleiro]] (redirección a [[O Borralleiro, A Barcia do Seixo, A Lama]])
*[[Borralleiros]] (redirección a [[Borralleiros, Viveiro, Viveiro]])
*[[Borralliños]] (redirección a [[Borralliños, Cabral, Vigo]])
*[[Borrateiros]] (redirección a [[Borrateiros, Figueirido, Vilaboa]])
*[[Borraxas]] (redirección a [[Borraxas, Feás, Boborás]])
*[[A Borraxeira]] (redirección a [[A Borraxeira, Tras do Hospital, Ourense]])
*[[O Borraxeiro]] (redirección a [[O Borraxeiro, Xinzo, Ponteareas]])
*[[Borraxeiros]] (homónimos)
*[[Borraxos]] (redirección a [[Borraxos, Viñoás, Nogueira de Ramuín]])
*[[Borrazás]] (homónimos)
*[[Borreiques]] (redirección a [[Borreiques, Santa Cruz da Retorta, Guntín]])
*[[Borreiros]] (homónimos)
*[[Os Borreiros]] (redirección a [[Borreiros]])
*[[Borreiros de Abaixo]] (redirección a [[Borreiros de Abaixo, Abegondo, Abegondo]])
*[[A Borrén]] (redirección a [[A Borrén, Navea, A Pobra de Trives]])
*[[Borrifáns]] (redirección a [[Borrifáns, Oza-Cesuras]])
*[[Borrigón]] (redirección a [[Borrigón, Goá, Cospeito]])
*[[Borrigueiro]] (redirección a [[Borrigueiro, A Portela, Rodeiro]])
*[[Os Borrizos]] (redirección a [[Os Borrizos, Cornazo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Borroa]] (redirección a [[Borroa, Pastoriza, Arteixo]])
*[[Borruga]] (redirección a [[Borruga, Cesuris, Manzaneda]])
*[[Borulfe]] (redirección a [[Borulfe, Vilamarín, Vilamarín]])
*[[Borza]] (redirección a [[Borza, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Borzoado]] (redirección a [[Borzoado, Dorna, Cervantes]])
*[[Bos]] (redirección a [[Bos, Guísamo, Bergondo]])
*[[Bosque]] (ecosistema)
*[[O Bosque]] (homónimos)
*[[Bos Aires]] (homónimos)
*[[Bosende]] (homónimos)
*[[O Botarigo]] (redirección a [[O Botarigo, Magalofes, Fene]])
*[[A Botica]] (redirección a [[A Botica, Vilaño, A Laracha]])
*[[Botos]] (redirección a [[Botos, Lalín]]; lugar e parroquia)
*[[A Boubeta]] (redirección a [[A Boubeta, Coiro, Cangas]])
*[[Boucello]] (homónimos)
*[[O Boucello]] (redirección a [[Boucello]])
*[[Os Boucelos]] (redirección a [[Os Boucelos, Borreiros, Gondomar]])
*[[Os Bouces]] (redirección a [[Os Bouces, Santa Cruz do Salto, Cabanas]])
*[[A Boucía]] (redirección a [[A Boucía, Couso, Gondomar]])
*[[Boucido]] (homónimos)
*[[O Boucido]] (redirección a [[Boucido]])
*[[Os Boucigos]] (redirección a [[Os Boucigos, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Boucillao]] (redirección a [[Boucillao, Rioaveso, Cospeito]])
*[[A Bouciña]] (homónimos)
*[[As Bouciñas]] (homónimos)
*[[A Boucisca]] (redirección a [[A Boucisca, Piñeira, A Fonsagrada]])
*[[A Boudañeira]] (homónimos)
*[[Boudón]] (redirección a [[Boudón, O Pereiro, Alfoz]])
*[[Boulla]] (redirección a [[Boulla, Oseira, San Cristovo de Cea]])
*[[Boullón]] (redirección a [[Boullón, Brión]])
*[[A Boullosa]] (redirección a [[Boullosa]])
*[[O Boulloso]] (redirección a [[O Boulloso, Conforto, A Pontenova]])
*[[Bouñou]] (redirección a [[Bouñou, Rarís, Teo]])
*[[Bousés]] (redirección a [[Bousés, Oímbra]]; parroquia e lugar)
*[[Bouteiro]] (redirección a [[Bouteiro, Sagra, O Carballiño]])
*[[Boutrín]] (redirección a [[Boutrín, Caleiro, Vilanova de Arousa]])
*[[Bouza]] (homónimos)
*[[A Bouza]] (redirección a [[Bouza]])
*[[A Bouza da Cabra]] (redirección a [[A Bouza da Cabra, Lago, Valdoviño]])
*[[Bouza da Fonte]] (redirección a [[Bouza da Fonte, Camposancos, A Guarda]])
*[[A Bouza da Igrexa]] (redirección a [[A Bouza da Igrexa, Oliveira, Ponteareas]])
*[[A Bouza da Pena]] (homónimos)
*[[A Bouza da Viña]] (redirección a [[A Bouza da Viña, San Xurxo de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Bouza de Mouros]] (redirección a [[Bouza de Mouros, Foxado, Curtis]])
*[[Bouza de Padrón]] (redirección a [[Bouza de Padrón, Oubiña, Cambados]])
*[[A Bouza do Home]] (redirección a [[A Bouza do Home, Caroi, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Bouza do Rei]] (redirección a [[Bouza do Rei, Oubiña, Cambados]])
*[[Bouza do Viso]] (redirección a [[Bouza do Viso, Salvaterra, Salvaterra de Miño]])
*[[Bouza Longa]] (homónimos)
*[[Bouza Maior]] (homónimos)
*[[A Bouza Maior]] (redirección a [[Bouza Maior]])
*[[A Bouza Martín]] (redirección a [[A Bouza Martín, Ribadumia, Ribadumia]])
*[[Bouza Nova]] (redirección a [[Bouza Nova, Bribes, Cambre]])
*[[A Bouza Valada]] (redirección a [[A Bouza Valada, Areas, Tui]])
*[[A Bouza Vella]] (homónimos)
*[[Bouzaboa]] (homónimos)
*[[A Bouzaboa]] (redirección a [[Bouzaboa]])
*[[A Bouzaboa de Abaixo]] (redirección a [[A Bouzaboa de Abaixo, Trasmonte, Friol]])
*[[Bouzachás]] (homónimos)
*[[Bouzacova]] (redirección a [[Bouzacova, Tallo, Ponteceso]])
*[[A Bouzada]] (redirección a [[A Bouzada, Piñeiro, Tomiño]])
*[[Bouzadrago]] (redirección a [[Bouzadrago, A Pereira, Entrimo]])
*[[A Bouzafría]] (redirección a [[A Bouzafría, San Salvador de Tebra, Tomiño]])
*[[O Bouzal]] (redirección a [[O Bouzal, Ansar, Taboada]])
*[[Bouzalonga]] (homónimos)
*[[Bouzamar]] (homónimos)
*[[Bouzamelle]] (redirección a [[Bouzamelle, Román, Vilalba]])
*[[Bouzamerelle]] (redirección a [[Bouzamerelle, Castenda da Torre, Tordoia]])
*[[Bouzamonte]] (redirección a [[Bouzamonte, Añá, Frades]])
*[[Bouzanogueira]] (redirección a [[Bouzanogueira, Rus, Carballo]])
*[[Bouzapanda]] (redirección a [[Bouzapanda, Santo Estevo de Budiño, Salceda de Caselas]])
*[[Bouzarán]] (redirección a [[Bouzarán, Andoio, Tordoia]])
*[[Bouzarrara]] (redirección a [[Bouzarrara, Lamas, San Sadurniño]])
*[[Bouzarredonda]] (redirección a [[Bouzarredonda, Anca, Neda]])
*[[Bouzarroma]] (redirección a [[Bouzarroma, Loroño, Zas]])
*[[Bouzas]] (homónimos)
*[[As Bouzas]] (redirección a [[Bouzas]])
*[[Bouzas Chás]] (redirección a [[Bouzas Chás, Rúa, Cervo]])
*[[As Bouzas de Abaixo]] (redirección a [[As Bouzas de Abaixo, Oroso, A Cañiza]])
*[[As Bouzas de Arriba]] (redirección a [[As Bouzas de Arriba, Oroso, A Cañiza]])
*[[Bouzas de Fondo]] (redirección a [[Bouzas de Fondo, Melias, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Bouzas Vedras]] (redirección a [[Bouzas Vedras, O Souto, A Peroxa]])
*[[Bouzavedra]] (redirección a [[Bouzavedra, San Xurxo de Salceda, Salceda de Caselas]])
*[[O Bouzo]] (homónimos)
*[[Bouzoa]] (homónimos)
*[[Bouzoá]] (redirección a [[Bouzoá, Silva, Pol]])
*[[Bouzos]] (homónimos)
*[[Os Bouzos]] (redirección a [[Bouzos]])
*[[Bouzón]] (homónimos)
*[[O Bouzón]] (redirección a [[Bouzón]])
*[[Bouzós]] (homónimos)
*[[Os Bouzós]] (redirección a [[Bouzós]])
*[[Bóveda (homónimos)|Bóveda]] (homónimos)
*[[A Bóveda]] (redirección a [[Bóveda (homónimos)]]
*[[Bóveda de Amoeiro]] (redirección a [[Bóveda de Amoeiro, Amoeiro]])
*[[Bóveda de Mera]] (redirección a [[Bóveda de Mera, Santalla de Bóveda de Mera, Lugo]])
*[[Bozarrei]] (redirección a [[Bozarrei, Lagoa, A Pastoriza]])
*[[Bozqueimado]] (redirección a [[Bozqueimado, Casteligo, Chandrexa de Queixa]])
*[[Bra]] (homónimos)
*[[Brabío]] (redirección a [[Brabío, Betanzos]])
*[[Braelle]] (redirección a [[Braelle, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Bragade]] (redirección a [[Bragade, Oza-Cesuras]])
*[[Bragadela]] (redirección a [[Bragadela, Mougás, Oia]])
*[[Bragaña]] (homónimos)
*[[A Bragaña]] (redirección a [[Bragaña]])
*[[Bragunde]] (redirección a [[Bragunde, Lendo, A Laracha]])
*[[Brai]] (redirección a [[Brai, San Vicenzo de Curtis, Vilasantar]])
*[[Braílle]] (redirección a [[Braílle, Sofán, Carballo]])
*[[Braínlle]] (redirección a [[Braínlle, Lanzós, Vilalba]])
*[[Bralo]] (redirección a [[Bralo, Augasantas, Rois]])
*[[Brame]] (redirección a [[Brame, Lamas, San Sadurniño]])
*[[Bran]] (homónimos)
*[[Branca]] (homónimos)
*[[Brancio]] (redirección a [[Brancio, San Martín de Arroxo, A Fonsagrada]])
*[[Brandarís]] (redirección a [[Brandarís, Bardaos, Tordoia]])
*[[Brandariz]] (homónimos)
*[[A Brandela]] (redirección a [[A Brandela, A Graña, Xunqueira de Ambía]])
*[[Brandeso]] (redirección a [[Brandeso, Arzúa]])
*[[Brandia]] (redirección a [[Brandia, Lousame, Lousame]])
*[[Brandián]] (homónimos)
*[[Brandín]] (redirección a [[Brandín, Betán, Baños de Molgas]])
*[[Brandomés]] (redirección a [[Brandomés, Brandariz, Vila de Cruces]])
*[[Brandomil]] (redirección a [[Brandomil, Zas]]; lugar e parroquia)
*[[Brandoñas]] (homónimos)
*[[Brandoñas de Abaixo]] (redirección a [[Brandoñas de Abaixo, Anxeriz, Tordoia]])
*[[Brandoñas de Arriba]] (redirección a [[Brandoñas de Arriba, Anxeriz, Tordoia]])
*[[Brandufe]] (redirección a [[Brandufe, Vincios, Gondomar]])
*[[Branquenza]] (redirección a [[Branquenza, Barrañán, Arteixo]])
*[[Brans de Abaixo]] (redirección a [[Brans de Abaixo, Brión, Brión]])
*[[Brans de Arriba]] (redirección a [[Brans de Arriba, Brión, Brión]])
*[[Brantuas]] (homónimos)
*[[Brantuas de Abaixo]] (redirección a [[Brantuas de Abaixo, Brantuas, Ponteceso]])
*[[Brantuas de Arriba]] (redirección a [[Brantuas de Arriba, Brantuas, Ponteceso]])
*[[Branzá]] (redirección a [[Branzá, Arzúa]]; lugar e parroquia)
*[[Branzaílla]] (redirección a [[Branzaílla, Branzá, Arzúa]])
*[[Braña]] (homónimos)
*[[A Braña]] (redirección a [[Braña]])
*[[A Braña Aberta]] (redirección a [[A Braña Aberta, Artes, Ribeira]])
*[[A Braña de Abaixo]] (redirección a [[A Braña de Abaixo, Rus, Carballo]])
*[[A Braña de Arriba]] (redirección a [[A Braña de Arriba, Rus, Carballo]])
*[[A Braña Grande]] (redirección a [[A Braña Grande, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[O Brañal]] (redirección a [[O Brañal, Palmeira, Ribeira]])
*[[Brañamoura]] (redirección a [[Brañamoura, Codesido, Vilalba]])
*[[Brañas]] (homónimos)
*[[As Brañas]] (redirección a [[Brañas]])
*[[As Brañas da Viña]] (redirección a [[As Brañas da Viña, Vilaño, A Laracha]])
*[[As Brañas do Cabo]] (redirección a [[As Brañas do Cabo, Ribeira, Ribeira]])
*[[Brañas Verdes]] (redirección a [[Brañas Verdes, Xaviña, Camariñas]])
*[[A Brañeira]] (homónimos)
*[[Brañela]] (redirección a [[Brañela, A Bastida, A Fonsagrada]])
*[[Braño]] (homónimos)
*[[O Brañón]] (redirección a [[O Brañón, Lanzós, Vilalba]])
*[[Brates]] (homónimos)
*[[Bravil]] (redirección a [[Bravil, Manduas, Silleda]])
*[[O Bravo]] (homónimos)
*[[Bravos]] (homónimos)
*[[Braxe]] (homónimos)
*[[A Braxe]] (redirección a [[Braxe]])
*[[O Brazal]] (homónimos)
*[[O Brazal de Abaixo]] (redirección a [[O Brazal de Abaixo, Rodís, Cerceda]])
*[[O Brazal de Arriba]] (redirección a [[O Brazal de Arriba, Rodís, Cerceda]])
*[[Brazos]] (redirección a [[Brazos, Boiro, Boiro]])
*[[Brea]] (homónimos)
*[[A Brea]] (redirección a [[Brea]])
*[[A Brea de Barallobre]] (redirección a [[A Brea de Barallobre, Barallobre, Fene]])
*[[A Brea de Maniños]] (redirección a [[A Brea de Maniños, Maniños, Fene]])
*[[A Brea de Sillobre]] (redirección a [[A Brea de Sillobre, Sillobre, Fene]])
*[[Breadouro]] (redirección a [[Breadouro, Coruxo, Vigo]])
*[[Breamo]] (homónimos)
*[[Breanca]] (redirección a [[Breanca, Doroña, Vilarmaior]])
*[[Breanca de Carantoña]] (redirección a [[Breanca de Carantoña, Carantoña, Miño]])
*[[Bregua]] (redirección a [[Bregua, Veiga, Culleredo]])
*[[Brei]] (redirección a [[Brei, San Tomé de Ancorados, A Estrada]])
*[[Brei de Riba]] (redirección a [[Brei Riba, San Pedro de Ancorados, A Estrada]])
*[[Breiro]] (redirección a [[Breiro, Boiro, Boiro]])
*[[Breixa]] (redirección a [[Breixa, Silleda]]; lugar e parroquia)
*[[A do Breixa]] (redirección a [[A do Breixa, Merza, Vila de Cruces]])
*[[Breixiña]] (redirección a [[Breixiña, Breixa, Silleda]])
*[[Breixo]] (homónimos)
*[[Breixoeira]] (redirección a [[Breixoeira, Sabucedo, Porqueira]])
*[[Brenlla]] (redirección a [[Brenlla, Couso, Coristanco]])
*[[Brens]] (redirección a [[Brens, Cee]])
*[[O Brenzo]] (redirección a [[O Brenzo, Santo Ourente de Entíns, Outes]])
*[[Brenzos de Abaixo]] (redirección a [[Brenzos de Abaixo, Losón, Lalín]])
*[[Brenzos de Arriba]] (redirección a [[Brenzos de Arriba, Losón, Lalín]])
*[[Bresmaus]] (redirección a [[Bresmaus, Sarreaus]]; lugar e parroquia)
*[[Bretal]] (redirección a [[Bretal, Olveira, Ribeira]])
*[[Bretelo]] (redirección a [[Bretelo, Chandrexa, Chandrexa de Queixa]])
*[[Bretios]] (redirección a [[Bretios, Sirvián, Guntín]])
*[[Bretoña]] (homónimos)
*[[A Brexa]] (redirección a [[A Brexa, Tabeaio, Carral]])
*[[Brexiña]] (redirección a [[Brexiña, A Lama, A Lama]])
*[[Brexo]] (redirección a [[Brexo, Cambre]]; lugar e parroquia)
*[[Briabí]] (homónimos)
*[[Briadoiro]] (redirección a [[Briadoiro, Portela, Barro]])
*[[O Briallo]] (homónimos)
*[[Briallos]] (homónimos)
*[[Bribes]] (homónimos)
*[[Bribes Pequeno]] (redirección a [[Bribes Pequeno, Bribes, Cambre]])
*[[Bricheiro]] (redirección a [[Bricheiro, Santa Cristina de Paradela, Paradela]])
*[[O Brieiro]] (redirección a [[O Brieiro, Faro, Viveiro]])
*[[Brigos]] (redirección a [[Brigos, Chantada]])
*[[Brigos de Abaixo]] (redirección a [[Brigos de Abaixo, Brigos, Chantada]])
*[[Brigos de Arriba]] (redirección a [[Brigos de Arriba, Brigos, Chantada]])
*[[Brille]] (redirección a [[Brille, Andeiro, Cambre]])
*[[Brimbeira]] (redirección a [[Brimbeira, Liñares, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Briñidelo]] (redirección a [[Briñidelo, San Paio de Araúxo, Lobios]])
*[[O Briño]] (redirección a [[O Briño, Borneiro, Cabana de Bergantiños]])
*[[Brión (homónimos)|Brión]] (homónimos)
*[[Brión de Abaixo]] (redirección a [[Brión de Abaixo, Roo, Outes]])
*[[Brión de Arriba]] (homónimos)
*[[A Brixaría]] (homónimos)
*[[O Brixel]] (redirección a [[O Brixel, Loureiro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[A Brixela]] (redirección a [[A Brixela, Céltigos, Ortigueira]])
*[[O Brixeo]] (homónimos)
*[[A Brixería]] (redirección a [[A Brixería, Cospindo, Ponteceso]])
*[[Brixeu]] (redirección a [[Brixeu, Cambás, Aranga]])
*[[A Broca]] (redirección a [[A Broca, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Brocermo]] (redirección a [[Brocermo, Támoga, Cospeito]])
*[[Brocos]] (redirección a [[Brocos, Agolada]]; lugar e parroquia)
*[[O Brollón]] (redirección a [[O Brollón, A Pobra do Brollón, A Pobra do Brollón]])
*[[Bronllo]] (homónimos)
*[[O Bronllo]] (redirección a [[Bronllo]])
*[[Broño]] (homónimos)
*[[Brosmos]] (redirección a [[Brosmos, Sober]])
*[[Broullón]] (homónimos)
*[[Broz]] (homónimos)
*[[A Broza]] (homónimos)
*[[O Brozo]] (redirección a [[O Brozo, Meirama, Cerceda]])
*[[O Brueiro]] (redirección a [[O Brueiro, Rodeiro, Oza-Cesuras]])
*[[Brués]] (redirección a [[Brués, Boborás]]; lugar e parroquia)
*[[Brufe]] (redirección a [[Brufe, Borrifáns, Oza-Cesuras]])
*[[Bruicedo]] (redirección a [[Bruicedo, A Fonsagrada]]; lugar e parroquia)
*[[Brumiáns]] (redirección a [[Brumiáns, Montemaior, A Laracha]])
*[[Bruñeira]] (homónimos)
*[[A Bruñeira]] (redirección a [[Bruñeira]])
*[[Bruñeiras]] (redirección a [[Bruñeiras, As Neves, As Neves]])
*[[Os Bruñeiros]] (redirección a [[Os Bruñeiros, Parada das Achas, A Cañiza]])
*[[O Bruñido]] (redirección a [[O Bruñido, Arnois, A Estrada]])
*[[O Bruzón]] (redirección a [[O Bruzón, Vilacova, Salvaterra de Miño]])
*[[Bruzos]] (redirección a [[Bruzos, Carteire, Palas de Rei]])
*[[Buazo]] (redirección a [[Buazo, Boimorto]])
*[[A Buba]] (redirección a [[A Buba, Gorgulllos, Tordoia]])
*[[Bubaces]] (redirección a [[Bubaces, Río Caldo, Lobios]])
*[[Bubeiras]] (redirección a [[Bubeiras, Cornoces, Amoeiro]])
*[[A Bubela]] (redirección a [[A Bubella, Mudelos, O Carballiño]])
*[[As Buceleiras]] (redirección a [[As Buceleiras, Bugallido, Ames]])
*[[Buchabade]] (redirección a [[Buchabade, Tourón, Ponte Caldelas]])
*[[Buchaín]] (redirección a [[Buchaín, Sanamede do Monte, A Baña]])
*[[Buciños]] (homónimos)
*[[Budeiros de Abaixo]] (redirección a [[Budeiros de Abaixo, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Budeiros de Arriba]] (redirección a [[Budeiros de Arriba, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Budián]] (homónimos)
*[[Budián de Redeiro]] (redirección a [[Budián de Redeiro, Budián, O Valadouro]])
*[[Os Budiases]] (redirección a [[Os Budiases, Saiáns, Vigo]])
*[[Budiño]] (homónimos)
*[[A Budueira]] (redirección a [[A Budueira, Os Vaos, Ribeira de Piquín]])
*[[Bueiro]] (redirección a [[Bueiro, Santa Cruz de Parga, Guitiriz]])
*[[Os Bueixos]] (redirección a [[Os Bueixos, As Achas, A Caññiza]])
*[[Buela]] (redirección a [[Buela, Rarís, Teo]])
*[[O Buelo]] (redirección a [[O Buelo, Saiáns, Moraña]])
*[[Bueu]] (concello)
*[[Buezas]] (redirección a [[Buezas, Nantes, Sanxenxo]])
*[[Bufarda]] (construción)
*[[A Bugalla]] (redirección a [[A Bugalla, Rebordaos, O Saviñao]])
*[[Bugallal]] (homónimos)
*[[A Bugallal]] (redirección a [[Bugallal]])
*[[O Bugallal]] (redirección a [[Bugallal]])
*[[Bugalleira]] (homónimos)
*[[A Bugalleira]] (redirección a [[Bugalleira]])
*[[Bugalleira de Abaixo]] (redirección a [[Bugalleira de Abaixo, Dadín, O Irixo]])
*[[Bugalleira de Arriba]] (redirección a [[Bugalleira de Arriba, Dadín, O Irixo]])
*[[Bugalleiras]] (redirección a [[Bugalleiras, Taboexa, As Neves]])
*[[Bugallido]] (homónimos)
*[[O Bugallo]] (redirección a [[O Bugallo, Andeade, Touro]])
*[[O Bugallón]] (redirección a [[O Bugallón, Cervás, Ares]])
*[[Bugarín]] (homónimos)
*[[A Bugariña]] (redirección a [[A Bugariña, Godóns, Covelo]])
*[[Buía]] (redirección a [[Buía, O Araño, Rianxo]])
*[[A Buída]] (redirección a [[A Buída, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Buíde]] (redirección a [[Buíde, Carral, Begonte]])
*[[Buín]] (redirección a [[Buín, Campo, Taboada]])
*[[Buínte]] (redirección a [[Buínte, Dexo, Oleiros]])
*[[Buíña]] (homónimos)
*[[A Buíña]] (redirección a [[Buíña]])
*[[Buíñas]] (redirección a [[Buíñas, O Pao, Gomesende]])
*[[Buio]] (homónimos)
*[[Os Buios]] (redirección a [[Os Buios, Magalofes, Fene]])
*[[Buiro]] (redirección a [[Buiro, Rial, Val do Dubra]])
*[[Buisán]] (homónimos)
*[[Buíste]] (redirección a [[Buíste, Santo Ourente de Entíns, Outes]])
*[[Bullán]] (redirección a [[Bullán, Quintá de Cancelada, Becerreá]])
*[[Bullas]] (redirección a [[Bullas, Arcos, Outeiro de Rei]])
*[[Bulleiro]] (homónimos)
*[[O Bulleiro]] (redirección a [[Bulleiro]])
*[[O Bullo]] (homónimos)
*[[O Bullón]] (redirección a [[O Bullón, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Bulso]] (redirección a [[Bulso, Sober]])
*[[Bumio]] (redirección a [[Bumio, San Miguel de Barcala, A Estrada]])
*[[Buño]] (homónimos)
*[[A Burata]] (homónimos)
*[[Buratai]] (redirección a [[Buratai, Bóveda, Lugo]])
*[[As Buratas]] (redirección a [[As Buratas, Burres, Arzúa]])
*[[A Buratiña]] (redirección a [[A Buratiña, Castromao, Celanova]])
*[[O Burato]] (redirección a [[O Burato, Taragoña, Rianxo]])
*[[A Burdalla]] (redirección a [[A Burdalla, Anllo, Sober]])
*[[Burdallos]] (redirección a [[Burdallos, Marzá, Palas de Rei]])
*[[Burdés]] (redirección a [[Burdés, Coruxo, Vigo]])
*[[Burela]] (concello)
*[[A Burela]] (redirección a [[A Burela, Carballido, A Fonsagrada]])
*[[Burés]] (redirección a [[Burés, Asados, Rianxo]])
*[[Burgán]] (redirección a [[Burgán, Gorgullos, Tordoia]])
*[[Burgao]] (redirección a [[Burgao, Trasmonte, Oroso]])
*[[As Burgas]] (mananciais)
*[[Burgás]] (homónimos)
*[[Burgo]] (homónimos)
*[[O Burgo]] (redirección a [[Burgo]])
*[[O Burgo de Negral]] (redirección a [[O Burgo de Negral, O Pacio, Friol]])
*[[O Burgovedro]] (redirección a [[O Burgovedro, Borreiros, Gondomar]])
*[[Burgueira]] (redirección a [[Burgueira, Oia]])
*[[Burgueiros]] (homónimos)
*[[Os Burgueiros]] (redirección a [[Burgueiros]])
*[[Burguete]] (homónimos)
*[[O Burguete]] (redirección a [[Burguete]])
*[[Buría]] (redirección a [[Buría, Camariñas, Camariñas]])
*[[Buriz]] (homónimos)
*[[O Buriz]] (redirección a [[Buriz]])
*[[Burleo]] (redirección a [[Burleo, Serres, Muros]])
*[[Burneiros]] (redirección a [[Burneiros, Santa Comba, Lugo]])
*[[Burreiros]] (homónimos)
*[[Burreiros de Abaixo]] (redirección a [[Burreiros de Abaixo, Senra, Ortigueira]])
*[[Burreiros de Arriba]] (redirección a [[Burreiros de Arriba, Senra, Ortigueira]])
*[[Burres]] (redirección a [[Burres, Arzúa]])
*[[Burricios]] (redirección a [[Burricios, A Regueira, Oza-Cesuras]])
*[[Bursó]] (redirección a [[Bursó, Fruíme, Lousame]])
*[[Buscalque]] (redirección a [[Buscalque, A Illa, Lobios]])
*[[Buscalte]] (redirección a [[Buscalte, Roupar, Xermade]])
*[[Buscás]] (redirección a [[Buscás, Ordes]])
*[[Busel de Abaixo]] (redirección a [[Busel de Abaixo, Ribadulla, Santiso]])
*[[Busel de Arriba]] (redirección a [[Busel de Arriba, Ribadulla, Santiso]])
*[[Busgardín]] (redirección a [[Busgardín, A Órrea, Riotorto]])
*[[Busgulmar]] (redirección a [[Busgulmar, Santo André, As Nogais]])
*[[Busmullán]] (redirección a [[Busmullán, Padornelo, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Bustabade]] (redirección a [[Bustabade, Seixas, As Somozas]])
*[[As Bustaregas]] (redirección a [[As Bustaregas, Castro de Rei de Lemos, Paradela]])
*[[Bustarvelle]] (redirección a [[Bustarvelle, Ouviaño, Negueira de Muñiz]])
*[[Bustate]] (redirección a [[Bustate, A Balsa, Muras]])
*[[Bustavalle]] (redirección a [[Bustavalle, Zorelle, Maceda]])
*[[Busteliño]] (homónimos)
*[[Bustelo]] (homónimos)
*[[O Bustelo]] (redirección a [[Bustelo]])
*[[Bustelo de Abaixo]] (redirección a [[Bustelo de Abaixo, Carballedo, Carballedo]])
*[[Bustelo de Arriba]] (redirección a [[Bustelo de Arriba, Carballedo, Carballedo]])
*[[Bustelo de Fisteus]] (redirección a [[Bustelo de Fisteus, Quiroga]]; lugar e parroquia)
*[[Bustelo de Lor]] (redirección a [[Bustelo de Lor, Vilar de Lor, Quiroga]])
*[[Bustelo de Murias]] (redirección a [[Bustelo de Murias, Negueira, Negueira de Muñiz]])
*[[Bustelo Grande]] (redirección a [[Bustelo Grande, Monte de Meda, Guntín]])
*[[Bustelo Pequeno]] (redirección a [[Bustelo Pequeno, Costante, Guntín]])
*[[Bustelos]] (homónimos)
*[[Bustiguillade]] (redirección a [[Bustiguillade, Ribasieira, Porto do Son]])
*[[Busto (homónimos)|Busto]] (homónimos)
*[[O Busto]] (redirección a [[Busto (homónimos)]])
*[[Busto de Frades]] (redirección a [[Busto de Frades, Cornanda, Brión]])
*[[Busto Redondo]] (redirección a [[Busto Redondo, Lousada, Xermade]])
*[[Bustofreán]] (redirección a [[Bustofreán, Vilapedre, Vilalba]])
*[[Bustofrío]] (redirección a [[Bustofrío, San Xoán de Lóuzara, Samos]])
*[[Bustomaior]] (redirección a [[Bustomaior, A Porta, Sobrado]])
*[[Bustomeao]] (redirección a [[Bustomeao, O Cadramón, O Valadouro]])
*[[Bustos]] (redirección a [[Bustos, O Souto, A Peroxa]])
*[[Bustoseco]] (redirección a [[Bustoseco, Ribasieira, Porto do Son]])
*[[Butarreira]] (redirección a [[Butarreira, As Goás, Abadín]])
*[[Buxán]] (homónimos)
*[[Buxantes]] (redirección a [[Buxantes, Dumbría]])
*[[Buxeiros de Abaixo]] (redirección a [[Buxeiros de Abaixo, San Pedro de Sarandón, Vedra]])
*[[Buxeiros de Arriba]] (redirección a [[Buxeiros de Arriba, San Pedro de Sarandón, Vedra]])
*[[Buxel]] (redirección a [[Buxel, Artoño, Agolada]])
*[[Buxelle]] (redirección a [[Buxelle, Marzás, Carballedo]])
*[[Buxibán]] (redirección a [[Buxibán, Codesido, Vilalba]])
*[[O Buxío]] (redirección a [[O Buxío, Parga, Guitiriz]])
*[[Os Buxos]] (redirección a [[Os Buxos, Carreira, Ribeira]])
*[[O Buzaco]] (homónimos)
*[[Buzacos]] (redirección a [[Buzacos, Freixo, Celanova]])
*[[Buzarelos]] (redirección a [[Buzarelos, Rodís, Cerceda]])
*[[A Buzaxe]] (redirección a [[A Buzaxe, A Carballeira, Nogueira de Ramuín]])

==C==
*[[Caamaño]] (homónimos)
*[[Caamouco]] (redirección a [[Caamouco, Ares]])
*[[Caaveiro]] (homónimos)
*[[Cabaceira]] (homónimos)
*[[Cabaces]] (redirección a [[Cabaces, Castrelo, San Xoán de Río]])
*[[Cabalar]] (homónimos)
*[[As Cabalares]] (redirección a [[As Cabalares, Seixas, As Somozas]])
*[[A Cabalariza]] (redirección a [[A Cabalariza, Fruíme, Lousame]])
*[[As Cabaleiras]] (redirección a [[As Cabaleiras, Loureiro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Cabaleiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Cabaleiro]] (redirección a [[Cabaleiro (homónimos)]])
*[[Cabaleiros]] (homónimos)
*[[Os Cabaleiros]] (redirección a [[Cabaleiros]])
*[[A Cabalgada]] (redirección a [[A Cabalgada, Vilar de Ordelles, Esgos]])
*[[Cabalo (homónimos)|Cabalo]] (homónimos)
*[[O Cabalo]] (redirección a [[Cabalo (homónimos)]])
*[[O Cabalón]] (redirección a [[O Cabalón, Angoares, Ponteareas]])
*[[Cabalos]] (homónimos)
*[[Os Cabalos]] (redirección a [[Cabalos]])
*[[Cabana]] (homónimos)
*[[A Cabana]] (redirección a [[Cabana]])
*[[Cabana de Bergantiños]] (concello)
*[[Cabana Moura]] (redirección a [[Cabana Moura, Santo Ourente de Entíns, Outes]])
*[[A Cabana Pallaza]] (redirección a [[A Cabana Pallaza, Montouto, Abadín]])
*[[A Cabana Vella]] (homónimos)
*[[A Cabana da Vella]] (redirección a [[A Cabana da Vella, Vilamartín Pequeno, Barreiros]])
*[[Cabana Xaraz]] (redirección a [[Cabana Xaraz, Donís, Cervantes]])
*[[Cabanacomba]] (redirección a [[Cabanacomba, Lagostelle, Guitiriz]])
*[[Cabanamille]] (redirección a [[Cabanamille, Belesar, Vilalba]])
*[[Cabanán de Abaixo]] (redirección a [[Cabanán de Abaixo, Landoi, Cariño]])
*[[Cabanán de Arriba]] (redirección a [[Cabanán de Arriba, Landoi, Cariño]])
*[[Cabanarril]] (redirección a [[Cabanarril, Pedrafita, Guitiriz]])
*[[Cabanas (homónimos)|Cabanas]] (homónimos)
*[[As Cabanas]] (redirección a [[Cabanas (homónimos)]])
*[[Cabanas Antigas]] (redirección a [[Cabanas Antigas, Cereixedo, Cervantes]])
*[[Cabanas de Abaixo]] (redirección a [[Cabanas de Abaixo, Faramontaos, A Merca]])
*[[Cabanas de Ferro]] (redirección a [[Cabanas de Ferro, Faramontaos, A Merca]])
*[[Cabanas de Loureiro]] (redirección a [[Cabanas de Loureiro, Faramontaos, A Merca]])
*[[Cabanas do Monte]] (redirección a [[Cabanas do Monte, Caborrecelle, Portomarín]])
*[[Os Cabanas]] (redirección a [[Os Cabanas, A Viña, Irixoa]])
*[[A Cabandela]] (redirección a [[A Cabandela, Sumoas, Xove]])
*[[As Cabandelas]] (redirección a [[As Cabandelas, O Deveso, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Cabaneiro]] (homónimos)
*[[O Cabaneiro]] (redirección a [[Cabaneiro]])
*[[Cabanela]] (homónimos)
*[[A Cabanela]] (redirección a [[Cabanela]])
*[[Cabanela de Abaixo]] (redirección a [[Cabanela de Abaixo, Becerreá, Becerreá]])
*[[Cabanela de Arriba]] (redirección a [[Cabanela de Arriba, Becerreá, Becerreá]])
*[[Cabanelas]] (homónimos)
*[[Os Cabanelas]] (redirección a [[Cabanelas]])
*[[A Cabaniña]] (redirección a [[A Cabaniña, Magazos, Viveiro]])
*[[O Cabanón]] (redirección a [[O Cabanón, Laiosa, O Incio]])
*[[Cabanude]] (redirección a [[Cabanude, Arcos, Mazaricos]])
*[[A Cabarca]] (redirección a [[A Cabarca, Ribas de Sil, Ribas de Sil]])
*[[O Cabarco]] (redirección a [[O Cabarco, Anllo, Sober]])
*[[Cabarcos]] (redirección a [[Cabarcos, Barreiros]])
*[[Cabaza (homónimos)|Cabaza]] (homónimos)
*[[A Cabaza]] (redirección a [[Cabaza (homónimos)]])
*[[Cabazás]] (redirección a [[Cabazás, Campos, Melide]])
*[[As Cabazas]] (homónimos)
*[[Río Cabe]]
*[[A Cabeceira]] (homónimos)
*[[As Cabeceiras]] (redirección a [[As Cabeceiras, Romariz, Abadín]])
*[[A Cabeira]] (homónimos)
*[[Cabeiras]] (redirección a [[Cabeiras, Arbo]]
*[[Cabeiro]] (homónimos)
*[[Cabenca]] (redirección a [[Cabenca, Cerdedo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Caberta]] (redirección a [[Caberta, Muxía]]; lugar e parroquia)
*[[Caberte]] (redirección a [[Caberte, Santo Adrián de Castro, Zas]])
*[[Cabeza de Boi]] (redirección a [[Cabeza de Boi, A Armenteira, Meis]])
*[[Cabeza de Lobo]] (redirección a [[Cabeza de Lobo, Ardemil, Ordes]])
*[[Cabeza de Manzaneda]] (homónimos)
*[[Cabeza de Vaca]] (homónimos)
*[[A Cabeza de Vaca]] (redirección a [[Cabeza de Vaca]])
*[[A Cabeza dos Fornos]] (redirección a [[A Cabeza dos Fornos, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Cabezais]] (redirección a [[Cabezais, Vilouzán, Láncara]])
*[[O Cabezal]] (redirección a [[O Cabezal, Grandal, Vilarmaior]])
*[[Cabezán]] (redirección a [[Cabezán, Ferreira, O Valadouro]])
*[[Cabezares]] (redirección a [[Cabezares, Goián, Sarria]])
*[[O Cabezo]] (homónimos)
*[[O Cabezón]] (redirección a [[O Cabezón, Ambosores, Ourol]])
*[[Os Cabidos]] (redirección a [[Os Cabidos, Soñeiro, Sada]])
*[[Cabirtallo]] (redirección a [[Cabirtallo, Lougares, Mondariz]])
*[[As Cabirtas]] (redirección a [[As Cabirtas, Entenza, Salceda de Caselas]])
*[[Cabo]] (homónimos)
*[[O Cabo]] (redirección a [[Cabo]])
*[[O Cabo da Aldea]] (homónimos)
*[[Cabo de Aldea]] (homónimos)
*[[O Cabo de Aldea]] (redirección a [[Cabo de Aldea]])
*[[Cabo de Arcos]] (redirección a [[Cabo de Arcos, Arcos, Antas de Ulla]])
*[[O Cabo da Area]] (redirección a [[O Cabo da Area, Serantes, Laxe]])
*[[O Cabo de Area]] (redirección a [[O Cabo de Area, Canduas, Cabana de Bergantiños]])
*[[Cabo de Cruz]] (redirección a [[Cabo de Cruz, Castro, Boiro]])
*[[Cabo da Igrexa]] (redirección a [[Cabo da Igrexa, Bermui, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Cabo de Raña]] (redirección a [[O Cabo de Raña, Xunqueiras, Pazos de Borbén]])
*[[O Cabo da Viña]] (redirección a [[O Cabo da Viña, Leirado, Salvaterra de Miño]])
*[[Cabo de Vila]] (homónimos)
*[[O Cabo Vilán]] (redirección a [[O Cabo Vilán, Camariñas, Camariñas]])
*[[Cabodantoi]] (redirección a [[Cabodantoi, A Capela, A Capela]])
*[[O Cabodeiro]] (redirección a [[O Cabodeiro, A Illa de Arousa, A Illa de Arousa]])
*[[Cabodevila]] (homónimos)
*[[Caboi]] (redirección a [[Caboi, Outeiro de Rei]]; lugar e parroquia)
*[[Caboladrón]] (redirección a [[Caboladrón, Mesos, Frades]])
*[[Caborrecelle]] (redirección a [[Caborrecelle, Portomarín]])
*[[Cabovila]] (redirección a [[Cabovila, Calo, Teo]])
*[[Cabovilaño]] (redirección a [[Cabovilaño, A Laracha]])
*[[Caboxo]] (homónimos)
*[[O Caboxo]] (redirección a [[Caboxo]])
*[[Caboxo de Abaixo]] (redirección a [[Caboxo de Abaixo, Fanoi, Abadín]])
*[[Caboxo de Arriba]] (redirección a [[Caboxo de Arriba, Fanoi, Abadín]])
*[[As Cabozas]] (redirección a [[As Cabozas, Montecubeiro, Castroverde]])
*[[A Cabra]] (homónimos)
*[[O Cabradoiro]] (homónimos)
*[[Cabrais]] (redirección a [[Cabrais, Ribasieira, Porto do Son]])
*[[Cabral]] (redirección a [[Cabral, Vigo]])
*[[A Cabrariza]] (redirección a [[A Cabrariza, Oia, Oia]])
*[[As Cabras]] (redirección a [[As Cabras, Santaballa, Vilalba]])
*[[As Cabras Figas]] (redirección a [[As Cabras Figas, A Laxe, O Valadouro]])
*[[Cabreira]] (homónimos)
*[[As Cabreiras]] (redirección a [[As Cabreiras, Chenlo, O Porriño]])
*[[Cabreiro]] (redirección a [[Cabreiro, Tremoedo, Vilanova de Arousa]])
*[[Cabreiroá]] (redirección a [[Cabreiroá, Verín]]; lugar e parroquia)
*[[Cabreiros]] (homónimos)
*[[Cabría Nova]] (redirección a [[Cabría Nova, Ombre, Pontedeume]])
*[[Cabría Vella]] (redirección a [[Cabría Vella, Nogueirosa, Pontedeume]])
*[[A Cabrita]] (homónimos)
*[[Cabrois]] (redirección a [[Cabrois, Paleo, Carral]])
*[[Cabrui]] (redirección a [[Cabrui, Mesía]])
*[[Cabrúns]] (redirección a [[Cabrúns, O Obre, Noia]])
*[[Cacabelo]] (redirección a [[Cacabelo, Abavides, Trasmiras]])
*[[Cacabelos]] (homónimos)
*[[Cacedo]] (redirección a [[Cacedo, Bolmente, Sober]])
*[[Cáceme]] (redirección a [[Cáceme, Goiás, Lalín]])
*[[Cacerille]] (redirección a [[Cacerille, Santalla de Toiriz, Pantón]])
*[[A Cacha]] (redirección a [[A Cacha, Corzáns, Salvaterra de Miño]])
*[[A Cachada]] (homónimos)
*[[As Cachadas]] (homónimos)
*[[A Cachadiña]] (homónimos)
*[[O Cachafeiro]] (redirección a [[O Cachafeiro, Forcarei, Forcarei]])
*[[Cachagonza]] (redirección a [[Cachagonza, Ponte Ambía, Baños de Molgas]])
*[[Cachal]] (redirección a [[Cachal, Lantaño, Portas]])
*[[Cachaldora]] (redirección a [[Cachaldora, Cerreda, Nogueira de Ramuín]])
*[[Cachalvite]] (redirección a [[Cachalvite, O Castro de Beiro, Ourense]])
*[[Cachamaría]] (redirección a [[Cachamaría, Triós, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Cachamuíña]] (homónimos)
*[[Cachán]] (homónimos)
*[[O Cachapal]] (redirección a [[O Cachapal, Campañó, Pontevedra]])
*[[Cachaplaza]] (redirección a [[Cachaplaza, Faramontaos, Nogueira de Ramuín]])
*[[Cachapraz]] (redirección a [[Cachapraz, Cañón, Celanova]])
*[[Cacharela]] (homónimos)
*[[A Cacharela]] (redirección a [[Cacharela]])
*[[A Cacharosa]] (redirección a [[A Cacharosa, Baio, Zas]])
*[[A Cacharra]] (redirección a [[A Cacharra, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[Cacharrequille]] (redirección a [[Cacharrequille, As Chás, Montederramo]])
*[[Cacharrete]] (redirección a [[Cacharrete, Mosteirón, Sada]])
*[[Cacharrizo]] (redirección a [[Cacharrizo, Covelo, Covelo]])
*[[A Cachaveira]] (redirección a [[A Cachaveira, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[A Cachavella]] (redirección a [[A Cachavella, Figueredo, Oza-Cesuras]])
*[[Cachaxúas]] (redirección a [[Cachaxúas, Canedo, Ourense]])
*[[O Cacheiral]] (redirección a [[O Cacheiral, Sobradelo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Cacheiras]] (redirección a [[Cacheiras, Teo]]; lugar e parroquia)
*[[Cacheirás]] (redirección a [[Cacheirás, San Vicente do Grove, O Grove]])
*[[Cacheiro]] (homónimos)
*[[O Cacheiro]] (redirección a [[Cacheiro]])
*[[Cacheiros]] (homónimos)
*[[O Cacheno]] (redirección a [[O Cacheno, Bembrive, Vigo]])
*[[Os Cachenos]] (redirección a [[Os Cachenos, Cervás, Ares]])
*[[O Cachete]] (redirección a [[O Cachete, Parada das Achas, A Cañiza]])
*[[O Cachizo]] (redirección a [[O Cachizo, Cerceda, Cerceda]])
*[[Cachofés]] (redirección a [[Cachofés, Folgoso, Cerdedo-Cotobade]])
*[[O Cachón]] (redirección a [[O Cachón, Miñotos, Ourol]])
*[[Cachóns]] (redirección a [[Cachóns, Oza, Teo]])
*[[A Cachopa]] (homónimos)
*[[O Cachopal]] (homónimos)
*[[As Cachopas]] (redirección a [[As Cachopas, Ouzande, A Estrada]])
*[[A Cachopeira]] (redirección a [[A Cachopeira, Barrañán, Arteixo]])
*[[As Cachopeiras]] (redirección a [[As Cachopeiras, Almofrei, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Cachopeiro de Abaixo]] (redirección a [[Cachopeiro de Abaixo, San Tomé de Gaioso, Outeiro de Rei]])
*[[Cachopeiro de Arriba]] (redirección a [[Cachopeiro de Arriba, San Tomé de Gaioso, Outeiro de Rei]])
*[[A Cachopiña]] (redirección a [[A Cachopiña, A Baña, A Baña]])
*[[Os Cachopos]] (redirección a [[Os Cachopos, O Pao, Gomesende]])
*[[A Cachorreira]] (redirección a [[A Cachorreira, Lañas, A Baña]])
*[[Cachos]] (redirección a [[Cachos, Vigo, Cambre]])
*[[Cachosenande]] (redirección a [[Cachosenande, Lestedo, Boqueixón]])
*[[Cachufeira]] (redirección a [[Cachufeira, Callobre, Miño]])
*[[Cacidrón]] (redirección a [[Cacidrón, O Burgo, Castro Caldelas]])
*[[Cacirmeiro]] (redirección a [[Cacirmeiro, Cantoña, Paderne de Allariz]])
*[[Cadagunde]] (redirección a [[Cadagunde, Milleirós, Pol]])
*[[Cadarnoxo]] (redirección a [[Cadarnoxo, Cures, Boiro]])
*[[Cadaval]] (homónimos)
*[[O Cadaval]] (redirección a [[Cadaval]])
*[[Cadavás]] (homónimos)
*[[Os Cadavás]] (redirección a [[Cadavás]])
*[[Os Cadavás Grandes]] (redirección a [[Os Cadavás Grandes, San Pedro de Eume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Os Cadavás Pequenos]] (redirección a [[Os Cadavás Pequenos, San Pedro de Eume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Cadavedo]] (redirección a [[Cadavedo, A Pastoriza]]; lugar e parroquia)
*[[A Cadaveira]] (redirección a [[A Cadaveira, Aldemunde, Carballo]])
*[[O Cadavello]] (redirección a [[O Cadavello, Santaballa, Vilalba]])
*[[O Cádavo]] (homónimos)
*[[Cádavos]] (redirección a [[Cádavos, A Mezquita]]; lugar e parroquia)
*[[O Cadavós]] (redirección a [[O Cadavós, Cabreira, Salvaterra de Miño]])
*[[A Cadavosa]] (homónimos)
*[[Cadeiras]] (homónimos)
*[[As Cadeiras]] (redirección a [[Cadeiras]])
*[[Cadeirido]] (redirección a [[Cadeirido, Adelán, Alfoz]])
*[[Cadeiroás]] (redirección a [[Cadeiroás, Xián, Taboada]])
*[[A Cadela]] (redirección a [[A Cadela, O Ermo, Ortigueira]])
*[[Cadeliña]] (redirección a [[Cadeliña, Chandrexa de Queixa]]; lugar e parroquia)
*[[As Cádevas]] (redirección a [[As Cádevas, Lanzós, Vilalba]])
*[[Cadoalla]] (redirección a [[Cadoalla, Becerreá]]; lugar e parroquia)
*[[Cadoira]] (redirección a [[Cadoira, Torneiros, Pol]])
*[[Cados]] (redirección a [[Cados, Muíños]]; lugar e parroquia)
*[[Cadós]] (redirección a [[Cadós, Bande]]; lugar e parroquia)
*[[O Cadramón]] (redirección a [[O Cadramón, O Valadouro]])
*[[Cadreche]] (redirección a [[Cadreche, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[As Cadrelas]] (redirección a [[As Cadrelas, Salvaterra, Salvaterra de Miño]])
*[[Cadrelo]] (redirección a [[Cadrelo, San Tomé de Piñeiro, Marín]])
*[[Cadriño]] (redirección a [[Cadriño, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[O Cadro]] (redirección a [[O Cadro, A Pedra, Cariño]])
*[[Cadrón]] (redirección a [[Cadrón, Lalín]]; lugar e parroquia)
*[[A Caeira]] (redirección a [[A Caeira, San Salvador de Poio, Poio]])
*[[O Caeiro]] (homónimos)
*[[Caforra]] (redirección a [[Caforra, Dumbría, Dumbría]])
*[[A Cafúa]] (redirección a [[A Cafúa, Bra, Friol]])
*[[O Cagaxol]] (redirección a [[O Cagaxol, Pontecesures, Pontecesures]])
*[[A Caguenla]] (redirección a [[A Caguenla, O Esto, Cabana de Bergantiños]])
*[[Caíbe]] (redirección a [[Caíbe, Requeixo, Chantada]])
*[[Caínce]] (redirección a [[Caínce, Ferreira, San Sadurniño]])
*[[A Cainceira]] (redirección a [[A Cainceira, Bazar, Castro de Rei]])
*[[O Caínzo]] (redirección a [[O Caínzo, Lamas, Lugo]])
*[[Os Caínzos]] (homónimos)
*[[Cainzada]] (redirección a [[Cainzada, Bazar, Castro de Rei]])
*[[Caíños]] (redirección a [[Caíños, O Xobre ou O Maño, A Pobra do Caramiñal]])
*[[A Caioga]] (redirección a [[A Caioga, San Claudio, Quiroga]])
*[[Caión]] (homónimos)
*[[Caira]] (redirección a [[Caira, Amoexa, Antas de Ulla]])
*[[Cairo]] (homónimos)
*[[Caivanca]] (homónimos)
*[[A Caivanca]] (redirección a [[Caivanca]])
*[[Caivancas]] (homónimos)
*[[As Caivancas]] (redirección a [[Caivancas]])
*[[A Caixeira]] (redirección a [[A Caixeira, Cundíns, Cabana de Bergantiños]])
*[[Caizal]] (redirección a [[Caizal, San Martiño de Mondoñedo, Foz]])
*[[Cal (homónimos)|Cal]] (homónimos)
*[[A Cal]] (homónimos)
*[[O Cal]] (homónimos)
*[[O Cal da Abeleira]] (redirección a [[O Cal da Abeleira, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[Cal da Pena]] (redirección a [[Cal da Pena, Oleiros, Vilalba]])
*[[Cal da Ortiga]] (redirección a [[Cal da Ortiga, Seixas, As Somozas]])
*[[Cal de Abelleira]] (redirección a [[Cal de Abelleira, Vilapedre, Vilalba]])
*[[Cal de Gaián]] (redirección a [[Cal de Gaián, Tardade, Vilalba]])
*[[Cal de Moreiras]] (redirección a [[Cal de Moreiras, Visma, A Coruña]])
*[[Cal de Mourelle]] (homónimos)
*[[Cal de Peón]] (redirección a [[Cal de Peón, Orbazai, Lugo]])
*[[O Cal de Samede]] (redirección a [[O Cal de Samede, Ambroa, Irixoa]])
*[[Cal do Baño]] (redirección a [[Cal do Baño, O Burgo, Muras]])
*[[O Cal do Espiño]] (redirección a [[O Cal do Espiño, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[Cal do Outeiro]] (redirección a [[Cal do Outeiro, Saiáns, Vigo]])
*[[Cal do Pazo]] (redirección a [[Cal do Pazo, Loureda, Arteixo]])
*[[O Cal do Rego]] (redirección a [[O Cal do Rego, Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[Cal do Sapo]] (redirección a [[Cal do Sapo, Vieiro, Viveiro]])
*[[O Cal do Vilar]] (redirección a [[O Cal do Vilar, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[Calabanda]] (homónimos)
*[[Calabreo]] (redirección a [[Calabreo, Marentes, Negueira de Muñiz]])
*[[Cálago]] (redirección a [[Cálago, Vilanova de Arousa, Vilanova de Arousa]])
*[[O Calandro]] (redirección a [[O Calandro, San Mateo de Oliveira, Ponteareas]])
*[[Calcaterra]] (redirección a [[Calcaterra, A Lama, A Lama]])
*[[Calcote]] (redirección a [[Calcote, Godos, Caldas de Reis]])
*[[Calcova]] (redirección a [[Calcova, San Martiño de Duio, Fisterra]])
*[[Caldagueiro]] (redirección a [[Caldagueiro, Centroña, Pontedeume]])
*[[Caldas]] (homónimos)
*[[As Caldas]] (redirección a [[Caldas]])
*[[Caldas de Reis]] (concello)
*[[Caldavila]] (redirección a [[Caldavila, Loño, Vila de Cruces]])
*[[Calde]] (redirección a [[Calde, Lugo]])
*[[Caldebarcos]] (redirección a [[Caldebarcos, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[O Caldeirón]] (homónimos)
*[[Caldelas]] (homónimos)
*[[Caldelas de Tui]] (redirección a [[Caldelas de Tui, Tui]])
*[[Caldeliñas]] (redirección a [[Caldeliñas, Vilamaior do Val, Verín]])
*[[Caldesiños]] (redirección a [[Caldesiños, Viana do Bolo]]; lugar e parroquia)
*[[Caldeviñas]] (redirección a [[Caldeviñas, Perbes, Miño]])
*[[A Caldigüela]] (homónimos)
*[[Os Caldos]] (redirección a [[Os Caldos, Barro, Barro]])
*[[Caldoval]] (redirección a [[Caldoval, Fontarón, Becerreá]])
*[[Caldraga]] (redirección a [[Caldraga, Mourence, Vilalba]])
*[[A Caleira]] (redirección a [[A Caleira, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[Caleiro]] (homónimos)
*[[O Caleiro]] (redirección a [[Caleiro]])
*[[A Calella]] (redirección a [[A Calella, Visuña, Folgoso do Courel]])
*[[Cales]] (homónimos)
*[[As Cales]] (redirección a [[Cales]])
*[[O Calexo]] (redirección a [[O Calexo, Visantoña, Mesía]])
*[[Calistro]] (redirección a [[Calistro, Fonteita, O Corgo]])
*[[Callao]] (homónimos)
*[[Callás]] (redirección a [[Callás, San Fiz de Reimóndez, Sarria]])
*[[Calle]] (homónimos)
*[[A Calle]] (redirección a [[Calle]])
*[[Calle das Rocas]] (redirección a [[Calle das Rocas, Castro, Narón]])
*[[Calle do Sol]] (redirección a [[Calle do Sol, Gaibor, Begonte]])
*[[A Calle de Ferreiros]] (redirección a [[A Calle de Ferreiros, Ferreiros, O Pino]])
*[[Calleiros]] (redirección a [[Calleiros, San Miguel de Vilapedre, Sarria]])
*[[As Calles]] (redirección a [[As Calles, Olas, Mesía]])
*[[A Calliqueira]] (redirección a [[A Calliqueira, Trasancos, Narón]])
*[[Callobre]] (homónimos)
*[[Callobre Vello]] (redirección a [[Callobre Vello, Espasante, Ortigueira]])
*[[Callou]] (redirección a [[Callou, Vixoi, Bergondo]])
*[[Calmourel]] (redirección a [[Calmourel, Os Casás, Cerdido]])
*[[Calo]] (homónimos)
*[[A Calousada]] (redirección a [[A Calousada, Roupar, Xermade]])
*[[Calque]] (redirección a [[Calque, O Salto, Rodeiro]])
*[[Calsomiro]] (redirección a [[Calsomiro, Esgos, Esgos]])
*[[A Caluba]] (redirección a [[A Caluba, A Barciela, Santiago de Compostela]])
*[[Calva da Viña]] (redirección a [[Calva da Viña, San Xurxo de Sacos, Cerdedo-Cotobade]])
*[[A Calva]] (redirección a [[A Calva, Cerneda, Abegondo]])
*[[Calvar]] (homónimos)
*[[Calvario]] (homónimos)
*[[O Calvario]] (redirección a [[Calvario]])
*[[Calve]] (redirección a [[Calve, Navío, San Amaro]])
*[[A Calvela]] (homónimos)
*[[Calvelas]] (homónimos)
*[[As Calvelas]] (redirección a [[Calvelas]])
*[[Calveliño do Monte]] (redirección a [[Calveliño do Monte, Santiso, Maceda]])
*[[Calvelle]] (homónimos)
*[[Calvelo]] (homónimos)
*[[Calvelo de Abaixo]] (redirección a [[Calvelo de Abaixo, Sofán, Carballo]])
*[[Calvelo de Arriba]] (redirección a [[Calvelo de Arriba, Sofán, Carballo]])
*[[Calvelos]] (homónimos)
*[[Calvente]] (homónimos)
*[[Calvo]] (homónimos)
*[[O Calvo]] (redirección a [[Calvo]])
*[[Calvor]] (redirección a [[Calvor, Sarria]])
*[[Calvos]] (homónimos)
*[[Os Calvos]] (redirección a [[Calvos]])
*[[Calvos de Randín]] (concello)
*[[Calvos de Socamiño]] (redirección a [[Calvos de Socamiño, Touro]])
*[[Calvoso]] (redirección a [[Calvoso, Chavín, Viveiro]])
*[[A Calzada]] (homónimos)
*[[As Calzadas]] (redirección a [[As Calzadas, Cuíña, Ortigueira]])
*[[Os Calzados]] (homónimos)
*[[Calzande]] (redirección a [[Calzande, San Xián de Sales, Vedra]])
*[[Camafreita]] (redirección a [[Camafreita, Riobó, Cabana de Bergantiños]])
*[[Os Camallóns]] (redirección a [[Os Camallóns, Larín, Arteixo]])
*[[Os Camanceiros]] (redirección a [[Os Camanceiros, Camanzo, Vila de Cruces]])
*[[Camanzo]] (redirección a [[Camanzo, Vila de Cruces]])
*[[Camarada]] (homónimos)
*[[O Camareiro]] (redirección a [[O Camareiro, Cumbraos, Sobrado]])
*[[A Camareta]] (redirección a [[A Camareta, Ladrido, Ortigueira]])
*[[A Camariña]] (redirección a [[A Camariña, Adelán, Alfoz]])
*[[Camariñas]] (lugar, parroquia e concello)
*[[Camba]] (homónimos)
*[[A Camba]] (redirección a [[Camba]])
*[[As Cambadas]] (redirección a [[As Cambadas, Tal, Muros]])
*[[Cambados]] (concello, parroquia e lugar)
*[[A Cambariña]] (redirección a [[A Cambariña, Vilacova, Salvaterra de Miño]])
*[[Cambás]] (redirección a [[Cambás, Aranga]])
*[[Cambeda]] (redirección a [[Cambeda, Vimianzo]]; lugar e parroquia)
*[[Cambeiro de Abaixo]] (redirección a [[Cambeiro de Abaixo, Outes, Outes]])
*[[Cambeiro de Arriba]] (redirección a [[Cambeiro de Arriba, Outes, Outes]])
*[[Cambela]] (homónimos)
*[[Cambelas]] (redirección a [[Cambelas, Iria Flavia, Padrón]])
*[[Cambeo]] (redirección a [[Cambeo, Coles]]; lugar e parroquia)
*[[Cambeses]] (homónimos)
*[[Cambicia]] (redirección a [[Cambicia, Trabazos, Castro Caldelas]])
*[[Cambillán]] (redirección a [[Cambillán, Veascós, Carballedo]])
*[[A Camboa]] (redirección a [[A Camboa, Lourizán, Pontevedra]])
*[[Camboño]] (redirección a [[Camboño, Lousame]])
*[[A Cambra]] (homónimos)
*[[Cambre (homónimos)|Cambre]] (homónimos)
*[[Cambrelle]] (redirección a [[Cambrelle, Razo, Carballo]])
*[[Cameixa]] (redirección a [[Cameixa, Boborás]]; lugar e parroquia)
*[[O Cameleiro]] (homónimos)
*[[Os Cameleiros]] (redirección a [[Os Cameleiros, San Pedro de Eume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Camelle]] (redirección a [[Camelle, Camariñas]]; lugar e parroquia)
*[[Camesella]] (redirección a [[Camesella, A Ramallosa, Nigrán]])
*[[Camilo]] (homónimos)
*[[O Camiño]] (redirección a [[Camiño]])
*[[O Camiño Ancho]] (redirección a [[O Camiño Ancho, O Caramiñal, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Camiño Branco]] (homónimos)
*[[O Camiño Branco]] (redirección a [[Camiño Branco]])
*[[O Camiño da Barcia]] (redirección a [[O Camiño da Barcia, Mañón, Mañón]])
*[[Camiño da Mercé]] (redirección a [[Camiño da Mercé, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Camiño da Ponte Grande]] (redirección a [[Camiño da Ponte Grande, Santa María de Neda, Neda]])
*[[O Camiño da Poza]] (redirección a [[O Camiño da Poza, Dorneda, Oleiros]])
*[[O Camiño de Pedrós]] (redirección a [[O Camiño de Pedrós, Ares, Ares]])
*[[O Camiño de Vieiro]] (redirección a [[O Camiño de Vieiro, Liáns, Oleiros]])
*[[O Camiño do Pinar]] (redirección a [[O Camiño do Pinar, Visma, A Coruña]])
*[[Camiño do Raposo]] (redirección a [[Camiño do Raposo, Dexo, Oleiros]])
*[[O Camiño do Río]] (redirección a [[O Camiño do Río, Malpica de Bergantiños, Malpica de Bergantiños]])
*[[Camiño do Santo]] (redirección a [[Camiño do Santo, Santo André de Castro, Lugo]])
*[[Camiño do Vilar]] (redirección a [[Camiño do Vilar, Santo André de Castro, Lugo]])
*[[Camiño Grande]] (homónimos)
*[[O Camiño Grande]] (redirección a [[Camiño Grande]])
*[[O Camiño Novo]] (homónimos)
*[[Camiño Real]] (homónimos)
*[[O Camiño Real]] (redirección a [[Camiño Real]])
*[[O Camiño Vello]] (redirección a [[O Camiño Vello, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Os Camiños]] (redirección a [[Os Camiños, Xanceda, Mesía]])
*[[Os Camiños Chans]] (redirección a [[Os Camiños Chans, Brens, Cee]])
*[[Camoira]] (homónimos)
*[[As Camoiras]] (redirección a [[As Camoiras, Vilalvite, Friol]])
*[[Camonde]] (redirección a [[Camonde, Santa Cruz ddo Valadouro, O Valadouro]])
*[[Camondes]] (redirección a [[Camondes, Bugarín, Ponteareas]])
*[[Camos]] (redirección a [[Camos, Nigrán]])
*[[Camouco]] (redirección a [[Camouco, Berbetouros, Palas de Rei]])
*[[Camouzo]] (redirección a [[Camouzo, Fecha, Santiago de Compostela]])
*[[A Campa]] (homónimos)
*[[A Camba da Barra]] (redirección a [[A Camba da Barra, Soñar, Lugo]])
*[[A Campa da Braña]] (redirección a [[A Campa da Braña, Cereixedo, Cervantes]])
*[[A Campa de Fieiró]] (redirección a [[A Campa de Fieiró, Cereixedo, Cervantes]])
*[[A Campa do Val]] (redirección a [[A Campa do Val, Fisteus, Quiroga]])
*[[A Campa Vella]] (redirección a [[A Campa Vella, Romariz, Abadín]])
*[[Os Campados]] (redirección a [[Os Campados, Meirol, Mondariz]])
*[[Campairos]] (redirección a [[Campairos, Carracedo da Serra, A Gudiña]])
*[[O Campamento]] (redirección a [[O Campamento, Iñás, Oleiros]])
*[[Campana Arriba]] (redirección a [[Campana Arriba, Niveiro, Val de Dubra]])
*[[O Campanario]] (homónimos)
*[[A Campaneira]] (redirección a [[A Campaneira, O Rosal, O Rosal]])
*[[A Campanilla]] (homónimos)
*[[Campanillas]] (redirección a [[Campanillas, Sadurnín, Cenlle]])
*[[Campaña]] (homónimos)
*[[A Campañá]] (redirección a [[A Capañá, Carucedo]]
*[[Campañao]] (redirección a [[Campañao, Loureda, Oza-Cesuras]])
*[[Campañó]] (redirección a [[Campañó, Pontevedra]])
*[[Campañó de Arriba]] (redirección a [[Campañó de Arriba, Campañó, Pontevedra]])
*[[A Campara]] (homónimos)
*[[Camparado]] (redirección a [[Camparado, Seixas, As Somozas]])
*[[As Campas]] (homónimos)
*[[A Campaza]] (homónimos)
*[[As Campazas]] (redirección a [[As Campazas, Ousende, O Saviñao]])
*[[A Campeira]] (redirección a [[A Campeira, Cerdido, Cerdido]])
*[[As Campeiras]] (homónimos)
*[[O Campeiro]] (redirección a [[O Campeiro, Obre, Paderne]])
*[[A Campela]] (redirección a [[A Campela, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[As Campelas]] (homónimos)
*[[Campeliños]] (homónimos)
*[[Os Campeliños]] (redirección a [[Campeliños]])
*[[Campello]] (redirección a [[Campello, Belesar, Vilalba]])
*[[Campelo]] (homónimos)
*[[O Campelo]] (redirección a [[Campelo]])
*[[Campelos]] (homónimos)
*[[Campenlos]] (redirección a [[Campenlos, Aguións, A Estrada]])
*[[As Campinas]] (homónimos)
*[[A Campiña]] (homónimos)
*[[Campiño]] (homónimos)
*[[O Campiño]] (redirección a [[Campiño]])
*[[O Campizo]] (redirección a [[O Campizo, Mariz, Guitiriz]])
*[[Campo]] (homónimos)
*[[O Campo]] (redirección a [[Campo]])
*[[Campo da Agra]] (redirección a [[Campo da Agra, Corrubedo, Ribeira]])
*[[O Campo da Aldea]] (homónimos)
*[[O Campo da Barrosa]] (redirección a [[O Campo da Barrosa, Ladra, Vilalba]])
*[[O Campo da Bóla]] (redirección a [[O Campo da Bóla, Rubián de Cima, O Incio]])
*[[O Campo da Capela]] (redirección a [[O Campo da Capela, Golán, Melide]])
*[[O Campo da Costa]] (redirección a [[O Campo da Costa, Caión, A Laracha]])
*[[O Campo da Cova]] (redirección a [[O Campo da Cova, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Campo da Cruz]] (homónimos)
*[[O Campo da Cruz]] (redirección a [[Campo da Cruz]])
*[[O Campo da Eirexe]] (homónimos)
*[[O Campo da Estrada]] (redirección a [[O Campo da Estrada, Palmou, Lalín]])
*[[Campo da Feira]] (homónimos)
*[[O Campo da Feira]] (redirección a [[Campo da Feira]])
*[[O Campo da Ferreira]] (redirección a [[O Campo da Ferreira, Valongo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[O Campo da Festa]] (redirección a [[O Campo da Festa, Navío, San Amaro]])
*[[Campo da Igrexa]] (redirección a [[Campo da Igrexa, Os Casás, Cerdido]])
*[[O Campo da Lanza]] (redirección a [[O Campo da Lanza, Os Ánxeles, Boimorto]])
*[[O Campo da Pedra]] (redirección a [[O Campo da Pedra, Larín, Arteixo]])
*[[O Campo da Pena]] (homónimos)
*[[O Campo da Porta]] (homónimos)
*[[O Campo da Ran]] (redirección a [[O Campo da Ran, Erboedo, A Laracha]])
*[[O Campo da Silva]] (redirección a [[O Campo da Silva, Espasante, Ortigueira]])
*[[O Campo da Taberna]] (redirección a [[O Campo da Taberna, Vilaboa, Valdoviño]])
*[[O Campo da Torre]] (redirección a [[O Campo da Torre, Ortigueira, Ortigueira]])
*[[O Campo da Ventana]] (redirección a [[O Campo da Ventana, Oia, Oia]])
*[[O Campo da Vila]] (homónimos)
*[[O Campo das Bestas]] (redirección a [[O Campo das Bestas, Mañufe, Gondomar]])
*[[Campo das Mantas]] (redirección a [[Campo das Mantas, Carnoedo, Sada]])
*[[O Campo das Mentiras]] (redirección a [[O Campo das Mentiras, Xanceda, Mesía]])
*[[O Campo das Parras]] (redirección a [[O Campo das Parras, Deade, Pantón]])
*[[O Campo das Ratas]] (homónimos)
*[[O Campo das Rodas]](redirección a [[O Campo das Rodas, O Obre, Noia]])
*[[Campo de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Campo de Abaixo]] (redirección a [[Campo de Abaixo]])
*[[O Campo de Anllo]] (redirección a [[O Campo de Anllo, Anllo, Sober]])
*[[Campo de Árbore]] (redirección a [[Campo de Árbore, Cascallá, Becerreá]])
*[[Campo de Arriba]] (homónimos)
*[[O Campo de Arriba]] (redirección a [[Campo de Arriba]])
*[[O Campo de Berdeogas]] (redirección a [[O Campo de Berdeogas, Berdeogas, Dumbría]])
*[[Campo de Bermés]] (redirección a [[Campo de Bermés, Bermés, Lalín]])
*[[O Campo de Bragunde]] (redirección a [[O Campo de Bragunde, Lendo, A Laracha]])
*[[O Campo de Carlexo]] (redirección a [[O Campo de Carlexo, Rial, Val do Dubra]])
*[[Campo de Cortes]] (redirección a [[Campo de Cortes, Muros, Muros]])
*[[Campo de Cosme]] (redirección a [[Campo de Cosme, Nogueirosa, Pontedeume]])
*[[Campo de Eirexa]] (redirección a [[Campo de Eirexa, Deade, Pantón]])
*[[Campo de Eiró]] (redirección a [[Campo de Eiró, Pereiras, Mos]])
*[[Campo de Lama]] (redirección a [[Campo de Lama, Ordes, Rairiz de Veiga]])
*[[Campo de Lamas]] (redirección a [[Campo de Lamas, Barro, Noia]])
*[[Campo de Leis]] (redirección a [[Campo de Leis, Lubre, Bergondo]])
*[[Campo de Mamas]] (redirección a [[Campo de Mamas, San Mamede de Belaz, Portomarín]])
*[[O Campo de María Méndez]] (redirección a [[O Campo de María Méndez, Rinlo, Ribadeo]])
*[[O Campo de Medado]] (redirección a [[O Campo de Medado, Soandres, A Laracha]])
*[[Campo de Millo]] (redirección a [[Campo de Millo, Castenda da Torre, Tordoia]])
*[[O Campo de Naz]] (redirección a [[O Campo de Naz, Rosende, Sober]])
*[[O Campo de Noia]] (redirección a [[O Campo de Noia, O Obre, Noia]])
*[[Campo de Nosa Señora da Saleta]] (redirección a [[Campo de Nosa Señora da Saleta, Presedo, Abegondo]])
*[[Campo de Outeiro]] (redirección a [[Campo de Outeiro, Deade, Pantón]])
*[[O Campo de Patas]] (redirección a [[O Campo de Patas, San Pedro de Muro, Porto do Son]])
*[[Campo de Rañestras]] (redirección a [[Campo de Rañestras, Álceme, Rodeiro]])
*[[O Campo de Rial]] (redirección a [[O Campo de Rial, Rial, Val do Dubra]])
*[[O Campo de San Lourenzo]] (redirección a [[O Campo de San Lourenzo, Vilaframil, Ribadeo]])
*[[O Campo de San Pedro]] (homónimos)
*[[O Campo de San Xurxo]] (redirección a [[O Campo de San Xurxo, Camariñas, Camariñas]])
*[[Campo de Sar]] (redirección a [[Campo de Sar, Soñeiro, Sada]])
*[[O Campo de Trixezo]] (redirección a [[O Campo de Trixezo, Soandres, A Laracha]])
*[[Campo de Veiga]] (redirección a [[Campo de Veiga, Veiga, A Bola]])
*[[O Campo do Arco]] (redirección a [[O Campo do Arco, A Couboeira, Mondoñedo]])
*[[O Campo do Bacelo]] (redirección a [[O Campo do Bacelo, Millán, Sober]])
*[[Campo do Cabo]] (redirección a [[Campo do Cabo, San Pantalaón de Cabanas, Ourol]])
*[[Campo do Chao]] (redirección a [[Campo do Chao, Agüela, Antas de Ulla]])
*[[O Campo do Cristo]] (homónimos)
*[[O Campo do Hospital]] (redirección a [[O Campo do Hospital, Montoxo, Cedeira]])
*[[Campo do Mato]] (redirección a [[Campo do Mato, Riobó, Rodeiro]])
*[[O Campo do Medio ]] (redirección a [[O Campo do Medio, O Viveiró, Muras]])
*[[O Campo do Meire]] (redirección a [[O Campo do Meire, San Martiño de Oleiros, Toques]])
*[[O Campo do Monte]] (homónimos)
*[[O Campo do Mouro]] (redirección a [[O Campo do Mouro, Mouriscados, Mondariz]])
*[[Campo do Muro]] (redirección a [[Campo do Muro, Rubián, Bóveda]])
*[[O Campo do Oito]] (redirección a [[O Campo do Oito, Cabanas, Cabanas]])
*[[O Campo do Ollo]] (redirección a [[O Campo do Ollo, Dormeá, Boimorto]])
*[[Campo do Outeiro]] (homónimos)
*[[O Campo do Prado]] (homónimos)
*[[O Campo do Río]] (homónimos)
*[[O Campo do Rollo]] (redirección a [[O Campo do Rollo, Baio, Zas]])
*[[O Campo do Seixo]] (redirección a [[O Campo do Seixo, Ourol, Ourol]])
*[[Campo do Sino]] (redirección a [[Campo do Sino, Vilamaior, Ordes]])
*[[O Campo do Souto]] (homónimos)
*[[O Campo do Xordo]] (redirección a [[O Campo do Xordo, Recelle, Portomarín]])
*[[Campo dos Bois]] (homónimos)
*[[O Campo dos Bois]] (redirección a [[Campo dos Bois]])
*[[O Campo dos Cochos]] (redirección a [[O Campo dos Cochos, Rial, Val do Dubra]])
*[[Campo Galán]] (redirección a [[Campo Galán, Lubre, Bergondo]])
*[[Campo Grande]] (redirección a [[Campo Grande, Naraío, San Sadurniño]])
*[[Campo Labrado]] (redirección a [[Campo Labrado, Naraío, San Sadurniño]])
*[[Campo Lameiro]] (concello)
*[[Campo Lamela]] (redirección a [[Campo Lamela, Salamonde, San Amaro]])
*[[Campo Longo]] (homónimos)
*[[Campo Maior]] (redirección a [[Campo Maior, Ulloa, Palas de Rei]])
*[[Campo Meán]] (redirección a [[Campo Meán, Armentón, Arteixo]])
*[[Campo Novo]] (homónimos)
*[[O Campo Novo]] (redirección a [[Campo Novo]])
*[[Campo Pequeno]] (redirección a [[Campo Pequeno, Vilacampa, O Valadouro]])
*[[Campo Rairo]] (redirección a [[Campo Rairo, Refoxo, Sober]])
*[[Campo Real]] (redirección a [[Campo Real, Mociños, Quintela de Leirado]])
*[[Campo Redondo]] (homónimos)
*[[Campo Simón]] (redirección a [[Campo Simón, Artoño, Agolada]])
*[[Campo Soandres]] (redirección a [[Campo Soandres, Bardaos, Tordoia]])
*[[Campo Susao]] (redirección a [[Campo Susao, Xuances, Xove]])
*[[O Campo Vello]] (redirección a [[O Campo Vello, Bretoña, A Pastoriza]])
*[[Campo Verde]] (homónimos)
*[[O Campo Verde]] (redirección a [[Campo Verde]])
*[[O Campo Xesteda]] (redirección a [[O Campo Xesteda, Xesteda, Cerceda]])
*[[Campoade]] (redirección a [[Campoade, Verís, Irixoa]])
*[[Campobecerros]] (redirección a [[Campobecerros, Castrelo do Val]]; lugar e parroquia)
*[[O Campodaira]] (redirección a [[O Campodaira, Bravos, Ourol]])
*[[O Campodanta]] (redirección a [[O Campodanta, Aguasantas, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Campodeira]] (redirección a [[Campodeira, Requián, Betanzos]])
*[[Campodola]] (redirección a [[Campodola, O Hospital, Quiroga]])
*[[O Campodorreiro]] (redirección a [[O Campodorreiro, Traba, Laxe]])
*[[Campoduro]] (redirección a [[Campoduro, Céltigos, Frades]])
*[[Campolongo]] (homónimos)
*[[Campomaior]] (redirección a [[Campomaior, Samarugo, Vilalba]])
*[[Campomarzo]] (redirección a [[Campomarzo, Abades, Sevilla]])
*[[Campomuíños]] (redirección a [[Campomuíños, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[O Campón]] (homónimos)
*[[Os Campóns]] (redirección a [[Os Campóns, Sigrás, Cambre]])
*[[Camporramiro]] (redirección a [[Camporramiro, Chantada]])
*[[Camporrapado]] (homónimos)
*[[Camporredondo]] (homónimos)
*[[Camporrío]] (redirección a [[Camporrío, A Parte, Monforte de Lemos]])
*[[Camporrozado]] (redirección a [[Camporrozado, Cuíña, Ortigueira]])
*[[Campos]] (homónimos)
*[[Os Campos]] (redirección a [[Campos]])
*[[Os Campós]] (redirección a [[Os Campós, Cortiñán, Bergondo]])
*[[Campos de Abaixo]] (redirección a [[Campos de Abaixo, Carreira, Ribeira]])
*[[Campos de Alga]] (redirección a [[Campos de Alga, Cerceda, Cerceda]])
*[[Campos de Arriba]] (redirección a [[Campos de Arriba, Carreira, Ribeira]])
*[[Campos de Bolón]] (redirección a [[Campos de Bolón, Sofán, Carballo]])
*[[Campos de Pazos]] (redirección a [[Campos de Pazos, Taragoña, Rianxo]])
*[[Campos de Vila]] (redirección a [[Campos de Vila, O Hospital, Quiroga]])
*[[Campos do Foxo]] (redirección a [[Campos do Foxo, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[Campos Verdes]] (redirección a [[Campos Verdes, A Capela, A Capela]])
*[[Camposa]] (homónimos)
*[[A Camposa]] (redirección a [[Camposa]])
*[[Camposancos]] (homónimos)
*[[As Camposas]] (redirección a [[As Camposas, Golmar, A Laracha]])
*[[As Camposeiras]] (redirección a [[As Camposeiras, Dorneda, Oleiros]])
*[[Camposo]] (redirección a [[Camposo, O Corgo]]; lugar e parroquia)
*[[Campotes]] (redirección a [[Campotes, Covas, Ferrol]])
*[[Campoverde]] (homónimos)
*[[O Campoxurado]] (redirección a [[O Campoxurado, Vilaselán, Ribadeo]])
*[[A Camuza]] (redirección a [[A Camuza, Malpica de Bergantiños, Malpica de Bergantiños]]
*[[Canadelo]] (redirección a [[Canadelo, Chenlo, O Porriño]])
*[[Canai]] (redirección a [[Canai, Perdecanai, Barro]])
*[[Canal]] (homónimos)
*[[O Canal]] (redirección a [[Canal]])
*[[Canaledo]] (homónimos)
*[[O Canaledo]] (redirección a [[Canaledo]])
*[[Canaval]] (homónimos)
*[[O Canaval]] (redirección a [[Canaval]])
*[[Os Canavás]] (redirección a [[Os Canavás, Senra, Ortigueira]])
*[[Canavelas]] (redirección a [[Canavelas, Castromao, Celanova]])
*[[O Canavello]] (redirección a [[O Canavello, Illán, Begonte]])
*[[Canavoso]] (redirección a [[Canavoso, Cuíña, Oza-Cesuras]])
*[[Cancela]] (homónimos)
*[[A Cancela]] (redirección a [[Cancela]])
*[[Cancela de Areas]] (redirección a [[Cancela de Areas, Malpica de Bergantiños, Malpica de Bergantiños]])
*[[Cancela de Sixaos]] (redirección a [[Cancela de Sixaos, San Mamede de Lousada, Guintín]])
*[[A Cancela Abrea]] (redirección a [[A Cancela Abrea, Dodro, Dodro]])
*[[A Cancela Grande]] (redirección a [[A Cancela Grande, Casteláns, Covelo]])
*[[A Cancela Vella]] (redirección a [[A Cancela Vella, San Pedro de Benquerencia, Barreiros]])
*[[Cancelada]] (redirección a [[Cancelada, Abegondo, Abegondo]])
*[[Cancelas]] (homónimos)
*[[As Cancelas]] (redirección a [[Cancelas]])
*[[Cancelo]] (homónimos)
*[[O Cancelo]] (redirección a [[Cancelo]])
*[[Cancelo de Acó]] (redirección a [[Cancelo de Acó, Cuíña, Ortigueira]])
*[[Cancelo de Aló]] (redirección a [[Cancelo de Aló, Cuíña, Ortigueira]])
*[[O Cancelo de Abaixo]] (redirección a [[O Cancelo de Abaixo, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[O Cancelo de Arriba]] (redirección a [[O Cancelo de Arriba, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[O Cancelo do Medio]] (redirección a [[O Cancelo do Medio, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[Cances]] (homónimos)
*[[Cances da Vila]] (redirección a [[Cances da Vila, Cances, Carballo]])
*[[Cances Grande]] (redirección a [[Cances Grande, Cances, Carballo]])
*[[A Cancheta]] (redirección a [[A Cancheta, Loureiro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Cancio]] (redirección a [[Cancio, Barcela, Negueira de Muñiz]])
*[[Cancillós]] (homónimos)
*[[A Canda]] (homónimos)
*[[Candá]] (redirección a [[Candá, Anca, Neda]])
*[[Candabade]] (redirección a [[Candabade, Quende, Abadín]])
*[[O Candaedo]] (redirección a [[O Cancaedo, San Pedro de Mor, Alfoz]])
*[[Os Candaedos]] (redirección a [[Os Candaedos, Conforto, A Pontenova]])
*[[Candai]] (homónimos)
*[[Candai de Abaixo]] (redirección a [[Candai de Abaixo, Candai, Outeiro de Rei]])
*[[Candai de Arriba]] (redirección a [[Candai de Arriba, Candai, Outeiro de Rei]])
*[[Candaído]] (homónimos)
*[[Candaíl]] (redirección a [[Candaíl, Loira, Valdoviño]])
*[[A Candaira]] (redirección a [[A Candaira, Rebordaos, O Saviñao]])
*[[O Candal]] (homónimos)
*[[Os Candales]] (redirección a [[Os Candales, San Román de Montoxo, Cedeira]])
*[[Candame]] (redirección a [[Candame, Arteixo, Arteixo]])
*[[Candamil]] ([[Candamil, Xermade]])
*[[Candán]] (homónimos)
*[[A Candán]] (redirección a [[Candán]])
*[[O Candán]] (redirección a [[Candán]])
*[[Candañedo]] (redirección a [[Candañedo, Camanzo, Vila de Cruces]])
*[[O Candao]] (redirección a [[O Candao, Cira, Silleda]])
*[[As Candas]] (redirección a [[As Candas, Orois, Melide]])
*[[Candás]] (homónimos)
*[[Os Candás]] (redirección a [[Os Candás, Fomiñá, A Pastoriza]])
*[[O Candeal]] (redirección a [[O Candeal, Silán, Muras]])
*[[Candeán]] (homónimos)
*[[Candeda]] (homónimos)
*[[A Candeda]] (redirección a [[Candeda]])
*[[Candedo]] (homónimos)
*[[O Candedo]]
*[[Os Candedos]] (homónimos)
*[[Os Candedos de Abaixo]] (redirección a [[Os Candedos de Abaixo, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Os Candedos de Arriba]] (redirección a [[Os Candedos de Arriba, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Candeeira]] (redirección a [[A Candeeira, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Candeira]] (homónimos)
*[[A Candeira]] (redirección a [[Candeira]])
*[[O Candeiro]] (redirección a [[O Candeiro, Caamaño, Porto do Son]])
*[[Candelabeira]] (redirección a [[Candelabeira, Cesar, Santiago de Compostela]])
*[[Candelago]] (redirección a [[Candelago, Corme Aldea, Ponteceso]])
*[[Candelario]] (redirección a [[Candelario, A Regueira, Oza-Cesuras]])
*[[Candelos]] (redirección a [[Candelos, San Martín de Arroxo, A Fonsagrada]])
*[[O Candendo]] (homónimos)
*[[Candia]] (redirección a [[Candia, Abadín]])
*[[Candieira]] (homónimos)
*[[A Candieira]] (redirección a [[Candieira]])
*[[Candieiras]] (homónimos)
*[[O Candín]] (redirección a [[O Candín, A Esperela, Baleira]])
*[[Candís]] (redirección a [[Candís, Millarouso e Santurxo, O Barco de Valdeorras]])
*[[Cando]] (homónimos)
*[[O Cando]] (redirección a [[Cando]])
*[[Cando de Abaixo]] (redirección a [[Cando de Abaixo, Cando, Outes]])
*[[Cando de Arriba]] (redirección a [[Cando de Arriba, Cando, Outes]])
*[[A Candocia]] (redirección a [[A Candocia, Teixido, Cedeira]])
*[[O Candón]] (redirección a [[O Candón, Taboexa, As Neves]])
*[[Candorca]] ([[Candorca, Lanzós, Vilalba]]; unha candorca é un cetáceo)
*[[As Candorcas]] (redirección a [[As Candorcas, Chavín, Viveiro]])
*[[O Candorco]] (redirección a [[O Candorco, Santa Cruz de Parga, Guitiriz]])
*[[Candosa]] (homónimos)
*[[A Candosa]] (redirección a [[Candosa]])
*[[Canduas]] (redirección a [[Canduas, Cabana de Bergantiños]]; lugar e parroquia)
*[[Caneda]] (homónimos)
*[[Canedo]] (homónimos)
*[[O Canedo]] (redirección a [[Canedo]])
*[[Os Canedos]] (homónimos)
*[[Caneiro]] (homónimos)
*[[O Caneiro]] (redirección a [[Caneiro]])
*[[Canelas]] (homónimos)
*[[As Canelas]] (redirección a [[Canelas]])
*[[Caneliñas]] (homónimos)
*[[A Canella]] (redirección a [[A Canella, Xinzo, Ponteareas]])
*[[A Caneta]] (homónimos)
*[[A Cangalleira]] (redirección a [[A Cangalleira, Salvaterra, Salvaterra de Miño]])
*[[Cangas (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Cango]] (redirección a [[O Cango, Silvela, Friol]])
*[[Cangos]] (homónimos)
*[[Os Cangos]] (redirección a [[Cangos]])
*[[Cangrallo]] (redirección a [[Cangrallo, Barro, Barro]])
*[[Cangues]] (homónimos)
*[[Canices]] (redirección a [[Canices, Carballeda, Piñor]])
*[[A Canicouva]] (redirección a [[A Canicouva, Pontevedra]]; lugar e parroquia)
*[[Canicova]] (homónimos)
*[[Canide]] (redirección a [[Canide, Maianca, Oleiros]])
*[[Canido]] (homónimos)
*[[O Canido]] (redirección a [[Canido]])
*[[As Canivelas]] (redirección a [[As Canivelas, Millarada, Forcarei]])
*[[Os Canivelos]] (redirección a [[Os Canivelos, Tras do Hospital, Ourense]])
*[[A Canivouva]] (redirección a [[A Canivouva, Castrelos, Vigo]])
*[[O Canizo]] (homónimos)
*[[Canle]] (homónimos)
*[[A Canle]] (redirección a [[Canle]])
*[[O Canle]] (redirección a [[Canle]])
*[[As Canles]] (redirección a [[As Canles, Crespos, Padrenda]])
*[[A Canliña]] (homónimos)
*[[Canlís]] (redirección a [[Canlís, A Baña, A Baña]])
*[[O Cano]] (redirección a [[Cano]])
*[[Canosa]] (homónimos)
*[[A Canosa]] (redirección a [[Canosa]])
*[[Cans]] (homónimos)
*[[O Cantadeiro]] (redirección a [[O Cantadeiro, As Achas, A Cañiza]])
*[[O Cantal]] (redirección a [[O Cantal, Rinlo, Ribadeo]])
*[[Cantalarrana]] (homónimos)
*[[A Cantaleta]] (redirección a [[A Cantaleta, Vidán, Santiago de Compostela]])
*[[Cantarabá]] (redirección a [[Cantarabá, Ventís, Irixoa]])
*[[Cantarrá]] (homónimos)
*[[Cantarrán]] (redirección a [[Cantarrán, Lourido, Salvaterra de Miño]])
*[[A Canteira]] (homónimos)
*[[A Canteirada]] (redirección a [[A Canteirada, Castromaior, Abadín]])
*[[As Canteiras]] (redirección a [[As Canteiras, Senra, Oroso]])
*[[O Canteiro]] (homónimos)
*[[Os Canteiros]] (redirección a [[Os Canteiros, O Val, Narón]])
*[[Cantelar]] (redirección a [[Cantelar, Boullón, Brión]])
*[[Cantelle]] (homónimos)
*[[O Cantiño]] (homónimos)
*[[Cantiz]] (redirección a [[Cantiz, Vilachá, Becerreá]])
*[[Canto (homónimos)]] (homónimos)
*[[Canto de Arriba]] (redirección a [[Canto de Arriba, Ourol, Ourol]])
*[[O Canto do Muro]] (homónimos)
*[[O Canto do Valo]] (redirección a [[O Canto do Valo, Arceo, Boimorto]])
*[[Cantodorxo]] (redirección a [[Cantodorxo, O Grove, O Grove]])
*[[Cantón (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Cantón]] (redirección a [[Cantón]])
*[[Cantoña]] (homónimos)
*[[A Cantoña]] (redirección a [[Cantoña]])
*[[Cantorcia]] (redirección a [[Cantorcia, Ribón, Navia de Suarna]])
*[[Cantorna]] (redirección a [[Cantorna, A Pereiriña, Cee]])
*[[Cañás]] (redirección a [[Cañás, Carral]]; lugar e parroquia)
*[[A Cañiza]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Caño]] (homónimos)
*[[O Caño]] (redirección a [[Caño]])
*[[Cañón]] (redirección a [[Cañón, Celanova]]; lugar e parroquia)
*[[Os Caños]] (redirección a [[Os Caños, Teis, Vigo]])
*[[A Cañota]] (homónimos)
*[[O Cañotal]] (homónimos)
*[[As Cañotas]] (homónimos)
*[[A Cañoteira]] (homónimos)
*[[Cañoto]] (homónimos)
*[[O Cañoto]] (redirección a [[Cañoto]])
*[[A Capa]] (redirección a [[A Capa, Ferreira de Pantón, Pantón]])
*[[Caparelle]] (redirección a [[Caparelle, Mera de Abaixo, Ortigueira]])
*[[A Capariña]] (redirección a [[A Capariña, Cabanas, O Vicedo]])
*[[Os Caparís]] (redirección a [[Os Caparís, San Xiao de Mos, Castro de Rei]])
*[[Cáparos]] (redirección a [[Cáparos, Rus, Carballo]])
*[[Capeáns]] (redirección a [[Capeáns, Covas, Ames]])
*[[O Capeirón]] (redirección a [[O Capeirón, Cazás, Xermade]])
*[[A Capela (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Capelada]] (redirección a [[A Capelada, Veiga, Ortigueira]])
*[[Capelán]] (homónimos)
*[[O Capelán]] (redirección a [[Capelán]])
*[[A Capeleira]] (redirección a [[A Capeleira, Labrada, Abadín]])
*[[O Capelo]] (homónimos)
*[[Capelos]] (redirección a [[Capelos, Pezobrés, Santiso]])
*[[Cara]] (homónimos)
*[[Caraba]] (redirección a [[Caraba, Ferreiros, Paradela]])
*[[Carabán]] (redirección a [[Carabán, Vigo, Boqueixón]])
*[[A Carabela]] (redirección a [[A Carabela, Ledoño, Culleredo]])
*[[Carabelos]] (homónimos)
*[[Os Carabelos]] (redirección a [[Carabelos]])
*[[O Carabuchal]] (redirección a [[O Carabunchal, Trasancos, Narón]])
*[[Carabulla]] (redirección a [[Carabulla, Gaibor, Begonte]])
*[[O Carabuñeiro]] (redirección a [[O Carabuñeiro, Lobios, Sober]])
*[[A Carabuxeira]] (redirección a [[A Carabuñeira, Padriñán, Sanxenxo]])
*[[Caraceiro]] (redirección a [[Caraceiro, Muras, Muras]])
*[[A Caracocha]] (redirección a [[A Caracocha, Antas de Ulla, Antas de Ulla]])
*[[As Caracochas]] (redirección a [[As Caracochas, Ceboliño, Ourense]])
*[[O Caramanchón]] (redirección a [[O Caramanchón, Corme Porte, Ponteceso]])
*[[A Carambola]] (redirección a [[A Carambola, Santa Baia de Castro, Coristanco]])
*[[O Caramecheiro]] (redirección a [[O Caramecheiro, Ribeira, Ribeira]])
*[[O Caramiñal]] (redirección a [[O Caramiñal, A Pobra do Caramiñal]])
*[[O Caramuxo]] (redirección a [[O Caramuxo, Santo André de Comesaña, Vigo]])
*[[Carantoña]] (homónimos)
*[[Carantos]] (redirección a [[Carantos, Oca, Coristanco]])
*[[Caraña]] (homónimos)
*[[Caraña de Abaixo]] (redirección a [[Caraña de Abaixo, Tiobre, Betanzos]])
*[[Caraña de Arriba]] (redirección a [[Caraña de Arriba, Tiobre, Betanzos]])
*[[Caraña do Medio]] (redirección a [[Caraña do Medio, Tiobre, Betanzos]])
*[[Caraño]] (homónimos)
*[[Caraño de Abaixo]] (redirección a [[Caraño de Abaixo, Caraño, Pol]])
*[[Carapetelo]] (redirección a [[Carapetelo, Barbeito, Vilasantar]])
*[[A Carapucha]] (redirección a [[A Carapucha, Matamá, Vigo]])
*[[O Caravel]] (redirección a [[O Caravel, Mato, Taboada]])
*[[Caraveles]] (redirección a [[Caraveles, Urdilde, Rois]])
*[[Caraxeita]] (redirección a [[Caraxeita, Felmil, Begonte]])
*[[Carazo]] (homónimos)
*[[Carba]] (homónimos)
*[[A Carba]] (redirección a [[Carba]])
*[[O Carbal]] (redirección a [[O Carbal, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Carbaliza]] (redirección a [[A Carbaliza, Toba, Cee]])
*[[Carballa]] (homónimos)
*[[A Carballa]] (redirección a [[Carballa]])
*[[Carballa Marela]] (redirección a [[Carballa Marela, Caraño, Pol]])
*[[A Carballa Redonda]] (redirección a [[A Carballa Redonda, Montemaior, A Laracha]])
*[[Carballadrade]] (redirección a [[Carballadrade, Cabaleiros, Tordoia]])
*[[Carballal]] (homónimos)
*[[O Carballal]] (redirección a [[Carballal]])
*[[O Carballal de Abaixo]] (redirección a [[O Carballal de Abaixo, O Carballal, Palas de Rei]])
*[[O Carballal de Arriba]] (redirección a [[O Carballal de Arriba, O Carballal, Palas de Rei]])
*[[Carballas]] (homónimos)
*[[As Carballas]] (redirección a [[Carballas]])
*[[As Carballas de Abaixo]] (redirección a [[Carballas de Abaixo, Barbude, A Estrada]])
*[[As Carballas de Arriba]] (redirección a [[Carballas de Arriba, Barbude, A Estrada]])
*[[Carballás]] (homónimos)
*[[O Carballás]] (redirección a [[Carballás]])
*[[Os Carballás]] (redirección a [[Carballás]])
*[[Carballeda]] (homónimos)
*[[Carballeda de Abaixo]] (redirección a [[Carballeda de Abaixo, Laias, Cenlle]])
*[[Carballeda de Arriba]] (redirección a [[Carballeda de Arriba, Laias, Cenlle]])
*[[Carballeda de Avia]] (concello e lugar)
*[[Carballeda de Valdeorras]] (concello)
*[[As Carballedas]] (redirección a [[As Carballedas, O Val, Narón]])
*[[Carballede]] (redirección a [[Carballede, Guillade, Ponteareas]])
*[[Carballediña]] (redirección a [[Carballediña, Coiras, Piñor]])
*[[Carballedo (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Carballedo]] (redirección a [[Carballedo (homónimos)]]
*[[Carballeira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Carballeira]] (redirección a [[Carballeira (homónimos)]])
*[[A Carballeira de Abaixo]] (redirección a [[A Carballeira de Abaixo, A Vila de Abade, Tordoia]])
*[[A Carballeira de Arriba]] (redirección a [[A Carballeira de Arriba, A Vila de Abade, Tordoia]])
*[[Carballeira Moura]] (redirección a [[Carballeira Moura, Santaballa, Vilalba]])
*[[Carballeiras]] (homónimos)
*[[As Carballeiras]] (redirección a [[Carballeiras]])
*[[O Carballeiro]] (homónimos)
*[[A Carballida]] (redirección a [[A Carballida, Santa María de Salceda, Salceda de Caselas]])
*[[Carballidiño]] (redirección a [[Carballidiño, Veascós, Carballedo]])
*[[Carballido]] (homónimos)
*[[Carballín]] (homónimos)
*[[El Carballín]] (redirección a [[Carballín]])
*[[Carballiño]] (homónimos)
*[[O Carballiño]] (concello)
*[[Carballiños]] (homónimos)
*[[Os Carballiños]] (redirección a [[Carballiños]])
*[[A Carballiza]] (redirección a [[A Carballiza, Baldráns, Tui]])
*[[Carballizos]] (homónimos)
*[[Carballo (homónimos)]]
*[[O Carballo]] (redirección a [[Carballo (homónimos)]])
*[[O Carballo Branco]] (redirección a [[O Carballo Branco, Celeiro de Mariñaos, Barreiros]])
*[[O Carballo da Palma]] (redirección a [[O Carballo da Palma, Panxón, Nigrán]])
*[[O Carballo da Pedra]] (redirección a [[O Carballo da Pedra, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Carballo de Boi]] (redirección a [[Carballo de Boi, San Claudio, Ortigueira]])
*[[O Carballo de Lor]] (redirección a [[O Carballo de Lor, Quintá de Lor, Quiroga]])
*[[Carballo do Hospital]] (redirección a [[Carballo do Hospital, O Hospital, Quiroga]])
*[[O Carballo do Pazo]] (homónimos)
*[[Carballo do Vento]] (redirección a [[Carballo do Vento, Nodar, Friol]])
*[[O Carballo dos Pinos]] (redirección a [[O Carballo dos Pinos, Xallas de Castriz, Santa Comba]])
*[[O Carballo Furado]] (redirección a [[O Carballo Furado, Doso, Narón]])
*[[O Carballo Gallado]] (redirección a [[O Carballo Gallado, Burgás, Xermade]])
*[[O Carballo Gordo]] (redirección a [[O Carballo Gordo, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Carballo Infante]] (redirección a [[Carballo Infante, Espiñaredo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Carballo Mariño]] (redirección a [[O Carballo Mariño, Lagoa, Alfoz]])
*[[Carballo Redondo]] (redirección a [[Carballo Redondo, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[Carballo Torto]] (redirección a [[Carballo Torto, Vilarraso, Aranga]])
*[[A Carballoa]] (redirección a [[A Carballoa, Barbeito, Vilasantar]])
*[[Carballoguidín]] (redirección a [[Carballoguidín, Freixo, A Fonsagrada]])
*[[Carballolongo]] (redirección a [[Carballolongo, Santaballa, Vilalba]])
*[[Os Carballos]] (homónimos)
*[[Carballós]] (homónimos)
*[[Carballos Altos]] (redirección a [[Carballos Altos, Lema, Arzúa]])
*[[Carballosa]] (homónimos)
*[[A Carballosa]] (redirección a [[Carballosa]])
*[[Carballoso]] (homónimos)
*[[O Carballoso]] (redirección a [[Carballoso]])
*[[Carballotorto]] (redirección a [[Carballotorto, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Carballude]] (homónimos)
*[[O Carbedo]] (redirección a [[O Carbedo, Esperante, Folgoso do Courel]])
*[[A Carbeira]] (redirección a [[A Carbeira, Vilaboa, Valdoviño]])
*[[O Carbeiral]] (redirección a [[O Carbeiral, Bardaos, San Sadurniño]])
*[[Carbeta]] (redirección a [[Carbeta, Lousada, Xermade]])
*[[Carbia]] (homónimos)
*[[Carboados]] (redirección a [[Carboados, Igrexafeita, San Sadurniño]])
*[[O Carboal]] (homónimos)
*[[A Carboeira]] (homónimos)
*[[O Carboeiral]] (redirección a [[O Carboeiral, Insua, Ortigueira]])
*[[O Carboeiriño]] (redirección a [[O Carboeiriño, Carboeiro, Silleda]])
*[[Carboeiro]] (homónimos)
*[[O Carboeiro]] (redirección a [[Carboeiro]])
*[[Carboeiro de Francia]] (redirección a [[Carboeiro de Francia, Carboeiro, Silleda]])
*[[Os Carboeiros]] (homónimos)
*[[Carboentes]] (redirección a [[Carboentes, Rodeiro]]; lugar e parroquia)
*[[Carbosende]] (redirección a [[Carbosende, Esperante, Taboada]])
*[[O Carbón]] (redirección a [[O Carbón, Atios, O Porriño]])
*[[Carbuíz]] (redirección a [[Carbuíz, Xunqueira de Espadanedo, Xunqueira de Espadanedo]])
*[[Carcabelos]] (redirección a [[Carcabelos, Almeiras, Culleredo]])
*[[Carcacía]] (homónimos)
*[[A Carcallosa]] (redirección a [[A Carcallosa, Ambosores, Ourol]])
*[[A Carcasía]] (redirección a [[A Carcasía, Noia, Noia]])
*[[Cardal]] (homónimos)
*[[O Cardal]] (redirección a [[Cardal]])
*[[Cardalda]] (redirección a [[Cardalda, Deiro, Vilanova de Arousa]])
*[[Cardama]] (redirección a [[Cardama, Oroso]]; lugar e parroquia)
*[[Cardanachama]] (redirección a [[Cardanachama, Queiroás, Allariz]])
*[[A Cardavella]] (redirección a [[A Cardavella, Guimarei, A Estrada]])
*[[Cardavós]] (redirección a [[Cardavós, Sabadelle, Chantada]])
*[[Cardecide]] (redirección a [[Cardecide, Cuntis, Cuntis]])
*[[O Cardedo]] (redirección a [[O Cardedo, Campo, O Irixo]])
*[[Cardeira de Meroi]] (redirección a [[Cardeira de Meroi, As Somozas, As Somozas]])
*[[Cardeita]] (homónimos)
*[[Cardeite]] (redirección a [[Cardeite, Begonte, Begonte]])
*[[Cardelle]] (homónimos)
*[[Cardenal]] (redirección a [[Cardenal, Vilameá de Ramirás, Ramirás]])
*[[Cardenao]] (redirección a [[Cardenao, O Castro de Beiro, Ourense]])
*[[Cardeo]] (redirección a [[Cardeo, Albos, Verea]])
*[[Carderón]] (redirección a [[Carderón, Órrea, Agolada]])
*[[Carderrei]] (redirección a [[Carderrei, Ponte, Silleda]])
*[[Cardesín]] (redirección a [[Cardesín, Refoxos, Silleda]])
*[[Cardexía]] (redirección a [[Cardexía, Filgueira, Lalín]])
*[[Cardexo]] (homónimos)
*[[Cardezana]] (redirección a [[Cardezana, Godóns, Covelo]])
*[[Cardezo]] (redirección a [[Cardezo, Corcoesto, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Cardida]] (redirección a [[A Cardida, A Torre, Taboada]])
*[[Cardigonde]] (redirección a [[Cardigonde, Cortegada, Silleda]])
*[[Cardín]] (redirección a [[Cardín, Saiar, Caldas de Reis]])
*[[Cardiña]] (homónimos)
*[[Cardoeiro]] (homónimos)
*[[O Cardoeiro]] (redirección a [[Cardoeiro]])
*[[Cardois]] (redirección a [[Cardois, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[Cardorrío]] (redirección a [[Cardorrío, Pedornes, Oia]])
*[[Cardosa]] (homónimos)
*[[A Cardosa]] (redirección a [[Cardosa]])
*[[As Cardosas]] (redirección a [[As Cardosas, Soutullo, A Laracha]])
*[[Cardoso]] (redirección a [[Cardoso, San Mamede dos Anxos, Lugo]])
*[[Cardoufe]] (redirección a [[Cardoufe, Sanguiñedo, Dozón]])
*[[O Careixo]] (redirección a [[O Careixo, Salto, Vimianzo]])
*[[Carelle]] (homónimos)
*[[Carelle Grande]] (redirección a [[Carelle Grande, O Burgo, Muras]])
*[[Carelo]] (redirección a [[Carelo, O Buriz, Guitiriz]])
*[[Caresma]] (redirección a [[Caresma, Santiago de Ois, Coirós]])
*[[Carfaxiño]] (redirección a [[Carfaxiño, Vilanova dos Infantes, Celanova]])
*[[Cargadoiro]] (homónimos)
*[[O Cargadoiro]] (redirección a [[Cargadoiro]])
*[[Cargas]] (homónimos)
*[[As Cargas]] (redirección a [[Cargas]])
*[[Carguizoi]] (redirección a [[Carguizoi, Tioira, Maceda]])
*[[A Caridade]] (redirección a [[A Caridade, Flariz, Monterrei]])
*[[Caride]] (homónimos)
*[[Cariño (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cariño de Arriba]] (redirección a [[Cariño de Arriba, Cariño, Cariño]])
*[[Caritel]] (homónimos)
*[[O Caritel]] (redirección a [[Caritel]])
*[[A Carixa]] (homónimos)
*[[A Cariza]] (redirección a [[A Cariza, Esporiz, Monterroso]])
*[[As Carizas]] (redirección a [[As Carizas, Dumbría, Dumbría]])
*[[Carleo de Abaixo]] (redirección a [[Carleo de Abaixo, Outes, Outes]])
*[[Carleo de Arriba]] (redirección a [[Carleo de Arriba, Outes, Outes]])
*[[Carlete]] (redirección a [[Carlete, A Torre, Vilalba]])
*[[Carlexo]] (homónimos)
*[[Carlín]] (redirección a [[Carlín, Friol]]; lugar e parroquia)
*[[O Carme]] (homónimos)
*[[Carmoega]] (redirección a [[Carmoega, Agolada]])
*[[Carmona]] (homónimos)
*[[A Carmona]] (redirección a [[Carmona]])
*[[Carmoniño]] (redirección a [[Carmoniño, Maceira, Covelo]])
*[[O Carnal]] (redirección a [[O Carnal, Luneda, A Cañiza]])
*[[O Carneiral]] (redirección a [[O Carneiral, Verís, Irixoa]])
*[[As Carneiras]] (redirección a [[As Carneiras, Matamá, Vigo]])
*[[Os Carneiros]] (redirección a [[Os Carneiros, Vilarraso, Aranga]])
*[[Carnes]] (redirección a [[Carnes, A Regueira, Oza-Cesuras]])
*[[Carnés]] (redirección a [[Carnés, Vimianzo]]; lugar e parroquia)
*[[Carnio]] (redirección a [[Carnio, Treos, Vimianzo]])
*[[Carnoedo]] (redirección a [[Carnoedo, Sada]])
*[[Carnós]] (redirección a [[Carnós, A Arnoia, A Arnoia]])
*[[Carnota (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Caroada]] (redirección a [[A Caroada, Cambre, Cambre]])
*[[O Caroceiro]] (homónimos)
*[[Os Caroceiros]] (redirección a [[Os Caroceiros, As Neves, Ortigueira]])
*[[As Carochas]] (redirección a [[As Carochas, Laxosa, O Corgo]])
*[[Caroi]] (homónimos)
*[[As Carolinas]] (redirección a [[As Carolinas, Ribeira, Ribeira]])
*[[Carolliño]] (redirección a [[Carolliño, Budiño, O Pino]])
*[[Carollo]] (redirección a [[Carollo, Cardama, Oroso]])
*[[Carolo]] (homónimos)
*[[A Caropa]] (redirección a [[A Caropa, Feás, Aranga]])
*[[Caroubáns]] (redirección a [[Caroubáns, Covas, Ames]])
*[[Carozo]] (homónimos)
*[[Carpazás]] (redirección a [[Carpazás, Bande]]; parroquia e lugar)
*[[Carpaceira]] (homónimos)
*[[A Carpaceira]] (redirección a [[Carpaceira]])
*[[Carpaceiras]] (homónimos)
*[[As Carpaceiras]] (redirección a [[Carpaceiras]])
*[[Carpacide]] (redirección a [[Carpacide, Nois, Foz]])
*[[Carpanzal]] (redirección a [[Carpanzal, Cerceda, O Corgo]])
*[[A Carpinteira]] (redirección a [[A Carpinteira, Matamá, Vigo]])
*[[O Carpio]] (redirección a [[O Carpio, Trazo, Trazo]])
*[[Os Carpizos]] (redirección a [[Os Carpizos, Cazás, Xermade]])
*[[A Carqueixa]] (homónimos)
*[[O Carqueixal]] (redirección a [[O Carqueixal, Moimenta, Lalín]])
*[[Carqueixeda]] (redirección a [[Carqueixeda, Gundriz, Samos]])
*[[O Carqueixo]] (redirección a [[O Carqueixo, Bóveda, Lugo]])
*[[A Carra]] (redirección a [[A Carra, Limiñón, Abegondo]])
*[[Carrabete]] (redirección a [[Carrabete, Serantes, Laxe]])
*[[Carraceda]] (redirección a [[Carraceda, Oza, Oza-Cesuras]])
*[[Carracedo]] (homónimos)
*[[O Carracedo]] (redirección a [[Carracedo]])
*[[Carracedo da Serra]] (redirección a [[Carracedo da Serra, A Gudiña]]; lugar e parroquia)
*[[O Carracedo de Abaixo]] (redirección a [[O Carracedo de Abaixo, A Viña, Irixoa]])
*[[O Carracedo de Arriba]] (redirección a [[O Carracedo de Arriba, A Viña, Irixoa]])
*[[Os Carracedos]] (homónimos)
*[[A Carraceira]] (redirección a [[A Carraceira, Librán, Baleira]])
*[[Carracelas]] (redirección a [[Carracelas, Rioaveso, Vilalba]])
*[[A Carracha]] (redirección a [[A Carracha, Sofán, Carballo]])
*[[O Carrachal]] (redirección a [[O Carrachal, Devesos, Ortigueira]])
*[[A Carracheira]] (redirección a [[A Carracheira, Loureda, Oza-Cesuras]])
*[[Os Carrachos]] (redirección a [[Os Carrachos, San Martiño de Pacios, Begonte]])
*[[Carracido]] (homónimos)
*[[Carradela]] (redirección a [[Carradela, Anzo, Lalín]])
*[[Carradelas]] (redirección a [[Carradelas, Xermar, Cospeito]])
*[[O Carragal]] (redirección a [[O Carragal, Moncelos, Abadín]])
*[[Os Carragás]] (redirección a [[Os Carragás, Liáns, Oleiros]])
*[[Carragoso de Abaixo]] (redirección a [[Carragoso de Abaixo, Lalín, Lalín]])
*[[Carragoso de Arriba]] (redirección a [[Carragoso de Arriba, Lalín, Lalín]])
*[[Carraguedo]] (redirección a [[Carraguedo, Penosiños, Ramirás]])
*[[Carrais]] (redirección a [[Carrais, Herbogo, Rois]])
*[[Carral (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Carral]] (redirección a [[Carral (homónimos)]]
*[[Carral Travesa]] (redirección a [[Carral Travesa, Sabadelle, Chantada]])
*[[Carralcova]] (homónimos)
*[[Carralmaior]] (redirección a [[Carralmaior, Alba, Vilalba]])
*[[O Carramal]] (redirección a [[O Carramal, Salcedo, Pontevedra]])
*[[Carranchousa]] (redirección a [[Carranchousa, Bascós, Monforte de Lemos]])
*[[A Carrancova]] (redirección a [[A Carrancova, Castelo, Cervo]])
*[[O Carrapatal]] (redirección a [[O Carrapatal, Xuño, Porto do Son]])
*[[Carrapetal]] (redirección a [[Carrapetal, Begonte, Begonte]])
*[[A Carrapota]] (redirección a [[A Carrapota, Magazos, Viveiro]])
*[[A Carrasca]] (homónimos)
*[[O Carrascal]] (homónimos)
*[[O Carrascás]] (redirección a [[O Carrascás, Prado, Ponteareas]])
*[[Carrasco]] (homónimos)
*[[Carrasquedo de Abaixo]] (redirección a [[Carrasquedo de Abaixo, Vilaza, Gondomar]])
*[[Carrasquedo de Arriba]] (redirección a [[Carrasquedo de Arriba, Vilaza, Gondomar]])
*[[A Carrasqueira]] (homónimos)
*[[As Carrasqueiras]] (homónimos)
*[[Carraveda]] (redirección a [[Carraveda, Pexegueiro, Tui]])
*[[Carravilar]] (redirección a [[Carravilar, Bazar, Castro de Rei]])
*[[Carraxo]] (redirección a [[Carraxo, Laza]]; lugar e parroquia)
*[[Carredás]] (redirección a [[Carredás, Barcia de Mera, Covelo]])
*[[Carregal]] (homónimos)
*[[O Carregal]] (redirección a [[Carregal]])
*[[Carregal de Abaixo]] (homónimos)
*[[Carregal de Arriba]] (homónimos)
*[[Carregosa]] (redirección a [[Carregosa, Curtis, Curtis]])
*[[Carregoto]] (redirección a [[Carregoto, Folgoso, Sobrado]])
*[[Carreira]] (homónimos)
*[[A Carreira]] (redirección a [[Carreira]])
*[[Carreira Branca]] (redirección a [[Carreira Branca, Vilaframil, Ribadeo]])
*[[A Carreira Chá]] (redirección a [[A Carreira Chá, Vilaformán, Trabada]])
*[[Carreira da Lama]] (redirección a [[Carreira da Lama, Arbo, Arbo]])
*[[A Carreira Vella]] (redirección a [[A Carreira Vella, Sobrada de Aguiar, Outeiro de Rei]])
*[[Carreirachán]] (redirección a [[Carreirachán, Taboexa, As Neves]])
*[[Carreiranova]] (redirección a [[Carreiranova, Oleiros, Vilalba]])
*[[Carreiras]] (homónimos)
*[[As Carreiras]] (redirección a [[Carreiras]])
*[[Carreiriña]] (homónimos)
*[[Carreiro]] (homónimos)
*[[O Carreiro]] (redirección a [[Carreiro]])
*[[O Carreiro do Golpe]] (redirección a [[O Carreiro do Golpe, O Ermo, Ortigueira]])
*[[Carreiroa]] (redirección a [[Carreiroa, Lanzós, Vilalba]])
*[[Carreiroá]] (redirección a [[Carreiroá, Maside, Sarria]])
*[[Carreiroás]] (redirección a [[Carreiroás, Cortapezas, Portomarín]])
*[[Carreiros]] (homónimos)
*[[Os Carreiros]] (redirección a [[Carreiros]])
*[[Carreixas]] (homónimos)
*[[Os Carrelos]] (redirección a [[Os Carrelos, Silvela, Friol]])
*[[Carres]] (redirección a [[Carres, Oza-Cesuras]])
*[[A Carretería]] (redirección a [[A Carretería, Paradela, Paradela]])
*[[A Carrexa]] (redirección a [[A Carrexa, Casteláns, Covelo]])
*[[O Carrexo]] (redirección a [[O Carrexo, O Mosteiro, Ortigueira]])
*[[A Carriceira]] (redirección a [[A Carriceira, Fisteus, Curtis]])
*[[Carricova]] (homónimos)
*[[Carriqueiros]] (redirección a [[Carriqueiros, O Burgo, Lugo]])
*[[Carril (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Carril]] (redirección a [[Carril (homónimos)]]
*[[A Carrilla]] (homónimos)
*[[O Carrilnovo]] (redirección a [[O Carrilnovo, Seixas, As Somozas]])
*[[Carríns]] (redirección a [[Carríns, San Vicente do Grove, O Grove]])
*[[Carrio]] (homónimos)
*[[O Carrio]] (redirección a [[Carrio]])
*[[Os Carrís]] (homónimos)
*[[A Carriza]] (redirección a [[A Carriza, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[O Carrizal]] (homónimos)
*[[Carrizáns]] (redirección a [[Carrizáns, Escuadra, A Lama]])
*[[O Carrizo]] (homónimos)
*[[O Carrizó]] (redirección a [[O Carrizó, Santiago de Covelo, Covelo]])
*[[Os Carrizos]] (redirección a [[Os Carrizos, Val de Sangorza, Agolada]])
*[[As Carroceiras]] (homónimos)
*[[Carrocide]] (redirección a [[Carrocide, Lagoa, Alfoz]])
*[[Carrofeito]] (redirección a [[Carrofeito, Lebozán, Lalín]])
*[[Carroipaz]] (redirección a [[Carroipaz, Curtis, Curtis]])
*[[A Carrola]] (redirección a [[A Carrola, O Porriño, O Porriño]])
*[[O Carroleiro]] (redirección a [[O Carroleiro, Ceboliño, Ourense]])
*[[Carromao]] (redirección a [[Carromao, Órrea, Agolada]])
*[[Carrouba]] (redirección a [[Carrouba, Tor, Monforte de Lemos]])
*[[Carruceiro]] (redirección a [[Carruceiro, Arrabaldo, Ourense]])
*[[Os Carrucheiros]] (redirección a [[Os Carrucheiros, Ardemil, Ordes]])
*[[O Carrusco]] (redirección a [[O Carrusco, O Sisto, Ourol]])
*[[Carta]] (homónimos)
*[[Cartamil]] (redirección a [[Cartamil, Amil, Moraña]])
*[[Cartas]] (homónimos)
*[[As Cartas]] (redirección a [[Cartas]])
*[[Cartea]] (redirección a [[Cartea, Os Vaos, Ribeira de Piquín]])
*[[Carteire]] (redirección a [[Carteire, Palas de Rei]]; lugar e parroquia)
*[[Cartel (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cartelle]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Cartelos]] (homónimos)
*[[Cartemil]] (homónimos)
*[[Cartimil]] (homónimos)
*[[Cartín]] (redirección a [[Cartín, Tardade, Vilalba]])
*[[Cartomil]] (redirección a [[Cartomil, Taragoña, Rianxo]])
*[[Carude]] (redirección a [[Carude, Carballo, Taboada]])
*[[A Carunchada]] (redirección a [[A Carunchada, Penamaior, Becerreá]])
*[[Carvalente]] (redirección a [[Carvalente, Oirós, Vila de Cruces]])
*[[Carzoá]] (redirección a [[Carzoá, Cualedro]]; lugar e parroquia
*[[A Casa Alta]] (homónimos)
*[[A Casa Branca]] (redirección a [[A Casa Branca, Santo Adrao de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Casa Camiño]] (redirección a [[Casa Camiño, Cumbraos, Sobrado]])
*[[Casa Cuberta]] (redirección a [[Casa Cuberta, Lardeiros, O Pino]])
*[[A Casa da Bouza - A Igrexa]] (redirección a [[A Casa da Bouza - A Igrexa, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Casa da Bouza - Tras do Camiño]] (redirección a [[A Casa da Bouza - Tras do Camiño, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Casa da Cancela]] (redirección a [[Casa da Cancela, Dumbría, Dumbría]])
*[[A Casa da Cruz]] (redirección a [[A Casa da Cruz, Arcos, Cuntis]])
*[[Casa da Dona]] (redirección a [[Casa da Dona, Paradela, Castro Caldelas]])
*[[A Casa da Hedra]] (redirección a [[A Casa da Hedra, Covelas, Ribadeo]])
*[[A Casa da Horta]] (redirección a [[A Casa da Horta, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Casa da Lama]] (redirección a [[A Casa da Lama, Ousende, O Saviñao]])
*[[O Casa da Lama]] (redirección a [[O Casa da Lama, Recelle, Portomarín]])
*[[Casa de Abaixo]] (redirección a [[Casa de Abaixo, Ousende, O Saviñao]])
*[[Casa de Antelo]] (redirección a [[Casa de Antelo, Broño, Negreira]])
*[[A Casa de Areán]] (redirección a [[A Casa de Areán, Ligonde, Monterroso]])
*[[A Casa de Ascontra]] (redirección a [[A Casa de Ascontra, Berredo, Agolada]])
*[[A Casa de Fidalgo]] (redirección a [[A Casa de Fidalgo, Mántaras, Irixoa]])
*[[A Casa de Fonseca]] (redirección a [[A Casa de Fonseca, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Casa de Naia]] (redirección a a [[Casa de Naia, Antas de Ulla]]; parroquia e lugar)
*[[A Casa de Outeiro]] (redirección a [[A Casa de Outeiro, Quiroga, Quiroga]])
*[[A Casa de Parga]] (redirección a [[A Casa de Parga, Ousá, Friol]])
*[[A Casa de Pedra]] (redirección a [[A Casa de Pedra, Bande, Láncara]])
*[[Casa de Sa]] (redirección a [[Casa de Sa, Rebordaos, O Saviñao]])
*[[A Casa de Xenara]] (redirección a [[A Casa de Xenara, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[A Casa do Barrio]] (redirección a [[A Casa do Barrio, Cartelos, Carballedo]])
*[[Casa do Camiño]] (homónimos)
*[[A Casa do Campo]] (redirección a [[A Casa do Campo, Arceo, Boimorto]])
*[[Casa do Cardedo]] (redirección a [[Casa do Cardedo, Recelle, Portomarín]])
*[[A Casa do Cego]] (redirección a [[A Casa do Cego, Vilachá, Monfero]])
*[[Casa do Frade]] (redirección a [[Casa do Frade, San Miguel de Barcala, A Estrada]])
*[[A Casa do Gado]] (redirección a [[A Casa do Gado, A Porta, Sobrado]])
*[[A Casa do Gallego]] (redirección a [[A Casa do Gallego, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[A Casa do Mazo]] (redirección a [[A Casa do Mazo, Ousende, O Saviñao]])
*[[Casa do Monte]] (homónimos)
*[[A Casa do Monte]] (redirección a [[Casa do Monte]])
*[[A Casa do Novil]] (redirección a [[A Casa do Novil, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Casa do Pazo]] (redirección a [[A Casa do Pazo, Ousá, Friol]])
*[[A Casa do Porto]] (redirección a [[A Casa do Porto, Rois, Rois]])
*[[A Casa do Prado]] (redirección a [[A Casa do Prado, Carantoña, Vimianzo]])
*[[A Casa do Raque]] (redirección a [[A Casa do Raque, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Casa do Vello]] (redirección a [[Casa do Vello, Bustelo de Fisteus, Quiroga]])
*[[Casa do Vento]] (homónimos)
*[[A Casa do Vento]] (redirección a [[Casa do Vento]])
*[[A Casa dos Prados]] (redirección a [[A Casa dos Prados, A Ermida, Quiroga]])
*[[A Casa Grande]] (redirección a [[Casa Grande]])
*[[Casa Lousada]] (homónimos)
*[[A Casa Lousada]] (redirección a [[Casa Lousada]])
*[[A Casa Nova]] (homónimos)
*[[A Casa Nova de Vilariño]] (redirección a [[A Casa Nova de Vilariño, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[A Casa Queimada]] (redirección a [[A Casa Queimada, Lesón, A Pobra do Caramiñal]])
*[[A Casa Vella]] (homónimos)
*[[Casabraira]] (redirección a [[Casabraira, Milleirós, Pol]])
*[[Casabranca]] (homónimos)
*[[A Casabranca]] (redirección a [[Casabranca]])
*[[Casacamiño]] (homónimos)
*[[Casadán]] (redirección a [[Casadán, Aldixe, Abadín]])
*[[A Casadedra]] (redirección a [[A Casadedra, Candamil, Xermade]])
*[[Casadela]] (redirección a [[Casadela, Vilasante, O Saviñao]])
*[[Casadelas]] (redirección a [[Casadelas, Noicela, Carballo]])
*[[Casadelos]] (redirección a [[Casadelos, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Casadonas]] (redirección a [[Casadonas, Licín, O Saviñao]])
*[[Casagrande]] (homónimos)
*[[A Casagrande]] (redirección a [[Casagrande]])
*[[Casagrandes]] (redirección a [[Casagrandes, Desteriz, Padrenda]])
*[[Casaio]] (redirección a [[Casaio, Carballeda de Valdeorras]]; lugar e parroquia)
*[[Casais]] (homónimos)
*[[Os Casais]] (redirección a [[Casais]])
*[[Casal]] (homónimos)
*[[O Casal]] (redirección a [[Casal]])
*[[O Casal da Bouza]] (redirección a [[O Casal da Bouza, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[O Casal da Devesa]] (redirección a [[O Casal da Devesa, A Vila de Abade, Tordoia]])
*[[Casal da Vila]] (redirección a [[Casal da Vila, San Xosé de Ribarteme, As Neves]])
*[[Casal de Abade]] (homónimos)
*[[O Casal de Abaixo]] (homónimos)
*[[Casal de Agra]] (redirección a [[Casal de Agra, Lubre, Bergondo]])
*[[Casal de Arriba]] (homónimos)
*[[O Casal de Arriba]] (redirección a [[Casal de Arriba]])
*[[O Casal de Baixo]] (redirección a [[O Casal de Baixo, Vilachá, Monfero]])
*[[Casal de Bispo]] (redirección a [[Casal de Bispo, Domés, Verea]])
*[[Casal de Cima]] (redirección a [[Casal de Cima, Rubiás, Ramirás]])
*[[Casal de Diego]] (redirección a [[Casal de Diego, Budián, O Valadouro]])
*[[Casal de Eirigo]] (redirección a [[Casal de Eirigo, Setecoros, Valga]])
*[[Casal de Feás]] (redirección a [[Casal de Feás, Podentes, A Bola]])
*[[Casal de Gonzalo]] (redirección a [[Casal de Gonzalo, Urdilde, Rois]])
*[[O Casal de Horta]] (redirección a [[O Casal de Horta, Vista Alegre, Santiago de Compostela]])
*[[Casal de Madre]] (redirección a [[Casal de Madre, Úbeda, A Pastoriza]])
*[[Casal de María]] (redirección a [[Casal de María, San Román de Montoxo, Cedeira]])
*[[Casal de Maus]] (redirección a [[Casal de Maus, Corvillón, A Merca]])
*[[Casal de Mogos]] (redirección a [[Casal de Mogos, Catoira, Catoira]])
*[[Casal de Morgade]] (redirección a [[Casal de Morgade, San Martiño de Berredo, A Bola]])
*[[Casal de Munín]] (redirección a [[Casal de Munín, Boimorto, Boimorto]])
*[[Casal de Niño]] (redirección a [[Casal de Niño, Vedra, Vedra]])
*[[Casal de Perros]] (redirección a [[Casal de Perros, Rus, Carballo]])
*[[Casal de Poño]] (redirección a [[Casal de Poño, Urdilde, Rois]])
*[[O Casal de Rei]] (redirección a [[O Casal de Rei, Campañó, Pontevedra]])
*[[O Casal de Reis]] (redirección a [[O Casal de Reis, Rarís, Teo]])
*[[O Casal de Riba]] (redirección a [[O Casal de Riba, Vilachá, Monfero]])
*[[Casal de Sande]] (redirección a [[Casal de Sande, As Ribeiras do Sor, Mañón]])
*[[Casal de Santa]] (redirección a [[Casal de Santa, Vilaboa, Vilaboa]])
*[[Casal de Souto]] (redirección a [[Casal de Souto, Dombodán, Arzúa]])
*[[Casal de Veco]] (redirección a [[Casal de Veco, Crespos, Padrenda]])
*[[Casal de Vello]] (redirección a [[Casal de Vello, Torneiros, O Porriño]])
*[[Casal de Vito]] (redirección a [[Casal de Vito, Muro, Láncara]])
*[[Casal do Faído]] (redirección a [[Casal do Faído, Castelo, Cervo]])
*[[Casal do Mato]] (homónimos)
*[[Casal do Mendo]] (redirección a [[Casal do Mendo, Campañó, Pontevedra]])
*[[O Casal do Monte]] (redirección a [[O Casal do Monte, Coiro, A Laracha]])
*[[O Casal do Mouro]] (redirección a [[O Casal do Mouro, Ambroa, Irixoa]])
*[[O Casal do Paio]] (redirección a [[O Casal do Paio, O Deveso, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Casal do Regueiro]] (redirección a [[Casal do Regueiro, Vilameá de Ramirás, Ramirás]])
*[[Casal do Río]] (homónimos)
*[[O Casal do Río]] (redirección a [[Casal do Río]])
*[[O Casal do Salgueiro]] (redirección a [[O Casal do Salgueiro, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Casal do Souto]] (redirección a [[Casal do Souto, Grou, Lobios ]])
*[[Casal Novo]] (redirección a [[Casal Novo, Lérez, Pontevedra]])
*[[Casalbieito]] (redirección a [[Casalbieito, Codeso, Boqueixón]])
*[[Casalbito de Abaixo]] (redirección a [[Casalbito de Abaixo, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Casalbito de Arriba]] (redirección a [[Casalbito de Arriba, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Casaldabade]] (redirección a [[Casaldabade, Cabaleiros, Tordoia]])
*[[Casaldaia de Abaixo]] (redirección a [[Casaldaia de Abaixo, Cerdido, Cerdido]])
*[[Casaldaia de Arriba]] (redirección a [[Casaldaia de Arriba, A Barqueira, Cerdido]])
*[[Casaldabre]] (redirección a [[Casaldabre, Queixas, Cerceda]])
*[[Casaldálvaro]] (redirección a [[Casaldálvaro, Valongo, Cortegada]])
*[[Casaldarado]] (redirección a [[Casaldarado, Lérez, Pontevedra]])
*[[Casaldares]] (homónimos)
*[[Casaldarnos]] (redirección a [[Casaldarnos, Ribadumia, Ribadumia]])
*[[O Casaldarrique]] (redirección a [[O Casaldarrique, Verís, Irixoa]])
*[[Casaldegas]] (redirección a [[Casaldegas, Monteagudo, Arteixo]])
*[[Casaldegonce]] (redirección a [[Casaldegonce, Cerdido, Cerdido]])
*[[Casaldeite]] (redirección a [[Casaldeite, San Miguel de Reinante, Barreiros]])
*[[Casalderrique]] (redirección a [[Casalderrique, Carracedo, Caldas de Reis]])
*[[Casaldesuso]] (redirección a [[Casaldesuso, Codeso, Boqueixón]])
*[[Casaldoeiro]] (homónimos)
*[[Casaldoira]] (redirección a [[Casaldoira, Seoane, Allariz]])
*[[Casaldomiro]] (redirección a [[Casaldomiro, Recesende, Teo]])
*[[Casaldrago]] (redirección a [[Casaldrago, San Clemente de Cesar, Caldas de Reis]])
*[[Casaldrigo]] (redirección a [[Casaldrigo, San Lourenzo de Fustáns, Gomesende]])
*[[Casaliño]] (homónimos)
*[[O Casaliño]] (redirección a [[Casaliño]])
*[[Casalitoi]] (redirección a [[Casalitoi, A Lama, A Lama]])
*[[Casalmeán]] (redirección a [[Casalmeán, Loureiro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Casalmeao]] (redirección a [[Casalmeao, Maceda, Melide]])
*[[Casalmorto]] (redirección a [[Casalmorto, Pereiras, Mos]])
*[[Casalnovo]] (redirección a [[Casalnovo, Carreira, Ribeira]])
*[[A Casalonga]] (redirección a [[A Casalonga, Calo, Teo]])
*[[Casalousada]] (redirección a [[Casalousada, San Xoán de Moeche, Moeche]])
*[[Casalpaio]] (redirección a [[Casalpaio, Frades, A Estrada]])
*[[Casalpeguito]] (redirección a [[Casalpeguito, Gastrar, Boqueixón]])
*[[A Casalta]] (redirección a [[A Casalta, Chandrexa, Parada de Sil]])
*[[O Casalvedro]] (redirección a [[O Casalvedro, Sisán, Ribadumia]])
*[[Casalvito]] (redirección a [[Casalvito, San Xoán de Poio, Poio]])
*[[Casamaría]] (redirección a [[Casamaría, Moalde, Silleda]])
*[[Casamuniño]] (redirección a [[Casamuniño, Pígara, Guitiriz]])
*[[Casanande]] (redirección a [[Casanande, Olveira, Ribeira]])
*[[O Casancho]] (redirección a [[O Casancho, Petán, A Cañiza]])
*[[Casandulfe]] (redirección a [[Casandulfe, Loeda, Piñor]])
*[[As Casanianas]] (redirección a [[As Casanianas, Casteláns, Covelo]])
*[[Casaniño]] (redirección a [[Casaniño, Brosmos, Sober]])
*[[Casanova]] (homónimos)
*[[A Casanova]] (redirección a [[Casanova]])
*[[A Casanova da Rocha]] (redirección a [[A Casanova da Rocha, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[A Casanova da Xestosa]] (redirección a [[A Casanova da Xestosa, Muras, Muras]])
*[[A Casanova de Arriba]] (redirección a [[A Casanova de Arriba, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Casanova de Sanche]] (redirección a [[A Casanova de Sanche, Piñeiro, Xermade]])
*[[Casanova de Vilar]] (redirección a [[Casanova de Vilar, San Xoán de Moeche, Moeche]])
*[[A Casanova de Xiao]] (redirección a [[A Casanova de Xiao, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[A Casanova do Campo]] (redirección a [[A Casanova do Campo, Cazás, Xermade]])
*[[A Casanova do Cuarto]] (redirección a [[A Casanova do Cuarto, Mourentán, Arbo]])
*[[As Casanovas]] (redirección a [[As Casanovas, Prado de Canda, Covelo]])
*[[Casansula]] (redirección a [[Casansula, San Miguel de Sarandón, Vedra]])
*[[Casantalla]] (redirección a [[Casantalla, Xiá, Friol]])
*[[Casaqueimada]] (homónimos)
*[[A Casaqueimada]] (redirección a [[Casaqueimada]])
*[[Casar]] (homónimos)
*[[O Casar]] (redirección a [[Casar]])
*[[Casar de Cima]] (redirección a [[Casar de Cima, Lobios, Sober]])
*[[Casar de María]] (redirección a [[Casar de María, Vales, San Cristovo de Cea]])
*[[Casar de Monín]] (redirección a [[Casar de Monín, Penarrubia, Baralla]])
*[[Casar de Seta]] (redirección a [[Casar de Seta, Arnego, Rodeiro]])
*[[Casar do Mato]] (homónimos)
*[[Casar do Nabo]] (redirección a [[Casar do Nabo, Abelenda, Avión]])
*[[Casardansola]] (redirección a [[Casardansola, Covas, Montederramo]])
*[[Casardecima]] (redirección a [[Casardecima, Grou, Lobios]])
*[[Casardeita]] (homónimos)
*[[Casardixo]] (redirección a [[Casardixo, O Salto, Rodeiro]])
*[[Casardomato]] (redirección a [[Casardomato, Grou, Lobios]])
*[[Casardoño]] (redirección a [[Casardoño, Saídres, Silleda]])
*[[Casarellos]] (homónimos)
*[[Os Casarellos]] (redirección a [[Casarellos]])
*[[Os Casares]] (homónimos)
*[[Os Casares]] (redirección a [[Casares]])
*[[Casares da Virxe]] (redirección a [[Casares da Virxe, Refoxos, Cortegada]])
*[[Casares de Refoxos]] (redirección a [[Casares de Refoxos, Refoxos, Cortegada]])
*[[A Casaría]] (redirección a [[A Casaría, Reigosa, A Pastoriza]])
*[[Casariño]] (homónimos)
*[[O Casariño]] (redirección a [[Casariño]])
*[[Casarío]] (homónimos)
*[[O Casarío]] (redirección a [[Casarío]])
*[[Os Casaríos]] (redirección a [[Os Casaríos, Pinza, Viana do Bolo]])
*[[As Casarizas]] (redirección a [[As Casarizas, Mirallos, A Peroxa]])
*[[O Casarón]] (homónimos)
*[[As Casas]] (homónimos)
*[[Casás]] (homónimos)
*[[Os Casás]] (redirección a [[Casás]])
*[[As Casas Baratas]] (homónimos)
*[[As Casas da Estrada do Conde]] (redirección a [[As Casas da Estrada do Conde, Lañas, Arteixo]])
*[[As Casas da Freira]] (redirección a [[As Casas da Freira, Cotá, Friol]])
*[[As Casas da Hedra]] (redirección a [[As Casas da Hedra, Sar, Santiago de Compostela]])
*[[As Casas da Ponte]] (redirección a [[As Casas da Ponte, Castrelo, Vimianzo]])
*[[As Casas da Veiga]] (redirección a [[As Casas da Veiga, Vilar de Santos, Vilar de Santos]])
*[[As Casas da Viña]] (redirección a [[As Casas da Viña, Carballido, Lugo]])
*[[Casas de Abaixo]] (homónimos)
*[[As Casas de Abaixo]] (redirección a [[Casas de Abaixo]])
*[[Casas de Arriba]] (homónimos)
*[[As Casas de Arriba]] (redirección a [[Casas de Arriba]])
*[[As Casas de Baixo]] (redirección a [[As Casas de Baixo, San Tomé de Recaré, O Valadouro]])
*[[As Casas de Covas]] (redirección a [[As Casas de Covas, Santalla de Devesa, Friol]])
*[[Casas de Eirado de Abaixo]] (redirección a [[Casas de Eirado de , San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[Casas de Eirado de Arriba]] (redirección a [[Casas de Eirado de , San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[Casas de Gai]] (redirección a [[Casas de Gai, Novelúa, Monterroso]])
*[[Casas de Núñez]] (redirección a [[Casas de Núñez, Cumbraos, Monterroso]])
*[[As Casas de Riba]] (homónimos)
*[[As Casas do Cego]] (redirección a [[As Casas do Cego, Santalla de Devesa, Friol]])
*[[As Casas do Chao]] (redirección a [[As Casas do Chao, O Bispo, Monterroso]])
*[[As Casas do Francés]] (redirección a [[As Casas do Francés, Lemaio, A Laracha]])
*[[Casas do Monte]] (homónimos)
*[[As Casas do Monte]] (redirección a [[Casas do Monte]])
*[[As Casas do Rego]] (redirección a [[As Casas do Rego, San Paio, Santiago de Compostela]])
*[[As Casas do Río]] (homónimos)
*[[As Casas do Vento]] (redirección a [[As Casas do Vento, San Lázaro, Santiago de Compostela]])
*[[As Casas dos Galiñeiros]] (redirección a [[As Casas dos Galiñeiros, Lea, Friol]])
*[[As Casas dos Montes]] (redirección a [[As Casas dos Montes, A Granxa, Oímbra]])
*[[As Casas Ermas]] (redirección a [[As Casas Ermas, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[As Casas Grandes]] (homónimos)
*[[Casas Longas]] (homónimos)
*[[As Casas Longas]] (redirección a [[Casas Longas]])
*[[Casas Novas]] (homónimos)
*[[As Casas Novas]] (redirección a [[Casas Novas]])
*[[Casas Vellas]] (homónimos)
*[[As Casas Vellas]] (redirección a [[Casas Vellas]])
*[[Casasoa]] (homónimos)
*[[Casasoá]] (homónimos)
*[[Casasola]] (redirección a [[Casasola, Freixido, Petín]])
*[[Casateita]] (redirección a [[Casateita, Muras, Muras]])
*[[Casateite]] (redirección a [[Casateite, As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[Casatellada]] (redirección a [[Casatellada, Santa Cruz de Moeche, Moeche]])
*[[Casavedra]] (homónimos)
*[[Casavella]] (homónimos)
*[[A Casavella]] (redirección a [[Casavella]])
*[[Casavide]] (redirección a [[Casavide, Cerdido, Cerdido]])
*[[Casbarreiro]] (redirección a [[Casbarreiro, Ramelle, Friol]])
*[[Casbeado]] (redirección a [[Casbeado, Alais, Castro Caldelas]])
*[[Casbeiro]] (redirección a [[Casbeiro, Martín, Bóveda]])
*[[Cascacheda]] (redirección a [[Cascacheda, Oirós, Vila de Cruces]])
*[[Cascalisto]] (redirección a [[Cascalisto, Goente, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Cascallá]] (redirección a [[Cascallá, Becerreá]]; lugar e parroquia)
*[[Cascallal]] (homónimos)
*[[O Cascallal]] (redirección a [[Cascallal]])
*[[A Cascalleira]] (homónimos)
*[[O Cascallón]] (redirección a [[O Cascallón, Fao, Touro]])
*[[Cascamaño]] (redirección a [[Cascamaño, Codesido, Vilalba]])
*[[Cascancela]] (redirección a [[Cascancela, Lea, Friol]])
*[[Cascarballo]] (redirección a [[Cascarballo, San Cosme de Montederramo, Montederramo]])
*[[Cascardoso]] (redirección a [[Cascardoso, Campo, Covelo]])
*[[Cascarlos]] (redirección a [[Cascarlos, Insua, Ortigueira]])
*[[Cascarreira]] (redirección a [[Cascarreira, Figueiroá, Paderne de Allariz]])
*[[As Cascas]] (redirección a [[As Cascas, Veiga, Ortigueira]])
*[[Cascaxide]] (homónimos)
*[[Caschao]] (redirección a [[Caschao, Cabreiros, Xermade]])
*[[Casco]] (homónimos)
*[[O Casco]] (redirección a [[Casco]])
*[[O Cascón]] (redirección a [[O Cascón, As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[Cascortés]] (redirección a [[Cascortés, Pombeiro, Pantón]])
*[[Cascudo]] (redirección a [[Cascudo, Belesar, Vilalba]])
*[[Casdecid]] (redirección a [[Casdecid, A Carballeira, Nogueira de Ramuín]])
*[[Casdeguístola]] (redirección a [[Casdeguístola, Villarrubín, A Peroxa]])
*[[Casdelope]] (redirección a [[Casdelope, Seoane de Argas, San Xoán de Río]])
*[[Casdemendo]] (redirección a [[Casdemendo, Gargantós, San Cibrao das Viñas]])
*[[Casdemiro]] (homónimos)
*[[Casdenodres]] (redirección a [[Casdenodres, A Veiga]]; parroquia e lugar)
*[[Casdequille]] (redirección a [[Casdequille, Castrelo, San Xoán de Río]])
*[[Casdomato]] (redirección a [[Casdomato, Castillón, Pantón]])
*[[Casdoncende]] (redirección a [[Casdoncende, Deade, Pantón]])
*[[Casdoniño]] (redirección a [[Casdoniño, Piñeira, Sarria]])
*[[Casdosteo]] (redirección a [[Casdosteo, A Carballeira, Nogueira de Ramuín]])
*[[Casebio]] (redirección a [[Casebio, Deade, Pantón]])
*[[A Caseda]] (redirección a [[A Caseda, Piloño, Vila de Cruces]])
*[[Caseiro]] (redirección a [[Caseiro, Nieva, Avión]])
*[[Os Caseiros]] (homónimos)
*[[Casela]] (homónimos)
*[[A Casela]] (redirección a [[Casela]])
*[[Caselas]] (homónimos)
*[[Casenando]] (redirección a [[Casenando, Navea, A Pobra de Trives]])
*[[A Casería]] (homónimos)

*[[Caseta de Ansemil]] (redirección a [[Caseta de Ansemil, Ansemil, Celanova]])

*[[A Caseta]] (homónimos)
*[[As Casetas]] (homónimos)
*[[Casfalcón]] (redirección a [[Casfalcón, Figueirido, Vilalba]])
*[[Casfarexa]] (redirección a [[Casfarexa, Alais, Castro Caldelas]])
*[[Casferreiro]] (redirección a [[Casferreiro, Beacán, A Peroxa]])
*[[Casferro]] (redirección a [[Casferro, Xiá, Friol]])
*[[Casfiel]] (redirección a [[Casfiel, Vilamaior de Caldelas, Castro Caldelas]])
*[[Casfigueiro]] (redirección a [[Casfigueiro, A Canda, Piñor]])
*[[Casforno]] (redirección a [[Casforno, Dorra, Antas de Ulla]])
*[[Casgoíñas]] (redirección a [[Casgoíñas, Castillón, Pantón]])
*[[Casguil]] (redirección a [[Casguil, Poboeiros, Castro Caldelas]])
*[[Casgutierre]] (redirección a [[Casgutierre, Beacán, A Peroxa]])
*[[Casianes]] (redirección a [[Casianes, Pantín, Valdoviño]])
*[[Casidoiro]] (redirección a [[Casidoiro, Noche, Vilalba]])
*[[A Casilla]] (homónimos)
*[[A Casilla de Narón]] (redirección a [[A Casilla de Narón, Narón, Portomarín]])
*[[A Casilla do Bañal]] (redirección a [[A Casilla do Bañal, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Casillaflor]] (redirección a [[Casillaflor, Meis, Meis]])
*[[As Casillas]] (homónimos)
*[[Casilmoure]] (redirección a [[Casilmoure, Amoexa, Antas de Ulla]])
*[[A Casiña]] (homónimos)
*[[As Casiñas]] (homónimos)
*[[Casisaldo]] (redirección a [[Casisaldo, Lapío, O Corgo]])
*[[Casixordo]] (redirección a [[Casixordo, Folgoso, Castro Caldelas]])
*[[Casixova]] (redirección a [[Casixova, Velle, Ourense]])
*[[Casmaio]] (redirección a [[Casmaio, Rúa, Cervo]])
*[[Casmartiño]] (homónimos)
*[[Casmiñavida]] (redirección a [[Casmiñavida, Ferroi, Guntín]])
*[[Casmoniño]] (redirección a [[Casmoniño, Coiras, Piñor]])
*[[Casnadagaia]] (redirección a [[Casnadagaia, San Mamede de Urrós, Allariz]])
*[[Casnaloba]] (redirección a [[Casnaloba, A Graña, Xunqueira de Ambía]])
*[[Casoio]] (homónimos)
*[[O Casoiro]] (redirección a [[O Casoiro, San Martín de Neira de Rei, Baralla]])
*[[A Casola]] (redirección a [[A Casola, Caroi, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Casonel]] (redirección a [[Casonel, Maceda, Maceda]])
*[[A Casopa]] (redirección a [[A Casopa, Seixas, Cospeito]])
*[[O Casón]] (homónimos)
*[[Os Casós]] (redirección a [[Os Casós, Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[Caspardo]] (redirección a [[Caspardo, Xiá, Friol]])
*[[Caspedro]] (redirección a [[Caspedro, Quiroga, Quiroga]])
*[[Caspicón]] (redirección a [[Caspicón, Beacán, A Peroxa]])
*[[Caspiñón]] (redirección a [[Caspiñón, Santa Marta de Moreiras, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Casqueiros]] (redirección a [[Casqueiros, Xunqueiras, Pazos de Borbén]])
*[[Casqueixeiro]] (redirección a [[Casqueixeiro, Vilaquinte, Carballedo]])
*[[Casquive]] (redirección a [[Casquive, Carmoega, Agolada]])
*[[Os Casquizos]] (redirección a [[Os Casquizos, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Casribeira]] (redirección a [[Casribeira, Ousende, O Saviñao]])
*[[Casroque]] (redirección a [[Casroque, Xiá, Friol]])
*[[Castadón]] (redirección a [[Castadón, Prexigueiró, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Castañal]] (homónimos)
*[[O Castañal]] (redirección a [[Castañal]])
*[[A Castañeda]]
*[[Castañedo]] (redirección a [[Castañedo, Navia de Suarna]]; lugar e parroquia)
*[[Castañeira]] (homónimos)
*[[A Castañeira]] (redirección a [[Castañeira]])
*[[O Castaño]] (redirección a [[O Castaño, Freixeiro, Vigo]])
*[[Castañón]] (redirección a [[Castañón, O Rosal, O Rosal]])
*[[Os Castaños]] (homónimos)
*[[Castañosín]] (redirección a [[Castañosín, Piñeira, A Fonsagrada]])
*[[Castañoso]] (redirección a [[Castañoso, Maderne, A Fonsagrada]])
*[[As Castarnelas]] (redirección a [[As Castarnelas, Dorneda, Oleiros]])
*[[Castaxúa]] (redirección a [[Castaxúa, Proendos, Sober]])
*[[Casteadona]] (redirección a [[Casteadona, Santiago das Caldas]])
*[[Casteda]] (homónimos)
*[[As Castedas]] (redirección a [[As Castedas, Esporiz, Monterroso]])
*[[Castedo]] (redirección a [[Castedo, Barredo, Castroverde]])
*[[Os Castedos]] (redirección a [[Os Castedos, Duarría, Castro de Rei]])
*[[Castel de María]] (redirección a [[Castel de María, Quintá de Cancelada, Becerreá]])
*[[O Castelalbo]] (redirección a [[O Castelalbo, Toiriz, Pantón]])
*[[Castelán]] (homónimos)
*[[Casteláns]] (redirección a [[Castelán]])
*[[Castelariña]] (redirección a [[Castelariña, Queixa, Chandrexa de Queixa]])
*[[Castelaus]] (homónimos)
*[[O Castelete]] (redirección a [[O Castelete, Sobradelo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Casteligo]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[O Casteliño]] (homónimos)
*[[A Castellana]] (homónimos)
*[[Castelo]] (homónimos)
*[[O Castelo]] (redirección a [[Castelo]])
*[[O Castelo da Ermida]] (redirección a [[O Castelo da Ermida, Salvaterra, Salvaterrra de Miño]])
*[[Castelo de Abaixo]] (homónimos)
*[[Castelo de Arriba]] (homónimos)
*[[Castelo de Frades]] (redirección a [[Castelo de Frades, Cereixedo, Cervantes]])
*[[Castelo do Príncipe]] (redirección a [[Castelo do Príncipe, A Ameixenda, Cee]])
*[[Castelo Grande]] (redirección a [[Castelo Grande, Castelo de Pallares, Guntín]])
*[[Castelo Pequeno]] (redirección a [[Castelo Pequeno, Castelo de Pallares, Guntín]])
*[[Casteloais]] (redirección a [[Casteloais, Chandrexa de Queixa]]; lugar e parroquia)
*[[Castelos]] (homónimos)
*[[Os Castelos]] (redirección a [[Castelos]])
*[[Castenda]] (homónimos)
*[[Castenda de Parada]] (redirección a [[Castenda de Parada, Parada, Ordes]])
*[[O Castenlo]] (redirección a [[O Castenlo, Vilaboa, Vilaboa]])
*[[Castí]] (redirección a [[Castí, Quintá de Lor, Quiroga]])
*[[Castido]] (redirección a [[Castido, Lago, Valdoviño]])
*[[A Castilla]] (redirección a [[A Castilla, Ladrido, Ortigueira]])
*[[O Castillo]] (redirección a [[O Castillo, Dordaño, Oza-Cesuras]])
*[[Castillón]] (homónimos)
*[[Castinande]] (redirección a [[Castinande, Anllo, Sober]])
*[[As Castiñáns]] (redirección a [[As Castiñáns, Cela, Bueu]])
*[[Castiñeira]] (homónimos)
*[[A Castiñeira]] (redirección a [[Castiñeira]])
*[[A Castiñeira Grande]] (redirección a [[A Castiñeira Grande, Sabugueira, Santiago de Compostela]])
*[[A Castiñeira Nova]] (redirección a [[A Castiñeira Nova, Grandal, Vilarmaior]])
*[[A Castiñeira Pequena]] (redirección a [[A Castiñeira Pequena, O Carballal, Santiago de Compostela]])
*[[A Castiñeira Vella]] (homónimos)
*[[Castiñeiras]] (homónimos)
*[[As Castiñeiras]] (redirección a [[Castiñeiras]])
*[[A Castiñeiriña]] (redirección a [[A Castiñeiriña, Asados, Rianxo]])
*[[O Castiñeiriño]] (redirección a [[O Castiñeiriño, Coruxou, Irixoa]])
*[[Castiñeiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Castiñeiro]] (redirección a [[Castiñeiro (homónimos)]])
*[[O Castiñeiro de Acó]] (redirección a [[O Castiñeiro de Acó, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Castiñeiro de Acolá]] (redirección a [[O Castiñeiro de Acolá, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Castiñeiro de Lobo]] (redirección a [[Castiñeiro de Lobo, Ames, Ames]])
*[[O Castiñeiro Longo]] (redirección a [[O Castiñeiro Longo, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Castiñeiro Redondo]] (homónimos)
*[[Castiñeiroa]] (redirección a [[Castiñeiroa, Maceda, Melide]])
*[[Os Castiñeiros]] (homónimos)
*[[Castiouba]] (redirección a [[Castiouba, Vedra, Vedra]])
*[[Castomás]] (redirección a [[Castomás, Poboeiros, Castro Caldelas]])
*[[Castonsa]] (redirección a [[Castonsa, San Pedro de Río, A Fonsagrada]])
*[[Castorres]] (redirección a [[Castorres, Xiá, Friol]])
*[[O Castrado]] (redirección a [[O Castrado, Cerponzóns, Pontevedra]])
*[[Castragude]] (redirección a [[Castragude, A Cervela, O Incio]])
*[[Castrallón]] (homónimos)
*[[O Castrallón]] (redirección a [[Castrallón]])
*[[Castramonde]] (redirección a [[Castramonde, Piñeiro, Silleda]])
*[[Castreliños]] (redirección a [[Castreliños, Castrelo, Vigo]])
*[[Castrelo]] (homónimos)
*[[Castrelo de Abaixo]] (homónimos)
*[[Castrelo de Arriba]] (redirección a [[Castrelo de Arriba, Pardemarín, A Estrada]])
*[[Castrelo de Cima]] (redirección a [[Castrelo de Cima, Riós]])
*[[Castrelo de Miño]] (concello)
*[[Castrelo do Val]] (concello)
*[[Castrelos]] (homónimos)
*[[Castres]] (homónimos)
*[[Castrexe]] (redirección a [[Castrexe, Sardiñeiro, Fisterra]])
*[[Castrigo]] (redirección a [[Castrigo, Ortoño, Ames]])
*[[Castrillón]] (homónimos)
*[[O Castrillón]] (redirección a [[Castrillón]])
*[[O Castriño]] (homónimos)
*[[Os Castriños]] (homónimos)
*[[Castrisanto]] (redirección a [[Castrisanto, San Lourenzo de Trives, A Pobra de Trives]])
*[[Castriz]] (redirección a [[Castriz, Xallas de Castriz, Santa Comba]])
*[[Castro]] (homónimos)
*[[O Castro]] (redirección a [[Castro]])
*[[Castro Alfonsín]] (redirección a [[Castro Alfonsín, Saa, Lugo]])
*[[Castro Barbudo]] (redirección a [[Castro Barbudo, Ponte Caldelas]])
*[[Castro Bo]] (redirección a [[Castro Bo, Mosende, O Vicedo]])
*[[Castro Caldelas]] (concello)
*[[Castro Castriño]] (homónimos)
*[[O Castro Castriño]] (redirección a [[Castro Castriño]])
*[[O Castro da Ermida]] (redirección a [[O Castro da Ermida, Pedroso, Narón]])
*[[O Castro da Igrexa]] (redirección a [[O Castro da Igrexa, Cazás, Xermade]])
*[[O Castro da Virxe]] (redirección a [[O Castro da Virxe, Portomarín, Portomarín]])
*[[O Castro das Seixas]] (redirección a [[O Castro das Seixas, Merlán, Palas de Rei]])
*[[Castro de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Castro de Abaixo]] (redirección a [[Castro de Abaixo]])
*[[Castro de Agudín]] (redirección a [[Castro de Agudín, Cea, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Castro de Anzo]] (redirección a [[Castro de Anzo, Anzo, Lalín]])
*[[Castro de Ares]] (homónimos)
*[[Castro de Arriba]] (homónimos)
*[[O Castro de Arriba]] (redirección a [[Castro de Arriba]])
*[[Castro de Arroxo]] (redirección a [[Castro de Arroxo, San Martín de Arroxo, A Fonsagrada]])
*[[O Castro de Beiro]] (redirección a [[O Castro de Beiro, Ourense]])
*[[O Castro de Bóveda]] (redirección a [[O Castro de Bóveda, Bóveda, Lugo]])
*[[O Castro de Breixa]] (redirección a [[O Castro de Breixa, Breixa, Silleda]])
*[[Castro de Cabras]] (redirección a [[Castro de Cabras, Lalín]])
*[[O Castro de Caldelas]] (redirección a [[O Castro de Caldelas, Castro Caldelas, Castro Caldelas]])
*[[Castro de Covas]] (redirección a [[Castro de Covas, Covas, O Pereiro de Aguiar]])
*[[O Castro de Cumeiro]] (redirección a [[O Castro de Cumeiro, Cumeiro, Vila de Cruces]])
*[[O Castro de Duio]] (redirección a [[O Castro de Duio, Duio, Fisterra]])
*[[O Castro de Elviña]] (redirección a [[O Castro de Elviña, Elviña, A Coruña]])
*[[Castro de Escuadro]] (redirección a [[Castro de Escuadro, Maceda]]; lugar e parroquia)
*[[O Castro de Espiñeira]] (redirección a [[O Castro de Espiñeira, O Vilar da Cuíña, A Fonsagrada]])
*[[O Castro de Ferreira]] (redirección a [[O Castro de Ferreira, Ferreira de Pantón, Pantón]])
*[[Castro de Hermunde]] (redirección a [[Castro de Hermunde, Hermunde, Pol]])
*[[Castro de Lamas]] (redirección a [[Castro de Lamas, Lamas de Moreira, A Fonsagrada]])
*[[O Castro de Laza]] (redirección a [[O Castro de Laza, Laza]])
*[[Castro de Lobos]] (redirección a [[Castro de Lobos, Paradela, Toques]])
*[[Castro de Lourido]] (homónimos)
*[[O Castro de Moreda]] (redirección a [[O Castro de Moreda, Moreda, Monforte de Lemos]])
*[[O Castro de Morgade]] (redirección a [[O Castro de Morgade, Carballedo, Carballedo]])
*[[Castro de Muras]] (redirección a [[Castro de Muras, Pereira, Forcarei]])
*[[O Castro de Neira]] (redirección a [[O Castro de Neira, Vilarmosteiro, O Páramo]])
*[[O Castro de Ouro]] (redirección a [[O Castro de Ouro, Alfoz]])
*[[Castro de Rei]] (concello)
*[[Castro de Rei de Lemos]] (redirección a [[Castro de Rei de Lemos, Paradela]])
*[[Castro de Ribeiras de Lea]] (redirección a [[Castro de Ribeiras de Lea, Ribeiras de Lea, Castro de Rei]])
*[[O Castro de San Fiz]] (redirección a [[O Castro de San Fiz, Pontellas, Betanzos]])
*[[O Castro de Soengas]] (redirección a [[O Castro de Soengas, Portomarín]])
*[[O Castro de Valdeorras]] (redirección a [[O Castro de Valdeorras, O Barco de Valdeorras]])
*[[O Castro de Valdería]] (redirección a [[O Castro de Valdería, A Esperela, Baleira]])
*[[O Castro de Vilamarín]] (redirección a [[O Castro de Vilamarín, Mabegondo, Abegondo]])
*[[O Castro de Vilarullo]] (redirección a [[O Castro de Vilarullo, Curtis, Curtis]])
*[[Castro do Anido, Nantón]] (redirección a [[Castro do Anido, Nantón, Cabana de Bergantiños]])
*[[Castro do Cabo]] (redirección a [[Castro do Cabo, Castro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Castro do Medio]] (redirección a [[Castro do Medio, Castro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[O Castro do Porto]] (redirección a [[O Castro do Porto, Montouto, Santa Comba]])
*[[Castro do Seixo]] (redirección a [[Castro do Seixo, Codesoso, Sobrado]])
*[[O Castro dos Freires]] (redirección a [[O Castro dos Freires, San Martiño de Corvelle, A Pastoriza]])
*[[O Castro dos Petos]] (redirección a [[O Castro dos Petos, Vilar de Sarria, Sarria]])
*[[Castro Portela]] (redirección a [[Castro Portela, Vilamor, Folgoso do Courel]])
*[[Castro Ramiro]] (redirección a [[Castro Ramiro, A Somoza, A Estrada]])
*[[O Castro Romeor]] (redirección a [[O Castro Romeor, Esperante, Folgoso do Courel]])
*[[Castro Vilar]] (redirección a [[Castro Vilar, Vilar de Donas, Palas de Rei]])
*[[Castrobó]] (homónimos)
*[[Castrobuxán]] (redirección a [[Castrobuxán, Berdoias, Vimianzo]])
*[[Castrodá]] (redirección a [[Castrodá, Vilalvite, Friol]])
*[[Castrodelo]] (redirección a [[Castrodelo, Cedrón, Láncara]])
*[[Castrolandín]] (redirección a [[Castrolandín, Cuntis, Cuntis]])
*[[Castrolanzán]] (redirección a [[Castrolanzán, Penarrubia, Baralla]])
*[[Castrolázaro]] (redirección a [[Castrolázaro, Vedro, Portomarín]])
*[[Castromaior]] (homónimos)
*[[Castromao]] (homónimos)
*[[Castromarigo]] (redirección a [[Castromarigo, A Veiga]]; lugar e parroquia)
*[[Castromeixe]] (redirección a [[Castromeixe, Biville, Sarria]])
*[[Castromil]] (homónimos)
*[[Castromiñán]] (redirección a [[Castromiñán, Sardiñeiro, Fisterra]])
*[[Castroncán]] (redirección a [[Castroncán, Samos]]; lugar e parroquia)
*[[Castroncelos]] (homónimos)
*[[A Castronela]] (redirección a [[A Castronela, Xiá, Friol]])
*[[O Castropombo]] (redirección a [[O Castropombo, Freixeiro, Santa Comba]])
*[[Castrorramil]] (redirección a [[Castrorramil, Momán, Xermade]])
*[[Castrorregueiro]] (redirección a [[Castrorregueiro, Maceira, Covelo]])
*[[Os Castros]] (homónimos)
*[[Castrosante]] (homónimos)
*[[Castroseiros]] (redirección a [[Castroseiros, Neiras, Sober]])
*[[Castrosol]] (redirección a [[Castrosol, Silán, Muras]])
*[[Castrotañe]] (redirección a [[Castrotañe, San Vicente de Castillón, Pantón]])
*[[Castrotión]] (redirección a [[Castrotión, Oca, A Estrada]])
*[[Castroverde (homónimos)]] (homónimos)
*[[Castrovite]] (redirección a [[Castrovite, Orazo, A Estrada]])
*[[Castugares]] (redirección a [[Castugares, Carboentes, Rodeiro]])
*[[O Casucho]] (redirección a [[O Casucho, Ligonde, Monterroso]])
*[[Casullao]] (redirección a [[Casullao, A Pumarega, Castroverde]])
*[[Casundila]] (redirección a [[Casundila, San Xes da Peroxa, A Peroxa]])
*[[A Casusa]] (redirección a [[A Casusa, Bamio, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Casuxeto]] (redirección a [[Casuxeto, A Carballeira, Nogueira de Ramuín]])
*[[Casvasco]] (redirección a [[Casvasco, Amoroce, Celanova]])
*[[Cataboi]] (redirección a [[Cataboi, Freixeiro, Vigo]])
*[[Catabois]] (redirección a [[Catabois, Serantes, Ferrol]])
*[[A Catadoira]] (redirección a [[A Catadoira, Veiga, Ortigueira]])
*[[O Catadoiro]] (homónimos)
*[[Cataduiro]] (redirección a [[Cataduiro, Alón, Santa Comba]])
*[[O Catalán]] (redirección a [[O Catalán, Maniños, Fene]])
*[[A Cataliña]] (redirección a [[A Cataliña, Vilacova, Salvaterra de Miño]])
*[[O Cataliño]] (redirección a [[O Cataliño, Xallas de Castriz, Santa Comba]])
*[[Catarou]] (homónimos)
*[[O Catarou]] (redirección a [[Catarou]])
*[[Catasol]] (homónimos)
*[[O Catasol]] (redirección a [[Catasol]])
*[[Catasós]] (redirección a [[Catasós, Lalín]]; lugar e parroquia)
*[[Catasueiro]] (redirección a [[Catasueiro, O Freixo de Sabardes, Outes]])
*[[Catatrigo]] (redirección a [[Catatrigo, Librán, Baleira]])
*[[Cataxiña]] (redirección a [[Cataxiña, Ansemar, Castro de Rei]])
*[[As Catedrais]] (redirección a [[praia de Augas Santas]])
*[[A Catía]] (redirección [[A Catía, Aguiño, Ribeira]])
*[[Caticovas]] (redirección a [[Caticovas, Nogueira, Meis]])
*[[Catoira]] (concello)
*[[Os Catro Camiños]] (homónimos)
*[[Os Catro Camiños]] (redirección a [[Catro Camiños]])
*[[As Catro Esquinas]] (redirección a [[As Catro Esquinas, Mosteirón, Sada]])
*[[Os Catro Ventos]] (redirección a [[Os Catro Ventos, Branzá, Arzúa]])
*[[Catroventos]] (redirección a [[Catroventos, Lamas, Cervantes]])
*[[A Catuxa]] (homónimos)
*[[O Caudillo]] (redirección a [[O Caudillo, Arnuíde, Vilar de Barrio]])
*[[Cavada]] (homónimos)
*[[A Cavada]] (redirección a [[Cavada]])
*[[Cavada Chan]] (redirección a [[Cavada Chan, Vilaboa, Vilaboa]])
*[[Cavadas]] (homónimos)
*[[As Cavadas]] (redirección a [[Cavadas]])
*[[Cavadiña]] (homónimos)
*[[A Cavadiña]] (redirección a [[Cavadiña]])
*[[As Cavadiñas]] (homónimos)
*[[Cavado]] (homónimos)
*[[Cavadoiro]] (redirección a [[Cavadoiro, Acevedo do Río, Celanova]])
*[[Cavadosa]] (redirección a [[Cavadosa, Cerdedo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[As Cavancas]] (redirección a [[As Cavancas, Quembre, Carral]])
*[[Cavarcos]] (redirección a [[Cavarcos, Sisán, Ribadumia]])
*[[A Cavaxe]] (redirección a [[A Cavaxe, Andavao, Boimorto]])
*[[A Caveanca]] (redirección a [[A Caveanca, Beiro, Ourense]])
*[[Caveiroa]] (redirección a [[Caveiroa, Bodaño, Vila de Cruces]])
*[[Caxadas]] (redirección a [[Caxadas, Cambeda, Vimianzo]])
*[[Caxade]] (homónimos)
*[[O Caxado]] (redirección a [[O Caxado, Bermui, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Caxamonde]] (redirección a [[Caxamonde, Figueiroá, Paderne de Allariz]])
*[[Caxaraville]] (redirección a [[Caxaraville, San Miguel de Sarandón, Vedra]])
*[[Caxeba]] (redirección a [[Caxeba, Saídres, Silleda]])
*[[Caxerigo]] (redirección a [[Caxerigo, Rebordaos, O Saviñao]])
*[[O Caxete]] (redirección a [[O Caxete, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Caxiao]] (homónimos)
*[[Caxide]] (homónimos)
*[[Caxigal]] (homónimos)
*[[O Caxigal]] (redirección a [[Caxigal]])
*[[O Caxigo]] (homónimos)
*[[Os Caxigos]] (Os Caxigos, Abeledo, Abadín)
*[[Caxigueira]] (homónimos)
*[[A Caxigueira]] (redirección a [[Caxigueira]])
*[[Caxigueira de Abaixo]] (redirección a [[Caxigueira de Abaixo, As Neves, Ortigueira]])
*[[Caxigueira de Arriba]] (redirección a [[Caxigueira de Arriba, As Neves, Ortigueira]])
*[[A Caxigueira]] (redirección a [[Caxigueira]])
*[[Caxil]] (redirección a [[Caxil, Barcia de Mera, Covelo]])
*[[Caxín]] (homónimos)
*[[Caxusa]] (redirección a [[Caxusa, Bastavales, Brión]])
*[[Cazaligo]] (redirección a [[Cazaligo, Velle, Ourense]])
*[[As Cazallas]] (homónimos)
*[[Cazán,]] (redirección a [[Cazán, Leirado, Salvaterra de Miño]])
*[[O Cazapal]] (redirección a [[O Cazapal, Albeos, Crecente]])
*[[O Cazapedo]] (redirección a [[O Cazapedo, A Encomenda, A Pobra de Trives]])
*[[Cazarrancas]] (redirección a [[Cazarrancas, Longos, San Cristovo de Cea]])
*[[Cazarrande]] (redirección a [[Cazarrande, Vilamarín, Vilamarín]])
*[[Cazás]] (redirección a [[Cazás, Xermade]])
*[[A Cazcalleira]] (redirección a [[A Cazcalleira, Frexulfe, O Valadouro]])
*[[A Cazolga]] (redirección a [[A Cazolga, Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Cazón (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cazorráns]] (redirección a [[Cazorráns, Merín, Vedra]])
*[[Cazuín]] (redirección a [[Cazuín, Feás, Aranga]])
*[[Cazurraque]] (redirección a [[Cazurraque, Vales, San Cristovo de Cea]])
*[[Cea]] (homónimos)
*[[Ceán]] (homónimos)
*[[O Ceán]] (redirección a [[Ceán]])
*[[O Ceao]] (homónimos)
*[[Os Cebados]] (redirección a [[Os Cebados, Aguións, A Estrada]])
*[[Cebei]] (redirección a [[Cebei, San Román, Val do Dubra]])
*[[A Cebola de Abaixo]] (redirección a [[A Cebola de Abaixo, O Allo, Zas]])
*[[A Cebola de Arriba]] (redirección a [[A Cebola de Arriba, O Allo, Zas]])
*[[Ceboleira]] (homónimos)
*[[A Ceboleira]] (redirección a [[Ceboleira]])
*[[Cebolido]] (redirección a [[Cebolido, Val de Sangorza, Agolada]])
*[[Ceboliño]] (redirección a [[Ceboliño, Ourense]]; lugar e parroquia)
*[[Cebral]] (homónimos)
*[[Cebrán]] (redirección a [[Cebrán, O Sisto, Ourol]])
*[[Cebráns]] (redirección a [[Cebráns, San Martiño de Ozón, Muxía]])
*[[Cebreiro]] (homónimos)
*[[O Cebreiro]] (redirección a [[Cebreiro]])
*[[Cebreiros]] (redirección a [[Cebreiros, Covas, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Cece]] (redirección a [[Cece, Labrada, Guitiriz]])
*[[Cecebre]] (redireción a [[Cecebre, Cambre]])
*[[Ceceda]] (redirección a [[Ceceda, Doade, Sober]])
*[[Cedeira (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cedelle]] (redirección a [[Cedelle, Larazo, Vila de Cruces]])
*[[Cedelo]] (homónimos)
*[[O Cedelo]] (redirección a [[Cedelo]])
*[[Cedofeita]] (homónimos)
*[[Cedofeito]] (redirección a [[Cedofeito, Toxos Outos, Lousame]])
*[[Cedrón]]  (homónimos)
*[[Cedrón Xusaos]] (redirección a [[Cedrón Xusaos, Cedrón, Láncara]])
*[[Cee]] (concello)
*[[A Cegoñeira]] (homónimos)
*[[As Cegoñeiras]] (redirección a [[As Cegoñeiras, Guillarei, Tui]])
*[[Cela]] (homónimos)
*[[A Cela]] (redirección a [[Cela]])
*[[Celaguantes]] (redirección a [[Celaguantes, A Peroxa]]; lugar e parroquia)
*[[Celanova]] (concello)
*[[A Celareira]] (redirección a [[A Celareira, Xunqueira de Espadanedo, Xunqueira de Espadanedo]])
*[[Celas]] (homónimos)
*[[Celavente]] (redirección a [[Celavente, O Bolo]])
*[[Celeiro]] (homónimos)
*[[O Celeiro]] (redirección a [[Celeiro]])
*[[Celeiro de Mariñaos]] (redirección a [[Celeiro de Mariñaos, Barreiros]])
*[[Celeiró]] (redirección a [[Celeiró, Liñares, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Celeirón]] (homónimos)
*[[O Celeirón]] (redirección a [[Celeirón]])
*[[Celeiróns]] (redirección a [[Celeiróns, Berres, A Estrada]])
*[[Celeiros]] (homónimos)
*[[Celeirós]] (homónimos)
*[[Celeirota]] (redirección a [[Celeirota, Goá, Cospeito]])
*[[O Celeirote]] (redirección a [[O Celeirote, Fanoi, Abadín]])
*[[Celemín]] (redirección a [[Celemín, Catasós, Lalín]])
*[[Os Celerotes]] (redirección a [[Os Celerotes, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Cellán de Calvos]] (redirección a [[Cellán de Calvos, Castroverde]]; lugar e parroquia)
*[[Cellán de Mosteiro]] (redirección a [[Cellán de Mosteiro, Castroverde]]; lugar e parroquia)
*[[O Cello]] (redirección a [[O Cello, Lalín]]; lugar e parroquia)
*[[Celmán]] (redirección a [[Celmán, Suar, Paradela]])
*[[Celme]] (homónimos)
*[[Céltigos]] (homónimos)
*[[Cenlle]] (concello)
*[[Cencasas]] (homónimos)
*[[Cendá]] (redirección a [[Cendá, Ambroa, Irixoa]])
*[[Cendán]] (homónimos)
*[[Cende]] (redirección a [[Cende, Prado, Covelo]])
*[[Cendemil]] (homónimos)
*[[Cendoi]] (homónimos)
*[[Cendón]] (homónimos)
*[[A Cendona]] (redirección a [[A Cendona, Lérez, Pontevedra]])
*[[Centeais]] (homónimos)
*[[O Centeal]] (redirección a [[O Centeal, Soesto, Laxe]])
*[[Centeáns]] (redirección a [[Centeáns, Pontellas, O Porriño]])
*[[Centeás]] (homónimos)
*[[Os Centeás]] (redirección a [[Centeás]])
*[[As Centeeiras]] (redirección a [[As Centieiras, Perlío, Fene]])
*[[As Centieiras]] (redirección a [[As Centieiras, Perlío, Fene]])
*[[Centigosa]] (redirección a [[Centigosa, Piñeira, A Fonsagrada]])
*[[Centiña]] (redirección a [[Centiña, Coristanco, Coristanco]])
*[[A Centinela]] (homónimos)
*[[Centro de Aldea]] (redirección a [[Centro de Aldea, Cullergondo, Abegondo]])
*[[Centroña]] (redirección a [[Centroña, Pontedeume]]; lugar e parroquia)
*[[Centulle]] (homónimos)
*[[Cenzoi]] (redirección a [[Cenzoi, Caaveiro, A Capela]])
*[[O Ceo]] (homónimos)
*[[A Cepa]] (redirección a [[A Cepa, Erbecedo, Coristanco]])
*[[A Cepada]] (homónimos)
*[[As Cepadas]] (redirección a [[As Cepadas, Santalla de Paradela, Paradela]])
*[[Cepeda]] (homónimos)
*[[Cepedelo]] (redirección a [[Cepedelo, Viana do Bolo]]; lugar e parroquia)
*[[O Cepedo]] (homónimos)
*[[O Cepegal]] (redirección a [[O Cepegal, Coruxou, Irixoa]])
*[[A Cepeira]] (homónimos)
*[[Cepelos]] (redirección a [[Cepelos, Santalla de Agrón, Melide]])
*[[Cepetal]] (redirección a [[Cepetal, A Devesa, Ribadeo]])
*[[Cepetelo]] (redirección a [[Cepetelo, Tabeirós, A Estrada]])
*[[Cepido]] (redirección a [[Cepido, Dexo, Oleiros]])
*[[O Cepiño]] (redirección a [[O Cepiño, San Pedro das Viñas, Betanzos]])
*[[Cepo]] (homónimos)
*[[O Cepo]] (redirección a [[Cepo]])
*[[Cepomundín]] (redirección a [[Cepomundín, Montecubeiro, Castroverde]])
*[[Cequeliños]] (redirección a [[Cequeliños, Arbo]]; lugar e parroquia)
*[[Cequeril]] (redirección a [[Cequeril, Cuntis]]; lugar e parroquia)
*[[Céramo]] (redirección a [[Céramo, Visuña, Folgoso do Courel]]
*[[A Cerca]] (homónimos)
*[[A Cerca Pequena]] (redirección a [[A Cerca Pequena, A Pedra, Cariño]])
*[[O Cercado]] (redirección a [[O Cercado, Meira, Meira]])
*[[Cerceda (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cercedo]] (homónimos)
*[[O Cercedo]] (redirección a [[Cercedo]])
*[[Cercias]] (redirección a [[Cercias, O Xobre, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Cercido]] (homónimos)
*[[O Cercido]] (redirección a [[Cercido]])
*[[Cercio]] (homónimos)
*[[Cercio de Abaixo]] (redirección a [[Cercio de Abaixo, Cercio, Lalín]])
*[[Cercio de Arriba]] (redirección a [[Cercio de Arriba, Cercio, Lalín]])
*[[Cerdal]] (homónimos)
*[[Cerdedelo]] (homónimos)
*[[Cerdediño]] (redirección a [[Cerdediño, Vilameá de Ramirás, Ramirás]])
*[[Cerdedo]] (homónimos)
*[[Cerdeira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Cerdeira]] (redirección a [[Cerdeira (homónimos)]])
*[[Cerdeira de Abaixo]] (redirección a [[Cerdeira de Abaixo, O Regueiro, O Irixo]])
*[[Cerdeira de Arriba]] (redirección a [[Cerdeira de Arriba, O Regueiro, O Irixo]])
*[[Cerdeira de Cabalar]] (redirección a [[Cerdeira de Cabalar, As Somozas, As Somozas]])
*[[Cerdeiral]] (homónimos)
*[[O Cerdeiral]] (redirección a [[Cerdeiral]])
*[[Cerdeiras]] (homónimos)
*[[As Cerdeiras]] (redirección a [[Cerdeiras]])
*[[Cerdeiredo]] (homónimos)
*[[O Cerdeiredo]] (redirección a [[Cerdeiredo]])
*[[Cerdeirido]] (redirección a [[Cerdeirido, Bemantes, Miño]])
*[[A Cerdeiriña]] (homónimos)
*[[Cerdeiriñas]] (homónimos)
*[[As Cerdeiriñas]] (redirección a [[Cerdeiriñas]])
*[[Cerdeiro]] (homónimos)
*[[O Cerdeiro]] (redirección a [[Cerdeiro]])
*[[Cerdeiroa]] (redirección a [[Cerdeiroa, Nieva, Avión]])
*[[Os Cerdeiros]] (homónimos)
*[[Cerdelo]] (redirección a [[Cerdelo, Muniferral, Aranga]])
*[[Cerdido (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cereixa (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cereixal]] (homónimos)
*[[O Cereixal]] (redirección a [[Cereixal]])
*[[As Cereixás]] (redirección a [[As Cereixás, As Nocedas, Monforte de Lemos]])
*[[Cereixedo]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[A Cereixeira]] (homónimos)
*[[O Cereixeiro]] (redirección a [[O Cereixeiro, Brexo, Cambre]])
*[[Cereixido]] (homónimos)
*[[A Cereixiña]] (redirección a [[A Cereixiña, Ambosores, Ourol]])
*[[Cereixo]] (homónimos)
*[[Cereo]] (homónimos)
*[[Cereo Vello]] (redirección a [[Cereo Vello, Cereo, Coristanco]])
*[[Cerezo]] (homónimos)
*[[Cerezo de Abaixo]] (redirección a [[Cerezo de Abaixo, Cospindo, Ponteceso]])
*[[Cerezo de Arriba]] (homónimos)
*[[Cermuzo]] (redirección a [[Cermuzo, Breamo, Pontedeume]])
*[[Cernada]] (homónimos)
*[[A Cernada]] (redirección a [[Cernada]])
*[[Cernadas]] (homónimos)
*[[As Cernadas]] (redirección a [[Cernadas]])
*[[Cernadela]] (homónimos)
*[[A Cernadela]] (redirección a [[Cernadela]])
*[[Cernadelo]] (redirección a [[Cernadelo, Santa Mariña de Presqueiras, Forcarei]])
*[[Cernades]] (redirección a [[Cernades, Cabral, Vigo]])
*[[Cernado]] (homónimos)
*[[Cernados]] (homónimos)
*[[Cernamoura]] (redirección a [[Cernamoura, Seixas, As Somozas]])
*[[Cernán]] (redirección a [[Cernán, Augasantas, Rois]])
*[[Cernande]] (redirección a [[Cernande, Tállara, Lousame]])
*[[Cerneda]] (redirección a [[Cerneda, Abegondo]])
*[[Cernedo]] (redirección a [[Cernedo, A Barcia do Seixo, A Lama]])
*[[Cernego]] (homónimos)
*[[A Cerneira]] (redirección a [[A Cerneira, Setecoros, Valga]])
*[[Cernello]] (redirección a [[Cernello, San Tomé de Piñeiro, Marín]])
*[[Cernide]] (redirección a [[Cernide, Carballo, Carballo]])
*[[Cerniza]] (redirección a [[Cerniza, San Xoán de Río, San Xoán de Río]])
*[[Cerponzóns]] (redirección a [[Cerponzóns, Pontevedra]])
*[[Cerqueda]] (homónimos)
*[[A Cerqueira]] (homónimos)
*[[O Cerqueiral]] (homónimos)
*[[Cerqueiras]] (homónimos)
*[[As Cerqueiras]] (redirección a [[Cerqueiras]])
*[[Cerqueirás]] (homónimos)
*[[Cerqueirás de Abaixo]] (redirección a [[Cerqueirás de Abaixo, Traba, Coristanco]])
*[[Cerqueirás de Arriba]] (redirección a [[Cerqueirás de Arriba, Seavia, Coristanco]])
*[[Cerqueiro]] (homónimos)
*[[O Cerqueiro]] (redirección a [[Cerqueiro]])
*[[Cerquides]] (redirección a [[Cerquides, Lousame, A Coruña]])
*[[O Cerquido]] (homónimos)
*[[Cerracín]] (homónimos)
*[[Cerradao]] (redirección a [[Cerradao, Vilariño, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Cerradas]] (redirección a [[Cerradas, Olveira, Ribeira]])
*[[Cerradelo]] (redirección a [[Cerradelo, Portomeiro, Val do Dubra]])
*[[O Cerrado]] (redirección a [[Cerrado]])
*[[O Cerrapio]] (redirección a [[O Cerrapio, A Agualada, Coristanco]])
*[[O Cerraque]] (redirección a [[O Cerraque, Albeos, Crecente]])
*[[Cerreda]] (homónimos)
*[[Cerredelo]] (redirección a [[Cerredelo, Couso de Limia, Sandiás]])
*[[Cerredo]] (homónimos)
*[[O Cerro]] (redirección a [[O Cerro, Churío, Irixoa]])
*[[Cerval]] (homónimos)
*[[Cerván]] (redirección a [[Cerván, Buxantes, Dumbría]])
*[[Cervantes (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cervaña]] (redirección a [[Cervaña, Silleda]])
*[[Cervás]] (homónimos)
*[[A Cerveira]] (redirección a [[A Cerveira, Piñeiro, Xermade]])
*[[Cerveiro]] (homónimos)
*[[O Cerveiro]] (redirección a [[Cerveiro]])
*[[A Cervela]] (homónimos)
*[[Cervetelo]] (redirección a [[Cervetelo, Cervo, Cedeira]])
*[[Cervicol]] (redirección a [[Cervicol, Somede, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Cervo (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cerxedo]] (redirección a [[Cerxedo, Castro de Rei de Lemos, Paradela]])
*[[Cerzón]] (redirección a [[Cerzón, O Freixo de Sabardes, Outes]])
*[[Ces]] (redirección a [[Ces, Lousame, Lousame]])
*[[Cesantes]] (redirección a [[Cesantes, Redondela]])
*[[Cesar]] (homónimos)
*[[Cesariños]] (redirección a [[Cesariños, San Clemente de Cesar, Caldas de Reis]])
*[[Cespón]] (redirección a [[Cespón, Boiro]])
*[[A Cesta]] (redirección a [[A Cesta, Ardaña, Carballo]])
*[[Cestaños]] (redirección a [[Cestaños, Parada, Ordes]])
*[[A Cesteña]] (redirección a [[A Cesteña, Vilamaior, Ordes]])
*[[Cestro]] (redirección a [[Cestro, Rebordelos, Carballo]])
*[[Cesullas]] (redirección a [[Cesullas, Cabana de Bergantiños]])
*[[Cesuras]] (homónimos)
*[[Cesures]] (homónimos)
*[[Cesuris]] (homónimos)
*[[Cexo]] (homónimos)
*[[Ceza]] (redirección a [[Ceza, Coeses, Lugo]])
*[[Cezar]] (homónimos)
*[[Cezobre]] (redirección a [[Cezobre, Borraxeiros, Agolada]])
*[[Chá]] (homónimos)
*[[A Chá]] (redirección a [[Chá]])
*[[Chá da Mariña]] (redirección a [[Chá da Mariña, Esmelle, Ferrol]])
*[[A Chabola]] (homónimos)
*[[As Chabolas]] (homónimos)
*[[A Chaburra]] (redirección a [[A Chaburra, Sada, Sada]])
*[[Chacente]] (homónimos)
*[[Chacín]] (homónimos)
*[[O Chaelo]] (redirección a [[O Chaelo, San Claudio, Ortigueira]])
*[[O Chafallón]] (redirección a [[O Chafallón, Fofe, Covelo]])
*[[A Chafareta]] (redirección a [[A Chafareta, Baamonde, Begonte]])
*[[Chafarica]] (homónimos)
*[[A Chafarica]] (redirección a [[Chafarica]])
*[[Chafarís]] (redirección a [[Chafarís, A Pereiriña, Cee]])
*[[Chafarra]] (redirección a [[Chafarra, Sancovade, Vilalba]])
*[[O Chaguacedo]] (redirección a [[O Chaguacedo, Santa Tegra de Abeleda, Castro Caldelas]])
*[[Chaguazoso]] (homónimos)
*[[Chaián]] (homónimos)
*[[Chaián de Abaixo]] (redirección a [[Chaián de Abaixo, Lamas, Moraña]])
*[[Chaín]] (homónimos)
*[[A Chaíña]] (redirección a [[A Chaíña, Cerdido, Cerdido]])
*[[O Chaíño]] (redirección a [[O Chaíño, Frexulfe, O Valadouro]])
*[[A Chaínza]] (redirección a [[A Chaínza, O Obre, Noia]])
*[[Chaioso]] (redirección a [[Chaioso, Maceda, Maceda]])
*[[A Chaira]] (homónimos)
*[[Chairas]] (homónimos)
*[[As Chairas]] (redirección a [[Chairas]])
*[[O Chairo]] (redirección a [[O Chairo, Ribeiras de Lea, Castro de Rei]])
*[[A Chaleira]] (redirección a [[A Chaleira, Riofrío, Mondariz]])
*[[Chamadoira]] (homónimos)
*[[O Chamberín]] (redirección a [[O Chamberín, Baio, Zas]])
*[[Chamín]] (homónimos)
*[[Chamín de Abaixo]] (redirección a [[Chamín de Abaixo, Chamín, Arteixo]])
*[[Chamín de Arriba]] (redirección a [[Chamín de Arriba, Chamín, Arteixo]])
*[[Chamín do Medio]] (redirección a [[Chamín do Medio, Chamín, Arteixo]])
*[[Chamoín]] (redirección a [[Chamoín, Limiñón, Abegondo]])
*[[O Chamorro]] (redirección a [[O Chamorro, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Chamosa]] (redirección a [[Chamosa, Forcarei, Forcarei]])
*[[As Chamosas]] (redirección a [[As Chamosas, Queiruga, Porto do Son]])
*[[O Chamoselo]] (redirección a [[O Chamoselo, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Chamosiños]] (homónimos)
*[[Chamoso]] (homónimos)
*[[A Champaina]] (redirección a [[A Champaina, Coiro, A Laracha]])
*[[Chamuín]] (redirección a [[Chamuín, Abellá, Frades]])
*[[O Chamusco]] (redirección a [[O Chamusco, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[Chamusqueira]] (homónimos)
*[[A Chamusqueira]] (redirección a [[Chamusqueira]])
*[[Chan]] (homónimos)
*[[A Chan]] (homónimos)
*[[O Chan]] (homónimos)
*[[O Chan da Agra]] (redirección a [[O Chan da Agra, Veigue, Sada]])
*[[Chan da Aldea]] (homónimos)
*[[O Chan da Aldea]] (redirección a [[Chan da Aldea]])
*[[O Chan da Ferradura]] (petróglifo)
*[[Chan da Gándara]] (redirección a [[Chan da Gándara, Padróns, Ponteareas]])
*[[Chan da Igrexa]] (redirección a [[Chan da Igrexa, Pesqueiras, Salvaterra de Miño]])
*Chan da Parafita (rúa no [[polígono do Campiño]], [[Marcón, Pontevedra]])
*[[A Chan da Ponte]] (redirección a [[A Chan da Ponte, Salvaterra, Salvaterra de Miño]])
*[[A Chan da Salgosa]] (homónimos)
*[[Chan de Espiño]] (redirección a [[Chan de Espiño, Moreira, Ponteareas]])
*[[A Chan de Fornos]] (redirección a [[A Chan de Fornos, Sabaxáns, Mondariz]])
*[[A Chan de Goia]] (redirección a [[A Chan de Goia, Oleiros, Salvaterra de Miño]])
*[[Chan de Lagares]] (redirección a [[Chan de Lagares, San Pedro de Cervantes, Lugo]])
*[[O Chan de Maroñas]] (redirección a [[O Chan de Maroñas, O Obre, Noia]])
*[[Chan de Outeiro]] (redirección a [[Chan de Outeiro, Romai, Portas]])
*[[Chan de Pena]] (redirección a [[Chan de Pena, Lousada, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Chan de Piñeiro]] (redirección a [[Chan de Piñeiro, Beluso, Bueu]])
*[[Chan de Pracía]] (redirección a [[Chan de Pracía, Cereixedo, Cervantes]])
*[[Chan de Prado]] (redirección a [[Chan de Prado, A Lamosa, Covelo]])
*[[Chan de Souto]] (homońimos)
*[[A Chan de Souto]] (redirección a [[Chan de Souto]])
*[[A Chan de Vide]] (redirección a [[A Chan de Vide, Vide, As Neves]])
*[[Chan de Vila]] (redirección a [[Chan de Vila, Bordóns, Sanxenxo]])
*[[Chan de Vilar]] (redirección a [[Chan de Vilar, Nullán, As Nogais]])
*[[O Chan do Casal]] (redirección a [[O Chan do Casal, Xustáns, Ponte Caldelas]])
*[[Chan do Crego]] (redirección a [[Chan do Crego, Monte Redondo, Padrenda]])
*[[Chan do Forno]] (redirección a [[Chan do Forno, Monte Redondo, Padrenda]])
*[[Chan do Souto]] (redirección a [[Chan do Souto, Padrenda, Padrenda]])
*[[A Chan do Val]] (redirección a [[A Chan do Val, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Chan do Vilar]] (campo de fútbol de [[Figueirido, Vilaboa]])
*[[A Chanca]] (homónimos)
*[[As Chancas]] (redirección a [[As Chancas, Perlío, Fene]])
*[[A Chanceira]] (redirección a [[A Chanceira, Cerceda, Cerceda]])
*[[Chancela]] (homónimos)
*[[A Chancela]] (redirección a [[Chancela]])
*[[Chancelas]] (homónimos)
*[[A Chanciña]] (redirección a [[A Chanciña, Vide, As Neves]])
*[[Chandebrito]] (redirección a [[Chandebrito, Nigrán]])
*[[Chandeira]] (redirección a [[Chandeira, Xaviña, Camariñas]])
*[[A Chandeiriña]] (redirección a [[A Chandeiriña, Cans, O Porriño]])
*[[Chandeiro]] (redirección a [[Chandeiro, San Pedro de Cervantes, Cervantes]])
*[[A Chandoído]] (redirección a [[A Chandoído, Loureiro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Chandoiro]] (redirección a [[Chandoiro, O Bolo]]; lugar e parroquia
*[[Chandrexa]] (homónimos)
*[[Chandrexa de Queixa]] (concello; tamén lugar que lle dá nome)
*[[Chans]] (homónimos)
*[[As Chans]] (redirección a [[Chans]])
*[[As Chans do Carrasco]] (redirección a [[As Chans do Carrasco, Randufe, Tui]])
*[[A Chanta]] (redirección a [[A Chanta, Os Remedios, Mondoñedo]])
*[[Chantada (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Chantada]] (redirección a [[Chantada (homónimos)]]
*[[Chantado]] (redirección a [[Chantado, San Xurxo de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Chanteiro]] (redirección a [[Chanteiro, Cervás, Ares]])
*[[Chantelos]] (redirección a [[Chantelos, Meá, Mugardos]])
*[[Chao]] (homónimos)
*[[O Chao]] (redirección a [[Chao]])
*[[O Chao Cativo]] (redirección a [[O Chao Cativo, Devesos, Ortigueira]])
*[[O Chao da Aldea]] (homónimos)
*[[O Chao da Barreira]] (redirección a [[O Chao da Barreira, Carballido, Vilalba]])
*[[Chao da Casa]] (redirección a [[Chao da Casa, Vilaster, Quiroga]])
*[[O Chao da Viña]] (redirección a [[O Chao da Viña, A Viña, Irixoa]])
*[[Chao das Donas]] (redirección a [[Chao das Donas, Xava, O Bolo]])
*[[O Chao das Medas]] (redirección a [[O Chao das Medas, Ourol, Ourol]])
*[[Chao de Abaixo]] (redirección a [[Chao de Abaixo, As Somozas, As Somozas]])
*[[Chao de Arriba]] (redirección a [[Chao de Arriba, As Somozas, As Somozas]])
*[[Chao de Bravos]] (redirección a [[Chao de Bravos, Bravos, Ourol]])
*[[O Chao de Carantoña]] (redirección a [[O Chao de Carantoña, Carantoña, Miño]])
*[[Chao de Castro]] (redirección a [[Chao de Castro, O Bolo]]; lugar e parroquia)
*[[Chao de Lamas]] (redirección a [[Chao de Lamas, Lamas, San Sadurniño]])
*[[Chao de Leira]] (redirección a [[Chao de Leira, Monteseiro, A Fonsagrada]])
*[[Chao de Ombre]] (redirección a [[Chao de Ombre, Ombre, Pontedeume]])
*[[Chao de Ourol]] (redirección a [[Chao de Ourol, Ourol, Ourol]])
*[[O Chao de Ove]] (redirección a [[O Chao de Ove, Ove, Ribadeo]])
*[[Chao de Perros]] (redirección a [[Chao de Perros, Muras, Muras]])
*[[O Chao de Pousadoiro]] (redirección a [[O Chao de Pousadoiro, San Xurxo de Piquín, Ribeira de Piquín]])
*[[Chao de Vila]] (redirección a [[Chao de Vila, Agüeira, Becerreá]])
*[[Chao de Vilar]] (redirección a [[Chao de Vilar, Vilar, Pontedeume]])
*[[Chao de Vilarín]] (redirección a [[Chao de Vilarín, Vilaquinte, Cervantes]])
*[[Chao do Carril]] (redirección a [[Chao do Carril, O Ermo, Ortigueira]])
*[[O Chao do Couso]] (redirección a [[O Chao do Couso, Moia, Navia de Suarna]])
*[[Chao do Covo]] (redirección a [[Chao do Covo, Labrada, Abadín]])
*[[O Chao do Fabeiro]] (redirección a [[O Chao do Fabeiro, Monforte de Lemos]])
*[[O Chao do Monte]] (homónimos)
*[[Chao do Outeiro]] (redirección a [[Chao do Outeiro, Labrada, Abadín]])
*[[Chao do Río]] (redirección a [[Chao do Río, Reis, Teo]])
*[[O Chao do Sevil]] (redirección a [[O Chao do Sevil, Trabada, Trabada]])
*[[Chao do Souto]] (redirección a [[Chao do Souto, Devesos, Ortigueira]])
*[[O Chao do Val]] (redirección a [[O Chao do Val, Vilamor, Mondoñedo]])
*[[O Chao dos Carneiros]] (redirección a [[O Chao dos Carneiros, O Deveso, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Chao dos Nabais]] (redirección a [[O Chao dos Nabais, Trabada, Trabada]])
*[[Chaodarcas]] (homónimos)
*[[Chaodarcas de Abaixo]] (redirección a [[Chaodarcas de Abaixo, Chaodarcas, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Chaodarcas de Arriba]] (redirección a [[Chaodarcas de Arriba, Chaodarcas, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Chaos]] (homónimos)
*[[Os Chaos]] (redirección a [[Chaos]])
*[[Chapa]] (homónimos)
*[[Chapela]] (homónimos)
*[[A Chapeleira]] (redirección a [[A Chapeleira, Dorra, Antas de Ulla]])
*[[Chapelín]] (redirección a [[Chapelín, Folladela, Melide]])
*[[Os Chapurros]] (redirección a [[Os Chapurros, Lagartóns, A Estrada]])
*[[O Charco]] (homónimos)
*[[Chares]] (homónimos)
*[[Chares de Outeiro]] (redirección a [[Chares de Outeiro, Camposancos, Lalín]])
*[[As Charnecas]] (redirección a [[As Charnecas, Folgueira, Outeiro de Rei]])
*[[A Charrúa]] (homónimos)
*[[As Chás (homónimos)]] (homónimos)
*[[Os Chás]] (homónimos)
*[[Chavaga]] (redirección a [[Chavaga, Monforte de Lemos]])
*[[A Chavarega]] (redirección a [[A Chavarega, Baamorto, Monforte de Lemos]])
*[[Chave]] (homónimos)
*[[Chave de Carballo]] (redirección a [[Chave de Carballo, Bastavales, Brión]])
*[[Chave de Ponte]] (redirección a [[Chave de Ponte, Bastavales, Brión]])
*[[Chaveán]] (homónimos)
*[[Chaveanciños]] (redirección a [[Chaveanciños, Chaveán, Chandrexa de Queixa]])
*[[Chavella]] (homónimos)
*[[A Chavella]] (redirección a [[Chavella]])
*[[Chaves]] (homónimos)
*[[Chavián]] (homónimos)
*[[Chavín]] (homónimos)
*[[O Chazo]] (redirección a [[O Chazo, Abanqueiro, Boiro]])
*[[A Cheda]] (homónimos)
*[[A Cheda de Abaixo]] (redirección a [[A Cheda de Abaixo, Montoxo, Cedeira]])
*[[A Cheda de Arriba]] (redirección a [[A Cheda de Arriba, Montoxo, Cedeira]])
*[[Chedas]] (homónimos)
*[[A Cheira]] (homónimos)
*[[A Cheiriña]] (redirección a [[A Cheiriña, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Cheis]] (redirección a [[Cheis, Bamiro, Vimianzo]])
*[[Cheiván]] (homónimos)
*[[Chelo]] (homónimos)
*[[Chelos]] (homónimos)
*[[Os Chelos]] (redirección a [[Chelos]])
*[[Chenlo]] (homónimos)
*[[Chenlos]] (redirección a [[Chenlos, Loimil, A Estrada]])
*[[Chente]] (redirección a [[Chente, Santa Mariña de Brañas, Toques]])
*[[Chenzas]] (redirección a [[Chenzas, Soutordei, Ribas de Sil]])
*[[Cheo]] (redirección a [[Cheo, Dumbría, Dumbría]])
*[[A Chichorra]] (redirección a [[A Chichorra, Abegondo, Abegondo]])
*[[Chicoreiros]] (redirección a [[Chicoreiros, Maceira, Covelo]])
*[[A Chiela]] (redirección a [[A Chiela, Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Chielas]] (redirección a [[Chielas, Valongo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Chimpín]] (redirección a [[Chimpín, Palmeira, Ribeira]])
*[[Chinote]] (redirección a [[Chinote, Becín, Guitiriz]])
*[[O Chinto]] (redirección a [[O Chinto, Irixoa, Irixoa]])
*[[A Chisca]] (redirección a [[A Chisca, Buxán, Rois]])
*[[As Chiscas]] (redirección a [[As Chiscas, Corrubedo, Ribeira]])
*[[A Chisqueira]] (redirección a [[A Chisqueira, Anca, Neda]])
*[[As Chivanas]] (redirección a [[As Chivanas, Santiago de Ribarteme, As Neves]])
*[[Choca]] (homónimos)
*[[A Choca]] (redirección a [[Choca]])
*[[A Chociña]] (redirección a [[A Chociña, Saiáns, Moraña]])
*[[A Choeira]] (redirección a [[A Choeira, Almeiras, Culleredo]])
*[[Choi]] (redirección a [[Choi, Romariz, Abadín]])
*[[Choía]] (redirección a [[Choía, Chavín, Viveiro]])
*[[A Choia]] (redirección a [[A Choia, Mourentán, Arbo]])
*[[Choias]] (redirección a [[Choias, Artes, Carballo]])
*[[A Chonia]] (redirección a [[A Chonia, Xavestre, Trazo]])
*[[O Chope]] (redirección a [[O Chope, Présaras, Vilasantar]])
*[[A Choqueira]] (redirección a [[A Choqueira, Labrada, Abadín]])
*[[Chorén]] (redirección a [[Chorén, Barazón, Santiso]])
*[[Chorente]] (homónimos)
*[[Chorexe]] (redirección a [[Chorexe, Pidre, Palas de Rei]])
*[[Choride]] (redirección a [[Choride, Figueredo, Oza-Cesuras]])
*[[Choucela]] (redirección a [[Choucela, Leroño, Rois]])
*[[Chouchiño]] (redirección a [[ Chouchiño, Vidán, Santiago de Compostela]])
*[[Choupana]] (homónimos)
*[[A Choupana]] (redirección a [[Choupana]])
*[[Choupenete]] (redirección a [[Choupenete, Loira, Valdoviño]])
*[[O Choupín]] (redirección a [[O Choupín, Cerneda, Abegondo]])
*[[Chousa]] (homónimos)
*[[A Chousa]] (redirección a [[Chousa]])
*[[A Chousa Grande]] (homónimos)
*[[A Chousa Nova]] (megálitos)
*[[As Chousas]] (homónimos)
*[[Chousela]] (homónimos)
*[[A Chousela]] (redirección a [[Chousela]])
*[[Chouselas]] (homónimos)
*[[As Chouselas]] (redirección a [[Chousela]])
*[[O Chouso]] (homónimos)
*[[Chouso Vello]] (redirección a [[Chouso Vello, Lestedo, Palas de Rei]])
*[[Choutar]] (redirección a [[Choutar, Lousada, Xermade]])
*[[A Chouteira]] (redirección a [[A Chouteira, Lougares, Mondariz]])
*[[Chouzán]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[A Chouzana]] (homónimos)
*[[As Chouzas]] (redirección a [[As Chouzas, Vilanuíde, Quiroga]])
*[[O Chouzo]] (redirección a [[O Chouzo, Coia, Vigo]])
*[[A Choza]] (homónimos)
*[[Chozas]] (homónimos)
*[[As Chozas]] (redirección a [[Chozas]])
*[[Os Chozos]] (redirección a [[Os Chozos, Xove, Xove]])
*[[A Chumba]] (redirección a [[A Chumba, Teis, Vigo]])
*[[O Chuqueiro]] (redirección a [[O Chuqueiro, Ansemar, Castro de Rei]])
*[[A Churía]] (redirección a [[A Churía, Muíño, Zas]])
*[[Churío]] (redirección a [[Churío, Irixoa]])
*[[Churiz]] (redirección a [[Churiz, Caraño, Pol]])
*[[A Ciadella]] (redirección a [[A Ciadella, Sobrado]])
*[[O Ciao]] (redirección a [[O Ciao, Coruxou, Irixoa]])
*[[Cibrán]] (homónimos)
*[[O Cibrao]] (redirección a [[O Cibrao, Outeiro, Castro de Rei]])
*[[Cibreiro]] (homónimos)
*[[O Cibreiro]] (redirección a [[Cibreiro]])
*[[Cibreiros]] (redirección a [[Cibreiros, Remesar, A Estrada]])
*[[Cibrisqueiros]] (redirección a [[Cibrisqueiros, Pombeiro, Pantón]])
*[[O Cicho]] (redirección a [[O Cicho, Filgueira de Barranca, Oza-Cesuras]])
*[[Cicillón]] (redirección a [[Cicillón, Taboada]])
*[[A Cidá]] (redireción a [[A Cidá, O Irixo]])
*[[Cidadelle]] (redirección a [[Cidadelle, Chapela, Redondela]])
*[[Cidáns]] (redirección a [[Cidáns, Zamáns, Vigo]])
*[[Cidrás]] (homónimos)
*[[A Cigarreira]] (homónimos)
*[[Cigarrosa]] (homónimos)
*[[A Cigoñeira]] (redirección a [[A Cigoñeira, Damil, Begonte]])
*[[A Ciguñeira]] (redirección a [[A Ciguñeira, Vilarmosteiro, O Páramo]])
*[[Cillarga]] (redirección a [[Cillarga, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Cillobre]] (homónimos)
*[[A Cima]] (redirección a [[A Cima, Guláns, Ponteareas]])
*[[Cima da Aldea]] (homónimos)
*[[Cima da Costa]] (redirección a [[Cima da Costa, O Castro de Beiro, Ourense]])
*[[A Cima da Eira]] (redirección a [[A Cima da Eira, Vista Alegre, Santiago de Compostela]])
*[[O Cima da Lama]] (redirección a [[O Cima da Lama, Lobios, Sober]])
*[[Cima da Vila de Santalla]] (redirección a [[Cima da Vila de Santalla, Santa Marta de Meilán, Riotorto]])
*[[A Cima da Vila]] (redirección a [[A Cima da Vila, O Val, Narón]])
*[[A Cima de Aldea]] (redirección a [[A Cima de Aldea, Toiriz, Vila de Cruces]])
*[[Cima de Alemparte]] (redirección a [[Cima de Alemparte, Busto, Lalín]])
*[[Cima de Atán]] (redirección a [[Cima de Atán, Atán, Pantón]])
*[[Cima de Ribeira]] (homónimos; lugar e parroquia; Xinzo de Limia)
*[[A Cima de Rielo]] (redirección a [[A Cima de Rielo, Palmou, Lalín]])
*[[Cima de Sello]] (redirección a [[Cima de Sello, Sello, Lalín]])
*[[Cima de Vila]] (homónimos)
*[[A Cima de Vila]] (redirección a [[Cima de Vila]])
*[[Cima de Vila de Abaixo]] (redirección a [[Cima de Vila de Abaixo, Vilela, Taboada]])
*[[Cima de Vila de Arriba]] (redirección a [[Cima de Vila de Arriba, Vilela, Taboada]])
*[[A Cima do Alle]] (redirección a [[A Cima do Alle, Filgueira, Lalín]])
*[[Cimadevila]] (homónimos)
*[[A Cimadevila]] (redirección a [[Cimadevila]]); A Cimadevila, Fontes Rosas, Touro
*[[Cimáns]] (redirección a [[Cimáns, Tabeirós, A Estrada]])
*[[Cimás]] (redirección a [[Cimás, Meirás, Sada]])
*[[Cimbelo]] (redirección a [[Cimbelo, Lérez, Pontevedra]])
*[[O Cimo da Agra]] (redirección a [[O Cimo da Agra, Vilar de Sarria, Sarria]])
*[[O Cimo do Lugar]] (homónimos)
*[[As Cinco Calles]] (redirección a [[As Cinco Calles, Campo, Arzúa]])
*[[Cinco Nogueiras]] (redirección a [[Cinco Nogueiras, Vilarrubín, A Peroxa]])
*[[Cinsa]] (homónimos)
*[[Cinseiro]] (redirección a [[Cinseiro, Moura, Nogueira de Ramuín]])
*[[Cinxe]] (redirección a [[Cinxe, A Devesa, Ribadeo]])
*[[Ciobre]] (redirección a [[Ciobre, O Val, Narón]])
*[[Ciocende]] (redirección a [[Ciocende, Mercurín, Boimorto]])
*[[Cioi]] (redirección a [[Cioi, Doroña, Vilarmaior]])
*[[Cira]] (redirección a [[Cira, Silleda]])
*[[Circes]] (redirección a [[Circes, Touro]])
*[[O Circo]] (redirección a [[O Circo, Vilaselán, Ribadeo]])
*[[Circos]] (redirección a [[Circos, Pazos de Reis, Tui]])
*[[Cirela]] (redirección a [[Cirela, Gres, Vila de Cruces]])
*[[Cirio]] (homónimos)
*[[Cirós]] (redirección a [[Cirós, Veiga, A Bola]])
*[[Cirro]] (homónimos)
*[[O Cirro]] (redirección a [[Cirro]])
*[[Cis]] (homónimos)
*[[A Ciudá]] (redirección a [[A Ciudá, Moreda, Monforte de Lemos]])
*[[Cives de Abaixo]] (redirección a [[Cives de Abaixo, Colúns, Mazaricos]])
*[[Cives de Arriba]] (redirección a [[Cives de Arriba, Colúns, Mazaricos]])
*[[A Cividá]] (homónimos)
*[[Cividáns]] (redirección a [[Cividáns, Salcidos, A Guarda]])
*[[Cividás]] (redirección a [[Cividás, Serantes, Oleiros]])
*[[Cizán]] (homónimos)
*[[A Clara]] (redirección a [[A Clara, Cuíña, Ortigueira]])
*[[Clavos]] (redirección a [[Clavos, Adelán, Alfoz]])
*[[Coaxe]] (redirección a [[Coaxe, Dimo, Catoira]])
*[[Coalloso]] (redirección a [[Coalloso, Sandiás, Sandiá]])
*[[Cobazas]] (redirección a [[Cobazas, Andeiro, Cambre]])
*[[Cobreiro]] (homónimos)
*[[Cobreiros]] (redirección a [[Cobreiros, Albos, Verea]])
*[[Cobres]] (homónimos)
*[[A Coca]] (redirección a [[A Coca, Mañón, Mañón]])
*[[O Cocallo]] (redirección a [[O Cocallo, Barallobre, Fene]])
*[[A Cocheira]] (redirección a [[A Cocheira, Senra, Ortigueira]])
*[[A Cocheiriza]] (redirección a [[A Cocheiriza, Olveira, Ribeira]])
*[[Os Cocheiros]] (redirección a [[Os Cocheiros, Santo André de Comesaña, Vigo]])
*[[Cochilra]] (redirección a [[Cochilra, Pontellas, O Porriño]])
*[[Cochín]] (redirección a [[Cochín, Sistallo, Cospeito]])
*[[O Cocho]] (homónimos)
*[[O Cocho de San Pedro]] (redirección a [[O Cocho de San Pedro, Matamá, Vigo]])
*[[O Cochón]] (homónimos)
*[[Cochos]] (redirección a [[Cochos, Monte Redondo, Padrenda]])
*[[O Cochovello]] (redirección a [[O Cochovello, Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[A Cociña]] (redirección a [[A Cociña, Galegos, Navia de Suarna]])
*[[Codes]] (redirección a [[Codes, Serantes, Oleiros]])
*[[Codesal]] (homónimos)
*[[O Codesal]] (redirección a [[Codesal]])
*[[Codesás]] (homónimos)
*[[Os Codesás]] (redirección a [[Codesás]])
*[[Codeseda]] (homónimos)
*[[Codesedas]] (redirección a [[Codesedas, Figueiras, Santiago de Compostela]])
*[[Codesedo]] (homónimos)
*[[A Codeseira]] (homónimos)
*[[As Codeseiras]] (redirección a [[As Codeseiras, Coristanco, Coristanco]])
*[[Codesido]] (homónimos)
*[[Codesidos]] (redirección a [[Codesidos, Rois, Rois]])
*[[Codesiño]] (redirección a [[Codesiño, Soandres, A Laracha]])
*[[Codeso]] (arbusto; o topónimo aparece en [[O Codeso]])
*[[O Codeso]] (homónimos)
*[[Codesos]] (redirección a [[Codesos, A Pereiriña, Cee]])
*[[Codesoso]] (homónimos)
*[[Codesoso do Monte]] (redirección a [[Codesoso do Monte, Grixalba, Sobrado]])
*[[Codosedo]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Coea]] (homónimos)
*[[Coebre]] (redirección a [[Coebre, Loureda, Oza-Cesuras]])
*[[Coedo]] (homónimos)
*[[O Coedo]] (redirección a [[Coedo]])
*[[Os Coedros]] (homónimos)
*[[Coelleira]] (homónimos)
*[[A Coelleira]] (redirección a [[Coelleira]])
*[[O Coello]] (redirección a [[O Coello, Caldelas de Tui, Tui]])
*[[Coence]] (homónimos)
*[[Coeo]] (homónimos)
*[[Coeses]] (homónimos)
*[[Cofra]] (redirección a [[Cofra, Abeleda, A Teixeira]])
*[[O Cogoludo]] (redirección a [[O Cogoludo, Guimarei, A Estrada]])
*[[A Cogula]] (redirección a [[A Cogula, Fente, Monterroso]])
*[[Coia]] (redirección a [[Coia, Vigo]])
*[[O Coidal]] (redirección a [[O Coidal, Visma, A Coruña]])
*[[Coído]] (homónimos)
*[[O Coído]] (redirección a [[Coído]])
*[[Coíñas]] (redirección a [[Coíñas, Samos, Samos]])
*[[O Coiñedo]] (redirección a [[O Coiñedo, Filgueira, Crecente]])
*[[Coira]] (homónimos)
*[[A Coira]] (redirección a [[Coira]])
*[[Coiradas]] (redirección a [[Coiradas, Entíns, Outes]])
*[[Coirados]] (redirección a [[Coirados, Marín, Marín]])
*[[O Coiral]] (redirección a [[O Coiral, Loureda, Oza-Cesuras]])
*[[Coiras]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Coirío]] (redirección a [[Coirío, Conforto, A Pontenova]])
*[[Coiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[Coiroa]] (redirección a [[Coiroa, A Regueira, Oza-Cesuras]])
*[[Coirón]] (homónimos)
*[[Coirós (homónimos)]] (homónimos; concello)
*[[A Coita]] (redirección a [[A Coita, Briallos, Portas]])
*[[O Coitelo]] (redirección a [[O Coitelo, Viñoás, Nogueira de Ramuín]])
*[[Coitos]] (redirección a [[Coitos, Ordes, Toques]])
*[[A Colada]] (redirección a [[A Colada, Santiago de Acevo, Ribeira de Piquín]])
*[[Colado]] (homónimos)
*[[O Colado]] (redirección a [[Colado]])
*[[Colantres]] (homónimos; lugar e  parroquia)
*[[Coleira]] (redirección a [[Coleira, Dordaño, Oza-Cesuras]])
*[[Coles (homónimos)]]
*[[O Colexio]] (redirección a [[O Colexio, Duancos, Castro de Rei]])
*[[A Colleira]] (redirección a [[A Colleira, Dorra, Antas de Ulla]])
*[[O Colo de Arca]] (redirección a [[O Colo de Arca, Lesón, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Coloño]] (redirección a [[Coloño, Grou, Lobios]])
*[[Colúns]] (homónimos)
*[[Os Colviños]] (redirección a [[Os Colviños, Ourol, Ourol]])
*[[O Comareiro]] (homónimos)
*[[O Cómaro Gordo]] (redirección a [[O Cómaro Gordo, Sante, Trabada]])
*[[Comba]] (homónimos)
*[[Combarro]] (homónimos)
*[[O Combarro]] (redirección a [[Combarro]])
*[[Combe]] (homónimos)
*[[O Combel de Abaixo]] (redirección a [[O Combel de Abaixo, Xavestre, Trazo]])
*[[O Combel de Arriba]] (redirección a [[O Combel de Arriba, Xavestre, Trazo]])
*[[Comboa]] (redirección a [[Comboa, Soutomaior, Soutomaior]])
*[[Combre]] (redirección a [[Combre, San Tomé de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[O Combro]] (redirección a [[O Combro, Coruxo, Vigo]])
*[[Comeanda]] (redirección a [[Comeanda, Visma, A Coruña]])
*[[Comeás]] (redirección a [[Comeás, Ligonde, Monterroso]])
*[[Comesaña]] (homónimos)
*[[Comezo]] (redirección a [[Comezo, A Laxe, Chantada]])
*[[Comiños]] (redirección a [[Comiños, Covas, Viveiro]])
*[[Comoxo]] (redirección a [[Comoxo, Boiro, Boiro]])
*[[Compañeiro]] (redirección a [[Compañeiro, Soandres, A Laracha]])
*[[Comparada]] (redirección a [[Comparada, Vilacova, Lousame]])
*[[Compostela]] (homónimos)
*[[Con]] (homónimos)
*[[O Con]] (redirección a [[Con]])
*[[Conceado]] (redirección a [[Conceado, Quintá de Lor, Quiroga]])
*[[Concello]] (homónimos)
*[[O Concello]] (redirección a [[Concello]])
*[[Conces]] (homónimos)
*[[Conces de Baixo]] (redirección a [[Conces de Baixo, Fene, Fene]])
*[[Conces de Riba]] (redirección a [[Conces de Riba, Fene, Fene]])
*[[A Conchada]] (homónimos)
*[[As Conchadas]] (redirección a [[As Conchadas, Zas de Rei, Melide]])
*[[Os Conchados]] (redirección a [[Os Conchados, Saavedra, Begonte]])
*[[As Conchas]] (redirección a [[As Conchas, Santa Cruz de Grou, Lobeira]])
*[[A Concheira]] (redirección a [[A Concheira, Maianca, Oleiros]])
*[[O Concheiro]] (redirección a [[O Concheiro, Cortiñán, Bergondo]])
*[[Concheiros]] (redirección a [[Concheiros, Ver, Bóveda]])
*[[O Conchido]] (redirección a [[O Conchido, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Conchouso]] (homónimos)
*[[O Conchouso]] (redirección a [[Conchouso]])
*[[Condado]] (territorio)
*[[O Condado]] (homónimos)
*[[O Conde]] (redirección a [[O Conde, Cuíña, Ortigueira]])
*[[Condelle]] (homónimos)
*[[Condes]] (homónimos)
*[[Os Condes]] (redirección a [[Condes]])
*[[Condes de Abaixo]] (redirección a [[Condes de Abaixo, Punxín, Punxín]])
*[[Condes de Arriba]] (redirección a [[Condes de Arriba, Punxín, Punxín]])
*[[Condesa]] (redirección a [[Condesa, Mourente, Pontevedra]])
*[[Condesuso]] (redirección a [[Condesuso, Soandres, A Laracha]])
*[[Condide]] (homónimos)
*[[Condomiña]] (homónimos)
*[[A Condomiña]] (redirección a [[Condomiña]])
*[[Condomiñas]] (homónimos)
*[[As Condomiñas]] (redirección a [[Condomiñas]])
*[[Condomiñas de Abaixo]] (redirección a [[Condomiñas de Abaixo, Santo André de Boimente, Viveiro]])
*[[Condomiñas de Arriba]] (redirección a [[Condomiñas de Arriba, Santo André de Boimente, Viveiro]])
*[[Condós]] (redirección a [[Condós, Vilouzás, Paderne]])
*[[Condús]] (redirección a [[Condús, Oleiros, Oleiros]])
*[[Conduzo]] (redirección a [[Conduzo, Rutis, Culleredo]])
*[[Conforto]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Confurco]] (homónimos)
*[[O Confurco]] (redirección a [[Confurco]])
*[[A Conga]] (redirección a [[A Conga, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Os Congos]] (redirección a [[Os Congos, Piúgos, Lugo]])
*[[A Congostra]] (homónimos)
*[[As Congostras]] (homónimos)
*[[Congostro]] (homónimos)
*[[A Conguada]] (redirección a [[A Conguada, Carteire, Palas de Rei]])
*[[Conles]] (homónimos)
*[[Conlle]] (redirección a [[Conlle, Serantes, Laxe]])
*[[A Conlleira]] (redirección a [[A Conlleira, Ribeira, Ribeira]])
*[[Cons]] (redirección a [[Cons, Mourente, Pontevedra]])
*[[Consello]] (homónimos; Consello, Papucín, Frades)
*[[O Consistorio]] (redirección a [[O Consistorio, Paderne, Paderne]])
*[[Conso]] (homónimos)
*[[A Consolación]] (redirección a [[A Consolación, Tabeirós, A Estrada]])
*[[Constante (homónimos)]] (homónimos)
*[[Constenla]] (homónimos)
*[[Contariz]] (redirección a [[Contariz, Pígara, Guitiriz]])
*[[Contimunde]] (redirección a [[Contimunde, Rois, Rois]])
*[[A Contiña]] (redirección a [[A Contiña, Larazo, Vila de Cruces]])
*[[Contixe]] (redirección a [[Contixe, Tourón, Ponte Caldelas]])
*[[Contomil]] (redirección a [[Contomil, Nantes, Sanxenxo]])
*[[O Contrasto]] (redirección a [[O Contrasto, Torneiros, O Porriño]])
*[[Contrés]] (redirección a [[Contrés, O Araño, Rianxo]])
*[[O Control]] (redirección a [[O Control, San Fiz de Asma, Chantada]])
*[[Conturiz]] (redirección a [[Conturiz, Santo André de Castro, Lugo]])
*[[O Conventillo]] (redirección a [[O Conventillo, Nodar, Friol]])
*[[O Convento]] (homónimos)
*[[Conxo]] (homónimos)
*[[Conxo de Abaixo]] (redirección a [[Conxo de Abaixo, Conxo, Santiago de Compostela]])
*[[Conxo de Arriba]] (redirección a [[Conxo de Arriba, Conxo, Santiago de Compostela]])
*[[A Copa do Castro]] (castro)
*[[O Cope]] (redirección a [[O Cope, Carracedo, Caldas de Reis]])
*[[O Coque]]  (redirección a [[O Coque, Larín, Arteixo]])
*[[Cora]] (homónimos)
*[[Corbacín]] (redirección a [[Corbacín, Grolos, Guntín]])
*[[Corbeixe]] (redirección a [[Corbeixe, San Mamede de Ribadulla, Vedra]])
*[[Corbite]] (redirección a [[Corbite, Adelán, Alfoz]])
*[[Corcoesto]] (redirección a [[Corcoesto, Cabana de Bergantiños]])
*[[Córcores]] (homónimos; parroquia e lugar)
*[[A Corcoveira]] (redirección a [[A Corcoveira, Barcia de Mera, Covelo]])
*[[Corcubión]] (concello, parroquia e lugar)
*[[A Corda]] (homónimos)
*[[O Cordal]] (homónimos)
*[[Cordeda]] (redirección a [[Cordeda, Rutis, Culleredo]])
*[[Cordeira]] (redirección a [[Cordeira, Lavadores, Vigo]])
*[[Cordeiro]] (homónimos)
*[[Cordelle]] (homónimos)
*[[Cordelle de Abaixo]] (redirección a [[Cordelle de Abaixo, As Chás, Montederramo]])
*[[Cordido]] (redirección a [[Cordido, Foz]])
*[[Cordobelas]] (redirección a [[Cordobelas, Esteiro, Cedeira]])
*[[O Cordón]] (redirección a [[O Cordón, Santa Locaia, Castro de Rei]])
*[[Coreixas]] (redirección a [[Coreixas, A Portela, Rodeiro]])
*[[Cores]] (homónimos)
*[[Corexido]] (homónimos)
*[[Corexo]] (redirección a [[Corexo, Marrozos, Santiago de Compostela]])
*[[Corga]] (homónimos)
*[[A Corga]] (redirección a [[Corga]])
*[[Corga de Abaixo]] (redirección a [[Corga de Abaixo, Cequeril, Cuntis]])
*[[Corga de Arriba]] (redirección a [[Corga de Arriba, Cequeril, Cuntis]])
*[[As Corgas]] (homónimos)
*[[As Corgas en Carreiro]] (redirección a [[As Corgas en Carreiro, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Corgo]] (homónimos)
*[[O Corgo]] (concello)
*[[Córgomo]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Os Corgos]] (homónimos)
*[[A Corisca]] (redirección a [[A Corisca, Entenza, Salceda de Caselas]])
*[[O Corisco]] (redirección a [[O Corisco, Recemel, As Somozas]])
*[[Coristanco]] (concello)
*[[Corme]] (homónimos)
*[[Corme Aldea]] (redirección a [[Corme Aldea, Ponteceso]])
*[[Corme Porto]] (redirección a [[Corme Porto, Ponteceso]])
*[[Cormes]] (redirección a [[Cormes, Morcelle, Becerreá]])
*[[A Corna]] (homónimos)
*[[Cornaces]] (redirección a [[Cornaces, Rus, Carballo]])
*[[Cornado]] (homónimos)
*[[O Cornado]] (redirección a [[Cornado]])
*[[Cornanda]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Cornas]] (homónimos)
*[[Cornazo]] (redirección a [[Cornazo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Cornazo de Abaixo]] (redirección a [[Cornazo de Abaixo, Cornazo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Corneantes]] (redirección a [[Corneantes, Donís, Cervantes]])
*[[Córneas]] (homónimos)
*[[As Córneas]]
*[[Corneda]] (homónimos)
*[[Cornedo]] (homónimos)
*[[Corneira]] (homónimos)
*[[Cornella]] (redirección a [[Cornella, Berredo, Agolada]])
*[[Cornello]] (homónimos)
*[[Cornes]] (homónimos)
*[[Cornide]] (homónimos)
*[[Cornido]] (homónimos)
*[[O Corno]] (homónimos)
*[[Corno de Boi]] (redirección a [[Corno de Boi, Merlán, Palas de Rei]])
*[[O Corno de Insua]] (redirección a [[O Corno de Insua, Insua, Ortigueira]])
*[[Corno do Boi]] (redirección a [[Corno do Boi, Xiá, Friol]])
*[[O Cornocelo]] (redirección a [[O Cornocelo, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Cornoces]] (homónimos)
*[[Coro]] (homónimos)
*[[As Coroas]] (redirección a [[As Coroas, Reigosa, A Pastoriza]])
*[[Coroño]] (redirección a [[Coroño, Boiro, Boiro]])
*[[Coroso]] (redirección a [[Coroso, Ribeira, Ribeira]])
*[[A Corota]] (redirección a [[A Corota, Seixomil, Meira]])
*[[Coroto]] (homónimos)
*[[O Coroto]] (redirección a [[Coroto]])
*[[A Coroza]] (redirección a [[A Coroza, Abeledo, Abadín]])
*[[Corpachón]] (redirección a [[Corpachón, Negreira, Negreira]])
*[[O Corpiño]] (redirección a [[O Corpiño, Losón, Lalín]])
*[[O Corpo Santo]] (redirección a [[O Corpo Santo, Tabeaio, Carral]])
*[[Corques]] (redirección a [[Corques, Taragoña, Rianxo]])
*[[Corra]] (redirección a [[Corra, Vilalvite, Friol]])
*[[As Corraínzas]] (redirección a [[As Corraínzas, Marrubio, Montederramo]])
*[[Corral da Gándara]] (redirección a [[Corral da Gándara, Piño, A Pobra do Brollón]])
*[[O Corral da Igrexa]] (homónimos)
*[[Corral de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Corral de Abaixo]] (redirección a [[Corral de Abaixo]])
*[[O Corral de Arriba]] (homónimos)
*[[O Corral de San Martiño]] (redirección a [[O Corral de San Martiño, Mezonzo, Vilasantar]])
*[[O Corral de Senín]] (redirección a [[O Corral de Senín, Folgoso, Sobrado]])
*[[Corral do Medio]] (redirección a [[Corral do Medio, Santalla de Agrón, Melide]])
*[[O Corral Vello]] (redirección a [[O Corral Vello, O Buriz, Guitiriz]])
*[[Corralvello]] (redirección a [[Corralvello, Abellá, Frades]])
*[[Os Corrás]] (redirección a [[Os Corrás, Serantes, Ferrol]])
*[[Correa]] (redirección a [[Correa, Xirazga, Beariz]])
*[[Correáns]] (redirección a [[Correáns, Vinseiro, A Estrada]])
*[[Os Correás]] (redirección a [[Os Correás, Fraialde, Pol]])
*[[Correchouso]] (redirección a [[Correchouso, O Castro de Laza, laza]])
*[[Corredoira]] (homónimos)
*[[A Corredoira]] (redirección a [[Corredoira]])
*[[A Corredoira da Pega]] (redirección a [[A Corredoira da Pega, Santa María de Neda, Neda]])
*[[As Corredoiras]] (homónimos)
*[[Os Corredoiros]] (redirección a [[Os Corredoiros, Pedrafita, Guitiriz]])
*[[A Corredoura]] (homónimos)
*[[O Córrego]] (redirección a [[O Córrego, O Castro de Valdeorras, O Barco de Valdeorras]])
*[[Correlo]] (homónimos)
*[[O Correlo]] (redirección a [[Correlo]])
*[[Correlos]] (redirección a [[Correlos, San Pedro de Mor, Alfoz]])
*[[O Correo]] (redirección a [[O Correo, Abadín, Abadín]])
*[[Correxais]] (homónimos)
*[[Correxás]] (redirección a [[Correxás, Freixo, Celanova]])
*[[Correxíns]] (redirección a [[Correxíns, Figueiras, Santiago de Compostela]])
*[[Corrigatos]] (homónimos)
*[[Os Corrillos]] (redirección a [[Os Corrillos, Xanceda, Mesía]])
*[[Corripa]] (redirección a [[Corripa, Santa Mariña do Monte, San Sadurniño]])
*[[O Corroliño]]  (redirección a [[O Corroliño, Santa Mariña de Pescoso, Rodeiro]])
*[[Corrubedo]] (homónimos)
*[[O Corrullo]] (redirección a [[O Corrullo, San Xurxo de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Cortapezas]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[A Corte do Mato]] (redirección a [[A Corte do Mato, Rodeiro, Oza-Cesuras]])
*[[Cortecadela]] (redirección a [[Cortecadela, Santa Cruz de Rubiacós, Nogueira de Ramuín]])
*[[Cortegada (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cortegadela]] (redirección a [[Cortegadela, Cortegada, Silleda]])
*[[Cortegaza]] (redirección a [[Cortegaza, O Cadramón, O Valadouro]])
*[[Cortegazas]] (redirección a [[Cortegazas, Avión]]; lugar e parroquia)
*[[A Cortegosa]] (redirección a [[A Cortegosa, San Xosé de Ribarteme, As Neves]])
*[[Cortegoso]] (homónimos)
*[[Cortella]] (homónimos)
*[[A Cortella]] (redirección a [[Cortella]])
*[[Cortellas]] (homónimos)
*[[As Cortellas]] (redirección a [[Cortellas]])
*[[Os Cortellos]] (homónimos)
*[[Corteo de Abaixo]] (redirección a [[Corteo de Abaixo, Monteagudo, Arteixo]])
*[[Corteo de Arriba]] (redirección a [[Corteo de Arriba, Monteagudo, Arteixo]])
*[[Corteporcos]] (redirección a [[Corteporcos, Silvela, Friol]])
*[[Cortes]] (homónimos)
*[[As Cortes]] (redirección a [[Cortes]])
*[[A Cortevella]] (redirección a [[A Cortevella, Martín, Baleira]])
*[[Cortiña]] (homónimos)
*[[A Cortiña]] (redirección a [[Cortiña]])
*[[Cortiñadona]] (redirección a [[Cortiñadona, Luama, Ortigueira]])
*[[Cortiñal]] (redirección a [[Cortiñal, O Pao, Gomesende]])
*[[Cortiñán]] (redirección a [[Cortiñán, Bergondo]])
*[[Cortiñas]] (homónimos)
*[[As Cortiñas]] (redirección a [[Cortiñas]])
*[[Cortiñas de Abaixo]] (redirección a [[Cortiñas de Abaixo, Corvillón, Cambados]])
*[[O Cortiñeiro]] (redirección a [[O Cortiñeiro, Toirán, Láncara]])
*[[Cortiñela]] (redirección a [[Cortiñela, Xubial, Melide]])
*[[Cortizada]] (redirección a [[Cortizada, Sabrexo, Vila de Cruces]])
*[[As Cortizas]] (redirección a [[As Cortizas, Queixeiro, Monfero]])
*[[O Cortizo]] (redirección a [[O Cortizo, Lesón, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Os Cortizos]] (redirección a [[Os Cortizos, Luneda, A Cañiza]])
*[[Cortobe]] (redirección a [[Cortobe, Burres, Arzúa]])
*[[Cortos]] (redirección a [[Cortos, Marantes, Santiago de Compostela]])
*[[A Coruña (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Coruto Vello]] (redirección a [[O Coruto Vello, Salcidos, A Guarda]])
*[[Coruxa]] (homónimos)
*[[O Coruxal]] (homónimos)
*[[Coruxas]] (redirección a [[Coruxas, Asadur, Maceda]])
*[[Coruxedo]] (redirección a [[Coruxedo, Moia, Navia de Suarna]])
*[[A Coruxeira]] (redirección a [[A Coruxeira, San Vitoiro da Mezquita, Allariz]])
*[[As Coruxeiras]] (redirección a [[As Coruxeiras, Os Remedios, Mondoñedo]])
*[[Coruxeiro]] (redirección a [[Coruxeiro, Vilaboa, Vilaboa]])
*[[Coruxido]] (redirección a [[Coruxido, Bastavales, Brión]])
*[[Coruxo]] (homónimos)
*[[O Coruxo]] (redirección a [[Coruxo]])
*[[Coruxo de Abaixo]] (homónimos)
*[[Coruxo de Arriba]] (redirección a [[Coruxo de Arriba, Liáns, Oleiros]])
*[[Coruxo Novo]] (redirección a [[Coruxo Novo, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Coruxo Vello]] (redirección a [[Coruxo Vello, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Coruxos]] (homónimos)
*[[Os Coruxos]] (redirección a [[Coruxos]])
*[[Coruxou]] (redirección a [[Coruxou, Irixoa]])
*[[A Corva]] (redirección a [[A Corva, O Vicedo, O Vicedo]])
*[[Corvaceiras]] (homónimos)
*[[As Corvaceiras]] (redirección a [[Corvaceiras]])
*[[Corval]] (homónimos)
*[[A Corval]] (redirección a [[A Corval, Bora, Pontevedra]])
*[[O Corval]] (redirección a [[O Corval, Berredo, Agolada]])
*[[Corvás]] (redirección a [[Corvás, Toiriz, Pantón]])
*[[Corveira]] (homónimos)
*[[A Corveira]] (redirección a [[Corveira]])
*[[A Corveira de Baixo]] (redirección a [[A Corveira de Baixo, Buciños, Carballedo]])
*[[Corveiral]] (redirección a [[Corveiral, Esteiro, Cedeira]])
*[[As Corveiras]] (redirección a [[As Corveiras, Vilachá, Monfero]])
*[[Corveiro]] (homónimos)
*[[O Corveiro]] (redirección a [[Corveiro]])
*[[Corveiros]] (redirección a [[Corveiros, Miraz, Friol]])
*[[Corveixe]] (redirección a [[Corveixe, Rosende, O Saviñao]])
*[[Corvelle]] (homónimos)
*[[Corvelle de Abaixo]] (homónimos)
*[[Corvelle de Arriba]] (redirección a [[Corvelle de Arriba, Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Corvillón]] (homónimos)
*[[Corvite]] (homónimos)
*[[Corvite de Abaixo]] (redirección a [[Corvite de Abaixo, O Buriz, Guitiriz]])
*[[Corvite de Arriba]] (redirección a [[Corvite de Arriba, O Buriz, Guitiriz]])
*[[O Corvo]] (homónimos)
*[[Corzáns]] (redirección a [[Corzáns, Salvaterra de Miño]])
*[[Os Corzás]] (redirección a [[Os Corzás, Meá, Mugardos]])
*[[Corzo (homónimos)]] (homónimos)
*[[Corzón]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Corzos]] (homónimos)
*[[Corzós]] (redirección a [[Corzós, A Lamosa, Covelo]])
*[[Cos]] (homónimos)
*[[Cosoirado]] (redirección a [[Cosoirado, Moraña]]; lugar e parroquia)
*[[Cospeito (homónimos)]] (homónimos)
*[[Cospindo]] (redirección a [[Cospindo, Ponteceso]])
*[[Costa]] (homónimos)
*[[A Costa]] (redirección a [[Costa]])
*[[Costa da Cabra]] (redirección a [[Costa da Cabra, San Xes da Peroxa, A Peroxa]])
*[[A Costa da Groba]] (redirección a [[A Costa da Groba, Guláns, Ponteareas]])
*[[A Costa da Silva]] (redirección a [[A Costa da Silva, Santa María de Neda, Neda]])
*[[A Costa da Tapia]] (redirección a [[A Costa da Tapia, O Temple, Cambre]])
*[[Costa da Zapateira]] (redirección a [[Costa da Zapateira, Muimenta, Cospeito]])
*[[A Costa dos Tallós]] (redirección a [[A Costa dos Tallós, Valeixe, A Cañiza]])
*[[A Costa de Figueirón]] (redirección a [[A Costa de Figueirón, Beluso, Bueu]])
*[[Costa de Monte]] (homónimos)
*[[Costa de Ouces]] (redirección a [[Costa de Ouces, Ouces, Bergondo]])
*[[A Costa de Pandos]] (redirección a [[A Costa de Pandos, Fonteita, O Corgo]])
*[[A Costa de Santa Ana]] (redirección a [[A Costa de Santa Ana, Maianca, Oleiros]])
*[[A Costa de Santa Marta]] (redirección a [[A Costa de Santa Marta, Santa Marta de Babío, Bergondo]])
*[[Costa de Sequeiros]] (redirección a [[Costa de Sequeiros, Guláns, Ponteareas]])
*[[A Costa de Valeixe]] (redirección a [[A Costa de Valeixe, Valeixe, A Cañiza]])
*[[A Costa de Xan]] (redirección a [[A Costa de Xan, Barallobre, Fene]])
*[[A Costa do Carrizal]] (redirección a [[A Costa do Carrizal, Coristanco, Coristanco]])
*[[A Costa do Cuco]] (redirección a [[A Costa do Cuco, Melón, Melón]])
*[[A Costa do Freixo]] (redirección a [[A Costa do Freixo, As Achas, A Cañiza]])
*[[Costa do Murallón]] (redirección a [[Costa do Murallón, Santa María de Neda, Neda]])
*[[A Costa do Outeiro]] (redirección a [[A Costa do Outeiro, Almofrei, Cerdedo-Cotobade]])
*[[A Costa do Papamoscas]] (redirección a [[A Costa do Papamoscas, Santa Comba, Santa Comba]])
*[[A Costa do Sol]] (redirección a [[A Costa do Sol, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[O Costal]] (homónimos)
*[[A Costaneira]] (redirección a [[A Costaneira, Noia, Noia]])
*[[Costaneiro]] (redirección a [[Costaneiro, Rozavales, Monforte de Lemos]])
*[[Costante]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Costantín]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Costanza]] (homónimos)
*[[Costeira]] (homónimos)
*[[A Costeira]] (redirección a [[Costeira]])
*[[As Costeiras]] (redirección a [[As Costeiras, Cambás, Aranga]])
*[[Costeiriña]] (redirección a [[Costeiriña, Maceira, Covelo]])
*[[Costeiro]] (homónimos)
*[[O Costeiro]] (redirección a [[Costeiro]])
*[[Costela (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Costela]] (redirección a [[Costela (homónimos)]])
*[[As Costelas]] (redirección a [[As Costelas, Rioaveso, Vilalba]])
*[[A Costeliña]] (redirección a [[A Costeliña, Pías, Ponteareas]])
*[[Costenla]] (homónimos)
*[[A Costenla]] (redirección a [[Costenla]])
*[[Costián]] (redirección a [[Costián, A Torre, Vilalba]])
*[[A Costiña]] (homónimos)
*[[As Costiñas]] (redirección a [[As Costiñas, Feás, Boborás]])
*[[Costoia]] (homónimos)
*[[Costoira]] (homónimos)
*[[A Costoira]] (redirección a [[Costoira]])
*[[Costoiras]] (homónimos)
*[[As Costoiras]] (redirección a [[Costoiras]])
*[[A Costoura]] (redirección a [[A Costoura, Nogueira, Ponteareas]])
*[[Cota]] (homónimos)
*[[Cotá]] (homónimos)
*[[O Cotado]] (redirección a [[O Cotado, Rebordechán, Crecente]])
*[[Cotaredo]] (homónimos)
*[[O Cotaredo]] (redirección a [[Cotaredo]])
*[[Cotarel]] (homónimos)
*[[O Cotarel]] (redirección a [[Cotarel]])
*[[Cotarelo]] (homónimos)
*[[O Cotarelo]] (redirección a [[Cotarelo]])
*[[A Cotareña]] (redirección a [[A Cotareña, Mántaras, Irixoa]])
*[[O Cotariño]] (redirección a [[O Cotariño, Camariñas, Camariñas]])
*[[O Cótaro]] (redirección a [[O Cótaro, Entrecruces, Carballo]])
*[[O Cotarón]] (homónimos)
*[[Cotarós]] (redirección a [[Cotarós, A Pobra de Trives]]; lugar e parroquia)
*[[Cotas]] (redirección a [[Cotas, O Couto, A Cañiza]])
*[[O Cotedo]] (redirección a [[O Cotedo, A Cervela, O Incio]])
*[[Cotelas]] (redirección a [[Cotelas, A Canda, Piñor]])
*[[Cotelo]] (homónimos)
*[[O Cotelo]] (redirección a [[Cotelo]])
*[[Coterces]] (redirección a [[Coterces, Liñares, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Cotillón]] (homónimos)
*[[O Cotillón]] (redirección a [[Cotillón]])
*[[Cotiño]] (homónimos)
*[[O Cotiño]] (redirección a [[Cotiño]])
*[[Cotiños]] (redirección a [[Cotiños, Maceira, Covelo]])
*[[Coto]] (homónimos)
*[[O Coto]] (redirección a [[Coto]])
*[[Coto Aciveiro]] (redirección a [[Coto Aciveiro, Castrelo, Forcarei]])
*[[O Coto da Garota]] (redirección a [[O Coto da Garota, Cabreira, Salvaterra de Miño]])
*[[O Coto da Mo]] (redirección a [[O Coto da Mo, Desteriz, Padrenda]])
*[[Coto da Rega]] (redirección a [[Coto da Rega, Budián, O Valadouro]])
*[[O Coto da Rega]] (redirección a [[O Coto da Rega, O Sisto, Ourol]])
*[[O Coto de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Coto de Arriba]] (homónimos)
*[[O Coto de Barcia]] (redirección a [[O Coto de Barcia, Mourentán, Arbo]])
*[[O Coto de Covas]] (redirección a [[O Coto de Covas, Mourentán, Arbo]])
*[[O Coto de Francos]] (redirección a [[O Coto de Francos, Bretoña, A Pastoriza]])
*[[O Coto de Gaio]] (redirección a [[O Coto de Gaio, Randulfe, Tui]])
*[[O Coto de Galos]] (redirección a [[O Coto de Galos, As Achas, A Cañiza]])
*[[Coto de Lamas]] (redirección a [[Coto de Lamas, Lamas de Moreira, A Fonsagrada]])
*[[O Coto de Lobos]] (redirección a [[O Coto de Lobos, San Xosé de Ribarteme, As Neves]])
*[[O Coto de Millán]] (redirección a [[O Coto de Millán, San Miguel de Vilar, Touro]])
*[[O Coto de Mourentán]] (redirección a [[O Coto de Mourentán, Arbo, Arbo]])
*[[Coto de Pedra]] (redirección a [[Coto de Pedra, Martín, Baleira]])
*[[O Coto de Prados]] (redirección a [[O Coto de Prados, , Santiago de Ribarteme, As Neves]])
*[[O Coto de Salas]] (redirección a [[O Coto de Salas, As Somozas, As Somozas]])
*[[O Coto de San Mariño]] (redirección a [[O Coto de San Mariño, Albeos, Crecente]])
*[[O Coto de Sande]] (redirección a [[O Coto de Sande, Mourentán, Arbo]])
*[[O Coto de Ventín]] (redirección a [[O Coto de Ventín, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Coto de Xunqueira]] (redirección a [[Coto de Xunqueira, Lamas de Moreira, A Fonsagrada]])
*[[O Coto do Castelo]] (redirección a [[O Coto do Castelo, Lañas, Arteixo]])
*[[O Coto do Freixo]] (redirección a [[O Coto do Freixo, As Achas, A Cañiza]])
*[[O Coto do Lazo]] (redirección a [[O Coto do Lazo, Covelo, Covelo]])
*[[Coto do Mouro]] (homónimos)
*[[O Coto do Mouro]] (redirección a [[Coto do Mouro]])
*[[O Coto do Muíño]] (homónimos)
*[[O Coto do Regueiriño]] (redirección a [[O Coto do Regueiriño, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[O Coto do Rixo]] (redirección a [[O Coto do Rixo, A Lamosa, Covelo]])
*[[Coto Grande]] (homónimos)
*[[O Coto Grande]] (redirección a [[Coto Grande]])
*[[O Coto Pequeno]] (redirección a [[O Coto Pequeno, O Piñeiro, Covelo]])
*[[O Coto Real]] (redirección a [[O Coto Real, Lourido, Salvaterra de Miño]])
*[[O Coto Salgueiro]] (redirección a [[O Coto Salgueiro, Os Ánxeles, Boimorto]])
*[[Cotobade]] (homónimos)
*[[O Cotodouro]] (redirección a [[O Cotodouro, Alxén, Salvaterra de Miño]])
*[[A Cotoleira]] (redirección a [[A Cotoleira, Grixoa de Esternande, Santa Comba]])
*[[O Cotomil]] (redirección a [[O Cotomil, Sofán, Carballo]])
*[[O Cotorelo]] (homónimos)
*[[Cotón]] (homónimos)
*[[O Cotón]] (redirección a [[Cotón]])
*[[Cotón do Muíño]] (redirección a [[Cotón do Muíño, Lamas, Zas]])
*[[Cotoriña]] (redirección a [[Cotoriña, Insua, Vilalba]])
*[[Cotoriño]] (redirección a [[Cotoriño, Santa Mariña do Monte, Ourense]])
*[[Cotorredondo]] (redirección a [[Cotorredondo, Ladrido, Ortigueira]])
*[[O Cotorulo]] (redirección a [[O Cotorulo, Rosende, Sober]])
*[[O Cotote]] (redirección a [[O Cotote, Sofán, Carballo]])
*[[Os Cotriños]] (redirección a [[Os Cotriños, Cordeiro, Valga]])
*[[O Cotro]] (homónimos)
*[[Os Cotros]] (redirección a [[Os Cotros, A Ramallosa, Nigrán]])
*[[A Couboeira]] (redirección a [[A Couboeira, Mondoñedo]])
*[[Coubos]] (redirección a [[Coubos, Novela, Santiso]])
*[[Couce]] (homónimos)
*[[O Couce]] (redirección a [[Couce]])
*[[Couce da Fraga]] (redirección a [[Couce da Fraga, Ferreira, San Sadurniño]])
*[[O Couce da Nova]] (redirección a [[O Couce da Nova, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[O Couce das Taugas]] (redirección a [[O Couce das Taugas, Devesos, Ortigueira]])
*[[O Couce de Laxe]] (redirección a [[O Couce de Laxe, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[O Couce de Paredes]] (redirección a [[O Couce de Paredes, O Sisto, Ourol]])
*[[Couce do Baño]] (redirección a [[Couce do Baño, Recemel, As Somozas]])
*[[Couce dos Mouros]] (redirección a [[Couce dos Mouros, Ambosores, Muras]])
*[[O Couce Gordo]] (homónimos)
*[[O Couce Mosquento]] (redirección a [[O Couce Mosquento, Devesos, Ortigueira]])
*[[Couce Mouro]] (redirección a [[Couce Mouro, Muras, Muras]])
*[[O Couce Nabeira]] (redirección a [[O Couce Nabeira, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[O Couce Redondo]] (redirección a [[O Couce Redondo, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Couce Seco]] (redirección a [[O Couce Seco, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Couceiros]] (homónimos)
*[[Os Couceiros]] (redirección a [[Couceiros]])
*[[Coucevilar]] (redirección a [[Coucevilar, Recemel, As Somozas]])
*[[Coucieiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[Coucixoso]] (redirección a [[Coucixoso, As Somozas, As Somozas]])
*[[Couñago]] (homónimos)
*[[Os Coupríns]] (redirección a [[Os Coupríns, San Vicente do Grove, O Grove]])

*[[O Couquiño]] (redirección a [[O Couquiño, Olveira, Dumbría]])
*[[Courel]] (homónimos)
*[[O Courel]] (redirección a [[Courel]])
*[[Couselo]] (homónimos)
*[[Cousín]] (redirección a [[Cousín, Sevane, Becerreá]])
*[[Cousiño]] (homónimos)
*[[O Cousiño]] (redirección a [[Cousiño]])
*[[Couso]] (homónimos)
*[[O Couso]] (redirección a [[Couso]])
*[[Couso de Limia]] (redirección a [[Couso de Limia, Sandiás]])
*[[Couso de Salas]] (homónimos)
*[[Couso de Abaixo]] (redirección a [[Couso de Abaixo, Campolongo, Negreira]])
*[[Couso de Arriba]] (redirección a [[Couso de Arriba, Campolongo, Negreira]])
*[[Cousos]] (homónimos)
*[[Os Cousos]] (redirección a [[Cousos]])
*[[A Coutada]] (homónimos)
*[[Coutada Nova]] (redirección a [[Coutada Nova, Lavadores, Vigo]])
*[[As Coutadas]] (homónimos)
*[[O Coutado]] (homónimos)
*[[O Coutiño]] (redirección a [[O Coutiño, Caxide, Parada de Sil]])
*[[Couto]] (homónimos)
*[[O Couto]] (redirección a [[Couto]])
*[[O Couto Carballo]] (homónimos)
*[[O Couto de A]] (redirección a [[O Couto de A, Ramil, Castro de Rei]])
*[[Couto de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Couto de Abaixo]] (redirección a [[Couto de Abaixo]])
*[[Couto de Arriba]] (homónimos)
*[[O Couto de Arriba]] (redirección a [[Couto de Arriba]])
*[[Couto de Baixo]] (redirección a [[Couto de Baixo, San Pedro de Mor, Alfoz]])
*[[Couto de Riba]] (redirección a [[Couto de Riba, San Pedro de Mor, Alfoz]])
*[[O Couto do Medio]] (redirección a [[O Couto do Medio, Montouto, Abegondo]])
*[[O Couto Pequeno]] (redirección a [[O Couto Pequeno, Medín, O Pino]])
*[[Coutomil]] (redirección a [[Coutomil, Frexulfe, O Valadouro]])
*[[Os Coutos]] (homónimos)
*[[Couxela]] (redirección a [[Couxela, Ribadeo]])
*[[Couxil]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[Couxiliño]] (redirección a [[Couxiliño, Couxil, Cartelle]])
*[[Couzadoiro]] (homónimos)
*[[A Couzada]] (redirección a [[A Couzada, A Costa, Maceda]])
*[[Cova (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Cova]] (redirección a [[Cova (homónimos)]])
*[[A Cova da Barxa]] (redirección a [[A Cova da Barxa, Saiáns, Vigo]])
*[[A Cova da Becha]] (homónimos)
*[[Cova da Laxe]] (redirección a [[Cova da Laxe, Samieira, Poio]])
*[[A Cova da Serpe]] (homónimos)
*[[A Cova das Andes]] (redirección a [[A Cova das Andes, Rodís, Cerceda]])
*[[Cova de Pazos]] (redirección a [[Cova de Pazos, Noalla, Sanxenxo]])
*[[A Cova de Xerpe]] (redirección a [[A Cova de Xerpe, Abelleira, Muros]])
*[[A Cova Grande]] (redirección a [[A Cova Grande, Laxe, Laxe]])
*[[Cova Terreña]] (redirección a [[Cova Terreña, Baiona, Baiona]])
*[[Covacho]] (redirección a [[Covacho, Trabada, Trabada]])
*[[A Covada]] (redirección a [[A Covada, Oleiros, Oleiros]])
*[[As Covadas]] (redirección a [[As Covadas, Sorrizo, Arteixo]])
*[[Covadáspera]] (redirección a [[Covadáspera, Verducido, Pontevedra]])
*[[A Covadela]] (redirección a [[A Covadela, O Castro de Soengas, Portomarín]])
*[[Covadelas]] (redirección a [[Covadelas, Saa, A Pobra do Brollón]])
*[[Covadiña]] (redirección a [[Covadiña, Xaviña, Camariñas]])
*[[O Covaíño]] (redirección a [[O Covaíño, Lira, Salvaterra de Miño]])
*[[O Coval]] (redirección a [[O Coval, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Covalagarto]] (redirección a [[Covalagarto, Taboexa, As Neves]])
*[[O Covallo]] (redirección a [[O Covallo, San Cristovo do Real, Samos]])
*[[Os Covallos]] (redirección a [[Os Covallos, Montefurado, Quiroga]])
*[[A Covariza]] (redirección a [[A Covariza, Silvela, Friol]])
*[[Covarradeiras]] (redirección a [[Covarradeiras, Covas, Ferrol]])
*[[Covas de Abaixo]] (homónimos)
*[[Covas de Arriba]] (homónimos)
*[[Covas]] (homónimos)
*[[As Covas]] (redirección a [[Covas]])
*[[Covas de Lobos]] (redirección a [[Covas de Lobos, Vilariño, Cambados]])
*[[Covas do Río]] (redirección a [[Covas do Río, Zarracós, A Merca]])
*[[A Covasa]] (redirección a [[A Covasa, Aguiño, Ribeira]])
*[[A Covecha]] (redirección a [[A Covecha, Santiago do Deán, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Covela]] (homónimos)
*[[A Covela]] (redirección a [[Covela]])
*[[Covelas]] (homónimos)
*[[As Covelas]] (redirección a [[Covelas]])
*[[Coveliña]] (homónimos)
*[[A Coveliña]] (redirección a [[Coveliña]])
*[[Coveliñas]] (redirección a [[Coveliñas, Casardeita, Ramirás]])
*[[Coveliño]] (homónimos)
*[[O Coveliño]] (redirección a [[Coveliño]])
*[[Covelo (homónimos)]]
*[[O Covelo]]
*[[Covelos]]
*[[Os Covelos]] (redirección a [[Covelos]])
*[[A Coveluda]] (redirección a [[A Coveluda, Anca, Neda]])
*[[As Covilloas]] (redirección a [[As Covilloas, Godóns, Covelo]])
*[[Covillón]] (redirección a [[Covillón, Cazás, Xermade]])
*[[A Coviña]] (homónimos)
*[[Covo]] (homónimos)
*[[O Covo]] (redirección a [[Covo]])
*[[Covos]] (homónimos)
*[[Os Covos]] (redirección a [[Covos]])
*[[O Coxuxo]] (redirección a [[O Coxuxo, Bravos, Ourol]])
*[[As Crabeiras]] (redirección a [[As Crabeiras, Coucieiro, Muxía]])
*[[O Crasto]] (homónimos)
*[[Creba o Carro]] (redirección a [[Creba o Carro, Veigue, Sada]])
*[[Crecedur]] (redirección a [[Crecedur, Vilamarín, Vilamarín]])
*[[Crecencia]] (redirección a [[Crecencia, San Pedro de Río, A Fonsagrada]])
*[[Crecente (homónimos)]]
*[[Crecide]] (redirección a [[Crecide, San Miguel de Negradas, O Vicedo]])
*[[Crende]] (homónimos)
*[[Crendes]] (redirección a [[Crendes, Abegondo]])
*[[Creo]] (redirección a [[Creo, Esteiro, Muros]])
*[[Crescón]] (redirección a [[Crescón, Toirán, Láncara]])
*[[Crespos]] (homónimos)
*[[Crestelle]] (redirección a [[Crestelle, Manduas, Silleda]])
*[[Creximil]] (redirección a [[Creximil, San Miguel de Negradas, O Vicedo]])
*[[A Criba]] (redirección a [[A Criba, Roupar, Xermade]])
*[[O Cribeiro]] (redirección a [[O Cribeiro, Cristiñade, Ponteareas]])
*[[Os Cribeiros]] (redirección a [[Os Cribeiros, Senra, Ortigueira]])
*[[Cristal (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Cristal]] (redirección a [[Cristal (homónimos)]])
*[[Cristelos]] (redirección a [[Cristelos, Barrantes, Tomiño]])
*[[O Cristil]] (redirección a [[O Cristil, Aguasantas, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Cristillón]] (redirección a [[Cristillón, Mañufe, Gondomar]])
*[[Cristimil]] (homónimos)
*[[Cristín]] (homónimos)
*[[Cristiñade]] (redirección a [[Cristiñade, Ponteareas]])
*[[O Cristo]] (homónimos)
*[[O Cristo de Meá]] (redirección a [[O Cristo de Meá, Meá, Mugardos]])
*[[Cristoble]] (redirección a [[Cristoble, Reádegos, Vilamarín]])
*[[Cristosende]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[A Croa]] (homónimos)
*[[As Croas]] (homónimos)
*[[A Crocha de Levante]] (redirección a [[A Crocha de Levante, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[A Crocha de Poñente]] (redirección a [[A Crocha de Poñente, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Croído]] (redirección a [[Croído, Lousame, Lousame]])
*[[O Croio]] (redirección a [[O Croio, Codesido, Vilalba]])
*[[Os Croios]] (redirección a [[Os Croios, Carantoña, Miño]])
*[[Crons]] (redirección a [[Crons, Camboño, Lousame]])
*[[O Croto]] (redirección a [[O Croto, Gorgullos, Tordoia]])
*[[O Cruce]] (homónimos)
*[[O Cruce de Sesmonde]] (redirección a [[O Cruce de Sesmonde, Barbeito, Vilasantar]])
*[[Cruceiras]] (redirección a [[Cruceiras, Nogueira, Ponteareas]])
*[[O Cruceiriño]] (redirección a [[O Cruceiriño, O Piñeiro, Covelo]])
*[[Cruceiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Cruceiro]] (redirección a [[Cruceiro (homónimos)]])
*[[O Cruceiro da Barquiña]] (redirección a [[O Cruceiro da Barquiña, Barro, Noia]])
*[[O Cruceiro de Barro]] (redirección a [[O Cruceiro de Barro, Barro, Noia]])
*[[O Cruceiro de Cruces]] (redirección a [[O Cruceiro de Cruces, Palmeira, Ribeira]])
*[[O Cruceiro de Marcos]] (redirección a [[O Cruceiro de Marcos, Palmeira, Ribeira]])
*[[O Cruceiro de Roo]] (redirección a [[O Cruceiro de Roo, Roo, Outes]])
*[[O Cruceiro de Santiago]] (redirección a [[O Cruceiro de Santiago, Godos, Caldas de Reis]])
*[[O Cruceiro de Sar]] (redirección a [[O Cruceiro de Sar, Sar, Santiago de Compostela]])
*[[Cruceiro de Vao]] (redirección a [[Cruceiro de Vao, Boiro, Boiro]])
*[[O Cruceiro do Río]] (redirección a [[O Cruceiro do Río, Barro, Noia]])
*[[O Cruceiro do Vento]] (redirección a [[O Cruceiro do Vento, Marín, Marín]])
*[[O Cruceiro Novo]] (homónimos)
*[[O Cruceiro Vello]] (homónimos)
*[[Os Cruceiros]] (homónimos)
*[[A Crucella]] (redirección a [[A Crucella, Armentón, Arteixo]])
*[[Cruces]] (homónimos)
*[[As Cruces]] (redirección a [[Cruces]])
*[[O Crucifixo]] (redirección a [[O Crucifixo, Senra, Ortigueira]])
*[[A Cruciña]] (homónimos)
*[[A Crucitaria]] (redirección a [[A Crucitaria, Belesar, Vilalba]])
*[[Cruxeira]] (homónimos)
*[[A Cruxeira]] (redirección a [[Cruxeira]])
*[[Cruxeiras]] (homónimos)
*[[Cruxeiras de Abaixo]] (redirección a [[Cruxeiras de Abaixo, Carcacía, Padrón]])
*[[Cruxeiras de Arriba]] (redirección a [[Cruxeiras de Arriba, Carcacía, Padrón]])
*[[A Cruz]] (homónimos)
*[[A Cruz da Carreira]] (redirección a [[A Cruz da Carreira, Santa María Maior, Mondoñedo]])
*[[A Cruz da Moa]] (redirección a [[A Cruz da Moa, A Capela, A Capela]])
*[[A Cruz de Agrelo]] (redirección a [[A Cruz de Agrelo, Cereo, Coristanco]])
*[[A Cruz de Aguiño]] (redirección a [[A Cruz de Aguiño, Aguiño, Ribeira]])
*[[Cruz de Beira]] (redirección a [[Cruz de Beira, Sarandós, Abegondo]])
*[[A Cruz de Folgoso]] (redirección a [[A Cruz de Folgoso, Marzoa, Oroso]])
*[[Cruz de Gracia]] (redirección a [[Cruz de Gracia, Tardade, Vilalba]])
*[[A Cruz de Guerra]] (redirección a [[A Cruz de Guerra, Présaras, Vilasantar]])
*[[A Cruz de Meá]] (redirección a [[A Cruz de Meá, Meá, Mugardos]])
*[[A Cruz de Méndez]] (redirección a [[A Cruz de Méndez, Touro, Touro]])
*[[A Cruz de Oleiros]] (redirección a [[A Cruz de Oleiros, Oleiros, Oleiros]])
*[[A Cruz de Outeiro]] (redirección a [[A Cruz de Outeiro, Outeiro, Quiroga]])
*[[A Cruz de Pastoriza]] (redirección a [[A Cruz de Pastoriza, Lema, Arzúa]])
*[[A Cruz de Rante]] (redirección a [[A Cruz de Rante, Rante, San Cibrao das Viñas]])
*[[A Cruz de Rosende]] (redirección a [[A Cruz de Rosende, San Pedro de Eume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Cruz de Santos]] (redirección a [[A Cruz de Santos, Ser, Santa Comba]])
*[[Cruz de Sar]] (redirección a [[Cruz de Sar, Bergondo, Bergondo]])
*[[A Cruz de Toleiro]] (redirección a [[A Cruz de Toleiro, Vilar de Sarria, Sarria]])
*[[A Cruz do Cabalo]] (redirección a [[A Cruz do Cabalo, Canduas, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Cruz do Cabildo]] (redirección a [[A Cruz do Cabildo, Nogueirosa, Pontedeume]])
*[[A Cruz do Carballal]] (redirección a [[A Cruz do Carballal, Castenda da Torre, Tordoia]])
*[[A Cruz do Castro]] (redirección a [[A Cruz do Castro, Cumbraos, Sobrado]])
*[[A Cruz do Coto]] (redirección a [[A Cruz do Coto, Devesos, Ortigueira]])
*[[A Cruz do Incio]] (redirección a [[A Cruz do Incio, O Incio, O Incio]])
*[[A Cruz do Lobo]] (redirección a [[A Cruz do Lobo, San Cosme de Barreiros, Barreiros]])
*[[A Cruz do Meixón]] (redirección a [[A Cruz do Meixón, Sismundi, Cariño]])
*[[Cruz do Monte]] (redirección a [[Cruz do Monte, Trasmonte, Oroso]])
*[[O Cruz do Noval]] (redirección a [[O Cruz do Noval, Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[A Cruz do Pouso]] (redirección a [[A Cruz do Pouso, Santa María de Neda, Neda]])
*[[A Cruz do Souto]] (redirección a [[A Cruz do Souto, Caneda, Monforte de Lemos]])
*[[A Cruz dos Campos]] (redirección a [[A Cruz dos Campos, Pígara, Guitiriz]])
*[[Cruz dos Novás]] (redirección a [[Cruz dos Novás, Cerdido, Cerdido]])
*[[A Cruz Encarnada]] (redirección a [[A Cruz Encarnada, A Barqueira, Cerdido]])
*[[A Cruz Nova]] (redirección a [[A Cruz Nova, A Proba de Burón, A Fonsagrada]])
*[[A Cruz Pequena]] (redirección a [[A Cruz Pequena, San Cosme de Barreiros, Barreiros]])
*[[A Cruz Vella]] (redirección a [[A Cruz Vella, Momán, Xermade]])
*[[A Cruzada]] (redirección a [[A Cruzada, Caraño, Pol]])
*[[As Cruzadas]] (redirección a [[As Cruzadas, Caamaño, Porto do Son]])
*[[A Cruzana]] (redirección a [[A Cruzana, Alón, Santa Comba]])
*[[Cruzul]] (homónimos)
*[[A Cuada]] (redirección a [[A Cuada, A Regueira, Oza-Cesuras]])
*[[Cualedro]] (concello, parroquia e lugar)
*[[As Cuartas]] (redirección a [[As Cuartas, Armental, A Peroxa]])
*[[O Cuartel]] (homónimos)
*[[Os Cuartos]] (redirección a [[Os Cuartos, Artes, Carballo]])
*[[Cuartos de Borbén]] (redirección a [[Cuartos de Borbén, Borbén, Pazos de Borbén]])
*[[A Cuba]] (redirección a [[A Cuba, Argomoso, Mondoñedo]])
*[[Cubas]] (homónimos)
*[[As Cubas]] (redirección a [[Cubas]])
*[[Cubeiro]] (redirección a [[Cubeiro, Caraño, Pol]])
*[[Cubeiros]] (redirección a [[Cubeiros, Cesuris, Manzaneda]])
*[[Cubelo]] (redirección a [[Cubelo, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[Cubes]] (redirección a [[Cubes, Cambeda, Vimianzo]])
*[[A Cubeta]] (redirección a [[A Cubeta, Meirás, Valdoviño]])
*[[Cubilledo]] (homónimos)
*[[O Cubilledo]] (redirección a [[Cubilledo]])
*[[O Cubilote]] (redirección a [[O Cubilote, Landoi, Cariño]])
*[[O Cubión]] (redirección a [[O Cubión, Santiago de Ribarteme, As Neves]])
*[[O Cubo]] (homónimos)
*[[Os Cubos]] (redirección a [[Os Cubos, Cerdido, Cerdido]])
*[[Cubula]] (redirección a [[Cubula, Montecubeiro, Castroverde]])
*[[A Cuca]] (homónimos)
*[[O Cucheiro]] (homónimos)
*[[Os Cucheiros]] (redirección a [[Os Cucheiros, Erbecedo, Coristanco]])
*[[Cuchín]] (redirección a [[Cuchín, A Armenteira, Meis]])
*[[O Cuco]] (homónimos)
*[[Cucos]] (homónimos)
*[[A Cucurela]] (redirección a [[A Cucurela, Ombreiro, Lugo]])
*[[O Cucurruxo]] (redirección a [[O Cucurruxo, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Cudeiro]] (homónimo; lugar e parroquia)
*[[Cudieiros]] (redirección a [[Cudieiros, Palmeira, Ribeira]])
*[[Cufe]] (redirección a [[Cufe, Xerdiz, Ourol]])
*[[Cuíña]] (homónimos)
*[[A Cuíña]] (redirección a [[Cuíña]])
*[[Cuíña de Abaixo]] (redirección a [[Cuíña de Abaixo, Grobas, Melide]])
*[[Cuíña de Arriba]] (redirección a [[Cuíña de Arriba, Grobas, Melide]])
*[[Cuíñas]] (homónimos)
*[[As Cuíñas]] (redirección a [[Cuíñas]])
*[[Culleredo]] (concello, lugar e parroquia)
*[[O Cullereiro]] (redirección a [[O Cullereiro, Santo André de Boimente, Viveiro]])
*[[Cullergondo]] (redirección a [[Cullergondo, Abegondo]])
*[[A Culpa de Abaixo]] (redirección a [[A Culpa de Abaixo, Insua, Ortigueira]])
*[[A Culpa de Arriba]] (redirección a [[A Culpa de Arriba, Insua, Ortigueira]])
*[[Cumbraos]] (homónimos)
*[[Cumbraos de Abaixo]] (redirección a [[Cumbraos de Abaixo, Cumbraos, Monterroso]])
*[[O Cume]] (redirección a [[O Cume, As Achas, A Cañiza]])
*[[Cumeiro]] (homónimos; lugar e parroquia)
*[[O Cumial]] (homónimos)
*[[Cumiáns]] (redirección a [[Cumiáns, Montemaior, A Laracha]])
*[[Cumiar]] (redirección a [[Cumiar, Ponteareas]])
*[[A Cumieira]] (homónimos)
*[[A Cumieira de Abaixo]] (redirección a [[A Cumieira de Abaixo, O Rosal, O Rosal]])
*[[A Cumieira de Arriba]] (redirección a [[A Cumieira de Arriba, O Rosal, O Rosal]])
*[[A Cuncha]] (redirección a [[A Cuncha, Nantón, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Cunchada]] (redirección a [[A Cunchada, O Rosal, O Rosal]])
*[[A Cuncheira]] (redirección a [[A Cuncheira, Cures, Boiro]])
*[[Cunchido]] (homónimos)
*[[O Cunchido]] (redirección a [[Cunchido]])
*[[Os Cunchidos]] (homónimos)
*[[Cundíns]] (homónimos)
*[[Cunqueiro]] (homónimos)
*[[Cuns]] (homónimos)
*[[Cuntis]] (concello, parroquia e lugar)
*[[A Cuña]] (redirección a [[A Cuña, San Mateo de Oliveira, Ponteareas]])
*[[Cuñarro do Cabo]] (redirección a [[Cuñarro do Cabo, Arnego, Rodeiro]])
*[[Cuñarro do Medio]] (redirección a [[Cuñarro do Medio, Arnego, Rodeiro]])
*[[Os Cuñarros]] (redirección a [[Os Cuñarros, Tella, Ponteceso]])
*[[Cuñas]] (homónimos)
*[[Cuñas de Abaixo]] (redirección a [[Cuñas de Abaixo, Anllo, Sober]])
*[[Cuñas de Arriba]] (redirección a [[Cuñas de Arriba, Anllo, Sober]])
*[[Cuño]] (redirección a [[Cuño, Morquintián, Muxía]])
*[[Cupeiro]] (redirección a [[Cupeiro, Guillar, Outeiro de Rei]])
*[[A Cuqueira]] (homónimos)
*[[Os Cuquexos]] (redirección a [[Os Cuquexos, Guntín, Os Blancos]])
*[[O Curadoiro]] (redirección a [[O Curadoiro, Lanzós, Vilalba]])
*[[Curantes]] (homónimos)
*[[Curantes Novo]] (redirección a [[Curantes Novo, Curantes, A Estrada]])
*[[Curantes Vello]] (redirección a [[Curantes Vello, Curantes, A Estrada]])
*[[Curbel]] (redirección a [[Curbel, Santaballa, Vilalba]])
*[[Curbián]] (homónimos)
*[[Cures]] (homónimos)
*[[Curío]] (redirección a [[Curío, Boebre, Pontedeume]])
*[[A Curiscada]] (homónimos)
*[[Curmá]] (homónimos)
*[[A Curota]] (redirección a [[Monte da Curota]])
*[[Curra]] (homónimos)
*[[A Curra]] (redirección a [[Curra]])
*[[A Currada]] (homónimos)
*[[O Curraíño]] (redirección a [[O Curraíño, Romariz, Abadín]])
*[[Os Currais]] (homónimos)
*[[O Curral]] (homónimos)
*[[Curral Chao]] (redirección a [[Curral Chao, Miñotos, Ourol]])
*[[O Curral da Fonte]] (redirección a [[O Curral da Fonte, Miraz, Friol]])
*[[O Curral de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Curral de Arriba]] (homónimos)
*[[Curral de Orro]] (redirección a [[Curral de Orro, Barro, Noia]])
*[[O Curral dos Mateos]] (redirección a [[O Curral dos Mateos, Anafreita, Friol]])
*[[O Curral dos Paos]] (redirección a [[O Curral dos Paos, Anafreita, Friol]])
*[[O Curral Grande]] (redirección a [[O Curral Grande, Castelo, Cervo]])
*[[O Curraliño]] (redirección a [[O Curraliño, O Caramiñal, A Pobra do Caramiñal]])
*[[O Curralón]] (redirección a [[O Curralón, Vilanuíde, Quiroga]])
*[[Curralvello]] (redirección a [[Curralvello, Muras, Muras]])
*[[Currás]] (homónimos)
*[[O Currás]] (redirección a [[Currás]])
*[[Os Currás]] (redirección a [[Currás]])
*[[Currás de Abaixo]] (redirección a [[Currás de Abaixo, Couso, Coristanco]])
*[[Currás de Arriba]] (redirección a [[Currás de Arriba, Couso, Coristanco]])
*[[A Currega de Baixo]] (redirección a [[A Currega de Baixo, Santo Adrao de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[A Currega de Riba]] (redirección a [[A Currega de Riba, Santo Adrao de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[A Currela]] (redirección a [[A Currela, Belesar, Vilalba]])
*[[Currelo]] (homónimos)
*[[O Currelo]] (redirección a [[Currelo]])
*[[Currelos]] (homónimos)
*[[Os Currelos]] (redirección a [[Currelos]])
*[[O Currial]] (redirección a [[O Currial, Maside, Sarria]])
*[[Currillo]] (homónimos)
*[[O Currillo]] (redirección a [[Currillo]])
*[[O Currillón]] (redirección a [[O Currillón, Santo Adrao de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Os Currillos]] (redirección a [[Os Currillos, Vitre, Frades]])
*[[Curriño]] (redirección a [[Curriño, Mabegondo, Abegondo]])
*[[Curro]] (homónimos)
*[[O Curro]] (redirección a [[Curro]])
*[[O Curro de Beira]] (redirección a [[O Curro de Beira, Beira, Carral]])
*[[Curro de Eguas]] (redirección a [[Curro de Eguas, As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[O Curro de Herves]] (redirección a [[O Curro de Herves, Beira, Carral]])
*[[O Curro de Riba]] (redirección a [[O Curro de Riba, A Azúmara, Castro de Rei]])
*[[O Curro Pequeno]] (redirección a [[O Curro Pequeno, Corneda, Boimorto]])
*[[Curros]] (homónimos)
*[[Os Curros]] (redirección a [[Curros]])
*[[Currospedriños]] (redirección a [[Currospedriños, Refoxos, Silleda]])
*[[Currovedo]] (redirección a [[Currovedo, Labrada, Abadín]])
*[[Curtis (homónimos)]] (homónimos)
*[[Curutela]] (redirección a [[Curutela, Santiago de Gaioso, Outeiro de Rei]])
*[[Curutelo]] (homónimos)
*[[Curutín]] (redirección a [[Curutín, Sobrada de Aguiar, Outeiro de Rei]])
*[[O Curuto]] (homónimos)
*[[A Curuxa]] (homónimos)
*[[A Curuxal]] (redirección a [[A Curuxal, Caldas de Reis (Santa María), Caldas de Reis]])
*[[Curuxás]] (homónimos)
*[[As Curuxas]] (redirección a [[As Curuxas, Torres, Vilarmaior]])
*[[Curuxeira]] (homónimos)
*[[A Curuxeira]] (redirección a [[Curuxeira]])
*[[Curuxeiras]] (homónimos)
*[[As Curuxeiras]] (redirección a [[Curuxeiras]])
*[[O Curuxeiro]] (redirección a [[O Curuxeiro, Carballedo, Carballedo]])
*[[Curuxido]] (redirección a [[Curuxido, Soandres, A Laracha]])
*[[Curxido]] (redirección a [[Curxido, Liñaio, Negreira]])
*[[A Cusaduira]] (redirección a [[A Cusaduira, Mallón, Santa Comba]])
*[[Cusanca]] (homónimos)
*[[Cuspedriños]] (redirección a [[Cuspedriños, San Xurxo de Sacos, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Custeu]] (redirección a [[Custeu, A Lamosa, Covelo]])
*[[A Custoia]] (redirección a [[A Custoia, Xaviña, Coristanco]])
*[[A Custoura]] (redirección a [[A Custoura, Taboexa, As Neves]])
*[[Cutián]] (homónimos)
*[[Cutián de Abaixo]] (redirección a [[Cutián de Abaixo, Cutián, Oza-Cesuras]])
*[[O Cutimán]] (redirección a [[O Cutimán, Espasante, Ortigueira]])
*[[Cutrimol]] (redirección a [[Cutrimol, Codesido, Vilalba]])
*[[Cuvide]] (redirección a [[Cuvide, Taragoña, Rianxo]])

==D==
*[[Dadín]] (homónimos)
*[[As Dádivas]] (redirección a [[As Dádivas, Alba, Vilalba]])
*[[Dacón]] (redirección a [[Dacón, Amarante, Maside]])
*[[Daián]] (redirección a [[Daián, Cervo, Cervo]])
*[[Damil]] (homónimos)
*[[Damil de Abaixo]] (redirección a [[Damil de Abaixo, Figueroa, Abegondo]])
*[[Damil de Arriba]] (redirección a [[Damil de Arriba, Figueroa, Abegondo]])
*[[Daneiro]] (redirección a [[Daneiro, San Cremenzo de Pazos, Zas]])
*[[Darbo]] (redirección a [[Darbo, Cangas]])
*[[Darefe]] (redirección a [[Darefe, Ordes, Ordes]])
*[[Deade]] (redirección a [[Deade, Pantón]])
*[[Deán]] (homónimos)
*[[Deán Grande]] (redirección a [[Deán Grande, Ribeira, Ribeira]])
*[[Deán Pequeno]] (redirección a [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira]])
*[[Debodas]] (redirección a [[Debodas, Muras, Muras]])
*[[A Decoita]] (redirección a [[A Decoita, Coiro, A Laracha]])
*[[A Decolada]] (redirección a [[A Decolada, Valongo, Cortegada]])
*[[A Degolada]] (homónimos)
*[[A Degrada]] (redirección a [[A Degrada, Cereixedo, Cervantes]])
*[[Deilás]] (redirección a [[Deilás, Bembibre, Taboada]])
*[[Deira]] (redirección a [[Deira, Cespón, Boiro]])
*[[Deiro]] (homónimos)
*[[Deirón]] (redirección a [[Deirón, Laias, Cenlle]])
*[[Deixebre]] (redirección a [[Deixebre, Oroso]])
*[[Del]] (redirección a [[Del, Lesta, Ordes]])
*[[Delaparte]] (redirección a [[Delaparte, Goiás, Lalín]])
*[[Delás]] (redirección a [[Delás, Araúxo, Lobios]])
*[[Delle]] (redirección a [[Delle, Ferreiros, Paradela]])
*[[Delvezón]] (redirección a [[Delvezón, Vilamarín, Vilamarín]])
*[[Demondín]] (redirección a [[Demondín, San Bartolomeu de Chamoso, O Corgo]])
*[[Dena]] (redirección a [[Dena, Meaño]])
*[[Denellón]] (redirección a [[Denellón, Nantón, Cabana de Bergantiños]])
*[[Denle]] (redirección a [[Denle, Duio, Fisterra]])
*[[Denoeiro]] (redirección a [[Denoeiro, Labacengos, Moeche]])
*[[Denoi]] (redirección a [[Denoi, Campo, Arzúa]])
*[[Denune]] (redirección a [[Denune, Felmil, Begonte]])
*[[O Dequente]] (redirección a [[O Dequente, Corcoesto, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Derramada]] (redirección a [[A Derramada, Carballeda, Piñor]])
*[[Derramán]] (redirección a [[Derramán, Santa Uxía de Asma, Chantada]])
*[[A Derrasa]] (redirección a [[A Derrasa, San Xoán de Moreiras, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Des]] (redirección a [[Des, Soutolongo, Lalín]])
*[[Desabanda]] (homónimos)
*[[Desecabo]] (homónimos)
*[[Deseiro de Abaixo]] (redirección a [[Deseiro de Abaixo, Sergude, Boqueixón]])
*[[Deseiro de Arriba]] (redirección a [[Deseiro de Arriba, Sergude, Boqueixón]])
*[[Desteriz]] (redirección a [[Desteriz, Padrenda]])
*[[Destros]] (homónimos)
*[[Os Destros]] (redirección a [[Destros]])
*[[Detrás das Figueiras]] (redirección a [[Detrás das Figueiras, Boiro, Boiro]])
*[[Deva]] (homónimos)
*[[Deva de Abaixo]] (redirección a [[Deva de Abaixo, As Achas, A Cañiza]])
*[[Devesa]] (homónimos)
*[[A Devesa]] (redirección a [[Devesa]])
*[[Devesa de Abaixo]] (homónimos)
*[[A Devesa de Abaixo]] (redirección a [[Devesa de Abaixo]])
*[[Devesa de Arriba]] (homónimos)
*[[A Devesa de Arriba]] (redirección a [[Devesa de Arriba]])
*[[A Devesa Nova]] (redirección a [[A Devesa Nova, San Mamede do Carballal, Palas de Rei]])
*[[As Devesas]] (homónimos)
*[[A Devesela]] (redirección a [[A Devesela, Fisteus, Curtis]])
*[[A Devesiña]] (redirección a [[A Devesiña, Chaián, Trazo]])
*[[O Deveso]] (redirección a [[O Deveso, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Devesos]] (redirección a [[Devesos, Ortigueira]])
*[[Dexo]] (homónimos)
*[[Deza]] (homónimos)
*[[O Deza]] (redirección a [[Deza]])
*[[Os Dezas]] (redirección a [[Os Dezas, Fao, Touro]])
*[[Dialcabo]] (redirección a [[Dialcabo, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Diamantel]] (redirección a [[Diamantel, Piñeiro, Cedeira]])
*[[Diáns]] (redirección a [[Diáns, Santa Cristina de Fecha, Santiago de Compostela]])
*[[Diarada]] (redirección a [[Diarada, Carracedo, A Peroxa]])
*[[Días]] (redirección a [[Días, Vilariño, Vilasantar]])
*[[Díaz]] (homónimos)
*[[Os Díaz]] (redirección a [[Díaz]])
*[[Dices]] (homónimos)
*[[Os Dices]] (redirección a [[Dices]])
*[[Diciona]] (redirección a [[Diciona, O Hospital, O Incio]])
*[[A Dicoita]] (redirección a [[A Dicoita, Lira, Salvaterra de Miño]])
*[[Digañe]] (redirección a [[Digañe, Santa Locaia de Parga, Guitiriz]])
*[[Dimo]] (redirección a [[Dimo, Catoira]])
*[[Diomondi]] (homónimos)
*[[Dioño]] (redirección a [[Dioño, Cornado, Touro]])
*[[O Dique]] (redirección a [[O Dique, Queiruga, Porto do Son]])
*[[Distriz]] (homónimos)
*[[Diz]] (homónimos)
*[[Doade]] (homónimos)
*[[A Doadiña]] (redirección a [[A Doadiña, Casteláns, Covelo]])
*[[Os Doces]] (redirección a [[Os Doces, Seixas, As Somozas]])
*[[Docil]] (redirección a [[Docil, Santalla de Toiriz, Pantón]])
*[[Dodelle]] (redirección a [[Dodelle, Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Dodrín]] (redirección a [[Dodrín, Conforto, A Pontenova]])
*[[Dodriño]] (redirección a [[Dodriño, Dodro, Dodro]])
*[[Dodro (homónimos)]]
*[[Doeña]] (redirección a [[Doeña, Nantón, Cabana de Bergantiños]])
*[[Domaio]] (redirección a [[Domaio, Moaña]])
*[[Dombate]] (redirección a [[Dombate, Borneiro, Cabana de Bergantiños]])
*[[Dombodán]] (homónimos)
*[[Dombrete]] (redirección a [[Dombrete, Grixalba, Sobrado]])
*[[Dombrollo]] (redirección a [[Dombrollo, Cotá, Friol]])
*[[Domecelle]] (homónimos)
*[[Domeira]] (redirección a [[Domeira, Saiáns, Vigo]])
*[[Domende]] (redirección a [[Domende, Cerdido, Cerdido]])
*[[Domés]] (homónimos)
*[[Domez]] (redirección a [[Domez, Vilaxuste, Portomarín]])
*[[Os Domínguez]] (redirección a [[Os Domínguez, Chaguazoso, Vilariño de Conso]])
*[[Domiz]] (homónimos)
*[[O Domo]] (redirección a [[O Domo, Cameixa, Boborás]])
*[[Domondó]] (redirección a [[Domondó, Pantín, Valdoviño]])
*[[Dompiñor]] (homónimos)
*[[Don Xulián]] (redirección a [[Don Xulián, Chamoso, O Corgo]])
*[[Dona Elvira]] (redirección a [[Dona Elvira, Santa María de Traseirexa, Vilardevós]])
*[[Dona Orraca]] (redirección a [[Dona Orraca, Mourence, Vilalba]])
*[[A Dona]] (redirección a [[A Dona, Bamio, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Donalbai]] (homónimos)
*[[Donalbán]] (redirección a [[Donalbán, Laxosa, O Corgo]])
*[[Donas]] (homónimos)
*[[As Donas]] (redirección a [[Donas]])
*[[Doncide]] (redirección a [[Doncide, Silva, Pol]])
*[[Doncos]] (homónimos)
*[[Dónego]] (redirección a [[Dónego, Caborrecelle, Portomarín]])
*[[Donelle]] (homónimos)
*[[Donepedre]] (redirección a [[Donepedre, Castelo, Culleredo]])
*[[Donfreán]] (redirección a [[Donfreán, Catasós, Lalín]])
*[[Dongo]] (redirección a [[Dongo, Sante, Trabada]])
*[[Dongrandeo]] (redirección a [[Dongrandeo, Donalbai, Begonte]])
*[[Donide]] (redirección a [[Donide, Maceda, Melide]])
*[[Donín]] (homónimos)
*[[Doniños]] (homónimos)
*[[Donís]] (homónimos)
*[[Doniz]] (redirección a [[Doniz, Espiñoso, Cartelle]])
*[[Donón]] (redirección a [[Donón, O Hío, Cangas]])
*[[Os Doños]] (redirección a [[Os Doños, Mourentán, Arbo]])
*[[Donramiro]] (homónimos)
*[[Donsión]] (homónimos)
*[[Dontide]] (redirección a [[Dontide, O Hospital, O Incio]])
*[[Dor]] (artigo sobre a dor; ollo! [[Dor, A Ponte do Porto, Camariñas]])
*[[Dordaño]] (redirección a [[Dordaño, Oza-Cesuras]])
*[[Dorelle]] (redirección a [[Dorelle, San Xiao de Vea, A Estrada]])
*[[Dormeá]] (homónimos)
*[[Dorna (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Dorna]] (redirección a [[Dorna (homónimos)]])
*[[Dornas]] (homónimos)
*[[As Dornas]] (redirección a [[Dornas]])
*[[Dorneda]] (redirección a [[Dorneda, Oleiros]])
*[[Dornela]] (redirección a [[Dornela, Lobás, O Carballiño]])
*[[Dornelas]] (homónimos)
*[[O Dorno]] (redirección a [[O Dorno, Poulo, Gomesende]])
*[[Doroña]] (homónimos)
*[[Doroñeira]] (redirección a [[Doroñeira, Doroña, Vilarmaior]])
*[[Dorra]] (homónimos)
*[[Dorrón]] (redirección a [[Dorrón, Sanxenxo]])
*[[Doso]] (redirección a [[Doso, Narón]])
*[[Dorvisón]] (redirección a [[Dorvisón, San Tomé de Insua, Vila de Cruces]])
*[[Dozar]] (homónimos)
*[[Dozariñas]] (redirección a [[Dozariñas, Novefontes, Touro]])
*[[Dozón]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Drada]] (homónimos)
*[[Dradas]] (homónimos)
*[[Dradelo]] (redirección a [[Dradelo, Tabazoa de Umoso, Viana do Bolo]])
*[[Drados]] (homónimos)
*[[Drozo]] (homónimos)
*[[O Drozo]] (redirección a [[Drozo]])

*[[Duancos]] (redirección a [[Duancos, Castro de Rei]])
*[[Duarría]] (redirección a [[Duarría, Castro de Rei]])
*[[Dúas Igrexas]] (redirección a [[Dúas Igrexas, Forcarei]])
*[[A Duca]] (redirección a [[A Duca, Olveira, Ponteareas]])
*[[Ducí]] (redirección a [[Ducí, Augas Santas, Allariz]])
*[[Ducío]] (redirección a [[Ducío, Arcos, Cuntis]])
*[[Duei]] (homónimos)
*[[Duio]] (homónimos)
*[[Dumbría (homónimos)]] (homónimos)
*[[Dumia]] (redirección a [[Dumia, San Tomé de Cancelada, Cervantes]])
*[[Dumpín]] (redirección a [[Dumpín, Castro de Rei]])
*[[As Dunas]] (redirección a [[As Dunas, Panxón, Nigrán]])
*[[Duño]] (redirección a [[Duño, Paderne, Oza-Cesuras]])
*[[Duomes de Abaixo]] (redirección a [[Duomes de Abaixo, Sanamede do Monte, A Baña]])
*[[Duomes de Arriba]] (redirección a [[Duomes de Arriba, Sanamede do Monte, A Baña]])
*[[Os Durás]] (redirección a [[Os Durás, Soaserra, Cababas]])
*[[Dureixa]] (redirección a [[Dureixa, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[As Dureixas]] (redirección a [[As Dureixas, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[Duxame]] (homónimos)

==E==
*[[Édramo]] (redirección a [[Édramo, Xermar, Cospeito]])
*[[As Edradas]] (en [[Lubián]])
*[[A Edreira]] (homónimos)
*[[As Edreiras]] (redirección a [[As Edreiras, San Martiño de Meanos, Zas]])
*[[Os Edreiros]] (homónimos)
*[[Ego]] (homónimos)
*[[Egoeiras]] (redirección a [[Egoeiras, Castromaior, Abadín]])
*[[Éichegas]] (redirección a [[Éichegas, Luneda, A Cañiza]])
*[[Eidián]] (homónimos)
*[[Eido]] (homónimos)
*[[O Eido]] (redirección a [[Eido]])
*[[O Eido da Tendeira]] (redirección a [[O Eido da Tendeira, A Barcia do Seixo, A Lama]])
*[[O Eido de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Eido de Arriba]] (homónimos)
*[[O Eido de Baixo]] (redirección a [[O Eido de Baixo, Verducido, A Lama]])
*[[O Eido de Caneiras]] (redirección a [[O Eido de Caneiras, Xende, A Lama]])
*[[Eido de Lamas]] (redirección a [[Eido de Lamas, Sabucedo, Porqueira]])
*[[Eido de Ribeira]] (redirección a [[Eido de Ribeira, Sabucedo, Porqueira]])
*[[O Eido do Crego]] (redirección a [[O Eido do Crego, O Piñeiro, Covelo]])
*[[O Eido do Macho]] (redirección a [[O Eido do Macho, A Barcia do Seixo, A Lama]])
*[[O Eido do Monte]] (redirección a [[O Eido do Monte, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[O Eido Fernández]] (redirección a [[O Eido Fernández, A Graña, Covelo]])
*[[O Eido Gonzalo]] (redirección a [[O Eido Gonzalo, A Graña, Covelo]])
*[[O Eido Vello]] (homónimos)
*[[Eidobispo]] (redirección a [[Eidobispo, Zapeaus, Rairiz de Veiga]])
*[[Eidos]] (homónimos)
*[[Os Eidos]] (redirección a [[Eidos]])
*[[Os Eidos de Abaixo]] (homónimos)
*[[Os Eidos de Arriba]] (homónimos)
*[[Eidos de Limia]] (redirección a [[Eidos de Limia, Ordes, Rairiz de Veiga]])
*[[Eidos de Riba]] (redirección a [[Eidos de Riba, Xunqueiras, Pazos de Borbén]])
*[[Os Eidos do Medio]] (redirección a [[Os Eidos do Medio, Cans, O Porriño]])
*[[Eidos Vellos]] (redirección a [[Eidos Vellos, Maceira, Covelo]])
*[[Eifonso]] (homónimos)
*[[Eilabai]] (redirección a [[Eilabai, Celanova, Celanova]])
*[[Eilarrío]] (redirección a [[Eilarrío, San Tomé de Cancelada, Cervantes]])
*[[Eilavila]] (redirección a [[Eilavila, Gondulfe, Taboada]])
*[[Eimer]] (redirección a [[Eimer, San Fiz de Rubián, Bóveda]])
*[[Einibó]] (redirección a [[Einibó, A Veiga, Celanova]])
*[[Eio dos Ferreiros]] (redirección a [[Eio dos Ferreiros, Oza, Teo]])
*[[Eio dos Menecos]] (redirección a [[Eio dos Menecos, Oza, Teo]])
*[[Eira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Eira de Abaixo]] (redirección a [[A Eira de Abaixo, Vilacova, Salvaterra de Miño]])
*[[A Eira de Concha]] (redirección a [[A Eira de Concha, Liáns, Oleiros]])
*[[Eira de Lapela]] (redirección a [[Eira de Lapela, Padrenda, Ourense]])
*[[Eira de Mouros]] (redirección a [[Eira de Mouros, Lebosende, Leiro]])
*[[A Eira Grande]] (redirección a [[A Eira Grande, San Miguel de Tabagón, O Rosal]])
*[[A Eira Pedriña]] (redirección a [[A Eira Pedriña, Cedeira, Redondela]])
*[[A Eira Vella]] (homónimos)
*[[Eiradela]] (redirección a [[Eiradela, Faramontaos, Nogueira de Ramuín]])
*[[O Eirado]] (homónimos)
*[[Eirapedriña]] (redirección a [[Eirapedriña, Bugallido, Ames]])
*[[Eiras]] (homónimos)
*[[As Eiras]] (redirección a [[Eiras]])
*[[Eirás]] (homónimos)
*[[Eirasvedras]] (redirección a [[Eirasvedras, Canedo, Ourense]])
*[[Eiravedra]] (homónimos)
*[[Eiré]] (redirección a [[Eiré, Pantón]])
*[[O Eirelo]] (redirección a [[O Eirelo, Sanguiñedo, Dozón]])
*[[Eireos]] (redirección a [[Eireos, Mañente, Pantón]])
*[[Eirexa]]
*[[A Eirexa]] (redirección a [[Eirexa]])
*[[A Eirexa Vella]] (redirección a [[A Eirexa Vella, Longos, San Cristovo de Cea]])
*[[Eirexafeita]] (redirección a [[Eirexafeita, O Saviñao]])
*[[Eirexalba]] (redirección a [[Eirexalba, O Incio]])
*[[Eirexe]] (homónimos)
*[[A Eirexe]] (redirección a [[Eirexe]])
*[[A Eirexiña]] (redirección a [[A Eirexiña, Buciños, Carballedo]])
*[[Eirexúa]] (redirección a [[Eirexúa, Xudán, A Pontenova]])
*[[Eirín]] (homónimos)
*[[Eiriña]] (homónimos)
*[[A Eiriña]] (redirección a [[Eiriña]])
*[[Eirís]] (homónimos)
*[[A Eirita]] (homónimos)
*[[A Eirixa]] (homónimos)
*[[O Eirixado]] (homónimos)
*[[Eirixe]] (homónimos)
*[[A Eirixe]] (redirección a [[Eirixe]])
*[[Eirixe Nova]] (redirección a [[Eirixe Nova, A Porta, Sobrado]])
*[[Eiriz]] (homónimos)
*[[Eiró]] (redirección a [[Eiró, Laíño, Dodro]])
*[[Eiroa]] (homónimos)
*[[A Eiroa]] (redirección a [[Eiroa]])
*[[As Eiroas]] (redirección a [[As Eiroas, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Eiroás]] (redirección a [[Eiroás, Cudeiro, Ourense]])
*[[Eirón]] (homónimos)
*[[Eiros]] (redirección a [[Eiros, A Degolada, Baleira]])
*[[Eirós]] (homónimos)
*[[A Eive]] (redirección a [[A Eive, Santa Xiá de Monfero, Monfero]])
*[[O Eivedo]] (redirección a [[O Eivedo, San Xillao de Tor, Monforte de Lemos]])
*[[Eiviño]] (redirección a [[Eiviño, Sobrán, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Eixán]] (redirección a [[Eixán, Astureses, Boborás]])
*[[A Eixavedra]] (redirección a [[A Eixavedra, Mondriz, Castro de Rei]])
*[[Eixe de Lamas]] (redirección a [[Eixe de Lamas, Baltar, Melide]])
*[[Eixibrón]] (redirección a [[Eixibrón, Tortes, Becerreá]])
*[[Eixido]] (redirección a [[Eixido, Santo André de Comesaña, Vigo]])
*[[O Eixo]] (homónimos)
*[[O Eixo de Abaixo]] (redirección a [[O Eixo de Abaixo, O Eixo, Santiago de Compostela]])
*[[O Eixo de Arriba]] (redirección a [[O Eixo de Arriba, O Eixo, Santiago de Compostela]])
*[[Eixón]] (homónimos)
*[[Elfe]] (homónimos)
*[[A Elfe]] (redirección a [[Elfe]])
*[[A Ella de Abaixo]] (redirección a [[A Ella de Abaixo, Espiñoso, Cartelle]])
*[[A Ella de Arriba]] (redirección a [[A Ella de Arriba, Espiñoso, Cartelle]])
*[[Elviña]] (homónimos)
*[[A Embalsada]] (redirección a [[A Embalsada, Padrenda, Padrenda]])
*[[Embande]] (redirección a [[Embande, Pígara, Guitiriz]])
*[[Embendo]] (redirección a [[Embendo, Árbol, Vilalba]])
*[[Embernallas]] (redirección a [[Embernallas, Muñís, Navia de Suarna]])
*[[Embernallúas]] (redirección a [[Embernallúas, Muñís, Navia de Suarna]])
*[[Emes]] (redirección a [[Emes, Barcala, A Baña]])
*[[O Empalme]] (homónimos)
*[[O Empalme de Arón]] (redirección a [[O Empalme de Arón, Montoxo, Cedeira]])
*[[O Empalme de Lanzá]] (redirección a [[O Empalme de Lanzá, Lanzá, Mesía]])
*[[A Empedrada]] (redirección a [[A Empedrada, Bendoiro, Lalín]])
*[[O Empedrón]] (redirección a [[O Empedrón, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Empiade]] (redirección a [[Empiade, Cerdeira, As Neves]])
*[[As Enchousas]] (homónimos)
*[[Encián]] (redirección a [[Encián, Soandres, A Laracha]])
*[[Encima da Vila]] (redirección a [[Encima da Vila, Vilamor, Mondoñedo]])
*[[A Enciñeira]] (homónimos)
*[[Encoirados]] (redirección a [[Encoirados, Poio (San Salvador), Poio]])
*[[A Encomenda]] (homónimos)
*[[A Encostada]] (redirección a [[A Encostada, Guillade, Ponteareas]])
*[[A Encoutada]] (redirección a [[A Encoutada, Refoxos, Cortegada]])
*[[As Encrobas]] (redirección a [[As Encrobas, Cerceda]])
*[[A Encrucelada]] (homónimos)
*[[A Encrucillada]] (homónimos)
*[[As Encrucilladas]] (homónimos)
*[[A Enfermería]] (redirección a [[A Enfermería, Meira, Meira]])
*[[Enfesta]] (homónimos)
*[[A Enfesta]] (redirección a [[Enfesta]])
*[[Enfestela]] (homónimos)
*[[A Enfestela]] (redirección a [[Enfestela]])
*[[A Enfonxa]] (redirección a [[A Enfonxa, Temes, Carballedo]])
*[[As Enfornadas]] (redirección a [[As Enfornadas, San Pedro da Torre, Padrenda]])
*[[O Enfreado]] (redirección a [[O Enfreado, Dadín, O Irixo]])
*[[Engarde]] (redirección a [[Engarde, Caldelas de Tui, Tui]])
*[[Engas]] (redirección a [[Engas, Codeso, Boqueixón]])
*[[As Engrobias]] (redirección a [[As Engrobias, Galdo, Viveiro]])
*[[O Enguido]] (redirección a [[O Enguido, Viladesuso, Oia]])
*[[O Enleito]] (redirección a [[O Enleito, Bueu, Bueu]])
*[[Enquerentes]] (redirección a [[Enquerentes, Touro]])
*[[Ensalde]] (homónimos)
*[[Enseño]] (redirección a [[Enseño, Cures, Boiro]])
*[[Entenza]] (redirección a [[Entenza, Salceda de Caselas]])
*[[Entíns]] (homónimos)
*[[Éntoma]] (homónimos)
*[[Entornacarros]] (redirección a [[Entornacarros, Céltigos, Ortigueira]])
*[[Entralgo]] (redirección a [[Entralgo, Río de Porto, Negueira de Muñiz]])
*[[Entrambasaugas]] (redirección a [[Entrambasaugas, Guntín]])
*[[Entrambasrías]] (redirección a [[Entrambasrías, Labacengos, Moeche]])
*[[Entrambos Ríos]] (redirección a [[Entrambos Ríos, Ramil, Castro de Rei]])
*[[Entrambosores]] (redirección a [[Entrambosores, Ambosores, Ourol]])
*[[Entrambosríos]] (homónimos)
*[[Entre as Vías]] (redirección a [[Entre as Vías, Caamaño, Porto do Son]])
*[[Entrecasas]] (redirección a [[Entrecasas, Visma, A Coruña]])
*[[Entrecastrelo]] (redirección a [[Entrecastrelo, Ribela, A Estrada]])
*[[Entrecinsa]] (redirección a [[Entrecinsa, Sabuguido, Vilariño de Conso]])
*[[Entrecotos]] (redirección a [[Entrecotos, Oliveira, Ponteareas]])
*[[Entrecruces]] (redirección a [[Entrecruces, Carballo]])
*[[Entreeidos]] (redirección a [[Entreeidos, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Entrelorríos]] (redirección a [[Entrelorríos, Castromaior, Abadín]])
*[[Entrerríos]] (homónimos)
*[[Entreviñas]] (homónimos)
*[[As Entreviñas]] (redirección a [[Entreviñas]])
*[[Entrimo]] (concello e parroquia)
*[[Enveande]] (homónimos)
*[[Enviande]] (homónimos)
*[[Enxame]] (sobre o grupo de abellas; VT [[Enxames]])
*[[A Enxamea]] (redirección a [[A Enxamea, Castro de Rei de Lemos, Paradela]])
*[[O Enxameado]] (redirección a [[O Enxameado, Adelán, Alfoz]])
*[[Enxames]] (homónimos)
*[[O Enxeito]] (redirección a [[O Enxeito, Xiá, Friol]])
*[[Enxembre]] (redirección a [[Enxembre, Fornelos, Salvaterra de Miño]])
*[[O Enxertado]] (homónimos)
*[[Os Enxertados]] (homónimos)
*[[Enxerto]] (homónimos)
*[[Enxertos]] (homónimos)
*[[O Enxilde]] (redirección a [[O Enxilde, Arcos, Mazaricos]])
*[[O Enxo]] (redirección a [[O Enxo, Brión, Brión]])
*[[Os Eños]] (redirección a [[Os Eños, Vilacova, Salvaterra de Miño]])
*[[Erbededo de Abaixo]] (redirección a [[Erbededo de Abaixo, Razamonde, Cenlle]])
*[[Erbededo de Arriba]] (redirección a [[Erbededo de Arriba, Razamonde, Cenlle]])
*[[Erbecedo]] (redirección a [[Erbecedo, Coristanco]])
*[[Erbedeiro]] (homónimos)
*[[O Erbedeiro]] (redirección a [[Erbedeiro]])
*[[Erbedelo]] (redirección a [[Erbedelo, Vista Fermosa, Ourense]])
*[[Erbellás]] (redirección a [[Erbellás, Miñotos, Ourol]])
*[[Erbello]] (redirección a [[Erbello, Aldán, Cangas]])
*[[Erbo de Abaixo]] (redirección a [[Erbo de Abaixo, Palmou, Lalín]])
*[[Erbo de Arriba]] (redirección a [[Erbo de Arriba, Palmou, Lalín]])
*[[Erboedo]] (redirección a [[Erboedo, A Laracha]])
*[[Erboedo de Abaixo]] (redirección a [[Erboedo de Abaixo, Erboedo, A Laracha]])
*[[Erbón]] (redirección a [[Erbón, Tortes, Becerreá]])
*[[Ermedelo]] (redirección a [[Ermedelo, Rois]])
*[[Ermedesuxo de Abaixo]] (redirección a [[Ermedesuxo de Abaixo, Duio, Fisterra]])
*[[Ermedesuxo de Arriba]] (redirección a [[Ermedesuxo de Arriba, Duio, Fisterra]])
*[[Ermelo]] (homónimos)
*[[Ermida]] (homónimos)
*[[A Ermida]] (redirección a [[Ermida]])
*[[As Ermidas]] (homónimos)
*[[Ermide]] (homónimos)
*[[O Ermidón]] (redirección a [[O Ermidón, Montefurado, Quiroga]])
*[[Ermille]] (redirección a [[Ermille, Santa Cruz de Grou, Lobeira]])
*[[Erminde]] (redirección a [[Erminde, Figueroa, Abegondo]])
*[[O Ermo]] (homónimos)
*[[Érmora]] (redirección a [[Érmora, Cuíña, Palas de Rei]])
*[[Ermosende]] (redirección a [[Ermosende, Galdo, Viveiro]])
*[[Ernes]] (redirección a [[Ernes, San Pedro de Ernes, Negueira de Muñiz]])
*[[Erosa]] (redirección a [[Erosa, Adá, Chantada]])
*[[Ervedíns]] (redirección a [[Ervedíns, Loureda, Arteixo]])
*[[A Ervella]] (redirección a [[A Ervella, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Ervellais]] (redirección a [[Ervellais, San Martín de Arroxo, A Fonsagrada]])
*[[Ervellaqueira]] (redirección a [[Ervellaqueira, Devesos, Ortigueira]])
*[[Ervellás]] (homónimos)
*[[Ervelle]] (redirección a [[Ervelle, Conforto, A Pontenova]])
*[[A Ervelleira]] (redirección a [[A Ervelleira, Verdes, Coristanco]])
*[[Ervillás]] (homónimos)
*[[Erville]] (redirección a [[Erville, Cela, Mos]])
*[[A Ervillega]] (redirección a [[A Ervillega, Loboso, A Pastoriza]])
*[[Ervilleiro]] (redirección a [[Ervilleiro, Barbos, Ortigueira]])
*[[Erviñou]] (homónimos)
*[[Ervixe]] (redirección a [[Ervixe, Graba, Silleda]])
*[[Esabanda]] (redirección a [[Esabanda, Santa Cruz de Moeche, Moeche]])
*[[O Esbedral]] (redirección a [[O Esbedral, O Deveso, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[As Escabanas]] (redirección a [[As Escabanas, Cee, Cee]])
*[[A Escabia]] (redirección a [[A Escabia, Fruíme, Lousame]])
*[[A Escada]] (redirección a [[A Escada, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[As Escadas]] (homónimos)
*[[Escadavada]] (redirección a [[Escadavada, Oleiros, Vilalba]])
*[[Escádebas]] (redirección a [[Escádebas, Lagostelle, Guitiriz]])
*[[A Escádeva]] (redirección a [[A Escádeva, As Encrobas, Cerceda]])
*[[Escairo]] (homónimos)
*[[O Escairo]] (redirección a [[Escairo]])
*[[Escairón]] (redirección a [[Escairón, Vilasante, O Saviñao]])
*[[A Escaleira]] (redirección a [[A Escaleira, Ove, Ribadeo]])
*[[O Escallal]] (redirección a [[O Escallal, Frexulfe, O Valadouro]])
*[[O Escalleiro]] (redirección a [[O Escalleiro, Maroxo, Arzúa]])
*[[Escalo]] (homónimos)
*[[Escalo de Abaixo]] (redirección a [[Escalo de Abaixo, O Ermo, Ortigueira]])
*[[Escalo de Arriba]] (redirección a [[Escalo de Arriba, O Ermo, Ortigueira]])
*[[O Escambroeiro]] (redirección a [[O Escambroeiro, Corzáns, Salvaterra de Miño]])
*[[Escamelada]] (redirección a [[Escamelada, Freixo, A Fonsagrada]])
*[[O Escampado]] (homónimos)
*[[Os Escampados]] (redirección a [[Os Escampados, Sobrada, Tomiño]])
*[[A Escanabada]] (redirección a [[A Escanabada, Xustás, Cospeito]])
*[[Escanande]] (redirección a [[Escanande, Xallas de Castriz, Santa Comba]])
*[[A Escanarega]] (redirección a [[A Escanarega, Trabada, Trabada]])
*[[A Escanavada]] (redirección a [[A Escanavada, Cabanas, O Vicedo]])
*[[Escanlar]] (homónimos)
*[[O Escanlar]] (redirección a [[Escanlar]])
*[[Escañoi]] (redirección a [[Escañoi, Ambroa, Irixoa]])
*[[Os Escanos]] (redirección a [[Os Escanos, Quiroga, Quiroga]])
*[[Escarabote]] (redirección a [[Escarabote, Lampón, Boiro]])
*[[Escarabotiño]] (redirección a [[Escarabotiño, Lampón, Boiro]])
*[[A Escarabuña]] (redirección a [[A Escarabuña, San Caetano, Santiago de Compostela]])
*[[A Escaravella]] (redirección a [[A Escaravella, Seoane da Pregación, Friol]])
*[[Escaravelleira]] (homónimos)
*[[A Escaravelleira]] (redirección a [[Escaravelleira]])
*[[Escardel]] (homónimos)
*[[A Escardia]] (redirección a [[A Escardia, Vilagarcía, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Escarís]] (homónimos)
*[[Escarlán]] (redirección a [[Escarlán, Goián, Sarria]])
*[[As Escaselas]] (redirección a [[As Escaselas, San Martiño de Duio, Fisterra]])
*[[O Escobeiro]] (homónimos)
*[[Escobia]] (homónimos)
*[[A Escobia]] (redirección a [[Escobia]])
*[[As Escobias]] (redirección a [[As Escobias, Lampón, Boiro]])
*[[Escobio]] (redirección a [[Escobio, Baralla, Baralla]])
*[[A Escoira]] (redirección a [[A Escoira, Xoibán, Vilalba]])
*[[Escoiras]] (redirección a [[Escoiras, Silán, Muras]])
*[[Escoitadoira]] (homónimos)
*[[A Escoitadoira]] (redirección a [[Escoitadoira]])
*[[A Escola]] (homónimos)
*[[Escolante]] (redirección a [[Escolante, Insua, Vilalba]])
*[[Escoleira]] (hopmónimos)
*[[O Escolleito]] (redirección a [[O Escolleito, Luía, Ortigueira]])
*[[A Escora]] (redirección a [[A Escora, Chavín, Viveiro]])
*[[O Escorial]] (homónimos)
*[[O Escorial de Abaixo]] (redirección a [[O Escorial de Abaixo, Santa María de Neda, Neda]])
*[[O Escorial de Arriba]] (redirección a [[O Escorial de Arriba, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Escoriscada]] (redirección a [[Escoriscada, Cazás, Xermade]])
*[[Escornabois]] (homónimos)
*[[A Escorrentada]] (redirección a [[A Escorrentada, Nebra, Porto do Son]])
*[[Escote]] (homónimos)
*[[Escouprín]] (redirección a [[Escouprín, Friolfe, O Páramo]])
*[[Escoureda]] (homónimos)
*[[Escouredo]] (homónimos)
*[[O Escouredo]] (redirección a [[Escouredo]])
*[[Escouride]] (redirección a [[Escouride, San Pedro de Río, A Fonsagrada]])
*[[Escourido]] (homónimos)
*[[O Escourido]] (redirección a [[Escourido]])
*[[Escras]] (redirección a [[Escras, Cambre, Malpica de Bergantiños]])
*[[A Escravitude]] (redirección a [[A Escravitude, Cruces, Padrón]])
*[[A Escrita]] (homónimos)
*[[Escuadra]] (homónimos)
*[[Escuadrio]] (redirección a [[Escuadrio, Vilanova, A Pobra de Trives]])
*[[Escuadro]] (homónimos)
*[[Escudeiros]] (homónimos)
*[[A Esculca]] (redirección a [[A Esculca, Salcedo, Pontevedra]])
*[[A Esculqueira]] (homónimos)
*[[Escuredos]] (redirección a [[Escuredos, Meda, A Veiga]])
*[[Escurido]] (redirección a [[Escurido, Lendo, A Laracha]])
*[[A Escusa]] (homónimos)
*[[A Escusalla]] (homónimos)
*[[Esdulfe]] (redirección a [[Esdulfe, San Martiño de Castro, Paradela]])
*[[A Esfarrapa]] (homónimos)
*[[A Esfarrapada]] (homónimos)
*[[As Esfoladas]] (redirección a [[As Esfoladas, A Viña, Irixoa]])
*[[O Esfolado]] (redirección a [[O Esfolado, Covelas, Ribadeo]])
*[[Esgos]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Esgrade]] (redirección a [[Esgrade, Cubilledo, Baleira]])
*[[Esgueva]] (homónimos)
*[[A Esgueva]] (redirección a [[Esgueva]])
*[[Esmelle]] (homónimos)
*[[Esmeriz]] (homónimos)
*[[Esmolfe]] (redirección a [[Esmolfe, Santa Cristina de Asma, Carballedo]])
*[[O Esmorique]] (redirección a [[O Esmorique, Curtis, Curtis]])
*[[Esmorís]] (homónimos)
*[[O Esmorís]] (redirección a [[Esmorís]])
*[[A Esmorisa]] (redirección a [[A Esmorisa, Riobó, Cabana de Bergantiños]])
*[[Esmoriz]] (homónimos)
*[[Esmorode]] (redirección a [[Esmorode, Alón, Santa Comba]])
*[[Espá]] (redirección a [[Espá, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Espadana]] (redirección a [[A Espadana, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[O Espadanal]] (homónimos)
*[[Espadanedo]] (homónimos)
*[[O Espadanedo]] (redirección a [[Espadanedo]])
*[[Espadanoso]] (redirección a [[Espadanoso, Chamín, Arteixo]])
*[[Espai]] (redirección a [[Espai, Herbogo, Rois]])
*[[Espaílde]] (redirección a [[Espaílde, Esperante, Taboada]])
*[[A Espanadeira]] (redirección a [[A Espanadeira, Entrecruces, Carballo]])
*[[Espandariz]] (redirección a [[Espandariz, Nocedo, Quiroga]])
*[[Español]] (homónimos)
*[[A Esparadela]] (redirección a [[A Esparadela, Borreiros, Gondomar]])
*[[Esparís]] (redirección a [[Esparís, Viceso, Brión]])
*[[Espariz]] (redirección a [[Espariz, Doncos, As Nogais]])
*[[A Espariza]] (redirección a [[A Espariza, Recemel, As Somozas]])
*[[Esparramáns]] (redirección a [[Esparramáns, Bembrive, Vigo]])
*[[A Esparreliña]] (redirección a [[A Esparreliña, Untes, Ourense]])
*[[Esparrelle]] (redirección a [[Esparrelle, Caamaño, Porto do Son]])
*[[Espartedo]] (redirección a [[Espartedo, Santa Cruz de Rubiacós, Nogueira de Ramuín]])
*[[A Espasa]] (redirección a [[A Espasa, Chandrexa, Chandrexa de Queixa]])
*[[Espasande]] (homónimos)
*[[Espasande de Arriba]] (redirección a [[Espasande de Arriba, Santa Marta de Meilán, Riotorto]])
*[[Espasande de Baixo]] (redirección a [[Espasande de Baixo, Riotorto]])
*[[Espasandín]] (homónimos)
*[[Espasante]] (homónimos)
*[[Espasantes]] (redirección a [[Espasantes, Pantón]])
*[[Espedrás]] (redirección a [[Espedrás, Bembrive, Vigo]])
*[[Espedregada]] (homónimos)
*[[A Espedregada]] (redirección a [[Espedregada]])
*[[A Espedregueira]] (redirección a [[A Espedregueira, Gargantáns, Moraña]])
*[[A Espedrigada]] (homónimos)
*[[Espeldoña]] (redirección a [[Espeldoña, Vilamateo, Vilarmaior]])
*[[Espendelo]] (redirección a [[Espendelo, Ribadelouro, Tui]])
*[[A Espenica]] (redirección a [[A Espenica, Ordes, Ordes]])
*[[A Espenuca]] (redirección a [[A Espenuca, Coirós, Coirós]])
*[[Esperante]] (homónimos)
*[[A Esperanza]] (redirección a [[A Esperanza, Santa Mariña do Monte, San Sadurniño]])
*[[Esperanzo]] (redirección a [[Esperanzo, San Paio de Araúxo, Lobios]])
*[[A Esperela]] (homónimos)
*[[Esperido]] (redirección a [[Esperido, Noche, Vilalba]])
*[[Esperón]] (homónimos)
*[[O Esperón]] (redirección a [[Esperón]])
*[[Espesedo]] (homónimos)
*[[Espido]] (homónimos)
*[[O Espido]] (redirección a [[Espido]])
*[[A Espiga]] (redirección a [[A Espiga, Recemel, As Somozas]])
*[[As Espigas]] (redirección a [[As Espigas, Alborés, Mazaricos]])
*[[Espigueiras]] (redirección a [[Espigueiras, Río Barba, O Vicedo]])
*[[Espil]] (redirección a [[Espil, Merza, Vila de Cruces]])
*[[Espilla]] (redirección a [[Espilla, Devesos, Ortigueira]])
*[[Espín]] (homónimos)
*[[O Espín]] (redirección a [[Espín]])
*[[Espiña]] (homónimos)
*[[A Espiña]] (redirección a [[Espiña]])
*[[Espiñal]] (redirección a [[Espiñal, San Martiño de Berredo, A Bola]])
*[[Espiñarcao]] (redirección a [[Espiñarcao, Romariz, Abadín]])
*[[Espiñaredo]] (homónimos)
*[[Espiñarido]] (redirección a [[Espiñarido, Árbol, Vilalba]])
*[[Espiñas]] (redirección a [[Espiñas, Chandrexa, Parada de Sil]])
*[[Espiñás]] (redirección a [[Espiñás, O Condado, Padrenda]])
*[[Espindo]] (homónimos)
*[[Espiñedo]] (homónimos)
*[[O Espiñedo]] (redirección a [[Espiñedo]])
*[[Espiñeira]] (homónimos)
*[[A Espiñeira]] (redirección a [[Espiñeira]])
*[[Espiñeirido]] (homónimos)
*[[O Espiñeirido]] (redirección a [[Espiñeirido]])
*[[Espiñeiro]] (homónimos)
*[[O Espiñeiro]] (redirección a [[Espiñeiro]])
*[[Espiñeiros]] (homónimos)
*[[Os Espiñeiros]] (redirección a [[Espiñeiros]])
*[[Espiño]] (homónimos)
*[[O Espiño]] (redirección a [[Espiño]])
*[[O Espiño do Cal]] (redirección a [[O Espiño do Cal, Corvite, Abadín]])
*[[Espiñoso]] (redirección a [[Espiñoso, Cartelle]])
*[[A Espiñuda]] (redirección a [[A Espiñuda, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Espírito Santo (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Espírito Santo]] (redirección a [[Espírito Santo (homónimos)]])
*[[Esporiz]] (homónimos)
*[[Esportel]] (redirección a [[Esportel, Donalbai, Begonte]])
*[[Esposende]] (homónimos)
*[[Esqueira]] (homónimos)
*[[As Esqueiras]] (redirección a [[As Esqueiras, San Pantaleón de Cabanas, Ourol]])
*[[O Esqueiro]] (redirección a [[O Esqueiro, Cesullas, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Esquipa]] (homónimos)
*[[A Esquiza]] (redirección a [[A Esquiza, Valiñas, Barro]])
*[[O Esquizo]] (redirección a [[O Esquizo, Cabanas, O Vicedo]])
*[[Estacada]] (redirección a [[Estacada, Vieiro, Viveiro]])
*[[Estacas]] (homónimos)
*[[As Estacas]] (redirección a [[Estacas]])
*[[A Estación]] (homónimos)
*[[A Estaladoira]] (redirección a [[A Estaladoira, Cedrón, Láncara]])
*[[O Estanco]] (homónimos)
*[[As Estañeiras]] (redirección a [[As Estañeiras, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[O Estanque]] (homónimos)
*[[O Estanqueiro]] (redirección a [[O Estanqueiro, Vilar, Crecente]])
*[[Estás]] (redirección a [[Estás, Tomiño]])
*[[A Estea]] (homónimos)
*[[Esteba]] (redirección a [[Esteba, Penas, Monterroso]])
*[[Estebande]] (redirección a [[Estebande, San Román, Val do Dubra]])
*[[Esteiro]] (homónimos)
*[[O Esteiro]] (redirección a [[Esteiro]])
*[[Esteiro de Abaixo]] (redirección a [[Esteiro de Abaixo, Feás, Cariño]])
*[[Esteiro de Arriba]] (redirección a [[Esteiro de Arriba, Feás, Cariño]])
*[[O Esteleiro]] (redirección a [[O Esteleiro, O Cadramón, O Valadouro]])
*[[Estelo]] (redirección a [[Estelo, Os Remedios, Mondoñedo]])
*[[O Esteo]] (redirección a [[O Esteo, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Esteriz]] (redirección a [[Esteriz, Oia, Vigo]])
*[[Esternande]] (homónimos)
*[[Esteva]] (redirección a [[Esteva, Vilela, Taboada]])
*[[Esteve]] (redirección a [[Esteve, Recemel, As Somozas]])
*[[Esteves]] (redirección a [[Esteves, Ardaña, Carballo]])
*[[Estevesiños]] (homónimos)
*[[Estévez]] (homónimos)
*[[Estevo]] (homónimos)
*[[A Estibada]] (homónimos)
*[[As Estibadas]] (redirección a [[As Estibadas, Atás, Cualedro]])
*[[Estibadiña]] (redirección a [[Estibadiña, Fiopáns, A Baña]])
*[[Estimán]] (redirección a [[Estimán, Dumbría, Dumbría]])
*[[Estivelle]] (redirección a [[Estivelle, Donsión, Lalín]])
*[[O Esto]] (homónimos)
*[[Éstoa]] (redirección a [[Éstoa, A Regueira, A Pastoriza]])
*[[A Estomada]] (redirección a [[A Estomada, Oia, Vigo]])
*[[Estonllo]] (redirección a [[Estonllo, O Grove, O Grove]])
*[[Estorde]] (redirección a [[Estorde, Toba, Cee]])
*[[O Estornín]] (redirección a [[O Estornín, A Fontaneira, Baleira]])
*[[A Estorrentada]] (redirección a [[A Estorrentada, Cambre, Cambre]])
*[[Estoupelo]] (redirección a [[Estoupelo, Vilabol de Suarna, A Fonsagrada]])
*[[A Estoxa]] (homónimos)
*[[A Estrada (homónimos)]] (homónimos)
*[[Estrada de Fisterra]] (redirección a [[Estrada de Fisterra, Vimianzo, Vimianzo]])
*[[A Estrada de Reza]] (redirección a [[A Estrada de Reza, Reza, Ourense]])
*[[A Estrada do Seixo]] (redirección a [[A Estrada do Seixo, Maniños, Fene]])
*[[A Estrada do Vilán]] (redirección a [[A Estrada do Vilán, Camariñas, Camariñas]])
*[[Estramil]] (redirección a [[Estramil, Torás, A Laracha]])
*[[Estramundi de Abaixo]] (redirección a [[Estramundi de Abaixo, Padrón, Padrón]])
*[[Estramundi de Arriba]] (redirección a [[Estramundi de Arriba, Padrón, Padrón]])
*[[Estrar]] (redirección a [[Estrar, Os Ánxeles, Brión]])
*[[Estraviz]] (homónimos)
*[[Estraxiz]] (homónimos)
*[[O Estreito]] (redirección a [[O Estreito, A Regueira, A Pastoriza]])
*[[A Estrela]] (redirección a [[A Estrela, Vilar de Donas, Palas de Rei]])
*[[A Estrema]] (redirección a [[A Estrema, San Xosé de Ribarteme, As Neves]])
*[[O Estremadoiro]] (homónimos)
*[[Estremar de Baixo]] (redirección a [[Estremar de Baixo, Dorna, Cervantes]])
*[[Estremar de Riba]] (redirección a [[Estremar de Riba, Quindous, Cervantes]])
*[[Estremeiro]] (redirección a [[Estremeiro, Piñeira, A Fonsagrada]])
*[[Estremil]] (homónimos)
*[[Estribela]] (redirección a [[Estribela, Lourizán, Pontevedra]])
*[[As Estrigueiras]] (homónimos)
*[[O Estripeiral]] (redirección a [[O Estripeiral, Priegue, Nigrán]])
*[[O Estripeiro]] (redirección a [[O Estripeiro, Donas, Gondomar]])
*[[Estrumil]] (homónimos)
*[[Estúniga]] (redirección a [[Estúniga, O Lago, Maside]])
*[[Esturáns]] (redirección a [[Esturáns, Coia, Vigo]])
*[[Eume]] (homónimos)
*[[Evas]] (redirección a [[Evas, Sofán, Carballo]])
*[[Exipto (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Ézaro]] (homónimos)

==F==
*[[Fabal]] (homónimos)
*[[O Fabal]] (redirección a [[Fabal]])
*[[Fabás]] (homónimos)
*[[Os Fabás]] (redirección a [[Fabás]])
*[[Fabega]] (homónimos)
*[[A Fabega]] (redirección a [[Fabega]])
*[[A Fabeira]] (redirección a [[A Fabeira, Oeste, Catoira]])
*[[Fabeiro]] (homónimos)
*[[O Fabeiro]] (redirección a [[Fabeiro]])
*[[Fabeiros]] (redirección a [[Fabeiros, San Cosmede de Cusanca, O Irixo]])
*[[Fabilos]] (redirección a [[Fabilos, Noche, Vilalba]])
*[[Fábrica]] (factoría)
*[[A Fábrica]] (homónimos)
*[[A Fábrica de Labora]] (redirección a [[A Fábrica de Labora, Santa María de Neda, Neda]])
*[[A Fábrica de Xuvia]] (redirección a [[A Fábrica de Xuvia, Santa María de Neda, Neda]])
*[[A Fábrica do Monte]] (redirección a [[A Fábrica do Monte, Santa María de Neda, Neda]])
*[[As Fábricas]] (redirección a [[As Fábricas, Sargadelos, Cervo]])
*[[A Faceira]] (redirección a [[A Faceira, Vilariño de Conso, Vilariño de Conso]])
*[[Facelude]] (redirección a [[Facelude, Carballido, Alfoz]])
*[[Facha]] (homónimos)
*[[A Facha]] (redirección a [[Facha]])
*[[O Fachal]] (redirección a [[O Fachal, Mezonzo, Vilasantar]])
*[[Fachán]] (redirección a [[Fachán, Taragoña, Rianxo]])
*[[Fachas]] (homónimos)
*[[As Fachas]] (redirección a [[Fachas]])
*[[Os Facheiros]] (redirección a [[Os Facheiros, Soutopenedo, San Cibrao das Viñas]])
*[[Fachelas]] (redirección a [[Fachelas, Adelán, Alfoz]])
*[[A Fachita]] (redirección a [[A Fachita, Baralla, Baralla]])
*[[O Facho]] (homónimos)
*[[Facoi]] (redirección a [[Facoi, Vilachá de Mera, Lugo]])
*[[Facós]] (redirección a [[Facós, Lobeira, Lobeira]])
*[[Fadibón]] (redirección a [[Fadibón, Brens, Cee]])
*[[A Faeira]] (homónimos)Faton
*[[Fafia]] (redirección a [[Fafia, Freixeiro, Santa Comba]])
*[[Fafián]] (homónimos)
*[[Fafiás]] (redirección a [[Fafiás, Toiriz, Vila de Cruces]])
*[[Fafiz]] (redirección a [[Fafiz, O Couso, Campo Lameiro]])
*[[O Fagundo]] (redirección a [[O Fagundo, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[A Faia]] (redirección a [[A Faia, Bacoi, Alfoz]])
*[[Faián]] (redirección a [[Faián, O Pereiro, Alfoz]])
*[[Faíl]] (redirección a [[Faíl, San Mamede de Lousada, Carballedo]])
*[[Faílde]] (homónimos)
*[[O Faílde]] (redirección a [[Faílde]])
*[[Faladoira]] (redirección a [[Faladoira, Goá, Cospeito]])
*[[O Falcato]] (redirección a [[O Falcato, Mosende, O Porriño]])
*[[A Falcoa]] (redirección a [[A Falcoa, Castrelos, Vigo]])
*[[A Falcoeira]] (redirección a [[A Falcoeira, As Ribeiras do Sor, Mañón]])
*[[O Falcón]] (redirección a [[O Falcón, Cereixa, A Pobra do Brollón]])
*[[A Falgarosa]] (redirección a [[A Falgarosa, Muniferral, Aranga]])
*[[Falmega]] (redirección a [[Falmega, A Gándara, Oroso]])
*[[Faluche]] (redirección a [[Faluche, Brigos, Chantada]])
*[[Famelga]] (homónimos)
*[[A Famelga]] (redirección a [[Famelga]])
*[[Fampousa]] (redirección a [[Fampousa, A Baña, A Baña]])
*[[A Famulia]] (redirección a [[A Famulia, Espasantes, Pantón]])
*[[Fan]] (seareiro; véxase tamén [[Fan, Orro, Culleredo]])
*[[Fanoi]] (homónimos)
*[[Fanoi Vello]] (redirección a [[Fanoi Vello, Fanoi, Abadín]])
*[[Fao]] (homónimos)
*[[Faquín]] (redirección a [[Faquín, Garabás, Maside]])
*[[Faquiós]] (redirección a [[Faquiós, Castelo, Taboada]])
*[[Faquís]] (redirección a [[Faquís, Rao, Navia de Suarna]])
*[[O Faracho]] (redirección a [[O Faracho, Punxín, Punxín]])
*[[O Faraldo]] (redirección a [[O Faraldo, A Castañeda, Arzúa]])
*[[Illas Farallóns]]
*[[O Faramello]] (homónimos)
*[[A Faramenga]] (redirección a [[A Faramenga, Veigue, Sada]])
*[[Faramilláns]] (redirección a [[Faramilláns, Buscás, Ordes]])
*[[Faramiñás]] (redirección a [[Faramiñás, San Martiño de Porqueira, Porqueira]])
*[[Faramontáns]] (redirección a [[Faramontáns, San Clemente de Cesar, Caldas de Reis]])
*[[Faramontaos]] (homónimos)
*[[Farán]] (redirección a [[Farán, Arnego, Rodeiro]])
*[[Farbán]] (homónimos)
*[[O Fargallo]] (redirección a [[O Fargallo, San Pedro de Mor, Alfoz]])
*[[Fargós]] (redirección a [[Fargós, Costante, Guntín]])
*[[Fariñas]] (homónimos)
*[[As Fariñas]] (redirección a [[Fariñas]])
*[[A Farixa]] (redirección a [[A Farixa, San Cibrao das Viñas, San Cibrao das Viñas]])
*[[Farlá]] (redirección a [[Farlá, Grixalba, Sobrado]])
*[[Farnadeiros]] (homónimos)
*[[Faro]] (homónimos)
*[[O Faro]] (redirección a [[Faro]])
*[[O Faro da Estaca de Bares]] (redirección a [[O Faro da Estaca de Bares, Bares, Mañón]])
*[[O Farragoto]] (redirección a [[O Farragoto, Requián, Betanzos]])
*[[A Farrapa]] (homónimos)
*[[A Farrapeira]] (redirección a [[A Farrapeira, Santa María de Salceda, Salceda de Caselas]])
*[[A Farrapiña]] (redirección a [[A Farrapiña, Coucieiro, Muxía]])
*[[A Farria]] (redirección a [[A Farria, Xunqueira de Ambía, Xunqueira de Ambía]])
*[[Farxocos]] (redirección a [[Farxocos, Bóveda, Lugo]])
*[[O Fato]] (redirección a [[O Fato, Montecubeiro, Castoverde]])
*[[Fatón]] (homónimos)
*[[Fausto Cansado]] (redirección a [[Fausto Cansado, Santa María de Neda, Neda]])
*[[A Faxarda]] (redirección a [[A Faxarda, Ove, Ribadeo]])
*[[Faxil]] (homónimos)
*[[Faxilde]] (homónimos)
*[[Faxín]] (homónimos)
*[[Faxín de Abaixo]] (redirección a [[Faxín de Abaixo, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Faxín de Arriba]] (redirección a [[Faxín de Arriba, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Faxín do Medio]] (redirección a [[Faxín do Medio, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Faxó]] (redirección a [[Faxó, Rodeiro, Oza-Cesuras]])
*[[Fazai]] (redirección a [[Fazai, Carballido, Lugo]])
*[[Fazouro]] (redirección a [[Fazouro, Foz]])
*[[Feá]] (homónimos)
*[[Feais]] (redirección a [[Feais, Cereixido, Quiroga]])
*[[Feal]] (homónimos)
*[[O Feal]] (redirección a [[Feal]])
*[[O Feal da Paula]] (redirección a [[O Feal da Paula, San Pedro de Benquerencia, Barreiros]])
*[[Feal de Ansemil]] (redirección a [[Feal de Ansemil, Ansemil, Celanova]])
*[[Feáns]]
*[[Feardos]] (homónimos)
*[[Feás]] (homónimos)
*[[Os Feás]] (redirección a [[Feás]])
*[[Feás de Arriba]] (redirección a [[Feás de Arriba, Mesía, Mesía]])
*[[Os Feás de Moreda]] (redirección a [[Os Feás de Moreda, San Cosme de Barreiros, Barreiros]])
*[[Febral]] (redirección a [[Febral, Santiago de Acevo, Ribeira de Piquín]])
*[[Os Febreiros]] (redirección a [[Os Febreiros, Lanzós, Vilalba]])
*[[O Fecellido]] (redirección a [[O Fecellido, Loiba, Ortigueira]])
*[[Feces de Abaixo]] (redirección a [[Feces de Abaixo, Verín]])
*[[Feces de Cima]] (redirección a [[Feces de Cima, Verín]])
*[[Fecha]] (homónimos)
*[[A Fecha]] (redirección a [[Fecha]])
*[[Fechiñas]] (redirección a [[Fechiñas, Fechas, Celanova]])
*[[Fechos]] (redirección a [[Fechos, Trasalba, Ourense]])
*[[Fedepedro]] (redirección a [[Fedepedro, Orga, Celanova]])
*[[Fefiñáns]] (redirección a [[Fefiñáns, Cambados, Cambados]])
*[[Feilas]] (redirección a [[Feilas, Fumaces e A Trepa, Vilardevós]])
*[[A Feira]] (homónimos)
*[[A Feira de Berdillo]] (redirección a [[A Feira de Berdillo, Artes, Carballo]])
*[[A Feira do Monte]] (redirección a [[A Feira do Monte, Sistallo, Cospeito]])
*[[A Feira do Trece]] (redirección a [[A Feira do Trece, Sedes, Narón]])
*[[A Feira Nova]] (homónimos)
*[[A Feira Vella]] (redirección a [[A Feira Vella, Galez, Entrimo]])
*[[Feirobal]] (homónimos)
*[[Feirol]] (redirección a [[Feirol, Xián, Taboada]])
*[[O Feirón]] (redirección a [[O Feirón, Parada das Achas, A Cañiza]])
*[[A Feixa]] (redirección a [[A Feixa, Verducido, A Lama]])
*[[Feixe (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Feixoal]] (redirección a [[O Feixoal, Cristiñade, Ponteareas]])
*[[A Felga]] (redirección a [[A Felga, Elviña, A Coruña]])
*[[Felgosa]] (homónimos)
*[[As Felgosas]] (redirección a [[As Felgosas, A Barqueira, Cerdido]])
*[[A Felgueira]] (homónimos)
*[[Felgueiras de Abaixo]] (redirección a [[Felgueiras de Abaixo, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[Felgueiras de Arriba]] (redirección a [[Felgueiras de Arriba, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[As Felgueiras]] (redirección a [[As Felgueiras, A Capela, A Capela]])
*[[Felín]] (redirección a [[Felín, Vilapene, Cospeito]])
*[[Felmil]] (homónimos)
*[[Felón]] (redirección a [[Felón, Marrube, O Saviñao]])
*[[Os Felós]] (redirección a [[Os Felós, A Cova, O Saviñao]])
*[[Felpás]] (redirección a [[Felpás, Santa Mariña, Outeiro de Rei]])
*[[Felpós]] (homónimos)
*[[Fene (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Fental]] (homónimos)
*[[Fentáns]] (redirección a [[Fentáns, San Xurxo de Sacos, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Fente]] (homónimos)
*[[Fenteira]] (homónimos)
*[[A Fenteira]] (redirección a [[Fenteira]])
*[[As Fenteiras]] (redirección a [[As Fenteiras, As Achas, A, Cañiza]])
*[[A Fentosa]] (redirección a [[A Fentosa, Seixido, A Lama]])
*[[O Feo]] (redirección a [[O Feo, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Fercoi]] (redirección a [[Fercoi, Cerdido, Cerdido]])
*[[Fermelle]] (redirección a [[Fermelle, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[Fermil]] (homónimos)
*[[O Fermín]] (redirección a [[O Fermín, Moncelos, Abadín]])
*[[As Fermosas]] (redirección a [[As Fermosas, Vilar de Condes, Carballeda de Avia]])
*[[A Fernal]] (homónimos)
*[[Fernandaño]] (redirección a [[Fernandaño, Abadín, Abadín]])
*[[Fernande]] (homónimos)
*[[Fernandelo]] (redirección a [[Fernandelo, Dordaño, Oza-Cesuras]])
*[[Os Fernandes]] (redirección a [[Os Fernandes, Frades, Frades]])
*[[Os Fernández]] (homónimos)
*[[Feros]] (homónimos)
*[[Os Feros]] (redirección a [[Feros]])
*[[Ferraces]] (redirección a [[Ferraces, Corneira, A Baña]])
*[[Ferradal]] (homónimos)
*[[O Ferradal]] (redirección a [[Ferradal]])
*[[Ferradal Novo]] (redirección a [[Ferradal Novo, Vilar de Donas, Palas de Rei]])
*[[Ferradal Vello]] (redirección a [[Ferradal Vello, Vilar de Donas, Palas de Rei]])
*[[Ferradás]] (homónimos)
*[[Ferrador]] (homónimos)
*[[O Ferrador]] (redirección a [[Ferrador]])
*[[A Ferradura]] (redirección a [[A Ferradura, Soandres, A Laracha]])
*[[Ferral]] (homónimos)
*[[A Ferrala]] (redirección a [[A Ferrala, Liáns, Oleiros]])
*[[Ferramulín]] (redirección a [[Ferramulín, Hórreos, Folgoso do Courel]])
*[[Ferrañol]] (redirección a [[Ferrañol, Ferreirós de Valboa, Becerreá]])
*[[A Ferraría]] (homónimos)
*[[A Ferraría da Cuíña]] (redirección a [[A Ferraría da Cuíña, O Vilar da Cuíña, A Fonsagrada]])
*[[A Ferraría de Abaixo]] (redirección a [[A Ferraría de Abaixo, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[A Ferraría de Arriba]] (redirección a [[A Ferraría de Arriba, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[As Ferrarías]] (redirección a [[As Ferrarías, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[Ferrás]] (redirección a [[Ferrás, Vizoño, Abegondo]])
*[[A Ferraxosa]] (redirección a [[A Ferraxosa, Ambosores, Ourol]])
*[[Ferrazo]] (redirección a [[Ferrazo, Sobradelo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Ferredo]] (redirección a [[Ferredo, Parada das Achas, A Cañiza]])
*[[Ferreira]] (homónimos)
*[[A Ferreira]] (redirección a [[Ferreira]])
*[[Ferreira de Abaixo]] (redirección a [[Ferreira de Abaixo, Freixo, A Fonsagrada]])
*[[Ferreira de Arriba]] (redirección a [[Ferreira de Arriba, Freixo, A Fonsagrada]])
*[[Ferreira de Negral]] (redirección a [[Ferreira de Negral, Palas de Rei]])
*[[Ferreira de Pallares]] (redirección a [[Ferreira de Pallares, Guntín]])
*[[Ferreira de Pantón]] (redirección a [[Ferreira de Pantón, Pantón]])
*[[Ferreira de Suso]] (redirección a [[Ferreira de Suso, Codesido, Vilalba]])
*[[Ferreira Vella]] (redirección a [[Ferreira Vella, San Martiño de Mondoñedo, Foz]])
*[[Ferreiradevés]] (redirección a [[Ferreiradevés, Vilaspasantes, Cervantes]])
*[[Ferreiras]] (homónimos)
*[[As Ferreiras]] (redirección a [[Ferreiras]])
*[[Ferreiravella]] (redirección a [[Ferreiravella, Riotorto]])
*[[O Ferreiriño]] (redirección a [[O Ferreiriño, Reis, Teo]])
*[[Ferreiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Ferreiro]] (redirección a [[Ferreiro (homónimos)]])
*[[Ferreiroa]] (homónimos)
*[[A Ferreiroa]] (redirección a [[Ferreiroa]])
*[[Ferreiroá]] (homónimos)
*[[Ferreiroas]] (redirección a [[Ferreiroas, Os Freires, Ortigueira]])
*[[Ferreirola]] (redirección a [[Ferreirola, Pacios, A Fonsagrada]])
*[[Ferreiros]] (homónimos)
*[[Os Ferreiros]] (redirección a [[Ferreiros]])
*[[Ferreiros de Abaixo]] (redirección a [[Ferreiros de Abaixo, Folgoso do Courel, Folgoso do Courel]])
*[[Ferreiros de Alén]] (redirección a [[Ferreiros de Alén, Grou, Lobios]])
*[[Ferreiros de Arriba]] (redirección a [[Ferreiros de Arriba, Folgoso do Courel, Folgoso do Courel]])
*[[Ferreirós]] (homónimos)
*[[Ferreirós de Valboa]] (homónimos)
*[[Ferreirous]] (redirección a [[Ferreirous, Fonfría, A Fonsagrada]])
*[[A Ferreirúa]] (homónimos)
*[[A Ferreirúa de Abaixo]] (redirección a [[A Ferreirúa de Abaixo, A Ferreirúa, A Pobra do Brollón]])
*[[As Ferreirúas]] (redirección a [[As Ferreirúas, Cabanela, Navia de Suarna]])
*[[Ferrería]] (homónimos)
*[[A Ferrería]] (redirección a [[Ferrería]])
*[[Ferrería Vella]] (redirección a [[Ferrería Vella, Seoane do Courel, Folgoso do Courel]])
*[[As Ferrerías]] (homónimos)
*[[Ferrío]] (redirección a [[Ferrío, Dumbría, Dumbría]])
*[[O Ferro]] (redirección a [[O Ferro, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[Ferrocente]] (redirección a [[Ferrocente, O Cadramón, O Valadouro]])
*[[Ferroi]] (homónimos)
*[[Ferrol (homónimos)]] (homónimos)
*[[Ferrol Vello]] (artigo)
*[[Ferrón]] (homónimos)
*[[O Ferroño]] (redirección a [[O Ferroño, Ribeiras de Miño, Pantón]])
*[[Ferroños]] (redirección a [[Ferroños, San Martiño de Anllo, Sober]])
*[[Ferrozos]] (redirección a [[Ferrozos, Manduas, Silleda]])
*[[A Ferrulleira]] (redirección a [[A Ferrulleira, Coiro, A Laracha]])
*[[Férveda]] (homónimos)
*[[A Férveda]] (redirección a [[Férveda]])
*[[O Fervedoiro]] (redirección a [[O Fervedoiro, Pedrouzos, Melide]])
*[[O Fervencedo]] (redirección a [[O Fervencedo, San Vicente de Fervenzas, Aranga]])
*[[Fervenza]] (homónimos)
*[[A Fervenza]] (redirección a [[Fervenza]])
*[[As Fervenzas]] (redirección a [[As Fervenzas, Vilaño, A Laracha]])
*[[A Fervoira]] (redirección a [[A Fervoira, Abeledo, Abadín]])
*[[Festín]] (redirección a [[Festín, Toutón, Mondariz]])
*[[Fetós]] (redirección a [[Fetós, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[O Fial]] (redirección a [[O Fial, Vilarmaior, Santa Comba]])
*[[A Fialla]] (redirección a [[A Fialla, Barro, Noia]])
*[[A Fianteira]] (redirección a [[A Fianteira, Vilalonga, Sanxenxo]])
*[[Os Fiaños]] (redirección a [[Os Fiaños, Filgueira de Barranca, Oza-Cesuras]])
*[[A Fichoca]] (redirección a [[A Fichoca, Xinzo, Ponteareas]])
*[[Fidalgo]] (homónimos)
*[[Os Fidalgos]] (redirección a [[Os Fidalgos, Santa Mariña de Lagostelle, Guitiriz]])
*[[A Fieira]] (homónimos)
*[[A Fieira de Abaixo]] (redirección a [[A Fieira de Abaixo, Devesos, Ortigueira]])
*[[A Fieira de Arriba]] (redirección a [[A Fieira de Arriba, Devesos, Ortigueira]])
*[[A Fieira do Medio]] (redirección a [[A Fieira do Medio, Devesos, Ortigueira]])
*[[O Fieiro]] (homónimos)
*[[O Fieital]] (homónimos)
*[[Os Fieitás]] (redirección a [[Os Fieitás, Corvelle, Vilalba]])
*[[A Fieiteira]] (homónimos)
*[[As Fieiteiras]] (redirección a [[As Fieiteiras, Meá, Mugardos]])
*[[A Fieitiña]] (redirección a [[A Fieitiña, Romariz, Abadín]])
*[[Fieitosa]] (homónimos)
*[[O Fieitoso]] (homónimos)
*[[O Fielato]] (redirección a [[O Fielato, Présaras, Vilasantar]])
*[[A Fiestra]] (redirección a [[A Fiestra, Toubes, A Peroxa]])
*[[Fiestras]] (homónimos)
*[[As Fiestras]] (redirección a [[Fiestras]])
*[[Figaredo]] (homónimos)
*[[Figueira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Figueira]] (redirección a [[Figueira (homónimos)]]
*[[O Figueiral]] (redirección a [[O Figueiral, Soutolobre, Salvaterra de Miño]])
*[[Figueiras]] (homónimos)
*[[As Figueiras]] (redirección a [[Figueiras]])
*[[Figueiras de Abaixo]] (redirección a [[Figueiras de Abaixo, Moraime, Muxía]])
*[[Figueiras de Arriba]] (redirección a [[Figueiras de Arriba, Moraime, Muxía]])
*[[Figueiredo]] (homónimos)
*[[O Figueiredo]] (redirección a [[Figueiredo]])
*[[Figueirido]] (homónimos)
*[[Figueiro]] (redirección a [[Figueiro, Torbeo, Ribas de Sil]])
*[[Figueiró]] (homónimos)
*[[Figueiroa]] (homónimos)
*[[Figueiroa de Abaixo]] (redirección a [[Figueiroa de Abaixo, A Estrada, A Estrada]])
*[[Figueiroa de Arriba]] (redirección a [[Figueiroa de Arriba, A Estrada, A Estrada]])
*[[Figueiroá]] (homónimos)
*[[Figueirós]] (redirección a [[Figueirós, Beade, Vigo]])
*[[Figueirúa]] (redirección a [[Figueirúa, Conforto, A Pontenova]])
*[[Figueredo]] (homónimos)
*[[Figueredo de Abaixo]] (redirección a [[Figueredo de Abaixo, Figueredo, Oza-Cesuras]])
*[[Figueredo de Arriba]] (redirección a [[Figueredo de Arriba, Figueredo, Oza-Cesuras]])
*[[Figueroa]] (redirección a [[Figueroa, Abegondo]])
*[[Figueroa Pequeno]] (redirección a [[Figueroa Pequeno, Figueroa, Abegondo]])
*[[Filgueira]] (homónimos)
*[[A Filgueira]] (redirección a [[Filgueira]])
*[[Filgueira de Barranca]] (redirección a [[Filgueira de Barranca, Oza-Cesuras]])
*[[Filgueira de Traba]] (redirección a [[Filgueira de Traba, Oza-Cesuras]])
*[[Filgueira da Devesa]] (redirección a [[Filgueira da Devesa, San Mamede do Carballal, Palas de Rei]])
*[[Filgueiras]] (homónimos)
*[[As Filgueiras]] (redirección a [[Filgueiras]])
*[[As Filgueiras Grandes]] (redirección a [[As Filgueiras Grandes, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[As Filgueiras Pequenas]] (redirección a [[As Filgueiras Pequenas, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[Filgueiro]] (homónimos)
*[[Filgueiroa]] (redirección a [[Filgueiroa, Donramiro, Lalín]])
*[[Fillazós]] (redirección a [[Fillazós, Armentón, Arteixo]])
*[[Fillobal]] (redirección a [[Fillobal, Vilavella, Triacastela]])
*[[Filloi]] (homónimos)
*[[Os Fillós]] (redirección a [[Os Fillós, Ribeira, Crecente]])
*[[O Fin]] (redirección a [[O Fin, Vilela, Outeiro de Rei]])
*[[Finlle]] (redirección a [[Finlle, Abade, Moeche]])
*[[Finllido]] (redirección a [[Finllido, Laxe, Laxe]])
*[[Fins]] (homónimos)
*[[Finsín]] (redirección a [[Finsín, O Ézaro, Dumbría]])
*[[Finzáns]] (redirección a [[Finzáns, Uma, Salvaterra de Miño]])
*[[Fiobre]] (redirección a [[Fiobre, Moruxo, Bergondo]])
*[[Fiolleda]] (homónimos)
*[[Fiolledo]] (redirección a [[Fiolledo, Salvaterra de Miño]])
*[[Fión]] (homónimos)
*[[A Fionza]] (redirección a [[A Fionza, Sargadelos, Cervo]])
*[[Os Fiós]] (redirección a [[Os Fiós, Chandrexa, Parada de Sil]])
*[[A Fiosa]] (redirección a [[A Fiosa, Vilacova, Lousame]])
*[[Firmistáns]] (redirección a [[Firmistáns, Bugallido, Ames]])
*[[Fiscal]] (redirección a [[Fiscal, Moura, Nogueira de Ramuín]])
*[[Fiscás]] (redirección a [[Fiscás, Carballeda, Carballeda de Avia]])
*[[Fistela]] (redirección a [[Fistela, Román, Vilalba]])
*[[Fisteos]] (redirección a [[Fisteos, Moldes, Melide]])
*[[Fisterra (homónimos)]] (homónimos)
*[[Fisteus]] (homónimos)
*[[O Fito]] (redirección a [[O Fito, Cuíñas, A Fonsagrada]])
*[[Os Fiúnchos]] (redirección a [[Os Fiúnchos, Vilaboa, Valdoviño]])
*[[Fiúnte]] (homónimos)
*[[Fixó]] (homónimos)
*[[Fixoi]] (redirección a [[Fixoi, Meangos, Abegondo]])
*[[Fixón]] (homónimos)
*[[Fixoucos]] (homónimos)
*[[Fiz de Rozas]] (redirección a [[Fiz de Rozas, Portomarín]])
*[[Flariz]] (homónimos)
*[[Florderrei]] (homónimos)
*[[Florderrei Vello]] (redirección a [[Florderrei Vello, Arzádegos, Vilardevós]])
*[[Flores]] (homónimos)
*[[As Flores]] (redirección a [[Flores]])
*[[Florida]](homónimos)
*[[A Florida]] (redirección a [[Florida]])
*[[Florís]] (redirección a [[Florís, A Capela, Toques]])
*[[Floxón]] (redirección a [[Floxón, Vilamelle, Pantón]])
*[[Foca]] (homónimos)
*[[A Foca]] (redirección a [[Foca]])
*[[Fócanos]] (redirección a [[Fócanos, Paleo, Carral]])
*[[Fochiños]] (redirección a [[Fochiños, Oia, Vigo]])
*[[Fofán]] (redirección a [[Fofán, A Armenteira, Meis]])
*[[Fofe]] (redirección a [[Fofe, Covelo]])
*[[Fofelle]] (redirección a [[Fofelle, Lestón, A Laracha]])
*[[O Fogareiro]] (redirección a [[O Fogareiro, Louro, Muros]])
*[[A Fogueirada]] (redirección a [[A Fogueirada, Baltar, Melide]])
*[[Foguentelle]] (redirección a [[Foguentelle, Riomol, Castroverde]])
*[[Foilebar]] (homónimos)
*[[Folarón]] (redirección a [[Folarón, Farnadeiros, O Corgo]])
*[[A Folga]] (redirección a [[A Folga, Santiago de Ribarteme, As Neves]])
*[[A Folgada]] (redirección a [[A Folgada, Belesar, Vilalba]])
*[[Folgar]] (homónimos)
*[[O Folgar]] (redirección a [[Folgar]])
*[[Folgosa]] (homónimos)
*[[A Folgosa]] (redirección a [[Folgosa]])
*[[Folgoselo]] (redirección a [[Folgoselo, Xerdiz, Ourol]])
*[[Folgoso]] (homónimos)
*[[Folgoso de Abaixo]] (redirección a [[Folgoso de Abaixo, Senra, Ortigueira]])
*[[Folgoso de Arriba]] (redirección a [[Folgoso de Arriba, Senra, Ortigueira]])
*[[Folgoso do Courel]] (concello; tamén parroquia e lugar)
*[[As Folguedas]] (redirección a [[As Folguedas, Vilalpape, Bóveda]])
*[[Folgueira]] (homónimos)
*[[A Folgueira]] (redirección a [[Folgueira]])
*[[A Folgueira de Abaixo]] (redirección a [[A Folgueira de Abaixo, Anxeriz, Tordoia]])
*[[A Folgueira de Arriba]] (redirección a [[A Folgueira de Arriba, Anxeriz, Tordoia]])
*[[Folgueiras]] (homónimos)
*[[As Folgueiras]] (redirección a [[Folgueiras]])
*[[As Folgueiras de Aigas]] (redirección a [[As Folgueiras de Aigas, Rao, Navia de Suarna]])
*[[Folgueiro]] (homónimos)
*[[O Folgueiro]] (redirección a [[Folgueiro]])
*[[Folgueiroa]] (redirección a [[Folgueiroa, Dorna, Cervantes]])
*[[Folgueiros]] (redirección a [[Folgueiros, Golmar, A Laracha]])
*[[Folgueirosa]] (redirección a [[Folgueirosa, Lindín, Mondoñedo]])
*[[Folgueirúa]] (homónimos)
*[[Folla Branca]] (redirección a [[Folla Branca, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Follabal]] (redirección a [[O Follabal, A Ría de Abres, Trabada]])
*[[Folladela]] (redirección a [[Folladela, Melide]])
*[[A Follanzá]] (redirección a [[A Follanzá, Aranga, Aranga]])
*[[Follente]] (homónimos)
*[[Follenza]] (redirección a [[Follenza, Branzá, Arzúa]])
*[[Follés]] (redirección a [[Follés, Pantón, Pantón]])
*[[Follobal]] (redirección a [[Follobal, Torés, As Nogais]])
*[[Folón]] (homónimos)
*[[O Folón]] (redirección a [[Folón]])
*[[Foloña]] (redirección a [[Foloña, Nebra, Porto do Son]])
*[[O Fomento]] (redirección a [[O Fomento, O Vicedo, O Vicedo]])
*[[Fomiñá]] (redirección a [[Fomiñá, A Pastoriza]])
*[[Fompedriña]] (homónimos)
*[[Fompernal]] (redirección a [[Fompernal, Toldaos, Triacastela]])
*[[Foncova]] (redirección a [[Foncova, Fontarón, Becerreá]])
*[[Foncuberta]] (homónimos)
*[[Fondaía]] (redirección a [[Fondaía, Santo André de Boimente, Viveiro]])
*[[O Fondal]] (homónimos)
*[[Fondaldea]] (redirección a [[Fondaldea, Folgoso, Sobrado]])
*[[Fondelo]] (redirección a [[Fondelo, Moldes, Melide]])
*[[Fondemera]] (redirección a [[Fondemera, Vilafiz, Friol]])
*[[Fondevila]] (homónimos)
*[[Fondo]] (homónimos)
*[[O Fondo]] (redirección a [[Fondo]])
*[[Fondo da Aldea]] (homónimos)
*[[O Fondo da Costa]] (redirección a [[O Fondo da Costa, Cereixedo, Cervantes]])
*[[O Fondo da Lama]] (redirección a [[O Fondo da Lama, Lobios, Sober]])
*[[Fondo da Vila]] (homónimos)
*[[O Fondo da Vila]] (redirección a [[Fondo da Vila]])
*[[Fondo da Xesta]] (redirección a [[Fondo da Xesta, A Xesta, Lalín]])
*[[Fondo de Brántega]] (redirección a [[Fondo de Brántega, Brántega, Agolada]])
*[[Fondo de Cea]] (redirección a [[Fondo de Cea, Cea, San Cristovo de Cea]])
*[[O Fondo de Codesoso]] (redirección a [[O Fondo de Codesoso, Codesoso, Sobrado]])
*[[Fondo de Leiro]] (redirección a [[Fondo de Leiro, Leiro, Abegondo]])
*[[Fondo de Nois]] (redirección a [[Fondo de Nois, Nois, Foz]])
*[[Fondo de Vila]] (homónimos)
*[[O Fondo do Alle]] (redirección a [[O Fondo do Alle, Filgueira, Lalín]])
*[[Fondo do Lugar]] (homónimos)
*[[O Fondo do Lugar]] (redirección a [[Fondo do Lugar]])
*[[Fondodevila]] (homónimos)
*[[Fondoi]] (redirección a [[Fondoi, Ramil, Castro de Rei]])
*[[Fondomar]] (redirección a [[Fondomar, Árbol, Vilalba]])
*[[Fondón]] (homónimos)
*[[O Fondón]] (redirección a [[Fondón]])
*[[Fondóns]] (redirección a [[Fondóns, Leirado, Quintela de Leirado]])
*[[Fondorallo]] (redirección a [[Fondorallo, Saa, A Pobra do Brollón]])
*[[Fondoreses]] (redirección a [[Fondoreses, Requeixo, Chantada]])
*[[Fondós]] (homónimos)
*[[O Fondoso]] (redirección a [[O Fondoso, San Martiño de Condes, Friol]])
*[[O Fondovilar]] (redirección a [[O Fondovilar, San Pantaleón de Cabanas, Ourol]])
*[[Fonfría]] (homónimos)
*[[Fongarandón]] (redirección a [[Fongarandón, San Vicente de Fervenzas, Aranga]])
*[[Fongate]] (redirección a [[Fongate, Lamas de Campos, A Fonsagrada]])
*[[Fonlor]] (redirección a [[Fonlor, Zanfoga, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[A Fonqueixeira]] (redirección a [[A Fonqueixeira, A Balsa, Muras]])
*[[Fonquente]] (redirección a [[Fonquente, Cereixedo, Cervantes]])
*[[A Fonsa]] (redirección a [[A Fonsa, Montoxo, Cedeira]])
*[[Fonsá]] (redirección a [[Fonsá, Aiazo, Frades]])
*[[A Fonsagrada]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Fonse]] (redirección a [[Fonse, San Román de Montoxo, Cedeira]])
*[[Fonsín]] (redirección a [[Fonsín, Baión, Vilanova de Arousa]])
*[[Fontá]] (homónimos)
*[[O Fontá]] (redirección a [[Fontá]])
*[[Fontabrea]] (redirección a [[Fontabrea, Foxado, Curtis]])
*[[Fontabuín]] (redirección a [[Fontabuín, A Veiga, Sarria]])
*[[Fontaíña]] (homónimos)
*[[A Fontaíña]] (redirección a [[Fontaíña]])
*[[A Fontaíña de Abaixo]] (redirección a [[A Fontaíña de Abaixo, Lemaio, A Laracha]])
*[[A Fontaíña de Arriba]] (redirección a [[A Fontaíña de Arriba, Lemaio, A Laracha]])
*[[A Fontaíña do Medio]] (redirección a [[A Fontaíña do Medio, Lemaio, A Laracha]])
*[[Fontaíñas]] (homónimos)
*[[As Fontaíñas]] (redirección a [[Fontaíñas]])
*[[O Fontaíño]] (redirección a [[O Fontaíño, Graíces, A Peroxa]])
*[[Fontalén]] (redirección a [[Fontalén, Ferreiros, O Pino]])
*[[Fontán]] (homónimos)
*[[O Fontán]] (redirección a [[Fontán]])
*[[A Fontaneira]] (homónimos)
*[[Fontangordo]] (redirección a [[Fontangordo, Vilaboa, A Pontenova]])
*[[Fontáns]] (homónimos)
*[[Os Fontáns]] (redirección a [[Fontáns]])
*[[Fontao]] (homónimos)
*[[O Fontao]] (redirección a [[Fontao]])
*[[Fontarán]] (redirección a [[Fontarán, Santa Cristina, Cospeito]])
*[[Fontarcada]] (homónimos)
*[[A Fontarcade]] (redirección a [[A Fontarcade, Pesqueiras, Salvaterra de Miño]])
*[[Fontarón]] (homónimos)
*[[Fontarraña]] (redirección a [[Fontarraña, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Fontarriba]] (redirección a [[Fontarriba, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[A Fontataza]] (redirección a [[A Fontataza, Vilar, Guitiriz]])
*[[Fonte]] (homónimos; fusionar con [[A Fonte]], dar formato e completar)
*[[A Fonte]] (homónimos; fusionar con [[Fonte]], dar formato e completar)
*[[Fonte Almesendre]] (redirección a [[Fonte Almesendre, Saavedra, Begonte]])
*[[A Fonte Alta]] (redirección a [[A Fonte Alta, Cela, Bueu]])
*[[Fonte Alvite]] (homónimos)
*[[Fonte Ameneiro]] (redirección a [[Fonte Ameneiro, Visantoña, Santiso]])
*[[Fonte Arcada]] (redirección a [[Fonte Arcada, Aguís, Os Blancos]])
*[[A Fonte Arnosa]] (redirección a [[A Fonte Arnosa, Benza, Trazo]])
*[[A Fonte Barca]] (redirección a [[A Fonte Barca, Candeán, Vigo]])
*[[Fonte Barreira]] (redirección a [[Fonte Barreira, Camariñas, Camariñas]])
*[[Fonte Boa]] (redirección a [[Fonte Boa, Soñeiro, Sada]])
*[[Fonte Branca]] (redirección a [[Fonte Branca, Penosiños, Ramirás]])
*[[A Fonte Caldeira]] (redirección a [[A Fonte Caldeira, Sísamo, Carballo]])
*[[Fonte Cuberta]] (redirección a [[Fonte Cuberta, Barxa, Celanova]])
*[[A Fonte Cuntín]] (redirección a [[A Fonte Cuntín, Vigo, Cambre]])
*[[A Fonte da Agra]] (redirección a [[A Fonte da Agra, San Pedro de Portomarín, Portomarín]])
*[[A Fonte da Bestra]] (redirección a [[A Fonte da Bestra, Adelán, Alfoz]])
*[[A Fonte da Bouza]] (redirección a [[A Fonte da Bouza, Santaballa, Vilalba]])
*[[A Fonte da Canle]] (redirección a [[A Fonte da Canle, Vilaño, A Laracha]])
*[[A Fonte da Horta]] (redirección a [[A Fonte da Horta, Arteixo, Arteixo]])
*[[A Fonte da Leira]] (redirección a [[A Fonte da Leira, Perbes, Miño]])
*[[A Fonte da Pedra]] (redirección a [[A Fonte da Pedra, Santa María de Salceda, Salceda de Caselas]])
*[[Fonte da Pía]] (redirección a [[Fonte da Pía, Insua, Ortigueira]])
*[[Fonte da Saúde]] (redirección a [[Fonte da Saúde, O Cereixal, Becerreá]])
*[[Fonte da Tella]] (redirección a [[Fonte da Tella, Covas, Ferrol]])
*[[A Fonte da Uz]] (redirección a [[A Fonte da Uz, Merlán, Palas de Rei]])
*[[Fonte da Vila]] (homónimos)
*[[A Fonte da Vila]] (redirección a [[Fonte da Vila]])
*[[Fonte da Viña]] (redirección a [[Fonte da Viña, Beán, Ordes]])
*[[A Fonte das Tallós]] (redirección a [[A Fonte das Tallós, Valeixe, A Cañiza]])
*[[A Fonte de Alvite]] (redirección a [[A Fonte de Alvite, San Tomé de Recaré, O Valadouro]])
*[[A Fonte de Ambroa]] (redirección a [[A Fonte de Ambroa, Ambroa, Irixoa]])
*[[A Fonte de Baixo]] (redirección a [[A Fonte de Baixo, Ludrio, Castro de Rei]])
*[[Fonte de Cántaras]] (redirección a [[Fonte de Cántaras, Ferreiroa, Agolada]])
*[[Fonte de Cervos]] (redirección a [[Fonte de Cervos, Augas Santas, Palas de Rei]])
*[[Fonte de Horta]] (redirección a [[Fonte de Horta, As Ribeiras do Sor, Mañón]])
*[[Fonte de Lara]] (redirección a [[Fonte de Lara, San Pedro de Losón, Vila de Cruces]])
*[[Fonte de Mouro]] (redirección a [[Fonte de Mouro, Castro, Boiro]])
*[[Fonte de Mouros]] (homónimos)
*[[Fonte de Ons]] (redirección a [[Fonte de Ons, Noalla, Sanxenxo]])
*[[Fonte de Tras]] (redirección a [[Fonte de Tras, A Azúmara, Castro de Rei]])
*[[Fonte Díaz]] (redirección a [[Fonte Díaz, Touro, Touro]])
*[[A Fonte do Cal]] (redirección a [[A Fonte do Cal, Cervás, Ares]])
*[[A Fonte do Campo]] (redirección a [[A Fonte do Campo, Fene, Fene]])
*[[A Fonte do Can]] (redirección a [[A Fonte do Can, San Martiño de Condes, Friol]])
*[[A Fonte do Cando]] (redirección a [[A Fonte do Cando, Santo André, As Nogais]])
*[[A Fonte do Chope]] (redirección a [[A Fonte do Chope, Présaras, Vilasantar]])
*[[A Fonte do Cura]] (redirección a [[A Fonte do Cura, San Tomé de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Fonte do Curro]] (redirección a [[Fonte do Curro, Curro, Barro]])
*[[A Fonte do Espiño]] (redirección a [[A Fonte do Espiño, Liáns, Oleiro-s]])
*[[A Fonte do Freire]] (redirección a [[A Fonte do Freire, Pacios, Castro de Rei]])
*[[Fonte do Lobo]] (redirección a [[Fonte do Lobo, Guillén, Becerreá]])
*[[A Fonte do Mallo]] (redirección a [[A Fonte do Mallo, Remonde, Palas de Rei]])
*[[A Fonte do Mouro]] (homónimos)
*[[A Fonte do Porco]] (redirección a [[A Fonte do Porco, Ligonde, Monterroso]])
*[[A Fonte do Primo]] (redirección a [[A Fonte do Primo, Vilar, Crecente]])
*[[A Fonte do Torno]] (redirección a [[A Fonte do Torno, A Barciela, Santiago de Compostela]])
*[[A Fonte do Val]] (redirección a [[A Fonte do Val, A Azúmara, Castro de Rei]])
*[[A Fonte do Trobo]] (redirección a [[A Fonte do Trobo, A Graña de Vilarente, Abadín]])
*[[A Fonte dos Bois]] (redirección a [[A Fonte dos Bois, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[Fonte dos Poios]] (redirección a [[Fonte dos Poios, Penarrubia, Baralla-]])
*[[Fonte Ermida]] (redirección a [[Fonte Ermida, Corvillón, A Merca]])
*[[A Fonte Escura]] (redirección a [[A Fonte Escura, Candeán, Vigo]])
*[[A Fonte Espiño]] (redirección a [[A Fonte Espiño, Muíño, Zas]])
*[[Fonte Espiñosa]] (redirección a [[Fonte Espiñosa, San Pedro de Muro, Porto do Son]])
*[[Fonte Estrei]] (redirección a [[Fonte Estrei, Ordes, Ordes]])
*[[Fonte Filloa]] (redirección a [[Fonte Filloa, Saavedra, Begonte]])
*[[Fonte Franza]] (redirección a [[Fonte Franza, Cortiñán, Bergondo]])
*[[Fonte Fría]] (redirección a [[Fonte Fría, Cumbraos, Mesía]])
*[[Fonte Grande]] (homónimos)
*[[A Fonte Grande]] (redirección a [[Fonte Grande]])
*[[Fonte Lamela]] (redirección a [[Fonte Lamela, Cereo, Coristanco]])
*[[Fonte Lanzá]] (redirección a [[Fonte Lanzá, Lanzá, Mesía]])
*[[Fonte Larelle]] (redirección a [[Fonte Larelle, Toén, Toén]])
*[[Fonte Maior]] (homónimos)
*[[Fonte Melendre]] (redirección a [[Fonte Melendre, Vilar, Pontedeume]])
*[[Fonte Moreiras]] (redirección a [[Fonte Moreiras, Moreiras, Boborás]])
*[[A Fonte Moura]] (redirección a [[A Fonte Moura, Vigo, Cambre]])
*[[A Fonte Nova]] (redirección a [[A Fonte Nova, Carnoedo, Sada]])
*[[Fonte Outeiro]] (redirección a [[Fonte Outeiro, Dodro, Arzúa]])
*[[A Fonte Ouxín]] (redirección a [[A Fonte Ouxín, Zas de Rei, Melide]])
*[[Fonte Paredes]] (redirección a [[Fonte Paredes, Ons, Brión]])
*[[A Fonte Pequena]] (redirección a [[A Fonte Pequena, Coruxou, Irixoa]])
*[[Fonte Pernal]] (redirección a [[Fonte Pernal, O Obre, Noia]])
*[[A Fonte Prata]] (redirección a [[A Fonte Prata, Figueiroa, Arzúa]])
*[[Fonte Ramil]] (redirección a [[Fonte Ramil, Castiñeiras, Ribeira]])
*[[A Fonte Rastrada]] (redirección a [[A Fonte Rastrada, Quintela, Crecente]])
*[[A Fonte Santa]] (homónimos)
*[[Fonte Santaia]] (redirección a [[Fonte Santaia, Moar, Frades]])
*[[A Fonte Seca]] (homónimos)
*[[A Fonte Soutelo]] (redirección a [[A Fonte Soutelo, Remesar, A Estrada]])
*[[Fonte Susán]] (redirección a [[Fonte Susán, Taragoña, Rianxo]])
*[[A Fonte Vella]] (homónimos)
*[[Fonteantiga]] (redirección a [[Fonteantiga, O Barón, O Carballiño]])
*[[Fontearcade]] (redirección a [[Fontearcade, Arnego, Vila de Cruces]])
*[[Fontearcuda]] (redirección a [[Fontearcuda, Lousada, Samos]])
*[[Fontebalán]] (redirección a [[Fontebalán, Mouriscados, Mondariz]])
*[[Fontebieita]] (homónimos)
*[[A Fontebieita]] (redirección a [[Fontebieita]])
*[[Fonteboa]] (homónimos)
*[[Fontebranca]] (homónimos)
*[[A Fontebranca]] (redirección a [[Fontebranca]])
*[[Fontecá Moreda]] (redirección a [[Fontecá Moreda, Monforte de Lemos]])
*[[Fontecabalos]] (redirección a [[Fontecabalos, Sello, Lalín]])
*[[Fontecada]] (homónimos)
*[[Fontecarmoa]] (homónimos)
*[[A Fontecativa]] (redirección a [[A Fontecativa, Filgueira de Traba, Oza-Cesuras]])
*[[Fontecavada]] (redirección a [[Fontecavada, Córneas, Baleira]])
*[[Fontechide]] (redirección a [[Fontechide, Santa María de Cexo, Verea]])
*[[A Fontechousa]] (redirección a [[A Fontechousa, Distriz, Vilalba]])
*[[Fontecova]] (homónimos)
*[[A Fontecova]] (redirección a [[Fontecova]])
*[[A Fontecribo]] (redirección a [[A Fontecribo, O Buriz, Guitiriz]])
*[[A Fontecuba]] (redirección a [[A Fontecuba, Dexo, Oleiros]])
*[[Fontecuberta]] (homónimos)
*[[Fonteculler]] (redirección a [[Fonteculler, Rutis, Culleredo]])
*[[A Fontedaúde]] (redirección a [[A Fontedaúde, Salaia, Palas de Rei]])
*[[Fontedelo]] (homónimos)
*[[Fontedor]] (redirección a [[Fontedor, Gondaísque, Vilalba]])
*[[Fontedoso]] (redirección a [[Fontedoso, Gabín, Montederramo]])
*[[Fontedouro]] (redirección a [[Fontedouro, Punxín, Punxín]])
*[[Fontefeal]] (redirección a [[Fontefeal, Castromaior, Abadín]])
*[[Fonteferreira]] (redirección a [[Fonteferreira, O Cebreiro, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Fontefiz]] (homónimos)
*[[Fonteformosa]] (redirección a [[Fonteformosa, Riocereixa, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[O Fontefreixo]] (redirección a [[O Fontefreixo, San Martiño de Corvelle, A Pastoriza]])
*[[Fontefría]] (homónimos)
*[[A Fontefría]] (redirección a [[Fontefría]])
*[[Fontegrada]] (redirección a [[Fontegrada, Vieiro, Viveiro]])
*[[Fontegrande]] (redirección a [[Fontegrande, Santa Mariña de Presqueiras, Forcarei]])
*[[Fontei]] (redirección a [[Fontei, A Rúa de Valdeorras, A Rúa]])
*[[A Fonteíña]] (redirección a [[A Fonteíña, Boiro, Boiro]])
*[[As Fonteíñas]] (redirección a [[As Fonteíñas, Xinzo, Ponteareas]])
*[[A Fonteiriña]] (redirección a [[A Fonteiriña, Ribadumia, Ribadumia]])
*[[As Fonteiriñas]] (redirección a [[As Fonteiriñas, Couso, Gondomar]])
*[[Fonteiroa]] (redirección a [[Fonteiroa, Santa Cecilia de Trasancos, Ferrol]])
*[[Fonteita]] (homónimos)
*[[Fontela]] (homónimos)
*[[A Fontela]] (redirección a [[Fontela]])
*[[Fontela de Abaixo]] (redirección a [[Fontela de Abaixo, Senra, Ortigueira]])
*[[Fontela de Arriba]] (redirección a [[Fontela de Arriba, Senra, Ortigueira]])
*[[Fontelas]] (homónimos)
*[[As Fontelas]] (redirección a [[Fontelas]])
*[[Fontellada]] (redirección a [[Fontellada, Narón, Portomarín]])
*[[Fontelo]] (homónimos)
*[[O Fontelo]] (redirección a [[Fontelo]]
*[[Fontemaior]] (homónimos)
*[[Fontemaor]] (redirección a [[Fontemaor, Cumeiro, Vila de Cruces]])
*[[Fontemaría]] (redirección a [[Fontemaría, Arbo, Arbo]])
*[[Fontemarín]] (redirección a [[Fontemarín, Román, Vilalba]])
*[[Fontemirón]] (redirección a [[Fontemirón, Portor, Negreira]])
*[[Fontemoura]] (redirección a [[Fontemoura, Porqueira, Porqueira]])
*[[A Fontemourela]] (redirección a [[A Fontemourela, Santa Cruz de Parga, Guitiriz]])
*[[Fontemourente]] (redirección a [[Fontemourente, Chacín, Mazaricos]])
*[[Fontemouro]] (redirección a [[Fontemouro, Abellá, Frades]])
*[[Fontemuín]] (redirección a [[Fontemuín, Castromaior, Abadín]])
*[[Fonteneixe]] (redirección a [[Fonteneixe, Boiro, Boiro]])
*[[Fontenla]] (homónimos)
*[[A Fontenla]] (redirección a [[Fontenla]])
*[[As Fontenlas]] (redirección a [[As Fontenlas, Parada, Ordes]])
*[[Fontenlo]] (homónimos)
*[[Fontenlos]] (redirección a [[Fontenlos, Entíns, Outes]])
*[[A Fontenova]] (homónimos)
*[[Fonteo]] (homónimos)
*[[Fontepécora]] (redirección a [[Fontepécora, Abade, Moeche]])
*[[Fontepedre]] (redirección a [[Fontepedre, Siós, Pantón]])
*[[Fontepisón]] (redirección a [[Fontepisón, Santaballa, Vilalba]])
*[[Fontepresa]] (redirección a [[Fontepresa, Quende, Abadín]])
*[[Fonterredonda]] (redirección a [[Fonterredonda, Céltigos, Ortigueira]])
*[[Fonterrega]] (redirección a [[Fonterrega, Sistallo, Cospeito]])
*[[Fonterremula]] (redirección a [[Fonterremula, Corcoesto, Cabana de Bergantiños]])
*[[Fonterrota]] (redirección a [[Fonterrota, Carnoedo, Sada]])
*[[Fontes]] (homónimos)
*[[As Fontes]] (redirección a [[Fontes]])
*[[Fontes Rosas]] (redirección a [[Fontes Rosas, Touro]])
*[[Fontesalgueira]] (redirección a [[Fontesalgueira, Pino, Cospeito]])
*[[Fonteseca]] (homónimos)
*[[A Fonteseca]] (redirección a [[Fonteseca]])
*[[Fontevaliño]] (redirección a [[Fontevaliño, Loureiro, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Fontevedra]] (redirección a [[Fontevedra, O Cebreiro, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[A Fontevella]] (homónimos)
*[[Fonteverde]] (redirección a [[Fonteverde, Oleiros, Vilalba]])
*[[A Fontevilar]] (redirección a [[A Fontevilar, Mourence, Vilalba]])
*[[Fontexoán]] (redirección a [[Fontexoán, Folladela, Melide]])
*[[Fontexoana]] (redirección a [[Fontexoana, Vilapún, Cervantes]])
*[[Fonticova]] (redirección a [[Fonticova, As Somozas, As Somozas]])
*[[A Fontiña]] (homónimos)
*[[As Fontiñas]] (homónimos)
*[[Fontixón]] (redirección a [[Fontixón, A Azúmara, Castro de Rei]])
*[[Fontoade]] (redirección a [[Fontoade, Fecha, Santiago de Compostela]])
*[[Fontoira]] (homónimos)
*[[Fontón]] (redirección a [[Fontón, Ansemar, Castro de Rei]])
*[[Fontorto]] (redirección a [[Fontorto, Boado, Mesía]])
*[[Fontoura]] (redirección a [[Fontoura, Salvaterra, Salvaterra de Miño]])
*[[Fonxe]] (redirección a [[Fonxe, Santa María de Arzúa, Arzúa]])
*[[O Fonxérez]] (redirección a [[O Fonxérez, Momán, Xermade]])
*[[Fóra de Portas]] (redirección a [[Fóra de Portas, Corrubedo, Ribeira]])
*[[A Forca]] (redirección a [[A Forca, Salvaterra, Salvaterra de Miño]])
*[[A Forca do Lobo]] (redirección a [[A Forca do Lobo, Cesullas, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Forcada]] (homónimos)
*[[Forcadas]] (homónimos)
*[[As Forcadas]] (redirección a [[Forcadas]])
*[[Forcadela]] (homonimos)
*[[Forcadenla]] (redirección a [[Forcadenla, Loroño, Zas]])
*[[Forcados]] (redirección a [[Forcados, Vilacaíz, O Saviñao]])
*[[A Forcamuniz]] (redirección a [[A Forcamuniz, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[Forcarei (homónimos)]] (homónimos)
*[[Forcas]] (homónimos)
*[[As Forcas]] (redirección a [[Forcas]])
*[[O Forcón]] (redirección a [[O Forcón, Corvelle, Vilalba]])
*[[Forcós]] (redirección a [[Forcós, O Viveiró, Muras]])
*[[Os Foreiros]] (redirección a [[Os Foreiros, Vilaúxe, Chantada]])
*[[Forgas]] (redirección a [[Forgas, Ferreiros, A Pobra do Brollón]])
*[[A Forma]] (redirección a [[A Forma, San Martiño de Pazó, Allariz]])
*[[Formado]] (redirección a [[Formado, Cabaneiro, Abadín]])
*[[Formarán]] (redirección a [[Formarán, Pacios, Castro de Rei]])
*[[Formarigo]] (homónimos)
*[[Formarís]] (homónimos)
*[[Formariz]] (homónimos)
*[[Formás]] (redirección a [[Formás, O Rosal, O Rosal]])
*[[A Formiga]] (homónimos)
*[[O Formigón]] (redirección a [[O Formigón, Panxón, Nigrán]])
*[[Os Formigos]] (homónimos)
*[[Formigoso]] (redirección a [[Formigoso, Baños de Molgas, Baños de Molgas]])
*[[O Formigueiro]] (homónimos)
*[[Formigueiros]] (redirección a [[Formigueiros, Samos]])
*[[A Formilla]] (redirección a [[A Formilla, Esteiro, Muros]])
*[[Formistán]] (redirección a [[Formistán, Cela, Outeiro de Rei]])
*[[Formosende]] (redirección a [[Formosende, Fene, Fene]])
*[[Fornas]] (homónimos)
*[[Fornas de Abaixo]] (redirección a [[Fornas de Abaixo, Fornas, Chantada]])
*[[Fornas de Arriba]] (redirección a [[Fornas de Arriba, Fornas, Chantada]])
*[[Fornás]] (redirección a [[Fornás, Aríns, Santiago de Compostela]])
*[[A Fornaza]] (redirección a [[A Fornaza, O Vilar da Cuíña, A Fonsagrada]])
*[[A Fórnea]] (homónimos)
*[[Fórneas]] (redirección a [[Fórneas, Martín, Baleira]])
*[[Fornela]] (homónimos)
*[[Fornelas]] (redirección a [[Fornelas, A Pobra do Brollón]])
*[[Forneliños]] (redirección a [[Forneliños, Lourido, Salvaterra de Miño]])
*[[Fornelo]] (redirección a [[Fornelo, Couxela, Ribadeo]])
*[[Fornelos]] (homónimos)
*[[Os Fornelos]] (redirección a [[Fornelos]])
*[[Fornelos de Cova]] (redirección a [[Fornelos de Cova, Covelo, Viana do Bolo]])
*[[Fornelos de Filloás]] (homónimos)
*[[Fornelos de Montes]] (concello e parroquia)
*[[Fornería]] (redirección a [[Fornería, Oleiros, Silleda]])
*[[Forniños]] (redirección a [[Forniños, Xallas, Negreira]])
*[[Fornís]] (redirección a [[Fornís, Coiro, Mazaricos]])
*[[Forno (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Forno]] (redirección a [[Forno (homónimos)]])
*[[Forno da Cal]] (redirección a [[Forno da Cal, O Cereixal, Becerreá]])
*[[O Forno Telleiro]] (redirección a [[O Forno Telleiro, Albeos, Crecente]])
*[[Fornos]] (homónimos)
*[[Os Fornos]] (redirección a [[Fornos]])
*[[Os Fornos da Cal]] (redirección a [[Os Fornos da Cal, San Martín de Suarna, A Fonsagrada]])
*[[Foro]] (homónimos)
*[[O Foro]] (redirección a [[Foro]])
*[[A Forqueta]] (redirección a [[A Forqueta, Río Barba, O Vicedo]])
*[[A Forraqueira]] (redirección a [[A Forraqueira, Viñoás, Nogueira de Ramuín]])
*[[O Forriolo]] (redirección a [[O Forriolo, San Martiño de Berredo, A Bola]])
*[[Fortaleza]] (homónimos)
*[[A Fortaleza]] (homónimos)
*[[Forte]] (homónimos)
*[[O Forte]] (homónimos)
*[[O Forte Novo]] (redirección a [[O Forte Novo, Os Ánxeles, Melide]])
*[[O Forte Vello]] (redirección a [[O Forte Vello, Os Ánxeles, Melide]])
*[[Fortesende]] (redirección a [[Fortesende, Loureda, Arteixo]])
*[[Fortiñón]] (homónimos)
*[[Fortóns]] (redirección a [[Fortóns, Cedeira, Redondela]])
*[[Forxa (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Forxa]] (redirección a [[Forxa (homónimos)]]
*[[A Forxá]] (redirección a [[A Forxá, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Forxán]] (homónimos)
*[[Forxao]] (redirección a [[Forxao, San Xoán de Moeche, Moeche]])
*[[Forxas]] (redirección a [[Forxas, San Xiao de Narón, Narón]])
*[[Forxás]] (homónimos)
*[[Forxás de Montes]] (homónimos)
*[[Forzáns]] (homónimos)
*[[Fosado]] (redirección a [[Fosado, Santa Cruz de Montaos, Ordes]])
*[[Fosas]] (redirección a [[Fosas, Castromaior, Abadín]])
*[[As Foucellas]] (redirección a [[As Foucellas, Cabrui, Mesía]])
*[[O Fouco]] (redirección a [[O Fouco, Chaín, Gondomar]])
*[[Foxaca]] (redirección a [[Foxaca, Saldanxe, A Pastoriza]])
*[[Foxaco]] (homónimos)
*[[Foxacos]] (homónimos)
*[[Foxado]] (homónimos)
*[[Foxas]] (homónimos)
*[[As Foxas]] (redirección a [[Foxas]])
*[[Foxás]] (homónimos)
*[[Foxás de Abaixo]] (redirección a [[Foxás de Abaixo, Foxás, Touro]])
*[[O Foxiño]] (redirección a [[O Foxiño, A Xesta, Lalín]])
*[[Os Foxiños]] (redirección a [[Os Foxiños, Traba, Laxe]])
*[[Foxo]] (homónimos)
*[[El Foxo]] (redirección a [[El Foxo, Barcela, Negueira de Muñiz]])
*[[O Foxo]] (redirección a [[Foxo]])
*[[O Foxo Cativo]] (redirección a [[O Foxo Cativo, O Ermo, Ortigueira]])
*[[O Foxo do Cabrito]] (redirección a [[O Foxo do Cabrito, Santa Mariña de Brañas, Toques]])
*[[O Foxoiro]] (redirección a [[O Foxoiro, Entrambasaugas, Guntín]])
*[[O Foxón]] (redirección a [[O Foxón, Xiá, Friol]])
*[[Foxos]] (homónimos)
*[[Os Foxos]] (redirección a [[Foxos]])
*[[Foz (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Foz]] (redirección a [[Foz (homónimos)]])
*[[Fozara]] (redirección a [[Fozara, Ponteareas]])
*[[Fra]] (homónimos)
*[[Fracela]] (homónimos)
*[[A Fracela]] (redirección a [[Fracela]])
*[[A Fracha]] ([[monte da Fracha]])
*[[Fradalvite]] (redirección a [[Fradalvite, Santa Comba, Lobeira]])
*[[O Frade]] (homónimos)
*[[Fradé]] (homónimos)
*[[Frádega]] (homónimos)
*[[Frádegas]] (homónimos)
*[[Fradelo]] (homónimos)
*[[A Fradería]] (redirección a [[A Fradería, San Román de Vale, O Vicedo]])
*[[Frades (homónimos)]] (homónimos)
*[[Fraemelle]] (redirección a [[Fraemelle, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Fraga]] (homónimos)
*[[A Fraga]] (redirección a [[Fraga]])
*[[A Fraga Alta]] (homónimos)
*[[A Fraga Chá]] (homónimos)
*[[A Fraga da Barcia]] (redirección a [[A Fraga da Barcia, Mondariz, Mondariz]])
*[[A Fraga da Galiña]] (redirección a [[A Fraga da Galiña, Ordes, Ordes]])
*[[A Fraga da Lata]] (redirección a [[A Fraga da Lata, Albixoi, Mesía]])
*[[A Fraga de Fene]] (redirección a [[A Fraga de Fene, Fene, Fene]])
*[[A Fraga de Limodre]] (redirección a [[A Fraga de Limodre, Limodre, Fene]])
*[[A Fraga de Maniños]] (redirección a [[A Fraga de Maniños, Maniños, Fene]])
*[[A Fraga de Perlío]] (redirección a [[A Fraga de Perlío, Perlío, Fene]])
*[[Fraga de Vila]] (redirección a [[Fraga de Vila, A Graña de Vilarente, Abadín]])
*[[A Fraga do Curral]] (bosque)
*[[Fraga do Rei]] (homónimos)
*[[A Fraga do Rei]] (redirección a [[Fraga do Rei]])
*[[Fraga dos Cregos]] (redirección a [[Fraga dos Cregos, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Fraga Escura]] (redirección a [[Fraga Escura, Rioaveso, Cospeito]])
*[[Fraga Moura]] (redirección a [[Fraga Moura, Santaballa, Vilalba]])
*[[Fraga Redonda]] (homónimos)
*[[A Fraga Redonda]] (redirección a [[Fraga Redonda]])
*[[A Fraga Vella]] (homónimos)
*[[Fragachá]] (homónimos)
*[[A Fragachá]] (redirección a [[Fragachá]])
*[[Fragamoreira]] (redirección a [[Fragamoreira, Poio (San Xoán), Poio]])
*[[Fragarrara]] (redirección a [[Fragarrara, O Burgo, Muras]])
*[[Fragas]] (redirección a [[Fragas, Campo Lameiro]])
*[[Fragoselo]] (redirección a [[Fragoselo, Coruxo, Vigo]])
*[[Fragosiño]] (redirección a [[Fragosiño, Sárdoma, Vigo]])
*[[Fragoso]] (homónimos)
*[[A Fragua]] (homónimos)
*[[Fraguas]] (homónimos)
*[[A Fraguela]] (homónimos)
*[[A Fraguella]] (redirección a [[A Fraguella, Román, Vilalba]])
*[[Fraguiña]] (homónimos)
*[[A Fraguiña]] (redirección a [[Fraguiña]])
*[[As Fraguiñas]] (redirección a [[As Fraguiñas, Fornelos, Salvaterra de Miño]])
*[[Fraguizón]] (redirección a [[Fraguizón, Lago, Valdoviño]])
*[[Fragunde]] (redirección a [[Fragunde, Vilaño, A Laracha]])
*[[Fraialde]] (redirección a [[Fraialde, Pol]])
*[[Fraián de Abaixo]] (redirección a [[Fraián de Abaixo, Vilaíz, Becerreá]])
*[[Fraián de Arriba]] (redirección a [[Fraián de Arriba, Vilaíz, Becerreá]])
*[[Fraiás]] (redirección a [[Fraiás, Abadín]])
*[[A Fraira]] (redirección a [[A Fraira, Santa María de Traseirexa, Vilardevós]])
*[[A Frairía]] (homónimos)
*[[Fraís]] (homónimos)
*[[O Fraixo]] (homónimos)
*[[Fraiz]] (homónimos)
*[[Fraíz]] (homónimos)
*[[Framán]] (redirección a [[Framán, Bugallido, Ames]])
*[[Frameán]] (homónimos)
*[[Framia]] (homónimos)
*[[Framil]] (homónimos)
*[[Framiñán]] (redirección a [[Framiñán, Cortegada, Silleda]])
*[[Framonce]] (redirección a [[Framonce, Feás, Aranga]])
*[[A Franca]] (homónimos)
*[[Francelos]] (homónimos)
*[[Francés]] (homónimos)
*[[O Francés]] (redirección a [[Francés]])
*[[Francés de Abaixo]] (redirección a [[Francés de Abaixo, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Francés de Arriba]] (redirección a [[Francés de Arriba, San Claudio, Ortigueira]])
*[[O Franco]] (redirección a [[Franco (homónimos)]])
*[[Francos (homónimos)]] (homónimos)
*[[Os Francos]] (redirección a [[Francos (homónimos)]])
*[[Francos de Proendos]] (redirección a [[Francos de Proendos, Proendos, Sober]])
*[[A Frangosa]] (redirección a [[A Frangosa, Parada das Achas, A Cañiza]])
*[[Franqueán]] (homónimos)
*[[Franqueira]] (homónimos)
*[[A Franqueira]] (redirección a [[Franqueira]])
*[[A Franqueirán]] (redirección a [[A Franqueirán, Ribadavia, Ribadavia]])
*[[Franza]] (homónimos)
*[[Franzomel]] (redirección a [[Franzomel, Liáns, Oleiros]])
*[[Franzomil]] (redirección a [[Franzomil, Sendelle, Boimorto]])
*[[Fraxope]] (redirección a [[Fraxope, Santa Cruz do Valadouro, O Valadouro]])
*[[Freán]] (homónimos)
*[[Freande]] (homónimos)
*[[Freán]] (homónimos)
*[[Freáns]] (homónimos)
*[[Freáns de Deva]] (redirección a [[Freáns de Deva, Pontedeva, Pontedeva]])
*[[Freás]] (homónimos)
*[[Freás da Canda]] (redirección a [[Freás da Canda, A Canda, Piñor]])
*[[Freás de Eiras]] (homónimos)
*[[Freaza]] (redirección a [[Freaza, Traspielas, Fornelos de Montes]])
*[[Frechazo Derradeiro]] (redirección a [[Frechazo Derradeiro, San Mamede de Ferreiros, O Pino]])
*[[Frechazo Primeiro]] (redirección a [[Frechazo Primeiro, San Mamede de Ferreiros, O Pino]])
*[[Freinobal]] (redirección a [[Freinobal, Santa Comba de Orizón, Castro de Rei]])
*[[Freira]] (homónimos)
*[[Freirá]] (redirección a [[Freirá, Nogueira, Sobrado]])
*[[Freire]] (homónimos)
*[[O Freire]] (redirección a [[Freire]])
*[[Freires]] (homónimos)
*[[Os Freires]] (redirección a [[Freires]])
*[[Freiría]] (homónimos)
*[[A Freiría]] (redirección a [[Freiría]])
*[[A Freiriña]] (redirección a [[A Freiriña, Sofán, Carballo]])
*[[Freiriñas]] (redirección a [[Freiriñas, Sanamede do Monte, A Baña]])
*[[O Freis]] (redirección a [[O Freis, Cerdido, Cerdido]])
*[[A Freita]] (redirección a [[A Freita, Cereixedo, Cervantes]])
*[[Freitemunde]] (redirección a [[Freitemunde, Budián, O Valadouro]])
*[[Freituxe]] (homónimos)
*[[Freixa]] (homónimos)
*[[A Freixa]] (redirección a [[Freixa]])
*[[O Freixal]] (homónimos)
*[[Freixedo]] (homónimos)
*[[A Freixeira]] (redirección a [[A Freixeira, Forcarei, Forcarei]])
*[[Freixeiro]] (homónimos)
*[[O Freixeiro]] (redirección a [[Freixeiro]])
*[[Freixende]] (redirección a [[Freixende, Brosmos, Sober]])
*[[Freixendo]] (homónimos)
*[[Freixide]] (redirección a [[Freixide, Vián, A Pastoriza]])
*[[Freixido (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Freixido]] (redirección a [[Freixido]])
*[[Freixido de Abaixo]] (homónimos)
*[[Freixís]] (homónimos)
*[[Freixo (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Freixo]] (redirección a [[Freixo (homónimos)]])
*[[O Freixo de Sabardes]] (redirección a [[O Freixo de Sabardes, Outes]])
*[[O Freixoal]] (redirección a [[O Freixoal, Barrantes, Tomiño]])
*[[O Freixoeiro]] (redirección a [[O Freixoeiro, Leirado, Salvaterra de Miño]])
*[[Freixomil]] (redirección a [[Freixomil, Moar, Frades]])
*[[Freixoso de Penela]] (redirección a [[Freixoso de Penela, Penela, Cartelle]])
*[[Frende]] (redirección a [[Frende, Vinseiro, A Estrada]])
*[[Frensa]] (redirección a [[Frensa, Santa Cristina de Fecha, Santiago de Compostela]])
*[[Frensa]] (redirección a [[Frensa, Santa Cristina de Fecha, Santiago de Compostela]])
*[[Frenza]] (homónimos)
*[[Frenzas]] (redirección a [[Frenzas, Toiriz, Pantón]])
*[[Freón]] (redirección a [[Freón, Monteagudo, Arteixo]])
*[[As Frévedas]] (redirección a [[As Frévedas, Verís, Irixoa]])
*[[Frexufre]] (redirección a [[Frexufre, Canduas, Cabana de Bergantiños]])
*[[Frexulfe]] (homónimos)
*[[Friamonde]] (homónimos)
*[[Frián]] (homónimos)
*[[Friáns]] (redirección a [[Friáns, San Salvador de Tebra, Tomiño]])
*[[Frieira]] (homónimos)
*[[A Frieira]] (redirección a [[Frieira]])
*[[Frieira a Nova]] (redirección a [[Frieira a Nova, OVe, Ribadeo]])
*[[Frieira a Vella]] (redirección a [[Frieira a Vella, OVe, Ribadeo]])
*[[Frieiro]] (homónimos)
*[[Frinle]] (redirección a [[Frinle, Cundíns, Cabana de Bergantiños]])
*[[Frinxo]] (redirección a [[Frinxo, Pazos de Reis, Tui]])
*[[Friol]] (concello, lugar e parroquia)
*[[Friolfe]] (homónimos)
*[[Frións]] (redirección a [[Frións, Carreira, Ribeira]])
*[[Friosende]] (redirección a [[Friosende, Viladavil, Arzúa]])
*[[Friúce]] (redirección a [[Friúce, Merlín, Agolada]])
*[[Frixe]] (homónimos)
*[[Frixoi]] (redirección a [[Frixoi, Bardaos, Tordoia]])
*[[O Fro]] (redirección a [[O Fro, Bóveda, Begonte]])
*[[A Frocela]] (redirección a [[A Frocela, Vilaxuste, Portomarín]])
*[[Froián]] (homónimos)
*[[Froiás]] (redirección a [[Froiás, San Martiño de Berredo, A Bola]])
*[[Frollais]] (homónimos)
*[[Frontal]] (redirección a [[Frontal, A Allonca, A Fonsagrada]])
*[[Frontoi]] (redirección a [[Frontoi, Vilabade, Castroverde]])
*[[Frontón]] (homónimos)
*[[O Fronzal]] (redirección a [[O Fronzal, Seixas, As Somozas]])
*[[Froufe]] (homónimos)
*[[A Frouseira]] (redirección a [[A Frouseira, Sancovade, Vilalba]])
*[[A Frouxeira]] (homónimos)
*[[Froxa]] (redirección a [[Froxa, Carelle, Sobrado]])
*[[Froxá]] (redirección a [[Froxá, Buazo, Boimorto]])
*[[Froxais]] (homónimos)
*[[Froxán]] (homónimos)
*[[Froxás das Viñas]] (redirección a [[Froxás das Viñas, Proente, A Merca]])
*[[O Froxel]] (redirección a [[O Froxel, Oseiro, Arteixo]])
*[[Froxelle]] (redirección a [[Froxelle, Carballo, Friol]])
*[[Froxende]] (redirección a [[Froxende, Vilamarín, Monforte de Lemos]])
*[[Froxil]] (redirección a [[Froxil, Ardemil, Ordes]])
*[[Froxinde]] (redirección a [[Froxinde, Rioaveso, Vilalba]])
*[[O Froxo]] (redirección a [[O Froxo, Torás, A Laracha]])
*[[O Froxón]] (redirección a [[O Froxón, Berbetouros, Palas de Rei]])
*[[Fruíme]] (homónimos)
*[[Fruxil]] (redirección a [[Fruxil, A Cervela, O Incio]])
*[[Fruxinde]] (redirección a [[Fruxinde, Ferreiros, Paradela]])
*[[Fruzo]] (redirección a [[Fruzo, Oíns, Arzúa]])
*[[Fucarelos]] (homónimos)
*[[Fufelo]] (redirección a [[Fufelo, Buxán, Rois]])
*[[Fufín]] (homónimos)
*[[O Fuluxento]] (redirección a [[O Fuluxento, Augas Mestas, Quiroga]])
*[[Fumaces]] (redirección a [[Fumaces, Fumaces e A Trepa, Riós]])
*[[Fumaces e A Trepa (homónimos)]] (homónimos)
*[[Fumaior]] (redirección a [[Fumaior, Cuíñas, A Fonsagrada]])
*[[A Fumeira]]
*[[Fumiñeo]] (redirección a [[Fumiñeo, San Martiño de Ozón, Muxía]])
*[[Funcasta]] (redirección a [[Funcasta, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Funchal]] (homónimos)
*[[O Funchal]] (redirección a [[Funchal]])
*[[Funchidos]] (redirección a [[Funchidos, Salcidos, A Guarda]])
*[[As Fungas]] (redirección a [[As Fungas, Santalla de Pena, Begonte]])
*[[Funsín]] (redirección a [[Funsín, Árbol, Antas de Ulla]])
*[[A Furaca]] (redirección a [[A Furaca, Baíñas, Vimianzo]])
*[[A Furada]] (homónimos)
*[[A Furadiña]] (homónimos)
*[[O Furado]]
*[[Furco]] (homónimos)
*[[O Furco]] (redirección a [[Furco]])
*[[O Furco da Meda]] (redirección a [[O Furco da Meda, Cedrón, Láncara]])
*[[Furco de Abaixo]] (redirección a [[Furco de Abaixo, Lousada, Xermade]])
*[[Furcos]] (redirección a [[Furcos, Covas, Viveiro]])
*[[Furela]] (redirección a [[Furela, Zoó, Samos]])
*[[Furelos]] (homónimos)
*[[O Furiño]]
*[[Furís]] (homónimos)
*[[Furís de Abaixo]] (redirección a [[Furís de Abaixo, Furís, Castroverde]])
*[[Furís de Arriba]] (redirección a [[Furís de Arriba, Furís, Castroverde]])
*[[A Furna]] (redirección a [[A Furna, Batalláns, As Neves]])
*[[As Furnas]] (redirección a [[As Furnas, O Deveso, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Furnia]] (redirección a [[A Furnia, Valeixe, A Cañiza]])
*[[A Furoca]] (homónimos)
*[[Os Furoces]] (redirección a [[Os Furoces, Céltigos, Ortigueira]])
*[[Fustáns]] (redirección a [[Fustáns, San Lourenzo de Fustáns, Gomesende]])
*[[Fuxacos]] (redirección a [[Fuxacos, Cuntis, Cuntis]])
*[[Fuxín]] (redirección a [[Fuxín, Mañón, Mañón]])
*[[Fuxón]] (redirección a [[Fuxón, Carracedo, Láncara]])

==G==
*[[A Gabeira]] (redirección a [[A Gabeira, Pantín, Valdoviño]])
*[[As Gabeiras]] (redirección a [[As Gabeiras, Catoira, Catoira]])
*[[Gabenlle]] (redirección a [[Gabenlle, Torás, A Laracha]])
*[[Gabián]] (homónimos)
*[[O Gabián]] (redirección a [[Gabián]])
*[[Gabín]] (homónimos)
*[[A Gabiñeira]] (redirección a [[A Gabiñeira, Cabreira, Salvaterra de Miño]])
*[[Gadamil]] (redirección a [[Gadamil, Vilarromarís, Oroso]])
*[[Gadoi]] (redirección a [[Gadoi, Castro, Narón]])
*[[A Gafa]] (redirección a [[A Gafa, Miñortos, Porto do Son]])
*[[Gafoi]] (redirección a [[Gafoi, Frades]])
*[[O Gafote]] (redirección a [[O Gafote, Corme Porto, Ponteceso]])
*[[Os Gagos]] (redirección a [[Os Gagos, Fao, Touro]])
*[[Gai]] (Véxase tamén [[Gai, Vilaxuste, Portomarín]])
*[[Gaián]] (redirección a [[Gaián, Soexo, Vilalba]])
*[[Gaiás]] (homónimos)
*[[Gaiba]] (homónimos)
*[[A Gaiba]] (redirección a [[Gaiba]])
*[[Gaibor]] (redirección a [[Gaibor, Begonte]])
*[[Gaifar]] (redirección a [[Gaifar, Panxón, Nigrán]])
*[[Gaíme]] (redirección a [[Gaíme, Salamonde, San Amaro]])
*[[A Gaiola]] (homónimos)
*[[Os Gaios]] (homónimos)
*[[A Gaiosa]] (homónimos)
*[[Gaioso]] (homónimos)
*[[O Gaioso]] (redirección a [[Gaioso]])
*[[A Gaiteira]] (redirección a [[A Gaiteira, Liáns, Oleiros]])
*[[O Gaiteiro]] (redirección a [[O Gaiteiro, Sigrás, Cambre]])
*[[Os Gaiteiros]] (redirección a [[Os Gaiteiros, Igrexafeita, San Sadurniño]])
*[[A Gaiva]] (redirección a [[A Gaiva, Devesos, Ortigueira]])
*[[Galán]] (homónimos)
*[[As Galanas]] (homónimos)
*[[Os Galanos]] (redirección a [[Os Galanos, Anca, Neda]])
*[[Galáns]] (homónimos)
*[[Galdo]] (redirección a [[Galdo, Viveiro]])
*[[Galdos]] (redirección a [[Galdos, Mañón, Mañón]])
*[[Galea]] (homónimos)
*[[A Galea]] (redirección a [[Galea]])
*[[Galegos]] (homónimos)
*[[Os Galegos]] (redirección a [[Galegos]])
*[[A Galera]] (redirección a [[A Galera, Vilaframil, Ribadeo]])
*[[Galez]] (homónimos)
*[[Galgáns]] (redirección a [[Galgáns, Sumio, Carral]])
*[[Galgao]] (redirección a [[Galgao, Abadín]])
*[[Os Galgos]] (redirección a [[Os Galgos, Cervás, Ares]])
*[[A Galgueira]] (redirección a [[A Galgueira, Candia, Abadín]])
*[[A Galiana]] (redirección a [[A Galiana, Campañó, Pontevedra]])
*[[Galicia]]
*[[A Galiña]] (redirección a [[A Galiña, Cerceda, Cerceda]])
*[[Galiñáns]] (redirección a [[Galiñáns, Lores, Meaño]])
*[[A Galindra]] (redirección a [[A Galindra, Castrelos, Vigo]])
*[[A Galiñeira]] (homónimos)
*[[As Galiñeiras]] (homónimos)
*[[Galiñeiro]] (homónimos)
*[[O Galiñeiro]] (redirección a [[Galiñeiro]])
*[[Galiñeiros]] (redirección a [[Galiñeiros, Cecebre, Cambre]])
*[[Galisteo]] (homónimos)
*[[A Gallada de Piñeiro]] (redirección a [[A Gallada de Piñeiro, Piñeiro, Mugardos]])
*[[O Gallado]] (redirección a [[O Gallado, Cambás, Aranga]])
*[[Gallamonde]] (redirección a [[Gallamonde, Pesqueiras, Salvaterra de Miño]])
*[[O Gallardo]] (homónimos)
*[[O Galleiro]] (homónimos)
*[[O Gallel]] (redirección a [[O Gallel, San Pedro de Eume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Gallufe]] (redirección a [[Gallufe, Santa Cristina de Fecha, Santiago de Compostela]])
*[[A Gallupá]] (redirección a [[A Gallupá, Senra, Ortigueira]])
*[[O Galo]] (redirección a [[Galo]])
*[[Os Galos]] (redirección a [[Os Galos, Vilaselán, Ribadeo]])
*[[Galteiros]] (homónimos)
*[[A Galufa]] (redirección a [[A Galufa, Cornazo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[A Gamalleira]] (homónimos)
*[[Gamás]] (redirección a [[Gamás, Marrozos, Santiago de Compostela]])
*[[As Gamelas]] (redirección a [[As Gamelas, Anceis, Cambre]])
*[[Gamil]] (homónimos)
*[[Gamiz]] (redirección a [[Gamiz, Santalla, Samos]])
*[[O Gamoal]] (redirección a [[O Gamoal, Oseira, San Cristovo de Cea]])
*[[Ganade]] (homónimos)
*[[A Gañavena]] (redirección a [[A Gañavena, Taboexa, As Neves]])
*[[Ganceiros]] (redirección a [[Ganceiros, Torno, Lobios]])
*[[Gándara]] (homónimos)
*[[A Gándara]] (redirección a [[Gándara]])
*[[A Gándara Chan]] (redirección a [[A Gándara Chan, Alxén, Salvaterra de Miño]])
*[[A Gándara da Eirixa]] (redirección a [[A Gándara da Eirixa, Coruxou, Irixoa]])
*[[A Gándara de Caldebarcos]] (redirección a [[A Gándara de Caldebarcos, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[A Gándara de Lamas]] (redirección a [[A Gándara de Lamas, Calo, Vimianzo]])
*[[A Gándara do Campo]] (redirección a [[A Gándara do Campo, Coruxou, Irixoua]])
*[[Gándara Longa]] (redirección a [[Gándara Longa, Reádegos, Vilamarín]])
*[[Gándaras]] (homónimos)
*[[As Gándaras]] (redirección a [[Gándaras]])
*[[O Gandaral]] (redirección a [[O Gandaral, Vilouchada, Trazo]])
*[[O Gandareiro]] (redirección a [[O Gandareiro, Espasante, Ortigueira]])
*[[Gandarela]] (homónimos)
*[[A Gandarela]] (redirección a [[Gandarela]])
*[[Gandariña]] (homónimos)
*[[A Gandariña]] (redirección a [[Gandariña]])
*[[Gandarío]] (redirección a [[Gandarío, Ouces, Bergondo]])
*[[A Gandaroa]] (redirección a [[A Gandaroa, A Viña, Irixoa]])
*[[Gandarón]] (homónimos)
*[[O Gandarón]] (redirección a [[Gandarón]])
*[[A Gandarouta]] (redirección a [[A Gandarouta, Cerceda, Cerceda]])
*[[Gandarrozada]] (redirección a [[Gandarrozada, Seixas, As Somozas]])
*[[Ganderón]] (redirección a [[Ganderón, Santa Comba de Bértola, Vilaboa]])
*[[Gandia]] (homónimos)
*[[Gandoi]] (redirección a [[Gandoi, Lamela, Guntín]])
*[[Gandón]] (redirección a [[Gandón, Aldán, Cangas]])
*[[Gandra]] (homónimos)
*[[A Gandra]] (redirección a [[Gandra]])
*[[As Gandras]] (redirección a [[As Gandras, Rubiós, As Neves]])
*[[A Gandriña]] (redirección a [[A Gandriña, Cuns, Coristanco]])
*[[A Ganduma]] (homónimos)
*[[A Gangoa]] (redirección a [[A Gangoa, Cerdido, Cerdido]])
*[[Gangoavella]] (redirección a [[Gangoavella, Abade, Moeche]])
*[[As Gañidoiras]] (redirección a [[As Gañidoiras, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Ganón]] (redirección a [[Ganón, Xil, Meaño]])
*[[Garabal]] (redirección a [[Garabal, San Caetano, Santiago de Compostela]])
*[[A Garabanxa]] (homónimos)
*[[Garabás]] (homónimos)
*[[Garabatos]] (homónimos)
*[[Os Garabatos]] (redirección a [[Garabatos]])
*[[Garabelos]] (homónimos)
*[[Garabelos do Bouzo]] (redirección a [[Garabelos do Bouzo, Baltar]])
*[[Garaloces]] (redirección a [[Garaloces, O Burgo, Lugo]])
*[[O Garavanzal]] (redirección a [[O Garavanzal, Arrabaldo, Ourense]])
*[[Garavide]] (redirección a [[Garavide, O Vicedo, O Vicedo]])
*[[Garavisco]] (redirección a [[Garavisco, As Neves, As Neves]])
*[[Garceiras]] (redirección a [[Garceiras, Os Ánxeles, Melide]])
*[[García Sánchez]] (homónimos)
*[[Garcías]] (homónimos)
*[[Os Garcías]] (redirección a [[Garcías]])
*[[Gardado]] (homónimos)
*[[O Gardado]] (redirección a [[Gardado]])
*[[Os Gardados]] (redirección a [[Os Gardados, Oleiros, Vilalba]])
*[[Gardamil]] (redirección a [[Gardamil, Oleiros, Vilalba]])
*[[O Gardarríos]]
*[[Gárdoma]] (redirección a [[Gárdoma, Boimil, Boimorto]])
*[[A Garduña]] (redirección a [[A Garduña, Prevesos, Castro de Rei]])
*[[Garduñeira]] (homónimos)
*[[A Garduñeira]] (redirección a [[Garduñeira]])
*[[A Garea]] (homónimos)
*[[Garellas]] (redirección a [[Garellas, Millarada, Forcarei]])
*[[Garfián]] (redirección a [[Garfián, Beariz, Beariz]])
*[[Garga]] (homónimos)
*[[A Garga]] (redirección a [[Garga]])
*[[Gargallán, Ramil]] (redirección a [[Gargallán, Ramil, Castro de Rei]])
*[[Gargallóns]] (redirección a [[Gargallóns, Fragas, Campo Lameiro]])
*[[Gargamala]] (redirección a [[Gargamala, Mondariz]])
*[[Gargantáns]] (redirección a [[Gargantáns, Moraña]])
*[[Gargantós]] (redirección a [[Gargantós, San Cibrao das Viñas]])
*[[A Garita]] (homónimos)
*[[Os Garitos]] (redirección a [[Os Garitos, Ove, Ribadeo]])
*[[Garlín]] (redirección a [[Garlín, Santa Comba, Agolada]])
*[[A Garmalla]] (redirección a [[A Garmalla, Brandeso, Arzúa]])
*[[Garnil]] (redirección a [[Garnil, Cumeiro, Vila de Cruces]])
*[[A Garrida]] (homónimos)
*[[As Garroas]] (redirección a [[As Garroas, Forcadela, Tomiño]])
*[[A Garrona]] (redirección a [[A Garrona, Lousada, Xermade]])
*[[As Garzas]] (redirección a [[As Garzas, Barizo, Malpica de Bergantiños]])
*[[Gas (homónimos)]] (homónimos)
*[[Gasalla]] (homónimos)
*[[A Gasalla]] (redirección a [[Gasalla]])
*[[Gasamáns]] (redirección a [[Gasamáns, Agrón, Ames]])
*[[O Gaspalledo]] (redirección a [[O Gaspalledo, Queixeiro, Monfero]])
*[[Gaspar]] (homónimos)
*[[Gaspares]] (redirección a [[Gaspares, Santa Mariña do Monte, San Sadurniño]])
*[[Gastrar]] (homónimos)
*[[Gatañal]] (homónimos)
*[[O Gatañal]] (redirección a [[Gatañal]])
*[[A Gatarante]] (redirección a [[A Gatarante, San Martiño de Ozón, Muxía]])
*[[A Gatariza]] (redirección a [[A Gatariza, San Miguel de Negradas, O Vicedo]])
*[[Gate]] (redirección a [[Gate, Catasós, Lalín]])
*[[A Gateira]] (redirección a [[A Gateira, Covelo, A Lama]])
*[[Gatelle]] (redirección a [[Gatelle, Labrada, Guitiriz]])
*[[As Gateñas]] (homónimos)
*[[O Gateño]] (redirección a [[O Gateño, Randufe, Tui]])
*[[Gatente]] (redirección a [[Gatente, Trobe, Vedra]])
*[[Gatiande]] (redirección a [[Gatiande, Santa Baia de Castro, Coristanco]])
*[[As Gatiñeiras]] (redirección a [[As Gatiñeiras, Berdeogas, Dumbría]])
*[[O Gato]] (redirección a [[Gato (homónimos)]])
*[[Gatoi]] (redirección a [[Gatoi, Santa Cruz do Valadouro, O Valadouro]])
*[[Gatomorto]] (redirección a [[Gatomorto, Santa María de Xeve, Pontevedra]])
*[[Gatón]] (redirección a [[Gatón, Visma, A Coruña]])
*[[A Gatuñeira]] (redirección a [[A Gatuñeira, Montemaior, A Laracha]])
*[[Gaúte]] (redirección a [[Gaúte, As Goás, Abadín]])
*[[Gavián]] (redirección a [[Gavián, Lagoa, Alfoz]])
*[[Gaxate]] (redirección a [[Gaxate, A Lama]])
*[[Gaxín]] (redirección a [[Gaxín, Forcarei, Forcarei]])
*[[A Gloria]] (redirección a [[Gloria]])
*[[Goá]] (redirección a [[Goá, Cospeito]])
*[[As Goás]] (redirección a [[As Goás, Abadín]])
*[[Goberna]] (redirección a [[Goberna, Navia, Vigo]])
*[[As Gobernas]] (redirección a [[As Gobernas, Dexo, Oleiros]])
*[[Goberno]] (véxase tamén [[Goberno, Castro de Rei]])
*[[Gobia]] (redirección a [[Gobia, Meangos, Abegondo]])
*[[Gocende de Abaixo]] (redirección a [[Gocende de Abaixo, Devesos, Ortigueira]])
*[[Gocende de Arriba]] (redirección a [[Gocende de Arriba, Devesos, Ortigueira]])
*[[Gocendre]] (redirección a [[Gocendre, Goiriz, Vilalba]])
*[[Goda]] (redirección a [[Goda, Artes, Ribeira]])
*[[As Godallas]] (redirección a [[As Godallas, San Mateo de Oliveira, Ponteareas]])
*[[Godás de Cima]] (redirección a [[Godás de Cima, Longoseiros, O Carballiño]])
*[[Godás do Río]] (redirección a [[Godás do Río, Longoseiros, O Carballiño]])
*[[A Godela]] (redirección a [[A Godela, Aguasantas, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Godexás]] (redirección a [[Godexás, Piñor, Barbadás]])
*[[Godoi]] (homónimos)
*[[Godón]] (homónimos)
*[[Godóns]] (redirección a [[Godóns, Covelo]])
*[[Godos]] (redirección a [[Godos, Caldas de Reis]])
*[[Godral]] (redirección a [[Godral, Sirgueiros, O Incio]])
*[[Godulfes]] (redirección a [[Godulfes, Fisteus, Curtis]])
*[[Goela]] (redirección a [[Goela, Fanoi, Abadín]])
*[[Goelas]] (redirección a [[Goelas, Goá, Cospeito]])
*[[Goente]] (homónimos)
*[[As Goexas]] (redirección a [[As Goexas, Suegos, O Vicedo]])
*[[Goexe]] (redirección a [[Goexe, Montemaior, A Laracha]])
*[[Goi]] (homónimos)
*[[Goia]] (homónimos)
*[[A Goia]] (redirección a [[Goia]])
*[[Goía]] (redirección a [[Goía, Lousada, Xermade]])
*[[Goián]] (homónimos)
*[[Goiáns]] (homónimos)
*[[Goiáns de Arriba]] (redirección a [[Goiáns de Arriba, Goiáns, Carballo]])
*[[Goiáns do Rego]] (redirección a [[Goiáns do Rego, Goiáns, Carballo]])
*[[Goiás]] (homónimos)
*[[A Goiba]] (redirección a [[A Goiba, Vilarmaior, Vilarmaior]])
*[[Goibetas]] (redirección a [[Goibetas, O Burgo, Muras]])
*[[Goiende]] (redirección a [[Goiende, Fornelos, Salvaterra de Miño]])
*[[Goiente]] (redirección a [[Goiente, Sueiro, Culleredo]])
*[[Goimel]] (redirección a [[Goimel, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Goimil]] (homónimos)
*[[O Goio]] (redirección a [[O Goio, Xerdiz, Ourol]])
*[[Goios]] (redirección a [[Goios, A Pontenova, A Pontenova]])
*[[Goiriz]] (homónimos)
*[[Goive de Arriba]] (redirección a [[Goive de Arriba, Nogueirosa, Pontedeume]])
*[[A Golada]] (homónimos)
*[[Golán]] (homónimos)
*[[Golariz]] (redirección a [[Golariz, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Golás]] (redirección a [[Golás, O Alto, O Corgo]])
*[[Goldar]] (redirección a [[Goldar, Saavedra, Begonte]])
*[[A Goldra]] (redirección a [[A Goldra, Mañufe, Gondomar]])
*[[Goleta]] (homónimos)
*[[A Goleta]] (redirección a [[Goleta]])
*[[Golfariz]] (redirección a [[Golfariz, Paradela, A Estrada]])
*[[Os Golmados]] (redirección a [[Os Golmados, Arnois, A Estrada]])
*[[Golmar]] (homónimos)
*[[A Golpa]] (redirección a [[A Golpa, A Pedra, Cariño]])
*[[Golpeiras]] (redirección a [[Golpeiras, Río Barba, O Vicedo]])
*[[Golpellás]] (homónimos)
*[[As Golpelleiras]] (redirección a [[As Golpelleiras, A Barra, Coles]])
*[[Golpilleira]] (homónimos)
*[[A Golpilleira]] (redirección a [[Golpilleira]])
*[[Golpilleiras]] (homónimos)
*[[As Golpilleiras]] (redirección a [[Golpilleiras]])
*[[Goltar]] (redirección a [[Goltar, Queiruga, Porto do Son]])
*[[Gomarís]] (redirección a [[Gomarís, Lamas, Zas]])
*[[Gomariz]] (homónimos)
*[[Gombra]] (redirección a [[Gombra, Tremoedo, Vilanova de Arousa]])
*[[Gomeán]] (homónimos)
*[[Gomelio]] (redirección a [[Gomelio, Lagostelle, Guitiriz]])
*[[Gomelle]] (homónimos)
*[[Gomenlle]] (redirección a [[Gomenlle, Árbol, Vilalba]])
*[[Os Gomes]] (homónimos)
*[[Gomesende (homónimos)]] (homónimos)
*[[Gomesendes]] (redirección a [[Gomesendes, Padrenda, Padrenda]])
*[[Os Gómez]] (homónimos)
*[[Gomil]] (redirección a [[Gomil, Aranga, Aranga]])
*[[O Gomoroto]] (redirección a [[O Gomoroto, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[Gonce]] (redirección a [[Gonce, Vilafiz, Friol]])
*[[Gonda]] (homónimos)
*[[Gondai]] (redirección a [[Gondai, Parada, Outeiro de Rei]])
*[[Gondaísque]] (redirección a [[Gondaísque, Vilalba]])
*[[Gondán]] (redirección a [[Gondán, Cabarcos, Barreiros]])
*[[Gondar]] (homónimos)
*[[Gondar de Abaixo]] (redirección a [[Gondar de Abaixo, Gondar, Sanxenxo]])
*[[Gondar de Arriba]] (redirección a [[Gondar de Arriba, Gondar, Sanxenxo]])
*[[Gondarán]] (homónimos)
*[[Gondarei]] (homónimos)
*[[Gondarei de Abaixo]] (redirección a [[Gondarei de Abaixo, San Martiño de Meis, Meis]])
*[[Gondarei de Arriba]] (redirección a [[Gondarei de Arriba, San Martiño de Meis, Meis]])
*[[Gondarén]] (redirección a [[Gondarén, Entrambasaugas, Guntín]])
*[[Gondariño]] (redirección a [[Gondariño, Gondar, Sanxenxo]])
*[[Gondarisco]] (redirección a [[Gondarisco, Cabral, Vigo]])
*[[Gondeboi]] (redirección a [[Gondeboi, Distriz, Vilalba]])
*[[Gondel]] (redirección a [[Gondel, Pol]])
*[[Gondelle]] (redirección a [[Gondelle, Oza, Teo]])
*[[Gonderande]] (redirección a [[Gonderande, O Caramiñal, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Gondes]] (redirección a [[Gondes, A Armenteira, Meis]])
*[[Gondesende]] (redirección a [[Gondesende, Cexo, Verea]])
*[[Gondollín]] (homónimos)
*[[Gondomar (homónimos)]]
*[[Gondomar de Abaixo]] (redirección a [[Gondomar de Abaixo, San Xiao de Vea, A Estrada]])
*[[Gondomar de Arriba]] (redirección a [[Gondomar de Arriba, San Xiao de Vea, A Estrada]])
*[[Gondomil]] (redirección a [[Gondomil, Corme Aldea, Ponteceso]])
*[[Gondón]] (redirección a [[Gondón, San Román de Montoxo, Cedeira]])
*[[Gondoriz]] (homónimos)
*[[Gondoriz Grande]] (redirección a [[Gondoriz Grande, Vilatuxe, Lalín]])
*[[Gondoriz Pequeno]] (redirección a [[Gondoriz Pequeno, Vilatuxe, Lalín]])
*[[Gondorón]] (redirección a [[Gondorón, Oirós, Vila de Cruces]])
*[[Gondrame]] (homónimos)
*[[Gondrás]] (redirección a [[Gondrás, Lieiro, Cervo]])
*[[Gondré]] (redirección a [[Gondré, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Gondrei]] (redirección a [[Gondrei, A Porta, Sobrado]])
*[[Gondreo]] (redirección a [[Gondreo, Sorrizo, Arteixo]])
*[[Gondriz]] (redirección a [[Gondriz, Pacios, Castro de Rei]])
*[[Gondufe]] (homónimos)
*[[Gondulfe]] (homónimos)
*[[Gondulfes]] (homónimos)
*[[Gonselle de Abaixo]] (redirección a [[Gonselle de Abaixo, Morlán, Trazo]])
*[[Gonselle de Arriba]] (redirección a [[Gonselle de Arriba, Morlán, Trazo]])
*[[Gontá de Abaixo]] (redirección a [[Gontá de Abaixo, Coence, Palas de Rei]])
*[[Gontá de Arriba]] (redirección a [[Gontá de Arriba, Pedraza, Monterroso]])
*[[Gontade]] (homónimos)
*[[Gontalde]] (redirección a [[Gontalde, Mira, Zas]])
*[[Gontán]] (homónimos)
*[[Gontán de Abaixo]] (homónimos)
*[[Gontán de Arriba]] (redirección a [[Gontán de Arriba, Quende, Abadín]])
*[[Gontar]] (redirección a [[Gontar, Coucieiro, Val do Dubra]])
*[[Gontariz]] (redirección a [[Gontariz, Os Remedios, Mondoñedo]])
*[[Gonte]] (homónimos)
*[[Gontelle]] (redirección a [[Gontelle, Cameixa, Boborás]])
*[[Gontén]] (redirección a [[Gontén, San Tomé de Ancorados, A Estrada]])
*[[Gonxar]] (redirección a [[Gonxar, Agar, A Estrada]])
*[[O Gonzalves]] (redirección a [[O Gonzalves, Aldemunde, Carballo]])
*[[Gonzalvite]] (redirección a [[Gonzalvite, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Gonzalvo]] (homónimos)
*[[O Gonzalvo]] (redirección a [[Gonzalvo]])
*[[Gonzán]] (homónimos)
*[[Gonzar]] (homónimos)
*[[Goó]] (homónimos)
*[[A Gordela]] (homónimos)
*[[Gordón]] (redirección a [[Gordón, Argozón, Chantada]])
*[[O Gorgal]] (redirección a [[O Gorgal, Xallas, Negreira]])
*[[Gorgode]] (redirección a [[Gorgode, Espiñaredo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Gorgoeira]] (redirección a [[A Gorgoeira, Mosteiro, Navia de Suarna]])
*[[A Gorgoloza]] (redirección a [[A Gorgoloza, Ganade, Xinzo de Limia]])
*[[O Gorgoreiro]] (redirección a [[O Gorgoreiro, Moscoso, Pazos de Borbén]])
*[[A Gorgoza]] (redirección a [[A Gorgoza, San Cibrán de Ribarteme, As Neves]])
*[[O Gorgozo]] (redirección a [[O Gorgozo, Xuvencos, O Saviñao]])
*[[Gorgua]] (redirección a [[Gorgua, San Pedro da Torre, Padrenda]])
*[[O Gorgulfe]] (redirección a [[O Gorgulfe, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[O Gorgullón]] (homónimos)
*[[Gorgullos]] (redirección a [[Gorgullos, Tordoia]])
*[[Gorís]] (redirección a [[Gorís, Lamela, Silleda]])
*[[A Gorita]] (homónimos)
*[[As Goritas]] (redirección a [[As Goritas, Loxo, Touro]])
*[[Os Goritos]] (redirección a [[Os Goritos, Fomiñá, A Pastoriza]])
*[[Gornai]] (redirección a [[Gornai, Xustás, Cospeito]])
*[[Gorolfe]] (redirección a [[Gorolfe, Pascais, Samos]])
*[[Os Gorrións]] (redirección a [[Os Gorrións, Crecente, Crecente]])
*[[O Gorvidal]] (redirección a [[O Gorvidal, Bacoi, ALfoz]])
*[[Gorxá]] (redirección a [[Gorxá, Curtis, Curtis]])
*[[O Gorxal]] (redirección a [[O Gorxal, Cabral, Vigo]])
*[[Gosende]] (homónimos)
*[[Gosenxe]] (redirección a [[Gosenxe, Ribadulla, Santiso]])
*[[Gosolfre]] (redirección a [[Gosolfre, Chacín, Mazaricos]])
*[[Gosteres]] (redirección a [[Gosteres, A Mella, Arzúa]])
*[[Goterre]] (redirección a [[Goterre, Amoroce, Celanova]])
*[[Os Gotes]] (redirección a [[Os Gotes, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[A Goulla]] (redirección a [[A Goulla, Paradela, Meis]])
*[[Gourís]] (redirección a [[Gourís, Queiruga, Porto do Son]])
*[[A Gouxa]] (homónimos)
*[[Gouzón]] (redirección a [[Gouzón, Leira, Ordes]])
*[[Goxán]] (homónimos)
*[[Goxán Grande]] (redirección a [[Goxán Grande, Abeancos, Melide]])
*[[Goxán Pequeno]] (redirección a [[Goxán Pequeno, Abeancos, Melide]])
*[[Goxe, Piñeira]] (redirección a [[Goxe, Piñeira, A Fonsagrada]])
*[[Os Gozos]] (redirección a [[Os Gozos, Santa Marta de Moreiras, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Graba]] (redirección a [[Graba, Silleda]])
*[[A Grabanía]] (redirección a [[A Grabanía, San Nicolao de Portomarín, Portomarín]])
*[[Gracián]] (redirección a [[Gracián, Arcos, Castroverde]])
*[[A Graciosa]] (redirección a [[A Graciosa, Bembibre, Val do Dubra]])
*[[Gradaílle]] (homónimos)
*[[Gradamil]] (homónimos)
*[[A Grade]] (redirección a [[A Grade, Chantada]])
*[[A Gradeira]] (redirección a [[A Gradeira, Toén, Toén]])
*[[As Grades]] (homónimos)
*[[Gradín]] (homónimos)
*[[Gradoi]] (homónimos)
*[[Gradón]] (redirección a [[Gradón, As Negradas, Guitiriz]])
*[[Graduíl]] (redirección a [[Graduíl, Cambre, Cambre]])
*[[Graduín]] (redirección a [[Graduín, Goiriz, Vilalba]])
*[[Graíces]] (homónimos)
*[[O Graivo]] (redirección a [[O Graivo, San Claudio, Ortigueira]])
*[[O Grallal]] (redirección a [[O Grallal, Caamaño, Porto do Son]])
*[[Grallás]] (homónimos)
*[[Gralleiras]] (homónimos)
*[[As Gralleiras]] (redirección a [[Gralleiras]])
*[[A Gramela]] (homónimos)
*[[Gramil]] (redirección a [[Gramil, Dombodán, Arzúa]])
*[[A Granada]] (redirección a [[A Granada, Miño, Miño]])
*[[Granda]] (homónimos)
*[[A Granda]] (redirección a [[Granda]])
*[[Granda de Abaixo]] (redirección a [[Granda de Abaixo, Goá, Cospeito]])
*[[Granda de Arriba]] (redirección a [[Granda de Arriba, Goá, Cospeito]])
*[[A Granda Pequena]] (redirección a [[A Granda Pequena, Matela, Outeiro de Rei]])
*[[A Granda Vella]] (redirección a [[A Granda Vella, Fraialde, Pol]])
*[[Granda Vella de Abaixo]] (redirección a [[Granda Vella de Abaixo, Rioaveso, Cospeito]])
*[[Granda Vella de Arriba]] (redirección a [[Granda Vella de Arriba, Rioaveso, Cospeito]])
*[[Grandal]] (homónimos)
*[[O Grandal]] (redirección a [[Grandal]])
*[[Grandameá]] (homónimos)
*[[As Grandas]] (redirección a [[As Grandas, San Pedro de Benquerencia, Barreiros]])
*[[Grandela]] (homónimos)
*[[A Grandela]] (redirección a [[Grandela]])
*[[A Grandella]] (redirección a [[A Grandella, Vilapene, Cospeito]])
*[[Grandisca]] (redirección a [[Grandisca, Mourence, Vilalba]])
*[[O Grandón]] (homónimos)
*[[Granxa]] (homónimos)
*[[A Granxa]] (redirección a [[Granxa]])
*[[A Granxa de Toba]] (redirección a [[A Granxa de Toba, Cee, Cee]])
*[[Granxa do Sol]] (redirección a [[Granxa do Sol, Paradela, Meis]])
*[[A Granxa Vella]] (redirección a [[A Granxa Vella, Labrada, Guitiriz]])
*[[O Granxal]] (redirección a [[O Granxal, Vilar, Mondariz]])
*[[O Granxeo]] (redirección a [[O Granxeo, Armental, Vilasantar]])
*[[O Granxo]] (homónimos)
*[[A Granxola]] (homónimos)
*[[Graña]] (homónimos)
*[[A Graña]] (redirección a [[Graña]])
*[[A Graña da Acea]] (redirección a [[A Graña da Acea, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[A Graña de Cabanelas]] (redirección a [[A Graña de Cabanelas, Quintillán, Forcarei]])
*[[A Graña de Chao de Fornos]] (redirección a [[A Graña de Chao de Fornos, Santo André de Logares, A Fonsagrada]])
*[[A Graña de Seoane]] (redirección a [[A Graña de Seoane, Seoane Vello, Montederramo]])
*[[A Graña de Sevil]] (redirección a [[A Graña de Sevil, Santa Xiá de Monfero, Monfero]])
*[[A Graña de Umia]] (redirección a [[A Graña de Umia, Quintillán, Forcarei]])
*[[A Graña de Vilarente]] (redirección a [[A Graña de Vilarente, Abadín]])
*[[A Graña do Crego]] (redirección a [[A Graña do Crego, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[A Graña do Vilar]] (redirección a [[A Graña do Vilar, Cambás, Aranga]])
*[[A Graña dos Carunchos]] (redirección a [[A Graña dos Carunchos, As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[A Graña Vella]] (redirección a [[A Graña Vella, As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[Grañanova]] (redirección a [[Grañanova, Meira, Meira]])
*[[As Grañas]] (redirección a [[As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[As Grañas do Sor]] (redirección a [[As Grañas do Sor, Mañón]])
*[[Os Grañas]] (redirección a [[Os Grañas, Pousada, Sobrado]])
*[[O Grañeiro]] (redirección a [[O Grañeiro, San Claudio, Ortigueira]])
*[[O Graño]] (redirección a [[O Graño, Valdoviño, Valdoviño]])
*[[Grañol]] (redirección a [[Grañol, Ove, Ribadeo]])
*[[Graso]] (redirección a [[Graso, Abanqueiro, Boiro]])
*[[Gravido]] (redirección a [[Gravido, Vilaño, A Laracha]])
*[[O Graxal]] (redirección a [[O Graxal, O Temple, Cambre]])
*[[Grazán]] (redirección a [[Grazán, Alais, Castro Caldelas]])
*[[Grazós]] (redirección a [[Grazós, Castelo de Pallares, Guntín]])
*[[O Gregorio]] (redirección a [[O Gregorio, Insua, Ortigueira]])
*[[Grela]] (homónimos)
*[[A Grela]] (redirección a [[Grela]])
*[[As Grelas]] (redirección a [[As Grelas, Canduas, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Greleira]] (redirección a [[A Greleira, Doroña, Vilarmaior]])
*[[Gres]] (homónimos)
*[[Gresande]] (redirección a [[Gresande, Lalín]])
*[[Gresufe]] (redirección a [[Gresufe, Crespos, Padrenda]])
*[[Gresulfe]] (redirección a [[Gresulfe, Marzá, Palas de Rei]])
*[[A Grifa]] (redirección a [[A Grifa, Xesta, A Lama]])
*[[Grileira]] (redirección a [[Grileira, Cabral, Vigo]])
*[[Grille]] (redirección a [[Grille, Antes, Mazaricos]])
*[[A Gris]] (homónimos)
*[[Grisín]] (redirección a [[Grisín, Tirimol, Lugo]])
*[[A Grixa]] (homónimos)
*[[Grixalba]] (redirección a [[Grixalba, Sobrado]])
*[[Grixanova]] (redirección a [[Grixanova, Ventosa, Agolada]])
*[[O Grixario]] (homónimos)
*[[Grixó]] (homónimos)
*[[Grixoa]] (homónimos)
*[[A Grixoá]] (redirección a [[A Grixoá, Chouzán, Carballedo]])
*[[Grixoa de Esternande]] (redirección a [[Grixoa de Esternande, Santa Comba]])
*[[Groba]] (homónimos)
*[[A Groba]] (redirección a [[Groba]])
*[[A Groba de Abaixo]] (redirección a [[A Groba de Abaixo, Larín, Arteixo]])
*[[A Groba de Arriba]] (redirección a [[A Groba de Arriba, Larín, Arteixo]])
*[[Grobas]] (homónimos)
*[[A Grobia]] (redirección a [[A Grobia, Leiro, Abegondo]])
*[[Grolos]] (homónimos)
*[[Gromaz]] (redirección a [[Gromaz, Carballido, A Fonsagrada]])
*[[O Gromedoiro]] (redirección a [[O Gromedoiro, Chavín, Viveiro]])
*[[Gronzo]] (redirección a [[Gronzo, Brión, Brión]])
*[[A Grosa]] (redirección a [[A Grosa, Almofrei, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Grou (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Grou]] (redirección a [[Grou (homónimos)]])
*[[Groufa]] (homónimos)
*[[A Groufa]] (redirección a [[Groufa]])
*[[A Grova]] (redirección a [[A Grova, Riotorto, Riotorto]])
*[[O Grove (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Grúa]] (redirección a [[A Grúa, Cabalar, A Capela]])
*[[A Grubenla]] (redirección a [[A Grubenla, Cabreira, Salvaterra de Miño]])
*[[A Grueira]] (redirección a [[A Grueira, Ludrio, Castro de Rei]])
*[[O Grueiro]] (redirección a [[O Grueiro, O Buriz, Guitiriz]])
*[[Grumar]] (redirección a [[Grumar, Boizán, Vilalba]])
*[[Grumélez]] (redirección a [[Grumélez, O Castro de Soengas, Portomarín]])
*[[As Gruncheiras]] (redirección a [[As Gruncheiras, Coiro, Cangas]])
*[[O Gruñedo]] (homónimos)
*[[O Gruñido]] (redirección a [[O Gruñido, Mañón, Mañón]])
*[[Guadalupe]] (homónimos)
*[[Guamil]] (homónimos)
*[[A Guarda]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Os Guardados]] (redirección a [[Os Guardados, Fontecada, Santa Comba]])
*[[Guariz]] (redirección a [[Guariz, Liñares, A Pobra do Brollón]])
*[[Gude]] (homónimos)
*[[Gudes]] (redirección a [[Gudes, Guntimil, Xinzo de Limia]])
*[[Gudín]] (homónimos)
*[[Gudín de Abaixo]] (redirección a [[Gudín de Abaixo, Roimil, Friol]])
*[[Gudín de Arriba]] (redirección a [[Gudín de Arriba, Roimil, Friol]])
*[[A Gudiña]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Gudiós]] (redirección a [[Gudiós, San Vitoiro de Ribas de Miño, O Saviñao]])
*[[Gudís]] (redirección a [[Gudís, Coiro, A Laracha]])
*[[Guede]] (homónimos)
*[[Gueifas]] (redirección a [[Gueifas, Agar, A Estrada]])
*[[A Gueima]] (redirección a [[A Gueima, As Maroñas, Mazaricos]])
*[[Gueimonde]] (homónimos)
*[[Os Gueimondes]] (redirección a [[Os Gueimondes, Reigosa, A Pastoriza]])
*[[Gueirón]] (redirección a [[Gueirón, Senra, Ortigueira]])
*[[Guelle]] (redirección a [[Guelle, A Barqueira, Cerdido]])
*[[A Guelra]] (redirección a [[A Guelra, Noicela, Carballo]])
*[[Guende]] (homónimos)
*[[Guendón]] (redirección a [[Guendón, A Hedrada, Parada de Sil]])
*[[Guendos]] (redirección a [[Guendos, Matalobos, A Estrada]])
*[[Gueral]] (homónimos)
*[[Gueral de Abaixo]] (redirección a [[Gueral de Abaixo, Anfeoz, Cartelle]])
*[[Gueral de Arriba]] (redirección a [[Gueral de Arriba, O Mundil, Cartelle]])
*[[Os Guerras]] (redirección a [[Os Guerras, Arceo, Boimorto]])
*[[Guestrar]] (homónimos)
*[[O Gueto]] (redirección a [[O Gueto, Seoane, Monforte de Lemos]])
*[[A Guía]] (homónimos)
*[[Güián]] (redirección a [[Güián, Vilaragunte, Paradela]])
*[[Güiande]] (redirección a [[Güiande, Cangas, Pantón]])
*[[Guiandón]] (redirección a [[Guiandón, Xuño, Porto do Son]])
*[[Guidixe]] (redirección a [[Guidixe, Pontedeva, Pontedeva]])
*[[Guielas]] (redirección a [[Guielas, O Pao, Gomesende]])
*[[Guiende]] (redirección a [[Guiende, Tállara, Lousame]])
*[[Guieral]] (redirección a [[Guieral, Camanzo, Vila de Cruces]])
*[[Os Guildeiros]] (redirección a [[Os Guildeiros, Ove, Ribadeo]])
*[[Guilfoi]] (redirección a [[Guilfoi, Torás, A Laracha]])
*[[Guilfonso]] (homónimos)
*[[Guilfonxe]] (homónimos)
*[[Guilfrei]] (homónimos)
*[[Guiliade]] (homónimos)
*[[Guillade]] (homónimos)
*[[Guillamil]] (homónimos)
*[[Guillán]] (redirección a [[Guillán, O Carril, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Guillar]] (homónimos)
*[[Guillarei]] (redirección a [[Guillarei, Tui]])
*[[Guillareo]] (redirección a [[Guillareo, San Vicenzo de Curtis, Vilasantar]])
*[[Guille]] (redirección a [[Guille, Batalláns, As Neves]])
*[[O Guilleiro]] (redirección a [[O Guilleiro, Cespón, Boiro]])
*[[Guillén]] (homónimos)
*[[A Guillerma]] (redirección a [[A Guillerma, Borraxeiros, Agolada]])
*[[Guillufe]] (homónimos)
*[[Guillurfe]] (redirección a [[Guillurfe, Cabalar, A Capela]])
*[[Guimaráns]] (homónimos)
*[[Guimarás]] (homónimos)
*[[Guimarei]] (homónimos)
*[[Guimarei de Arriba]] (redirección a [[Guimarei de Arriba, Guimarei, Friol]])
*[[Guimareu]] (redirección a [[Guimareu, Toba, Cee]])
*[[Guimeráns]] (redirección a [[Guimeráns, San Martiño de Meis, Meis]])
*[[Güimil]] (homónimos)
*[[Güín]] (homónimos)
*[[O Guindal]] (redirección a [[O Guindal, Malvas, Tui]])
*[[As Guindeiras]] (redirección a [[As Guindeiras, As Achas, A Cañiza]])
*[[Guindibó]] (redirección a [[Guindibó, Santa Cruz de Montaos, Ordes]])
*[[Guindibó de Riba]] (redirección a [[Guindibó de Riba, Pereira, Ordes]])
*[[Guinlle]] (redirección a [[Guinlle, Lubre, Bergondo]])
*[[O Guioncho]] (redirección a [[O Guioncho, Lieiro, Cervo]])
*[[Guiove]] (redirección a [[Guiove, Sedes, Narón]])
*[[Guisalle]] (redirección a [[Guisalle, Suñide, Samos]])
*[[Guísamo]] (redirección a [[Guísamo, Bergondo]])
*[[Guisamonde]] (redirección a [[Guisamonde, Morquintián, Muxía]])
*[[Guisande]] (homónimos)
*[[Guisó]] (redirección a [[Guisó, Cumbraos, Sobrado]])
*[[Guistilán]] (redirección a [[Guistilán, Galdo, Viveiro]])
*[[As Guístolas]] (redirección a [[As Guístolas, Cerdeira, San Xoán de Río]])
*[[Guitar]] (redirección a [[Guitar, Ulloa, Palas de Rei]])
*[[Guítara]] (redirección a [[Guítara, Eiré, Pantón]])
*[[Guitián]] (redirección a [[Guitián, San Pedro de Froián, Sarria]])
*[[Guitiande]] (redirección a [[Guitiande, Os Ánxeles, Brión]])
*[[Guitiriz (homónimos)]] (homónimos)
*[[Guitizá]] (redirección a [[Guitizá, A Porta, Sobrado]])
*[[Guitoi de Abaixo]] (redirección a [[Guitoi de Abaixo, Sofán, Carballo]])
*[[Guitoi de Arriba]] (redirección a [[Guitoi de Arriba, Sofán, Carballo]])
*[[Guitón]] (redirección a [[Guitón, Ribela, A Estrada]])
*[[Guixar]] (redirección a [[Guixar, Teis, Vigo]])
*[[Guiximil]] (redirección a [[Guiximil, Grixalba, Sobrado]])
*[[Guizán]] (redirección a [[Guizán, Mos]])
*[[Guláns]] (homónimos)
*[[Guldeiros]] (redirección a [[Guldeiros, Pino, Cospeito]])
*[[Guldrigáns]] (redirección a [[Guldrigáns, Troáns, Cuntis]])
*[[Guldrís]] (homónimos)
*[[Guldriz]] (homónimos)
*[[Guldriz de Abaixo]] (redirección a [[Guldriz de Abaixo, Guldriz, Friol]])
*[[Guldriz de Arriba]] (redirección a [[Guldriz de Arriba, Guldriz, Friol]])
*[[Gulfar]] (homónimos)
*[[Gulfariz]] (redirección a [[Gulfariz, Graíces, A Peroxa]])
*[[Gulfián]] (redirección a [[Gulfián, San Cosme de Outeiro, Outes]])
*[[Gulfín]] (redirección a [[Gulfín, Goimil, Vilarmaior]])
*[[Gullade]] (redirección a [[Gullade, Monforte de Lemos]])
*[[A Gulpilleira]] (homónimos)
*[[Gulpilleiras]] (redirección a [[Gulpilleiras, Piñeira, A Fonsagrada]])
*[[Gulúa]] (redirección a [[Gulúa, Cereo, Coristanco]])
*[[O Gumieiro]] (redirección a [[O Gumieiro, Vilarello, Cervantes]])
*[[Gundar]] (redirección a [[Gundar, Nande, Laxe]])
*[[Gundiá]] (redirección a [[Gundiá, Albá, Palas de Rei]])
*[[Gundián]] (homónimos)
*[[Gundiao]] (redirección a [[Gundiao, Abade, Moeche]])
*[[Gundiás]] (homónimos)
*[[Gundille]] (redirección a [[Gundille, Chaián, Trazo]])
*[[Gundín]] (homónimos)
*[[Gundiñáns]] (redirección a [[Gundiñáns, Saiar, Caldas de Reis]])
*[[Gundisal]] (redirección a [[Gundisal, Beira, Carral]])
*[[Gundivós]] (redirección a [[Gundivós, Sober]])
*[[Gundivós o Vello]] (redirección a [[Gundivós o Vello, Gundivós, Sober]])
*[[Gundriz]] (homónimos)
*[[Gunduriz]] (homónimos)
*[[Gunín]] (redirección a [[Gunín, A Enfesta, Santiago de Compostela]])
*[[Guntián]] (redirección a [[Guntián, Sofán, Carballo]])
*[[Guntille]] (redirección a [[Guntille, As Somozas, As Somozas]])
*[[Guntimil]] (homónimos)
*[[Guntín (homónimos)]] (homónimos)
*[[Guntín de Pallares]] (homónimos)
*[[Guntiñas]] (redirección a [[Guntiñas, Cereixa, A Pobra do Brollón]])
*[[Guntís]] (redirección a [[Guntís, Neiras, Sober]])
*[[Guntumil]] (redirección a [[Guntumil, Requiás, Muíños]])
*[[Gunturiz]] (redirección a [[Gunturiz, Breamo, Pontedeume]])
*[[Gunxar]] (redirección a [[Gunxar, Santaballa, Vilalba]])
*[[Gunxel]] (redirección a [[Gunxel, A Capela, A Capela]])
*[[Gures]] (redirección a [[Gures, A Ameixenda, Cee]])
*[[Gurgueiro]] (homónimos)
*[[O Gurguillón]] (redirección a [[O Gurguillón, Corzáns, Salvaterra de Miño]])
*[[O Gurgullón]] (redirección a [[O Gurgullón, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Gurís]] (redirección a [[Gurís, Chaián, Trazo]])
*[[A Gurita]] (homónimos)
*[[Gustei]] (homónimos)
*[[Gustomeao]] (redirección a [[Gustomeao, Araúxo, Lobios]])
*[[O Gustovedro]] (redirección a [[O Gustovedro, As Encrobas, Cerceda]])
*[[Guxeva]] (redirección a [[Guxeva, Santiago de Arriba, Chantada]])
*[[Guxide]] (redirección a [[Guxide, Santo Adrao de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Guxilde]] (homónimos)
*[[Guxín]] (homónimos)
*[[Guxinde]] (redirección a [[Guxinde, A Pereira, Entrimo]])
*[[Guzulfes]] (redirección a [[Guzulfes, Liñares, Santiso]])

==H==
*[[A Hedra]] (homónimos)
*[[Hedrada]] (homónimos)
*[[A Hedrada]] (redirección a [[Hedrada]])
*[[As Hedradas]] (homónimos)
*[[O Hedrado]] (redirección a [[O Hedrado, Mosteiro, Outeiro de Rei]])
*[[Hedreira]] (homónimos)
*[[A Hedreira]] (redirección a [[Hedreira]])
*[[As Hedreiras]] (redirección a [[As Hedreiras, Ribeira, Ribeira]])
*[[O Hedreiro]] (homónimos)
*[[Hedrosa]] (homónimos)
*[[Hedroso]] (homónimos)
*[[Herbogo]] (redirección a [[Herbogo, Rois]])
*[[Herbón]] (homónimos)
*[[A Herbosa]] (redirección a [[A Herbosa, Boebre, Pontedeume]])
*[[A Herdadiña]] (redirección a [[A Herdadiña, Torno, Lobios]])
*[[Herdeiros]] (redirección a [[Herdeiros, Pazos de Reis, Tui]])
*[[Hermunde]] (homónimos)
*[[Herosa]] (homónimos)
*[[Herves]] (redirección a [[Herves, Beira, Carral]])
*[[Hervés]] (redirección a [[Hervés, Troáns, Cuntis]])
*[[O Hío]] (redirección a [[O Hío, Cangas]])
*[[O Home Grande]] (monte)
*[[O Hórreo]] (homónimos)
*[[Hórreos]] (homónimos)
*[[Horta (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Horta]] (redirección a [[Horta (homónimos)]])
*[[A Horta da Zapateira]] (redirección a [[A Horta da Zapateira, Barro, Noia]])
*[[Horta de Montes]] (redirección a [[Horta de Montes, Cospindo, Ponteceso]])
*[[A Horta do Conde]] (redirección a [[A Horta do Conde, Quembre, Carral]])
*[[As Hortas]] (homónimos)
*[[Hortás]] (redirección a [[Hortás, Anllo, Sober]])
*[[Hortos]] (homónimos)
*[[Os Hortos]] (redirección a [[Hortos]])
*[[O Hortovello]] (redirección a [[O Hortovello, Riotorto, Riotorto]])
*[[O Hospicio]] (redirección a [[O Hospicio, Anllo, San Amaro]])
*[[Hospital (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Hospital]] (redirección a [[Hospital (homónimos)]])
*[[O Hospital das Seixas]] (redirección a [[O Hospital das Seixas, Merlán, Palas de Rei]])

==I==
*[[Ianes]] (redirección a [[Ianes, Vilarrube, Valdoviño]])
*[[Ibia]] (homónimos)
*[[A Ibia]] (redirección a [[Ibia]])
*[[O Ichó]] (redirección a [[O Ichó, Niñodaguia, Xunqueira de Espadanedo]])
*[[A Ichoa]] (redirección a [[A Ichoa, Ladra, Vilalba]])
*[[Ichozas]] (redirección a [[Ichozas, Lanzós, Vilalba]])
*[[Ider]] (redirección a [[Ider, Castelo, Taboada]])
*[[Ieste]] (redirección a [[Ieste, Nebra, Porto do Son]])
*[[Igón]] (homónimos)
*[[Igrexa]] (homónimos)
*[[A Igrexa]] (redirección a [[Igrexa]])
*[[A Igrexa Pequena]] (redirección a [[A Igrexa Pequena, Lanzós, Vilalba]])
*[[A Igrexa Vella]] (redirección a [[A Igrexa Vella, Petán, A Cañiza]])
*[[Igrexafeita]] (homónimos)
*[[Igrexario]] (homónimos)
*[[O Igrexario]] (redirección a [[Igrexario]])
*[[A Illa (homónimos)]](homónimos)
*[[A Illa de Arousa]] (concello e parroquia)
*[[A Illa de Ons]] (redirección a [[A Illa de Ons, Bueu]])
*[[Illade]] (redirección a [[Illade, Xuances, Xove]])
*[[Illán]] (homónimos)
*[[A Illán]] (redirección a [[Illán]])
*[[Illán de Abaixo]] (redirección a [[Illán de Abaixo, Illán, Begonte]])
*[[Illán de Arriba]] (redirección a [[Illán de Arriba, Illán, Begonte]])
*[[A Illana]] (redirección a [[A Illana, Fisteus, Curtis]])
*[[Illar de Amigo]] (redirección a [[Illar de Amigo, San Román, Lugo]])
*[[As Illas]] (redirección a [[As Illas, Orbazai, Lugo]])
*[[Illas Sisargas]] (redirección desde [[Illas Sisargas, Malpica de Bergantiños, Malpica de Bergantiños]])
*[[A Illeira]] (redirección a [[A Illeira, Vilasouto, O Incio]])
*[[O Illó]] (homónimos)
*[[Illoá]] (redirección a [[Illoá, Valboa, Monterroso]])
*[[Illobre]] (homónimos)
*[[Illoi]] (redirección a [[Illoi, Saavedra, Begonte]])
*[[Os Illós]] (redirección a [[Os Illós, Mondego, Sada]])
*[[A Imende]] (redirección a [[A Imende, Noicela, Carballo]])
*[[Imo]] (homónimos)
*[[Inciñán]] (redirección a [[Inciñán, O Burgo, Muras]])
*[[O Incio]] (concello e parroquia)
*[[A Infanta]] (redirección a [[A Infanta, San Pedro de Viveiro, Viveiro]])
*[[As Infantas]] (redirección a [[As Infantas, Noicela, Carballo]])
*[[O Inferniño]] (redirección a [[O Inferniño, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[O Inferno]] (redirección a [[O Inferno, Corzáns, Salvaterra de Miño]])
*[[Infesta]] (homónimos)
*[[A Infesta]] (redirección a [[Infesta]])
*[[As Infestas]] (redirección a [[As Infestas, Carantoña, Miño]])
*[[A Inquisición]] (redirección a [[A Inquisición, Corzáns, Salvaterra de Miño]])
*[[O Instrumento]] (homónimos)
*[[Insua (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Insua]] (redirección a [[Insua (homónimos)]])
*[[Insua Chan]] (redirección a [[Insua Chan, Macenda, Boiro]])
*[[A Insua do Baio]] (redirección a [[A Insua do Baio, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Insua Nova]] (redirección a [[Insua Nova, As Oiras, Alfoz]])
*[[Insua Vella]] (redirección a [[Insua Vella, As Oiras, Alfoz]])
*[[Insuaboa]] (redirección a [[Insuaboa, Soandres, A Laracha]])
*[[Insuas]] (homónimos)
*[[As Insuas]] (redirección a [[Insuas]])
*[[Insuela]] (homónimos)
*[[A Insuela]] (redirección a [[Insuela]])
*[[O Invernadeiro]] (homónimos)
*[[Invernal]] (redirección a [[Invernal, O Padrón, A Fonsagrada]])
*[[As Invernegas]] (redirección a [[As Invernegas, Santiago de Mondoñedo, Mondoñedo]])
*[[Invernego]] (redirección a [[Invernego, Os Vaos, Ribeira de Piquín]])
*[[Invernés]] (redirección a [[Invernés, Muras, Muras]])
*[[Iñaño]] (redirección a [[Iñaño, Cundíns, Cabana de Bergantiños]])
*[[Iñás]] (redirección a [[Iñás, Oleiros]])
*[[Iñeiras]] (redirección a [[Iñeiras, Olveira, Ribeira]])
*[[Iñobre]] (redirección a [[Iñobre, Taragoña, Rianxo]])
*[[Inxerto]] (redirección a [[Inxerto, Ribasieira, Porto do Son]])
*[[Irago de Abaixo]] (redirección a [[Irago de Abaixo, Vilamor, Toques]])
*[[Irago de Arriba]] (redirección a [[Irago de Arriba, Vilamor, Toques]])

*[[A Irexa]] (homónimos)
*[[Irexe]] (homónimos)
*[[A Irexe]] (redirección a [[Irexe]])
*[[Iria Flavia]] (redirección á parroquia; tamén lugar)
*[[Irimia Alta]] (redirección a [[Irimia Alta, Meira, Meira]])
*[[Irimia Baixa]] (redirección a [[Irimia Baixa, Meira, Meira]])
*[[Irís]] (redirección a [[Irís, Cabanas]])
*[[Irixe]] (homónimos)
*[[A Irixe]] (redirección a [[Irixe]])
*[[Irixo]] (homónimos)
*[[O Irixo]] (concello)
*[[Irixo de Arriba]] (redirección a [[Irixo de Arriba, Campo, O Irixo]])
*[[Irixoa (homónimos)]] (homónimos)
*[[Isamil]] (redirección a [[Isamil, Meira, Moaña]])
*[[Isorna]] (homónimos)
*[[O Ivedo]] (homónimos)
*[[Ivil]] (redirección a [[Ivil, Pradomao, Parada de Sil]])
*[[Ixavara]] (redirección a [[Ixavara, Santa Cruz de Parga, Guitiriz]])
*[[Ixobre]] (redirección a [[Ixobre, Caamouco, Ares]])
*[[Izá]] (redirección a [[Izá, San Pantaleón de Cabanas, Ourol]])
*[[Izás]] (homónimos)

==L==
*[[Labacengos]] (redirección a [[Labacengos, Moeche]])
*[[Labagueira]] (redirección a [[Labagueira, Cuíña, Palas de Rei]])
*[[Labañou]] (redirección a [[Labañou, Visma, A Coruña]])
*[[Labarta]] (homónimos)
*[[Labazá]] (redirección a [[Labazá, Vilarmaior, Vilarmaior]])
*[[Labexo]] (redirección a [[Labexo, Moraime, Muxía]])
*[[A Labiada]] (redirección a [[A Labiada, A Trapa, A Fonsagrada]])
*[[Labio]] (homónimos)
*[[A Laboreña]] (redirección a [[A Laboreña, Esteiro, Cedeira]])
*[[Labrada]] (homónimos)
*[[A Labrada]] (redirección a [[Labrada]])
*[[Labradas]] (homónimos)
*[[As Labradas]] (redirección a [[Labradas]])
*[[Labradela]] (redirección a [[Labradela, A Rigueira, Xove]])
*[[As Labradías]] (redirección a [[As Labradías, Piñeira, Monforte de Lemos]])
*[[As Laceiras]] (homónimos)
*[[Lácere]] (redirección a [[Lácere, Mondego, Sada]])
*[[A Laciana]] (redirección a [[A Laciana, Vilela, Outeiro de Rei]])
*[[Ladar]] (redirección a [[Ladar, San Breixo, Monterroso]])
*[[Ladeira]] (homónimos)
*[[A Ladeira]] (redirección a [[Ladeira]])
*[[Ladeiro]] (homónimos)
*[[O Ladeiro]] (redirección a [[Ladeiro]])
*[[O Ladelo]] (redirección a [[O Ladelo, Rioaveso, Cospeito]])
*[[Ladra]] (redirección a [[Ladra, Vilalba]])
*[[Ladredo]] (homónimos)
*[[O Ladredo]] (redirección a [[Ladredo]])
*[[Ladrela]] (homónimos)
*[[A Ladrela]] (redirección a [[Ladrela]])
*[[Ladricelo]] (redirección a [[Ladricelo, Ulloa, Palas de Rei]])
*[[Ladride]] (redirección a [[Ladride, Cubilledo, Baleira]])
*[[Ladrido]] (homónimos)
*[[Ladruga]] (redirección a [[Ladruga, San Miguel de Vilapedre, Sarria]])
*[[Ladrús]] (redirección a [[Ladrús, Curtis, Curtis]])
*[[Laga]] (redirección a [[Laga, Suegos, Pol]])
*[[Lagar]] (homónimos)
*[[O Lagar]] (redirección a [[Lagar]])
*[[O Lagar Novo]] (redirección a [[O Lagar Novo, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Lagarea]] (homónimos)
*[[Lagarei]] (redirección a [[Lagarei, Vilalonga, Sanxenxo]])
*[[Lagareiros]] (redirección a [[Lagareiros, Santa Comba de Carnota, Carnota]])
*[[A Lagarella]] (redirección a [[A Lagarella, Matamá, Vigo]])
*[[Lagarellos]] (redirección a [[Lagarellos, Razamonde, Cenlle]])
*[[Lagares]] (homónimos)
*[[O Lagares]] (redirección a [[Lagares]])
*[[Lagariños]] (redirección a [[Lagariños, Santo Eusebio da Peroxa, Coles]])
*[[Lagariza]] (homónimos)
*[[A Lagariza]] (redirección a [[Lagariza]])
*[[Lagarteira]] (homónimos)
*[[A Lagarteira]] (redirección a [[Lagarteira]])
*[[O Lagarto]] (redirección a [[Lagarto (homónimos)]])
*[[Lagartóns]] (redirección a [[Lagartóns, A Estrada]])
*[[As Lagas]] (redirección a [[As Lagas, Cangas, Foz]])
*[[Lagás]] (redirección a [[Lagás, Cervo, Cervo]])
*[[Lagazós]] (redirección a [[Lagazós, Lalín, Lalín]])
*[[Lago (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Lago]] (redirección a [[Lago (homónimos)]])
*[[Lagoa (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Lagoa]] (redirección a [[Lagoa (homónimos)]]
*[[Lagoa de Abaixo]] (redirección a [[Lagoa de Abaixo, Rioaveso, Cospeito]])
*[[Lagoa de Arriba]] (redirección a [[Lagoa de Arriba, Rioaveso, Cospeito]])
*[[A Lagoa de Xaviña]] (redirección a [[A Lagoa de Xaviña, Xaviña, Coristanco]])
*[[Lagoallo]] (redirección a [[Lagoallo, Arbo, Arbo]])
*[[As Lagoas]] (homónimos)
*[[Lagocios]] (redirección a [[Lagocios, Sabadelle, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Lagoela]] (homónimos)
*[[A Lagoela]] (redirección a [[Lagoela]])
*[[As Lagoelas]] (redirección a [[As Lagoelas, O Ézaro, Dumbría]])
*[[A Lagoíña]] (homónimos)
*[[Lagorza]] (redirección a [[Lagorza, Fiz de Rozas, Portomarín]])
*[[Lagorzos]] (redirección a [[Lagorzos, San Cosmede de Cusanca, O Irixo]])
*[[Lagos]] (homónimos)
*[[Os Lagos]] (redirección a [[Lagos]])
*[[Lagostelle]] (homónimos)
*[[Os Lagouzos]] (redirección a [[Os Lagouzos, Cotá, Friol]])
*[[A Lagúa]] (homónimos)
*[[Lagúas]] (redirección a [[Lagúas, San Pedro de Neiro, A Fonsagrada]])
*[[As Laguceiras]] (redirección a [[As Laguceiras, Fanoi, Abadín]])
*[[Laguiño]] (redirección a [[Laguiño, Abragán, O Corgo]])
*[[Laia]] (homónimos)
*[[Laiantes de Abaixo]] (redirección a [[Laiantes de Abaixo, Armeses, Maside]])
*[[Laiantes de Arriba]] (redirección a [[Laiantes de Arriba, Armeses, Maside]])
*[[Laias]] (homónimos)
*[[Laíña]] (redirección a [[Laíña, Campo, O Irixo]])
*[[Laíño]] (redirección a [[Laíño, Dodro]])
*[[Laiosa]] (redirección a [[Laiosa, O Incio]])
*[[Laioso]] (homónimos)
*[[Lal]] (redirección a [[Lal, Coucieiro, Val do Dubra]])
*[[Lale]] (homónimos)
*[[Lalín (homónimos)]]
*[[Lalín de Arriba]] (redirección a [[Lalín de Arriba, Lalín, Lalín]])
*[[Lalón]] (redirección a [[Lalón, Gomariz, Leiro]])
*[[Lama]] (homónimos)
*[[A Lama]] (concello)
*[[Lama Boa]] (redirección a [[Lama Boa, Vilar de Donas, Palas de Rei]])
*[[A Lama da Vila]] (redirección a [[A Lama da Vila, Santo André, As Nogais]])
*[[A Lama de Fente]] (redirección a [[A Lama de Fente, Santa Mariña do Castro, Carballedo]])
*[[Lama de Mena]] (redirección a [[Lama de Mena, Negrelos, Rodeiro]])
*[[A Lama de Outeiro]] (redirección a [[A Lama de Outeiro, Moreda, Monforte de Lemos]])
*[[Lama de Paio]] (homónimos)
*[[Lama de Rei]] (redirección a [[Lama de Rei, O Mosteiro, Cervantes]])
*[[A Lama do Franco]] (redirección a [[A Lama do Franco, Moreda, Monforte de Lemos]])
*[[A Lama do Outeiro]] (redirección a [[A Lama do Outeiro, Rosende, Sober]])
*[[Lama do Prado]] (redirección a [[Lama do Prado, Brosmos, Sober]])
*[[A Lama do Río]] (redirección a [[A Lama do Río, Espasantes, Pantón]])
*[[A Lama do Sobrado]] (redirección a [[A Lama do Sobrado, Rosende, Sober]])
*[[A Lama dos Campos]] (redirección a [[A Lama dos Campos, Rosende, Sober]])
*[[Lama Forcada]] (redirección a [[Lama Forcada, Nogueira de Ramuín, Nogueira de Ramuín]])
*[[Lama Grande]] (homónimos)
*[[A Lama Grande]] (redirección a [[Lama Grande]])
*[[Lama Má]] (homónimos)
*[[Lama Redonda]] (homónimos)
*[[Lama Retorta]] (redirección a [[Lama Retorta, Novelúa, Monterroso]])
*[[Lamabecerros]] (redirección a [[Lamabecerros, Vilarmosteiro, O Páramo]])
*[[Lamabelide]] (redirección a [[Lamabelide, Sa, O Páramo]])
*[[Lamaboa]] (homónimos)
*[[Lamacamiño]] (redirección a [[Lamacamiño, Mariz, Chantada]])
*[[Lamaceda]] (redirección a [[Lamaceda, San Pedro de Viveiro, Viveiro]])
*[[Lamacemón]] (redirección a [[Lamacemón, Vilarmosteiro, O Páramo]])
*[[Lamacide]] (redirección a [[Lamacide, Labrada, Abadín]])
*[[Lamacido]] (redirección a [[Lamacido, Loiba, Ortigueira]])
*[[O Lamagal]] (redirección a [[O Lamagal, Sumio, Carral]])
*[[Lamagrande]] (homónimos)
*[[Lamaigrexa]] (homónimos)
*[[Lamalonga]] (homónimos)
*[[A Lamalonga]] (redirección a [[Lamalonga]])
*[[Lamamarín]] (redirección a [[Lamamarín, Merlán, Chantada]])
*[[Lamaná]] (redirección a [[Lamaná, Boizán, Vilalba]])
*[[Lamansandrei]] (redirección a [[Lamansandrei, Xián, Taboada]])
*[[Lamansián]] (redirección a [[Lamansián, Mabegondo, Abegondo]])
*[[Lamapereira]] (redirección a [[Lamapereira, Ousende, O Saviñao]])
*[[Lamapodre]] (redirección a [[Lamapodre, Sobreda, O Saviñao]])
*[[Lamapulleira]] (homónimos)
*[[Lamaquebrada]] (redirección a [[Lamaquebrada, Fión, O Saviñao]])
*[[Lamarcide]] (redirección a [[Lamarcide, Xudán, A Pontenova]])
*[[Lamarredonda]] (redirección a [[Lamarredonda, Ramil, Castro de Rei]])
*[[Lamarregueira]] (redirección a [[Lamarregueira, Camporramiro, Chantada]])
*[[Lamarrigueira]] (redirección a [[Lamarrigueira, Farbán, Sarria]])
*[[Lamarrío]] (redirección a [[Lamarrío, Tortes, Becerreá]])
*[[Lamartín]] (redirección a [[Lamartín, Loureiro, Samos]])
*[[Lamas]] (homónimos)
*[[As Lamas]] (redirección a [[Lamas]])
*[[Os Lamas]] )redirección a [[Lamas]])
*[[Lamas de Abade]] (redirección a [[Lamas de Abade, O Castiñeiriño, Santiago de Compostela]])
*[[Lamas de Abaixo]] (redirección a [[Lamas de Abaixo, Bulso, Sober]])
*[[Lamas de Arriba]] (redirección a [[Lamas de Arriba, Bulso, Sober]])
*[[Lamas de Brosmos]] (redirección a [[Lamas de Brosmos, Lobios, Sober]])
*[[Lamas de Campos]] (homónimos)
*[[Lamas de Lor]] (redirección a [[Lamas de Lor, Vilar de Lor, Quiroga]])
*[[Lamas de Moreira]] (homónimos)
*[[Lamas de Outeiro]] (redirección a [[Lamas de Outeiro, Sabucedo de Montes, Cartelle]])
*[[Lamas de Pacios]] (redirección a [[Lamas de Pacios, Pacios, Baralla]])
*[[Lamas de Ríos]] (redirección a [[Lamas de Ríos, Caborrecelle, Portomarín]])
*[[Lamas do Biduedo]] (redirección a [[Lamas do Biduedo, Triacastela]])
*[[Lamas Maiores]] (redirección a [[Lamas Maiores, Caborrecelle, Portomarín]])
*[[A Lamasaída]] (redirección a [[A Lamasaída, Garabás, Maside]])
*[[Lamasapín]] (redirección a [[Lamasapín, Chacín, Mazaricos]])
*[[Lamascal]] (redirección a [[Lamascal, Fecha, Santiago de Compostela]])
*[[Lamasdeite]] (redirección a [[Lamasdeite, Berrande, Vilardevós]])
*[[Lamasendín]] (redirección a [[Lamasendín, Arcos, Chantada]])
*[[Lamasgalán de Abaixo]] (redirección a [[Lamasgalán de Abaixo, Aciveiro, Forcarei]])
*[[Lamasgalán de Arriba]] (redirección a [[Lamasgalán de Arriba, Aciveiro, Forcarei]])
*[[Lamastelle]] (redirección a [[Lamastelle, Liáns, Oleiros]])
*[[Lamastredo]] (redirección a [[Lamastredo, Xaviña, Camariñas]])
*[[Lamasusán]] (redirección a [[Lamasusán, Amoedo, Pazos de Borbén]])
*[[Lamazáns]] (redirección a [[Lamazáns, Ponteareas, Ponteareas]])
*[[Lamazares]] (homónimos)
*[[Lambás]] (redirección a [[Lambás, Porto, Salvaterra de Miño]])
*[[Lambeiro]] (redirección a [[Lambeiro, Beade, Vigo]])
*[[Lambre]] (homónimos)
*[[A Lamea]] (redirección a [[A Lamea, Ordes, Toques]])
*[[Lamego]] (homónimos)
*[[Os Lamegos]] (redirección a [[Os Lamegos, A Couboeira, Mondoñedo]])
*[[Lameira]] (homónimos)
*[[A Lameira]] (redirección a [[Lameira]])
*[[Lameiriña]] (homónimos)
*[[O Lameiriño]] (redirección a [[O Lameiriño, Vilameá de Ramirás, Ramirás]])
*[[Lameiro]] (homónimos)
*[[O Lameiro]] (redirección a [[Lameiro]])
*[[Lameiro do Monte]] (redirección a [[Lameiro do Monte, Razamonde, Cenlle]])
*[[Lameiro Quente]] (redirección a [[Lameiro Quente, Entrambosríos, A Merca]])
*[[Os Lameiros]] (homónimos)
*[[Os Lameiros de Abaixo]] (redirección a [[Os Lameiros de Abaixo, Ligonde, Monterroso]])
*[[Os Lameiros de Arriba]] (redirección a [[Os Lameiros de Arriba, Ligonde, Monterroso]])
*[[Lameirós]] (redirección a [[Lameirós, Tardade, Vilalba]])
*[[Lamela]] (homónimos)
*[[A Lamela]] (redirección a [[Lamela]])
*[[A Lamela de Abaixo]] (redirección a [[A Lamela de Abaixo, Coruxou, Irixoa]])
*[[A Lamela de Arriba]] (redirección a [[A Lamela de Arriba, Coruxou, Irixoa]])
*[[Lamela do Medio]] (redirección a [[Lamela do Medio, San Pedro de Losón, Vila de Cruces]])
*[[Lamelas]] (homónimos)
*[[As Lamelas]] (redirección a [[Lamelas]])
*[[A Lameliña]] (redirección a [[A Lameliña, Bora, Pontevedra]])
*[[A Lamestra]] (redirección a [[A Lamestra, Feás, Cariño]])
*[[As Lamestras]] (redirección a [[As Lamestras, Cervo, Cedeira]])
*[[A Laméstrega]] (redirección a [[A Laméstrega, Ambroa, Irixoa]])
*[[Lamigueiro Novo]] (redirección a [[Lamigueiro Novo, A Barqueira, Cerdido]])
*[[Lamigueiro Vello]] (redirección a [[Lamigueiro Vello, A Barqueira, Cerdido]])
*[[A Lamiña]] (redirección a [[A Lamiña, Celaguantes, A Peroxa]])
*[[Lamiño]] (homónimos)
*[[Lamosa]] (homónimos)
*[[A Lamosa]] (redirección a [[Lamosa]])
*[[Os Lamosos]] (redirección a [[Os Lamosos, Mañón, Mañón]])
*[[Lampai]] (redirección a [[Lampai, Teo]])
*[[Lamparte]] (homónimos)
*[[Lampaza]] (homónimos)
*[[A Lampaza]] (redirección a [[Lampaza]])
*[[Lampazas]] (homónimos)
*[[Lampón]] (redirección a [[Lampón, Boiro]])
*[[Lampreeira]] (redirección a [[Lampreeira, Alba, Pontevedra]])
*[[Láncara (homónimos)]] (homónimos)
*[[Landeira]] (homónimos)
*[[Landeiras]] (redirección a [[Landeiras, Bealo, Boiro]])
*[[Landido]] (redirección a [[Landido, Insua, Ortigueira]])
*[[Landín]] (homónimos)
*[[A Landoeira]] (redirección a [[A Landoeira, Lagostelle, Guitiriz]])
*[[Landoi]] (homónimos)
*[[Landriz]] (redirección a [[Landriz, Milleirós, Pol]])
*[[Landrove]] (redirección a [[Landrove, Viveiro]])
*[[A Langoira]] (redirección a [[A Langoira, Cervo, Cervo]])
*[[Langueirón]] (homónimos)
*[[Langullo]] (redirección a [[Langullo, Cesuris, Manzaneda]])
*[[Lantaño]] (redirección a [[Lantaño, Portas]])
*[[Lantañón]] (redirección a [[Lantañón, Paradela, Meis]])
*[[Lantarou]] (redirección a [[Lantarou, Outes, Outes]])
*[[Lantemil]] (redirección a [[Lantemil, A Illa, Entrimo]])
*[[Lantexa]] (redirección a [[Lantexa, Oia, Vigo]])
*[[Lanza]] (redirección a [[Lanza, Tiobre, Betanzos]])
*[[Lanzá]] (redirección a [[Lanzá, Mesía]])
*[[Lanza Carreira]] (redirección a [[Lanza Carreira, Seixalbo, Ourense]])
*[[A Lanzada]] (homónimos)
*[[Lanzán]] (redirección a [[Lanzán, Tardade, Vilalba]])
*[[Lanzós]] (homónimos)
*[[Laña]] (homónimos)
*[[Laña de Abaixo]] (redirección a [[Laña de Abaixo, San Fiz de Quión, Touro]])
*[[Laña de Arriba]] (redirección a [[Laña de Arriba, San Fiz de Quión, Touro]])
*[[Lañas]] (homónimos)
*[[Lapa]] (homónimos)
*[[A Lapa]] (redirección a [[Lapa]])
*[[Lapas]] (redirección a [[Lapas, Ferreira, San Sadurniño]])
*[[As Lapedas]] (redirección a [[As Lapedas, Castrelo de Cima, Riós]])
*[[Lapela]] (homónimos)
*[[A Lapela]] (redirección a [[Lapela]])
*[[As Lapelas]] (redirección a [[As Lapelas, Gafoi, Frades]])
*[[Lapido]] (homónimos)
*[[O Lapido]] (redirección a [[Lapido]])
*[[Lapiñeiras]] (redirección a [[Lapiñeiras, Monte Redondo, Padrenda]])
*[[Lapío]] (homónimos)
*[[A Laracha]] (concello; tamén [[A Laracha, Torás, A Laracha]])
*Larache (en [[Santa Cristina de Cobres, Vilaboa]]
*[[Laranga]] (homónimos)
*[[Larañiño]] (redirección a [[Larañiño, Laraño, Santiago de Compostela]])
*[[Laraño]] (redirección a [[Laraño, San Xián de Sales, Vedra]])
*[[A Laranxeira]] (homónimos)
*[[Laranxeiras]] (homónimos)
*[[As Laranxeiras]] (redirección a [[Laranxeiras]])
*[[Os Laranxeiros]] (redirección a [[Os Laranxeiros, Arantei, Salvaterra de Miño]])
*[[O Laranxo]] (redirección a [[O Laranxo, Teis, Vigo]])
*[[Os Laranxos]] (homónimos)
*[[Laraño]] (redirección a [[Laraño, Santiago de Compostela]])
*[[Laraxe]] (redirección a [[Laraxe, Cabanas]])
*[[Larazo]] (homónimos)
*[[Lardeira]] (redirección a [[Lardeira, Carballeda de Valdeorras]]; lugar e parroquia)
*[[Lardeiros]] (homónimos)
*[[Lardeiros de Medín]] (redirección a [[Lardeiros de Medín, Medín, O Pino]])
*[[A Lardoeira]] (redirección a [[A Lardoeira, Agudelo, Barro]])
*[[Laredo]] (homónimos)
*[[Larelle]] (redirección a [[Larelle, Toén, Toén]])
*[[Lareo]] (redirección a [[Lareo, Salgueiros, Vila de Cruces]])
*[[Larín]] (homónimos)
*[[Larín de Arriba]] (redirección a [[Larín de Arriba, Larín, Arteixo]])
*[[Lariño]] (homónimos)
*[[O Larizo]] (redirección a [[O Larizo, Alba, Vilalba]])
*[[Laro]] (homónimos)
*[[Laroá]] (homónimos)
*[[Larouce]] (redirección a [[Larouce, Lobás, O Carballiño]])
*[[Larouco (homónimos)]] (homónimos)
*[[Larxentes]] (redirección a [[Larxentes, Muñís, Navia de Suarna]])
*[[Las]] (redirección a [[Las, San Amaro]])
*[[Lastigueira]] (redirección a [[Lastigueira, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Lastra]] (homónimos)
*[[As Lastras]] (redirección a [[As Lastras, Santa Cristina, A Veiga]])
*[[Lastres]] (redirección a [[Lastres, Renche, Samos]])
*[[A Lata]] (homónimos)
*[[A Lata de Abaixo]] (redirección a [[A Lata de Abaixo, Trasanquelos, Oza-Cesuras]])
*[[A Lata de Arriba]] (redirección a [[A Lata de Arriba, Trasanquelos, Oza-Cesuras]])
*[[O Latadal]] (redirección a [[O Latadal, Furís, Castroverde]])
*[[As Latas]] (homónimos)
*[[O Latedo]] (redirección a [[O Latedo, Santa María de Neda, Neda]])
*[[O Latidal]] (homónimos)
*[[O Latidal de Abaixo]] (redirección a [[O Latidal de Abaixo, Devesos, Ortigueira]])
*[[O Latidal de Arriba]] (redirección a [[O Latidal de Arriba, Devesos, Ortigueira]])
*[[A Latiza]] (redirección a [[A Latiza, Álceme, Rodeiro]])
*[[O Latoal]] (redirección a [[O Latoal, Loira, Valdoviño]])
*[[Lavacerido]] (redirección a [[Lavacerido, Meirás, Valdoviño]])
*[[Lavacolla]] (homónimos)
*[[A Lavacolla]] (redirección a [[Lavacolla]])
*[[Lavadoiro]] (redirección a [[Lavadoiro, Candai, Outeiro de Rei]])
*[[Lavadores]] (redirección a [[Lavadores, Vigo]])
*[[Lavadouro]] (redirección a [[Lavadouro, A Florida, Vigo]])
*[[Lavanco]] (redirección a [[Lavanco, Lagoa, Alfoz]])
*[[Lavancos]] (redirección a [[Lavancos, Loboso, A Pastoriza]])
*[[Lavandeira]] (homónimos)
*[[A Lavandeira]] (redirección a [[Lavandeira]])
*[[Lavandeira de Baixo]] (homónimos)
*[[Lavandeira de Riba]] (homónimos)
*[[Lavandeiras]] (homónimos)
*[[As Lavandeiras]] (redirección a [[Lavandeiras]])
*[[Lavandelo]] (redirección a [[Lavandelo, Monterroso]])
*[[A Lavanqueira]] (redirección a [[praia da Lavanqueira]])
*[[Lavapés]] (redirección a [[Lavapés, Vilapedre, Vilalba]])
*[[O Laverco]] (redirección a [[O Laverco, Arzúa, Arzúa]])
*[[Laxa]] (homónimos)
*[[A Laxa]] (redirección a [[Laxa]])
*[[A Laxa de Abaixo]] (redirección a [[A Laxa de Abaixo, San Fiz de Asma, Chantada]])
*[[A Laxa de Arriba]] (redirección a [[A Laxa de Arriba, San Fiz de Asma, Chantada]])
*[[Laxas]] (homónimos)
*[[As Laxas]] (redirección a [[Laxas]])
*[[Laxás]] (redirección a [[Laxás, Luía, Ortigueira]])
*[[As Laxas de Barreiros]] (redirección a [[As Laxas de Barreiros, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Laxe (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Laxe]] (redirección a [[Laxe (homónimos)]])
*[[A Laxe do Pan]] (redirección a [[A Laxe do Pan, A Illa de Arousa, A Illa de Arousa]])
*[[Laxedo]] (redirección a [[Laxedo, Covelo, A Lama]])
*[[As Laxelas]] (redirección a [[As Laxelas, Noal, Porto do Son]])
*[[O Laxendo]] (redirección a [[O Laxendo, O Piñeiro, Covelo]])
*[[Laxes]] (homónimos)
*[[As Laxes]] (redirección a [[Laxes]])
*[[Laxes de Orro]] (redirección a [[Laxes de Orro, San Cristovo das Viñas, A Coruña]])
*[[As Laxes do Castelo]] (redirección a [[As Laxes do Castelo, Ribeira, Ribeira]])
*[[O Laxido]] (redirección a [[O Laxido, Asados, Rianxo]])
*[[Laxielas]] (redirección a [[Laxielas, Coiro, Cangas]])
*[[A Laxiña]] (homónimos)
*[[Laxo]] (redirección a [[Laxo, Rao, Navia de Suarna]])
*[[Laxobre]] (redirección a [[Laxobre, Arteixo, Arteixo]])
*[[Laxos]] (redirección a [[Laxos, Cuntis, Cuntis]])
*[[Laxosa]] (homónimos)
*[[Laxoso]] (homónimos)
*[[O Laxoso]] (redirección a [[Laxoso]])
*[[Laxoso de Abaixo]] (redirección a [[Laxoso de Abaixo, Ponte Caldelas, Ponte Caldelas]])
*[[Laxoso de Arriba]] (redirección a [[Laxoso de Arriba, Ponte Caldelas, Ponte Caldelas]])
*[[Laza (homónimos)]] (homónimos)
*[[Lázara]] (homónimos)
*[[Lázare]] (redirección a [[Lázare, Ferroi, Guntín]])
*[[O Lazareto]] (redirección a [[O Lazareto, As Achas, A Cañiza]])
*[[Lazo]] (redirección a [[Lazo, Camelle, Camariñas]])
*[[Lea]] (homónimos)
*[[Leas]] (homónimos)
*[[As Leas]] (redirección a [[Leas]])
*[[Os Leás]] (redirección a [[Os Leás, Santo André de Boimente, Viveiro]])
*[[Lebaste]] (redirección a [[Lebaste, Goó, O Incio]])
*[[Lebesén]] (redirección a [[Lebesén, Pradeda, Guntín]])
*[[Lebesende]] (redirección a [[Lebesende, Queixeiro, Antas de Ulla]])
*[[Lebón]] (redirección a [[Lebón, Reboiro, O Incio]])
*[[A Leborada]] (redirección a [[A Leborada, Merille, Ourol]])
*[[Leboradas]] (redirección a [[Leboradas, Gaibor, Begonte]])
*[[Leborán]] (homónimos)
*[[Leborán Grande]] (redirección a [[Leborán Grande, O Pino, O Pino]])
*[[Leborán Pequeno]] (redirección a [[Leborán Pequeno, O Pino, O Pino]])
*[[Leboráns]] (redirección a [[Leboráns, Trasmonte, Ames]])
*[[Leboré]] (redirección a [[Leboré, Cabreiros, Xermade]])
*[[Leborei]] (homónimos)
*[[Leboreira]] (homónimos)
*[[A Leboreira]] (redirección a [[Leboreira]])
*[[Leboreiro]] (homónimos)
*[[O Leboreiro]] (redirección a [[Leboreiro]])
*[[Leboreo]] (redirección a [[Leboreo, Bértoa, Carballo]])
*[[As Leborías]] (redirección a [[As Leborías, Montemaior, A Laracha]])
*[[Leborín]] (homónimos)
*[[Leborís]] (homónimos)
*[[Leboriz]] (homónimos)
*[[Leboro]] (redirección a [[Leboro, Río, Rodeiro]])
*[[Lebosandaus]] (redirección a [[Lebosandaus, Os Baños, Bande]])
*[[Lebosende]] (homónimos)
*[[Lebozán]] (homónimos)
*[[Lebozás]] (redirección a [[Lebozás, Sagra, O Carballiño]])
*[[Lebrón]] (redirección a [[Lebrón, Saa, A Pobra do Brollón]])
*[[Lebruxo]] (homónimos)
*[[Lecín]] (redirección a [[Lecín, Bravos, Ourol]])
*[[Lede]] (redirección a [[Lede, Lois, Ribadumia]])
*[[Ledesma]] (homónimos)
*[[Ledime]] (redirección a [[Ledime, Cexo, Verea]])
*[[Ledín]] (redirección a [[Ledín, Cervo, Cedeira]])
*[[Ledoira]] (redirección a [[Ledoira, Frades]])
*[[Ledoño]] (homónimos)
*[[Ledro]] (redirección a [[Ledro, Nodar, Friol]])
*[[Leduzo]] (redirección a [[Leduzo, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[Leganitos]] (redirección a [[Leganitos, Muras, Muras]])
*[[As Leguas]] (redirección a [[As Leguas, Queixeiro, Monfero]])
*[[A Legumieira]] (redirección a [[A Legumieira, San Lourenzo de Fustáns, Gomesende]])
*[[Leiloio]] (redirección a [[Leiloio, Malpica de Bergantiños]])
*[[Leilón]] (redirección a [[Leilón, San Cibrao da Repostería, Palas de Rei]])
*[[Leimán]] (redirección a [[Leimán, Belante, Sarria]])
*[[Leira]] (homónimos)
*[[A Leira]] (redirección a [[Leira]])
*[[A Leira Chá]] (redirección a [[A Leira Chá, Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[Leira de Ares]] (redirección a [[Leira de Ares, Aro, Negreira]])
*[[Leira Enfesta]] (redirección a [[Leira Enfesta, Cerceda, Cerceda]])
*[[A Leira Longa]] (homónimos)
*[[Leiradiño]] (redirección a [[Leiradiño, Taboexa, As Neves]])
*[[Leirado]] (homónimos)
*[[O Leirado]] (redirección a [[Leirado]])
*[[Leiras]] (homónimos)
*[[As Leiras]] (redirección a [[Leiras]])
*[[As Leiras de Abaixo]] (redirección a [[As Leiras de Abaixo, Montouto, Abadín]])
*[[As Leiras de Arriba]] (redirección a [[As Leiras de Arriba, Montouto, Abadín]])
*[[Leiravella]] (redirección a [[Leiravella, Sacardebois, Parada de Sil]])
*[[A Leireta]] (redirección a [[A Leireta, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[A Leiriña]] (homónimos)
*[[Leiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[Leiromeán]] (redirección a [[Leiromeán, Leiro, Ribadumia]])
*[[O Leirón]] (redirección a [[O Leirón, Recemel, As Somozas]])
*[[Os Leiros]] (redirección a [[Os Leiros, Dordaño, Oza-Cesuras]])
*[[Leirou]] (redirección a [[Leirou, Mandaio, Oza-Cesuras]])
*[[Leis de Nemancos]] (redirección a [[Leis de Nemancos, Muxía]]; parroquia e lugar)
*[[Leituego]] (redirección a [[Leituego, Pacios, A Fonsagrada]])
*[[Leixa]] (homónimos)
*[[A Leixa]] (redirección a [[Leixa]])
*[[Leixazós]] (redirección a [[Leixazós, Pacios da Serra, Quiroga]])
*[[O Leixo]] (redirección a [[O Leixo, A Armenteira, Meis]])
*[[Leixoada]] (redirección a [[Leixoada, Cambre, Malpica de Bergantiños]])
*[[Leizán]] (redirección a [[Leizán, Vilarxoán, O Incio]])
*[[Lela]] (redirección a [[Lela, Alba, Vilalba]])
*[[Lema]] (homónimos)
*[[Lema de Abaixo]] (redirección a [[Lema de Abaixo, Lema, Arzúa]])
*[[Lema de Arriba]] (redirección a [[Lema de Arriba, Lema, Arzúa]])
*[[Lemaio]] (redirección a [[Lemaio, A Laracha]])
*[[Os Lemos]] (redirección a [[Os Lemos, O Araño, Rianxo]])
*[[Len]] (redirección a [[Len, Belesar, Vilalba]])
*[[Lence]] (homónimos)
*[[A Lence]] (redirección a [[Lence]])
*[[Lencias]] (redirección a [[Lencias, Castañedo, Navia de Suarna]])
*[[A Lende]] (redirección a [[A Lende, Gullade, Monforte de Lemos]])
*[[Lendecoira]] (redirección a [[Lendecoira, Sante, Trabada]])
*[[Lendo]] (redirección a [[Lendo, A Laracha]])
*[[Lendoiro]] (homónimos)
*[[Lendorrío]] (redirección a [[Lendorrío, Vilameñe, Taboada]])
*[[A Lenguda]] (redirección a [[A Lenguda, Pías, Ponteareas]])
*[[Lengüelle]] (homónimos)
*[[Lens]] (homónimos)
*[[Lentellais]] (homónimos)
*[[Lentemil]] (redirección a [[Lentemil, Santa Mariña de Lagostelle, Guitiriz]])
*[[Lentil]] (redirección a [[Lentil, Novelúa, Monterroso]])
*[[Lentille]] (homónimos)
*[[Lentomil]] (homónimos)
*[[As Lenzas]] (redirección a [[As Lenzas, Saavedra, Begonte]])
*[[Leobalde]] (redirección a [[Leobalde, Tordoia]])
*[[León (homónimos)]] (homónimos)
*[[León de Abaixo]] (redirección a [[León de Abaixo, Oíns, Arzúa]])
*[[León de Arriba]] (redirección a [[León de Arriba, Oíns, Arzúa]])
*[[Leonte]] (redirección a [[Leonte, Miñotos, Ourol]])
*[[Lera]] (redirección a [[Lera, Vilanova de Arousa, Vilanova de Arousa]])
*[[Lerce]] (redirección a [[Lerce, Castrelo, Forcarei]])
*[[Lérez]] (homónimos)
*[[Lermo]] (redirección a [[Lermo, Vista Alegre, Santiago de Compostela]])
*[[Leroño]] (homónimos)
*[[Lesa]] (redirección a [[Lesa, Santa Mariña de Lesa, Coirós]])
*[[Lesende]] (homónimos)
*[[Lesón]] (homónimos)
*[[Lesta]] (homónimos)
*[[A Lesta]] (redirección a [[Lesta]])
*[[Lestaio]] (redirección a [[Lestaio, Valadares, Outes]])
*[[Lestedo]] (homónimos)
*[[A Lesteira]] (redirección a [[A Lesteira, Boimil, Boimorto]])
*[[Lestelle]] (homónimos)
*[[Lestide]] (redirección a [[Lestide, Labrada, Abadín]])
*[[Lestido]] (homónimos)
*[[O Lestido]] (redirección a [[Lestido]])
*[[Lestimoño]] (redirección a [[Lestimoño, A Graña, Ponteceso]])
*[[Lestón]] (homónimos)
*[[Lestón de Abaixo]] (redirección a [[Lestón de Abaixo, Abelleira, Muros]])
*[[Lestón de Arriba]] (redirección a [[Lestón de Arriba, Torea, Muros]])
*[[Lestrobe]] (homónimos)
*[[Letros]] (redirección a [[Letros, Manduas, Silleda]])
*[[A Levada]] (homónimos)
*[[Levices]] (redirección a [[Levices, Melias, Coles]])
*[[Levoso]] (redirección a [[Levoso, Quintillán, Forcarei]])
*[[Lexas]] (homónimos)
*[[Lexo]] (homónimos)
*[[Lexocairo]] (redirección a [[Lexocairo, Lexo, Baralla]])
*[[Lezoce]] (redirección a [[Lezoce, San Xulián da Veiga, Sarria]])
*[[Liáns]] (redirección a [[Liáns, Oleiros]])
*[[Liber]] (homónimos)
*[[Libioi]] (redirección a [[Libioi, Armental, Vilasantar]])
*[[Liboeira]] (redirección a [[Liboeira, Atios, O Porriño]])
*[[Liboi]] (redirección a [[Liboi, Carreira, Ribeira]])
*[[Librán]] (redirección a [[Librán, Baleira]])
*[[Libre]] (homónimos)
*[[O Libreiro]] (redirección a [[O Libreiro, A Pena, Negreira]])
*[[Libureo]] (redirección a [[Libureo, Doroña, Vilarmaior]])
*[[Licencia]] (redirección a [[Licencia, O Viveiró, Muras]])
*[[Licín]] (homónimos)
*[[Lidín]] (homónimos)
*[[Lidón]] (redirección a [[Lidón, Cures, Boiro]])
*[[Lidor]] (redirección a [[Lidor, Castrillón, O Corgo]])
*[[Lieiro]] (homónimos)
*[[Lier]] (homónimos)
*[[Ligonde]] (homónimos)
*[[Liméns]] (redirección a [[Liméns, O Hío, Cangas]])
*[[Limeres]] (redirección a [[Limeres, Cerdedo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[A Limia]] (redirección a [[comarca da Limia]])
*[[Limideiro]] (redirección a [[Limideiro, Brandomil, Zas]])
*[[Limiñoa]] (redirección a [[Limiñoa, Cores, Ponteceso]])
*[[Limiñón]] (homónimos)
*[[Limodre]] (redirección a [[Limodre, Fene]])
*[[O Limpadoiro]] (redirección a [[O Limpadoiro, Vilacampa, O Valadouro]])
*[[Líncora]] (homónimos)
*[[Os Lindeiros]] (redirección a [[Os Lindeiros, Viladavil, Arzúa]])
*[[Lindín]] (homónimos)
*[[Liñaio]] (homónimos)
*[[Liñar]] (homónimos)
*[[O Liñar]] (redirección a [[Liñar]])
*[[Liñarán]] (redirección a [[Liñarán, Sober]])
*[[Liñarcovo]] (redirección a [[Liñarcovo, Bascoi, Mesía]])
*[[Liñardeu]] (redirección a [[Liñardeu, Rodeiro, Oza-Cesuras]])
*[[Liñarede]] (redirección a [[Liñarede, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[A Liñarega]] (redirección a [[A Liñarega, O Cadramón, O Valadouro]])
*[[Liñares]] (homónimos)
*[[Os Liñares]] (redirección a [[Liñares]])
*[[Liñares de Bidul]] (redirección a [[Liñares de Bidul, O Vilar da Cuíña, A Fonsagrada]])
*[[Liñares de Maderne]] (redirección a [[Liñares de Maderne, Maderne, A Fonsagrada]])
*[[Liñares de Vilafurada]] (redirección a [[Liñares de Vilafurada, A Veiga de Logares, A Fonsagrada]])
*[[O Liñariño]] (redirección a [[O Liñariño, Numide, Tordoia]])
*[[Liñariños]] (homónimos)
*[[A Liñeira]] (redirección a [[A Liñeira, Visantoña, Santiso]])
*[[Liñeiras]] (homónimos)
*[[Liñeiro]] (homónimos)
*[[Lingunde]] (redirección a [[Lingunde, Camariñas, Camariñas]])
*[[Linteiros]] (redirección a [[Linteiros, Miñortos, Porto do Son]])
*[[Liorfe]] (redirección a [[Liorfe, A Ciadella, Sobrado]])
*[[Lira]] (homónimos)
*[[Lires]] (homónimos)
*[[Liripio]] (redirección a [[Liripio, A Estrada]])
*[[Lis]] (homónimos)
*[[Lisoiros]] (redirección a [[Lisoiros, As Achas, A Cañiza]])
*[[Lista]] (homónimos)
*[[Listanco]] (redirección a [[Listanco, Armeses, Maside]])
*[[Liste]] (redirección a [[Liste, Numide, Tordoia]])
*[[Listres]] (redirección a [[Listres, Aguiño, Ribeira]])
*[[Liúlfe]] (redirección a [[Liúlfe, Lestedo, Palas de Rei]])
*[[Lixibán]] (redirección a [[Lixibán, Santa Baia de Búbal, Carballedo]])
*[[Lixó]] (homónimos)
*[[O Lixó]] (redirección a [[Lixó]])
*[[A Lixoa]] (redirección a [[A Lixoa, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Lixuás]] (redirección a [[Lixuás, Torneiros, Pol]])
*[[Liz]] (redirección a [[Liz, Gomelle, Guntín]])
*[[Llacín]] (redirección a [[Llacín, Carballido, A Fonsagrada]])
*[[Lladairo]] (redirección a [[Lladairo, Cuíñas, A Fonsagrada]])
*[[Llan]] (redirección a [[Llan, A Veiga de Logares, A Fonsagrada]])
*[[Llancela]] (redirección a [[Llancela, San Pedro de Neiro, A Fonsagrada]])
*[[Llencias]] (redirección a [[Llencias, San Martín de Suarna, A Fonsagrada]])
*[[Loalo]] (redirección a [[Loalo, Frixe, Muxía]])
*[[Lobaces]] (homónimos)
*[[A Lobagueira]] (redirección a [[A Lobagueira, Santa Baia de Búbal, Carballedo]])
*[[Lobagueiras]] (redirección a [[Lobagueiras, Bendaña, Touro]])
*[[Lobamorta]] (redirección a [[Lobamorta, Ourol, Ourol]])
*[[Lobán]] (homónimos)
*[[Lobán da Barreira]] (redirección a [[Lobán da Barreira, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Lobán de Louros]] (redirección a [[Lobán de Louros, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Lobariñas]] (redirección a [[Lobariñas, Crecente, Crecente]])
*[[Lobás]] (homónimos)
*[[Os Lobás]] (redirección a [[Lobás]])
*[[As Lobateiras]] (redirección a [[As Lobateiras, Vilar, Guitiriz]])
*[[Lobeira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Lobeira]] (redirección a [[Lobeira (homónimos)]])
*[[Lobeiras]] (homónimos)
*[[As Lobeiras]] (redirección a [[Lobeiras]])
*[[Lobeiro]] (homónimos)
*[[O Lobeiro]] (redirección a [[Lobeiro]])
*[[Lobeiros]] (redirección a [[Lobeiros, Barbos, Ortigueira]])
*[[Lobelle]] (homónimos)
*[[Lobelle de Abaixo]] (redirección a [[Lobelle de Abaixo, Lobelle, Carballedo]])
*[[Lobelle de Arriba]] (redirección a [[Lobelle de Arriba, Lobelle, Carballedo]])
*[[Lobelos]] (redirección a [[Lobelos, A Pereiriña, Cee]])
*[[Lobio]] (homónimos)
*[[O Lobio]] (redirección a [[Lobio]])
*[[Lobios (homónimos)]] (homónimos)
*[[Lobomorto]] (redirección a [[Lobomorto, Arceo, Boimorto]])
*[[Loboso]] (homónimos)
*[[Lobra]] (redirección a [[Lobra, Verdía, Santiago de Compostela]])
*[[Locai]] (homónimos)
*[[Locencia]] (homónimos)
*[[O Lodairo]] (redirección a [[O Lodairo, Piñeiro, Mugardos]])
*[[Lodás]] (homónimos)
*[[Lodeira]] (homónimos)
*[[A Lodeira]] (redirección a [[Lodeira]])
*[[Lodeiro]] (homónimos)
*[[O Lodeiro]] (redirección a [[Lodeiro]])
*[[Lodeirón]] (redirección a [[Lodeirón, Vilatuxe, Lalín]])
*[[Lodeiros]] (homónimos)
*[[Lodos]] (redirección a [[Lodos, Santo André de Logares, A Fonsagrada]])
*[[Lodoselo]] (homónimos)
*[[Lodoso]] (homónimos)
*[[Loeda]] (redirección a [[Loeda, Piñor]])
*[[Loentia]] (redirección a [[Loentia, Castro de Rei]])
*[[Loenzo]] (homónimos)
*[[Loenzo de Abaixo]] (redirección a [[Loenzo de Abaixo, Bértoa, Carballo]])
*[[Loenzo de Arriba]] (redirección a [[Loenzo de Arriba, Bértoa, Carballo]])
*[[Logares]] (redirección a [[Logares, Santo André de Logares, A Fonsagrada]])
*[[O Logoso]] (redirección a [[O Logoso, Olveira, Dumbría]])
*[[Logrosa]] (homónimos)
*[[Loiba]] (redirección a [[Loiba, Ortigueira]])
*[[Loibán]] (redirección a [[Loibán, Merille, Ourol]])
*[[As Loibas]] (redirección a [[As Loibas, Bardaos, San Sadurniño]])
*[[O Loibo]] (redirección a [[O Loibo, Quintas, Paderne]])
*[[Loimar]] (redirección a [[Loimar, Bealo, Boiro]])
*[[Loimil]] (homónimos)
*[[Loimil do Carballo]] (redirección a [[Loimil do Carballo, Loimil, A Estrada]])
*[[Loio]] (homónimos)
*[[Loios]] (homónimos)
*[[Loira]] (homónimos)
*[[A Loira]] (redirección a [[Loira]])
*[[Loiravella]] (redirección a [[Loiravella, Loira, Valdoviño]])
*[[Loiro]] (homónimos)
*[[Lomba]] (homónimos)
*[[A Lomba]] (redirección a [[Lomba]])
*[[Lomba do Cruceiro]] (redirección a [[Lomba do Cruceiro, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Lombao]] (homónimos)
*[[O Lombao]] (redirección a [[Lombao]])
*[[Lombao de Abaixo]] (redirección a [[Lombao de Abaixo, Os Freires, Ortigueira]])
*[[Lombao de Arriba]] (redirección a [[Lombao de Arriba, Os Freires, Ortigueira]])
*[[As Lombas]] (homónimos)
*[[O Lombedrado]] (redirección a [[O Lombedrado, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Lombeira]] (redirección a [[A Lombeira, Leirado, Salvaterra de Miño]])
*[[A Lombiña]] (redirección a [[A Lombiña, O Xobre, A Pobra do Caramiñal]])
*[[O Lombiño]] (homónimos)
*[[Lombo]] (homónimos)
*[[O Lombo]] (redirección a [[Lombo]])
*[[O Lombo de Abaixo]] (redirección a [[O Lombo de Abaixo, Barbos, Ortigueira]])
*[[O Lombo de Afonso]] (redirección a [[O Lombo de Afonso, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Lombo de Arriba]] (redirección a [[O Lombo de Arriba, Barbos, Ortigueira]])
*[[Lombo do Cervo]] (redirección a [[Lombo do Cervo, Vilapedre, Vilalba]])
*[[O Lombo do Coitelo]] (redirección a [[O Lombo do Coitelo, Devesos, Ortigueira]])
*[[Lombo do Muíño]] (redirección a [[Lombo do Muíño, San Xurxo de Sacos, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Lombo do Río]] (redirección a [[Lombo do Río, Vilapedre, Vilalba]])
*[[Lombo Gordo]] (redirección a [[Lombo Gordo, Covas, Viveiro]])
*[[Os Lombos]] (redirección a [[Os Lombos, San Pedro de Eume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Lomear]] (redirección a [[Lomear, Rioseco, Calvos de Randín]])
*[[O Lomedro]] (redirección a [[O Lomedro, Godóns, Covelo]])
*[[Lomparte]] (redirección a [[Lomparte, San Tomé de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Loncras]] (redirección a [[Loncras, O Barro, A Baña]])
*[[Londoño]] (redirección a [[Londoño, Xesteda, Cerceda]])
*[[A Longa]] (redirección a [[A Longa, San Xurxo de Sacos, Cerdedo-Cotobade]])
*[[O Longaíño]] (redirección a [[O Longaíño, Xinzo, Ponteareas]])
*[[Longalai]] (redirección a [[Longalai, Ferroi, Guntín]])
*[[Lóngara]] (homónimos)
*[[A Lóngara]] (redirección a [[Lóngara]])
*[[As Lóngaras]] (redirección a [[As Lóngaras, Trabada, Trabada]])
*[[Longarela]] (homónimos)
*[[Longás]] (redirección a [[Longás, Santa Xusta de Moraña, Moraña]])
*[[Longo]] (homónimos)
*[[Lóngora]] (redirección a [[Lóngora, Liáns, Oleiros]])
*[[Longos]] (homónimos)
*[[Longoseiros]] (homónimos)
*[[Longra]] (homónimos)
*[[A Longra]] (redirección a [[Longra]])
*[[Longras]] (homónimos)
*[[As Longras]] (redirección a [[Longras]])
*[[Longueiral]] (redirección a [[Longueiral, Vigo, Cambre]])
*[[A Lonia de Abaixo]] (redirección a [[A Lonia de Abaixo, Tras do Hospital, Ourense]])
*[[A Lonia de Arriba]] (redirección a [[A Lonia de Arriba, Velle, Ourense]])
*[[Lonzas]] (redirección a [[Lonzas, San Cristovo das Viñas, A Coruña]])
*[[A Loña]] (redirección a [[A Loña, Fornelos, Salvaterra de Miño]])
*[[Loña do Monte]] (parroquia eclesiástica)
*[[Loño]] (homónimos)
*[[Loñoá do Camiño]] (redirección a [[Loñoá do Camiño, Covas, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Loñoá Grande]] (redirección a [[Loñoá Grande, Covas, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Lopiño]] (redirección a [[Lopiño, A Torre, Vilalba]])
*[[Lorbé]] (redirección a [[Lorbé, Dexo, Oleiros]])
*[[Lordelo]] (homónimos)
*[[Lores]] (homónimos)
*[[Loreto]] (homónimos)
*[[Lorigados]] (redirección a [[Lorigados, Espasande de Baixo, Riotorto]])
*[[Lornés]] (redirección a [[Lornés, Troáns, Cuntis]])
*[[Lornís]] (redirección a [[Lornís, Frontón, Pantón]])
*[[Loroño]] (homónimos)
*[[Loroxo]] (redirección a [[Loroxo, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[O Lorteiro]] (redirección a [[O Lorteiro, Montemaior, A Laracha]])
*[[Losón]] (homónimos)
*[[O Lote]] (redirección a [[O Lote, Queixeiro, Monfero]])
*[[Loucenzo]] (redirección a [[Loucenzo, Cercio, Lalín]])
*[[Loucia]] (redirección a [[Loucia, Las, San Amaro]])
*[[Lougares]] (homónimos)
*[[Lougarés]] (redirección a [[Lougarés, Sendelle, Crecente]])
*[[O Loural]] (homónimos)
*[[Lourás]] (redirección a [[Lourás, Manduas, Silleda]])
*[[Loureda]] (homónimos)
*[[Louredela]] (redirección a [[Louredela, Loxo, Touro]])
*[[Louredo]] (homónimos)
*[[Loureiral]] (redirección a [[Loureiral, Santa María de Fóra de Baiona, Baiona]])
*[[As Loureiras]] (redirección a [[As Loureiras, Orro, Culleredo]])
*[[Loureiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Loureiro]] (redirección a [[Loureiro (homónimos)]])
*[[Loureiro de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Loureiro de Abaixo]] (redirección a [[Loureiro de Abaixo]])
*[[Loureiro de Arriba]] (homónimos)
*[[O Loureiro de Arriba]] (redirección a [[Loureiro de Arriba]])
*[[Loureiro de Baixo]] (redirección a [[Loureiro de Baixo, Buciños, Carballedo]])
*[[O Loureiro de Bocixa]] (redirección a [[O Loureiro de Bocixa, Soandres, A Laracha]])
*[[O Loureiro de Borreiros]] (redirección a [[O Loureiro de Borreiros, Soandres, A Laracha]])
*[[Loureiro de Riba]] (redirección a [[Loureiro de Riba, Buciños, Carballedo]])
*[[O Loureiro Pequeno]] (redirección a [[O Loureiro Pequeno, A Riba, A Baña]])
*[[Loureiros]] (homónimos)
*[[Os Loureiros]] (redirección a [[Loureiros]])
*[[A Lourenceira]] (redirección a [[A Lourenceira, Coiro, A Laracha]])
*[[Lourente]] (redirección a [[Lourente, Saa, A Pobra do Brollón]])
*[[Lourentín]] (homónimos)
*[[Lourenzá (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Lourenzo]] (redirección a [[O Lourenzo, Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[Os Lourenzos]] (redirección a [[Os Lourenzos, Rebordelo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Lourés]] (redirección a [[Lourés, Gondollín, Melide]])
*[[Loureses]] (redirección a [[Loureses, Aguís, Os Blancos]])
*[[Loureza]] (homónimos)
*[[Louride]] (redirección a [[Louride, Rus, Carballo]])
*[[Lourido]] (homónimos)
*[[O Lourido]] (redirección a [[Lourido]])
*[[Lourido Grande]] (homónimos)
*[[Lourido Pequeno]] (homónimos)
*[[Louridos]] (redirección a [[Louridos, Abade, Moeche]])
*[[Louriña]] (homónimos)
*[[A Louriña]] (redirección a [[Louriña]])
*[[Louriño]] (homónimos)
*[[O Louriño]] (redirección a [[Louriño]])
*[[Louriñó]] (redirección a [[Louriñó, Torroso, Mos]])
*[[Lourintín]] (redirección a [[Lourintín, Camos, Nigrán]])
*[[Lourixe]] (homónimos)
*[[Lourizán]] (redirección a [[Lourizán, Pontevedra]])
*[[Louro]] (homónimos)
*[[Os Louros]] (redirección a [[Os Louros, Viós, Abegondo]])
*[[A Lousa]] (homónimos)
*[[Lousada]] (homónimos)
*[[Lousada de Abaixo]] (homónimos)
*[[Lousada de Arriba]] (homónimos)
*[[A Lousada]] (redirección a [[Lousada]])
*[[O Lousadal]] (redirección a [[O Lousadal, Álvare, A Pastoriza]])
*[[Lousadela]] (homónimos)
*[[Lousado]] (homónimos)
*[[O Lousado]] (redirección a [[Lousado]])
*[[Lousame]] (concello e parroquia)
*[[Os Lousedos]] (redirección a [[Os Lousedos, Reigosa, A Pastoriza]])
*[[A Louseira]] (homónimos)
*[[Louseiro]] (redirección a [[Louseiro, Sarria]])
*[[Lousende]] (redirección a [[Lousende, Prado, Friol]])
*[[Louside]] (redirección a [[Louside, Candia, Abadín]])
*[[Lousido]] (redirección a [[Lousido, Cabanas, Cabanas]])
*[[Lousidos]] (redirección a [[Lousidos, Carballido, Vilalba]])
*[[Louteiro]] (redirección a [[Louteiro, A Veiga de Logares, A Fonsagrada]])
*[[Loutoño]] (redirección a [[Loutoño, Cambre, Malpica de Bergantiños]])
*[[Louxadas]] (redirección a [[Louxadas, Sárdoma, Vigo]])
*[[Louxadelas]] (redirección a [[Louxadelas, Soutordei, Ribas de Sil]])
*[[Louxas]] (redirección a [[Louxas, Lamas de Moreira, A Fonsagrada]])
*[[A Louza]] (redirección a [[A Louza, Sargadelos, Cervo]])
*[[Louzaregos]] (homónimos)
*[[Louzarela]] (homónimos)
*[[Lovada]] (redirección a [[Lovada, O Lago, Maside]])
*[[A Loxe]] (redirección a [[A Loxe, Barro, Noia]])
*[[Loxo]] (homónimos)
*[[Loxo de Abaixo]] (redirección a [[Loxo de Abaixo, Boiro, Boiro]])
*[[Loxo de Arriba]] (redirección a [[Loxo de Arriba, Boiro, Boiro]])
*[[Lúa (homónimos)]] (homónimos)
*[[Luaces]] (homónimos)
*[[Luama]] (redirección a [[Luama, Ortigueira]])
*[[Luáns]] (redirección a [[Luáns, Iria Flavia, Padrón]])
*[[Luaña]] (redirección a [[Luaña, Brión]])
*[[Lubián]] (homónimos)
*[[Lubre]] (homónimos)
*[[A Luceira]] (redirección a [[A Luceira, Liñares, As Neves]])
*[[A Lucencia]] (redirección a [[A Lucencia, Lodoso, Monterroso]])
*[[Lucenza]] (homónimos)
*[[A Lucenza]] (redirección a [[Lucenza]])
*[[Lucí]] (homónimos)
*[[O Lucial]] (redirección a [[O Lucial, Vila de Mouros, O Incio]])
*[[Lucil]] (redirección a [[Lucil, Outes, Outes]])
*[[Lucín]] (homónimos)
*[[O Lucín]] (redirección a [[Lucín]])
*[[Ludeiro]] (homónimos)
*[[O Ludeiro]] (redirección a [[Ludeiro]])
*[[Ludeiros]] (homónimos)
*[[A Ludiña]] (redirección a [[A Ludiña, Vigo, Carral]])
*[[O Ludiño de Baixo]] (redirección a [[O Ludiño de Baixo, Pereira, Ordes]])
*[[O Ludiño de Riba]] (redirección a [[O Ludiño de Riba, Pereira, Ordes]])
*[[Ludrio]] (redirección a [[Ludrio, Castro de Rei]])
*[[Ludro]] (redirección a [[Ludro, Rairiz de Veiga, Rairiz de Veiga]])
*[[Lueda]] (redirección a [[Lueda, Bande, Bande]])
*[[As Lueiras]] (redirección a [[As Lueiras, As Enchousas, As Somozas]])
*[[Lueiro]] (homónimos)
*[[O Lugar]] (homónimos)
*[[O Lugar da Fonte]] (redirección a [[O Lugar da Fonte, Cospindo, Ponteceso]])
*[[Lugar de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Lugar de Abaixo]] (redirección a [[Lugar de Abaixo]])
*[[Lugar de Arriba]] (homónimos)
*[[O Lugar de Arriba]] (redirección a [[Lugar de Arriba]])
*[[O Lugar do Crego]] (redirección a [[O Lugar do Crego, Vilarmaior, Vilarmaior]])
*[[O Lugar do Medio]] (redirección a [[O Lugar do Medio, Cerceda, Cerceda]])
*[[Lugar do Monte]] (homónimos)
*[[O Lugar do Monte]] (redirección a [[Lugar do Monte]])
*[[O Lugar Grande]] (redirección a [[O Lugar Grande, Corcoesto, Cabana de Bergantiños]])
*[[O Lugar Novo]] (redirección a [[O Lugar Novo, Bravos, Ourol]])
*[[O Lugar Vello]] (redirección a [[O Lugar Vello, Cazás, Xermade]])
*[[O Lugarexo]] (redirección a [[O Lugarexo, Vilamateo, Vilarmaior]])
*[[O Lugariño]] (homónimos)
*[[O Lugarnovo]] (redirección a [[O Lugarnovo, Corzón, Mazaricos]])
*[[Lugarvello]] (redirección a [[Lugarvello, Santaballa, Vilalba]])
*[[Lugo (homónimos)]] (homónimos)
*[[Luía]] (redirección a [[Luía, Ortigueira]])
*[[Luíntra]] (redirección a [[Luíntra, Nogueira de Ramuín, Nogueira de Ramuín]])
*[[Os Luíses]] (redirección a [[Os Luíses, San Pantaleón de Cabanas, Ourol]])
*[[Lulaíños]] (redirección a [[Lulaíños, Lousada, Carballedo]])
*[[Lulás]] (redirección a [[Lulás, San Mamede de Lousada, Carballedo]])
*[[Lulle]] (redirección a [[Lulle, Loureiro, Samos]])
*[[Lume]] (proceso; véxase tamén [[Lume, San Xusto, Coristanco]])
*[[Lume da Cova]] (redirección a [[Lume da Cova, Santa Baia de Castro, Coristanco]])
*[[Lume de Suso]] (redirección a [[Lume de Suso, Santa Baia de Castro, Coristanco]])
*[[Lumeares]] (redirección a [[Lumeares, A Teixeira]])
*[[Lumián]] (redirección a [[Lumián, Santa Baia de Castro, Coristanco]])
*[[As Lumieiras]] (redirección a [[As Lumieiras, Millán, Sober]])
*[[Luneda]] (homónimos)
*[[Luou]] (redirección a [[Luou, Teo]])
*[[Lusío]] (homónimos)
*[[Os Lusoiros]] (redirección a [[Os Lusoiros, Aldosende, Paradela]])
*[[Lusquiños]] (redirección a [[Lusquiños, Tomeza, Pontevedra]])
*[[Lustiás]] (redirección a [[Lustiás, Couto, Taboada]])
*[[Lustres]] (redirección a [[Lustres, Asados, Rianxo]])
*[[Luxilde]] (homónimos)
*[[Luxís]] (redirección a [[Luxís, Pacios, Castro de Rei]])
*[[A Luz]] (homónimos)

==M==
*[[Maariz]] (redirección a [[Maariz, Santiago de Mondoñedo, Mondoñedo]])
*[[Mabegondo]] (redirección a [[Mabegondo, Abegondo]])
*[[Mabia]] (redirección a [[Mabia, Loureza, Oia]])
*[[Macadín]] (redirección a [[Macadín, Moreira, Ponteareas]])
*[[Macal]] (redirección a [[Macal, Castrelos, Vigo]])
*[[Mácara]] (redirección a [[Mácara, Ramil, Palas de Rei]])
*[[Maceda (homónimos)]] (homónimos)
*[[Macedo]] (homónimos)
*[[Macedos]] (redirección a [[Macedos, Urdilde, Rois]])
*[[Maceira (homónimos)]]
*[[A Maceira]] (redirección a [[Maceira (homónimos)]])
*[[Maceiras]] (homónimos)
*[[As Maceiras]] (redirección a [[Maceiras]])
*[[Maceiriña]] (redirección a [[Maceiriña, Cabral, Vigo]])
*[[Macenda]] (homónimos)
*[[Macendo]] (redirección a [[Macendo, Castrelo de Miño]])
*[[Macenlle]] (redirección a [[Macenlle, Marín, Marín]])
*[[Machado]] (homónimos)
*[[O Machín]] (redirección a [[O Machín, Santa Marta de Meilán, Riotorto]])
*[[O Machuco]] (homónimos)
*[[Os Macicos]] (redirección a [[Os Macicos, Barizo, Malpica de Bergantiños]])
*[[A Macieira]] (redirección a [[A Macieira, Bretoña, A Pastoriza]])
*[[Maciñeira]] (homónimos)
*[[A Maciñeira]] (redirección a [[Maciñeira]])
*[[Maciñeirá]] (redirección a [[Maciñeirá, Saavedra, Begonte]])
*[[A Maciñeira Pequena]] (redirección a [[A Maciñeira Pequena, O Burgo, Muras]])
*[[Maciñeiras]] (homónimos)
*[[As Maciñeiras]] (redirección a [[Maciñeiras]])
*[[Maciñeiro]] (redirección a [[Maciñeiro, Corvelle, Vilalba]])
*[[Mación]] (redirección a [[Mación, Pombeiro, Pantón]])
*[[Madalena]] (homónimos)
*[[A Madalena]] (redirección a [[Madalena]])
*[[Madanela]] (homónimos)
*[[A Madanela]] (redirección a [[Madanela]])
*[[A Madanela de Montes]] (redirección a [[A Madanela de Montes, Forcarei]])
*[[Madarnás]] (homónimos)
*[[Madeiro]] (homónimos)
*[[O Madeiro]] (redirección a [[Madeiro]])
*[[Madelos]] (homónimos)
*[[Maderne]] (homónimos)
*[[A Madorra]] (homónimos)
*[[As Madorras]] (redirección a [[As Madorras, Mosende, O Porriño]])
*[[O Madorro]] (redirección a [[O Madorro, Soutelo, Salceda de Caselas]])
*[[A Madosa]] (redirección a [[A Madosa, Oza, A Coruña]])
*[[A Madreduga]] (redirección a [[A Madredauga, Rosende, O Saviñao]])
*[[As Madriceiras]] (redirección a [[As Madriceiras, Probaos, Oza-Cesuras]])
*[[Madriñán]] (homónimos)
*[[Madroa]] (homónimos)
*[[A Madroa]] (redirección [[Madroa]])
*[[Madrosende]] (homónimos)
*[[Magaláns]] (redirección a [[Magaláns, Dorrón, Sanxenxo]])
*[[Magalofes]] (redirección a [[Magalofes, Fene]])
*[[Magán]] (homónimos)
*[[Magarella]] (redirección a [[Magarella, Santa Cristina de Cobres, Vilaboa]])
*[[Magarelos]] (redirección a [[Magarelos, San Trocado, Allariz]])
*[[Magariños]] (homónimos)
*[[Magazos]] (redirección a [[Magazos, Viveiro]])
*[[A Magdalena]] (redirección a [[A Magdalena, Ribadelouro, Tui]])
*[[Magoira]] (redirección a [[Magoira, Cervo, Cedeira]])
*[[Magolán]] (redirección a [[Magolán, Lema, Arzúa]])
*[[Magor]] (redirección a [[Magor, O Freixo de Sabardes, Outes]])
*[[Magro]] (redirección a [[Magro, Calo, Vimianzo]])
*[[Magros]] (redirección a [[Magros, Beariz, Beariz]])
*[[Maguxe]] (redirección a [[Maguxe, Ortoño, Ames]])
*[[A Maía]] (homónimos)
*[[Maial de Abaixo]] (redirección a [[Maial de Abaixo, Oza, Oza-Cesuras]])
*[[Maial de Arriba]] (redirección a [[Maial de Arriba, Reboredo, Oza-Cesuras]])
*[[Maianca]] (homónimos)
*[[Maín]] (redirección a [[Maín, San Clodio, Leiro]])
*[[Maíndo]] (redirección a [[Maíndo, Couso, A Estrada]])
*[[Maínza]] (redirección a [[Maínza, Padróns, Ponteareas]])
*[[O Maio]] (redirección a [[O Maio, Esteiro, Muros]])
*[[Maio Grande]] (redirección a [[Maio Grande, Liñaio, Negreira]])
*[[Maio Pequeno]] (redirección a [[Maio Pequeno, Liñaio, Negreira]])
*[[Maiobre]] (redirección a [[Maiobre, Ares, Ares]])
*[[Maiordomo]] (redirección a [[Maiordomo, Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[Maira]] (redirección a [[Maira, Camoira, Lugo]])
*[[Maizán]] (redirección a [[Maizán, Couxela, Ribadeo]])
*[[Maladas]] (redirección a [[Maladas, Río Barba, O Vicedo]])
*[[Malagón]] (redirección a [[Malagón, Vieiro, Viveiro]])
*[[A Malata]] (homónimos)
*[[O Malate]] (redirección a [[O Malate, Loira, Valdoviño]])
*[[Os Malatos]] (redirección a [[Os Malatos, Ove, Ribadeo]])
*[[Malburgo]] (redirección a [[Malburgo, Millarada, Forcarei]])
*[[Malburguete]] (redirección a [[Malburguete, San Miguel do Campo, Nogueira de Ramuín]])
*[[Malcán]] (redirección a [[Malcán, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Malde]] (homónimos)
*[[Maldecrimente]] (redirección a [[Maldecrimente, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[Maldefilgueiras]] (redirección a [[Maldefilgueiras, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[Malfurado]] (homónimos)
*[[A Malladoira]] (homónimos)
*[[O Malladoiro]] (redirección a [[O Malladoiro, Tamallancos, Vilamarín]])
*[[Malladoura]] (homónimos)
*[[A Malladoura]] (redirección a [[Malladoura]])
*[[Mallas]] (redirección a [[Mallas, San Martiño de Duio, Fisterra]])
*[[Malle]] (homónimos)
*[[O Malle]] (redirección a [[Malle]])
*[[O Mallo]] (homónimos)
*[[Malló]] (homónimos)
*[[O Malló]] (redirección a [[Malló]])
*[[O Malloeiro]] (redirección a [[O Malloeiro, O Val de Xestoso, Monfero]])
*[[Mallón]] (homónimos)
*[[O Mallón]] (redirección a [[Mallón]])
*[[Mallos]] (homónimos)
*[[Os Mallos]] (redirección a [[Mallos]])
*[[Mallou]] (homónimos)
*[[Mallou de Abaixo]] (redirección a [[Mallou de Abaixo, San Lázaro, Santiago de Compostela]])
*[[Mallou de Arriba]] (redirección a [[Mallou de Arriba, San Caetano, Santiago de Compostela]])
*[[Malobrigo]] (redirección a [[Malobrigo, Triós, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Malpica]] (homónimos)
*[[Malpica de Bergantiños]] (concello e parroquia)
*[[Malvas]] (redirección a [[Malvas, Tui]])
*[[Malvares]] (homónimos)
*[[Malvecín]] (redirección a [[Malvecín, Sancovade, Vilalba]])
*[[O Malvedo]] (redirección a [[O Malvedo, Ribela, Coles]])
*[[Malveiros]] (redirección a [[Malveiros, Seteventos, O Saviñao]])
*[[Malvide]] (redirección a [[Malvide, Mañón, Mañón]])
*[[Malvido]] (homónimos)
*[[A Mámoa]] (homónimos)
*[[Mámoa Alba]] (redirección a [[Mámoa Alba, Quireza, Cerdedo-Cotobade]])
*[[As Mámoas]] (homónimos)
*[[Mamoela]] (homónimos)
*[[Mamoelas]] (homónimos)
*[[As Mamoelas]] (redirección a [[Mamoelas]])
*[[A Mamurria]] (redirección a [[A Mamurria, Lestedo, Palas de Rei]])
*[[Manán]] (homónimos)
*[[Manán de San Cosme]] (redirección a [[Manán de San Cosme, San Cosme de Manán, O Corgo]])
*[[Manán de Santa María]] (redirección a [[Manán de Santa María, Santa María de Manán, O Corgo]])
*[[Mancegar]] ([[Mancegar, Alvidrón, Antas de Ulla]] + [[Mancegar, Vilapoupre, Antas de Ulla]])
*[[Os Manchás]] (redirección a [[Os Manchás, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[A Manchica]] (homónimos)
*[[Manciñeiras]] (redirección a [[Manciñeiras, Codesoso, Sobrado]])
*[[A Mancoña]] (redirección a [[A Mancoña, Cabral, Vigo]])
*[[A Manda]] (redirección a [[A Manda, Coiro, Mazaricos]])
*[[Mandaio]] (redirección a [[Mandaio, Oza-Cesuras]])
*[[Mandaios]] (redirección a [[Mandaios, Barbeiros, Ordes]])
*[[Mandás]] (redirección a [[Mandás, Olas, Mesía]])
*[[Mandelos]] (homónimos)
*[[Mandeo]] (homónimos)
*[[Mandiá]] (homónimos)
*[[Mandín]] (homónimos)
*[[Mandrá]] (redirección a [[Mandrá, Lamas, San Sadurniño]])
*[[Mandrás]] (homónimos)
*[[Manduas]] (homónimos)
*[[Mane]] (homónimos)
*[[Manedo]] (redirección a [[Manedo, Oíns, Arzúa]])
*[[A Manga]] (homónimos)
*[[As Mangas]] (redirección a [[As Mangas, Río Barba, O Vicedo]])
*[[Mangoeiro]] (homónimos)
*[[Mangoeiros]] (redirección a [[Mangoeiros, O Ermo, Ortigueira]])
*[[O Mangón]] (homónimos)
*[[Mangoño]] (homónimos)
*[[A Manguela]] (redirección a [[A Manguela, Montoxo, Cedeira]])
*[[Manide]] (homónimos)
*[[Manín]] (homónimos)
*[[Maniños]] (redirección a [[Maniños, Fene]])
*[[O Maniño]] (redirección a [[O Maniño, Pezobre, Santiso]])
*[[Manle]] (homónimos)
*[[Manlle]] (homónimos)
*[[Manoi]] (redirección a [[Manoi, Loureda, Arteixo]])
*[[Manselle]] (redirección a [[Manselle, Laíño, Dodro]])
*[[Mansián]] (redirección a [[Mansián, A Laxe, O Valadouro]])
*[[Mansín]] (redirección a [[Mansín, Foz, Foz]])
*[[Mántaras]] (redirección a [[Mántaras, Irixoa]])
*[[A Manteigada]] (redirección a [[A Manteigada, Rebordáns, Tui]])
*[[Manteles de Abaixo]] (redirección a [[Manteles de Abaixo, Vedra, Vedra]])
*[[Manteles de Arriba]] (redirección a [[Manteles de Arriba, Vedra, Vedra]])
*[[Mantelle]] (homónimos)
*[[Mantiñán]] (redirección a [[Mantiñán, Soandres, A Laracha]])
*[[Mantoño]] (redirección a [[Mantoño, Goiáns, Porto do Son]])
*[[O Manxadoiro]] (redirección a [[O Manxadoiro, Carballo, Friol]])
*[[Manxar]] (redirección a [[Manxar, San Mamede do Couto, Samos]])
*[[Manxarín]] (homónimos)
*[[Manxofrío]] (redirección a [[Manxofrío, Cabanas, O Vicedo]])
*[[Manzalvos]] (redirección a [[Manzalvos, A Mezquita]]; parroquia e lugar)
*[[A Manzana]] (redirección a [[A Manzana, Vilaframil, Ribadeo]])
*[[Manzaneda]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Manzoi]] (homónimos)
*[[Manzós]] (redirección a [[Manzós, Louredo, Maside]])
*[[Mañar]] (redirección a [[Mañar, Valcarría, Viveiro]])
*[[Mañariz]] (redirección a [[Mañariz, Vilacaíz, O Saviñao]])
*[[Os Mañás]] (redirección a [[Os Mañás, San Martiño de Calvos de Sobrecamiño, Arzúa]])
*[[Mañente]] (homónimos)
*[[O Maño]] (redirección a [[O Xobre ou O Maño, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Mañoás]] (redirección a [[Mañoás, Rubiós, Riós]])
*[[Mañón]] (concello e parroquia)
*[[Mañufe]] (homónimos)
*[[Mao]] (homónimos)
*[[O Mao]] (redirección a [[Mao]])
*[[Maques]] (homónimos)
*[[Maques de Abaixo]] (redirección a [[Maques de Abaixo, Curtis, Curtis]])
*[[Maques de Arriba]] (redirección a [[Maques de Arriba, Curtis, Curtis]])
*[[A Maquía]] (homónimos)
*[[A Maquián]] (redirección a [[A Maquián, Maceira, Covelo]])
*[[A Maquieira]] (redirección a [[Maquieira]])
*[[A Marabilla]] (redirección a [[A Marabilla, Piñeiro, Cedeira]])
*[[As Marabillas]] (redirección a [[As Marabillas, Cartelle]])
*[[Maragouzos]] (redirección a [[Maragouzos, Saídres, Silleda]])
*[[A Maramiga]] (redirección a [[A Maramiga, Galgao, Abadín]])
*[[Marán]] (homónimos)
*[[Maráns]] (redirección a [[Maráns, Santa Cristina de Vea, A Estrada]])
*[[Marantes]] (homónimos)
*[[A Maraña]] (redirección a [[A Maraña, Arbo, Arbo]])
*[[Marañís]] (redirección a [[Marañís, A Corna, Piñor]])
*[[Marás]] (redirección a [[Marás, Grou, Lobios]])
*[[Maravexás]] (redirección a [[Maravexás, Boqueixón, Boqueixón]])
*[[Marazoi]] (redirección a [[Marazoi, Salto, Oza-Cesuras]])
*[[Marbán]] (redirección a [[Marbán, Gondulfes, Castrelo do Val]])
*[[Marcadoiro]] (redirección a [[Marcadoiro, A Laxe, Paradela]])
*[[Marce]] (homónimos)
*[[A Marcela]] (redirección a [[A Marcela, Silvela, Friol]])
*[[Marcelín]] (homónimos)
*[[Marcelle]] (homónimos)
*[[Marcenlos]] (redirección a [[Marcenlos, Codeseda, A Estrada]])
*[[Marces]] (redirección a [[Marces, Mabegondo, Abegondo]])
*[[As Marchás]] (redirección a [[As Marchás, Vilamaior, Ordes]])
*[[Marciñado]] (redirección a [[Marciñado, Loureda, Arteixo]])
*[[O Marco]] (homónimos)
*[[O Marco Alto]] (redirección a [[O Marco Alto, Álvare, A Pastoriza]])
*[[O Marco Baixo]] (redirección a [[O Marco Baixo, Álvare, A Pastoriza]])
*[[A Marco da Fontenla]] (redirección a [[A Marco da Fontenla, Pexegueiro, Tui]])
*[[O Marco das Eiras]] (redirección a [[O Marco das Eiras, Paleo, Carral]])
*[[O Marco das Pías]] (redirección a [[O Marco das Pías, Codesoso, Sobrado]])
*[[O Marco de Abaixo]] (redirección a [[O Marco de Abaixo, Sendelle, Boimorto]])
*[[O Marco de Arriba]] (redirección a [[O Marco de Arriba, Sendelle, Boimorto]])
*[[Marco do Camballón]]
*[[O Marco do Río]] (redirección a [[O Marco do Río, Vilamateo, Vilarmaior]])
*[[Marcoi]] (homónimos)
*[[Marcón]] (homónimos)
*[[Marcoraos de Abaixo]] (redirección a [[Marcoraos de Abaixo, Folladela, Melide]])
*[[Marcoraos de Arriba]] (redirección a [[Marcoraos de Arriba, Folladela, Melide]])
*[[Marcos]] (homónimos)
*[[Marcosende]] (redirección a [[Marcosende, Zamáns, Vigo]])
*[[Marei]] (homónimos)
*[[A Marela]] (redirección a [[A Marela, Nete, Vilalba]])
*[[Marelle]] (redirección a [[Marelle, Covelas, Ribadeo]])
*[[Marentes]] (redirección a [[Marentes, Negueira de Muñiz]])
*[[Mareque]] (redirección a [[Mareque, Sergude, Boqueixón]])
*[[Marexe]] (redirección a [[Marexe, Fiolleda, Monforte de Lemos]])
*[[Marful]] (homónimos)
*[[Marfulo]] (redirección a [[Marfulo, Vilaño, A Laracha]])
*[[Margá]] (redirección a [[Margá, Labrada, Guitiriz]])
*[[Margarida (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Margarida]] (redirección a [[Margarida (homónimos)]])
*[[Margaride]] (homónimos)
*[[Margarideiros]] (redirección a [[Margarideiros, Rubiás, Ramirás]])
*[[Os Margaridos]] (redirección a [[Os Margaridos, Briallos, Portas]])
*[[O Margazal]] (redirección a [[O Margazal, Rioaveso, Vilalba]])
*[[María de Amido]] (redirección a [[María de Amido, Seixas, As Somozas]])
*[[Maril]] (redirección a [[Maril, Fiestras, Silleda]])
*[[Marín (homónimos)]] (homónimos)
*[[Mariña]] (homónimos)
*[[A Mariña]] (redirección a [[Mariña]])
*[[A Mariñadona]] (redirección a [[A Mariñadona, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Mariñaleda]] (redirección a [[Mariñaleda, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Mariñán]] (redirección a [[Mariñán, Bergondo, Bergondo]])
*[[Mariñanes]] (redirección a [[Mariñanes, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Mariñao]] (homónimos)
*[[O Mariñao]] (redirección a [[Mariñao]])
*[[Mariñaos]] (homónimos)
*[[Os Mariñaos]] (redirección a [[Mariñaos]])
*[[As Mariñas]] (homónimos)
*[[As Mariñás]] (redirección a [[As Mariñás, Burgás, Xermade]])
*[[Mariño]] (homónimos)
*[[O Mariño]] (redirección a [[Mariño]])
*[[Os Mariños]] (redirección a [[Os Mariños, Seivane de Vilarente, Abadín]])
*[[Mariocos]] (redirección a [[Mariocos, Mugardos, Mugardos]])
*[[Marís]] (redirección a [[Marís, Abellá, Frades]])
*[[A Marisqueira]] (redirección a [[A Marisqueira, Almeiras, Culleredo]])
*[[Mariz]] (homónimos)
*[[Marmancón]] (homónimos)
*[[Marmancou]] (redirección a [[Marmancou, Figueiras, Santiago de Compostela]])
*[[Marmoiral]] (homónimos)
*[[O Marmoiral]] (redirección a [[Marmoiral]])
*[[Marnela]] (homónimos)
*[[Marnela de Abaixo]] (redirección a [[Marnela de Abaixo, Pantín, Valdoviño]])
*[[Marnela de Arriba]] (redirección a [[Marnela de Arriba, Pantín, Valdoviño]])
*[[A Marnela]] (redirección a [[Marnela]])
*[[Marnotes]] (redirección a [[Marnotes, Campo, O Irixo]])
*[[Marnotos]] (redirección a [[Marnotos, Penosiños, Ramirás]])
*[[As Maroas]] (redirección a [[As Maroas, Sofán, Carballo]])
*[[A Marola]] (illa)
*[[A Maroña]] (redirección a [[A Maroña, Perlío, Fene]])
*[[As Maroñas]] (homónimos)
*[[O Marouco]] (redirección a [[O Marouco, Salcidos, A Guarda]])
*[[A Maroxa]] (redirección a [[A Maroxa, Beseño, Touro]])
*[[Maroxo]] (homónimos)
*[[Maroxo de Abaixo]] (redirección a [[Maroxo de Abaixo, Maroxo, Arzúa]])
*[[Maroxo de Arriba]] (redirección a [[Maroxo de Arriba, Maroxo, Arzúa]])
*[[Marque]] (redirección a [[Marque, Ribeira, A Estrada]])
*[[A Marquesa]] (homónimos)
*[[O Marquesado]] (redirección a [[O Marquesado, Brocos, Agolada]])
*[[Marquide]] (homónimos)
*[[O Marquiño]] (redirección a [[O Marquiño, Lardeiros, O Pino]])
*[[Marracín de Abaixo]] (redirección a [[Marracín de Abaixo, Tállara, Lousame]])
*[[Marracín de Arriba]] (redirección a [[Marracín de Arriba, Tállara, Lousame]])
*[[Marrás]] (homónimos)
*[[Marraxón]] (homónimos)
*[[Marraxón de Abaixo]] (redirección a [[Marraxón de Abaixo, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Marraxón de Arriba]] (redirección a [[Marraxón de Arriba, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Marrociños]] (redirección a [[Marrociños, Marrozos, Santiago de Compostela]])
*[[Marrocos]] (para o artigo sobre a aldea, vexa [[Marrocos, Sismundi, Cariño]])
*[[Marrondo]] (homónimos)
*[[O Marrondo]] (redirección a [[Marrondo]])
*[[Marronteiro]] (redirección a [[Marronteiro, Vilar de Donas, Palas de Rei]])
*[[Marrozos]] (redirección a [[Marrozos, Santiago de Compostela]])
*[[A Marrúa]] (redirección a [[A Marrúa, Moaña, Moaña]])
*[[Marrube]] (homónimos)
*[[Marrubio]] (homónimos)
*[[Marselle]] (homónimos)
*[[A Martagona]] (redirección a [[A Martagona, Abeancos, Melide]])
*[[Martelo]] (para o artigo sobre a aldea, vexa [[Martelo, Ermedelo, Rois]])
*[[Martianes]] (redirección a [[Martianes, Sedes, Narón]])
*[[Martices]] (homónimos)
*[[Os Martices]] (redirección a [[Martices]])
*[[A Martilla]] (redirección a [[A Martilla, Adelán, Alfoz]])
*[[Martille]] (redirección a [[Martille, Lagoa, Alfoz]])
*[[Martín]] (homónimos)
*[[Martín de Abaixo]] (redirección a [[Martín de Abaixo, Trobo, Begonte]])
*[[Martín de Arriba]] (redirección a [[Martín de Arriba, Trobo, Begonte]])
*[[Martín de Louredo]] (redirección a [[Martín de Louredo, Louredo, Maside]])
*[[Martín Mouro]] (redirección a [[Martín Mouro, Cambás, Aranga]])
*[[O Martinete]] (homónimos)
*[[Martineto]] (redirección a [[Martineto, Morquintián, Muxía]])
*[[Martinga]] (redirección a [[Martinga, As Somozas, As Somozas]])
*[[Os Martingos]] (redirección a [[Os Martingos, Filgueira, Crecente]])
*[[A Martiña]] (redirección a [[A Martiña, A Baíña, Agolada]])
*[[Martiñá]] (homónimos)
*[[A Martiñal]] (redirección a [[A Martiñal, San Fiz de Cangas, Pantón]])
*[[Martiñán]] (homónimos)
*[[Martiñán de Abaixo]] (redirección a [[Martiñán de Abaixo, Corvelle, Vilalba]])
*[[Martiñán de Arriba]] (redirección a [[Martiñán de Arriba, Corvelle, Vilalba]])
*[[Martiño]] (homónimos)
*[[Os Martiños]] (redirección a [[Os Martiños, Fisteus, Curtis]])
*[[Martixe]] (redirección a [[Martixe, Silleda]])
*[[Martixe de Abaixo]] (redirección a [[Martixe de Abaixo, Martixe, Silleda]])
*[[Os Martores]] (redirección a [[Os Martores, Valga, Valga]])
*[[Martul]] (homónimos)
*[[Martul de Alende]] (redirección a [[Martul de Alende, Lamaigrexa, A Pobra do Brollón]])
*[[Martulo]] (homónimos)
*[[O Marulo]] (redirección a [[O Marulo, Brabío, Betanzos]])
*[[Maruxento]] (redirección a [[Maruxento, Matamá, Vigo]])
*[[O Maruzo]] (redirección a [[O Maruzo, Cumbraos, Mesía]])
*[[Marván]] (redirección a [[Marván, Seixas, As Somozas]])
*[[Marxiáns]] (redirección a [[Marxiáns, Ribadelouro, Tui]])
*[[Marza]] (redirección a [[Marza, Oleiros, Silleda]])
*[[Marzá]] (homónimos)
*[[Marzán]] (homónimos)
*[[Marzán de Abaixo]] (redirección a [[Marzán de Abaixo, Vedra, Vedra]])
*[[Marzán de Arriba]] (redirección a [[Marzán de Arriba, Vedra, Vedra]])
*[[Marzás]] (homónimos)
*[[Marzo de Abaixo]] (redirección a [[Marzo de Abaixo, Grixoa, Santiago de Compostela]])
*[[Marzo de Arriba]] (redirección a [[Marzo de Arriba, Grixoa, Santiago de Compostela]])
*[[O Marzo]] (redirección a [[O Marzo, Prevesos, Castro de Rei]])
*[[Marzoa]] (redirección a [[Marzoa, Oroso]])
*[[O Mascaño]] (redirección a [[O Mascaño, Os Ánxeles, Melide]])
*[[O Mascoto]] (redirección a [[O Mascoto, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[O Maseo]] (redirección a [[O Maseo, Coiro, A Laracha]])
*[[Maside (homónimos)]] (homónimos)
*[[Masma]] (redirección a [[Masma, Mondoñedo]])
*[[Masoucos]] (homónimos)
*[[Mastontán]] (redirección a [[Mastontán, Matasueiro, Outes]])
*[[Masusao]] (redirección a [[Masusao, Maroxo, Arzúa]])
*[[Mata]] (homónimos)
*[[A Mata]] (redirección a [[Mata]])
*[[Matafaxín]] (redirección a [[Matafaxín, Gomeán, O Corgo]])
*[[Matalobos]] (homónimos)
*[[Matamá]] (homónimos)
*[[A Matanza]] (homónimos)
*[[Matasueiro]] (redirección a [[Matasueiro, Outes]])
*[[Matei]] (redirección a [[Matei, San Martín de Neira de Rei, Baralla]])
*[[Matela]] (homónimos)
*[[Matelas]] (homónimos)
*[[Matelo]] (homónimos)
*[[O Matelo]] (redirección a [[Matelo]])
*[[Matelos]] (redirección a [[Matelos, Guillar, Outeiro de Rei]])
*[[O Matiño]] (redirección a [[O Matiño, Leiro, Abegondo]])
*[[Matío]] (redirección a [[Matío, Nande, Laxe]])
*[[Mato]] (homónimos)
*[[O Mato]] (redirección a [[Mato]])
*[[Mato de Abaixo]] (redirección a [[Mato de Abaixo, Olas, Mesía]])
*[[Mato de Arriba]] (redirección a [[Mato de Arriba, Olas, Mesía]])
*[[Mato Grande]] (redirección a [[Mato Grande, Cañás, Carral]])
*[[Mato tras do Souto]] (redirección a [[Mato tras do Souto, Cospindo, Ponteceso]])
*[[O Mato Vello]] (redirección a [[O Mato Vello, Pedornes, Oia]])
*[[A Matoca]] (redirección a [[A Matoca, Oia, Vigo]])
*[[Matocovo]] (redirección a [[Matocovo, Xermar, Cospeito]])
*[[O Matodoso]] (redirección a [[O Matodoso, Triabá, Castro de Rei]])
*[[Matomaior]] (redirección a [[Matomaior, Cabarcos, Barreiros]])
*[[A Matosa]] (redirección a [[A Matosa, Coiro, A Laracha]])
*[[Matusiños]] (redirección a [[Matusiños, A Merca, A Merca]])
*[[Maus]] (homónimos)
*[[As Maus]] (redirección a [[Maus]])
*[[As Maus de Salas]] (redirección a [[As Maus de Salas, Muíños]])
*[[Maxais]] (redirección a [[Maxais, Coucieiro, Val do Dubra]])
*[[Maxal]] (homónimos)
*[[Maxide]] (homónimos)
*[[Maxín]] (redirección a [[Maxín, San Martiño de Meanos, Zas]])
*[[O Mazadoiro]] (redirección a [[O Mazadoiro, Requeixo, Sarria]])
*[[Mazaeda]] (redirección a [[Mazaeda, San Pedro de Neiro, A Fonsagrada]])
*[[Mazaído]] (homónimos)
*[[Mazaílle]] (redirección a [[Mazaílle, Pacios, Baralla]])
*[[Mazaira]] (homónimos)
*[[O Mazairo]] (redirección a [[O Mazairo, Santa Mariña do Monte, Monforte de Lemos]])
*[[Mazarelas]] (redirección a [[Mazarelas, Rodeiro, Oza-Cesuras]])
*[[Mazarelos]] (homónimos)
*[[Mazaricos]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Mazas]] (redirección a [[Mazas, Calo, Teo]])
*[[Mazcarelle]] (redirección a [[Mazcarelle, Ousá, Friol]])
*[[O Mazcoto]] (redirección a [[O Mazcoto, A Faeira, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[O Mazo]] (homónimos)
*[[O Mazo de Doiras]] (redirección a [[O Mazo de Doiras, Vilarello, Cervantes]])
*[[Mazo Santigoso]] (redirección a [[Mazo Santigoso, Vilamor, Folgoso do Courel]])
*[[Mazoi]] (homónimos)
*[[Mazón]] (homónimos)
*[[Mazorgán]] (redirección a [[Mazorgán, Céltigos, Ortigueira]])
*[[Os Mazos]] (redirección a [[Os Mazos, San Martín de Neira de Rei, Baralla]])
*[[Mazúa]] (redirección a [[Mazúa, San Xurxo de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Meá]] (homónimos)
*[[A Meá]] (redirección a [[Meá]])
*[[Meaba]] (redirección a [[Meaba, Mugares, Toén]])
*[[Meamán]] (redirección a [[Meamán, Vide, Baños de Molgas]])
*[[Meán]] (homónimos)
*[[A Meán]] (redirección a [[Meán]])
*[[A Meana]] (homónimos)
*[[Meandreiras]] (redirección a [[Meandreiras, Ligonde, Monterroso]])
*[[Meangos]] (redirección a [[Meangos, Abegondo]])
*[[Meanos]] (redirección a [[Meanos, San Martiño de Meanos, Zas]])
*[[Meáns]] (homónimos)
*[[As Meáns]] (redirección a [[Meáns]])
*[[Os Meáns]] (redirección a [[Meáns]])
*[[Meaño]] (concello e parroquia)
*[[O Meao]] (redirección a [[O Meao, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[Meás]] (redirección a [[Meás, Lobeira, Lobeira]])
*[[Meaus]] (redirección a [[Meaus, Vilar, Cospeito]])
*[[Meavía]] (redirección a [[Meavía, Forcarei]])
*[[Meda]] (homónimos)
*[[A Meda]] (redirección a [[Meda]])
*[[A Meda de Abaixo]] (redirección a [[A Meda de Abaixo, Marcelle, Monforte de Lemos]])
*[[Medáns]] (redirección a [[Medáns, Setados, As Neves]])
*[[As Medas]] (homónimos)
*[[Medeiro]] (redirección a [[Medeiro, Barreiro, Antas de Ulla]])
*[[Medeiros]] (homónimos)
*[[Medela]] (homónimos)
*[[A Medela]] (redirección a [[Medela]])
*[[As Medelas]] (redirección a [[As Medelas, Paraños, Covelo]])
*[[Medelo]] (homónimos)
*[[Meder]] (redirección a [[Meder, Salvaterra de Miño]])
*[[Mediafariña]] (redirección a [[Mediafariña, Cazás, Xermade]])
*[[Medialdea]] (redirección a [[Medialdea, Belesar, Baiona]])
*[[Medianeiros]] (redirección a [[Medianeiros, Ramil, Castro de Rei]])
*[[Mediavila]] (redirección a [[Mediavila, Cecebre, Cambre]])
*[[Médico Cebreiro]] (redirección a [[Médico Cebreiro, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Medín]] (homónimos)
*[[A Mediña]] (redirección a [[A Mediña, Ombre, Pontedeume]])
*[[O Medio]] (redirección a [[O Medio, Bascoi, Mesía]])
*[[O Medio do Eido]] (redirección a [[O Medio do Eido, O Piñeiro, Covelo]])
*[[Mediodaldea]] (redirección a [[Mediodaldea, Parada, Silleda]])
*[[O Medón]] (redirección a [[O Medón, As Chás, Montederramo]])
*[[A Medoña]] (homónimos)
*[[As Medoñas]] (redirección a [[As Medoñas, Priegue, Nigrán]])
*[[Os Medóns]] (redirección a [[Os Medóns, Leirado, Salvaterra de Miño]])
*[[A Medorra]] (homónimos)
*[[As Medorras]] (redirección a [[As Medorras, Marzán, Monterroso]])
*[[Medos]] (homónimos)
*[[Os Medos]] (redirección a [[Medos]])
*[[Os Medros]] (redirección a [[Os Medros, Malpica de Bergantiños, Malpica de Bergantiños]])
*[[A Medrosa]] (redirección a [[A Medrosa, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Medua]] (redirección a [[A Medua, San Xusto, Carballeda de Valdeorras]])
*[[Meicende]] (redirección a [[Meicende, Pastoriza, Arteixo]])
*[[Meidonín]] (redirección a [[Meidonín, Cela, Outeiro de Rei]])
*[[Meigonte]] (redirección a [[Meigonte, Guimarei, Friol]])
*[[Meilá]] (redirección a [[Meilá, Barbeito, Vilasantar]])
*[[Meilán]] (homónimos)
*[[Meilás]] (redirección a [[Meilás, Cortegada, Sarreaus]])
*[[Meilide]] (redirección a [[Meilide, Cerdedo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Meimendre]] (redirección a [[Meimendre, Lañas, A Baña]])
*[[Meimixe]] (redirección a [[Meimixe, Os Ánxeles, Oroso]])
*[[O Meimón]] (redirección a [[O Meimón, A Viña, Irixoa]])
*[[Meiquiz]] (redirección a [[Meiquiz, Leiro, Rianxo]])
*[[Meira (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Meiral]] (homónimos)
*[[Meirama]] (redirección a [[Meirama, Cerceda]])
*[[Meiraos]] (homónimos)
*[[Meirás]] (homónimos)
*[[Meire]] (homónimos)
*[[O Meire]] (redirección a [[Meire]])
*[[Meirengos]] (redirección a [[Meirengos, A Devesa, Ribadeo]])
*[[O Meiriño]] (redirección a [[O Meiriño, Momán, Xermade]])
*[[Meiro]] (homónimos)
*[[A Meiroá]] (redirección a [[A Meiroá, Esgos, Esgos]])
*[[As Meiroás]] (redirección a [[As Meiroás, Esgos, Esgos]])
*[[Meiroi]] (redirección a [[Meiroi, San Xurxo de Piquín, Ribeira de Piquín]])
*[[Meirol]] (homónimos)
*[[Meis]] (concello e parroquia)
*[[Meitriz]] (redirección a [[Meitriz, A Laxe, O Saviñao]])
*[[Meitufe]] (homónimos)
*[[Meixaboi]] (redirección a [[Meixaboi, Guntín de Pallares, Guntín]])
*[[Méixamo]] (redirección a [[Méixamo, Queizán, Navia de Suarna]])
*[[Meixarín]] (redirección a [[Meixarín, Monseiro, Láncara]])
*[[Meixe]] (homónimos)
*[[Meixente]] (homónimos)
*[[Meixide]] (homónimos)
*[[Meixide Grande]] (redirección a [[Meixide Grande, San Fiz de Asma, Chantada]])
*[[Meixide Pequeno]] (redirección a [[Meixide Pequeno, Merlán, Chantada]])
*[[Meixido]] (redirección a [[Meixido, Os Freires, Ortigueira]])
*[[Meixigo]] (homónimos)
*[[A Meixoada]] (redirección a [[A Meixoada, Cesullas, Cabana de Bergantiños]])
*[[Meixoeiro]] (homónimos)
*[[O Meixoeiro]] (redirección a [[Meixoeiro]])
*[[Méixome]] (homónimos)
*[[Meixomence]] (redirección a [[Meixomence, Ponte, Silleda]])
*[[Meixomín]] (redirección a [[Meixomín, Moimenta, Lalín]])
*[[Meixón]] (homónimos)
*[[O Meixón]] (redirección a [[Meixón]])
*[[Meixón Frío]] (redirección a [[Meixón Frío, Liáns, Oleiros]])
*[[Meixonfría]] (redirección a [[Meixonfría, Lanzós, Vilalba]])
*[[Meixonfrío]] (homónimos)
*[[O Meixonfrío]] (redirección a [[Meixonfrío]])
*[[O Meixueiro]] (redirección a [[O Meixueiro, A Guía, Gomesende]])
*[[Meixuz]] (redirección a [[Meixuz, Rioaveso, Cospeito]])
*[[Meizarán]] (redirección a [[Meizarán, Lamas do Biduedo, Triacastela]])
*[[Meizo]] (redirección a [[Meizo, Macendo, Castrelo de Miño]])
*[[Meizoso]] (homónimos)
*[[Melante]] (redirección a [[Melante, Vilamaior, Ordes]])
*[[Melcas]] (redirección a [[Melcas, Coruxo, Vigo]])
*[[Os Melcos]] (redirección a [[Os Melcos, Langueirón, Ponteceso]])
*[[Meleato]] (redirección a [[Meleato, Landoi, Cariño]])
*[[As Melgueiras]] (redirección a [[As Melgueiras, Traba, Laxe]])
*[[Melias]] (homónimos)
*[[Melide (homónimos)]]
*[[O Melio]] (redirección a [[O Melio, Soutullo, A Laracha]])
*[[A Mella]] (homónimos)
*[[Melle]] (homónimos)
*[[O Melle]] (redirección a [[Melle]])
*[[Melón (homónimos)]]
*[[Melón de Abaixo]] (redirección a [[Melón de Abaixo, Rocas, Esgos]])
*[[Melón de Arriba]] (redirección a [[Melón de Arriba, Rocas, Esgos]])
*[[Meloxo]] (redirección a [[Meloxo, O Grove, O Grove]])
*[[Membribe]] (redirección a [[Membribe, Fanoi, Abadín]])
*[[Menaz]] (redirección a [[Menaz, Campo, O irixo]])
*[[Mencide]] (redirección a [[Mencide, Carteire, Palas de Rei]])
*[[A Menda]] (homónimos)
*[[Mende]] (homónimos)
*[[O Mendo]] (redirección a [[O Mendo, Pereira, Ordes]])
*[[Mendoia]] (homónimos)
*[[Mendreira]] (redirección a [[Mendreira, Marrube, O Saviñao]])
*[[Mendreiras]] (redirección a [[Mendreiras, Martín, Baleira]])
*[[Mendrós]] (redirección a [[Mendrós, Vilar de Sarria, Sarria]])
*[[Menduíña]] (homónimos)
*[[As Meneiroas]] (redirección a [[As Meneiroas, Coiro, A Laracha]])
*[[Menlle]] (homónimos)
*[[Menlle de Abaixo]] (redirección a [[Menlle de Abaixo, Troitosende, A Baña]])
*[[Menlle de Arriba]] (redirección a [[Menlle de Arriba, Troitosende, A Baña]])
*[[Mens]] (homónimos)
*[[O Mens]] (redirección a [[Mens]])
*[[O Mente]] (redirección a [[O Mente, O Navallo, Riós]])
*[[Mer]] (redirección a [[Mer, Proendos, Sober]])
*[[Mera]] (homónimos)
*[[A Mera]] (redirección a [[Mera]])
*[[Mera de Abaixo]] (redirección a [[Mera de Abaixo, Ortigueira]])
*[[Mera de Arriba]] (redirección a [[Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[O Merán]] (redirección a [[O Merán, San Pantaleón de Cabanas, Ourol]])
*[[A Merca (homónimos)]]
*[[Mercadeiros]] (redirección a [[Mercadeiros, Fomiñá, A Pastoriza]])
*[[A Mercé]] (redirección a [[A Mercé, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[As Mercedes]] (redirección a [[As Mercedes, Baldriz, Cualedro]])
*[[Mercuín]] (redirección a [[Mercuín, Anceis, Cambre]])
*[[Mercurín]] (homónimos)
*[[O Mercuto]] (redirección a [[O Mercuto, Ameixenda, Ames]])
*[[Merdil]] (redirección a [[Merdil, Abegondo, Abegondo]])
*[[Mereixe]] (redirección a [[Mereixe, Graíces, A Peroxa]])
*[[As Merelas]] (redirección a [[As Merelas, Fisteus, Curtis]])
*[[Merelle]] (homónimos)
*[[O Merendeiro]] (redirección a [[O Merendeiro, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[Meréns]] (homónimos)
*[[Merés]] (homónimos)
*[[Merexo]] (redirección a [[Merexo, San Martiño de Ozón, Muxía]])
*[[Merí]] (redirección a [[Merí, Armariz, Xunqueira de Ambía]])
*[[Merille]] (homónimos)
*[[Merín]] (homónimos)
*[[Meriz]] (redirección a [[Meriz, Coles, Coles]])
*[[Merlán]] (homónimos)
*[[Merlín (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Merlín]] (redirección a [[Merlín (homónimos)]])
*[[Merlís]] (redirección a [[Merlís, Vilamaior, Ordes]])
*[[Merlos]] (redirección a [[Merlos, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[O Mero]] (redirección a [[O Mero, Limiñón, Abegondo]])
*[[Meroi]] (redirección a [[Meroi, As Somozas, As Somozas]])
*[[Merouces]] (redirección a [[Merouces, Mondariz, Mondariz]])
*[[O Merouciño]] (redirección a [[O Merouciño, Oia, Oia]])
*[[Merouzo Grande]] (redirección a [[Merouzo Grande, A Merca, A Merca]])
*[[Merouzo Pequeno]] (redirección a [[Merouzo Pequeno, A Merca, A Merca]])
*[[Meruso]] (redirección a [[Meruso, Boa, Noia]])
*[[Meruz]] (redirección a [[Meruz, Tuimil, Bóveda]])
*[[Merza]] (redirección a [[Merza, Vila de Cruces]])
*[[O Mesadoiro]] (redirección a [[O Mesadoiro, Paradela, A Estrada]])
*[[Mesego]] (homónimos)
*[[Mesego de Cabo]] (redirección a [[Mesego de Cabo, Mesego, O Carballiño]])
*[[Mesía (homónimos)]]
*[[Mesoiro]] (homónimos)
*[[Mesón]] (homónimos)
*[[O Mesón]] (redirección a [[Mesón]])
*[[O Mesón da Auga]] (redirección a [[O Mesón da Auga, San Pedro de Nós, Oleiros]])
*[[O Mesón da Cabra]] (redirección a [[O Mesón da Cabra, Trasparga, Guitiriz]])
*[[Mesón de Augalevada]] (redirección a [[Mesón de Augalevada, Carboentes, Rodeiro]])
*[[O Mesón de Calvos]] (redirección a [[O Mesón de Calvos, Taboadela]])
*[[Mesón de Deus]] (redirección a [[Mesón de Deus, Ordes, Ordes]])
*[[Mesón de Herosa]] (redirección a [[Mesón de Herosa, Pentes, A Gudiña]])
*[[Mesón de Pardo]] (redirección a [[Mesón de Pardo, San Clodio, Leiro]])
*[[O Mesón de Varela]] (redirección a [[O Mesón de Varela, Cumbraos, Mesía]])
*[[O Mesón do Caldeiro]] (redirección a [[O Mesón do Caldeiro, Castrillón, O Corgo]])
*[[Mesón do Purrián]] (redirección a [[Mesón do Purrián, Pentes, A Gudiña]])
*[[O Mesón do Vento]] (redirección a [[O Mesón do Vento, Ardemil, Ordes]])
*[[O Mesón dos Ramos]] (redirección a [[O Mesón dos Ramos, Fonteita, O Corgo]])
*[[O Mesón Novo]] (redirección a [[O Mesón Novo, A Trapa, A Fonsagrada]])
*[[O Mesón Vello]] (homónimos)
*[[Mesos]] (redirección a [[Mesos, Frades]])
*[[As Mestas]] (homónimos)
*[[Mestre]] (homónimos)
*[[Os Mestres]] (redirección a [[Os Mestres, Bascuas, Vila de Cruces]])
*[[O Mexadeiro]] (redirección a [[O Mexadeiro, Devesos, Ortigueira]])
*[[A Mexerica]] (redirección a [[A Mexerica, Bembibre, Val do Dubra]])
*[[Mexide]] (redirección a [[Mexide, Santa Comba, Bande]])
*[[Mexilloeiro]] (redirección a [[Mexilloeiro, Corrubedo, Ribeira]])
*[[O Mexote]] (redirección a [[O Mexote, Franza, Mugardos]])
*[[As Mezoiras]] (redirección a [[As Mezoiras, O Buriz, Guitiriz]])
*[[Mezonzo]] (homónimos)
*[[A Mezquita (homónimos)]]
*[[Mezur]] (redirección a [[Mezur, A Pena, Sarria]])
*[[Miandreiras]] (redirección a [[Miandreiras, Moldes, Boborás]])
*[[O Miaxal]] (redirección a [[O Miaxal, Rebordechán, Crecente]])
*[[Mide]] (homónimos)
*[[O Mido]] (redirección a [[O Mido, Piñeira, A Fonsagrada]])
*[[Midoi]] (redirección a [[Midoi, A Viña, Irixoa]])
*[[Midón]] (homónimos)
*[[Miegodevila]] (redirección a [[Miegodevila, Melias, Coles]])
*[[Mieites]] (redirección a [[Mieites, Cures, Boiro]])
*[[Migoi]] (redirección a [[Migoi, Calvente, Oroso]])
*[[Miguelares]] (redirección a [[Miguelares, Igrexafeita, San Sadurniño]])
*[[Mil de Abaixo]] (redirección a [[Mil de Abaixo, Abade, Moeche]])
*[[Mil de Arriba]] (redirección a [[Mil de Arriba, Abade, Moeche]])
*[[Os Milagres do Medo]] (redirección a [[Os Milagres do Medo, Vide, Baños de Molgas]])
*[[A Milicroca]] (redirección a [[A Milicroca, Bacoi, Alfoz]])
*[[A Millada]] (redirección a [[A Millada, Guillarei, Tui]])
*[[Milladoiro]] (homónimos)
*[[O Milladoiro]] (redirección a [[Milladoiro]])
*[[Millán]] (homónimos)
*[[Míllara]] (homónimos)
*[[A Míllara]] (redirección a [[Míllara]])
*[[Millarada]] (homónimos)
*[[A Millarada]] (redirección a [[Millarada]])
*[[Millaradelo]] (redirección a [[Millaradelo, Camboño, Lousame]])
*[[Millarados]] (redirección a [[Millarados, Paradela, Paradela]])
*[[A Millareira]] (redirección a [[A Millareira, Alcabre, Vigo]])
*[[A Millarenga]] (redirección a [[A Millarenga, Camariñas, Camariñas]])
*[[Millarengo]] (redirección a [[Millarengo, Torres, Vilarmaior]])
*[[Millares]] (homónimos)
*[[Millares Grande]] (redirección a [[Millares Grande, Bama, Touro]])
*[[Millares Pequeno]] (redirección a [[Millares Pequeno, Prevediños, Touro]])
*[[Millarouso e Santurxo]] (redirección a [[Millarouso e Santurxo, O Barco de Valdeorras]])
*[[Millarouso]] (redirección a [[Millarouso, Millarouso e Santurxo, O Barco de Valdeorras]])
*[[Millaxendo]] (redirección a [[Millaxendo, Taboexa, As Neves]])
*[[A Milleira]] (redirección a [[A Milleira, Camariñas, Camariñas]])
*[[O Milleiro]] (redirección a [[O Milleiro, Ourol, Ourol]])
*[[Milleirós]] (homónimos)
*[[Millón]] (homónimos)
*[[Milmanda]] (redirección a [[Milmanda, Celanova]])
*[[Milreu]] (redirección a [[Milreu, San Vicente de Fervenzas, Aranga]])
*[[A Mina]] (redirección a [[A Mina, Tabagón, O Rosal]])
*[[Mina das Carneiras]] (redirección a [[Mina das Carneiras, Matamá, Vigo]])
*[[As Minas]] (homónimos)
*[[As Minas de Freixo]] (redirección a [[As Minas de Freixo, Marcelle, Monforte de Lemos]])
*[[As Minas de San Fins]] (redirección a [[As Minas de San Fins, Vilacova, Lousame]])
*[[Miñán]] (homónimos)
*[[Miñaño]] (redirección a [[Miñaño, Luama, Ortigueira]])
*[[Miñao]] (redirección a [[Miñao, San Martiño de Piñeiro, Lugo]])
*[[Miñarzo]] (redirección a [[Miñarzo, Lira, Carnota]])
*[[A Miñata]] (redirección a [[A Miñata, Oca, Coristanco]])
*[[Mince]] (redirección a [[Mince, Prevediños, Touro]])
*[[Miñeixa]] (redirección a [[Miñeixa, Veiga, Ortigueira]])
*[[Mingarabeiza]] (redirección a [[Mingarabeiza, Taboadela, Taboadela]])
*[[Miñide]] (redirección a [[Miñide, O Vilar da Cuíña, A Fonsagrada]])
*[[Miño (homónimos)]]
*[[O Miñón]] (redirección a [[O Miñón, Mens, Malpica de Bergantiños]])
*[[Miñóns]] (redirección a [[Miñóns, Buxantes, Dumbría]])
*[[Miñortos]] (redirección a [[Miñortos, Porto do Son]])
*[[A Miñoteira]] (homónimos)
*[[O Miñoteiro]] (redirección a [[O Miñoteiro, Palmeira, Ribeira]])
*[[Miñotelo]] (redirección a [[Miñotelo, A Aguarda, A Pastoriza]])
*[[Miñoto]] (redirección a [[Miñoto, Crecente, A Pastoriza]])
*[[Miñotos]] (redirección a [[Miñotos, Ourol]])
*[[Miñovedro]] (redirección a [[Miñovedro, Osedo, Sada]])
*[[Mins]] (redirección a [[Mins, Loureda, Arteixo]])
*[[Mintiráns]] (redirección a [[Mintiráns, Caberta, Muxía]])
*[[Miodelo]] (redirección a [[Miodelo, Bergondo, Bergondo]])
*[[O Miogo]] (redirección a [[O Miogo, San Xillao de Tor, Monforte de Lemos]])
*[[Miomás]] (redirección a [[Miomás, Sagra, O Carballiño]])
*[[A Mioteira]] (homónimos)
*[[Mira]] (homónimos)
*[[Mira de Abaixo]] (redirección a [[Mira de Abaixo, Santo Eusebio da Peroxa, Coles]])
*[[Mira de Cima]] (redirección a [[Mira de Cima, Santo Eusebio da Peroxa, Coles]])
*[[Mira do Río]] (redirección a [[Mira do Río, Santo Eusebio da Peroxa, Coles]])
*[[Os Miraces]] (homónimos)
*[[O Mirador]] (redirección a [[O Mirador, A Porta, Sobrado]])
*[[Miraflores]] (homónimos)
*[[Miralde]] (redirección a [[Miralde, Barbadelo, Sarria]])
*[[Mirallos]] (homónimos)
*[[Miramar de Baixo]] (redirección a [[Miramar de Baixo, As Ribeiras do Sor, Mañón]])
*[[Miramar de Riba]] (redirección a [[Miramar de Riba, As Ribeiras do Sor, Mañón]])
*[[Miramontes]] (redirección a [[Miramontes, Grixoa, Santiago de Compostela]])
*[[Miranciños]] (redirección a [[Miranciños, Vide, As Neves]])
*[[Miranda]] (homónimos)
*[[A Miranda]] (redirección a [[Miranda]])
*[[Mirandela]] (homónimos)
*[[A Mirandela]] (redirección a [[Mirandela]])
*[[As Miráns]] (redirección a [[As Miráns, O Araño, Rianxo]])
*[[Miranxe]] (redirección a [[Miranxe, O Rosal, O Rosal]])
*[[Miranzo]] (redirección a [[Miranzo, Alcázar de Milmanda, Celanova]])
*[[Mirás]] (homónimos)
*[[Mirasol]] (redirección a [[Mirasol, Ribadeo, Ribadeo]])
*[[Miravale]] (redirección a [[Miravale, Moreda, Taboada]])
*[[Miraz]] (homónimos)
*[[Miraz de Abaixo]] (redirección a [[Miraz de Abaixo, Meiraos, Folgoso do Courel]])
*[[Miraz de Arriba]] (redirección a [[Miraz de Arriba, Meiraos, Folgoso do Courel]])
*[[Mirce]] (redirección a [[Mirce, Moldes, Melide]])
*[[Mirela]] (redirección a [[Mirela, A Canda, Piñor]])
*[[Mirío]] (redirección a [[Mirío, Castelo de Pallares, Guntín]])
*[[Mirón]] (homónimos)
*[[O Mirón]] (redirección a [[Mirón]])
*[[Mirós]] (homónimos)
*[[Mirou]] (redirección a [[Mirou, Roo, Noia]])
*[[Miserela]] (redirección a [[Miserela, Saiáns, Vigo]])
*[[Os Mises]] (redirección a [[Os Mises, Mougás, Oia]])
*[[Miso]] (comida; véxase tamén [[Miso, Lens, Ames]])
*[[Miudelos]] (redirección a [[Miudelos, Cuíña, Ortigueira]])
*[[A Miuteira]] (redirección a [[A Miuteira, A Cova, O Saviñao]])
*[[Mixón]] (redirección a [[Mixón, Rodís, Cerceda]])
*[[Mixós]] (redirección a [[Mixós, Estevesiños, Monterrei]])
*[[Mizoite de Abaixo]] (redirección a [[Mizoite de Abaixo, O Castro, Dozón]])
*[[Mizoite de Arriba]] (redirección a [[Mizoite de Arriba, O Castro, Dozón]])
*[[A Mó]] (homónimos)
*[[Moa]] (homónimos)
*[[A Moa]] (redirección a [[Moa]])
*[[Moalde]] (redirección a [[Moalde, Silleda]])
*[[Moaña (homónimos)]] (concello, parroquias e lugar)
*[[Moar]] (homónimos)
*[[Moares]] (redirección a [[Moares, Ermedelo, Rois]])
*[[Moas]] (homónimos)
*[[As Moas]] (redirección a [[Moas]])
*[[As Moas de Abaixo]] (redirección a [[As Moas de Abaixo, Figueiras, Santiago de Compostela]])
*[[As Moas de Arriba]] (redirección a [[As Moas de Arriba, Figueiras, Santiago de Compostela]])
*[[Moás]] (homónimos)
*[[As Moás]] (redirección a [[Moás]])
*[[Moces]] (redirección a [[Moces, Quins, Melón]])
*[[A Mocha]] (redirección a [[A Mocha, Vilartelín, Baralla]])
*[[Mociños]] (homónimos)
*[[A Modia]] (homónimos)
*[[As Modias]] (homónimos)
*[[Modillós]] (homónimos)
*[[Modillós de Abaixo]] (redirección a [[Modillós de Abaixo, Curtis, Curtis]])
*[[Modillós de Arriba]] (redirección a [[Modillós de Arriba, Curtis, Curtis]])
*[[A Modorra]] (homónimos)
*[[Modorróns]] (redirección a [[Modorróns, Palmeira, Ribeira]])
*[[Modreiro]] (redirección a [[Modreiro, Padornelo, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Moeche (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Moeda]] (redirección a [[A Moeda, O Cebreiro, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Moede]] (redirección a [[Moede, Ordes, Toques]])
*[[Moeiro]] (redirección a [[Moeiro, Becín, Guitiriz]])
*[[Moeiros]] (redirección a [[Moeiros, Paraños, Covelo]])
*[[A Mogaínza]] (redirección a [[A Mogaínza, Gabín, Montederramo]])
*[[O Mogallo]] (redirección a [[O Mogallo, Peitieiros, Gondomar]])
*[[O Mogallón]] (redirección a [[O Mogallón, Insua, Ortigueira]])
*[[O Mogo]] (redirección a [[O Mogo, Lourenzá, Lourenzá]])
*[[O Mogollón]] (redirección a [[O Mogollón, Viladesuso, Oia]])
*[[Mogor]] (homónimos)
*[[A Mogueira]] (redirección a [[A Mogueira, Anllo, Sober]])
*[[Mogor]] (homónimos)
*[[Moi]] (redirección a [[Moi, Saa, Dozón]])
*[[Moia]] (homónimos)
*[[Moialde]] (homónimos) 
*[[Moimenta]] (homónimos)
*[[A Moimenta]] (redirección a [[Moimenta]])
*[[Moimento]] (homónimos)
*[[O Moimento]] (redirección a [[Moimenta]])
*[[Moimentos]] (homónimos)
*[[Moinelos]] (redirección a [[Moinelos, Xustás, Cospeito]])
*[[Moire]] (redirección a [[Moire, Carballeda, Piñor]])
*[[Moláns]] (redirección a [[Moláns, Coruxo, Cabral]])
*[[Molares]] (homónimos)
*[[Moldes]] (homónimos)
*[[Moldes de Abaixo]] (redirección a [[Moldes de Abaixo, Moldes, Melide]])
*[[Moledo]] (homónimos)
*[[O Moledo]] (redirección a [[Moledo]])
*[[O Moledo de Pereiras]] (redirección a [[O Moledo de Pereiras, As Achas, A Cañiza]])
*[[O Moledo de Sobradelo]] (redirección a [[O Moledo de Sobradelo, As Achas, A Cañiza]])
*[[Mollapán]] (redirección a [[Mollapán, O Freixo, Crecente]])
*[[Mollarrabo]] (homónimos)
*[[O Mollarrabo]] (redirección a [[Mollarrabo]])
*[[Mollavao]] (redirección a [[Mollavao, San Xosé, Pontevedra]])
*[[Mollón]] (homónimos)
*[[O Mollón]] (redirección a [[Mollón]])
*[[Molmeán]] (redirección a [[Molmeán, Mosteiro, Navia de Suarna]])
*[[Momán]] (homónimos)
*[[Momán de Abaixo]] (redirección a [[Momán de Abaixo, Momán, Cospeito]])
*[[Momán de Arriba]] (redirección a [[Momán de Arriba, Momán, Cospeito]])
*[[Momelle]] (redirección a [[Momelle, Gundivós, Sober]])
*[[Moncalvo]] (redirección a [[Moncalvo, Quende, Abadín]])
*[[Moncelos]] (homónimos)
*[[Mondariz (homónimos)]] (homónimos)
*[[Mondariz-Balneario]] (concell, parroquia e lugar)
*[[Mondego]] (homónimos)
*[[Mondelo]] (homónimos)
*[[O Mondigo]] (redirección a [[O Mondigo, Covelas, Ribadeo]])
*[[Mondoeses]] (redirección a [[Mondoeses, Vilaúxe, Chantada]])
*[[Mondoi]] (homónimos)
*[[Mondoñedo (homónimos)]] (homónimos)
*[[Mondriz]] (redirección a [[Mondriz, Castro de Rei]])
*[[A Mondragona]] (redirección a [[A Mondragona, Montemaior, A Laracha]])
*[[O Moneco]] (redirección a [[O Moneco, Probaos, Oza-Cesuras]])
*[[Moneixas]] (redirección a [[Moneixas, Lalín]])
*[[Moneixiñas]] (redirección a [[Moneixiñas, Moneixas, Lalín]])
*[[Monel]] (redirección a [[Monel, Vilachá, Becerreá]])
*[[Monelo]] (redirección a [[Monelo, Tortes, Becerreá]])
*[[Monelos]] (homónimos)
*[[Mones]] (homónimos)
*[[Os Monetes]]  (redirección a [[Os Monetes, Lourido, Valdoviño]])
*[[Monfero (homónimos)]] (homónimos)
*[[Monforte de Lemos]] (concello)
*[[Monfadal]] (redirección a [[Monfadal, O Carme, Mondoñedo]])
*[[A Moniña]] (redirección a [[A Moniña, Biduído, Ames]])
*[[Moniños]] (redirección a [[Moniños, Recemel, As Somozas]])
*[[Monllo]] (redirección a [[Monllo, Barro, Barro]])
*[[Monreal]] (redirección a [[Monreal, Santa Cruz de Ribadulla, Vedra]])
*[[Monseiro]] (homónimos)
*[[O Monserrat]] (redirección a [[O Monserrat, Donramiro, Lalín]])
*[[Montalbán]] (homónimos)
*[[Montalbo]] (redirección a [[Montalbo, Arra, Sanxenxo]])
*[[Montán]] (redirección a [[Montán, Samos]])
*[[Montana]] (estado dos EUA; tamén [[Montana, Alcabre, Vigo]])
*[[Montaña (homónimos)]] (homónimos)
*[[Montañó]] (redirección a [[Montañó, Lampón, Boiro]])
*[[Montarelo]] (redirección a [[Montarelo, Quindimil, Palas de Rei]])
*[[Monte]] (homónimos)
*[[O Monte]] (redirección a [[Monte]])
*[[Monte Alegre]] (redirección a [[Monte Alegre, Xián, Taboada]])
*[[Monte Asnal]] (redirección a [[Monte Asnal, Trasalba, Amoeiro]])
*[[O Monte da Bouza]] (redirección a [[O Monte da Bouza, Cabreira, Salvaterra de Miño]])
*[[O Monte da Feira]] (redirección a [[O Monte da Feira, Vilouriz, Toques]])
*[[O Monte da Laxa]] (redirección a [[O Monte da Laxa, Olveira, Ribeira]])
*[[Monte da Pedrosa]] (redirección a [[Monte da Pedrosa, Bembrive, Vigo]])
*[[Monte da Serra]] (homónimos)
*[[Monte das Arcas]] (redirección a [[Monte das Arcas, Morás, Arteixo]])
*[[Monte de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Monte de Abaixo]] (redirección a [[Monte de Abaixo]])
*[[O Monte de Arriba]] (redirección a [[O Monte de Arriba, Corzáns, Salvaterra de Miño]])
*[[Monte de Casa]] (redirección a [[Monte de Casa, Nogueira, Meis]])
*[[O Monte de Casal]] (redirección a [[O Monte de Casal, Dorneda, Oleiros]])
*[[O Monte de Dorna]] (redirección a [[O Monte de Dorna, Taragoña, Rianxo]])
*[[Monte de Insua]] (redirección a [[Monte de Insua, San Miguel de Negradas, O Vicedo]])
*[[Monte de Meda]] (homónimos)
*[[Monte de San Pedro]] (homónimos)
*[[O Monte de San Pedro]] (redirección a [[Monte de San Pedro]])
*[[O Monte de Silva]] (homónimos)
*[[O Monte do Aciveiro]] (redirección a [[O Monte do Aciveiro, Armentón, Arteixo]])
*[[O Monte do Bolo]] (redirección a [[O Monte do Bolo, Noia, Noia]])
*[[O Monte do Calvario]] (redirección a [[O Monte do Calvario, Bembrive, Vigo]])
*[[O Monte do Couso]] (redirección a [[O Monte do Couso, Ledoño, Culleredo]])
*[[O Monte do Couto]] (redirección a [[O Monte do Couto, Árbol, Vilalba]])
*[[Monte do Rei]] (redirección a [[Monte do Rei, Sofán, Carballo]])
*[[O Monte do Río]] (redirección a [[O Monte do Río, Iñás, Oleiros]])
*[[O Monte do Seixo]] (redirección a [[O Monte do Seixo, Conxo, Santiago de Compostela]])
*[[Monte Grande]] (redirección a [[Monte Grande, Asados, Rianxo]])
*[[Monte Longo]] (redirección a [[Monte Longo, Lobeira]])
*[[O Monte Lourido]] (redirección a [[O Monte Lourido, A Ramallosa, Nigrán]])
*[[Monte Louro]] (redirección a [[Monte Louro, Louro, Muros]])
*[[Monte Pando]] (redirección a [[Monte Pando, Piñeira, Monforte de Lemos]])
*[[Monte Pequeno]] (homónimos)
*[[O Monte Pequeno]] (redirección a [[Monte Pequeno]])
*[[Monte Porreiro]] (redirección a [[Monte Porreiro, Mourente, Pontevedra]])
*[[O Monte Real]] (homónimos)
*[[Monte Redondo]] (redirección a [[Monte Redondo, Padrenda]])
*[[Monte Sartego]] (redirección a [[Monte Sartego, Muxa, Lugo]])
*[[O Monte Xaquín]] (redirección a [[O Monte Xaquín, Arealonga, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Monteagudo]] (homónimos)
*[[Montealegre]] (redirección a [[Montealegre, Ourense]])
*[[Montealto]] (homónimos)
*[[Montebón]] (redirección a [[Montebón, Viladonga, Castro de Rei]])
*[[Montecalvelo]] (redirección a [[Montecalvelo, Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Montecalvo]] (homónimos)
*[[Montecelo]] (homónimos)
*[[O Montecelo]] (redirección a [[Montecelo]])
*[[Montecelos]] (homónimos)
*[[Montecubeiro]] (redirección a [[Montecubeiro, Castroverde]])
*[[Montecuruto]] (redirección a [[Montecuruto, A Cabana, Ferrol]])
*[[Montederramo (homónimos)]] (homónimos)
*[[Montedónigo]] (redirección a [[Montedónigo, Loiba, Ortigueira]])
*[[Montefaro]] (homónimos)
*[[O Monteferro]] (redirección a [[O Monteferro, Panxón, Nigrán]])
*[[Montefurado]] (homónimos)
*[[Montegrande]] (homónimos)
*[[A Monteira]] (homónimos)
*[[O Monteiro]] (homónimos)
*[[Monteiros]] (homónimos)
*[[Os Monteiros]] (redirección a [[Monteiros]])
*[[Montelén]] (redirección a [[Montelén, Paradela, Toques]])
*[[Montellos]] (homónimos)
*[[Montelongo]] (homónimos)
*[[Montelongo de Abaixo]] (redirección a [[Montelongo de Abaixo, Soutopenedo, San Cibrao das Viñas]])
*[[Montelongo de Arriba]] (redirección a [[Montelongo de Arriba, Soutopenedo, San Cibrao das Viñas]])
*[[Montelora]] (redirección a [[Montelora, Cedrón, Láncara]])
*[[Monteluz]] (redirección a [[Monteluz, Labacengos, Moeche]])
*[[Montemaior]] (homónimos)
*[[Montemar]] (redirección a [[Montemar, San Vicente do Grove, O Grove]])
*[[Montemeá]] (homónimos)
*[[Montemeán]] (homónimos)
*[[Montemeao]] (homónimos)
*[[Montemiao]] (redirección a [[Montemiao, Camba, Castro Caldelas]])
*[[Montemogos]] (redirección a [[Montemogos, Beluso, Bueu]])
*[[Montemuíño]] (redirección a [[Montemuíño, Baroña, Porto do Son]])
*[[O Montenovo]] (redirección a [[O Montenovo, Arcos, Outeiro de Rei]])
*[[Monterredondo]] (redirección a [[Monterredondo, Sobreda, O Saviñao]])
*[[Monterrei (homónimos)]] (homónimos)
*[[Monterrío]] (redirección a [[Monterrío, San Pedro de Río, A Fonsagrada]])
*[[Monterroso]] (concello; tamén [[Monterroso, Esporiz, Monterroso]])
*[[Montes]] (homónimos)
*[[Os Montes]] (redirección a [[Montes]])
*[[Montes Claros]] (redirección a [[Montes Claros, Vilaño, A Laracha]])
*[[Os Montes Outeiros]] (redirección a [[Os Montes Outeiros, Corvillón, Cambados]])
*[[Montesalgueiro]] (redirección a [[Montesalgueiro, Muniferral, Aranga]])
*[[Montesandeu]] (redirección a [[Montesandeu, Piñeiro, Cuntis]])
*[[Monteseiro]] (homónimos)
*[[Monteselo]] (redirección a [[Monteselo, Camboño, Lousame]])
*[[A Montesiña]] (redirección a [[A Montesiña, Soutomaior, Soutomaior]])
*[[Montesiño]] (redirección a [[Montesiño, Ronfe, Láncara]])
*[[Montesiños]] (redirección a [[Montesiños, Coucieiro, Muxía]])
*[[Montesubelo]] (redirección a [[Montesubelo, Alborés, Mazaricos]])
*[[Monteveloso]] (redirección a [[Monteveloso, Piornedo, Castrelo do Val]])
*[[Monteverde]] (redirección a [[Monteverde, Moura, Nogueira de Ramuín]])
*[[Montevixán]] (redirección a [[Montevixán, Carreira, Ribeira]])
*[[Montibeiro]] (redirección a [[Montibeiro, Cuíña, Palas de Rei]])
*[[Monticaño]] (redirección a [[Monticaño, Pastoriza, Arteixo]])
*[[Montillón]] (homónimos)
*[[O Montillón]] (redirección a [[Montillón]])
*[[O Montillón de Abaixo]] (redirección a [[O Montillón de Abaixo, Souto, A Estrada]])
*[[O Montillón de Arriba]] (redirección a [[O Montillón de Arriba, Souto, A Estrada]])
*[[Montillos]] (redirección a [[Montillos, Pastoriza, Arteixo]])
*[[O Montiño]] (homónimos)
*[[Os Montiños]] (redirección a [[Os Montiños, Argalo, Noia]])
*[[Montixo]] (redirección a [[Montixo, Muro, Láncara]])
*[[Montoán]] (redirección a [[Montoán, Veiga, Ortigueira]])
*[[Montoedo]] (homónimos)
*[[Montoiro]] (redirección a [[Montoiro, Baloira, A Estrada]])
*[[Montoutiño]] (redirección a [[Montoutiño, As Varelas, Melide]])
*[[Montouto]] (homónimos)
*[[Montouto de Astariz]] (redirección a [[Montouto de Astariz, Gomelle, Guntín]])
*[[Montoxo]] (homónimos)
*[[Montoxo Vello]] (redirección a [[Montoxo Vello, Montoxo, Cedeira]])
*[[Montrigo]] (redirección a [[Montrigo, Cangas, Lalín]])
*[[Montrove]] (redirección a [[Montrove, Liáns, Oleiros]])
*[[O Monxidoiro]] (redirección a [[O Monxidoiro, A Graña, Covelo]])
*[[Monzo]] (redirección a [[Monzo, Trazo]])
*[[A Morá]] (homónimos)
*[[Morade]] (homónimos)
*[[O Morade Grande]] (redirección a [[O Morade Grande, Vilamarín, Monforte de Lemos]])
*[[O Morade Pequeno]] (redirección a [[O Morade Pequeno, A Penela, Monforte de Lemos]])
*[[Moradela]] (redirección a [[Moradela, Canaval, Sober]])
*[[Morado]] (homónimos)
*[[Moraime]] (homónimos)
*[[Moral]] (filosofía; véxase tamén [[Moral, Noceda, As Nogais]])
*[[O Morán]] (homónimos)
*[[Morancelle]] (redirección a [[Morancelle, A Pereiriña, Cee]])
*[[Morangueiros]] (redirección a [[Morangueiros, Curtis, Curtis]])
*[[Moraña]] (concello)
*[[Morañó]] (redirección a [[Morañó, O Campo, Campo Lameiro]])
*[[Morás]] (homónimos)
*[[O Morazás]] (redirección a [[O Morazás, Verdes, Coristanco]])
*[[A Morcegueira]] (homónimos)
*[[Morcelle]] (homónimos)
*[[Mordadiz]] (redirección a [[Mordadiz, Moreda, Taboada]])
*[[Mórdomo]] (redirección a [[Mórdomo, Traba, Laxe]])
*[[Moreda]] (homónimos)
*[[Moreda de Abaixo]] (redirección a [[Moreda de Abaixo, Moreda, Taboada]])
*[[Moreda de Arriba]] (redirección a [[Moreda de Arriba, Moreda, Taboada]])
*[[Moredo]] (homónimos)
*[[O Moredo]] (redirección a [[Moredo]])
*[[Moreira]] (homónimos)
*[[A Moreira]] (redirección a [[Moreira]])
*[[Moreira Nova]] (redirección a [[Moreira Nova, Moreira, A Estrada]])
*[[Moreira Vella]] (redirección a [[Moreira Vella, Moreira, A Estrada]])
*[[Moreiras]] (homónimos)
*[[As Moreiras]] (redirección a [[Moreiras]])
*[[Moreiras de Abaixo]] (redirección a [[Moreiras de Abaixo, Torbeo, Ribas de Sil]])
*[[Moreiras de Arriba]] (redirección a [[Moreiras de Arriba, Torbeo, Ribas de Sil]])
*[[Moreiras do Medio]] (redirección a [[Moreiras do Medio, Torbeo, Ribas de Sil]])
*[[Moreiriñas]] (redirección a [[Moreiriñas, Veiga, A Bola]])
*[[O Moreiro]] (redirección a [[O Moreiro, Mugares, Toén]])
*[[Morgadáns]] (redirección a [[Morgadáns, Gondomar]])
*[[Morgade]] (homónimos)
*[[Morgadelle]] (redirección a [[Morgadelle, Vilaboa, Valdoviño]])
*[[O Morgado]] (redirección a [[O Morgado, Albeos, Crecente]])
*[[Morgallón]] (homónimos)
*[[O Morgallón]] (redirección a [[Morgallón]])
*[[O Morgullón]] (redirección a [[O Morgullón, Piñeira, Ribadeo]])
*[[O Morido]] (redirección a [[O Morido, Godos, Caldas de Reis]])
*[[Morillas]] (homónimos)
*[[Morixoso]] (redirección a [[Morixoso, San Pedro de Eume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Morlán]] (redirección a [[Morlán, Trazo]])
*[[Morlán de Abaixo]] (redirección a [[Morlán de Abaixo, Morlán, Trazo]])
*[[Morlás]] (redirección a [[Morlás, A Torre, Taboada]])
*[[Mormenta]] (redirección a [[Mormenta, San Lourenzo de Trives, A Pobra de Trives]])
*[[Mormentelos]] (homónimos)
*[[O Mornelo]] (redirección a [[O Mornelo, Cospeito, Cospeito]])
*[[Morono]] (redirección a [[Morono, Herbón, Padrón]])
*[[O Moroso]] (redirección a [[O Moroso, Taragoña, Rianxo]])
*[[Morouzo]] (redirección a [[Morouzo, Liáns, Oleiros]])
*[[Morouzón]] (redirección a [[Morouzón, Cameixa, Boborás]])
*[[Morouzos]] (redirección a [[Morouzos, Dena, Meaño]])
*[[A Moroza]] (redirección a [[A Moroza, Paradela, meis]])
*[[Morpeguite]] (redirección a [[Morpeguite, Coucieiro, Muxía]])
*[[Morquintián]] (homónimos)
*[[A Morraceira]] (redirección a [[A Morraceira, O Rosal, O Rosal]])
*[[O Morrazo]] (homónimos)
*[[Morrazón]] (redirección a [[Morrazón, O Couto, A Cañiza]])
*[[Morreiras de Arriba]] (redirección a [[Morreiras de Arriba, Torbeo, Ribas de Sil]])
*[[O Morteirado]] (redirección a [[O Morteirado, Franza, Mugardos]])
*[[O Morteiral]] (redirección a [[O Morteiral, Celas, Culleredo]])
*[[O Morteiro]] (redirección a [[O Morteiro, San Xusto de Cabarcos, Barreiros]])
*[[Mortoares]] (redirección a [[Mortoares, Bandoxa, Oza-Cesuras]])
*[[Moruxo]] (homónimos)
*[[Morzán]] (redirección a [[Morzán, Iñás, Oleiros]])
*[[Morzós]] (redirección a [[Morzós, As Encrobas, Cerceda]])
*[[Mos (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Mosca]] (redirección a [[A Mosca, Vigo, Cambre]])
*[[A Moscadeira]] (redirección a [[A Moscadeira, Ponteareas, Ponteareas]])
*[[O Moscallo]] (redirección a [[O Moscallo, Cornazo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Moscallos]] (redirección a [[Moscallos, Miñotos, Ourol]])
*[[Moscán]] (homónimos)
*[[Moscarán]] (redirección a [[Moscarán, Árbol, Vilalba]])
*[[As Moscosas]] (redirección a [[As Moscosas, Cardeiro, Boimorto]])
*[[Moscoso]] (homónimos)
*[[Mosende]] (homónimos)
*[[Mosende de Abaixo]] (redirección a [[Mosende de Abaixo, Lago, Valdoviño]])
*[[Mosende de Arriba]] (redirección a [[Mosende de Arriba, Lago, Valdoviño]])
*[[Mosexos]] (redirección a [[Mosexos, Pinza, Viana do Bolo]])
*[[Mosiños]] (redirección a [[Mosiños, Seteventos, O Saviñao]])
*[[O Mosqueiro]] (homónimos)
*[[Mosqueiros]] (homónimos)
*[[Os Mosqueiros]] (redirección a [[Mosqueiros]])
*[[Mosquete]] (homónimos)
*[[O Mosquetín]] (redirección a [[O Mosquetín, Salto, Vimianzo]])
*[[Mostás]] (homónimos)
*[[Mostaz]] (redirección a [[Mostaz, Esperante, Folgoso do Courel]])
*[[A Mostaza]] (redirección a [[A Mostaza, Xallas de Castriz, Santa Comba]])
*[[Mosteirín]] (redirección a [[Mosteirín, Castañedo, Navia de Suarna]])
*[[Mosteiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Mosteiro]] (redirección a [[Mosteiro]])
*[[Mosteiro de Devesa]] (homónimos); Mosteiro de Devesa, Palas de Rei
*[[Mosteiro de Ribeira]] (homónimos) Mosteiro de Ribeira, Xinzo de Limia
*[[Mosteiro de Rocas]] (redirección a [[Mosteiro de Rocas, Rocas, Esgos]])
*[[Mosteiro Vello]] (redirección a [[Mosteiro Vello, Castro de Rei de Lemos, Paradela]])
*[[Mosteiró]] (redirección a [[Mosteiró, Goó, O Incio]])
*[[Mosteirón]] (homónimos)

*[[Mota]] (homónimos)
*[[A Mota]] (redirección a [[Mota]])
*[[As Motas]] (redirección a [[As Motas, Triabá, Castro de Rei]])
*[[A Mótega]] (redirección a [[A Mótega, Goiáns, Porto do Son]])
*[[Motín]] (homónimos)
*[[Mou]] (redirección a [[Mou, Cabrui, Mesía]])
*[[O Moucho]] (homónimos)
*[[Moucide]] (redirección a [[Moucide, O Valadouro]])
*[[Moucos]] (redirección a [[Moucos, Cuns, Coristanco]])
*[[Mougá]] (homónimos)
*[[Mougán]] (homónimos) lugar e parroquia; Mougán, Guntín
*[[Mougás]] (homónimos) lugar e parroquia; Mougás, Oia
*[[O Moullón]] (redirección a [[O Moullón, Codesido, Vilalba]])
*[[Moura (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Moura]] (redirección a [[Moura (homónimos)]])
*[[Mourade]] (redirección a [[Mourade, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Moural]] (homónimos)
*[[O Moural]] (redirección a [[Moural]])
*[[Mourama]] (homónimos)
*[[A Mourama]] (redirección a [[Mourama]])
*[[Mourazos]] (homónimos)
*[[Moure]] (homónimos)
*[[Moure Grande]] (redirección a [[Moure Grande, Campo, Taboada]])
*[[Moure Pequeno]] (redirección a [[Moure Pequeno, Campo, Taboada]])
*[[A Moureira]] (homónimos)
*[[A Mourela]] (homónimos)
*[[A Mourela Alta]] (redirección a [[A Mourela Alta, Santa María de Neda, Neda]])
*[[A Mourela Baixa]] (redirección a [[A Mourela Baixa, Santa María de Neda, Neda]])
*[[A Mourela do Medio]] (redirección a [[A Mourela do Medio, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Mourelle]] (homónimos)
*[[Mourelos]] (homónimos)
*[[Mourelos de Abaixo]] (redirección a [[Mourelos de Abaixo, Touro, Touro]])
*[[Mourelos de Arriba]] (redirección a [[Mourelos de Arriba, Touro, Touro]])
*[[Mourelos Ermo]] (redirección a [[Mourelos Ermo, Touro, Touro]])
*[[Mourence]] (homónimos)
*[[Mourengos]] (redirección a [[Mourengos, San Vicenzo de Curtis, Vilasantar]])
*[[Mourentán]] (homónimos)
*[[Mourentáns]] (redirección a [[Mourentáns, Viceso, Brión]])
*[[Mourentaos]] (redirección a [[Mourentaos, Bacurín, Lugo]])
*[[Mourente]] (homónimos)
*[[A Mourente]] (redirección a [[Mourente]])
*[[Mourices]] (redirección a [[Mourices, Vilareda, Palas de Rei]])
*[[Mouricios]] (homónimos)
*[[Mourigade]] (homónimos)
*[[Mourigán]] (redirección a [[Mourigán, Romai, Portas]])
*[[Mourigás]] (redirección a [[Mourigás, Arnego, Rodeiro]])
*[[Mouril]] (redirección a [[Mouril, Os Blancos, Os Blancos]])
*[[Mourillón]] (redirección a [[Mourillón, Toubille, Láncara]])
*[[Mourillós]] (homónimos)
*[[A Mouriña]] (redirección a [[A Mouriña, Baloira, A Estrada]])
*[[Mouriños]] (homónimos)
*[[Os Mouriños]] (redirección a [[Mouriños]])
*[[Mourisca]] (homónimos)
*[[A Mourisca]] (redirección a [[Mourisca]])
*[[Mouriscade]] (redirección a [[Mouriscade, Vilanova, Lalín]])
*[[Mouriscados]] (homónimos)
*[[O Mouriscal]] (redirección a [[O Mouriscal, Pantín, Valdoviño]])
*[[Mourisco]] (homónimos)
*[[O Mourisco]] (redirección a [[Mourisco]])
*[[O Mouriscón]] (redirección a [[O Mouriscón, Ambosores, Muras]])
*[[Mouriz]] (homónimos)
*[[O Mouro]] (homónimos)
*[[Mouromorto]] (homónimos)
*[[Mouronte]] (redirección a [[Mouronte, Milleirós, Monterroso]])
*[[Os Mouros]] (redirección a [[Mouros (homónimos)]])
*[[Mouruás]] (redirección a [[Mouruás, San Xoán de Río, San Xoán de Río]])
*[[Mourulle]] (redirección a [[Mourulle, Taboada]])
*[[A Mouta]] (homónimos)
*[[A Mouta de Abaixo]] (redirección a [[A Mouta de Abaixo, Burgueira, Oia]])
*[[A Mouta de Arriba]] (redirección a [[A Mouta de Arriba, Burgueira, Oia]])
*[[A Moutada]] (redirección a [[A Moutada, San Pedro de Batalláns, As Neves]])
*[[Moutarelle]] (redirección a [[Moutarelle, Gundivós, Sober]])
*[[O Moutarón]] (redirección a [[O Moutarón, Fao, Touro]])
*[[Mouteira]] (homónimos)
*[[A Mouteira]] (redirección a [[Mouteira]])
*[[Moutillón]] (homónimos)
*[[O Moutillón]] (redirección a [[Moutillón]])
*[[Moutras]] (redirección a [[Moutras, A Laxe, Paradela]])
*[[A Muchiqueira]] (redirección a [[A Muchiqueira, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Mucrín]] (redirección a [[Mucrín, San Salvador de Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Mudelos]] (homónimos)
*[[A Mudia]] (homónimos)
*[[O Muelle]] (redirección a [[O Muelle, Iria Flavia, Padrón]])
*[[Mugardos (homónimos)]]
*[[Mugares]] (homónimos)
*[[Mugueimes]] (redirección a [[Mugueimes, Muíños, Muíños]])
*[[A Muguiña]] (redirección a [[A Muguiña, Arantei, Salvaterra de Miño]])
*[[Muimenta]] (homónimos)
*[[A Muimenta]] (redirección a [[Muimenta]])
*[[O Muíl]] (redirección a [[O Muíl, Bravos, Ourol]])
*[[Muín Queimado]] (redirección a [[Muín Queimado, Trabada, Trabada]])
*[[A Muíña (homónimos)]] (homónimos)
*[[Muíñas]] (redirección a [[Muíñas, Moreda, Taboada]])
*[[Muíño (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Muíño]] (redirección a [[Muíño (homónimos)]]
*[[Muíño da Correa]] (redirección a [[Muíño da Correa, Oleiros, Ribeira]])
*[[Muíño da Devesa]] (redirección a [[Muíño da Devesa, Vilar de Donas, Palas de Rei]])
*[[O Muíño da Madanela]] (redirección a [[O Muíño da Madanela, Insua, Ortigueira]])
*[[O Muíño da Ponte]] (redirección a [[O Muíño da Ponte, Insua, Ortigueira]])
*[[Muíño de Arriba]] (redirección a [[Muíño de Arriba, Paradela, Meis]])
*[[O Muíño de Silvao]] (redirección a [[O Muíño de Silvao, Insua, Ortigueira]])
*[[Muíño do Lago]] (redirección a [[Muíño do Lago, Espasante, Ortigueira]])
*[[O Muíño do Mar]] (redirección a [[O Muíño do mar, Senra, Ortigueira]])
*[[Muíño do Vento]] (homónimos)
*[[O Muíño do Vento]] (redirección a [[Muíño do Vento]])
*[[O Muíño Grande]] (redirección a [[O Muíño Grande, Insua, Ortigueira]])
*[[O Muíño Novo]] (homónimos)
*[[Muíño Pequeno]] (redirección a [[Muíño Pequeno, A Torre, Vilalba]])
*[[Muíño Seco]] (redirección a [[Muíño Seco, Traba, Coristanco]])
*[[O Muíño Vello]] (homónimos)
*[[Muíños (homónimos)]] (homónimos)
*[[Os Muíños]] (redirección a [[Muíños (homónimos)]]
*[[Os Muíños da Mera]] (redirección a [[Os Muíños da Mera, San Martiño de Calvos de Sobrecamiño, Arzúa]])
*[[Os Muíños de Abaixo]] (redirección a [[Os Muíños de Abaixo, Coiro, A Laracha]])
*[[Os Muíños de Arriba]] (redirección a [[Os Muíños de Arriba, Coiro, A Laracha]])
*[[Os Muíños de Naia]] (redirección a [[Os Muíños de Naia, Cambre, Cambre]])
*[[Os Muíños de Valdoña]] (redirección a [[Os Muíños de Valdoña, Arceo, Boimorto]])
*[[Os Muíños de Vento]] (redirección a [[Os Muíños de Vento, Catoira, Catoira]])
*[[Os Muíños Novos]] (homónimos)
*[[Muiñou]] (redirección a [[Muiñou, Bogo, A Pontenova]])
*[[O Muiñovedro]] (homónimos)
*[[Mularedo]] (redirección a [[Mularedo, Rosende, O Saviñao]])
*[[As Mulatas]] (redirección a [[As Mulatas, Arealonga, Vilagarcía de Arousa]])
*[[O Mulidao]] (redirección a [[O Mulidao, San Nicolao de Portomarín, Portomarín]])
*[[Mullerboa]] (redirección a [[Mullerboa, Fragas, Campo Lameiro]])
*[[O Mundil]] (redirección a [[O Mundil, Cartelle]])
*[[Mundín]] (homónimos)
*[[Muniferral]] (homónimos)
*[[Mundrís]] (redirección a [[Mundrís, Lañas, A Baña]])
*[[Munín]] (homónimos)
*[[Muntián]] (redirección a [[Muntián, As Marabillas, Cartelle]])
*[[A Muñeiz]] (redirección a [[A Muñeiz, Vilachá, Becerreá]])
*[[Muñís]] (homónimos)
*[[Os Muños]] (homónimos)
*[[Murada]] (redirección a [[Murada, Castrelo, Forcarei]])
*[[Muradás]] (redirección a [[Muradás, Beariz, Beariz]])
*[[A Muradela]] (redirección a [[A Muradela, Foxado, Curtis]])
*[[A Muradella]] (redirección a [[A Muradella, San Xosé de Ribarteme, As Neves]])
*[[Muradelle]] (homónimos)
*[[Muradelo]] (redirección a [[Muradelo, Codesoso, Sobrado]])
*[[Os Murados da Barcia]] (redirección a [[Os Murados da Barcia, Mañón, Mañón]])
*[[O Murallón]] (redirección a [[O Murallón, Mera de Abaixo, Ortigueira]])
*[[Muras (homónimos)]]
*[[As Muras]] (redirección a [[Muras (homónimos)]])
*[[A Muraza]] (redirección a [[A Muraza, Trasmonte, Friol]])
*[[Murazó]] (homónimos)
*[[Murazós]] (redirección a [[Murazós, Rúa, Cervo]])
*[[Murazoso]] (redirección a [[Murazoso, Bermui, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Murcia]] (redirección a [[A Murcia, Santa Cristina, Cospeito]])
*[[A Mureira]] (redirección a [[A Mureira, Abelleira, Muros]])
*[[Murela]] (redirección a [[Murela, A Pedra, Cariño]])
*[[Murgás]] (homónimos)
*[[Murias]] (homónimos)
*[[Murias de Camín]] (redirección a [[Murias de Camín, Ribón, Navia de Suarna]])
*[[Murias de Rao]] (redirección a [[Murias de Rao, Rao, Navia de Suarna]])
*[[Muriño]] (redirección a [[Muriño, O Allo, Zas]])
*[[O Murio de Arriba]] (redirección a [[O Murio de Arriba, Vilaformán, Trabada]])
*[[Muro (homónimos)]] (homónimos)
*[[Muro do Vasco]] (redirección a [[Muro do Vasco, As Neves, Ortigueira]])
*[[Muro Novo]] (redirección a [[Muro Novo, San Miguel de Negradas, O Vicedo]])
*[[Muros (homónimos)]] (homónimos)
*[[Os Muros]] (redirección a [[Muros (homónimos)]])
*[[Os Muros do Chao]] (redirección a [[Os Muros do Chao, Mañón, Mañón]])
*[[A Murteira]] (redirección a [[A Murteira, Tibiás, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Muruás]] (redirección a [[Muruás, O Sisto, Muras]])
*[[Muruxás]] (homónimos)
*[[Muruxeses]] (redirección a [[Muruxeses, Rodeiro, Oza-Cesuras]])
*[[A Muruxosa]] (redirección a [[A Muruxosa, Paradela, Toques]])
*[[A Murxeira]] (redirección a [[A Murxeira, Nogueira, Ponteareas]])
*[[Murxide]] (redirección a [[Murxide, Santo André de Vea, A Estrada]])
*[[Murxido]] (redirección a [[Murxido, Morgadáns, Gondomar]])
*[[Murzás]] (redirección a [[Murzás, Santa Baia de Berredo, A Bola]])
*[[Musdradas]] (redirección a [[Musdradas, Muras, Muras]])
*[[O Mustallar]] (monte)
*[[Muxa]] (homónimos)
*[[Muxa de Abaixo]] (redirección a [[Muxa de Abaixo, San Salvador de Muxa, Lugo]])
*[[Muxa de Arriba]] (redirección a [[Muxa de Arriba, Muxa, Lugo]])
*[[Muxén]] (redirección a [[Muxén, Os Vaos, Ribeira de Piquín]])
*[[A Muxena]] (redirección a [[A Muxena, Arnoso, Ponteareas]])
*[[Muxía (homónimos)]] (homónimos)
*[[Muxilán]] (redirección a [[Muxilán, Moucide, O Valadouro]])
*[[Muxín]] (redirección a [[Muxín, Labrada, Guitiriz]])
*[[A Muxueira]] (homónimos)

==N==
*[[Nabal]] (homónimos)
*[[O Nabal]] (redirección a [[Nabal]])
*[[O Nabal Vello]] (redirección a [[O Nabal Vello, Bardaos, Tordoia]])
*[[A Nabaleira]] (redirección a [[A Nabaleira, A Cañiza, A Cañiza]])
*[[O Nabalexo]] (redirección a [[O Nabalexo, Salcedo, Pontevedra]])
*[[Nabán]] (redirección a [[Nabán, Gundivós, Sober]])
*[[Nabás]] (homónimos)
*[[Os Nabás]] (redirección a [[Nabás]])
*[[Nabeda]] (redirección a [[Nabeda, Bolaño, Castroverde]])
*[[A Nabeira]] (homónimos)
*[[Nabeiras]] (homónimos)
*[[As Nabeiras]] (redirección a [[Nabeiras]])
*[[Nadal (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Nadal]] (redirección a [[Nadal (homónimos)]])
*[[Nadela]] (homónimos)
*[[Nadelas]] (redirección a [[Nadelas, Queiruga, Porto do Son]])
*[[Nai]] (maternidade; véxase tamén [[Nai, San Vicente de Paradela, Paradela]])
*[[Naia]] (homónimos)
*[[A Namela]] (redirección a [[A Namela, San Miguel de Coence, Palas de Reis]])
*[[Nande]] (homónimos)
*[[Nandín]] (redirección a [[Nandín, Parada, Nigrán]])
*[[Os Nandíns]] (redirección a [[Os Nandíns, Vincios, Gondomar]])
*[[Nando]] (redirección a [[Nando, Xinzo, Ponteareas]])
*[[Nandufe]] (redirección a [[Nandufe, Noicela, Carballo]])
*[[Nandulfe]] (homónimos)
*[[Nantes]] (homónimos)
*[[Nantón]] (homónimos)
*[[Naraído]] (redirección a [[Naraído, Vilaformán, Trabada]])
*[[Naraío]] (redirección a [[Naraío, San Sadurniño]])
*[[O Naranxo]] (homónimos)
*[[Naraxa]] (redirección a [[Naraxa, Vilabol de Suarna, A Fonsagrada]])
*[[Nariño]] (homónimos)
*[[Narla]] (homónimos)
*[[Narón (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Narón]] (redirección a [[Narón (homónimos)]])
*[[O Naseiro]] (redirección a [[O Naseiro, San Pedro de Viveiro, Viveiro]])
*[[O Navallo]] (homónimos)
*[[O Navallo de Abaixo]] (redirección a [[O Navallo de Abaixo, Senra, Ortigueira]])
*[[O Navallo de Arriba]] (redirección a [[O Navallo de Arriba, Senra, Ortigueira]])
*[[Navallos]] (homónimos)
*[[Os Navallos]] (redirección a [[Navallos]])
*[[Navaza]] (homónimos)
*[[Navea]] (redirección a [[Navea, A Pobra de Trives]])
*[[Naveaus]] (redirección a [[Naveaus, O Castro de Laza, Laza]])
*[[As Naveiras]] (redirección a [[As Naveiras, Veiga, Ortigueira]])
*[[Naves]] (homónimos)
*[[Navia]] (homónimos)
*[[Navia de Suarna]] (concello)
*[[Navío]] (homónimos)
*[[Naz]] (homónimos)
*[[Naz de Abaixo]] (redirección a [[Naz de Abaixo, Rosende, Sober]])
*[[Naz de Arriba]] (homónimos)
*[[Názara]] (redirección a [[Názara, Cenlle, Cenlle]])
*[[Neboade]] (redirección a [[Neboade, Melias, Coles]])
*[[Neboeiro]] (redirección a [[Neboeiro, Figueiroá, Paderne de Allariz]])
*[[Nebra]] (redirección a [[Nebra, Porto do Son]])
*[[Nebras]] (redirección a [[Nebras, San Fiz de Monfero, Monfero]])
*[[Nebrexe]] (redirección a [[Nebrexe, Montemaior, A Laracha]])
*[[Nebril]] (redirección a [[Nebril, Cervo, Cedeira]])
*[[Nebrixe]] (redirección a [[Nebrixe, Bribes, Cambre]])
*[[Neda (homónimos)]] (homónimos)
*[[As Negradas]] (redirección a [[As Negradas, Guitiriz]])
*[[Negral]] (redirección a [[Negral, O Obre, Noia]])
*[[As Negráns]] (redirección a [[As Negráns, Mourentán, Arbo]])
*[[Negreira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Negreira]] (redirección a [[Negreira (homónimos)]])
*[[Negreiriños]] (redirección a [[Negreiriños, Negreiros, Silleda]])
*[[Negreiroa]] (redirección a [[Negreiroa, Negreira, Negreira]])
*[[Negreiros]] (redirección a [[Negreiros, Silleda]])
*[[Negrelle]] (homónimos)
*[[Negrelos]] (homónimos)
*[[Negros]] (homónimos)
*[[Negueira]] (homónimos)
*[[Negueira de Muñiz]] (concello)
*[[Neipín]] (redirección a [[Neipín, Vilaboa, A Pontenova]])
*[[Neira]] (homónimos)
*[[Neira de Abaixo]] (redirección a [[Neira de Abaixo, San Mamede de Ribadulla, Vedra]])
*[[Neira de Arriba]] (redirección a [[Neira de Arriba, San Mamede de Ribadulla, Vedra]])
*[[Neira de Cabaleiros]] (homónimos)
*[[Neira de Rapados]] (redirección a [[Neira de Rapados, Vilaleo, Láncara]])
*[[Neira de Rei]] (homónimos)
*[[Neiras]] (redirección a [[Neiras, Sober]])
*[[Neiro]] (homónimos)
*[[Neiro de Abaixo]] (redirección a [[Neiro de Abaixo, Busto, Santiago de Compostela]])
*[[Neiro de Arriba]] (redirección a [[Neiro de Arriba, Busto, Santiago de Compostela]])
*[[Nelle]] (redirección a [[Nelle, Castro, Narón]])
*[[Nemenzo]] (homónimos)
*[[Nemenzo de Abaixo]] (redirección a [[Nemenzo de Abaixo, Nemenzo, Santiago de Compostela]])
*[[Nemenzo de Arriba]] (redirección a [[Nemenzo de Arriba, Nemenzo, Santiago de Compostela]])
*[[Nemeño]] (homónimos)
*[[Nemiña]] (homónimos)
*[[O Neo]] (redirección a [[O Neo, A Pinza, Sarria]])
*[[Nercellas]] (redirección a [[Nercellas, Pereira, Forcarei]])
*[[Nerga]] (redirección a [[Nerga, O Hío, Cangas]])
*[[Nespereira]] (homónimos)
*[[A Nespereira]] (redirección a [[Nespereira]])
*[[A Neta]] (redirección a [[A Neta, Coucieiro, Paderne de Allariz]])
*[[Nete]] (redirección a [[Nete, Vilalba]])
*[[Nétoma]] (redirección a [[Nétoma, Razo, Carballo]])
*[[Netos]] (homónimos)
*[[Os Netos]] (redirección a [[Netos]])
*[[As Neves (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Nicho]] (redirección a [[O Nicho, A Illa de Arousa, A Illa de Arousa]])
*[[Nicolao]] (homónimos)
*[[Nieva]] (redirección a [[Nieva, Avión]])
*[[Nigoi]] (redirección a [[Nigoi, A Estrada]])
*[[Nigrán]] (concello; tamén parroquia e lugar)
*[[Nigrofe]] (redirección a [[Nigrofe, Perbes, Miño]])
*[[Nigueiroá]] (homónimos)
*[[Nimo]] (redirección a [[Nimo, Roo, Noia]])
*[[O Niñán]] (redirección a [[O Niñán, Os Vaos, Mazaricos]])
*[[Nináns]] (redirección a [[Nináns, Luaña, Brión]])
*[[Niñarelle]] (homónimos)
*[[Niñarellos]] (homónimos)
*[[Nine]] (redirección a [[Nine, Cespón, Boiro]])
*[[O Niño de Azor]] (redirección a [[O Niño de Azor, Soandres, A Laracha]])
*[[Niño do Azor]] (redirección a [[Niño do Azor, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Niño do Corvo]] (redirección a [[Niño do Corvo, Anxeriz, Tordoia]])
*[[Niñodaguia]] (homónimos)
*[[Niñóns]] (homónimos)
*[[Nión]] (redirección a [[Nión, Razo, Carballo]])
*[[Niveiro]] (homónimos)
*[[Niveiro do Medio]] (redirección a [[Niveiro do Medio, Niveiro, Val do Dubra]])
*[[Nixela]] (redirección a [[Nixela, Luaces, Pol]])
*[[Noaio]] (redirección a [[Noaio, Prevediños, Touro]])
*[[Noal]] (homónimos)
*[[Noalla]] (homónimos)
*[[Noallo]] (homónimos)
*[[Noallo de Abaixo]] (redirección a [[Noallo de Abaixo, Barral, Castrelo de Miño]])
*[[Noallo de Arriba]] (redirección a [[Noallo de Arriba, Barral, Castrelo de Miño]])
*[[Noceda]] (homónimos)
*[[Noceda de Abaixo]] (redirección a [[Noceda de Abaixo, Noceda, Lalín]])
*[[Noceda de Cabrera]]
*[[Noceda del Bierzo]]
*[[As Nocedas]] (redirección a [[As Nocedas, Monforte de Lemos]])
*[[Nocedo]] (homónimos)
*[[Nocedo do Val]] (homónimos)
*[[Nocelláns]] (redirección a [[Nocelláns, Parada das Achas, A Cañiza]])
*[[As Nocellas]] (redirección a [[As Nocellas, Montemaior, A Laracha]])
*[[A Nocelleira]] (redirección a [[A Nocelleira, Lourido, Salvaterra de Miño]])
*[[Nocelo]] (homónimos)
*[[Nocelo da Pena]] (redirección a [[Nocelo da Pena, Sarreaus]]; parroquia e lugar)
*[[Noche]] (homónimos)
*[[Nodar]] (homónimos)
*[[Noenlle]] (redirección a [[Noenlle, Sergude, Boqueixón]])
*[[Noenlles]] (redirección a [[Noenlles, Cacheiras, Teo]])
*[[Noente]] (redirección a [[Noente, Ledesma, Boqueixón]])
*[[As Nogais]] (concello; tamén parroquia e lugar)
*[[Nogaledo]] (redirección a [[Nogaledo, Forcadela e Nogaledo, O Barco de Valdeorras]])
*[[Nogalláns]] (redirección a [[Nogalláns, Berreo, Trazo]])
*[[Nogán]] (redirección a [[Nogán, Cabovilaño, A Laracha]])
*[[Nogareda]] (redirección a [[Nogareda, Rus, Carballo]])
*[[Nogaredo]] (redirección a [[Nogaredo, Brates, Boimorto]])
*[[Nogarido]] (homónimos)
*[[O Nogarido]] (redirección a [[Nogarido]])
*[[Noguedo]] (homónimos)
*[[O Noguedo]] (redirección a [[Noguedo]])
*[[Nogueira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Nogueira]] (redirección a [[Nogueira (homónimos)]])
*[[Nogueira de Abaixo]] (homónimos)
*[[Nogueira de Arriba]] (homónimos)
*[[Nogueira de Asma]] (redirección a [[Nogueira de Asma, Cicillón, Taboada]])
*[[Nogueira de Miño]] (redirección a [[Nogueira de Miño, Chantada]])
*[[Nogueira de Ramuín]] (concello; tamén parroquia)
*[[O Nogueiral]] (redirección a [[O Nogueiral, Sarandós, Abegondo]])
*[[Nogueiras]] (homónimos)
*[[As Nogueiras]] (redirección a [[Nogueiras]])
*[[Nogueiredo]] (homónimos)
*[[Nogueirido]] (homónimos)
*[[O Nogueirido]] (redirección a [[Nogueirido]])
*[[Nogueiró]] (homónimos)
*[[Nogueiró de Abaixo]] (redirección a [[Nogueiró de Abaixo, San Tomé de Nogueira, Meis]])
*[[Nogueiró de Arriba]] (redirección a [[Nogueiró de Arriba, San Tomé de Nogueira, Meis]])
*[[Nogueiroa]] (redirección a [[Nogueiroa, Parada de Labiote, O Irixo]])
*[[Nogueirosa]] (redirección a [[Nogueirosa, Pontedeume]])
*[[Noia]] (tamén parroquia e lugar)
*[[A Noia]] (redirección a [[A Noia, Xavestre, Trazo]])
*[[Noicela]] (redirección a [[Noicela, Carballo]])

*[[Noicela de Abaixo]] (redirección a [[Noicela de Abaixo, Noicela, Carballo]])

*[[Noicela de Arriba]] (redirección a [[Noicela de Arriba, Noicela, Carballo]])
*[[Noilán]] (redirección a [[Noilán, A Cervela, O Incio]])

*[[Nois]] (redirección a [[Nois, Foz]])
*[[Nóitegos]] (redirección a [[Nóitegos, O Mosteiro, Ortigueira]])
*[[Nonás]] (redirección a [[Nonás, Moldes, Boborás]])
*[[O Norbasco]] (redirección a [[O Norbasco, Piñeiro, Cedeira]])
*[[Nores]] (redirección a [[Nores, Cobres, Vilaboa]])
*[[A Noria]] (redirección a [[A Noria, Tallo, Ponteceso]])
*[[O Norte]] (redirección a [[O Norte, Bueu, Bueu]])
*[[Nosa Señora da O]] (redirección a [[Nosa Señora da O, Muxía]])
*[[Nosiño]] (redirección a [[Nosiño, Mesía, Mesía]])
*[[Nostián]] (homónimos)
*[[A Notaria]] (redirección a [[A Notaria, Desteriz, Padrenda]])
*[[Nouche]] (redirección a [[Nouche, Beán, Ordes]])
*[[Noudelo]] (redirección a [[Noudelo, Donís, Cervantes]])
*[[Nóutigos]] (redirección a [[Nóutigos, Santa Comba de Carnota, Carnota]])
*[[Novais]] (homónimos)
*[[Os Novais]] (redirección a [[Novais]])
*[[Noval]] (homónimos)
*[[O Noval]] (redirección a [[Noval]])
*[[Novás]] (homónimos)
*[[Os Novás]] (redirección a [[Novás]])
*[[Novefontes]] (redirección a [[Novefontes, Touro]])
*[[A Noveira]] (redirección a [[A Noveira, Arcos, Mazaricos]])
*[[Novela]] (xénero; véxase [[Novela, Santiso]])
*[[Noveledo]] (homónimos)
*[[A Noveleira]] (redirección a [[A Noveleira, Santa María de Salceda, Salceda de Caselas]])
*[[Novelín]] (redirección a [[Novelín, Rendar, O Incio]])
*[[A Noveliza]] (redirección a [[A Noveliza, Aciveiro, Forcarei]])
*[[Novelle]] (homónimos)
*[[Novelos]] (redirección a [[Novelos, Bembrive, Vigo]])
*[[Novelúa]] (homónimos)
*[[Novexil]] (homónimos)
*[[Novexilde]] (homónimos)
*[[Noví]] (redirección a [[Noví, Ardaña, Carballo]])
*[[O Noviño]] (redirección a [[O Noviño, Fonteita, O Corgo]])
*[[Novío]] (redirección a [[Novío, San Martín de Arroxo, A Fonsagrada]])
*[[O Novo Poboado]] (redirección a [[O Novo Poboado, Fontao, Vila de Cruces]])
*[[Os Novos]] (redirección a [[Os Novos, Sancovade, Vilalba]])
*[[Nugallás]] (homónimos)
*[[Nullán]] (homónimos)
*[[Numide]] (redirección a [[Numide, Tordoia]])
*[[Nuxilde]] (redirección a [[Nuxilde, A Laxe, Chantada]])

Ou==O==
*[[Obra]] (homónimos)
*[[A Obra]] (redirección a [[Obra]])
*[[A Obra Pía]] (redirección a [[A Obra Pía, San Miguel de Reinante, Barreiros]])
*[[A Obra de Paño]] (redirección a [[A Obra de Paño, Lubre, Bergondo.]])
*[[Obre]] (homónimos)
*[[O Obre]] (redirección a [[Obre]])
*[[O Obre de Abaixo]] (redirección a [[O Obre de Abaixo, O Obre, Noia]])
*[[O Obre de Arriba]] (redirección a [[O Obre de Arriba, O Obre, Noia]])
*[[Oca]] (homónimos)
*[[Oca de Abaixo]] (redirección a [[Oca de Abaixo, Beseño, Touro]])
*[[Oca de Arriba]] (homónimos)
*[[A Ocella]] (redirección a [[A Ocella, San Lourenzo de Fustáns, Gomesende]])
*[[Odreiro]] (redirección a [[Odreiro, Cabaneiro, Abadín]])
*[[Os Odreiros]] (redirección a [[Os Odreiros, Ambroa, Irixoa]])
*[[Oeste]] (punto cardinal; véxase tamén [[Oeste, Catoira]])
*[[Ogas]] (redirección a [[Ogas, Cambeda, Vimianzo]])
*[[Ogos]] (redirección a [[Ogos, Lobios, Lobios]])
*[[Ogrobe]] (homónimos)
*[[Oia (homónimos)]]
*[[Oímbra (homónimos)]]
*[[Oín]] (redirección a [[Oín, Rois]])
*[[Oíns]] (redirección a [[Oíns, Arzúa]])
*[[Oirán]] (redirección a [[Oirán, Mondoñedo]])
*[[As Oiras]] (redirección a [[As Oiras, Alfoz]])
*[[Oirín]] (redirección a [[Oirín, San Martiño de Mondoñedo, Foz]])
*[[Oirós]] (redirección a [[Oirós, Vila de Cruces]])
*[[Oitavén]] (homónimos)
*[[Olas]] (redirección a [[Olas, Mesía]])
*[[Olás]] (homónimos)
*[[Olás de Vilariño]] (redirección a [[Olás de Vilariño, A Merca]])
*[[Oldán]] (redirección a [[Oldán, Cabovilano, A Laracha]])
*[[Oldar]] (redirección a [[Oldar, Céltigos, Ortigueira]])
*[[A Oleira]] (homónimos)
*[[A Oleira de Abaixo]] (redirección a [[A Oleira de Abaixo, Coruxou, Irixoa]])
*[[A Oleira de Arriba]] (redirección a [[A Oleira de Arriba, Coruxou, Irixoa]])
*[[Oleiros (homónimos)]]
*[[Os Oleiros]] (redirección a [[Oleiros (homónimos)]])
*[[Olelas]] (redirección a [[Olelas, A Illa, Entrimo]])
*[[A Olga]] (redirección a [[A Olga, Álvare, A Pastoriza]])
*[[Olgueira]] (redirección a [[Olgueira, Sante, Trabada]])
*[[Olín]] (redirección a [[Olín, Galez, Entrimo]])
*[[O Olivar]] (redirección a [[O Olivar, Esposende, Cenlle]])
*[[Oliveira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Oliveira]] (redirección a [[Oliveira (homónimos)]])
*[[Olives]] (redirección a [[Olives, A Estrada]])
*[[O Ollal]] (redirección a [[O Ollal, Ponte Veiga, O Carballiño]])
*[[Ollares]] (homónimos)
*[[Os Olleiros]] (redirección a [[Os Olleiros, A Devesa, Ribadeo]])
*[[O Ollo]] (redirección a [[O Ollo, O Castro, Begonte]])
*[[O Olmo]] (redirección a [[O Olmo, Piñeiro, Cedeira]])
*[[Olmos]] (homónimos)
*[[Os Olmos]] (redirección a [[Olmos]])
*[[Olveda]] (redirección a [[Olveda, Antas de Ulla]])
*[[Olveira]] (homónimos)
*[[Olveira da Igrexa]] (redirección a [[Olveira da Igrexa, Olveira, Ribeira]])
*[[Olveira de Arriba]] (redirección a [[Olveira de Arriba, Olveira, Ribeira]])
*[[Olveiroa]] (homónimos)
*[[O Ombral]] (redirección a [[O Ombral, Mariz, Guitiriz]])
*[[Ombre]] (homónimos)
*[[Ombreiro]] (articulación; véxase [[Ombreiro, Lugo]])
*[[A On]] (redirección a [[A On, Nosa Señora da O, Muxía]])
*[[Onceta]] (redirección a [[Illa de Onza]])
*[[Ons]] (homónimos)
*[[Onza]] (homónimos)
*[[Opa]] (redirección a [[Opa, Mezonzo, Vilasantar]])
*[[Or]] (redirección a [[Or, Leiro, Rianxo]])
*[[Orade]] (redirección a [[Orade, Galdo, Viveiro]])
*[[Orán]] (homónimos)
*[[O Oratorio]] (homónimos)
*[[Orazo]] (redirección a [[Orazo, A Estrada]])
*[[Orbán]] (homónimos)
*[[Orbazai]] (homónimos)
*[[Orbazán]] (redirección a [[Orbazán, Goiriz, Vilalba]])
*[[O Orbellido]] (redirección a [[O Orbellido, Baíñas, Vimianzo]])
*[[Orbenlle]] (redirección a [[Orbenlle, San Salvador de Budiño, O Porriño]])
*[[Orde]] (homónimos)
*[[A Orde]] (redirección a [[Orde]])
*[[Ordelles]] (homónimos)
*[[A Orden]] (redirección a [[A Orden, Adelán, Alfoz]])
*[[Ordes (homónimos)]]
*[[Ordoeste]] (redirección a [[Ordoeste, A Baña]])
*[[Ordóñez]] (homónimos)
*[[Ordoño]] (homónimos)
*[[Orega]] (homónimos)
*[[A Orela]] (redirección a [[A Orela, Ombre, Pontedeume]])
*[[Orellán]] (homónimos)
*[[Orga]] (homónimos)
*[[A Orga]] (redirección a [[Orga]])
*[[Orgo do Monte]] (redirección a [[Orgo do Monte, Poio (San Xoán), Poio]])
*[[Oría]] (redirección a [[Oría, A Capela, A Capela]])
*[[Orizón]] (redirección a [[Orizón, Santa Comba de Orizón, Castro de Rei]])
*[[Orois]] (homónimos)
*[[Orois de Abaixo]] (redirección a [[Orois de Abaixo, Orois, Melide]])
*[[Orois de Arriba]] (redirección a [[Orois de Arriba, Orois, Melide]])
*[[Oroña]] (redirección a [[Oroña, Santo Ourente de Entíns, Outes]])
*[[Oróns]] (redirección a [[Oróns, Bamiro, Vimianzo]])
*[[Orosa]] (homónimos)
*[[Oroso (homónimos)]]
*[[Oroso de Abaixo]] (redirección a [[Oroso de Abaixo, A Gándara, Oroso]])
*[[Oroso Pequeno]] (redirección a [[Oroso Pequeno, Oroso, Oroso]])
*[[Oroxe]] (redirección a [[Oroxe, Bazar, Castro de Rei]])
*[[Oroxo]] (redirección a [[Oroxo, San Mamede de Urrós, Allariz]])
*[[Orpín]] (redirección a [[Orpín, Seixosmil, Meira]])
*[[Orra]] (redirección a [[Orra, Sillobre, Fene]])
*[[Orraca]] (homónimos)
*[[A Orraca]] (redirección a [[Orraca]])
*[[Orracas]] (redirección a [[Orracas, Muniferral, Aranga]])
*[[Órrea]] (homónimos)
*[[A Órrea]] (redirección a [[Órrea]])
*[[Orro]] (homónimos)
*[[Orros]] (homónimos)
*[[Orseño]] (redirección a [[Orseño, Nebra, Porto do Son]])
*[[Ortega]] (homónimos)
*[[Ortegal]] (homónimos)
*[[A Ortiga]] (redirección a [[Ortiga (homónimos)]])
*[[Ortigoso]] (redirección a [[Ortigoso, Lamas de Campos, A Fonsagrada]])
*[[Ortigueira (homónimos)]]
*[[A Ortigueira]] (redirección a [[Ortigueira (homónimos)]])
*[[Orto (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Orto]] (redirección a [[Orto (homónimos)]])
*[[Ortoá]] (homónimos)
*[[Ortoñiño]] (redirección a [[Ortoñiño, Ortoño, Ames]])
*[[Ortoño]] (redirección a [[Ortoño, Ames]])
*[[Oruxo]] (redirección a [[Oruxo, Moraime, Muxía]])
*[[O Orxado]] (redirección a [[O Orxado, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Orxaínza]] (redirección a [[A Orxaínza, Sobreda, O Saviñao]])
*[[Orxais]] (homónimos)
*[[Os Orxais]] (redirección a [[Orxais]])
*[[Orxal]] (homónimos)
*[[O Orxal]] (redirección a [[Orxal]])
*[[As Orxas]] (redirección a [[As Orxas, Curtis, Curtis]])
*[[Orxás]] (homónimos)
*[[Os Orxás]] (redirección a [[Orxás]])
*[[A Orxeira]] (homónimos)
*[[As Orxeiras]] (redirección a [[As Orxeiras, Golmar, A Laracha]])
*[[Orxeiro]] (redirección a [[Orxeiro, Landoi, Cariño]])
*[[As Óseas]] (redirección a [[As Óseas, Covelo, Covelo]])
*[[Osebe]] (homónimos)
*[[Osedo]] (homónimos)
*[[Oseira]] (homónimos)
*[[A Oseira]] (redirección a [[Oseira]])
*[[Oseiro]] (homónimos)
*[[Osís]] (redirección a [[Osís, Covelo, Palas de Rei]])
*[[Osmo]] (homónimos)
*[[Osoño]] (homónimos)
*[[A Ostreira]] (redirección a [[A Ostreira, Perlío, Fene]])
*[[Oubime]] (redirección a [[Oubime, Franqueán, O Corgo]])
*[[Oubiña]] (homónimos)
*[[Ouces]] (redirección a [[Ouces, Bergondo]])
*[[Oulego]] (redirección a [[Oulego, Rubiá]]; parroquia e lugar)
*[[A Ourada]] (redirección a [[A Ourada, Cores, Ponteceso]])
*[[Oural]] (homónimos)
*[[O Oural]] (redirección a [[Oural]])
*[[Ourantes]] (homónimos)
*[[Ourao]] (homónimos)
*[[Ourás]] (redirección a [[Ourás, Reboredo, Antas de Ulla]])
*[[Ourelo]] (redirección a [[Ourelo, Darbo, Cangas]])
*[[Ourense (homónimos)]] (homónimos)
*[[Ourigo]] (redirección a [[Ourigo, A Broza, O Saviñao]])
*[[Ourille]] (homónimos)
*[[Ourille de Arriba]] (redirección a [[Ourille de Arriba, Ourille, Verea]])
*[[Ourín]] (redirección a [[Ourín, San Martiño de Asperelo, Rodeiro]])
*[[O Ouriño]] (redirección a [[O Ouriño, Rodís, Cerceda]])
*[[Ourís]] (redirección a [[Ourís, Viñós, Arzúa]])
*[[Ouriz]] (homónimos)
*[[O Ouro]] (redirección a [[O Ouro, Souto, Paderne]])
*[[Ourol (homónimos)]] (homónimos)
*[[Ourol de Abaixo]] (redirección a [[Ourol de Abaixo, Ourol, Guntín]])
*[[Ourol de Arriba]] (redirección a [[Ourol de Arriba, Ourol, Guntín]])
*[[Ourolo]] (redirección a [[Ourolo, Taragoña, Rianxo]])
*[[O Ourovello]] (redirección a [[O Ourovello, Adragonte, Paderne]])
*[[Ousá]] (redirección a [[Ousá, Friol]])
*[[Ousecende]] (redirección a [[Ousecende, Cerdeira, San Xoán de Río]])
*[[Ouselle]] (homónimos)
*[[Ousende]] (homónimos)
*[[Ousensa]] (redirección a [[Ousensa, Caleiro, Vilanova de Arousa]])
*[[Ousesende]] (redirección a [[Ousesende, Santo Ourente de Entíns, Outes]])
*[[Ousille]] (redirección a [[Ousille, Gundivós, Sober]])
*[[Ousón]] (redirección a [[Ousón, Becerreá]]; parroquia e lugar)
*[[Ousoño]] (redirección a [[Ousoño, Barro, Noia]])
*[[Outar de Pregos]] (redirección a [[Outar de Pregos, Lentellais, O Bolo]])
*[[Óutara]] (homónimos)
*[[Outarelo]] (homónimos)
*[[Outariz]] (homónimos)
*[[Outeda]] (redirección a [[Outeda, Curro, Barro]])
*[[Outedo]] (redirección a [[Outedo, Maceira, Covelo]])
*[[Outeiral]] (homónimos)
*[[O Outeiral]] (redirección a [[Outeiral]])
*[[As Outeiras]] (redirección a [[As Outeiras, Valeixe, A Cañiza]])
*[[Outeirás]] (redirección a [[Outeirás, Anllo, San Amaro]])
*[[Outeiriño]] (homónimos)
*[[O Outeiriño]] (redirección a [[Outeiriño]])
*[[Outeiriños]] (homónimos)
*[[Os Outeiriños]] (redirección a [[Outeiriños]])
*[[Outeiro]] (homónimos)
*[[O Outeiro]] (redirección a [[Outeiro]])
*[[Outeiro Calvo]] (redirección a [[Outeiro Calvo, Soutopenedo, San Cibrao das Viñas]])
*[[Outeiro Cruz]] (redirección a [[Outeiro Cruz, A Arnoia, A Arnoia]])
*[[Outeiro da Guía]] (redirección a [[Outeiro da Guía, A Guía, Gomesende]])
*[[Outeiro da Moa]] (redirección a [[Outeiro da Moa, Riofrío, Mondariz]])
*[[Outeiro da Torre]] (redirección a [[Outeiro da Torre, Maceda, Maceda]])
*[[Outeiro da Vila]] (redirección a [[Outeiro da Vila, Catoira, Catoira]])
*[[Outeiro das Penas]] (redirección a [[Outeiro das Penas, Cesantes, Redondela]])
*[[Outeiro das Vellas]] (redirección a [[Outeiro das Vellas, Mirandela, Castroverde]])
*[[Outeiro de Abaixo]] (homónimos)
*[[O Outeiro de Abaixo]] (redirección a [[Outeiro de Abaixo]])
*[[O Outeiro de Abelenda]] (redirección a [[O Outeiro de Abelenda, Mourentán, Arbo]])
*[[Outeiro de Amoexa]] (redirección a [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla]])
*[[Outeiro de Arriba]] (homónimos)
*[[O Outeiro de Arriba]] (redirección a [[Outeiro de Arriba]])
*[[O Outeiro de Baiordo]] (redirección a [[O Outeiro de Baiordo, Coristanco, Coristanco]])
*[[O Outeiro de Baixo]] (redirección a [[O Outeiro de Baixo, Ribeira, Crecente]])
*[[O Outeiro de Barracido]] (redirección a [[O Outeiro de Barracido, Caamouco, Ares]])
*[[O Outeiro de Beacán]] (redirección a [[O Outeiro de Beacán, Beacán, A Peroxa]])
*[[Outeiro de Bois]] (redirección a [[Outeiro de Bois, Beba, Mazaricos]])
*[[O Outeiro de Bordelle]] (redirección a [[O Outeiro de Bordelle, Santaballa, Vilalba]])
*[[O Outeiro de Buciños]] (redirección a [[O Outeiro de Buciños, Buciños, Carballedo]])
*[[Outeiro de Burdallos]] (redirección a [[Outeiro de Burdallos, Marzá, Palas de Rei]])
*[[Outeiro de Carracedo]] (redirección a [[Outeiro de Carracedo, Carracedo, A Peroxa]])
*[[Outeiro de Castro]] (redirección a [[Outeiro de Castro, Fozara, Ponteareas]])
*[[O Outeiro de Cela]] (redirección a [[O Outeiro de Cela, Mántaras, Irixoa]])
*[[Outeiro de Donas]] (redirección a [[Outeiro de Donas, Casa de Naia, Antas de Ulla]])
*[[O Outeiro de Doncel]] (redirección a [[O Outeiro de Doncel, Moscán, O Páramo]])
*[[Outeiro de Laxe]] (redirección a [[Outeiro de Laxe, Augas Santas, Allariz]])
*[[O Outeiro de Lea]] (redirección a [[O Outeiro de Lea, Santa Mariña de Lagostelle, Guitiriz]])
*[[O Outeiro de Millán]] (redirección a [[O Outeiro de Millán, San Miguel de Vilar, Touro]])
*[[Outeiro de Orraca]] (redirección a [[Outeiro de Orraca, Allariz (Santiago), Allariz]])
*[[Outeiro de Pena]] (redirección a [[Outeiro de Pena, Francos, Paradela]])
*[[Outeiro de Rei]] (concello, parroquia e vila)
*[[Outeiro de Reis]] (redirección a [[Outeiro de Reis, Basadre, Agolada]])
*[[O Outeiro de Riba]] (redirección a [[O Outeiro de Riba, Ribeira, Crecente]])
*[[Outeiro de Torneiros]] (redirección a [[Outeiro de Torneiros, Torneiros, Allariz]])
*[[O Outeiro de Xaviña]] (redirección a [[O Outeiro de Xaviña, Coristanco, Coristanco]])
*[[Outeiro do Cabo]] (redirección a [[Outeiro do Cabo, Asadur, Maceda]])
*[[O Outeiro do Forno]] (redirección a [[O Outeiro do Forno, Valongo, Cerdedo-Cotobade]])
*[[O Outeiro do Foxo]] (redirección a [[O Outeiro do Foxo, Guláns, Ponteareas]])
*[[Outeiro do Gato]] (redirección a [[Outeiro do Gato, Vilaboa, Vilaboa]])
*[[Outeiro Fernando]] (redirección a [[Outeiro Fernando, Fozara, Ponteareas]])
*[[O Outeiro Grande]] (redirección a [[O Outeiro Grande, Miraz, Friol]])
*[[O Outeiro Pito]] (redirección a [[O Outeiro Pito, O Rosal, O Rosal]])
*[[Outeiro Redondo]] (redirección a [[Outeiro Redondo, Almofrei, Cerdedo-Cotobade]])
*[[Outeiromeao]] (redirección a [[Outeiromeao, Santa Marta de Moreiras, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Outeiros]] (homónimos)
*[[Os Outeiros]] (redirección a [[Outeiros]])
*[[Outerelo]] (redirección a [[Outerelo, Lougares, Mondariz]])
*[[O Outeriño]] (redirección a [[O Outeriño, O Castro, Silleda]])
*[[Outes]] (homónimos)
*[[Outomuro]] (redirección a [[Outomuro, O Mundil, Cartelle]])
*[[Outón]] (homónimos)
*[[O Outón]] (redirección a [[Outón]])
*[[Outonais]] (redirección a [[Outonais, A Trapa, A Fonsagrada]])
*[[O Outonil]] (redirección a [[O Outonil, Noia, Noia]])
*[[Outonín]] (redirección a [[Outonín, San Cristovo de Lóuzara, Samos]])
*[[Outorelo]] (homónimos)
*[[O Outorelo]] (redirección a [[Outorelo]])
*[[Outra Aldea]] (redirección a [[Outra Aldea, Paleo, Carral]])
*[[A Outra Banda]] (redirección a [[A Outra Banda, Cesullas, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Outraldea]] (homónimos)
*[[Outrís]] (redirección a [[Outrís, Mabegondo, Abegondo]])
*[[Outrocanto]] (redirección a [[Outrocanto, Arabexo, Val do Dubra]])
*[[Ouviaña]] (redirección a [[Ouviaña, Os Vaos, Ribeira de Piquín]])
*[[Ouviaño]] (homónimos)
*[[Ouvigo]] (redirección a [[Ouvigo, Os Blancos, Os Blancos]])
*[[As Ouxeas]] (redirección a [[As Ouxeas, Vilamarín, Vilamarín]])
*[[Ouxo]] (redirección a [[Ouxo, Posmarcos, A Pobra do Caramiñal]])
*[[Ouzamerxe]] (homónimos)
*[[Ouzande]] (homónimos)
*[[Ouzás]] (redirección a [[Ouzás, As Negradas, Guitiriz]])
*[[Ove]] (homónimos)
*[[A Ovella]] (redirección a [[A Ovella, San Claudio, Ortigueira]])
*[[A Ovellariza]] (redirección a [[A Ovellariza, Oia, Oia]])
*[[Ovenza]] (redirección a [[Ovenza, Loeda, Piñor]])
*[[Oxén]] (homónimos)
*[[Oza]] (homónimos)
*[[Oza-Cesuras]] (concello)
*[[Oza Vella]] (redirección a [[Oza Vella, Oza, Carballo]])
*[[Ozón]] (redirección a [[Ozón, San Martiño de Ozón, Muxía]])

==P==
*[[Paadín]] (redirección a [[Paadín, Santiago de Mondoñedo, Mondoñedo]])
*[[Os Paces]] (homónimos)
*[[O Pachuzo]] (redirección a [[O Pachuzo, Perlío, Fene]])
*[[Paciños]] (homónimos)
*[[Pacio]] (homónimos)
*[[O Pacio]] (redirección a [[Pacio]])
*[[O Pacio de Tovar]] (redirección a [[O Pacio de Tovar, San Tomé de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Pacio do Río]] (redirección a [[Pacio do Río, Rubián, Bóveda]])
*[[Pacio Vello]] (homónimos)
*[[O Pacio Vello]] (redirección a [[Pacio Vello]])
*[[Paciocova]] (redirección a [[Paciocova, As Nocedas, Monforte de Lemos]])
*[[Pacios]] (homónimos)
*[[Os Pacios]] (redirección a [[Pacios]])
*[[Pacios da Serra]] (homónimos)
*[[Pacios de Anllo]] (redirección a [[Pacios de Anllo, Anllo, Sober]])
*[[Pacios de Calvos]] (redirección a [[Pacios de Calvos, A Pinza, Sarria]])
*[[Pacios de Condelle]] (redirección a [[Pacios de Condelle, Alais, Castro Caldelas]])
*[[Pacios de Mondelo]] (redirección a [[Pacios de Mondelo, Quiroga, Quiroga]])
*[[Pacios de San Xurxo]] (redirección a [[Pacios de San Xurxo, San Xurxo, San Xoán de Río]])
*[[Pacios de Toutelle]] (redirección a [[Pacios de Toutelle, Alais, Castro Caldelas]])
*[[Pacios de Veiga]] (redirección a [[Pacios de Veiga, A Ferreirúa, A Pobra do Brollón]])
*[[Pacios do Rebolín]] (redirección a [[Pacios do Rebolín, Vieiro, A Fonsagrada]])
*[[A Paderna]] (redirección a [[A Paderna, Labrada, Guitiriz]])
*[[Paderne (homónimos)]] (homónimos)
*[[Paderne de Allariz]] (concello)
*[[O Padernelo]] (redirección a [[O Padernelo, Churío, Irixoa]])
*[[Padornelo]] (homónimos)
*[[O Padornelo]] (redirección a [[Padronelo]])
*[[O Padrairo]] (redirección a [[O Padrairo, San Salvador de Asma, Chantada]])
*[[O Padrán]] (redirección a [[O Padrán, Guláns, Ponteareas]])
*[[Padreda]] (homónimos)
*[[Padreiro]] (homónimos)
*[[O Padreiro]] (redirección a [[Padreiro]])
*[[Padreiro de Abaixo]] (redirección a [[Padreiro de Abaixo, Baíñas, Vimianzo]])
*[[Padreiro de Arriba]] (redirección a [[Padreiro de Arriba, Baíñas, Vimianzo]])
*[[Padrenda (homónimos)]] (homónimos)
*[[Padrenda de Abaixo]] (redirección a [[Padrenda de Abaixo, Padrenda, Meaño]])
*[[Padrendo]] (redirección a [[Padrendo, Río Caldo, Lobios]])
*[[Padrín]] (homónimos)
*[[Padriñán]] (homónimos)
*[[O Padriñeiro]] (redirección a [[O Padriñeiro, Vilapedre, Vilalba]])
*[[Padrís]] (redirección a [[Padrís, Sardiñeiro, Fisterra]])
*[[Padrón (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Padrón]] (redirección a [[Padrón (homónimos)]])
*[[Padronelo]] (homónimos)
*[[Padróns]] (homónimos)
*[[Os Padróns]] (redirección a [[Padróns]])
*[[Padroso]] (homónimos)
*[[Os Padrosos]] (redirección a [[Os Padrosos, A Ameixeira, Crecente]])
*[[Padruxao]] (redirección a [[Padruxao, Prado, Lalín]])
*[[A Pagueira]] (redirección a [[A Pagueira, Brexo, Cambre]])
*[[Pai da Cana]] (redirección a [[Pai da Cana, Conxo, Santiago de Compostela]])
*[[A Paía]] (redirección a [[A Paía, Grixoa, Santa Comba]])
*[[Paicordeiro]] (redirección a [[Paicordeiro, Allariz, Allariz]])
*[[Paidavella]] (redirección a [[Paidavella, Roupar, Xermade]])
*[[Paiendes]] (redirección a [[Paiendes, Nogueira, Meis]])
*[[Paíme]] (redirección a [[Paíme, San Xurxo de Piquín, Ribeira de Piquín]])
*[[Painavalla]] (redirección a [[Painavalla, Valdín, A Veiga]])
*[[As Paincegas]] (redirección a [[As Paincegas, Muimenta, Cospeito]])
*[[Painceira]] (homónimos)
*[[A Painceira]] (redirección a [[Painceira]])
*[[Painceiras]] (homónimos)
*[[As Painceiras]] (redirección a [[Painceiras]])
*[[Painceiros]] (redirección a [[Painceiros, Moimenta, Campo Lameiro]])
*[[A Paínza]] (homónimos)
*[[O Painzal]] (homónimos)
*[[Painzás]] (homónimos)
*[[Painzás de Baixo]] (redirección a [[Painzás de Baixo, Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Painzás de Riba]] (redirección a [[Painzás de Riba, Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Paio]] (homónimos)
*[[Paio Rodríguez]] (redirección a [[Paio Rodríguez, Santa María de Lurdes, Curtis]])
*[[O Paio]] (redirección a [[Paio]])
*[[A Paioca]] (redirección a [[A Paioca, Quembre, Carral]])
*[[A Paiola]] (homónimos)
*[[Paiolante]] (redirección a [[Paiolante, Quembre, Carral]])
*[[Paiosaco]] (homónimos)
*[[Paioso]] (redirección a [[Paioso, Vilardecás, Maceda]])
*[[Paipaz]] (redirección a [[Paipaz, San Pedro de Eume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Paisás]] (redirección a [[Paisás, Camariñas, Camariñas]])
*[[O Paiseo]] (redirección a [[O Paiseo, Figueiroá, Paderne de Allariz]])
*[[A Paixón]] (redirección a [[A Paixón, A Arnoia, A Arnoia]])
*[[Paizal]] (redirección a [[Paizal, Laíño, Dodro]])
*[[Paizás]] (homónimos)
*[[A Paizosa]] (redirección a [[A Paizosa, Cuntis, Cuntis]])
*[[Palacio (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Palacio]] (redirección a [[Palacio (homónimos)]])
*[[Palacios]] (homónimos)
*[[Palai]] (redirección a [[Palai, Doroña, Vilarmaior]])
*[[Palas de Rei]] (concello, parroquia e vila)
*[[Palavea]] (redirección a [[Palavea, Elviña, A Coruña]])
*[[Paleira]] (homónimos)
*[[A Paleira]] (redirección a [[Paleira]])
*[[A Paleira Nova]] (redirección a [[A Paleira Nova, Recemel, As Somozas]])
*[[A Paleira Vella]] (redirección a [[A Paleira Vella, Recemel, As Somozas]])
*[[A Palela]] (redirección a [[A Palela, Covas, Maceda]])
*[[Paleo]] (redirección a [[Paleo, Carral]])
*[[Palio de Abaixo]] (redirección a [[Palio de Abaixo, Rodís, Lalín]])
*[[Palio de Arriba]] (redirección a [[Palio de Arriba, Rodís, Lalín]])
*[[Palláns]] (redirección a [[Palláns, Pexegueiro, Tui]])
*[[Pallarega]] (homónimos)
*[[A Pallarega]] (redirección a [[Pallarega]])
*[[Pallaregas]] (redirección a [[Pallaregas, Covas, Viveiro]])
*[[Pallares]] (homónimos)
*[[Os Pallares]] (redirección a [[Pallares]])
*[[Pallarés]] (redirección a [[Pallarés, Cee, Cee]])
*[[Pallarvello]] (redirección a [[Pallarvello, Padornelo, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[As Pallas]] (redirección a [[As Pallas, Artes, Carballo]])
*[[A Pallaza]] (homónimos)
*[[A Palleira]] (redirección a [[Palleira]])
*[[As Palleiras]] (redirección a [[As Palleiras, Mañón, Mañón]])
*[[Palleiro (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Palleiro]] (redirección a [[Palleiro (homónimos)]])
*[[Palleirós]] (redirección a [[Palleirós, Reigada, Manzaneda]])
*[[Os Palleiros]] (redirección a [[Os Palleiros, Marcelle, Monforte de Lemos]])
*[[O Pallizo]] (redirección a [[O Pallizo, Caamouco, Ares]])
*[[A Pallota]] (homónimos)
*[[As Pallotas]] (homónimos)
*[[Palloza (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Palloza]] (redirección a [[Palloza (homónimos)]])
*[[As Pallozas]] (redirección a [[As Pallozas, Mañón, Mañón]])
*[[Os Palmarios]] (redirección a [[Os Palmarios, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Palmás]] (redirección a [[Palmás, Domaio, Moaña]])
*[[Palmaz]] (homónimos)
*[[Palmeán]] (redirección a [[Palmeán, Monteseiro, A Fonsagrada]])
*[[Palmeira]] (homónimos)
*[[A Palmeira]] (redirección a [[Palmeira]])
*[[Palmeiro]] (homónimos)
*[[O Palmeiro]] (redirección a [[Palmeiro]])
*[[Palmelle]] (redirección a [[Palmelle, Moreda, Pantón]])
*[[Palmés]] (homónimos)
*[[Palmiz]] (redirección a [[Palmiz, San Martiño de Mondoñedo, Foz]])
*[[Palmou]] (homónimos)
*[[Palomar]] (redirección a [[Palomar, Camposancos, A Guarda]])
*[[Pambre]] (homónimos)
*[[O Pampillal]] (redirección a [[O Pampillal, Mondego, Sada]])
*[[Pampillón]] (redirección a [[Pampillón, Vilaza, Gondomar]])
*[[Pampín]] (homónimos)
*[[Panacioi]] (redirección a [[Panacioi, Présaras, Vilasantar]])
*[[Panadeiros]] (redirección a [[Panadeiros, Zas de Rei, Melide]])
*[[A Panadería]] (redirección a [[A Panadería, Santa Cristina de Vea, A Estrada]])
*[[O Panascal]] (redirección a [[O Panascal, Petán, A Cañiza]])
*[[A Panceira]] (redirección a [[A Panceira, O Burgo, Muras]])
*[[Pancellos]] (redirección a [[Pancellos, Maceira, Covelo]])
*[[Pancenteo]] (redirección a [[Pancenteo, O Rosal, O Rosal]])
*[[Panchés]] (redirección a [[Panchés, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[Panchóns]] (redirección a [[Panchóns, Vide, As Neves]])
*[[Panda]] (homónimos)
*[[A Panda]] (redirección a [[Panda]])
*[[A Panda da Serra]] (redirección a [[A Panda da Serra, As Neves, Ortigueira]])
*[[A Panda de Adá]] (redirección a [[A Panda de Adá, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[As Pandas]] (redirección a [[As Pandas, Muras, Muras]])
*[[A Pandela]] (redirección a [[A Pandela, Santo André de Logares, A Fonsagrada]])
*[[Pandelo]] (homónimos)
*[[O Pandelo]] (redirección a [[Pandelo]])
*[[Pando]] (homónimos)
*[[O Pando]] (redirección a [[Pando]])
*[[O Pando de Cuíñas]] (redirección a [[O Pando de Cuíñas, Cuíñas, A Fonsagrada]])
*[[Panela]] (homónimos)
*[[A Panela]] (redirección a [[Panela]])
*[[A Panfolía]] (redirección a [[A Panfolía, Cangas, Pantón]])
*[[A Panica]] (redirección a [[A Panica, Mesos, Frades]])
*[[Panoia]] (redirección a [[Panoia, Trado, Pontedeva]])
*[[O Pantaño]] (redirección a [[O Pantaño, Louredo, Mos]])
*[[As Pantigueiras]] (redirección a [[As Pantigueiras, Santo Adrao de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[Pantín]] (redirección a [[Pantín, Valdoviño]])
*[[Pantiñobre]] (homónimos)
*[[Pantón (homónimos)]] (homónimos)
*[[Pantón de Abaixo]] (redirección a [[Pantón de Abaixo, Pantón, Pantón]])
*[[A Pantrigueira]] (redirección a [[A Pantrigueira, Caleiro, Vilanova de Arousa]])
*[[A Panturreira]] (redirección a [[A Panturreira, Vilaboa, A Pontenova]])
*[[Panxón]] (redirección a [[Panxón, Nigrán]])
*[[Pao]] (homónimos)
*[[O Pao]] (redirección a [[Pao]])
*[[Pao de Raposo]] (redirección a [[Pao de Raposo, Barcala, A Baña]])
*[[O Pao do Lobo]] (redirección a [[O Pao do Lobo, Queixas, Cerceda]])
*[[Paos]] (redirección a [[Paos, Lira, Carnota]])
*[[O Papamoscas]] (redirección a [[O Papamoscas, Santa Comba, Santa Comba]])
*[[Pape]] (homónimos)
*[[As Papelas]] (redirección a [[As Papelas, Vilariño, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Papelle]] (redirección a [[Papelle, A Cova, Carballedo]])
*[[Papín]] (redirección a [[Papín, Penarrubia, Baralla]])
*[[Papoi]] (homónimos)
*[[Papoi de Abaixo]] (redirección a [[Papoi de Abaixo, Esperante, Lugo]])
*[[Papucín]] (redirección a [[Papucín, Frades]])
*[[Parabico]] (redirección a [[Parabico, Andavao, Boimorto]])
*[[Paraboa]] (redirección a [[Paraboa, Chaín, Gondomar]])
*[[Parabispo]] (redirección a [[Parabispo, O Barreiro, Melide]])
*[[Paracostoira]] (redirección a [[Paracostoira, Pedrafita, Chantada]])
*[[Parada]] (homónimos)
*[[A Parada]] (redirección a [[Parada]])
*[[Parada da Serra]] (parroquia relixiosa; liga ás parroquias e lugar civil)
*[[Parada das Achas]] (redirección a [[Parada das Achas, A Cañiza]])
*[[Parada de Amoeiro]] (homónimos)
*[[Parada de Labiote]] (redirección a [[Parada de Labiote, O Irixo]])
*[[Parada de Outeiro]] (redirección a [[Parada de Outeiro, Vilar de Santos]])
*[[Parada de Ribeira]] (homónimos)
*[[Parada de Sil]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Parada de Ventosa]] (homónimos)
*[[Parada do Monte]] (homónimos)
*[[A Parada do Rei]] (redirección a [[A Parada do Rei, Bamio, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Parada dos Montes]] (homónimos)
*[[Parada Seca]] (homónimos)
*[[Paradanova]] (redirección a [[Paradanova, San Martín de Suarna, A Fonsagrada]])
*[[A Paradanta]] (comarca)
*[[Paradapiñol]] (redirección a [[Paradapiñol, Vilarmel, Quiroga]])
*[[Paradavella]] (homónimos)
*[[Paradaseca]] (homónimos)
*[[Paradela (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Paradela]] (redirección a [[Paradela (homónimos)]])
*[[Paradela de Abaixo]] (redirección a [[Paradela de Abaixo, Cornazo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[Paradela de Abeleda]] (homónimos)
*[[Paradela de Arriba]] (redirección a [[Paradela de Arriba, Cornazo, Vilagarcía de Arousa]])
*[[As Paradelas de Abaixo]] (redirección a [[As Paradelas de Abaixo, Nemenzo, Santiago de Compostela]])
*[[As Paradelas de Arriba]] (redirección a [[As Paradelas de Arriba, Nemenzo, Santiago de Compostela]])
*[[Paradella]] (redirección a [[Paradella, Santa Tegra de Abeleda, Castro Caldelas]])
*[[Paradellas]] (homónimos)
*[[As Paradellas]] (redirección a [[Paradellas]])
*[[Paradoa]] (redirección a [[Paradoa, A Silvarredonda, Cabana de Bergantiños]])
*[[Parafita]] (homónimos)
*[[Paraimas]] (redirección a [[Paraimas, Saiar, Caldas de Reis]])
*[[Paraíso]] (homónimos)
*[[O Paraíso]] (redirección a [[Paraíso]])
*[[O Paraixal]] (redirección a [[O Paraixal, Teis, Vigo]])
*[[Paramá]] (redirección a [[Paramá, Santo André de Vea, A Estrada]])
*[[Parameiras]] (redirección a [[Parameiras, Serantes, Oleiros]])
*[[Paramios]] (redirección a [[Paramios, Castrelo, San Cristovo de Cea]])
*[[O Paramo]] (homónimos)
*[[Páramo]] (homónimos)
*[[O Páramo]] (concello; tamén un lugar)
*[[Paramos]] (homónimos)
*[[Os Páramos]] (redirección a [[Os Páramos, Castiñeiras, Ribeira]])
*[[Paramuíño]] (redirección a [[Paramuíño, Biduído, Ames]])
*[[O Parañel]] (redirección a [[O Parañel, San Martiño de Corvelle, A Pastoriza]])
*[[Paraño]] (homónimos)
*[[O Paraño]] (redirección a [[Paraño]])
*[[Parañoa]] (redirección a [[Parañoa, Budiño, O Pino]])
*[[Parañoi]] (redirección a [[Parañoi, As Somozas, As Somozas]])
*[[Paraños]] (homónimos)
*[[Os Paraños]] (redirección a [[Paraños]])
*[[Parapar]] (homónimos)
*[[Paravedra]] (redirección a [[Paravedra, Mourentán, Arbo]])
*[[Paraviñaval]] (redirección a [[Paraviñaval, Panxón, Nigrán]])
*[[O Paraxal]] (redirección a [[O Paraxal, Mandaio, Oza-Cesuras]])
*[[As Paraxas]] (redirección a [[As Paraxas, A Peroxa, A Peroxa]])
*[[Paraxes]] (redirección a [[Paraxes, Fomiñá, A Pastoriza]])
*[[Paraxó]] (homónimos)
*[[O Paraxón]] (homónimos)
*[[Paraxuá]] (redirección a [[Paraxuá, Romelle, Samos]])
*[[Os Paraxuás]] (redirección a [[Os Paraxuás, San Martiño de Corvelle, A Pastoriza]])
*[[Parboeira]] (redirección a [[Parboeira, Corvillón, A Merca]])
*[[Parbón]] (redirección a [[Parbón, Sande, Cartelle]])
*[[A Parceira]] (redirección a [[A Parceira, Baldráns, Tui]])
*[[O Parceiro]] (redirección a [[O Parceiro, Albixoi, Mesía]])
*[[Os Parceiros]] (redirección a [[Os Parceiros, Xove, Xove]])
*[[Pardaces de Abaixo]] (redirección a [[Pardaces de Abaixo, A Peregrina, Santiago de Compostela]])
*[[Pardaces de Arriba]] (redirección a [[Pardaces de Arriba, A Peregrina, Santiago de Compostela]])
*[[A Pardaíña]] (redirección a [[A Pardaíña, Alcabre, Vigo]])
*[[O Pardal]] (redirección a [[O Pardal, Zas de Rei, Melide]])
*[[Pardalongas]] (redirección a [[Pardalongas, Traspielas, Fornelos de Montes]])
*[[A Pardantela]] (redirección a [[A Pardantela, Prado, Ponteareas]])
*[[Pardarilla]] (redirección a [[Pardarilla, Castrelos, Vigo]])
*[[Pardasalbas]] (redirección a [[Pardasalbas, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Pardavedra]] (homónimos)
*[[Pardavila]] (homónimos)
*[[Pardeconde]] (homónimos)
*[[A Pardela]] (redirección a [[A Pardela, Labrada, Abadín]])
*[[Pardellas]] (homónimos)
*[[As Pardellas]] (redirección a [[Pardellas]])
*[[Pardellas do Monte]] (redirección a [[Pardellas do Monte, Narón, Portomarín]])
*[[Pardemarín]] (redirección a [[Paradela, A Estrada]])
*[[Parderrubias]] (homónimos)
*[[Pardes]] (redirección a [[Pardes, Laraño, Santiago de Compostela]])
*[[Pardesoa]] (homónimos)
*[[Os Pardieiros]] (homónimos)
*[[Pardiñas]] (homónimos)
*[[Pardiñas de Abaixo]] (homónimos)
*[[Pardiñas de Arriba]] (homónimos)
*[[Pardiñás]] (redirección a [[Pardiñás, Covas, Viveiro]])
*[[As Pardiñas]] (redirección a [[Pardiñas]])
*[[Pardiñeira]] (homónimos)
*[[A Pardiñeira]] (redirección a [[Pardiñeira]])
*[[Pardiñeiras]] (redirección a [[Pardiñeiras, Fisteus, Curtis]])
*[[O Pardiñeiro]] (homónimos)
*[[Pardiñeiros]] (homónimos)
*[[Os Pardiñeiros]] (redirección a [[Pardiñeiros]])
*[[Os Pardiños]] (redirección a [[Os Pardiños, O Grove, O Grove]])
*[[Pardiscos]] (redirección a [[Pardiscos, Codesido, Vilalba]])
*[[Pardollán]] (homónimos)
*[[Os Pardos]] (homónimos)
*[[A Parede de Delle]] (redirección a [[A Parede de Delle, Ferreiros, Paradela]])
*[[Parede Nova]] (redirección a [[Parede Nova, Tal, Muros]])
*[[Paredes]] (homónimos)
*[[As Paredes]] (redirección a [[Paredes]])
*[[Paredes de Abaixo]] (homónimos)
*[[Paredes de Arriba]] (redirección a [[Paredes de Arriba, Castro de Rei de Lemos, Paradela]])
*[[Paredes do Pao]] (redirección a [[Paredes do Pao, O Pao, Gomesende]])
*[[A Parediña]] (redirección a [[A Parediña, Tal, Muros]])
*[[Pareisás]] (redirección a [[Pareisás, A Pobra de Trives]]; parroquia e lugar)
*[[Pareizo]] (redirección a [[Pareizo, Goiás, Lalín]])
*[[Parga]] (homónimos)
*[[O Paridoiro]] (redirección a [[O Paridoiro, Labrada, Abadín]])
*[[O Parladoiro]] (homónimos)
*[[A Parola]] (redirección a [[A Parola, Xavestre, Trazo]])
*[[As Paroxas]] (redirección a [[As Paroxas, Cerceda, Cerceda]])
*[[A Parraguesa]] (redirección a [[A Parraguesa, Galdo, Viveiro]])
*[[A Parrocha]] (homónimos)
*[[A Parrocha de Abaixo]] (redirección a [[A Parrocha de Abaixo, Nete, Vilalba]])
*[[A Parrocha de Arriba]] (redirección a [[A Parrocha de Arriba, Nete, Vilalba]])
*[[A Parrovella]] (redirección a [[A Parrovella, Bembrive, Vigo]])
*[[As Parruchas]] (redirección a [[As Parruchas, Carantoña, Miño]])
*[[A Parrugueira]] (redirección a [[A Parrugueira, Santaballa, Vilalba]])
*[[As Parrugueiras]] (redirección a [[As Parrugueiras, Xermade, Xermade]])
*[[Parte ó Río]] (redirección a [[Parte ó Río, Carreira, Ribeira]])
*[[A Parte]] (homónimos)
*[[Parteme]] (homónimos)
*[[Parteme de Baixo]] (redirección a [[Parteme de Baixo, Frameán, Monterroso]])
*[[Parteme de Riba]] (redirección a [[Parteme de Riba, Sirgal, Monterroso]])
*[[A Partida]] (redirección a [[A Partida, Rubiás, Ramirás]])
*[[Partovia]] (homónimos)
*[[Pasacondía]] (redirección a [[Pasacondía, Cerqueda, Malpica de Bergantiños]])
*[[A Pasada]] (homónimos)
*[[A Pasada Seca]] (redirección a [[A Pasada Seca, Cuíñas, A Fonsagrada]])
*[[Pasadán]] (redirección a [[Pasadán, O Mesón de Calvos, Taboadela]])
*[[As Pasadas]] (redirección a [[As Pasadas, San Miguel de Reinante, Barreiros]])
*[[O Pasadelo]] (redirección a [[O Pasadelo, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Pasadiña]] (redirección a [[A Pasadiña, Piñeiro, Xermade]])
*[[O Pasadoiro]] (redirección a [[O Pasadoiro, Taboi, Outeiro de Rei]])
*[[Os Pasadoiros]] (redirección a [[Os Pasadoiros, Mera de Arriba, Ortigueira]])
*[[Pasaído]] (homónimos)
*[[Pasales]] (redirección a [[Pasales, Castrelos, Vigo]])
*[[Os Pasandellos]] (redirección a [[Os Pasandellos, Abeledo, Abadín]])
*[[Pasantes]] (homónimos)
*[[As Pasantes]] (redirección a [[Pasantes]])
*[[Os Pasantes]] (redirección a [[Pasantes]])
*[[Pasarela]] (homónimos)
*[[Pasarelle]] (redirección a [[Pasarelle, San Simón da Costa, Vilalba]])
*[[Pasarelos]] (homónimos)
*[[Pasarín]] (homónimos)
*[[Pasarón]] (homónimos)
*[[A Pasaxe]] (homónimos)
*[[A Pasaxe do Pedrido]] (redirección a [[A Pasaxe do Pedrido, Moruxo, Bergondo]])
*[[Pasaxes]] (redirección a [[Pasaxes, A Torre, Vilalba]])
*[[Pascais]] (homónimos)
*[[Pascal]] (homónimos)
*[[Pascuais]] (redirección a [[Pascuais, Parada, Outeiro de Rei]])
*[[Pascual]] (homónimos)
*[[O Paseo]] (redirección a [[O Paseo, Cristiñade, Ponteareas]])
*[[O Paseo Matutino]] (redirección a [[O Paseo Matutino, Ponteareas, Ponteareas]])
*[[Os Pasos]] (redirección a [[Os Pasos, Mourence, Vilalba]])
*[[O Pastel]] (redirección a [[O Pastel, Pravio, Cambre]])
*[[Pastor]] (homónimos)
*[[A Pastora]] (redirección a [[A Pastora, Freixeiro, Vigo]])
*[[Pastoriza]] (homónimos)
*[[A Pastoriza]] (concello)
*[[Pastoriza a Nova]] (redirección a [[Pastoriza a Nova, Lema, Arzúa]])
*[[Pastoriza a Vella]] (redirección a [[Pastoriza a Vella, Lema, Arzúa]])
*[[A Pata]] (redirección a [[A Pata, Barrañán, Arteixo]])
*[[Patanín]] (redirección a [[Patanín, Santeles, A Estrada]])
*[[O Pataqueiro]] (redirección a [[O Pataqueiro, Santa María de Ois, Coirós]])
*[[O Patarelo]] (redirección a [[O Patarelo, Cabanas, Abegondo]])
*[[Patarroa]] (redirección a [[Patarroa, Covas, Viveiro]])
*[[As Patas]] (redirección a [[As Patas, Cabral, Vigo]])
*[[Pateira]] (homónimos)
*[[A Pateira]] (redirección a [[Pateira]])
*[[A Pateira de Baixo]] (redirección a [[A Pateira de Baixo, Santo Adrao de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[A Pateira de Riba]] (redirección a [[A Pateira de Riba, Santo Adrao de Lourenzá, Lourenzá]])
*[[A Patela]] (redirección a [[A Patela, Cuntis, Cuntis]])
*[[A Patiña]] (redirección a [[A Patiña, Cela, Cambre]])
*[[As Patiñas]] (redirección a [[As Patiñas, Serantes, Oleiros]])
*[[Patos]] (homónimos)
*[[Patrocelos]] (redirección a [[Patrocelos, Vilamaior, Ordes]])
*[[O Patrocinio]] (redirección a [[O Patrocinio, Negreira, Negreira]])
*[[O Patronato]] (redirección a [[O Patronato, Vilarrube, Valdoviño]])
*[[Paucabaleiro]] (redirección a [[Paucabaleiro, Trabada, Trabada]])
*[[Paufito]] (redirección a [[Paufito, Devesos, Ortigueira]])
*[[O Paulouro]] (redirección a [[O Paulouro, Duarría, Castro de Rei]])
*[[Pausalido]] (redirección a [[Pausalido, Santiago de Mondoñedo, Mondoñedo]])
*[[A Pavana]] (redirección a [[A Pavana, Pravio, Cambre]])
*[[O Pavillón]] (redirección a [[O Pavillón, Perlío, Fene]])
*[[Paxán]] (redirección a [[Paxán, Sancovade, Vilalba]])
*[[A Páxara]] (redirección a [[A Páxara, Licín, O Saviñao]])
*[[A Paxareira]] (redirección a [[A Paxareira, Pontecesures, Pontecesures]])
*[[As Paxareiras]] (redirección a [[As Paxareiras, Coiro, Mazaricos]])
*[[A Paxariña]] (homónimos)
*[[Paxariñas]] (homónimos)
*[[O Paxariño]] (redirección a [[O Paxariño, Fanoi, Abadín]])
*[[Paxariños]] (redirección a [[Paxariños, Viladesuso, Oia]])
*[[O Paxaro]] (redirección a [[O Paxaro, San Claudio, Ortigueira]])
*[[Paxarón]] (redirección a [[Paxarón, Trasancos, Narón]])
*[[Os Páxaros]] (redirección a [[Os Páxaros, Ver, Bóveda]])
*[[A Paxarosa]] (redirección a [[A Paxarosa, Santalla de Pena, Begonte]])
*[[Paxe]] (homónimos)
*[[O Paxón]] (redirección a [[O Paxón, O Freixo, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[As Paxonetas]] (redirección a [[As Paxonetas, Os Freires, Ortigueira]])
*[[A Paxota]] (redirección a [[A Paxota, San Xurxo de Moeche, Moeche]])
*[[Paz (homónimos)]] (homónimos)
*[[Pazarreira]] (redirección a [[Pazarreira, San Salvador de Tebra, Tomiño]])
*[[Pazo (homónimos)]] (homónimos)
*[[O Pazo]] (redirección a [[Pazo (homónimos)]]
*[[Pazo Aguiar]] (redirección a [[Pazo Aguiar, Castelo, Cervo]])
*[[O Pazo da Trabe]] (redirección a [[O Pazo da Trabe, Cuns, Coristanco]])
*[[O Pazo da Veiga]] (redirección a [[O Pazo da Veiga, Mourence, Vilalba]])
*[[Pazo das Chousas]] (redirección a [[Pazo das Chousas, Acevedo do Río, Celanova]])
*[[O Pazo das Tallós]] (redirección a [[O Pazo das Tallós, Valeixe, A Cañiza]])
*[[O Pazo de Abaixo]] (redirección a [[O Pazo de Abaixo, Vilamor, Toques]])
*[[Pazo de Arán]] (redirección a [[Pazo de Arán, Ladra, Vilalba]])
*[[O Pazo de Arriba]] (redirección a [[O Pazo de Arriba, Vilamor, Toques]])
*[[O Pazo de Irixoa]] (redirección a [[O Pazo de Irixoa, Irixoa, Irixoa]])
*[[O Pazo de Meis]] (redirección a [[O Pazo de Meis, Meis, Meis]])
*[[O Pazo de Mende]] (redirección a [[O Pazo de Mende, Barbeito, Vilasantar]])
*[[O Pazo de Sande]] (redirección a [[O Pazo de Sande, Mourentán, Arbo]])
*[[O Pazo de Valeixe]] (redirección a [[O Pazo de Valeixe, Valeixe, A Cañiza]])
*[[O Pazo de Vilarullo]] (redirección a [[O Pazo de Vilarullo, Curtis, Curtis]])
*[[O Pazo do Monte]] (homónimos)
*[[O Pazo do Río]] (redirección a [[O Pazo do Río, Liáns, Oleiros]])
*[[O Pazo Novo]] (redirección a [[O Pazo Novo, Ladra, Vilalba]])
*[[O Pazo Vello]] (homónimos)
*[[Pazó]] (homónimos)
*[[Pazos]] (homónimos)
*[[Os Pazos]] (redirección a [[Pazos]])
*[[Os Pazos Altos]] (redirección a [[Os Pazos Altos, Alxén, Salvaterra de Miño]])
*[[Os Pazos Baixos]] (redirección a [[Os Pazos Baixos, Alxén, Salvaterra de Miño]])
*[[Pazos da Abeleda]] (redirección a [[Pazos da Abeleda, A Abeleda, Xunqueira de Ambía]])
*[[Pazos de Abaixo]] (homónimos)
*[[Pazos de Arenteiro]] (homónimos)
*[[Pazos de Arriba]] (homónimos)
*[[Pazos de Borbén]] (concello)
*[[Pazos de Iria]] (redirección a [[Pazos de Iria, Iria Flavia, Padrón]])
*[[Pazos de Monte]] (redirección a [[Pazos de Monte, Vilamarín, Vilamarín]])
*[[Pazos de Olás]] (redirección a [[Pazos de Olás, Olás de Vilariño, A Merca]])
*[[Pazos de Reis]] (redirección a [[Pazos de Reis, Tui]])
*[[Pazos de San Clodio]] (homónimos)
*[[Pazos de Vaos]] (redirección a [[Pazos de Vaos, Os Vaos, Mazaricos]])
*[[Pazos Ermos]] (redirección a [[Pazos Ermos, A Pena, Cenlle]])
*[[Pazos Figueiras]] (redirección a [[Pazos Figueiras, Orro, Culleredo]])
*[[O Pé da Ruba]] (redirección a [[O Pé da Ruba, Galdo, Viveiro]])
*[[Pé da Serra]] (redirección a [[Pé da Serra, O Alto de Xestoso, Monfero]])
*[[O Pé da Veiga]] (redirección a [[O Pé da Veiga, O Sisto, Ourol]])
*[[O Pé da Viña]] (redirección a [[O Pé da Viña, Vilaformán, Trabada]])
*[[O Pé de Arosa]] (redirección a [[O Pé de Arosa, Moucide, O Valadouro]])
*[[Pé de Bispo]] (redirección a [[Pé de Bispo, Rioaveso, Cospeito]])
*[[Pé do Altar]] (redirección a [[Pé do Altar, Barbos, Ortigueira]])
*[[Pé do Corniño]] (redirección a [[Pé do Corniño, Carreira, Ribeira]])
*[[O Pé do Monte]] (redirección a [[O Pé do Monte, Sasdónigas, Mondoñedo]])
*[[Pé do Muíño]] (homónimos)
*[[O Pé do Muíño]] (redirección a [[Pé do Muíño]])
*[[Peago]] (homónimos)
*[[O Peago]] (redirección a [[Peago]])
*[[Peaguda]] (redirección a [[Peaguda, Ordes, Rairiz de Veiga]])
*[[Peai]] (redirección a [[Peai, Gondar, Sanxenxo]])
*[[Os Peares]] (núcleo de poboación e parroquia a que dá nome)
*[[Pearo]] (redirección a [[Pearo, Santeles, A Estrada]])
*[[A Pebidal]] (redirección a [[A Pebidal, Cabral, Vigo]])
*[[Peceñe]] (redirección a [[Peceñe, Viladavil, Arzúa]])
*[[Pecenín]] (redirección a [[Pecenín, Pereira, Ordes]])
*[[A Peciña]] (redirección a [[A Peciña, Vilamarín, Monforte de Lemos]])
*[[O Pecouzo]] (redirección a [[O Pecouzo, Arcos, Outeiro de Rei]])
*[[O Pedamúa]] (redirección a [[O Pedamúa, Meirama, Cerceda]])
*[[A Pedela]] (redirección a [[A Pedela, Navea, A Pobra de Trives]])
*[[O Pedo]] (redirección a [[O Pedo, Santa Cristina, Cospeito]])
*[[Pedornes]] (parroquia e lugar)
*[[A Pedra]] (homónimos)
*[[A Pedra Aguda]] (redirección a [[A Pedra Aguda, Cabreira, Salvaterra de Miño]])
*[[Pedra Branca]] (redirección a [[Pedra Branca, Santo André de Comesaña, Vigo]])
*[[Pedra Chantada]] (redirección a [[Pedra Chantada, Frollais, Samos]])
*[[Pedra Cuberta]] (homónimos)
*[[A Pedra Cuca]] (redirección a [[A Pedra Cuca, Cesullas, Cabana de Bergantiños]])
*[[A Pedra da Barca]] (redirección a [[A Pedra da Barca, Visma, A Coruña]])
*[[A Pedra da Bouza]] (homónimos)
*[[Pedra de Agua]] (redirección a [[Pedra de Agua, Ponteareas, Ponteareas]])
*[[Pedra de Saa]] (redirección a [[Pedra de Saa, Armea, Láncara]])
*[[Pedra do Camiño]] (redirección a [[Pedra do Camiño, Piñeiro, Cedeira]])
*[[Pedra do Couto]] (homónimos)
*[[A Pedra do Couto]] (redirección a [[Pedra do Couto]])
*[[O Pedra do Couto]] (redirección a [[Pedra do Couto]])
*[[Pedra do Frade]] (redirección a [[Pedra do Frade, Berdoias, Vimianzo]])
*[[A Pedra do Lobo]] (redirección a [[A Pedra do Lobo, Nebra, Porto do Son]])
*[[A Pedra do Pino]] (redirección a [[A Pedra do Pino, Corrubedo, Ribeira]])
*[[A Pedra do Sal]] (homónimos)
*[[Pedra do Sol]] (redirección a [[Pedra do Sol, Montoedo, A Teixeira]])
*[[A Pedra do Val]] (redirección a [[A Pedra do Val, Cazás, Xermade]])
*[[Pedra Furada]] (homónimos)
*[[A Pedra Furada]] (redirección a [[Pedra Furada]])
*[[A Pedra Grande]] (redirección a [[A Pedra Grande, Pastoriza, Arteixo]])
*[[Pedra Lobeira]] (redirección a [[Pedra Lobeira, Nogueira, Sobrado]])
*[[Pedra Longa]] (redirección a [[Pedra Longa, Candeán, Vigo]])
*[[A Pedra Moura]] (redirección a [[A Pedra Moura, Arantei, Salvaterra de Miño]])
*[[Pedra Padreiro]] (redirección a [[Pedra Padreiro, Muíño, Zas]])
*[[A Pedra Pateira]] (redirección a [[A Pedra Pateira, Ribeira, Ribeira]])
*[[A Pedra Picada]] (homónimos)
*[[A Pedra Piñeira]] (redirección a [[A Pedra Piñeira, Fornelos, Salvaterra de Miño]])
*[[Pedra Rubia]] (redirección a [[Pedra Rubia, Mougás, Oia]])
*[[A Pedrabranca]] (redirección a [[A Pedrabranca, Vilar, Crecente]])
*[[Pedrabuxiña]] (redirección a [[Pedrabuxiña, Parderrubias, Salceda de Caselas]])
*[[Pedracarballa]] (redirección a [[Pedracarballa, Entenza, Salceda de Caselas]])
*[[Pedracerrada]] (redirección a [[Pedracerrada, A Illa de Arousa, A Illa de Arousa]])
*[[Pedrachá]] (redirección a [[Pedrachá, Cervás, Ares]])
*[[A Pedrachán]] (redirección a [[A Pedrachán, Noia, Noia]])
*[[A Pedrachantada]] (redirección a [[A Pedrachantada, Os Casás, Cerdido]])
*[[Pedracova]] (redirección a [[Pedracova, Santa Cruz de Parga, Guitiriz]])
*[[O Pedrado]] (redirección a [[O Pedrado, Oca, A Estrada]])
*[[Pedradreita]] (redirección a [[Pedradreita, Castrillón, O Corgo]])
*[[Pedrafigueira]] (redirección a [[Pedrafigueira, Santa Comba de Carnota, Carnota]])
*[[Pedrafita]] (homónimos)
*[[Pedrafita de Camporredondo]]  (redirección a [[Pedrafita de Camporredondo, Baralla]])
*[[Pedrafita do Cebreiro]] (concello, parroquia e lugar)
*[[Pedrafita do Courel]] (redirección a [[Pedrafita do Courel, Meiraos, Folgoso do Courel]])
*[[Pedrafitelas]] (redirección a [[Pedrafitelas, Vieiro, A Fonsagrada]])
*[[Pedragosa]] (homónimos)
*[[A Pedragosa]] (redirección a [[Pedragosa]])
*[[O Pedragoso]] (redirección a [[O Pedragoso, Santa Mariña, Outeiro de Rei]])
*[[Pedragude]] (redirección a [[Pedragude, Eiré, Pantón]])
*[[Pedraio]] (redirección a [[Pedraio, Santa Marta de Moreiras, O Pereiro de Aguiar]])
*[[O Pedral]] (homónimos)
*[[Pedralaxe]] (redirección a [[Pedralaxe, Saídres, Silleda]])
*[[Pedralba]] (homónimos)
*[[Pedralonga]] (redirección a [[Pedralonga, Aro, Negreira]])
*[[Pedralta]] (redirección a [[Pedralta, Santa Baia de Castro, Coristanco]])
*[[Pedramaior]] (homónimos)
*[[Pedramarrada]] (redirección a [[Pedramarrada, Santa Comba de Carnota, Carnota]])
*[[Pedramogueira]] (redirección a [[Pedramogueira, Sobrán, Vilagarcía de Arousa]])
*[[A Pedranegra]] (redirección a [[A Pedranegra, Seixón, Friol]])
*[[Pedrapicada]] (redirección a [[Pedrapicada, Belesar, Vilalba]])
*[[Pedrapinta]] (redirección a [[Pedrapinta, A Picoña, Salceda de Caselas]])
*[[Pedraporral]] (redirección a [[Pedraporral, Foxado, Curtis]])
*[[Pedrarrubia]] (redirección a [[Pedrarrubia, Lemaio, A Laracha]])
*[[Pedras]] (homónimos)
*[[As Pedras]] (redirección a [[Pedras]])
*[[Pedras Altas]] (redirección a [[Pedras Altas, Xuño, Porto do Son]])
*[[Pedras Brancas]] (homónimos)
*[[As Pedras Miúdas]] (homónimos)
*[[Pedras Negras]] (redirección a [[Pedras Negras, San Vicente do Grove, O Grove]])
*[[Pedras Pardas]] (redirección a [[Pedras Pardas, Cazás, Xermade]])
*[[Pedras Roibas]] (redirección a [[Pedras Roibas, Padrenda, Meaño]])
*[[A Pedrasalgueira]] (redirección a [[A Pedrasalgueira, Anxeriz, Tordoia]])
*[[Pedraúcha]] (redirección a [[Pedraúcha, Tameiga, Mos]])
*[[Pedraza]] (homónimos)
*[[Pedrazas]] (redirección a [[Pedrazas, Chaveán, Chandrexa de Queixa]])
*[[O Pedrazón]] (redirección a [[O Pedrazón, O Buriz, Guitiriz]])
*[[Pedre]] (homónimos)
*[[Pedreda]] (homónimos)
*[[Pedredo]] (homónimos)
*[[Os Pedregais]] (redirección a [[Os Pedregais, A Vila de Abade, Tordoia]])
*[[Pedregal]] (homónimos)
*[[O Pedregal]] (redirección a [[Pedregal]])
*[[Pedregás]] (homónimos)
*[[Os Pedregás]] (redirección a [[Pedregás]])
*[[A Pedregosa]] (redirección a [[A Pedregosa, Niveiro, Val do Dubra]])
*[[As Pedregosas]] (redirección a [[As Pedregosas, Candamil, Xermade]])
*[[Pedregoso]] (redirección a [[Pedregoso, Begonte, Begonte]])
*[[A Pedregueira]] (homónimos)
*[[Pedregueiras]] (redirección a [[Pedregueiras, Dexo, Oleiros]])
*[[Pedreira]] (homónimos)
*[[A Pedreira]] (redirección a [[Pedreira]])
*[[Pedreiras]] (homónimos)
*[[As Pedreiras]] (redirección a [[Pedreiras]])
*[[A Pedreiriña]] (homónimos)
*[[O Pedreiro]] (homónimos)
*[[Pedreisoas]] (redirección a [[Pedreisoas, Nebra, Porto do Son]])
*[[Pedreisón]] (redirección a [[Pedreisón, Samieira, Poio]])
*[[Pedrelada]] (redirección a [[Pedrelada, Fontarón, Becerreá]])
*[[As Pedridas]] (redirección a [[As Pedridas, Breamo, Pontedeume]])
*[[Pedride]] (redirección a [[Pedride, Pantiñobre, Arzúa]])
*[[Pedrido]] (homónimos)
*[[O Pedrido]] (redirección a [[Pedrido]])
*[[Pedriña]] (homónimos)
*[[A Pedriña]] (redirección a [[Pedriña]])
*[[As Pedriñas]] (homónimos)
*[[Pedriños]] (redirección a [[Pedriños, San Cibrán de Ribarteme, As Neves]])
*[[Pedrón]] (homónimos)
*[[O Pedrón]] (redirección a [[Pedrón]])
*[[Pedroño]] (redirección a [[Pedroño, Nantes, Sanxenxo]])
*[[Pedrós]] (homónimos)
*[[Pedrosa]] (homónimos)
*[[A Pedrosa]] (redirección a [[Pedrosa]])
*[[As Pedrosas]] (homónimos)
*[[Pedroselle]] (redirección a [[Pedroselle, Sante, Trabada]])
*[[Pedrosiño]] (redirección a [[Pedrosiño, Serantes, Oleiros]])
*[[Pedroso]] (homónimos)
*[[O Pedroso]] (redirección a [[Pedroso]])
*[[O Pedroso de Abaixo]] (redirección a [[O Pedroso de Abaixo, San Martiño de Pacios, Begonte]])
*[[O Pedroso de Arriba]] (redirección a [[O Pedroso de Arriba, San Martiño de Pacios, Begonte]])
*[[O Pedroso do Norte]] (redirección a [[O Pedroso do Norte, Cruces, Padrón]])
*[[O Pedroso do Vendaval]] (redirección a [[O Pedroso do Vendaval, Cruces, Padrón]])
*[[O Pedrouco]] (redirección a [[O Pedrouco, Chaín, Gondomar]])
*[[Pedrouso]] (homónimos)
*[[A Pedrouza]] (redirección a [[A Pedrouza, Barreiro, Antas de Ulla]])
*[[Pedrouzo]] (homónimos)
*[[O Pedrouzo]] (redirección a [[Pedrouzo]])
*[[Pedrouzón]] (homónimos)
*[[Pedrouzos]] (homónimos)
*[[Os Pedrouzos]] (redirección a [[Pedrouzos]])
*[[A Pega]] (homónimos)
*[[Pegade]] (redirección a [[Pegade, Entenza, Salceda de Caselas]])
*[[Pegariña]] (homónimos)
*[[A Pegariña]] (redirección a [[Pegariña]])
*[[Pegariños]] (redirección a [[Pegariños, Ames, Ames]])
*[[Pegas]] (homónimos)
*[[As Pegas]] (redirección a [[Pegas]])
*[[Pegas do Cotorro]] (redirección a [[Pegas do Cotorro, Coedo, Allariz]])
*[[Pego]] (homónimos)
*[[O Pego]] (redirección a [[Pego]])
*[[Pegos]] (redirección a [[Pegos, Árbol, Vilalba]])
*[[O Pegueiro]] (redirección a [[O Pegueiro, Devesos, Ortigueira]])
*[[Pegullal]] (redirección a [[Pegullal, Santa María de Salceda, Salceda de Caselas]])
*[[Peibás]] (homónimos)
*[[A Peiceira]] (redirección a [[A Peiceira, Vilaesteva, O Saviñao]])
*[[Peiluz]] (redirección a [[Peiluz, Berbetouros, Palas de Rei]])
*[[Peimogo]] (redirección a [[Peimogo, Barbantes, Punxín]])
*[[Peimoure]] (redirección a [[Peimoure, A Mota, Guntín]])
*[[Peinador]] (homónimos)
*[[Peiraio]] (redirección a [[Peiraio, Bribes, Cambre]])
*[[Peiro de Abaixo]] (redirección a [[Peiro de Abaixo, Veiga, Culleredo]])
*[[Peiro de Arriba]] (redirección a [[Peiro de Arriba, Celas, Culleredo]])
*[[Peisais]] (redirección a [[Peisais, Fiopáns, A Baña]])
*[[Peiteiros]] (redirección a [[Peiteiros, Soñar, Lugo]])
*[[Peites]] (homónimos)
*[[Peitieiras]] (redirección a [[Peitieiras, Ribadetea, Ponteareas]])
*[[Peitieiros]] (redirección a [[Peitieiros, Gondomar]])
*[[O Peito]] (redirección a [[O Peito, Beira, Carral]])
*[[Peixoanes]] (homónimos)
*[[Peixón]] (redirección a [[Peixón, Loxo, Touro]])
*[[Peizais]] (redirección a [[Peizais, San Pedro de Neiro, A Fonsagrada]])
*[[Peizás]] (homónimos)
*[[Pela]] (redirección a [[Pela, Vilantime, Arzúa]])
*[[Pelamio]] (redirección a [[Pelamio, Farnadeiros, O Corgo]])
*[[Os Pelamios]] (homónimos)
*[[A Peleda]] (redirección a [[A Peleda, Barcia de Mera, Covelo]])
*[[O Pelete]] (redirección a [[O Pelete, Covelo, A Lama]])
*[[A Pelexa]] (redirección a [[A Pelexa, Buxantes, Dumbría]])
*[[Peliceira]] (redirección a [[Peliceira, Rao, Navia de Suarna]])
*[[Pelourao]] (redirección a [[Pelourao, Vieiro, Viveiro]])
*[[Pelourín]] (redirección a [[Pelourín, Os Remedios, Mondoñedo]])
*[[O Pelouriño]] (redirección a [[O Pelouriño, Tibiás, O Pereiro de Aguiar]])
*[[Pelures]] (redirección a [[Pelures, Laro, Silleda]])
*[[Pena]] (homónimos)
*[[A Pena]] (redirección a [[Pena]])
*[[Pena Abelleira]] (redirección a [[Pena Abelleira, Noal, Porto do Son]])
*[[A Pena Barreira]] (redirección a [[A Pena Barreira, Curantes, A Estrada]])
*[[A Pena Branca]] (homónimos)
*[[Pena Corveira]] (homónimos)
*[[Pena Cova]] (redirección a [[Pena Cova, Sante, Trabada]])
*[[A Pena da Eirexa]] (redirección a [[A Pena da Eirexa, Vilarmaior, Vilarmaior]])
*[[A Pena da Galiña]] (redirección a [[A Pena da Galiña, Ferreira de Negral, Palas de Rei]])
*[[A Pena da Leira]] (redirección a [[A Pena da Leira, Muras, Muras]])
*[[Pena da Meda]] (redirección a [[Pena da Meda, Igrexafeita, San Sadurniño]])
*[[A Pena da Merla]] (redirección a [[A Pena da Merla, Carteire, Palas de Rei]])
*[[A Pena da Mula]] (redirección a [[A Pena da Mula, Piúgos, Lugo]])
*[[Pena da Nogueira]] (redirección a [[Pena da Nogueira, Marentes, Negueira de Muñiz]])
*[[Pena da Revolta]] (homónimos)
*[[A Pena da Revolta]] (redirección a [[Pena da Revolta]])
*[[A Pena da Salsa]] (redirección a [[A Pena da Salsa, San Pedro de Benquerencia, Barreiros]])
*[[A Pena da Seara]] (redirección a [[A Pena da Seara, O Cebreiro, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[A Pena da Vexiga]] (redirección a [[A Pena da Vexiga, Andavao, Boimorto]])
*[[A Pena da Xelgaiz]] (redirección a [[A Pena da Xelgaiz, Muras, Muras]])
*[[A Pena de Abaixo]] (homónimos)
*[[A Pena de Arca]] (redirección a [[A Pena de Arca, Cazás, Xermade]])
*[[Pena de Arriba]] (homónimos)
*[[A Pena de Arriba]] (redirección a [[Pena de Arriba]])
*[[A Pena de Cabanas]] (redirección a [[A Pena de Cabanas, Cabanas, Cabanas]])
*[[Pena de Cabras]] (redirección a [[Pena de Cabras, Santiago de Acevo, Ribeira de Piquín]])
*[[Pena de Corvos]] (redirección a [[Pena de Corvos, Momán, Xermade]])
*[[Pena de Eiriz]] (homónimos)
*[[A Pena de Eiriz]] (redirección a [[Pena de Eiriz]])
*[[A Pena de Embade]] (redirección a [[A Pena de Embade, Castro, Narón]])
*[[A Pena de Irís]] (redirección a [[A Pena de Irís, Irís, Cabanas]])
*[[Pena de Loureiro]] (redirección a [[Pena de Loureiro, Bascuas, Vila de Cruces]])
*[[A Pena de Martín]] (redirección a [[A Pena de Martín, Rodeiro, Oza-Cesuras]])
*[[Pena de Miro]] (redirección a [[Pena de Miro, Vilaescura, Sober]])
*[[A Pena de Proendos]] (redirección a [[A Pena de Proendos, Proendos, Sober]])
*[[A Pena de Riba]] (redirección a [[A Pena de Riba, San Pedro de Ancorados, A Estrada]])
*[[A Pena de Roldán]] (redirección a [[A Pena de Roldán, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[Pena de Vilabar]] (redirección a [[Pena de Vilabar, Troáns, Cuntis]])
*[[Pena do Boi]] (homónimos)
*[[Pena do Boi Louro]] (redirección a [[Pena do Boi Louro, Augas Santas, Palas de Rei]])
*[[Pena do Camiño]] (redirección a [[Pena do Camiño, Oleiros, Silleda]])
*[[A Pena do Carro]] (redirección a [[A Pena do Carro, Verís, Irixoa]])
*[[Pena do Chao]] (redirección a [[Pena do Chao, Viñoás, Nogueira de Ramuín]])
*[[A Pena do Corvo]] (redirección a [[A Pena do Corvo, Armentón, Arteixo]])
*[[A Pena do Couso]] (redirección a [[A Pena do Couso, Santa Marta de Meilán, Riotorto]])
*[[A Pena do Couto]] (redirección a [[A Pena do Couto, San Fiz de Asma, Chantada]])
*[[Pena do Curro]] (homónimos)
*[[A Pena do Foxo]] (redirección a [[A Pena do Foxo, Agar, A Estrada]])
*[[A Pena do Golpe]] (redirección a [[A Pena do Golpe, O Pereiro, Alfoz]])
*[[A Pena do Leito]] (redirección a [[A Pena do Leito, Santa Mariña de Lagostelle, Guitiriz]])
*[[A Pena do Millo]] (redirección a [[A Pena do Millo, Goente, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Pena do Mouriscón]] (redirección a [[Pena do Mouriscón, Ambosores, Muras]])
*[[A Pena do Muíño]] (redirección a [[A Pena do Muíño, Carlín, Friol]])
*[[Pena do Pazo]] (redirección a [[Pena do Pazo, Seixas, As Somozas]])
*[[Pena do Souto]] (redirección a [[Pena do Souto, O Navallo, Riós]])
*[[A Pena do Tizón]] (redirección a [[A Pena do Tizón, Goente, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Pena do Traste]] (redirección a [[A Pena do Traste, Ribadeume, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[A Pena do Vilar]] (redirección a [[A Pena do Vilar, Veiga, Ortigueira]])
*[[A Pena dos Diñeiros]] (redirección a [[A Pena dos Diñeiros, Pedrafita, Guitiriz]])
*[[A Pena Fachada]] (redirección a [[A Pena Fachada, Os Vilares, Guitiriz]])
*[[Pena Folenche]] (redirección a [[Pena Folenche, A Pobra de Trives]]; único lugar da parroquia)
*[[Pena Forcada]] (homónimos)
*[[A Pena Forcada]] (redirección a [[Pena Forcada]])
*[[Pena Grande]] (homónimos)
*[[A Pena Grande]] (redirección a [[Pena Grande]])
*[[Pena Monteira]] (redirección a [[Pena Monteira, Rodieiros, Boimorto]])
*[[A Pena Moscosa]] (redirección a [[A Pena Moscosa, Trasparga, Guitiriz]])
*[[A Pena Mosqueira]] (redirección a [[A Pena Mosqueira, As Oiras, Alfoz]])
*[[A Pena Moura]] (homónimos)
*[[Pena Mouril]] (redirección a [[Pena Mouril, Mosteiro de Devesa, Palas de Rei]])
*[[Pena Oubiña]] (redirección a [[Pena Oubiña, Cambre, Cambre]])
*[[Pena Parda]] (homónimos)
*[[A Pena Parda]] (redirección a [[Pena Parda]])
*[[Pena Petada]] (redirección a [[Pena Petada, A Pobra de Trives]]; único lugar da parroquia)
*[[Pena Piñeiro]] (redirección a [[Pena Piñeiro, Curbián, Palas de Rei]])
*[[Pena Porreira]] (redirección a [[Pena Porreira, Vilavella, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Pena Quente]] (redirección a [[Pena Quente, Sante, Trabada]])
*[[Pena Redonda]] (homónimos)
*[[A Pena Redonda]] (redirección a [[Pena Redonda]])
*[[A Pena Vaqueira]] (redirección a [[A Pena Vaqueira, Roupar, Xermade]])
*[[Pena Verde]] (homónimos)
*[[Penabade]] (redirección a [[Penabade, Ourol, Ourol]])
*[[Penabelá]] (redirección a [[Penabelá, Rodeiro, Oza-Cesuras]])
*[[Penabico]] (redirección a [[Penabico, Santa Cruz de Parga, Guitiriz]])
*[[Penaboa]] (homónimos)
*[[A Penaboa]] (redirección a [[Penaboa]])
*[[Penaboa de Abaixo]] (redirección a [[Penaboa de Abaixo, Insua, Ortigueira]])
*[[Penaboa de Arriba]] (redirección a [[Penaboa de Arriba, Insua, Ortigueira]])
*[[Penaboi]] (redirección a [[Penaboi, Paradela, Meis]])
*[[Penacastrelo]] (redirección a [[Penacastrelo, Lamas, San Sadurniño]])
*[[Penacerveira]] (redirección a [[Penacerveira, Zanfoga, Pedrafita do Cebreiro]])
*[[Penachaíña]] (redirección a [[Penachaíña, Cabreiros, Xermade]])
*[[Penacova]] (homónimos)
*[[Penadagra]] (redirección a [[Penadagra, Siador, Silleda]])
*[[Penadaguia]] (homónimos)
*[[A Penadaguia]] (redirección a [[Penadaguia]])
*[[A Penadanta]] (redirección a [[A Penadanta, Belesar, Vilalba]])
*[[A Penadauga]] (redirección a [[A Penadauga, Escuadro, Silleda]])
*[[Penadedra]] (redirección a [[Penadedra, San Fiz de Paz, Outeiro de Rei]])
*[[Penadexo]] (redirección a [[Penadexo, Saa, A Pobra do Brollón]])
*[[Penadiz]] (redirección a [[Penadiz, Arnuíde, Vilar de Barrio]])
*[[Penadobico]] (redirección a [[Penadobico, Cerdido, Cerdido]])
*[[Penadouro]] (redirección a [[Penadouro, Guláns, Ponteareas]])
*[[Penadrade]] (homónimos)
*[[Penaflor]] (redirección a [[Penaflor, Torneiros, Allariz]])
*[[Penagateira]] (homónimos)
*[[A Penagateira]] (redirección a [[Penagateira]])
*[[A Penagrande]] (homónimos)
*[[Penagudín]] (redirección a [[Penagudín, San Pedro de Losón, Vila de Cruces]])
*[[Penagundín]] (redirección a [[Penagundín, O Meire, Melide]])
*[[Penahedrá]] (redirección a [[Penahedrá, Galdo, Viveiro]])
*[[Penairada]] (redirección a [[Penairada, O Veral, Lugo]])
*[[O Penal]] (redirección a [[O Penal, Cuíña, Ortigueira]])
*[[Penalba]] (homónimos)
*[[A Penalba]] (redirección a [[Penalba]])
*[[Penalobeira]] (redirección a [[Penalobeira, Agar, A Estrada]])
*[[Penalonga]] (homónimos)
*[[A Penalonga]] (redirección a [[Penalonga]])
*[[A Penaloura]] (redirección a [[A Penaloura, Merlán, Palas de Rei]])
*[[Penalta]] (homónimos)
*[[Penamá]] (homónimos)
*[[Penamaior]] (homónimos)
*[[Penamaría]] (redirección a [[Penamaría, A Trapa, A Fonsagrada]])
*[[Penamazada]] (redirección a [[Penamazada, Valonga, Pol]])
*[[Pename]] (redirección a [[Pename, Santa María de Neda, Neda]])
*[[Penamil]] (homónimos)
*[[Penamoa]] (redirección a [[Penamoa, Visma, A Coruña]])
*[[A Penamoura]] (homónimos)
*[[A Penamusga]] (redirección a [[A Penamusga, Lousada, Xermade]])
*[[A Penaoseira]] (redirección a [[A Penaoseira, Cuíña, Ortigueira]])
*[[Penapicada]] (redirección a [[Penapicada, Loiba, Ortigueira]])
*[[Penaporrín]] (redirección a [[Penaporrín, Loimil, A Estrada]])
*[[Penaposta]] (redirección a [[Penaposta, Santiso, Santiso]])
*[[Penaquente]] (homónimos)
*[[A Penaquente]] (redirección a [[Penaquente]])
*[[Penarada]] (redirección a [[Penarada, Ouzande, A Estrada]])
*[[Penarredonda]] (homónimos)
*[[Penarrubia]] (homónimos)
*[[Penas]] (homónimos)
*[[As Penas]] (redirección a [[Penas]])
*[[Penas Agudas]] (homónimos)
*[[As Penas Agudas]] (redirección a [[Penas Agudas]])
*[[Penas Albas]] (homónimos)
*[[Penas Corveiras]] (redirección a [[Penas Corveiras, Sancovade, Vilalba]])
*[[As Penas da Laxe]] (redirección a [[As Penas da Laxe, A Laxe, O Valadouro]])
*[[Penas das Seixas]] (redirección a [[Penas das Seixas, Céltigos, Ortigueira]])
*[[As Penas das Valiñas]] (redirección a [[As Penas das Valiñas, Sello, Lalín]])
*[[Penas de Gulfe]] (redirección a [[Penas de Gulfe, Pedrafita, Guitiriz]])
*[[Penas do Lombo]] (redirección a [[Penas do Lombo, Loiba, Ortigueira]])
*[[Penas do Porto]] (redirección a [[Penas do Porto, San Vicente de Fervenzas, Aranga]])
*[[Penas do Raposo]] (redirección a [[Penas do Raposo, Xaviña, Camariñas]])
*[[As Penas do Rego]] (redirección a [[As Penas do Rego, Couzadoiro, Ortigueira]])
*[[Penas Rubias]] (redirección a [[Penas Rubias, Pacios da Serra, Quiroga]])
*[[Penasedoira]] (redirección a [[Penasedoira, San Mamede do Carballal, Palas de Rei]])
*[[Penaseixo]] (redirección a [[Penaseixo, Bravos, Ourol]])
*[[Penaserra]] (homónimos)
*[[Penasgarfas]] (redirección a [[Penasgarfas, Salgueiros, Vila de Cruces]])
*[[Penasillás]] (redirección a [[Penasillás, A Laxe, Chantada]])
*[[Penasinceira]] (redirección a [[Penasinceira, Galegos, Navia de Suarna]])
*[[Penateixa]] (redirección a [[Penateixa, A Gándara, Oroso]])
*[[Penatomé]] (redirección a [[Penatomé, Codesido, Vilalba]])
*[[Penatouro]] (redirección a [[Penatouro, Serantes, Oleiros]])
*[[Penavaqueira]] (redirección a [[Penavaqueira, Melón, Melón]])
*[[Penaveada]] (redirección a [[Penaveada, Pombeiro, Pantón]])
*[[Penavegosa]] (redirección a [[Penavegosa, Rubiás, Ramirás]])
*[[Penavella]] (redirección a [[Penavella, San Mateo de Oliveira, Ponteareas]])
*[[A Penaventosa]] (redirección a [[A Penaventosa, Vilamor, Toques]])
*[[Penavide]] (homónimos)
*[[Penavidreira]] (redirección a [[Penavidreira, Naraío, San Sadurniño]])
*[[Penaxubeira]] (redirección a [[Penaxubeira, A Cervela, O Incio]])
*[[Penaxunta]] (redirección a [[Penaxunta, Landrove, Viveiro]])
*[[Pencellas]] (redirección a [[Pencellas, Brates, Boimorto]])
*[[A Pendella]] (homónimos)
*[[O Pendello]] (redirección a [[O Pendello, Distriz, Vilalba]])
*[[A Pendente]] (redirección a [[A Pendente, Esteiro, Muros]])
*[[O Pendón]] (redirección a [[O Pendón, Nocedo, Quiroga]])
*[[A Peneda]] (homónimos)
*[[As Penedas]] (redirección a [[As Penedas, Gres, Vila de Cruces]])
*[[As Penediñas]] (redirección a [[As Penediñas, Circes, Touro]])
*[[O Penediño]] (redirección a [[O Penediño, O Buriz, Guitiriz]])
*[[Os Penediños]] (redirección a [[Os Penediños, Camanzo, Vila de Cruces]])
*[[Penedo]] (homónimos)
*[[O Penedo]] (redirección a [[Penedo]])
*[[O Penedo de Baixo]] (redirección a [[O Penedo de Baixo, Barallobre, Fene]])
*[[O Penedo de Rendal]] (redirección a [[O Penedo de Rendal, Curtis, Curtis]])
*[[O Penedo de Riba]] (redirección a [[O Penedo de Riba, Barallobre, Fene]])
*[[O Penedo de Teixeiro]] (redirección a [[O Penedo de Teixeiro, Curtis, Curtis]])
*[[O Penedo de Xuvencos]] (redirección a [[O Penedo de Xuvencos, Xuvencos, Boborás]])
*[[Os Penedos]] (homónimos)
*[[Peneiro]] (homónimos)
*[[O Peneiro]] (redirección a [[Peneiro]])
*[[Penela]] (homónimos)
*[[A Penela]] (redirección a [[Penela]])
*[[Penela Garceira]] (redirección a [[Penela Garceira, Vilapoupre, Antas de Ulla]])
*[[Penelas]] (homónimos)
*[[As Penelas]] (redirección a [[Penelas]])
*[[Penelas de Abaixo]] (redirección a [[Penelas de Abaixo, ]])
*[[Penelas de Arriba]] (redirección a [[Penelas de Arriba, ]])
*[[A Peneliña]] (redirección a [[A Peneliña, Loiba, Ortigueira]])
*[[A Penencia]] (redirección a [[A Penencia, Curtis, Curtis]])
*[[Penente]] (redirección a [[Penente, Nogueira, Meis]])
*[[A Penexa]] (redirección a [[A Penexa, Parada, Oza-Cesuras]])
*[[A Penica]] (redirección a [[A Penica, Montoxo, Cedeira]])
*[[A Penicosa]] (redirección a [[A Penicosa, San Xusto, Coristanco]])
*[[Penido]] (homónimos)
*[[O Penido]] (redirección a [[Penido]])
*[[As Peniñas]] (redirección a [[As Peniñas, Nespereira, Portomarín]])
*[[Penisqueira]] (redirección a [[Penisqueira, Aguiño, Ribeira]])
*[[As Penizas]] (homónimos)
*[[As Penlas]] (redirección a [[As Penlas, Santiago de Ribarteme, As Neves]])
*[[Penoi]] (redirección a [[Penoi, Viós, Abegondo]])
*[[Penosiños (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Penoubiña]] (homónimos)
*[[O Penouco]] (redirección a [[O Penouco, Santo André de Boimente, Viveiro]])
*[[Os Penoucos]] (redirección a [[Os Penoucos, Carballido, Alfoz]])
*[[Penouta]] (homónimos)
*[[Penouzos]] (homónimos)
*[[A Penseira]] (redirección a [[A Penseira, O Freixo de Sabardes, Outes]])
*[[Penso]] (homónimos)
*[[O Penso]] (redirección a [[Penso]])
*[[Os Pensos]] (homónimos)
*[[Pentes]] (homónimos)
*[[O Penzo]] (redirección a [[O Penzo, Queixas, Cerceda]])
*[[Os Peñascales]] (redirección a [[Os Peñascales, Laxe, Laxe]])
*[[O Peón]] (homónimos)
*[[Pepe]] (homónimos)
*[[Pepes]] (redirección a [[Pepes, Castro, Carballedo]])
*[[Pepín]] (homónimos)
*[[Peracova]] (redirección a [[Peracova, Buxán, Rois]])
*[[Peralba]] (homónimos)
*[[Peralbar]] (redirección a [[Peralbar, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[Peralto]] (redirección a [[Peralto, Lampón, Boiro]])
*[[Perbes]] (redirección a [[Perbes, Miño]]; lugar e parroquia)
*[[Percebelleira]] (redirección a [[Percebelleira, Santa María de Fóra de Baiona, Baiona]])
*[[Perceboi]] (redirección a [[Perceboi, Nebra, Porto do Son]])
*[[Percelo]] (redirección a [[Percelo, Orro, Culleredo]])
*[[Percordeiro]] (redirección a [[Percordeiro, O Aparral, As Pontes de García Rodríguez]])
*[[Percorvo]] (redirección a [[Percorvo, Rúa, Cervo]])
*[[Perdecanai]] (redirección a [[Perdecanai, Barro]])
*[[Perdeán]] (redirección a [[Perdeán, Taboexa, As Neves]])
*[[O Perdigón]] (homónimos)
*[[A Perdigota]] (redirección a [[A Perdigota, Valeixe, A Cañiza]])
*[[A Perdigoteira]] (redirección a [[A Perdigoteira, Artes, Ribeira]])
*[[A Perdigueira]] (homónimos)
*[[A Perdiz]] (redirección a [[A Perdiz, Covelo, A Lama]])
*[[Os Péreces]] (redirección a [[Os Péreces, Quende, Abadín]])
*[[A Perecha]] (redirección a [[A Perecha, San Mamede de Carnota, Carnota]])
*[[Pereda]] (homónimos)
*[[Peredo]] (homónimos)
*[[O Peredo]] (redirección a [[Peredo]])
*[[A Peregrina]] (homónimos)
====Perei ====
*[[Pereira (homónimos)]] (homónimos)
*[[A Pereira]] (redirección a [[Pereira (homónimos)]])
*[[Pereira Corval]] (redirección a [[Pereira Corval, Bexán, Cospeito]])
*[[Pereira de Abaixo]] (homónimos)
*[[A Pereira de Abaixo]] (redirección a [[Pereira de Abaixo]])
*[[Pereira de Arriba]] (homónimos)
*[[A Pereira de Arriba]] (redirección a [[Pereira de Arriba]])
*[[Pereira de Montes]] (redirección a [[Pereira de Montes, A Merca]])
*[[Pereira de San Tomé]] (redirección a [[Pereira de San Tomé, Santo André de Penosiños, Ramirás]])
*[[Pereira Fera]] (redirección a [[Pereira Fera, Cervás, Ares]])

*[[A Pereira Parda]] (redirección a [[A Pereira Parda, Vilaformán, Trabada]])

*[[Pereiraboa]] (homónimos)

*[[O Pereiral]] (homónimos)

*[[Pereiramá]] (redirección a [[Pereiramá, Castroverde]]; lugar e parroquia)

*[[Pereirameá]] (redirección a [[Pereirameá, Lardeiros, O Pino]])

*[[Pereiras]] (homónimos)

Pereiras, Mos*[[Pereiras de Abaixo]] (redirección a [[Pereiras de Abaixo, As Achas, A Cañiza]])

*[[Pereiras do Medio]] (redirección a [[Pereiras do Medio, As Achas, A Cañiza]])
*[[As Pereiras]] (redirección a [[Pereiras]])

*[[Pereiriña]] (homónimos)
A Pereiriña, Cee
*[[A Pereiriña]] (redirección a [[Pereiriña]])

*[[As Pereiriñas]] (homónimos)

*[[Pereiro]] (homónimos)

*[[Pereiró]] (homónimos)

*[[O Pereiro]] (redirección a [[Pereiro]])

O Pereiro, Alfoz
O Pereiro, A Mezquita
*[[O Pereiro de Abaixo]] (homónimos)

*[[O Pereiro de Aguiar]] (lugar e concello)
*[[O Pereiro de Alén]] (redirección a [[O Pereiro de Alén, Prexigueiró, O Pereiro de Aguiar]])

*[[O Pereiro de Arriba]] (homónimos)

*[[O Pereiro Vello]] (homónimos)
*[[Pereiroa]] (redirección a [[Pereiroa, Damil, Begonte]])

*[[Pereiroá]] (redirección a [[Pereiroá, BOlaño, Castroverde]])

*[[Pereiroás]] (redirección a [[Pereiroás, Santo Estevo do Mato, Pantón]])

*[[Pereirón]] (homónimos)

*[[Pereiros]] (homónimos)

*[[Os Pereiros]] (redirección a [[Pereiros]])

*[[A Pereirúa]] (redirección a [[A Pereirúa, Freixo, A Fonsagrada]])

*[[Pereiruga]] (homónimos)

*[[A Pereiruga]] (redirección a [[Pereiruga]])

====Perel... ====
*[[]] (homónimos)
*[[]] (redirección a [[]])

*[[Os Peres]]

Os Pérez, Viladesuso, Oia

====Peri-l-m-n-ñ ====
*[[]] (homónimos)
*[[]] (redirección a [[]])

*[[A Perillona]]
====Pero-p-q-r-s ====
*[[]] (homónimos)
*[[]] (redirección a [[]])

*[[A Perouta]]

*[[A Peroxa]]
====Pert-u-v-x-z ====
*[[]] (homónimos)
*[[]] (redirección a [[]])

A Pértega, Riotorto, Riotorto

*[[A Peruca]]

*[[A Perucha]]
*[[O Peruleiro]]

====Pes ====
*[[]] (homónimos)
*[[]] (redirección a [[]])


*[[O Pesco]]

*[[A Pesqueira]]
*[[A Pesquita]]

====Pet ====
*[[]] (homónimos)
*[[]] (redirección a [[]])


*[[A Peteira]]

*[[As Peteiras]]
*[[O Peteiro]]
*[[Os Peteiros]]
*[[Petín]]
*[[O Peto]]
*[[O Petón]]
====Peu/v/x/z ====
*[[]] (homónimos)
*[[]] (redirección a [[]])


*[[As Pezoas]]

*[[A Pezoca]]

===Pi===
*[[]] (homónimos)

*[[]] (redirección a [[]])


*[[A Pía]]

*[[As Pías]]
*[[O Pibidal]]
*[[A Picaraña]]
*[[Os Picardos]]
*[[As Picas]]
*[[O Picato]]
*[[A Picha]]
*[[A Picheira]]
*[[A Pichina]]
*[[O Picho]]
*[[A Pichoca]]
*[[O Pico]]
*[[O Pico Farelo]]
*[[O Pico Vello]]
*[[O Pico da Meda]]
*[[O Pico de Ferreira]]
*[[O Pico do Vento]]
*[[A Picoña]]
*[[Os Picos]]
*[[A Picota]]
*[[Os Picotes]]
*[[O Picoto]]
*[[O Picoto de Abaixo]]
*[[O Picouso]]
*[[O Picouto]]
*[[O Picón]]
*[[A Piegueira]]
*[[O Pieiro]]
*[[A Pifaina]]
*[[A Pila da Leña]]
*[[A Pillada]]
*[[O Pilro]]
*[[O Pimpín]]
*[[O Pinal do Rei]]
*[[O Pinar]]
*[[O Pinar de Martín]]
*[[O Pinche]]
*[[O Pinchudo]]
*[[O Pindo]]
*[[A Pinguela]]
*[[O Pino]]
*[[O Pino de Val]]
*[[Os Pinos]]
*[[O Pinto]]
*[[A Pinza]]
*[[A Piña]]
*[[O Piñeiral]]
*[[O Piñeiro]]
*[[O Piñeiro da Alta]]
*[[O Piñeiro de Abaixo]]
*[[O Piñeiro de Arriba]]
*[[O Piñeiro de Baixo]]
*[[O Piñeiro de Riba]]
*[[Os Piñeiros]]
*[[O Piñón]]
*[[Piñor]]
*[[A Piolla]]
*[[O Pión]]
*[[Os Píos]]
*[[A Pipileira]]
*[[O Pique]]
*[[A Piqueira]]
*[[O Piqueiro]]
*[[O Pireo]]
*[[O Pirillueiro]]
*[[O Pirineo]]
*[[O Piringuel]]
*[[A Piroga]]
*[[As Pitas]]
*[[A Piteira]]

===Pl===
*[[]] (homónimos)

*[[]] (redirección a [[]])


*[[O Placer]]

*[[O Plantío]]
*[[O Plantío de Abaixo]]
*[[O Plantío de Arriba]]

===Po===
*[[]] (homónimos)

*[[]] (redirección a [[]])


*[[A Pobanza]]

*[[As Pobanzas]]
*[[O Pobo]]
*[[O Poboado]]
*[[A Pobra]]
*[[A Pobra de Brollón]]
*[[A Pobra de Parga]]
*[[A Pobra de San Xiao]]
*[[A Pobra de Trives]]
*[[A Pobra do Brollón]]
*[[A Pobra do Caramiñal]]
*[[A Poceira]]
*[[As Poceiras]]
*[[O Poceiro]]
*[[As Podrés]]
*[[O Podriqueiro]]
*[[Poio]]
*[[Pol]]
*[[A Pola]]
*[[A Pollosa]]
*[[O Polo]]
*[[O Polvorín]]
*[[O Pomar]]
*[[O Pomariño]]
*[[A Pomba]]
*[[O Pombal]]
*[[O Pombal de Abaixo]]
*[[O Pombal de Arriba]]
*[[A Pombeira]]
*[[O Pombeiro]]
*[[A Pombiña]]
*[[O Pombo]]
*[[A Pómez]]
*[[A Ponte]]
*[[A Ponte Arcediago]]
*[[A Ponte Barbanza]]
*[[A Ponte Baxoi]]
*[[A Ponte Beluso]]
*[[A Ponte Boado]]
*[[A Ponte Borela]]
*[[Ponte Caldelas]]
*[[A Ponte Campaña]]
*[[A Ponte Carral]]
*[[A Ponte Carreira]]
*[[A Ponte Covas]]
*[[A Ponte Liñares]]
*[[A Ponte Maceira]]
*[[A Ponte Mercé]]
*[[A Ponte Muniferral]]
*[[A Ponte Nafonso]]
*[[A Ponte Nova]]
*[[A Ponte Noval]]
*[[A Ponte Olveira]]
*[[A Ponte Pequena]]
*[[A Ponte Présaras]]
*[[A Ponte Rosende]]
*[[A Ponte Taboada]]
*[[A Ponte Trado]]
*[[A Ponte Ulla]]
*[[A Ponte Vella]]
*[[A Ponte Vilariño]]
*[[A Ponte da Braña]]
*[[A Ponte da Ermida]]
*[[A Ponte da Pedra]]
*[[A Ponte da Veiga]]
*[[A Ponte de Alvedro]]
*[[A Ponte de Argalo]]
*[[A Ponte de Arriba]]
*[[A Ponte de Cela]]
*[[A Ponte de Domingo Flórez]]
*[[A Ponte de Mera]]
*[[A Ponte de Neira]]
*[[A Ponte de Roca]]
*[[A Ponte de Río Maior]]
*[[A Ponte de San Francisco]]
*[[A Ponte de Traba]]
*[[A Ponte do Norte]]
*[[A Ponte do Porco]]
*[[A Ponte do Porto]]
*[[A Ponte do Sur]]
*[[A Ponte do Teixo]]
*[[A Ponte do Va]]
*[[A Pontealbar]]
*[[Ponteareas]]
*[[Ponteceso]]
*[[Pontecesures]]
*[[Pontedeume]]
*[[Pontedeva]]
*[[A Pontedona]]
*[[A Pontella]]
*[[As Pontellas]]
*[[A Pontenaveira]]
*[[A Pontenova]]
*[[As Pontes]]
*[[As Pontes de García Rodríguez]]
*[[As Pontes de Gatín]]
*[[Pontevedra]]
*[[A Pontevella]]
*[[As Pontigas]]
*[[O Pontigo]]
*[[Os Pontigos]]
*[[O Pontoibo]]
*[[O Pontón]]
*[[Os Porcallos]]
*[[A Porcariza]]
*[[A Porfía]]
*[[Porqueira]]
*[[A Porqueira]]
*[[Os Porrás]]
*[[O Porriño]]
*[[A Porta]]
*[[A Porta Santa]]
*[[A Porta de Bouza]]
*[[A Porta de Novo]]
*[[A Porta do Sol]]
*[[A Porta dos Galanos]]
*[[A Porta dos Mariños]]
*[[A Portacabana]]
*[[A Portada]]
*[[O Portádego]]
*[[O Portal]]
*[[O Portanxil]]
*[[O Portapazos]]
*[[Portas]]
*[[As Portas]]
*[[A Portaxe]]
*[[A Portela]]
*[[A Portela da Aira Vella]]
*[[A Portela da Quinta]]
*[[A Portela de Lamas]]
*[[A Portela de Portomourisco]]
*[[A Portela do Trigal]]
*[[As Portelas]]
*[[A Porteliña]]
*[[O Portelo]]
*[[Os Portelos]]
*[[O Portigueiro]]
*[[O Portiño]]
*[[O Porto]]
*[[O Porto Bañal]]
*[[O Porto Covo]]
*[[O Porto Pequeno]]
*[[O Porto Vello]]
*[[O Porto da Valiña]]
*[[O Porto de Abaixo]]
*[[O Porto de Arriba]]
*[[O Porto de Barbeito]]
*[[O Porto de Bares]]
*[[O Porto de Barizo]]
*[[O Porto de Bois]]
*[[O Porto de Dexo]]
*[[O Porto de Espasante]]
*[[O Porto de Meloxo]]
*[[O Porto de Santa Cruz]]
*[[O Porto do Alle]]
*[[O Porto do Barqueiro]]
*[[O Porto do Cabo]]
*[[O Porto do Carro]]
*[[O Porto do Corgo]]
*[[Porto do Son]]
*[[O Porto do Souto]]
*[[O Portocego]]
*[[O Portodoso]]
*[[O Portolago]]
*[[Portomarín]]
*[[O Portopaio]]
*[[Os Portos]]
*[[Os Portos Carros]]
*[[O Porvelo]]
*[[A Posta]]
*[[A Poula]]
*[[O Poulo]]
*[[A Poupariña]]
*[[A Pousa]]
*[[A Pousada]]
*[[A Pousadoira]]
*[[O Pousadoiro]]
*[[O Pousadoiro de Abaixo]]
*[[O Pousadoiro de Arriba]]
*[[A Pousanova]]
*[[O Pousiño]]
*[[O Pouso]]
*[[A Poza]]
*[[A Poza de Mande]]
*[[As Pozacas]]
*[[A Pozadauga]]
*[[As Pozas]]
*[[O Pozo]]
*[[O Pozo Mouro]]
*[[O Pozo Negro]]
*[[O Pozo do Cachón]]
*[[O Pozón]]
*[[Os Pozos]]

===Pr===
*[[]] (homónimos)

*[[]] (redirección a [[]])


*[[A Pradanova]]

*[[A Pradavella]]
*[[A Pradia]]
*[[O Prado]]
*[[O Prado Vello]]
*[[Os Prados]]
*[[Os Prados Vellos]]
*[[A Praga]]
*[[A Praia América]]
*[[A Praza]]
*[[As Prazas]]
*[[O Prego]]
*[[O Preguecido]]
*[[O Preguntoiro]]
*[[A Presa]]
*[[Os Pretos]]
*[[A Previsa]]
*[[O Priorato]]
*[[A Proba]]
*[[A Proba de Burón]]
*[[A Proba de Navia]]

*[[A Proída]]

===Pu===
*[[]] (homónimos)

*[[]] (redirección a [[]])


*[[As Puceiras]]

*[[O Pudrical]]
*[[A Pulgueira]]
*[[A Pulgueira Vella]]
*[[A Pulgueira de Abaixo]]
*[[A Pulgueira de Arriba]]
*[[A Pulgueira do Medio]]
*[[As Pulidas]]
*[[O Pulvureiro]]
*[[O Pumadiño]]
*[[O Pumar]]
*[[A Pumara]]
*[[A Pumarega]]
*[[O Pumariño]]
*[[A Punta]]
*[[O Puntal]]
*[[O Puntal de Abaixo]]
*[[O Puntal de Arriba]]
*[[As Punxeiras Altas]]
*[[As Punxeiras Baixas]]
*[[Punxín]]
*[[A Puxeda]]
*[[O Puxedo]]

==Q==
*[[As Queimadas]]
*[[Os Queimadoiros]]
*[[A Queira]]
*[[O Queiro]]
*[[A Queiroga]]
*[[O Queirogal]]
*[[Os Queixeiros]]
*[[A Quenlla]]
*[[As Quenllas]]
*[[A Quinta]]
*[[A Quintá]]
*[[As Quintairas]]
*[[O Quintairo]]
*[[Os Quintarios]]
*[[A Quintán]]
*[[O Quintán]]
*[[As Quintáns]]
*[[O Quintario de Couso]]
*[[As Quintas]]
*[[As Quintás]]
*[[O Quinteiro]]
*[[O Quinteiro de Abaixo]]
*[[O Quinteiro de Arriba]]
*[[Quintela de Leirado]]
*[[A Quinza]]
*[[Quiroga]]

==R==
*[[Rábade]]
*[[A Rabadeira]]
*[[As Rabadeiras]]
*[[A Rabadeña]]
*[[O Rabado]]
*[[A Rabea]]
*[[O Rabelo]]
*[[A Rabilonga]]
*[[A Rabiña]]
*[[As Rabuceiras]]
*[[O Rabuñeiro]]
*[[A Rabuxenta]]
*[[A Rachola]]
*[[A Raia]]
*[[O Raído]]
*[[A Raíña]]
*[[A Raiola]]
*[[Rairiz de Veiga]]
*[[A Ramadela]]
*[[O Ramallal]]
*[[A Ramalleira]]
*[[O Ramallón]]
*[[A Ramallosa]]
*[[Ramiráns]] (homónimos)
*[[Ramiras]] (redirección a [[Ramiras, Macendo, Castrelo de Miño]])
*[[Ramirás (homónimos)|Ramirás]] (homónimos)
*[[O Ramiscal]]
*[[A Ramisqueira]]
*[[O Ramo]]
*[[Os Ramos]]
*[[A Raña]]
*[[O Rañado]]
*[[O Rañadoiro]]
*[[O Rañal]]
*[[As Rañas]]
*[[As Rañeiras]]
*[[O Raño]]
*[[O Rañó]]
*[[A Rañoa]]
*[[A Rañoá]]
*[[A Rapa]]
*[[As Rapadas]]
*[[O Rapadoiro]]
*[[Os Raparigos]]
*[[A Raposa]]
*[[A Raposeira]]
*[[As Raposeiras]]
*[[O Rapote]]
*[[A Rasa de Abaixo]]
*[[A Rasa de Arriba]]
*[[Os Rascados]]
*[[A Rasela]]
*[[O Raso]]
*[[A Rata]]
*[[A Rateira]]
*[[O Rato]]
*[[O Real]]
*[[O Real da Pousa]]
*[[O Real de San Paio]]
*[[O Rebel]]
*[[A Reboira]]
*[[A Rebolada]]
*[[O Reboladoiro]]
*[[A Reboleira]]
*[[As Reboleiras]]
*[[A Reboreda]]
*[[O Reboredo]]
*[[Os Reboredos]]
*[[A Reborica]]
*[[A Rebouta]]
*[[As Rebuiras]]
*[[A Recosta]]
*[[A Rectoral]]
*[[A Redonda]]
*[[As Redondas]]
*[[Redondela]]
*[[O Redondo]]
*[[A Rega]]
*[[A Regada]]
*[[As Regadas]]
*[[O Regado]]
*[[A Regadouxa]]
*[[Os Regalados]]
*[[As Regas]]
*[[A Regata]]
*[[O Regato]]
*[[O Rego]]
*[[O Rego Cavado]]
*[[O Rego Novo]]
*[[O Rego Traveso]]
*[[O Rego da Laxe]]
*[[O Rego da Madeira]]
*[[O Rego da Manga]]
*[[O Rego da Moa]]
*[[O Rego das Pedras]]
*[[O Rego de Hortas]]
*[[O Rego do Cal]]
*[[O Rego do Chao]]
*[[O Rego do Eixo]]
*[[O Rego do Lopo]]
*[[O Rego do Pazo]]
*[[O Rego do Sapo]]
*[[O Rego do Seixo]]
*[[O Rego dos Bácaros]]
*[[O Rego dos Sapos]]
*[[Os Regos]]
*[[A Regouza]]
*[[O Regovello]]
*[[A Regueira]]
*[[A Regueira de Abaixo]]
*[[A Regueira de Arriba]]
*[[O Regueiral]]
*[[O Regueiriño]]
*[[O Regueiro]]
*[[O Regueiro da Vila]]
*[[O Regueiro de Abaixo]]
*[[O Regueiro de Arriba]]
*[[O Reguendo]]
*[[A Reguenga]]
*[[O Reguengo]]
*[[O Reguiño]]
*[[O Rei]]
*[[A Reibocha]]
*[[A Reigada]]
*[[A Reigosa]]
*[[O Reirado]]
*[[As Reixas]]
*[[A Reixía]]
*[[Os Remedios]]
*[[O Rempenín]]
*[[O Requeixo]]
*[[A Restreba]]
*[[As Restrebas]]
*[[O Retiro]]
*[[A Retirosa]]
*[[O Reto]]
*[[O Retorno]]
*[[A Retorta]]
*[[A Revolta]]
*[[As Revoltas]]
*[[O Revolto]]
*[[A Rexedoira]]
*[[A Rexidoira]]
*[[A Reza]]
*[[A Ría de Abres]]
*[[O Rial]]
*[[Rianxo]]
*[[Riazor]]
*[[A Riba]]
*[[A Riba de Abaixo]]
*[[A Riba de Arriba]]
*[[Ribadavia]]
*[[A Ribadeira]]
*[[Ribadeo]]
*[[O Ribado]]
*[[Ribadumia]]
*[[Os Ribas]]
*[[Ribas de Sil]]
*[[Ribeira]]
*[[A Ribeira]]
*[[A Ribeira Nova]]
*[[A Ribeira de Abaixo]]
*[[A Ribeira de Creo]]
*[[Ribeira de Piquín]]
*[[A Ribeira do Freixo]]
*[[A Ribeira do Maio]]
*[[A Ribeira do Uía]]
*[[As Ribeiras do Sor]]
*[[A Ribeiriña]]
*[[O Ribeiro]]
*[[A Ribeiroa]]
*[[A Ribela]]
*[[A Richoliña]]
*[[O Rieiro]]
*[[A Rigueira]]
*[[A Rilleira]]
*[[A Rincha]]
*[[O Río]]
*[[O Río Grande]]
*[[O Río Lérez]]
*[[O Río Morto]]
*[[O Río Pequeno]]
*[[O Río Tenorio]]
*[[O Río da Lousa]]
*[[O Río de Busto]]
*[[O Río de Cortes]]
*[[O Río de Va]]
*[[O Río do Couto]]
*[[O Río do Porto]]
*[[O Riomouro]]
*[[Riós]]
*[[Riotorto]]
*[[O Rizal]]
*[[A Robaleira]]
*[[As Robaleiras]]
*[[O Robalo]]
*[[O Robledo]]
*[[O Robledo da Lastra]]
*[[As Rocellas]]
*[[O Rocello]]
*[[A Rocha]]
*[[A Rochela]]
*[[A Rochiña]]
*[[A Roda de Abaixo]]
*[[A Roda de Arriba]]
*[[Rodeiro]]
*[[O Rodeiro]]
*[[O Rodel]]
*[[O Rodicio]]
*[[O Rodo]]
*[[As Rodrigas]]
*[[As Roibeiras]]
*[[Rois]]
*[[O Romanchón]]
*[[Os Romeos]]
*[[A Romea]]
*[[As Romeiras]]
*[[O Roncudo]]
*[[A Ronda]]
*[[O Roque]]
*[[O Rosal]]
*[[Os Rosales]]
*[[O Rosario]]
*[[O Rosoiro]]
*[[O Rosío]]
*[[O Roucón]]
*[[O Roxal]]
*[[O Roxedoiro]]
*[[Os Roxedoiros]]
*[[A Roza]]
*[[A Roza Vella]]
*[[As Rozadas]]
*[[As Rozas]]
*[[A Rúa]]
*[[A Rúa Alta]]
*[[A Rúa Baixa]]
*[[A Rúa Nova]]
*[[A Rúa de Barracido]]
*[[A Rúa de Escourido]]
*[[A Rúa de Valdeorras]]
*[[A Rúa do Pozo]]
*[[Rubiá]]
*[[O Rubial]]
*[[A Rubiña]]
*[[O Rucheiro]]
*[[O Rueiro]]
*[[O Rueiro do Adro]]
*[[O Rueiro do Porto]]
*[[A Ruxida]]

==S==
*[[A Saborida]]
*[[O Sabugueiro]]
*[[A Saceda]]
*[[O Sacramento]]
*[[Sada]]
*[[A Sagrada]]
*[[A Saímia]]
*[[A Saínza de Abaixo]]
*[[A Saínza de Arriba]]
*[[A Saíña]]
*[[As Saíñas]]
*[[Salceda de Caselas]]
*[[A Saleta]]
*[[A Salgueira]]
*[[O Salgueiral]]
*[[As Salgueiras]]
*[[O Salgueiro]]
*[[O Salgueirón]]
*[[Os Salgueiros]]
*[[O Salnés]]
*[[O Saltiño]]
*[[O Salto]]
*[[O Salto de Baixo]]
*[[O Salto de Riba]]
*[[O Salvador]]
*[[Salvaterra de Miño]]
*[[As Samargosas]]
*[[Os Samartiños]]
*[[Os Samordás]]
*[[Samos]]
*[[San Amaro]]
*[[San Cibrao das Viñas]]
*[[San Cristovo de Cea]]
*[[San Sadurniño]]
*[[San Xoán de Río]]
*[[O San Salvador]]
*[[A Sancha]]
*[[As Sanches]]
*[[O Sanchón]]
*[[Sandiás]]
*[[O Sandiño]]
*[[O Sanguilexo]]
*[[O Sanguiñedo]]
*[[A Sanguiñeira]]
*[[A Santa]]
*[[Santa Comba]]
*[[A Santa Cruz]]
*[[A Santa Lucía]]
*[[A Santa Rosa]]
*[[Santiago de Compostela]]
*[[Santiago do Deán|O Santiago do Deán ou Castelo]]
*[[O Santiaguiño do Monte]]
*[[A Santiña da Devesa]]
*[[Santiso]]
*[[O Santo]]
*[[O Santón]]
*[[Sanxenxo]]
*[[A Sapeira]]
*[[O Sapo]]
*[[Os Sapos]]
*[[O Sar]]
*[[Os Sardiñas]]
*[[A Sariña]]
*[[Sarreaus]]
*[[Sarria]]
*[[A Sartaíña]]
*[[O Sartego]]
*[[O Saviñao]]
*[[A Sé]]
*[[O Seán]]
*[[A Seaña]]
*[[A Seara]]
*[[As Searas]]
*[[A Seca]]
*[[O Seilán]]
*[[As Seixadas]]
*[[O Seixal]]
*[[As Seixas]]
*[[O Seixo]]
*[[O Seixo Branco]]
*[[O Seixo da Veiga]]
*[[O Seixo do Chao]]
*[[Os Seixos]]
*[[O Seixoso]]
*[[A Senra]]
*[[O Señorío]]
*[[O Sequeiro]]
*[[O Sequelo]]
*[[Serantes]]
*[[A Serra]]
*[[A Serra de Nacente]]
*[[A Serra de Outes]]
*[[A Serra de Poente]]
*[[A Serralleira]]
*[[O Sesteiro]]
*[[O Sestelo]]
*[[O Sesto]]
*[[Os Sestos]]
*[[Seteventos]] (homónimos)
*[[O Sexo]]
*[[A Silgada]]
*[[O Sillabreu]]
*[[Silleda]]
*[[A Silva]]
*[[O Silvao]]
*[[O Silvar]]
*[[A Silvarredonda]]
*[[A Silveira]]
*[[A Silvosa]]
*[[O Silvoso]]
*[[O Sino]]
*[[O Sío]]
*[[Sisto]] (homónimos)
*[[O Sisto (homónimos)|O Sisto]] (homónimos)
*[[Os Sobecos]]
*[[Sober]]
*[[Sobrado]]
*[[O Sobrado]]
*[[O Sobral]]
*[[A Sobreira]]
*[[O Sobreiral]]
*[[O Sobreiro]]
*[[A Solaina]]
*[[A Solana]]
*[[O Solar]]
*[[O Soldón]]
*[[A Soledá]]
*[[O Sollío]]
*[[O Someiro]]
*[[A Somoza]]
*[[As Somozas]]
*[[O Son]]
*[[O Sopé]]
*[[O Soto das Anduriñas]]
*[[O Souteliño]]
*[[O Soutiño]]
*[[O Souto]]
*[[O Souto Chao]]
*[[O Souto Grande]]
*[[O Souto Vello]]
*[[O Souto da Regueira]]
*[[O Souto da Ribeira]]
*[[O Souto de Arriba]]
*[[O Souto de Engarde]]
*[[O Souto de San Pedro]]
*[[O Souto do Val]]
*[[Soutomaior]]
*[[O Soutullo]]
*[[A Subida]]
*[[As Subidas]]
*[[A Sudreira]]
*[[O Sumeiro]]
*[[O Supenido]]

==T==
*[[Os Tabaques]]
*[[A Tabeira]]
*[[Tabeirós]]
*[[A Taberna]]
*[[As Tabernas]]
*[[As Tablas]]
*[[A Tablilla]]
*[[Taboada]]
*[[Taboadela]]
*[[As Taboazas]]
*[[A Tafona]]
*[[Os Tafornelos]]
*[[O Talieiro]]
*[[As Talladas]]
*[[O Tambre]]
*[[O Tameirón]]
*[[A Tapada]]
*[[A Tapia]]
*[[O Tarabelo]]
*[[O Tarambelo]]
*[[O Tarambollo]]
*[[As Tarandeiras]]
*[[A Tarañeira]]
*[[O Taraño]]
*[[As Taras]]
*[[O Taraxal]]
*[[A Tarela]]
*[[Os Tarraxís]]
*[[O Tarrelo]]
*[[O Tarreo]]
*[[Tarrío]] (homónimos)
*[[Tarrío de Buxergos]] (redirección a [[Tarrío de Buxergos, Tarrío, Monterroso]])
*[[A Tarroeira]]
*[[A Tasca]]
*[[As Tecedeiras]]
*[[A Teixeira]]
*[[O Teixeiro]]
*[[O Teixeiro de Abaixo]]
*[[O Teixeiro de Arriba]]
*[[Os Teixidos]]
*[[O Teixo]]
*[[A Teixoeira]]
*[[As Teixoeiras]]
*[[As Teixoeiras de Abaixo]]
*[[As Teixoeiras de Arriba]]
*[[A Teixugueira]]
*[[As Teixugueiras]]
*[[O Tellado]]
*[[O Tellado do Campo]]
*[[A Telleira]]
*[[O Telleiro]]
*[[A Telva]]
*[[Os Tembrás]]
*[[A Templanza]]
*[[O Temple]]
*[[O Tendedeiro]]
*[[O Tenso]]
*[[Teo]]
*[[O Tercio]]
*[[A Terra Chá]]
*[[A Terra de Caldelas]]
*[[A Terra de Celanova]]
*[[A Terra de Lemos]]
*[[A Terra de Melide]]
*[[Terra de Montes]]
*[[A Terra de Soneira]]
*[[A Terra de Trives]]
*[[A Terrachá]]
*[[O Terrado]]
*[[O Terreo]]
*[[O Terrexal]]
*[[O Terrón]]
*[[O Teso]]
*[[A Tieira]]
*[[Os Tiguillois]]
*[[Os Tilos]]
*[[Os Tineos]]
*[[A Tinteira]]
*[[A Tiñaz]]
*[[A Tioira]]
*[[Os Titos]]
*[[A Toca]]
*[[A Toeleira]]
*[[Toén]]
*[[A Tolda]]
*[[O Toledo]]
*[[A Tomada]]
*[[O Tombelo]]
*[[Tomiño]]
*[[Toques]]
*[[Tordoia]]
*[[O Torguedo]]
*[[Os Torneiros]]
*[[O Torno]]
*[[Os Tornos]]
*[[A Torre]]
*[[A Torre Branca]]
*[[A Torre Lavandeira]]
*[[A Torre Vella]]
*[[A Torre de Carboentes]]
*[[A Torre de Labrada]]
*[[A Torre de Lama]]
*[[A Torre de Rouzós]]
*[[A Torre de San Bartolomeu]]
*[[O Torreiro]]
*[[A Torrelonga]]
*[[As Torrentas]]
*[[A Torrente]]
*[[Os Torrentes]]
*[[As Torres]]
*[[As Torres de Cillobre]]
*[[As Torres de Mens]]
*[[A Torrevedra]]
*[[A Torrevella]]
*[[O Torrillón]]
*[[A Torriña]]
*[[O Torrón]]
*[[Os Tortos]]
*[[A Touceira]]
*[[O Toural]]
*[[O Touredo]]
*[[Touro]]
*[[O Touro]]
*[[A Touticeira]]
*[[A Touza]]
*[[As Touzas]]
*[[O Touzón]]
*[[A Toxa]]
*[[O Toxal]]
*[[O Toxedo]]
*[[A Toxeira]]
*[[As Toxeiras]]
*[[O Toxeiro]]
*[[A Toxiña]]
*[[O Toxiño]]
*[[O Toxo]]
*[[O Toxo Brañío]]
*[[Trabada]]
*[[A Trabada]]
*[[O Trabado]]
*[[A Trabanca]]
*[[As Trabancas]]
*[[A Trabe]]
*[[O Trabeiro]]
*[[As Trabes]]
*[[A Tragallía]]
*[[A Trapa]]
*[[A Trapela]]
*[[Trasdosisto]] (redirección a [[Trasdosisto, Ponte, Silleda]])
*[[Trasisto, Budián, O Valadouro|Trasisto]] (lugar [[Trasisto, Budián, O Valadouro]])
*[[Trasmiras]]
*[[Trasparga]]
*[[A Travesa]]
*[[A Travesa de Ledro]]
*[[As Travesas]]
*[[O Traveso]]
*[[Trazo]]
*[[O Trebello]]
*[[O Tremo]]
*[[A Trémoa]]
*[[O Tres]]
*[[O Trevoedo]]
*[[Triacastela]]
*[[O Trigal]]
*[[A Trigueira]]
*[[Os Trinta]]
*[[O Trobo]]
*[[A Troncosa]]
*[[Tui]]
*[[O Tuíño]]
*[[O Tumbadoiro]]
*[[As Turbelas]]

==U==
*[[Os Ucedos]]
*[[A Uceira]]
*[[A Uceira Grande]]
*[[A Uceira Pequena]]
*[[As Ucheiras]]
*[[O Uía]]
*[[A Ulfe]]
*[[O Ulleiro]]
*[[A Ulloa]]
*[[A Umia]]

==V==
*[[A Vacariza]]
*[[O Val]]
*[[O Val Miñor]]
*[[O Val da Cal]]
*[[O Val de Deus]]
*[[O Val de Xestoso]]
*[[O Val do Caínzo]]
*[[Val do Dubra]]
*[[O Valado]]
*[[O Valadoiro]]
*[[Os Valados]]
*[[O Valadouro]]
*[[A Valboa]]
*[[O Valcovo]]
*[[Valdeorras]]
*[[Valdoviño]]
*[[A Valenzá]]
*[[Os Vales]]
*[[A Valexa]]
*[[Valga]]
*[[As Valgas]]
*[[O Valgote]]
*[[As Valías]]
*[[A Valiña]]
*[[A Valiña de Freire]]
*[[O Valiño]]
*[[O Valló]]
*[[O Valo]]
*[[O Valoiro]]
*[[Os Valos]]
*[[O Vao]]
*[[Os Vaos]]
*[[O Vaqueiro]]
*[[A Vara]]
*[[A Varela]]
*[[As Varelas]]
*[[Vedra]]
*[[A Veiga]]
*[[A Veiga Rubia]]
*[[A Veiga das Meás]]
*[[A Veiga de Cascallá]]
*[[A Veiga de Espiñareda]]
*[[A Veiga de Galegos]]
*[[A Veiga de Lea]]
*[[A Veiga de Logares]]
*[[A Veiga de Outeiro]]
*[[A Veiga de Pude]]
*[[A Veiga de San Pedro]]
*[[A Veiga de Valcarce]]
*[[A Veiga do Seixo]]
*[[A Veigalonga]]
*[[As Veigas]]
*[[As Veigas de Vilariño]]
*[[A Veiguiña]]
*[[As Veiguiñas]]
*[[O Vello]]
*[[A Venda]]
*[[A Venda da Capela]]
*[[A Venda da Teresa]]
*[[A Venda de Cruzul]]
*[[A Venda do Bolaño]]
*[[A Venda do Espiño]]
*[[As Vendas da Barreira]]
*[[A Veneira de Roques]]
*[[As Ventelas]]
*[[A Ventisca]]
*[[O Vento]]
*[[O Ventorro]]
*[[Os Ventos de Comesaña]]
*[[A Ventosa]]
*[[O Veral]]
*[[Os Verdes]]
*[[Verea]]
*[[A Vereda]]
*[[O Veredo]]
*[[Verín]]
*[[A Veronza]]
*[[A Verruga]]
*[[A Vesada]]
*[[A Vespilleira]]
*[[A Vesura]]
*[[Viana]]
*[[Viana do Bolo]]
*[[A Viaxe]]
*[[O Vicedo]]
*[[A Vicenta]]
*[[Os Vidás]]
*[[A Vide]]
*[[O Vidreiro]]
*[[O Vieiro]]
*[[As Vigas]]
*[[Vigo (homónimos)|Vigo]] (homónimos)
*[[A Vila]]
*[[A Vila Grande]]
*[[A Vila Pequena]]
*[[A Vila da Igrexa]]
*[[A Vila de Abade]]
*[[A Vila de Anca]]
*[[A Vila de Bares]]
*[[A Vila de Cambás]]
*[[A Vila de Castro]]
*[[Vila de Cruces]]
*[[A Vila do Fondo]]
*[[A Vila do Mato]]
*[[A Vila do Monte]]
*[[A Vila do Souto]]
*[[Vilaboa (homónimos)|Vilaboa]] (homónimos)
*[[A Viladónega]]
*[[Vilagarcía de Arousa]]
*[[Vilalba]]
*[[A Vilalén]]
*[[Vilamarín]]
*[[Vilamartín de Valdeorras]]
*[[Vilameá]]
*[[A Vilamoura]]
*[[Vilanova de Arousa]]
*[[Vilanova dos Infantes]]
*[[Vilaoudriz]]
*[[O Vilar]]
*[[O Vilar Novo]]
*[[O Vilar da Corota]]
*[[O Vilar da Cuíña]]
*[[O Vilar da Viña]]
*[[Vilar de Barrio]]
*[[O Vilar de Lago]]
*[[O Vilar de Outes]]
*[[O Vilar de Queixas]]
*[[Vilar de Santos]]
*[[O Vilar de Toba]]
*[[O Vilar do Boi]]
*[[O Vilar do Mato]]
*[[O Vilar do Seco]]
*[[O Vilar dos Adrios]]
*[[A Vilara]]
*[[Vilardevós]]
*[[Os Vilares]]
*[[O Vilariño]]
*[[Vilariño de Conso]]
*[[Os Vilariños]]
*[[Vilarmaior]]
*[[O Vilarvello]]
*[[Vilasantar]]
*[[A Vilavella]]
*[[A Vilaxe]]
*[[A Vilerma]]

*[[Vilorín]] (redirección a [[Vilorín, Ledoira, Frades]])
*[[Vimianzo]]
*[[O Vinquiño]]
*[[O Vinteún]]
*[[A Viña]]
*[[A Viña de Millán]]
*[[A Viña do Cabezal]]
*[[A Viña do Pazo]]
*[[As Viñas]]
*[[O Viñal]]
*[[As Virtudes]]
*[[A Virxe do Camiño]]
*[[A Virxe do Monte]]
*[[O Viso]]
*[[A Vispeira]]
*[[A Visura]]
*[[As Vistas]]
*[[A Vitureira]]
*[[O Vitureiro]]
*[[Viveiro]]
*[[O Viveiró]]
*[[A Vixoteira]]
[[A Volta]]
*[[A Volta da Insua]]
*[[O Volteiro]]
*[[A Vouga]]

==X==
*[[O Xabrón]]
*[[O Xallas]]
*[[O Xalo]]
*[[O Xamozo]]
*[[O Xaral]]
*[[O Xarelo]]
*[[O Xeixo]]
*[[Os Xens]]
*[[A Xentiña]]
*[[Xermade]]
*[[A Xerpe]]
*[[A Xesta]]
*[[O Xestal]]
*[[As Xestas]]
*[[A Xesteira]]
*[[As Xesteiras]]
*[[A Xesteiriña]]
*[[A Xestosa]]
*[[Xeve]]
*[[Os Xicos]]
*[[Xindiriz]] (redirección a [[Xindiriz, Moalde, Silleda]])
*[[Xinzo de Limia]]
*[[Os Xiros]]
*[[A Xira]]
*[[A Xironda]]
*[[O Xistro]]
*[[O Xobre]]
*[[O Xobre ou O Maño]]
*[[O Xogo dos Bolos]]
*[[O Xogral]]
*[[Xove]]
*[[O Xuaniño]] (redirección a [[O Xuaniño, Filgueira de Barranca, Oza-Cesuras]])
*[[As Xubias]]
*[[Xubín]] (homónimos)
*[[O Xubín]] (redirección a [[Xubín]])
*[[Os Xufreus]]
*[[Os Xugueiros]]
*[[A Xunca Branca]]
*[[O Xuncal]]
*[[O Xunco]]
*[[A Xunqueira]]
*[[Xunqueira de Ambía]]
*[[Xunqueira de Espadanedo]]
*[[As Xunqueiras]]
*[[O Xurés]]
*[[A Xurisdición]]
*[[A Xurreira Baixa]]

==Z==
*[[A Zanca]]
*[[O Zapatal]]
*[[A Zapateira]]
*[[O Zapateiro]]
*[[O Zarrallo]]
*[[Zas]]
*[[O Zudreiro]]
*[[A Zurreira]]</text>
      <sha1>shrtos4fcluii6ly2q97axhtcbpl3du</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Free Kitten</title>
    <ns>0</ns>
    <id>293699</id>
    <revision>
      <id>6163101</id>
      <parentid>5336032</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:40:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2403:5802:180D:1:28C9:AD1D:319B:9A9B</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Discografía */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1888" xml:space="preserve">{{Grupo_musical
 | nome             = Free Kitten
 | xp               = rock
 | imaxe            = 
 | lenda            = 
 | orixe            = [[Nova York]]
 | país             = {{USA}}
 | período          = 1992 - 1997&lt;br&gt;2007 - actualidade
 | xénero           = [[rock alternativo]], [[indie rock]]
 | selo             = [[Wiiija]], [[Kill Rock Stars]], [[Ecstatic Peace!]]
 | membros          = [[Kim Gordon]]&lt;br&gt;[[Julie Cafritz]]&lt;br&gt;[[Yoshimi P-We]]
 | antigos_membros  = [[DJ Spooky]]&lt;br&gt;[[Mark Ibold]]
 | web              = 
}}

'''Free Kitten''' é un [[supergrupo]] [[estadounidense]] formado en [[1992]] en [[Nova York]] por [[Kim Gordon]] de [[Sonic Youth]] e [[Julie Cafritz]] de [[Pussy Galore]]. Orixinalmente actuaban baixo o nome de Kitten, pero cambiárono tras recibir ameazas de emprender accións legais por parte dun cantante de [[heavy metal]] que actuaba co mesmo. A membro de [[Boredoms]] [[Yoshimi P-We]] uniríase a elas para encargarse da batería e [[Mark Ibold]] de [[Pavement]] posteriormente faría os labores de baixista. A banda ten editado un feixe de álbums e sinxelos, principalmente a través do selo [[Kill Rock Stars]].

== Discografía ==
=== Álbums de estudio ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Álbum !! Ano !! Selo
|-
| ''[[Nice Ass]]'' || [[1995]] || [[Kill Rock Stars]]
|-
| ''[[Sentimental Education]]'' || [[1997]] || Kill Rock Stars
|-
| ''[[Inherit]]'' || [[2008]] || [[Ecstatic Peace!]]
|}

=== EPs ===
* ''[[Straight Up]]'' - 1992 ([[Pearl Necklace]])
* ''[[Call Now]]'' - 1992 (Ecstatic Peace!)
* ''[[Punks Suing Punks]]'' - 1996 (Kill Rock Stars)
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Grupos musicais da cidade de Nova York]]
[[Categoría:Grupos musicais de rock alternativo]]
[[Categoría:Grupos musicais de indie rock]]
[[Categoría:Grupos musicais formados en 1992]]
[[Categoría:Supergrupos]]
[[Categoría:Bandas de mulleres]]</text>
      <sha1>c2hdsl39d43q3cf7bjalg2ht5ird2j4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:CNN</title>
    <ns>1</ns>
    <id>301200</id>
    <revision>
      <id>6163117</id>
      <parentid>4846896</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:06:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2302" xml:space="preserve">{{visitas}}
== Breaking Now: Bunch of  Problems on CNN Deltalina's Travel tips video ==

There are a '''bunch''' of Problems on the CNN Deltalina travel tips video and it '''very badly needs a reboot/reshoot by late 2015'''.

''' List of Problems '''
* 2: Why don't we see her interviewing until 0:07 in the clip?

* 3: Why is she holding a heavy jacket in her hand?

* 4: Why did the cameraman look at her old squeaky black pointy heels (Early 2005-Late 2012) (at 00:04 and 00:39) (sounding if it was a chick that twitted and got shot) instead looking at her body?

* 5: Why don't she tell us her travel tips right away until 0:27 Into the clip?

* 6: Why are there American/British flaglets and stickers on her baggage?, she is not brtish.

* 7:Why is her voice sounded so squeaky again in the CNN video?

* 8: And why is the plane a 777-200ER in the interior and a old colored CRJ-200 on the outside?

''' Reception '''

They need to re shoot this CNN video (because it has been outdated since the fall of 2014 (she is not an instructor anymore) and needs to be deleted by February 6, 2015.) and this time in October 2015, With a Delta 737-900ER (N831DN), both inside and outside, get more serious tips and have lee wear her red uniform this time instead.

== Ligazóns externas modificadas (agosto 2018) ==

Ola compañeiros editores,

Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[CNN]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=4846895 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios:
*Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20141006110650/http://www.masalto.com/template_buscador.phtml?consecutivo=2897 á ligazón http://www.masalto.com/template_buscador.phtml?consecutivo=2897

Por favor revisade o FAQ para máis información sobre cómo correxir erros do bot.

Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''&lt;span style=&quot;color:darkgrey;font-family:monospace&quot;&gt;InternetArchiveBot&lt;/span&gt;''']] &lt;span style=&quot;color:green;font-family:Rockwell&quot;&gt;([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])&lt;/span&gt; 22 de agosto de 2018 ás 15:32 (UTC)</text>
      <sha1>9v2oko1ctk5cb3hexgkg061e8xt0jcc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Patrice Chéreau</title>
    <ns>0</ns>
    <id>310171</id>
    <revision>
      <id>6162826</id>
      <parentid>6015747</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:04:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3787" xml:space="preserve">{{Actor 
|nome = Patrice Chéreau
|imaxe = Patrice Chéreau 66ème Festival de Venise (Mostra).jpg
|imaxetamaño = 250px
|textoimaxe = 
|nomecompleto = Jared Francis Harris
|datadenacemento = [[2 de novembro]] de [[1944]]
|lugardenacemento = [[Lezigne]], {{FRA}}
|datadefalecemento = [[7 de outubro]] de [[2013]] (68 anos)
|lugardefalecemento = [[París]], {{FRA}}
|alcume = 
|profesión = [[Actor]], director de teatro, director de ópera, director de cine, guionista e produtor
|coñecido por = 
|cónxuxe = 
|fillos = 
|web = 
|premios óscar = 
|premios globo de ouro = 
|premios emmy = 
|premios do sindicato de actores = 
|premios bafta = 
|premios tony = 
|premios grammy = 
|premios cannes = 
|premios san sebastián = 
|premios goya = 
|premios césar = 
|premios ariel = 
|premios cóndor = 
|outros premios = 
|imdb = 0161717
}}
'''Patrice Chéreau''', nado en [[Lezigne]] o [[2 de novembro]] de [[1944]], e finado en [[París]] o [[7 de outubro]] de [[2013]], foi un director de teatro e ópera, actor e produtor de cine [[Francia|francés]].

== Filmografía ==
=== Director ===
{{Div col|col width=30em|rules=yes}}
* ''[[La Chair de l'orchidée]]'' (1975)
* ''[[Judith Therpauve]]'' (1978)
* ''[[L'Homme blessé]]'' (1983)
* ''[[Hôtel de France]]'' (1986)
* ''[[Contre l'oubli]]'' (1991)
* ''[[A raíña Margot]]''
* ''[[Dans la solitude des champs de coton]]'' (1996, versión de TV)
* ''[[Ceux qui m'aiment prendront le train]]'' (1998)
* ''[[Intimacy (filme)|Intimacy]]'' (2001)
* ''[[His Brother (filme)|His Brother]]'' (2003)
* ''[[Gabrielle (filme de 2005)|Gabrielle]]'' (2005)
* ''[[Persécution]]'' (2009)
{{Div col end}}
=== Produtor ===
(para &quot;Azor Films&quot;)
{{Div col|col width=30em|rules=yes}}
* ''[[L'Homme blessé]]'' (1983)
* ''Chéreau – L'envers du théâtre'' (1986, documental)
* ''[[Patrice Chéreau, Pascal Greggory, une autre solitude]]'' (1995, documental)
* ''[[Intimacy (filme de 2001)|Intimacy]]'' (2001)
* ''[[Son frère]]'' (2003)
* ''[[Gabrielle (filme de 2005)|Gabrielle]]'' (2005)
* ''[[Così fan tutte]] (2005, TV)
{{Div col end}}
=== Actor ===
{{Div col|col width=30em|rules=yes}}
* ''[[Danton (filme de 1983)|Danton]]'' (1982) de [[Andrzej Wajda]] – [[Camille Desmoulins]]
* ''[[Adieu Bonaparte]]'' (1985) by [[Youssef Chahine]], como [[Napoléon Bonaparte]]
* ''[[The Last of the Mohicans (filme de 1992)|The Last of the Mohicans]]'' (1992) de [[Michael Mann]], como Xeneral Montcalm
* ''[[Bête de scène]]'' (1994, curta) de [[Bernard Nissille]] – Le metteur en scène
* ''[[Dans la solitude des champs de coton]]'' (1996, versión para TV) – Le dealer
* ''[[Lucie Aubrac (filme)|Lucie Aubrac]]'' (1997) de [[Claude Berri]], como Max
* ''[[Le Temps retrouvé]]'' (1999) de [[Raoul Ruiz]], como Voz de [[Marcel Proust]]
* ''[[Au plus près du paradis]]'' (2002) de [[Tonie Marshall]], como Pierre
* ''[[Le Temps du loup]]'' (2003) de [[Michael Haneke]], de Thomas Brandt
{{Div col end}}
{{Div col|col width=30em|rules=yes}}
=== El mesmo ===
* ''Chéreau – L'envers du théâtre (1986)''
* ''Il était une fois dix neuf acteurs'' (1987, TV)
* ''Patrice Chéreau, Pascal Greggory, une autre solitude'' (1995, TV)
* ''Freedom to speak'' (2004)

=== Aparicións en televisión ===
* ''Bleu, blanc, rose'' (2002, TV)
* ''Claude Berri, le dernier nabab'' (2003, TV)
* ''Thé ou café'' 14 de setembro de 2003
{{Div col end}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Ligazóns externas ===
* {{IMDb|0161717}}

{{Control de autoridades}}
{{Personalidades en progreso}}

{{ORDENAR:Chereau, Patrice}}
[[Categoría:Actores de Francia]]
[[Categoría:Directores de cine de Francia]]
[[Categoría:Nados no departamento de Maine e Loira]]
[[Categoría:Nados en 1944]]
[[Categoría:Finados en 2013]]
[[Categoría:Finados por cancro de pulmón]]</text>
      <sha1>9jycucih1ix0zb5bjovv2shjib0b8gj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Usuario:Iloveread0102</title>
    <ns>2</ns>
    <id>313680</id>
    <revision>
      <id>6162963</id>
      <parentid>4051710</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:50:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Iloveread0102</username>
        <id>47106</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="547" xml:space="preserve">Boas!
Simplemente son un editor máis, cuxa acción desexa mellorar esta obra conxunta. Céntrome principalmente en tradución e ortografía galegas.
Espero que as miñas modificacións sexan do teu agrado e en caso contrario, síntoo!
Saúdos!


&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.parlamentodegalicia.gal/sitios/web/Transparencia/DocsTransparencia/2022-REXIME_ECONOMICO_DEPUTADOS-GALEGO.pdf|páxina-web=Parlamento de Galicia|título=Réxime económico dos/as deputados/as do Parlamento de Galicia no ano 2022|data-acceso=18 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>evdmxzcgythzop0msjyv40ojscrshog</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ḷḷena</title>
    <ns>0</ns>
    <id>332766</id>
    <revision>
      <id>6162946</id>
      <parentid>5871724</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:52:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>83.54.201.115</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Toponimia */ Novo enderezo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6280" xml:space="preserve">{{Coord|43|04|59|N|5|47|32|W|display=title}}
{{Cidade
|nome_local      = Ḷḷena
|código          = ast
|nome_local2     = 
|código2         = 
|escudo          = Escudo de Lena.svg
|bandeira        = Bandera de Lena.svg
|imaxe           = {{Montaxe fotográfica
 | foto1a = Pola de Lena - Ayuntamiento.jpg  
 | foto1b = Felgueras (Lena) - Apeadero de La Cobertoria.jpg 
 | foto2a = Las Ubiñas, panorámica.jpg
 | foto3a = Santa Cristina de Lena.jpg
 | foto3b = Santa Cristina de Lena III.jpg 
 | foto4a = Estación de Valgrande-Pajares.JPG
 | foto5b = 
 | espaciado = 2
 | borde = 1
 | tamaño = 266
}}
|pé              = Casa do concello de Ḷḷena. Apeadoiro de La Cobertoria. Vista panorámica de [[peña Ubiña]]. Vista de Santa Cristina de Ḷḷena. Vista de Santa Cristina de Ḷḷena. [[Payares, Ḷḷena|Payares]] nevado.
|situación       = [[Ficheiro:L.lena_Asturies_map.svg|220px]]
|país            = [[España]]
|bandeirapaís    = {{ESPb}}
|división 1      = [[Comunidade autónoma]]
|nome división 1 = {{AST}}
|división 2      = Provincia
|nome división 2 = [[Principado de Asturias|Asturias]]
|división 3      = [[Comarcas de Asturias|Comarca]]
|nome división 3 = [[Comarca do Caudal]]
|altitude        = 306
|superficie      = 315,51
|poboación       = 10&amp;nbsp;701 hab. (2020)
|densidade       = 35,75 hab/km²
|xentilicio      = 
|código postal   = 33620 - 33639
|fundación       = 
|alcalde         = Gema Álvarez Delgado ([[Esquerda Unida|EU]])
|código ISO      = 
|sitio web       = [https://www.aytolena.es/ast/ Páxina do concello de Ḷḷena]
}}
'''Ḷḷena'''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://sede.asturias.es/Asturias/descargas/toponimia/LENA.pdf|título=Topónimos oficiais do concello de Ḷḷena|data-acceso=6 de agosto de 2021|páxina-web=sede.asturias.es}}&lt;/ref&gt; (en [[Lingua castelá|castelán]]: ''Lena'') é un [[Lista de concellos de Asturias|concello]] do [[Principado de Asturias]]. En [[2020]] tiña unha poboación de 10&amp;nbsp;701 habitantes.

Atópase no sur da comunidade en plena [[Cordilleira Cantábrica]]. Limita ao norte con [[Mieres, Asturias|Mieres]], ao oeste con [[Riosa]] e [[Quirós]], ao leste con [[Ayer]] e ao sur coa [[provincia de León]]. No límite con esta provincia atópase o [[Peña Ubiña]], de 2.417 metros de altitude.

== Toponimia ==
En virtude do Decreto 74/2005 de 7 de xullo de 2005,&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://sede.asturias.es/bopa/2005/07/26/20050726.pdf |título=DECRETO 74/2005, de 7 de julio, por el que se determinan los topónimos oficiales del concejo de Lena|data-acceso=19 de setembro de 2021}}&lt;/ref&gt; publicado no BOPA do 26 do mesmo mes, foron aprobadas as formas oficiais dos topónimos das parroquias e lugares do concello de Ḷḷena, pasando a ser oficiais en todos os casos as denominacións en [[lingua asturiana]].

== Demografía ==
{{Gráfica de evolución
|tipo=demográfica
|anchura=648
|posición_1=6
|1842|7746|1860|10747|1877|11657|1887|13064|1900|12239|1910|12736|1920|12781|1930|14723|1940|15532|1950|15191|1960|16457|1970|14921|1980|14224|1990|14096|2000|13573|2010|32=13009 |33=2018|34=11086}}

== Parroquias ==
Está formado polas parroquias de [[Cabezón, Ḷḷena|Cabezón]], [[Campumanes, Ḷḷena|Campumanes]], [[Carabanzo, Ḷḷena|Carabanzo]], [[Casorvía, Ḷḷena|Casorvía]], [[Castieḷḷo, Ḷḷena|Castieḷḷo]], [[Chanos de Somerón, Ḷḷena|Chanos de Somerón]], [[Columbieḷḷo, Ḷḷena|Columbieḷḷo]], [[Congostinas, Ḷḷena|Congostinas]], [[Erías, Ḷḷena|Erías]], [[Felgueras, Ḷḷena|Felgueras]], [[La Pola, Ḷḷena|La Pola]], [[Las Puentes, Ḷḷena|Las Puentes]], [[Muñón Cimiru, Ḷḷena|Muñón Cimiru]], [[Muñón Fondiru, Ḷḷena|Muñón Fondiru]], [[Parana, Ḷḷena|Parana]], [[Payares, Ḷḷena|Payares]], [[Piñera, Ḷḷena|Piñera]], [[Samiguel del Río, Ḷḷena|Samiguel del Río]], [[Sotieḷḷo, Ḷḷena|Sotieḷḷo]], [[Teyeo, Ḷḷena|Teyeo]], [[Tuíza, Ḷḷena|Tuíza]], [[Viḷḷayana, Ḷḷena|Viḷḷayana]], [[Xomezana, Ḷḷena|Xomezana]] e [[Zurea, Ḷḷena|Zurea]]. A capital do concello é La Pola.

== Turismo ==
[[Ficheiro:Pajares4.jpg|miniatura|Estación de Esquí de [[Valgrande-Pajares]].]]
=== Cultura ===
Destaca como monumento histórico a igrexa de [[Santa Cristina de Ḷḷena]] (do [[século IX]]) de estilo [[Arte asturiano|prerrománico]], declarada [[Patrimonio da Humanidade]]. A igrexa conta, na antiga estción de tren de [[Columbieḷḷo, Ḷḷena|La Cobertoria]], cun centro de interpretación do prerrománico asturiano.

=== Deporte ===
O concello de Ḷḷena destaca pola práctica de [[Montañismo|deportes de montaña]]. Sendo considerado o [[peña Ubiña|macizo de Ubiña]] como unha das mellores zonas de montaña da [[cordilleira Cantábrica]]. O macizo é unha [[paisaxe protexida]] e forma parte do [[parque natural de Les Ubiñes-La Mesa]].

No [[porto de Payares]] atópase a [[estación de esquí]] [[Valgrande-Pajares]]. Con máis de 50 anos de historia, é unha das estacións pioneiras en España. Ofrece todo tipo de servizos para a práctica de deportes de inverno.

=== Festas ===
O primeiro domingo de xullo celébrase conxuntamente co concello de [[Quirós]] a Festa do [[año]] ao espeto no  ''«Prau Ḷḷagüezos»'', declarada de [[Festas de interese turístico nacional de España|interese turístico]] en [[1984]].&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.boe.es/boe/dias/1985/01/03/pdfs/A00114-00114.pdf|título=Concesión del título de Fiesta de Interés Turístico a la Fiesta del Cordero de Lena.|data-acceso=13 de outubro de 2016|autor=BOE}}&lt;/ref&gt; Nela outórganse os galardóns ''«Güelos del Aramo»'' (Avós do Aramo) á parella máis idosa da zona.

Na capital do concello, [[La Pola, Ḷḷena|La Pola]], hai dúas festas de interese. En abril as festas da flor no val de Naredo, cun mercado artesán con anos de tradición e en outubro a festa da Nosa Señora do Rosario, tamén coñecida como &quot;Les Feries&quot;.

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
{{commonscat}}
*[http://www.aytolena.es/ Sitio web do concello]

{{Concellos de Asturias}}
{{Parroquias de Ḷḷena}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Llena}}
[[Categoría:Ḷḷena| ]]
[[Categoría:Concellos de Asturias]]</text>
      <sha1>mrym1l9cm4acymq6n29go0f6tcfmo0r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Barrio das Flores, A Coruña</title>
    <ns>0</ns>
    <id>337639</id>
    <revision>
      <id>6163023</id>
      <parentid>5693159</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:44:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fendetestas</username>
        <id>45576</id>
      </contributor>
      <comment>/* Historia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6234" xml:space="preserve">{{Lugar
|nome          = Barrio das Flores
|imaxe         = Parroquia da Resurrección (A Coruña).JPG
|lenda         = Igrexa da Resurrección do Señor, obra de José Antonio Corrales.
|parroquia     = Oza
|concello      = A Coruña
|ano           = 
|poboación     = 
}}
[[Ficheiro:Barrio das Flores, A Coruña.jpg|miniatura|Situación do Barrio das Flores na cidade da Coruña.]]
O '''Barrio das Flores''' é un barrio da cidade da [[A Coruña|Coruña]]. No ano [[2001]] tiña 4470 habitantes&lt;ref&gt;[http://www.mmasa.net/acidadedosbarrios/index.php?pag=barrios&amp;sub=32 Barrio das Flores] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305044406/http://www.mmasa.net/acidadedosbarrios/index.php?pag=barrios&amp;sub=32 |date=05 de marzo de 2016 }} A Cidade dos Barrios&lt;/ref&gt;, con só 0,17&amp;nbsp;km² de superficie, a densidade de poboación acada os 26.294,11 hab/km². Está situado na parte sueste do núcleo urbano, cara a onde se foi desenvolvendo durante as décadas de [[Década de 1960|1960]] e [[Década de 1970|1970]], ao incorporar zonas moi variadas.

==Toponimia==
O seu nome ten a súa orixe debido a que nesa zona se concentrou a maior plantación de flores do casco urbano. Aí naceu unha das empresas de arte floral máis prestixiosa e antiga da Coruña, Flores Consuelo Obdulia. En [[1901]] os seus artífices, Antonio Lagares Canosa e Obdulia Galán Teijido que tiñan unha casa no [[Campo de Oza]], centro do actual barrio das Flores, dedicaron o resto do terreo a plantar sementes traídas de diferentes partes de Europa.&lt;ref&gt;[http://www.lavozdegalicia.es/coruna/2008/12/21/0003_7415147.htm El origen del barrio de las Flores]&lt;/ref&gt;

Por este motivo todas as rúas do barrio teñen nome de flor e as prazas nome de árbore.

== Deseño==
[[Ficheiro:Unidadeveciñalelviña.JPG|miniatura|esquerda|Unidade Veciñal nº 3.]]
Os arquitectos [[José Antonio Corrales]] (premio nacional de arquitectura), [[Andrés Fernández-Albalat Lois|Andrés Fernández-Albalat]], Ignacio Bescansa, Jacobo Losada ou José Luque Sabrini participaron neste proxecto que levantou 2.000 vivendas sobre unha superficie de 17 hectáreas.

O barrio con orientación norte sur ten forma de '''D''', está perfectamente delimitado pola [[Avenida de Monelos (A Coruña)|Avenida de Monelos]] e a [[AC-10|Ronda de Camilo José Cela]], esta dividido en tres unidades veciñais, coñecidas popularmente como a Termac, Inducosa e [[Dragados]], en referencia ás respectivas empresas construtoras.

Corrales deseñou a Unidade Veciñal nº 3, coñecida como Dragados, unha actuación urbanística baseada na Carta de Atenas de [[Le Corbusier]] e executada desde unha perspectiva moderna e funcionalista que ademais de pisos e vivendas unifamiliares ofrecía equipamentos necesarios para a vida cotiá como igrexa ou gardería, nas outras unidades tamén atopábase un ambulatorio da [[seguridade social]], un dos creados na primeira quenda en todo estado español así como o [[Fogar do Pensionista]], aínda en funcionamento, tamén un dos primeiros do estado.

A Unidade Veciñal nº 3 é un conxunto de vivendas resolto en diferentes tipoloxías, non agrupadas en bloques específicos, senón interrelacionados a través de niveis e corredores nos que tamén alóxanse espazos para as garderías, os comercios e incluso algúns locais adicados a oficinas. Estas tipoloxías van desde apartamentos de dous dormitorios ata vivendas de case 150 m² de superficie, incluíndo un pequeno número de vivendas unifamiliares.&lt;ref&gt;[http://www.docomomoiberico.com/index.php?option=com_k2&amp;view=item&amp;id=1083:unidad-vecinal-n-3&amp;lang=es Ficha en DO.CO.MO.MO.]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://arquitecturadegalicia.eu/blog/unidade-vecinal-no-3-de-elvina/ Arquitectura en Galicia]&lt;/ref&gt;

O barrio non ten tráfico de vehículos interno, as rúas son rúas sen saída e só serven como acceso de servizo aos habitantes dos diferentes bloques de vivendas. Este deseño permite a existencia dun gran parque central, pero dificulta que sexa coñecido polo resto de habitantes da cidade, tamén e complicado o acceso a pé debido ao excesivo número de barreiras arquitectónicas, escaleiras, muros, falta de elevadores etc.

==Historia==
[[Ficheiro:Coruña GDFL2005 04.JPG|miniatura|Entrada ao barrio desde a [[AC-11|avenida de Alfonso Molina]].]]
A historia do barrio comeza a mediados da década de 1960 cando a ''[[Obra Sindical del Hogar]]'' decide crear un novo asentamento para unha poboación que crecía debido a instalación de novas industrias como a refinería. Construíuse entre [[1964]] e [[1967]]. Inaugurouse oficialmente o [[19 de agosto]] de 1967, coa visita do ditador [[Francisco Franco]].

A poboación de clase media-baixa traballadora esta envellecida, e en xeral séguese asociando como un barrio marxinal, opinión baseada en tempos pasados en que determinadas zonas do barrio relacionábanse coa droga e a delincuencia.

== Servizos ==
Apenas existen comercios, aínda que debido a súa situación esta preto de case todos os grandes centros comerciais da cidade, así como do [[Complexo Hospitalario Universitario A Coruña|CHUAC]]. Aínda que carece de equipamentos  de carácter cultural e ocupacional, no barrio atópase o Centro Down Coruña, o Centro de diminuídos psíquicos, Acopros, que ademais de dar servizo ás familias de xordos, é centro de orientación de emprego, e o Centro municipal de información á muller.

No centro do barrio atópase o Polideportivo Municipal do Barrio das Flores

==Notas==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|A Coruña}}
===Ligazóns externas===
* {{cita web|url=http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/siotuga/documentos/urbanismo/ACORUNA/documents/27775me001.PDF|título=Plan Xeral de Ordenación Urbana|data=2013|editorial=Concello da Coruña|dataacceso=24 de febreiro de 2016}}
* [https://web.archive.org/web/20150220001846/http://www.coruna.es/deportes Concello da Coruña]
* [http://barriomonelosyentorno.blogspot.com.es/ Blog de Monelos, Barrio das Flores e contorna] {{es}}.
* [http://www.rtve.es/filmoteca/no-do/not-1286/1486312/ Inauguración do barrio en No-Do.] {{es}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Barrios da Coruña|Flores]]
[[Categoría:Topónimos galegos con etimoloxía]]</text>
      <sha1>55822oau6jlq5840ys4gnzerd1de036</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rijeka</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357684</id>
    <revision>
      <id>6162824</id>
      <parentid>5158337</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:03:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Norrin strange</username>
        <id>839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2180" xml:space="preserve">{{Coordenadas|45|19|N|14|25|E|display=title}}
{{Cidade
|nome_local = Fiume
|código = it
|bandeira = Vlag rijeka.gif
|escudo = 
|imaxe = GradskitoranjRijeka.jpg
|pé = Reloxo de torre de estilo barroco en Rijeka.
|situación = {{Mapa de localización
|Croacia
|label= Rijeka
|position=right
|lat_deg=45 | lat_min=19 | lat_seg=0 | latNS = N | lon_deg =14 | lon_min =25 | lon_seg =0  |longEW=E
|float=none
|caption=
|width=300
}}
|país = [[Croacia]]
|bandeirapaís= {{CROb}}
|división 1 = Condado
|nome división 1 = [[Condado de Primorje-Gorski Kotar]]
|altitude = 0–499
|superficie = 44
|poboación = 128&amp;nbsp;624 hab. (2011)
|densidade = 2&amp;nbsp;923 hab/km²
|xentilicio = 
|código postal = 51000
|alcalde = Vojko Obersnel (SDP)
|sitio web = [http://www.rijeka.hr/ Páxina oficial de Rijeka]
}}
'''Rijeka''' (en {{lang-it|Fiume}}; en {{lang-hu|Fiume}}; en {{lang-sl|Reka}}, en {{lang-de|Sankt Veit am Flaum}}) é o principal porto e a terceira meirande cidade de [[Croacia]] (despois de [[Zagreb]] e [[Split]]). Atópase na [[baía de Kvarner]], no [[Mar Adriático]], e ten unha poboación de 128&amp;nbsp;624 habitantes (2011). A área metropolitana, que inclúe vilas e concellos adxacentes, ten unha poboación de máis de 240&amp;nbsp;000 habitantes. No 2016, Rijeka foi escollida como [[Capital Europea da Cultura]] para o ano 2020, xunto con [[Galway]], en [[Irlanda]].&lt;ref&gt;{{cita web|título=Croatian city Rijeka wins European Capital of Culture in 2020|url=http://www.shanghaidaily.com/article/article_xinhua.aspx?id=324961|editor=Shanghai Daily|dataacceso=25 de marzo de 2016}}&lt;/ref&gt;

{{Sucesión
| predecesor = {{ITAb}} [[Matera]]&lt;br /&gt;{{BULb}} [[Plovdiv]]
| título = [[Ficheiro:EU Insignia.svg|60px]]&lt;br&gt;[[Capital Europea da cultura]]&lt;br&gt;xunto con {{IRLb}} [[Galway]]
| período = [[2020]]
| sucesor = {{ROUb}} [[Timișoara]]&lt;br /&gt;{{GRCb}} [[Eleusis]]&lt;br /&gt;{{SRBb}} [[Novi Sad]]
}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.rijeka.hr/ Páxina oficial de Rijeka] {{hr}}

{{Capitais europeas da cultura}}
{{Control de autoridades}}
{{xeografía en progreso}}
[[Categoría:Cidades de Croacia]]
[[Categoría:Capitais europeas da cultura]]</text>
      <sha1>oqxs6xd31efl0851d9bbjyaapwxuico</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Microcompartimento bacteriano</title>
    <ns>0</ns>
    <id>391555</id>
    <revision>
      <id>6162942</id>
      <parentid>6149630</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:18:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63191" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Carboxysome and bacterial microcompartments.jpg|miniatura|dereita|200px|Representación estilizada do carboxisoma e estruturas bacterianas relacionadas como os compartimentos para a utilización do propanodiol (Pdu) e a etanolamina (Eut). Móstranse proteínas de cubertas dos microcomprtimentos hexaméricas que realizan diferentes funcións na cuberta en diversos tons de azul. As proteínas pentaméricas do vértice móstranse en maxenta. Os encimas encapsulados móstranse en verde, organizados en capas. [Imaxe: T. Yeates]]

Os '''microcompartimentos bacterianos''' ('''MCB''' ou '''BMC''', do inglés ''bacterial microcompartments'') son [[orgánulo]]s que constan dunha cuberta proteica que encerra certos [[enzima|encimas]] e outras [[proteína]]s. Estes microcompartimentos son xeralmente duns 40 a 200 [[nanómetro]]s de diámetro e están feitos enteiramente de proteínas.&lt;ref name=&quot;ChengLiu2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;YeatesKerfeld2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Cannon2001&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Yeates2010&quot; /&gt; A función das cubertas é similar á dunha membrana, xa que son selectivamente permeables.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Yeates2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt; Outros compartimentos baseados en proteínas que se encontran en [[bacterias]] e [[arqueas]] son os [[nanocompartimento de encapsulina|nanocompartimentos de encapsulina]]&lt;ref name=&quot;SutterBoehringer2008&quot; /&gt; e as [[vesícula de gas|vesículas de gas]].&lt;ref name=&quot;Pfeifer2012&quot; /&gt; Os [[eukarya|eucariotas]] teñen tamén orgánulos proteináceos como o complexo da [[bóveda (orgánulo)|bóveda]].

== Descubrimento ==
{{Artigo principal|Carboxisoma}}

Os primeiros microcompartimentos bacterianos observáronse na década de 1950 en micrografías electrónicas de [[cianobacterias]],&lt;ref name=&quot;Drews1956&quot; /&gt; e foron posteriormente denominados [[carboxisoma]]s unha vez que se estableceu o seu papel na [[fixación do carbono]].&lt;ref name=&quot;Shively1973&quot; /&gt; Ata a década de 1990, os carboxisomas considerábanse unha rareza exclusiva de certas bacterias [[autótrofo|autótrofas]]. Pero despois identificáronse xenes que codificaban proteínas [[homoloxía (bioloxía)|homólogas]] ás da cuberta do carboxisonma nos [[operón]]s ''pdu'' (utilización do propanodiol)&lt;ref name=&quot;Chen1994&quot; /&gt; e ''eut'' (utilización da etanolamina)&lt;ref name=&quot;Stojiljkovic1995&quot; /&gt;. Seguidamente, micrografías electrónicas de células de ''[[Salmonella]]'' que crecían con [[propanodiol]] &lt;ref name=&quot;Bobik1999&quot; /&gt; ou [[etanolamina]] &lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt; mostraron a presenza de corpos poliédricos similares aos carboxisomas. O termo metabolosoma utilízase para referirse a estes compartimentos bacterianos catabólicos (en contraste co carboxisoma autótrofo).

Aínda que o carboxisoma e os compartimentos que utilizan o propanodiol (PDU) e a etanolamina (EUT) encapsulan diferentes encimas e, por tanto, teñen distintas funcións, os xenes que codifican as proteínas da cuberta son moi similares. A maioría dos [[xene]]s (que codifican as proteínas da cuberta e os encimas encapsulados) de compartimentos bacterianos caracterizados experimentalmente están localizados uns xunto aos outros en determinados [[loci]] xenéticos ou [[operón]]s. Actualmente lévanse secuenciado uns 20&amp;nbsp;000 xenomas bacterianos, e poden utilizarse métodos [[bioinformática|bioinformáticos]] para encontrar todos os xenes de cubertas de compartimentos bacterianos e observar cales son os outros xenes situados na súa veciñanza, o que orixinou unha lista de posibles compartimentos bacterianos.&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Recentemente un exame global identificou 23 loci que codificaban 10 compartimentos funcionalmente distintos en 23 [[filos bacterianos]].&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Cubertas ==

=== Familias proteicas que forman as cubertas ===

As cubertas dos microcompartimentos bacterianos (BMC) son [[icosaedro|icosaédricas]] ou case icosaédricas, e están formadas por subunidades proteicas (pseudo)hexaméricas e pentaméricas.

== A familia da proteína da cuberta dos microcompartimentos bacterianos ==
{{Artigo principal|dominio BMC}}

Os principais constituíntes da cuberta dos microcompartimentos bacterianos son proteínas que conteñen [[dominio proteico|dominios]] Pfam00936. Estas proteínas forman oligómeros que son de forma hexagonal e pénsase que forman as facetas da cuberta.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Dryden2009&quot; /&gt;

=== Proteínas dun só dominio (BMC-H) ===
As proteínas BMC-H, que conteñen unha soa copia do dominio Pfam00936, son os compoñentes máis abundantes das facetas da cuberta. Determináronse as estruturas cristalinas de varias destas proteínas, que mostraron que se ensamblan en hexámeros cíclicos, tipicamente cun pequeno poro no centro.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt; Esta abertura propúxose que está implicada no transporte selectivo de pequenos [[metabolito]]s a través da cuberta.

=== Proteínas de dominio en tándem (BMC-T) ===

É un conxunto de proteínas de cuberta compostas de copias en tándem (fusionadas) do dominio Pfam00936 (proteínas BMC-T). As proteínas BMC-T caracterizadas estruturalmente forman trímeros que son de forma pseudohexamérica.&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;SagermannOhtaki2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HeldtFrank2009&quot; /&gt; Algunhas estruturas cristalinas de BMC-T mostran que os trímeros poden colocarse enfrontados. En ditas estruturas, un poro dun trímero está nunha conformación “aberta”, mentres que o outro está pechado, o que suxire que debería haber un mecanismo de hermeticidade que modula a permeabilidade dalgunhas cubertas de microcompartimentos.&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;CaiSutter2013&quot; /&gt; Outro conxunto de proteínas BMC-T contén un clúster [4Fe-4S], e pode estar implicada no transporte de electróns a través da cuberta do microcompartimento.&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;PangWarren2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ParsonsLawrence2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot; /&gt;

=== A familia EutN/CcmL (BMC-P) ===
Cómpren doce unidades pentagonais para tapar os vértices dunha cuberta icosaédrica. Resolvéronse as estruturas cristalinas de proteínas da familia EutN/CcmL (Pfam03319) e observouse que forman pentámeros (BMC-P).&lt;ref name=&quot;TanakaKerfeld2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;SutterWilson2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;WheatleyGidaniyan2013&quot; /&gt; A importancia das proteínas BMC-P na formación das cubertas parece variar entre os diferentes microcompartimentos. Son necesarias para a formación da cuberta dos microcomprtimentos PDU xa que os mutantes nos cales foron eliminados os xenes das proteínas BMC-P non poden formar as cubertas,&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot; /&gt; pero non para o alfa-carboxisoma: sen proteínas BMC-P, os carboxisomas aínda poden ensamblarse e moitos están alongados; estes carboxisomas mutantes parecen estar “furados” ou non ser estancos.&lt;ref name=&quot;Cai2009&quot; /&gt;

== Relación coas cápsides virais ==

Aínda que as cubertas dos microcompartimentos bacterianos son similares en arquitectura a moitas [[cápside]]s virais, as proteínas de cuberta non teñen ningunhas homoloxía estrutural ou de secuencia coas proteínas das cápsides.

== Permeabilidade das cubertas ==
Está ben establecido que dentro da cuberta dos microcompartimentos bacterianos están empaquetados encimas e que debe ter lugar certo grao de secuestro de [[cofactor]]es e [[metabolito]]s.&lt;ref name= KerfeldErbilgin2015 /&gt; Porén, outros metabolitos e cofactores deben tamén poder cruzar a cuberta para que funcione o microcompartimento. Por exemplo, nos carboxisomas, a [[ribulosa 1,5-bisfosfato]], o [[bicarbonato]] e o [[3-fosfoglicerato|fosfoglicerato]] deben cruzar a cuberta, mentres que a [[difusión]] de [[oxíxeno]] e [[dióxido de carbono]] están aparentemente limitadas.&lt;ref name=MarcusBerry1992 /&gt;&lt;ref name= DouHeinhorst2008 /&gt; De xeito similar, nos microcompartimentos PDU, a cuberta debe ser permeable ao propanodiol, propanol, propionil-fosfato e potencialmente tamén á [[vitamina B12]], pero está claro que o propionaldehido está dalgún modo secuestrado para impedir que se dane a célula.&lt;ref name= SampsonBobik2008 /&gt; Hai algunhas probas de que o [[adenosín trifosfato|ATP]] debe tamén cruzar algunhas cubertas de microcompartimentos bacterianos.&lt;ref name=KerfeldErbilgin2015 /&gt;

Propúxose que o poro central formado nas teselas de proteínas hexagonais da cuberta son os condutos a través dos cales difunden os metabolitos á cuberta.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt; Por exemplo, os poros da cuberta do [[carboxisoma]] teñen unha carga positiva global, que se propuxo que atrae negativamente substratos cargados como o bicarbonato.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=KerfeldErbilgin2015 /&gt;&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt; Nos microcompartimentos PDU, os experimentos de [[mutaxénese (técnica de bioloxía molecular)|mutaxénese]] mostraron que a proteína de cuberta PduA é a ruta utilizada polo substrato propanodiol para entrar.&lt;ref name=&quot;Chowdhury2015&quot; /&gt; Para grandes metabolitos, parece que nalgunhas proteínas BMC-T hai un mecanismo de peche e apertura.&lt;ref name= KleinZwart2009 /&gt;&lt;ref name= CaiSutter2013 /&gt;&lt;ref name=&quot;Tanaka2010&quot; /&gt; No microcompartimento EUT, a apertura/peche do gran poro da proteína da cuberta EutL está regulada pola presenza do principal substrato metabólico, a etanolamina.&lt;ref name=&quot;Thompson2015&quot; /&gt;

A presenza de clústeres de ferro-xofre nalgunhas proteínas de cuberta, seguramente no poro central, fixo que se suxerise que pode servir como conduto a través do cal poden transportarse [[electrón]]s a través da cuberta.&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot; /&gt;&lt;ref name= ParsonsLawrence2010 /&gt;&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot; /&gt;

== Tipos ==

Un exame global recente de datos de secuencias de xenomas microbianos indicou unhas dez funcións metabólicas encapsuladas en cubertas de microcompartimentos.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A maioría están implicados na [[fixación do carbono]] (carboxisomas) ou na oxidación de aldehidos (metabolosomas).&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

=== Carboxisomas: fixación do carbono ===
{{Artigo principal|Carboxisoma}}

[[Ficheiro:Carboxysomes EM.jpg|ningún|miniatura|460px|Micrografías electrónicas que mostran alfa-carboxisomas da bacteria [[quimioautótrofo|quimioautótrofa]] ''[[Halothiobacillus|Halothiobacillus neapolitanus]]'': (A) dispostos dentro da célula, e (B) intactos despois do seu illamento. As barras de escala indican 100 [[nanómetro|nm]].&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt;]]

Os carboxisomas encapsulan os encimas [[rubisco|ribulosa-1,5-bisfosfato carboxilase/oxixenase]] (RuBisCO) e [[anhidrase carbónica]] en bacterias que fixan o carbono como parte dun mecanismo de concentración de carbono.&lt;ref name=&quot;Badger2003&quot; /&gt; O bicarbonato bombéase ao [[citosol]] e difunde ao carboxisoma, onde a anhidrse carbónica o converte en [[dióxido de carbono]], que é o substrato da RuBisCO. A cuberta do carboxisoma crese que só é escasamente permeable ao dióxido de carbono, o cal ten como resultado un incremento efectivo da concentración de dióxido de carbono arredor da RuBisCO, o que favorece a [[fixación do carbono]].&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Price1989&quot; /&gt; Os mutantes que carecen dos xenes que codifican a cuberta do crboxisoma presentan un [[fenotipo]] cunha alta demanda de carbono debido á perda de concentración de dióxido de carbono, o que ten como resultado un incremento da fixación de [[oxíxeno]] pola RuBisCO. Propúxose tamén que as cubertas restrinxen a difusión de oxíxeno,&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot; /&gt; o que impide a actividade de oxixenase, reducindo a [[fotorrespiración]] malgastadora de enerxía.&lt;ref name=&quot;MarcusBerry1992&quot; /&gt;

=== Metabolosomas: oxidación de aldehidos ===

Ademais dos carboxisomas anabólicos, caracterizáronse varios microcompartimentos bacterianos catabólicos que participan no metabolismo [[heterótrofo]] por medio de [[aldehido]]s de cadea curta; estes denomínanse en conxunto metabolosomas.&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt;

Estes microcompartimentos bacterianos comparten unha química encapsulada común impulsada por tres encimas centrais: [[aldehido deshidroxenase]], [[alcohol deshidroxenase]] e [[fosfotransacilase]].&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt; Como os aldehidos poden ser tóxicos para as células&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; ou volátiles,&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; crese que están secuestrados dentro do metabolosoma. O aldehido é fixado inicialmente ao [[coencima A]] pola aldehido deshidroxenase dependente de [[NAD|NAD&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;]], mais estes dous cofactores deben ser reciclados, xa que aparentemente non poden cruzar a cuberta.&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot; /&gt; Estas reaccións de reciclaxe están catalizadas por unha alcohol deshidroxenase (NAD&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;),&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot; /&gt; e unha fosfotransacetilase (coencima A),&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot; /&gt; orixinando un composto acilo fosforilado que pode facilmente ser unha fonte para a [[fosforilación a nivel de substrato]] ou entrar no [[metabolismo]] central, dependendo de se o organismo está crecendo aerobica ou anaerobicamente.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; Parece ser que a maioría, se non todos, os metabolosomas utilizan estes encimas centrais. Os metabolosomas tamén encapsulan outro encima que é específico para o substrato inicial do compartimento bacteriano, que xera o aldehido; este considérase o encima sinatura do compartimento bacteriano considerado.&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos PDU (PDU BMC) ====

Algunhas bacterias poden utilizar o 1,2-propanodiol como fonte de carbono. Utilizan un microcompartimento bacteriano para encapsular varios encimas usados nesta vía (Sampson e Bobik, 2008). Un microcompartimento PDU (de utilización do propanodiol) está tipicamente codificado por un [[locus]] de 21 xenes. Estes xenes son suficientes para a ensamblaxe dos microcompartimentos bacterianos, xa que poden ser transplantados dun tipo de bacteria a outro, o que dá lugar a un metabolosoma funcional no organismo receptor.&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot; /&gt; Este é un exemplo de bioenxeñaría que igualmente proporciona evidencias que apoian a hipótese do [[operón]] egoísta.&lt;ref name=&quot;Lawrence1996&quot; /&gt; O 1,2-propanodiol é deshidratado a propionaldehido pola propanodiol deshidratase, que necesita [[vitamina B12]] como [[cofactor]].&lt;ref name=&quot;Jeter1990&quot; /&gt; O propionaldehido causa [[mutación]]s no [[ADN]] e por esa razón é tóxico para as células, o que posiblemente explica por que este composto está secuestrado dentro dun microcompartimento.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; Os produtos finais do microcompartimento PDU son [[propanol]] e propionil-fosfato, que é despois desfosforilado a [[propionato]], xerando un [[adenosín trifosfato|ATP]]. O propanol e o propionato poden utilizarse como substratos para o crecemento.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos EUT (EUT BMC) ====

Os microcompartimentos EUT (de utilización da [[etanolamina]]) están codificados en moitos tipos de bacterias.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A etanolamina é dividida en [[amoníaco]] e [[acetaldehido]] pola acción da etanolamina-amoníaco liase, que tamén require vitamina B12 como cofactor.&lt;ref name=&quot;Roof1989&quot; /&gt; O acetaldehido é bastante volátil, e os mutantes deficientes na cuberta do microcompartimento teñen un defecto no crecemento e liberan unha cantidade en exceso de acetaldehido.&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; Propúxose que o secuestrto do acetaldehido no metabolosoma impide a súa perda por volatilidade.&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; Os produtos finais dos microcompartimentos EUT son [[etanol]] e [[acetil-fosfato]]. O etanol é probablemente unha fonte de carbono que se perde, pero o acetil-fosfato pode xerar ATP ou ser reciclado a [[acetil-CoA]] e entrar no [[ciclo de Krebs]] ou en varias vías biosintéticas.&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos PDU/EUT bifuncionais ====
Algunhas bacterias, especialmente as do xénero ''[[Listeria]]'', codifican un só locus no cal están presentes os xenes tanto para os microcompartimentos PDU coma EUT.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Aínda non está claro se isto é un verdadeiro microcompartimento bacteriano quimérico cunha mestura de ambos os conxuntos de proteínas, ou se se forman dous compartimentos separados.

==== Microcompartimentos bacterianos que conteñen encimas glicil radical (GRM) ====

Identificáronse varios loci de microcompartimentos bacterianos que conteñen encimas glicil radical,&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; que obteñen o radical catalítico a partir da clivaxe da [[adenosilcobalamina]].&lt;ref name=&quot;FreyHegeman2008&quot; /&gt; Un locus GRM de ''[[Clostridium phytofermentans]]'' está implicado na [[fermentación]] da [[fucosa]] e a [[ramnosa]], que son degradadas inicialmente a 1,2-propanodiol en condicións anaerobias. Propúxose que o encima glicil radical deshidrata o propanodiol a propionaldehido, que é despois procesado de maneira idéntica á dos compartimentos bacterianos PDU canónicos.&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de Planctomycetes e Verrucomicrobia (PVM) ====

Diferentes liñaxes de [[Planctomycetes]] e [[Verrucomicrobia]] codifican locus de microcompartimentos bacterianos. O locus de ''[[Planctomyces limnophilus]]'' está implicado na degradación aerobia da fucosa e ramnosa. Pénsase que unha [[aldolase]] xera lactaldehido, que é despois procesado no microcompartimento, e orixina 1,2-propanodiol e lactil-fosfato.&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de ''Rhodococcus'' e ''Mycobacterium'' (RMM) ====
En especies dos xéneros ''[[Rhodococcus]]'' e ''[[Mycobacterium]]'' observáronse dous tipos de loci de microcompartimentos bacterianos, aínda que a súa función real non foi establecida.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Porén, baseándose na función caracterizada dun deses xenes presente no locus e nas funcións preditas doutros xenes, propúxose que estes loci poderían estar implicados na degradación de amino-2-propanol. O aldehido xerado nesta vía predita sería o composto extremadamente tóxico metilglioxal, polo que o seu secuestro dentro dos microcompartimento podería potexer a célula.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de función descoñecida (BUF) ====
Un tipo de locus de microcompartimentos bacterianos que non conteñen [[RuBisCO]] nin ningún dos encimas centrais do metabolosoma, propúxose que facilita unha terceira clase de transformacións bioquímicas (é dicir, nin a fixación de carbono nin a oxidación de aldehidos).&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A presenza de xenes preditos que codifican amidohidrolases e desaminases poderían indicar que este microcompartimento está implicado no metabolismo de compostos nitroxenados.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Ensamblaxe ==

=== Carboxisomas ===

Identificouse a vía de ensamblaxe dos beta-carboxisomas, que empeza cando a proteína CcmM nuclea a RuBisCO.&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; A CcmM ten dous dominios: un dominio de anhidrase carbónica gamma N-terminal seguido dun dominio que consta de tres a cinco repeticións de secuencias como as da subunidade pequena da RuBisCO.&lt;ref name=&quot;Long2007&quot; /&gt; O dominio C-terminal agrega a RuBisCO, probablemente ao substituír as verdadeiras subunidade pequenas da RuBisCO no holoencima L8-S8, entrelazando a RuBisCO na célula nun gran agregado, denominado procarboxisoma.&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; O dominio N-terminal da CcmM interacciona fisicamente co dominio N-terminal da proteína CcmN, que, á súa vez, recruta as subunidades proteicas da cuberta hexagonais por medio dun péptido de encapsulación do seu C-terminal.&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt; Os carboxisomas están despois aliñados espacialmente na célula [[cianobacteria]]na por medio da interacción co [[citoesqueleto]] bacteriano, o que asegura a súa distribución equitativa nas células fillas.&lt;ref name=&quot;SavageAfonso2010&quot; /&gt;

A ensamblaxe do alfa-carboxisoma pode ser diferente á do beta-carboxisoma,&lt;ref name=&quot;CaiDou2015&quot; /&gt; xa que non ten proteínas homólogas a CcmN ou CcmM e ningún péptido de encapsulación. Observáronse carboxisomas baleiros en micrografías electrónicas.&lt;ref name=&quot;IancuMorris2010&quot; /&gt; Algunhas micrografías indican que a súa ensamblaxe ocorre como a coalescencia simultánea de encimas e proteínas da cuberta en oposición ao modo aparentemente paso a paso observado nos beta-carboxisomas.

=== Metabolosomas ===
A ensamblaxe do metabolosoma é probablemente similar á do beta-carboxisoma,&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; e prodúcese pola agregación inicial de proteínas que van ser encapsuladas. As proteínas centrais de moitos metabolosomas agréganse cando se expresan soas.&lt;ref name=&quot;Leal2003&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tobimatsu2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Liu2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ShibataTamagaki2010&quot; /&gt; Ademais, moitas proteínas encapsuladas conteñen extensións terminais que son moi similares ao péptido [[C-terminal]] da CcmN que recruta as proteínas da cuberta.&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;AussignarguesPaasch2015&quot; /&gt; Estes péptidos de encapsulación son curtos (duns 18 residuos) e predise que forman [[hélice alfa|hélices alfa]] [[anfipático|anfipáticas]].&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt; Algunhas destas hélices median na encapsulación de encimas nativos en microcompartimentos bacterianos, así como proteínas heterólogas (como a GFP).&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanBobik2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Choudhary2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot; /&gt;

== Regulación (xenética) ==

Coa excepción dos carboxisomas, en todos os casos comprobados, os microcompartimentos bacterianos están codificados en [[operón]]s que se expresan só en presenza do substrato que se procesa neles.

Os microcompartimentos PDU de ''[[Salmonella enterica]]'' son inducidos pola presenza de propanodiol ou glicerol en condicións anaeróbicas, e só de propanodiol en condicións aeróbicas.&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot; /&gt; Esta indución é mediada polos proteínas reguladoras globais Crp e ArcA (sensibles ao [[AMPc]] e ás condicións anaeróbicas, respectivamente),&lt;ref name=&quot;Ailion1993&quot; /&gt; e pola proteína reguladora PocR, que é o activador [[transcrición xenética|transcricional]] dos loci ''pdu'' e ''cob'' (o operón necesario para a síntese de vitamina B12, un cofactor requirido pola propanodiol deshidratase).&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot; /&gt;

Os microcompartimentos EUT de ''Salmonella enterica'' son inducidos por medio da proteína reguladora EutR pola presenza simultánea de etanolamina e vitamina B12, o cal pode darse en condicións aeróbicas ou anaeróbicas. ''Salmonella enterica'' só pode producir vitamina B12 endóxena en condicións anaeróbicas, aínda que pode importar cianobalamina e convertela en vitamina B12 tanto en condicións aeróbicas coma anaeróbicas.&lt;ref name=&quot;Sheppard1994&quot; /&gt;

Os microcompartimentos PVM de ''[[Planctomyces limnophilus]]'' son inducidos pola presenza de [[fucosa]] ou [[ramnosa]] en condicións aeróbicas, pero non pola [[glicosa]].&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt; Resultados similares foron obtidos para os microcompartimentos GRM de ''Clostridium phytofermentans'', para os cales ambos os azucres inducen os [[xene]]s que codifican os microcompartimentos e tamén os que codifican os encimas disimilatorios da fucosa e ramnosa.&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot; /&gt;

Ademais dos sistemas regulatorios caracterizados, os exames bioinformáticos indicaron que hai potencialmente moitos outros mecanismos regulatorios, incluso dentro dun tipo funcional de microcompartimento (por exemplo, o PDU), incluíndo sistemas regulatorios de dous compoñentes.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Importancia para a saúde humana e para o planeta ==

Os carboxisomas están presentes en todas as [[cianobacterias]] e moitas outras bacterias [[fotoautótrofo|foto-]] e [[quimioautótrofo|quimioautótrofas]]. As cianobacterias son globalmente significativas na [[fixación do carbono]], e como requiren carboxisomas para facelo en condicións [[atmosfera|atmosféricas]], o carboxisoma é un compoñente moi importante na fixación global do dióxido de carbono.

Varios tipos de microcompartimentos bacterianos foron implicados na virulencia de [[patóxeno]]s, como ''[[Salmonella enterica]]'' e ''[[Listeria monocytogenes]]''. Os xenes BMC tenden a estar regulados á alza en condicións virulentas, e se sofren mutacións orixinan un defecto na virulencia en experimentos de competición.&lt;ref name=&quot;Joseph2006&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Klumpp2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Maadani2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HarveyWatson2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KendallGruber2012&quot; /&gt;

== Aplicacións biotecnolóxicas ==

Varias características dos microcompartimentos bacterianos fanos interesantes para aplicacións [[biotecnoloxía|biotecnolóxicas]]. Como os carboxisomas incrementan a eficiencia da fixación do carbono, está dedicándose un grande esforzo investigador a tentar introducir carboxisomas en plantas para mellorar o mecanismo de concentración do carbono.&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014a&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014b&quot; /&gt;

Máis xeralmente, e debido a que as proteínas de cuberta dos microcompartimentos bacterianos se autoensamblan, poden formarse cubertas baleiras,&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot; /&gt; polo que se intenta modificalas por enxeñería para que conteñan un cargamento determinado. O descubrimento do [péptido`]] de encapsulación no extremo dalgunhas proteínas asociadas aos microcompartimentos&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot; /&gt; proporciona un mecanismo para empezar a modificar por enxeñaría microcompartimentos bacterianos fusionando a este péptido proteínas alleas e coexpresándoas coas proteínas da cuberta. Por exemplo, conseguiuse construír por enxeñaría un biorreactor de [[etanol]] ao engadir este péptido á [[piruvato descarboxilase]] e [[alcohol deshidroxenase]].&lt;ref name=&quot;LawrenceFrank2014&quot; /&gt; Finalmente, os poros presentes nas proteínas da cuberta controlan a permeabilidade da cuberta: estas poden ser unha diana para realizar a bioenxeñaría, xa que pode ser modificadas para permitir que as crucen substraros e produtos seleccionados.&lt;ref name=&quot;CaiSutter2015&quot; /&gt;

== Notas ==
{{Listaref|
refs=
&lt;ref name=&quot;ChengLiu2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cheng|first1=Shouqiang|last2=Liu|first2=Yu|last3=Crowley|first3=Christopher S.|last4=Yeates|first4=Todd O.|last5=Bobik|first5=Thomas A.|title=Bacterial microcompartments: their properties and paradoxes|journal=BioEssays|volume=30|issue=11–12|year=2008|pages=1084–1095|issn=0265-9247|doi=10.1002/bies.20830|pmid=18937343|pmc=3272490}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Kerfeld CA, Sawaya MR, Tanaka S, Nguyen CV, Phillips M, Beeby M, Yeates TO 
 | title = Protein structures forming the shell of primitive bacterial organelles
 | journal = [[Science]]
 | volume = 309
 | issue = 5736
 | pages = 936–938
 |date=August 2005
 
 | doi = 10.1126/science.1113397
 | pmid = 16081736
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;YeatesKerfeld2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Kerfeld|first2=Cheryl A.|last3=Heinhorst|first3=Sabine|last4=Cannon|first4=Gordon C.|last5=Shively|first5=Jessup M.|title=Protein-based organelles in bacteria: carboxysomes and related microcompartments|journal=Nature Reviews Microbiology|volume=6|issue=9|year=2008|pages=681–691|issn=1740-1526|doi=10.1038/nrmicro1913|pmid=18679172}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kerfeld|first1=Cheryl A.|last2=Erbilgin|first2=Onur|title=Bacterial microcompartments and the modular construction of microbial metabolism|journal=Trends in Microbiology|volume=23|issue=1|year=2015|pages=22–34|issn=0966-842X|doi=10.1016/j.tim.2014.10.003}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cannon2001&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Cannon GC, Bradburne CE, Aldrich HC, Baker SH, Heinhorst S, Shively JM
 | title = Microcompartments in prokaryotes: carboxysomes and related polyhedra
 | journal = [[Applied and Environmental Microbiology]]
 | volume = 67
 | issue = 12
 | pages = 5351–5361
 |date=December 2001
 
 | doi = 10.1128/AEM.67.12.5351-5361.2001
 | pmid = 11722879
 | pmc=93316
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kerfeld|first1=Cheryl A.|last2=Heinhorst|first2=Sabine|last3=Cannon|first3=Gordon C.|title=Bacterial Microcompartments|journal=Annual Review of Microbiology|volume=64|issue=1|year=2010|pages=391–408|issn=0066-4227|doi=10.1146/annurev.micro.112408.134211}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Yeates2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Crowley|first2=Christopher S.|last3=Tanaka|first3=Shiho|title=Bacterial Microcompartment Organelles: Protein Shell Structure and Evolution|journal=Annu. Rev. Biophys. |volume=39|pages=185–205|year=2010|doi=10.1146/annurev.biophys.093008.131418|pmid=20192762|pmc=3272493}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Yeates2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Thompson|first2=Michael C.|last3=Bobik|first3=Thomas A.|title=The Protein Shells of Bacterial Microcompartment Organelles|journal=Curr. Opin. Struct. Biol.|volume=21|issue=2|pages=223–231|year=2011|doi=10.1016/j.sbi.2011.01.006|pmid=21315581|pmc=3070793}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kinney|first1=James N.|last2=Axen|first2=Seth D.|last3=Kerfeld|first3=Cheryl A.|title=Comparative analysis of carboxysome shell proteins|journal=Photosynthesis Research|volume=109|issue=1–3|year=2011|pages=21–32|issn=0166-8595|doi=10.1007/s11120-011-9624-6}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SutterBoehringer2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sutter|first1=Markus|last2=Boehringer|first2=Daniel|last3=Gutmann|first3=Sascha|last4=Günther|first4=Susanne|last5=Prangishvili|first5=David|last6=Loessner|first6=Martin J|last7=Stetter|first7=Karl O|last8=Weber-Ban|first8=Eilika|last9=Ban|first9=Nenad|title=Structural basis of enzyme encapsulation into a bacterial nanocompartment|journal=Nature Structural &amp; Molecular Biology|volume=15|issue=9|year=2008|pages=939–947|issn=1545-9993|doi=10.1038/nsmb.1473|pmid=19172747}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Pfeifer2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Pfeifer|first1=Felicitas|title=Distribution, formation and regulation of gas vesicles|journal=Nature Reviews Microbiology|volume=10|issue=10|year=2012|pages=705–715|issn=1740-1526|doi=10.1038/nrmicro2834|pmid=22941504}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Drews1956&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[G. DREWS]] &amp; [[W. NIKLOWITZ]]
 | title = &amp;#91;Cytology of Cyanophycea. II. Centroplasm and granular inclusions of Phormidium uncinatum&amp;#93;
 | journal = [[Archiv für Mikrobiologie]]
 | volume = 24
 | issue = 2
 | pages = 147–162
 | year = 1956
 | pmid = 13327992
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Shively1973&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Shively JM, Ball F, Brown DH, Saunders RE
 | title = Functional organelles in prokaryotes: polyhedral inclusions (carboxysomes) of Thiobacillus neapolitanus
 | journal = [[Science]]
 | volume = 182
 | issue = 4112
 | pages = 584–586
 |date=November 1973
 
 | pmid = 4355679
 | doi=10.1126/science.182.4112.584
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Chen1994&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[P. Chen]], [[D. I. Andersson]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = The control region of the pdu/cob regulon in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 176
 | issue = 17
 | pages = 5474–5482
 |date=September 1994
 
 | pmid = 8071226
 | pmc=196736
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Stojiljkovic1995&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[I. Stojiljkovic]], [[A. J. Baumler]] &amp; [[F. Heffron]]
 | title = Ethanolamine utilization in Salmonella typhimurium: nucleotide sequence, protein expression, and mutational analysis of the cchA cchB eutE eutJ eutG eutH gene cluster
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 177
 | issue = 5
 | pages = 1357–1366
 |date=March 1995
 
 | pmid = 7868611
 | pmc=176743
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Bobik1999&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Bobik TA, Havemann GD, Busch RJ, Williams DS, Aldrich HC 
 | title = The propanediol utilization (pdu) operon of Salmonella enterica serovar Typhimurium LT2 includes genes necessary for formation of polyhedral organelles involved in coenzyme B(12)-dependent 1, 2-propanediol degradation
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 181
 | issue = 19
 | pages = 5967–5975
 |date=October 1999
 
 | pmid = 10498708
 | pmc=103623
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Brinsmade|first1=S. R.|last2=Paldon|first2=T.|last3=Escalante-Semerena|first3=J. C.|title=Minimal Functions and Physiological Conditions Required for Growth of Salmonella enterica on Ethanolamine in the Absence of the Metabolosome|journal=Journal of Bacteriology|volume=187|issue=23|year=2005|pages=8039–8046|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.187.23.8039-8046.2005|pmid=16291677|pmc=1291257}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Jorda|first1=Julien|last2=Lopez|first2=David|last3=Wheatley|first3=Nicole M.|last4=Yeates|first4=Todd O.|title=Using comparative genomics to uncover new kinds of protein-based metabolic organelles in bacteria|journal=Protein Science|volume=22|issue=2|year=2013|pages=179–195|issn=0961-8368|doi=10.1002/pro.2196|pmid=23188745|pmc=3588914}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Axen|first1=Seth D.|last2=Erbilgin|first2=Onur|last3=Kerfeld|first3=Cheryl A.|title=A Taxonomy of Bacterial Microcompartment Loci Constructed by a Novel Scoring Method|journal=PLoS Computational Biology|volume=10|issue=10|year=2014|pages=e1003898|issn=1553-7358|doi=10.1371/journal.pcbi.1003898|pmid=25340524|pmc=4207490}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Tsai Y, Sawaya MR, Cannon GC, Cai F, Williams EB, Heinhorst S, Kerfeld CA, Yeates TO 
 | title = Structural analysis of CsoS1A and the protein shell of the Halothiobacillus neapolitanus carboxysome
 | journal = [[PLOS Biology]]
 | volume = 5
 | issue = 6
 | pages = e144
 |date=June 2007
 
 | doi = 10.1371/journal.pbio.0050144
 | pmid = 17518518
 | pmc=1872035
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Dryden2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Dryden|first1=K.A.|last2=Crowley|first2=C.S.|last3=Tanaka|first3=S.|last4=Yeates|first4=T.O.|last5=Yeager|first5=M.|title=Two-Dimensional Crystals of Carboxysome Shell Proteins Recapitulate the Hexagonal Packing of Three-Dimensional Crystals|journal=Protein Sci.|volume=18|issue=12|year=2009|pages=2629–2635|doi=10.1002/pro.272|pmid=19844993|pmc=2821281}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Klein|first1=Michael G.|last2=Zwart|first2=Peter|last3=Bagby|first3=Sarah C.|last4=Cai|first4=Fei|last5=Chisholm|first5=Sallie W.|last6=Heinhorst|first6=Sabine|last7=Cannon|first7=Gordon C.|last8=Kerfeld|first8=Cheryl A.|title=Identification and Structural Analysis of a Novel Carboxysome Shell Protein with Implications for Metabolite Transport|journal=Journal of Molecular Biology|volume=392|issue=2|year=2009|pages=319–333|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2009.03.056|pmid=19328811}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SagermannOhtaki2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sagermann|first1=M.|last2=Ohtaki|first2=A.|last3=Nikolakakis|first3=K.|title=Crystal structure of the EutL shell protein of the ethanolamine ammonia lyase microcompartment|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=106|issue=22|year=2009|pages=8883–8887|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0902324106|pmid=19451619|pmc=2690006}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HeldtFrank2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Heldt|first1=Dana|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Seyedarabi|first3=Arefeh|last4=Ladikis|first4=Dimitrios|last5=Parsons|first5=Joshua B.|last6=Warren|first6=Martin J.|last7=Pickersgill|first7=Richard W.|title=Structure of a trimeric bacterial microcompartment shell protein, EtuB, associated with ethanol utilization inClostridium kluyveri|journal=Biochemical Journal|volume=423|issue=2|year=2009|pages=199–207|issn=0264-6021|doi=10.1042/BJ20090780|pmid=19635047}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiSutter2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=F.|last2=Sutter|first2=M.|last3=Cameron|first3=J. C.|last4=Stanley|first4=D. N.|last5=Kinney|first5=J. N.|last6=Kerfeld|first6=C. A.|title=The Structure of CcmP, a Tandem Bacterial Microcompartment Domain Protein from the  -Carboxysome, Forms a Subcompartment Within a Microcompartment|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=288|issue=22|year=2013|pages=16055–16063|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M113.456897|pmid=23572529|pmc=3668761}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Crowley|first1=Christopher S.|last2=Cascio|first2=Duilio|last3=Sawaya|first3=Michael R.|last4=Kopstein|first4=Jefferey S.|last5=Bobik|first5=Thomas A.|last6=Yeates|first6=Todd O.|title=Structural Insight into the Mechanisms of Transport Across the Salmonella Enterica Pdu Microcompartment Shell|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=285|issue=48|year=2010|pages=37838–37846|doi=10.1074/jbc.M110.160580|pmid=20870711|pmc=2988387}}
&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;PangWarren2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Pang|first1=Allan|last2=Warren|first2=Martin J.|last3=Pickersgill|first3=Richard W.|title=Structure of PduT, a trimeric bacterial microcompartment protein with a 4Fe–4S cluster-binding site|journal=Acta Crystallographica Section D|volume=67|issue=2|year=2011|pages=91–96|issn=0907-4449|doi=10.1107/S0907444910050201|pmid=21245529}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=J. B.|last2=Dinesh|first2=S. D.|last3=Deery|first3=E.|last4=Leech|first4=H. K.|last5=Brindley|first5=A. A.|last6=Heldt|first6=D.|last7=Frank|first7=S.|last8=Smales|first8=C. M.|last9=Lunsdorf|first9=H.|last10=Rambach|first10=A.|last11=Gass|first11=M. H.|last12=Bleloch|first12=A.|last13=McClean|first13=K. J.|last14=Munro|first14=A. W.|last15=Rigby|first15=S. E. J.|last16=Warren|first16=M. J.|last17=Prentice|first17=M. B.|title=Biochemical and Structural Insights into Bacterial Organelle Form and Biogenesis|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=283|issue=21|year=2008|pages=14366–14375|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M709214200|pmid=18332146}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsLawrence2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=Joshua B.|last2=Lawrence|first2=Andrew D.|last3=McLean|first3=Kirsty J.|last4=Munro|first4=Andrew W.|last5=Rigby|first5=Stephen E. J.|last6=Warren|first6=Martin J.|title=Characterisation of PduS, the pdu Metabolosome Corrin Reductase, and Evidence of Substructural Organisation within the Bacterial Microcompartment|journal=PLoS ONE|volume=5|issue=11|year=2010|pages=e14009|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0014009|pmid=21103360|pmc=2982820}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Thompson|first1=Michael C.|last2=Wheatley|first2=Nicole M.|last3=Jorda|first3=Julien|last4=Sawaya|first4=Michael R.|last5=Gidaniyan|first5=Soheil|last6=Ahmed|first6=Hoda|last7=Yang|first7=Z|last8=McCarty|first8=Crystal|last9=Whitelegge|first9=Julien|last10=Yeates|first10=Todd O.|
title=Identification of a Unique Fe-S Cluster Binding Site in a Glycyl-Radical Type Microcompartment Shell Protein|journal=Journal of Molecular Biology|volume=426|issue=19|year=2014|pages=3287–3304|doi=10.1016/j.jmb.2014.07.018|pmid=25102080|pmc=4175982}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;TanakaKerfeld2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Tanaka|first1=S.|last2=Kerfeld|first2=C. A.|last3=Sawaya|first3=M. R.|last4=Cai|first4=F.|last5=Heinhorst|first5=S.|last6=Cannon|first6=G. C.|last7=Yeates|first7=T. O.|title=Atomic-Level Models of the Bacterial Carboxysome Shell|journal=Science|volume=319|issue=5866|year=2008|pages=1083–1086|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1151458|pmid=18292340}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SutterWilson2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sutter|first1=Markus|last2=Wilson|first2=Steven C.|last3=Deutsch|first3=Samuel|last4=Kerfeld|first4=Cheryl A.|title=Two new high-resolution crystal structures of carboxysome pentamer proteins reveal high structural conservation of CcmL orthologs among distantly related cyanobacterial species|journal=Photosynthesis Research|volume=118|issue=1–2|year=2013|pages=9–16|issn=0166-8595|doi=10.1007/s11120-013-9909-z}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;WheatleyGidaniyan2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Wheatley|first1=Nicole M.|last2=Gidaniyan|first2=Soheil D.|last3=Liu|first3=Yuxi|last4=Cascio|first4=Duilio|last5=Yeates|first5=Todd O.|title=Bacterial microcompartment shells of diverse functional types possess pentameric vertex proteins|journal=Protein Science|volume=22|issue=5|year=2013|pages=660–665|issn=0961-8368|doi=10.1002/pro.2246|pmid=23456886|pmc=3649267}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=Joshua B.|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Bhella|first3=David|last4=Liang|first4=Mingzhi|last5=Prentice|first5=Michael B.|last6=Mulvihill|first6=Daniel P.|last7=Warren|first7=Martin J.|title=Synthesis of Empty Bacterial Microcompartments, Directed Organelle Protein Incorporation, and Evidence of Filament-Associated Organelle Movement|journal=Molecular Cell|volume=38|issue=2|year=2010|pages=305–315|issn=1097-2765|doi=10.1016/j.molcel.2010.04.008|pmid=20417607}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cai2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Menon|first2=Balaraj B.|last3=Cannon|first3=Gordon C.|last4=Curry|first4=Kenneth J.|last5=Shively|first5=Jessup M.|last6=Heinhorst|first6=Sabine|title=The Pentameric Vertex Proteins Are Necessary for the Icosahedral Carboxysome Shell to Function as a CO2 Leakage Barrier|journal=PLoS ONE|volume=4|issue=10|year=2009|pages=e7521|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0007521|pmid=19844578|pmc=2760150}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;MarcusBerry1992&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Marcus|first1=Yehouda|last2=Berry|first2=JosephA.|last3=Pierce|first3=John|title=Photosynthesis and photorespiration in a mutant of the cyanobacterium Synechocystis PCC 6803 lacking carboxysomes|url=https://archive.org/details/sim_planta_1992-07_187_4/page/511|journal=Planta|volume=187|issue=4|year=1992|issn=0032-0935|doi=10.1007/BF00199970|pmid=24178146|pages=511–6}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Dou|first1=Z.|last2=Heinhorst|first2=S.|last3=Williams|first3=E. B.|last4=Murin|first4=C. D.|last5=Shively|first5=J. M.|last6=Cannon|first6=G. C.|title=CO2 Fixation Kinetics of Halothiobacillus neapolitanus Mutant Carboxysomes Lacking Carbonic Anhydrase Suggest the Shell Acts as a Diffusional Barrier for CO2|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=283|issue=16|year=2008|pages=10377–10384|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M709285200|pmid=18258595}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sampson|first1=E. M.|last2=Bobik|first2=T. A.|title=Microcompartments for B12-Dependent 1,2-Propanediol Degradation Provide Protection from DNA and Cellular Damage by a Reactive Metabolic Intermediate|journal=Journal of Bacteriology|volume=190|issue=8|year=2008|pages=2966–2971|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.01925-07|pmid=18296526|pmc=2293232}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Chowdhury2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Chowdhury|first1=C.|last2=Chun|first2=Sunny|last3=Pang|first3=Allan|last4=Sawaya|first4=Michael R.|last5=Sinha|first5=S.|last6=Yeates|first6=Todd O.|last7=Bobik|first7=Thomas A.|
title=Selective Molecular Transport Through the Protein Shell of a Bacterial Microcompartment Organelle|
journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|volume=112|issue=10|year=2015|pages=2990–2995|doi=10.1073/pnas.1423672112|pmid=25713376|pmc=4364225}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tanaka2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Tanaka|first1=Shiho|last2=Sawaya|first2=Michael R.|last3=Yeates|first3=Todd O.|title=Structure and Mechanisms of a Protein-Based Organelle in Escherichia coli|journal=Science|volume=327|issue=596|year=2010|pages=81–84|doi=10.1126/science.1179513|pmid=20044574}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Thompson2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Thompson|first1=Michael C.|last2=Cascio|first2=Duilio|last3=Leibly|first3=David J.|last4=Yeates|first4=Todd O.|
title=An Allosteric Model for Control of Pore Opening by Substrate Binding in the EutL Microcompartment Shell Protein|journal=Protein Science|volume=24|issue=6|pages=956–975|year=2015|doi=10.1002/pro.2672|pmid=25752492|pmc=4456109}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Badger2003&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Murray R. Badger]] &amp; [[G. Dean Price]]
 | title = CO2 concentrating mechanisms in cyanobacteria: molecular components, their diversity and evolution
 | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-experimental-botany_2003-02_54_383/page/609
 | journal = [[Journal of Experimental Botany]]
 | volume = 54
 | issue = 383
 | pages = 609–622
 |date=February 2003
 
 | pmid = 12554704
 | doi=10.1093/jxb/erg076
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Price1989&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[G. D. Price]] &amp; [[M. R. Badger]]
 | title = Expression of Human Carbonic Anhydrase in the Cyanobacterium Synechococcus PCC7942 Creates a High CO(2)-Requiring Phenotype : Evidence for a Central Role for Carboxysomes in the CO(2) Concentrating Mechanism
 | url = https://archive.org/details/sim_plant-physiology_1989-10_91_2/page/505
 | journal = [[Plant physiology]]
 | volume = 91
 | issue = 2
 | pages = 505–513
 |date=October 1989
 
 | pmid = 16667062
 | doi=10.1104/pp.91.2.505
 | pmc=1062030
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Erbilgin|first1=O.|last2=McDonald|first2=K. L.|last3=Kerfeld|first3=C. A.|title=Characterization of a Planctomycetal Organelle: a Novel Bacterial Microcompartment for the Aerobic Degradation of Plant Saccharides|journal=Applied and Environmental Microbiology|volume=80|issue=7|year=2014|pages=2193–2205|issn=0099-2240|doi=10.1128/AEM.03887-13|pmid=24487526|pmc=3993161}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Joseph T. Penrod]] &amp; [[John R. Roth]]
 | title = Conserving a volatile metabolite: a role for carboxysome-like organelles in Salmonella enterica
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 188
 | issue = 8
 | pages = 2865–2874
 |date=April 2006
 
 | doi = 10.1128/JB.188.8.2865-2874.2006
 | pmid = 16585748
 | pmc=1447003
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cheng|first1=Shouqiang|last2=Fan|first2=Chenguang|last3=Sinha|first3=Sharmistha|last4=Bobik|first4=Thomas A.|title=The PduQ Enzyme Is an Alcohol Dehydrogenase Used to Recycle NAD+ Internally within the Pdu Microcompartment of Salmonella enterica|journal=PLoS ONE|volume=7|issue=10|year=2012|pages=e47144|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0047144|pmid=23077559|pmc=3471927}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Huseby|first1=D. L.|last2=Roth|first2=J. R.|title=Evidence that a Metabolic Microcompartment Contains and Recycles Private Cofactor Pools|journal=Journal of Bacteriology|volume=195|issue=12|year=2013|pages=2864–2879|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.02179-12|pmid=23585538|pmc=3697265}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Lawrence1996&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[J. G. Lawrence]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Selfish operons: horizontal transfer may drive the evolution of gene clusters
 |journal = [[Genetics (journal)|Genetics]]
 | volume = 143
 | issue = 4
 | pages = 1843–1860
 |date=August 1996
 
 | pmid = 8844169
 | pmc=1207444
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Jeter1990&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[R. M. Jeter]]
 | title = Cobalamin-dependent 1,2-propanediol utilization by Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of General Microbiology]]
 | volume = 136
 | issue = 5
 | pages = 887–896
 |date=May 1990
 
 | pmid = 2166132
 | doi=10.1099/00221287-136-5-887
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Roof1989&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[D. M. Roof]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Functions required for vitamin B12-dependent ethanolamine utilization in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 171
 | issue = 6
 | pages = 3316–3323
 |date=June 1989
 
 | pmid = 2656649
 | pmc=210052
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FreyHegeman2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Frey|first1=Perry A.|last2=Hegeman|first2=Adrian D.|last3=Ruzicka|first3=Frank J.|title=The Radical SAM Superfamily|journal=Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology|volume=43|issue=1|year=2008|pages=63–88|issn=1040-9238|doi=10.1080/10409230701829169|pmid=18307109}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Petit|first1=Elsa|last2=LaTouf|first2=W. Greg|last3=Coppi|first3=Maddalena V.|last4=Warnick|first4=Thomas A.|last5=Currie|first5=Devin|last6=Romashko|first6=Igor|last7=Deshpande|first7=Supriya|last8=Haas|first8=Kelly|last9=Alvelo-Maurosa|first9=Jesús G.|last10=Wardman|first10=Colin|last11=Schnell|first11=Danny J.|last12=Leschine|first12=Susan B.|last13=Blanchard|first13=Jeffrey L.|title=Involvement of a Bacterial Microcompartment in the Metabolism of Fucose and Rhamnose by Clostridium phytofermentans|journal=PLoS ONE|volume=8|issue=1|year=2013|pages=e54337|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0054337|pmid=23382892|pmc=3557285}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cameron|first1=Jeffrey C.|last2=Wilson|first2=Steven C.|last3=Bernstein|first3=Susan L.|last4=Kerfeld|first4=Cheryl A.|title=Biogenesis of a Bacterial Organelle: The Carboxysome Assembly Pathway|journal=Cell|volume=155|issue=5|year=2013|pages=1131–1140|issn=0092-8674|doi=10.1016/j.cell.2013.10.044}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Long2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 |vauthors=Long BM, Badger MR, Whitney SM, Price GD 
 | title = Analysis of carboxysomes from Synechococcus PCC7942 reveals multiple Rubisco complexes with carboxysomal proteins CcmM and CcaA
 | journal = [[The Journal of Biological Chemistry]]
 | volume = 282
 | issue = 40
 | pages = 29323–29335
 |date=October 2007
 
 | doi = 10.1074/jbc.M703896200
 | pmid = 17675289
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kinney|first1=J. N.|last2=Salmeen|first2=A.|last3=Cai|first3=F.|last4=Kerfeld|first4=C. A.|title=Elucidating Essential Role of Conserved Carboxysomal Protein CcmN Reveals Common Feature of Bacterial Microcompartment Assembly|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=287|issue=21|year=2012|pages=17729–17736|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M112.355305|pmid=22461622|pmc=3366800}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SavageAfonso2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Savage|first1=D. F.|last2=Afonso|first2=B.|last3=Chen|first3=A. H.|last4=Silver|first4=P. A.|title=Spatially Ordered Dynamics of the Bacterial Carbon Fixation Machinery|journal=Science|volume=327|issue=5970|year=2010|pages=1258–1261|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1186090|pmid=20203050}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiDou2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Dou|first2=Zhicheng|last3=Bernstein|first3=Susan|last4=Leverenz|first4=Ryan|last5=Williams|first5=Eric|last6=Heinhorst|first6=Sabine|last7=Shively|first7=Jessup|last8=Cannon|first8=Gordon|last9=Kerfeld|first9=Cheryl|title=Advances in Understanding Carboxysome Assembly in Prochlorococcus and Synechococcus Implicate CsoS2 as a Critical Component|journal=Life|volume=5|issue=2|year=2015|pages=1141–1171|issn=2075-1729|doi=10.3390/life5021141}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;IancuMorris2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Iancu|first1=Cristina V.|last2=Morris|first2=Dylan M.|last3=Dou|first3=Zhicheng|last4=Heinhorst|first4=Sabine|last5=Cannon|first5=Gordon C.|last6=Jensen|first6=Grant J.|title=Organization, Structure, and Assembly of α-Carboxysomes Determined by Electron Cryotomography of Intact Cells|journal=Journal of Molecular Biology|volume=396|issue=1|year=2010|pages=105–117|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2009.11.019|pmid=19925807|pmc=2853366}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Leal2003&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Nicole A. Leal]], [[Gregory D. Havemann]] &amp; [[Thomas A. Bobik]]
 | title = PduP is a coenzyme-a-acylating propionaldehyde dehydrogenase associated with the polyhedral bodies involved in B12-dependent 1,2-propanediol degradation by Salmonella enterica serovar Typhimurium LT2
 | journal = [[Archives of microbiology]]
 | volume = 180
 | issue = 5
 | pages = 353–361
 |date=November 2003
 
 | doi = 10.1007/s00203-003-0601-0
 | pmid = 14504694
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tobimatsu2005&quot;&gt;
{{Cita publicación periódica
 | author = [[Takamasa Tobimatsu]], [[Masahiro Kawata]] &amp; [[Tetsuo Toraya]]
 | title = The N-terminal regions of beta and gamma subunits lower the solubility of adenosylcobalamin-dependent diol dehydratase
 | journal = [[Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry]]
 | volume = 69
 | issue = 3
 | pages = 455–462
 |date=March 2005
 
 | doi = 10.1271/bbb.69.455
 | pmid = 15784971
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Liu2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Liu Y, Leal NA, Sampson EM, Johnson CL, Havemann GD, Bobik TA 
 | title = PduL is an evolutionarily distinct phosphotransacylase involved in B12-dependent 1,2-propanediol degradation by Salmonella enterica serovar typhimurium LT2
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 189
 | issue = 5
 | pages = 1589–1596
 |date=March 2007
 
 | doi = 10.1128/JB.01151-06
 | pmid = 17158662
 | pmc=1855771
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ShibataTamagaki2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Shibata|first1=N.|last2=Tamagaki|first2=H.|last3=Hieda|first3=N.|last4=Akita|first4=K.|last5=Komori|first5=H.|last6=Shomura|first6=Y.|last7=Terawaki|first7=S.-i.|last8=Mori|first8=K.|last9=Yasuoka|first9=N.|last10=Higuchi|first10=Y.|last11=Toraya|first11=T.|title=Crystal Structures of Ethanolamine Ammonia-lyase Complexed with Coenzyme B12 Analogs and Substrates|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=285|issue=34|year=2010|pages=26484–26493|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M110.125112|pmid=20519496|pmc=2924083}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;AussignarguesPaasch2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Aussignargues|first1=Clément|last2=Paasch|first2=Bradley C.|last3=Gonzalez-Esquer|first3=Raul|last4=Erbilgin|first4=Onur|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Bacterial Microcompartment Assembly: The Key Role of Encapsulation Peptides|journal=Communicative &amp; Integrative Biology|year=2015|pages=00–00|issn=1942-0889|doi=10.1080/19420889.2015.1039755|volume=8|pmid=26478774|pmc=4594438}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Fan|first1=C.|last2=Cheng|first2=S.|last3=Liu|first3=Y.|last4=Escobar|first4=C. M.|last5=Crowley|first5=C. S.|last6=Jefferson|first6=R. E.|last7=Yeates|first7=T. O.|last8=Bobik|first8=T. A.|title=Short N-terminal sequences package proteins into bacterial microcompartments|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=107|issue=16|year=2010|pages=7509–7514|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0913199107|pmid=20308536|pmc=2867708}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FanBobik2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Fan|first1=C.|last2=Bobik|first2=T. A.|title=The N-Terminal Region of the Medium Subunit (PduD) Packages Adenosylcobalamin-Dependent Diol Dehydratase (PduCDE) into the Pdu Microcompartment|journal=Journal of Bacteriology|volume=193|issue=20|year=2011|pages=5623–5628|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.05661-11|pmid=21821773|pmc=3187188}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Choudhary2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Choudhary|first1=Swati|last2=Quin|first2=Maureen B.|last3=Sanders|first3=Mark A.|last4=Johnson|first4=Ethan T.|last5=Schmidt-Dannert|first5=Claudia|title=Engineered Protein Nano-Compartments for Targeted Enzyme Localization|journal=PLoS ONE|volume=7|issue=3|year=2012|pages=e33342|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0033342|pmid=22428024|pmc=3299773}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lassila|first1=Jonathan K.|last2=Bernstein|first2=Susan L.|last3=Kinney|first3=James N.|last4=Axen|first4=Seth D.|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Assembly of Robust Bacterial Microcompartment Shells Using Building Blocks from an Organelle of Unknown Function|journal=Journal of Molecular Biology|volume=426|issue=11|year=2014|pages=2217–2228|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2014.02.025|pmid=24631000}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[T. A. Bobik]], [[M. Ailion]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = A single regulatory gene integrates control of vitamin B12 synthesis and propanediol degradation
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 174
 | issue = 7
 | pages = 2253–2266
 |date=April 1992
 
 | pmid = 1312999
 | pmc=205846
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Ailion1993&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[M. Ailion]], [[T. A. Bobik]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Two global regulatory systems (Crp and Arc) control the cobalamin/propanediol regulon of Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 175
 | issue = 22
 | pages = 7200–7208
 |date=November 1993
 
 | pmid = 8226666
 | pmc=206861
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Sheppard1994&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[D. E. Sheppard]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = A rationale for autoinduction of a transcriptional activator: ethanolamine ammonia-lyase (EutBC) and the operon activator (EutR) compete for adenosyl-cobalamin in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 176
 | issue = 5
 | pages = 1287–1296
 |date=March 1994
 
 | pmid = 8113167
 | pmc=205191
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Joseph2006&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Joseph B, Przybilla K, Stühler C, Schauer K, Slaghuis J, Fuchs TM, Goebel W 
 | title = Identification of Listeria monocytogenes genes contributing to intracellular replication by expression profiling and mutant screening
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 188
 | issue = 2
 | pages = 556–568
 |date=January 2006
 
 | doi = 10.1128/JB.188.2.556-568.2006
 | pmid = 16385046
 | pmc=1347271
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Klumpp2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Jochen Klumpp]] &amp; [[Thilo M. Fuchs]]
 | title = Identification of novel genes in genomic islands that contribute to Salmonella typhimurium replication in macrophages
 | journal = [[Microbiology (journal)|Microbiology]]
 | volume = 153
 | issue = Pt 4
 | pages = 1207–1220
 |date=April 2007
 
 | pmid = 17379730
 | doi=10.1099/mic.0.2006/004747-0
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Maadani2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Maadani A, Fox KA, Mylonakis E, Garsin DA 
 | title = Enterococcus faecalis mutations affecting virulence in the Caenorhabditis elegans model host
 | journal = [[Infection and immunity]]
 | volume = 75
 | issue = 5
 | pages = 2634–2637
 |date=May 2007
 
 | doi = 10.1128/IAI.01372-06
 | pmid = 17307944
 | pmc=1865755
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HarveyWatson2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Harvey|first1=P. C.|last2=Watson|first2=M.|last3=Hulme|first3=S.|last4=Jones|first4=M. A.|last5=Lovell|first5=M.|last6=Berchieri|first6=A.|last7=Young|first7=J.|last8=Bumstead|first8=N.|last9=Barrow|first9=P.|title=Salmonella enterica Serovar Typhimurium Colonizing the Lumen of the Chicken Intestine Grows Slowly and Upregulates a Unique Set of Virulence and Metabolism Genes|journal=Infection and Immunity|volume=79|issue=10|year=2011|pages=4105–4121|issn=0019-9567|doi=10.1128/IAI.01390-10|pmid=21768276|pmc=3187277}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KendallGruber2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kendall|first1=M. M.|last2=Gruber|first2=C. C.|last3=Parker|first3=C. T.|last4=Sperandio|first4=V.|title=Ethanolamine Controls Expression of Genes Encoding Components Involved in Interkingdom Signaling and Virulence in Enterohemorrhagic Escherichia coli O157:H7|journal=mBio|volume=3|issue=3|year=2012|pages=e00050-12–e00050-12|issn=2150-7511|doi=10.1128/mBio.00050-12}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014a&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lin|first1=Myat T.|last2=Occhialini|first2=Alessandro|last3=Andralojc|first3=P. John|last4=Devonshire|first4=Jean|last5=Hines|first5=Kevin M.|last6=Parry|first6=Martin A. J.|last7=Hanson|first7=Maureen R.|title=β-Carboxysomal proteins assemble into highly organized structures inNicotianachloroplasts|journal=The Plant Journal|volume=79|issue=1|year=2014|pages=1–12|issn=0960-7412|doi=10.1111/tpj.12536}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014b&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lin|first1=Myat T.|last2=Occhialini|first2=Alessandro|last3=Andralojc|first3=P. John|last4=Parry|first4=Martin A. J.|last5=Hanson|first5=Maureen R.|title=A faster Rubisco with potential to increase photosynthesis in crops|journal=Nature|volume=513|issue=7519|year=2014|pages=547–550|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature13776|pmid=25231869|pmc=4176977}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LawrenceFrank2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lawrence|first1=Andrew D.|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Newnham|first3=Sarah|last4=Lee|first4=Matthew J.|last5=Brown|first5=Ian R.|last6=Xue|first6=Wei-Feng|last7=Rowe|first7=Michelle L.|last8=Mulvihill|first8=Daniel P.|last9=Prentice|first9=Michael B.|last10=Howard|first10=Mark J.|last11=Warren|first11=Martin J.|title=Solution Structure of a Bacterial Microcompartment Targeting Peptide and Its Application in the Construction of an Ethanol Bioreactor|journal=ACS Synthetic Biology|volume=3|issue=7|year=2014|pages=454–465|issn=2161-5063|doi=10.1021/sb4001118}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiSutter2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Sutter|first2=Markus|last3=Bernstein|first3=Susan L.|last4=Kinney|first4=James N.|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Engineering Bacterial Microcompartment Shells: Chimeric Shell Proteins and Chimeric Carboxysome Shells|journal=ACS Synthetic Biology|volume=4|issue=4|year=2015|pages=444–453|issn=2161-5063|doi=10.1021/sb500226j}}&lt;/ref&gt;

|4}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Sistema endomembranoso]]
* [[Vía metabólica]]
* [[Canalización de substratos]]
* [[Encapsulina]]s

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.sciencedaily.com/releases/2008/02/080221152009.htm Mysterious Bacterial Microcompartments Revealed By Biochemists]
* [http://www.nature.com/embor/journal/v9/n3/full/embor200824.html Not so simple after all. A renaissance of research into prokaryotic evolution and cell structure]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Orgánulos]]
[[Categoría:Proteínas bacterianas]]</text>
      <sha1>46d5ctswsq96ld95rdd504i5e2sjeeo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162943</id>
      <parentid>6162942</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:20:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Microcompartimentos bacterianos que conteñen encimas glicil radical (GRM) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63192" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Carboxysome and bacterial microcompartments.jpg|miniatura|dereita|200px|Representación estilizada do carboxisoma e estruturas bacterianas relacionadas como os compartimentos para a utilización do propanodiol (Pdu) e a etanolamina (Eut). Móstranse proteínas de cubertas dos microcomprtimentos hexaméricas que realizan diferentes funcións na cuberta en diversos tons de azul. As proteínas pentaméricas do vértice móstranse en maxenta. Os encimas encapsulados móstranse en verde, organizados en capas. [Imaxe: T. Yeates]]

Os '''microcompartimentos bacterianos''' ('''MCB''' ou '''BMC''', do inglés ''bacterial microcompartments'') son [[orgánulo]]s que constan dunha cuberta proteica que encerra certos [[enzima|encimas]] e outras [[proteína]]s. Estes microcompartimentos son xeralmente duns 40 a 200 [[nanómetro]]s de diámetro e están feitos enteiramente de proteínas.&lt;ref name=&quot;ChengLiu2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;YeatesKerfeld2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Cannon2001&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Yeates2010&quot; /&gt; A función das cubertas é similar á dunha membrana, xa que son selectivamente permeables.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Yeates2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt; Outros compartimentos baseados en proteínas que se encontran en [[bacterias]] e [[arqueas]] son os [[nanocompartimento de encapsulina|nanocompartimentos de encapsulina]]&lt;ref name=&quot;SutterBoehringer2008&quot; /&gt; e as [[vesícula de gas|vesículas de gas]].&lt;ref name=&quot;Pfeifer2012&quot; /&gt; Os [[eukarya|eucariotas]] teñen tamén orgánulos proteináceos como o complexo da [[bóveda (orgánulo)|bóveda]].

== Descubrimento ==
{{Artigo principal|Carboxisoma}}

Os primeiros microcompartimentos bacterianos observáronse na década de 1950 en micrografías electrónicas de [[cianobacterias]],&lt;ref name=&quot;Drews1956&quot; /&gt; e foron posteriormente denominados [[carboxisoma]]s unha vez que se estableceu o seu papel na [[fixación do carbono]].&lt;ref name=&quot;Shively1973&quot; /&gt; Ata a década de 1990, os carboxisomas considerábanse unha rareza exclusiva de certas bacterias [[autótrofo|autótrofas]]. Pero despois identificáronse xenes que codificaban proteínas [[homoloxía (bioloxía)|homólogas]] ás da cuberta do carboxisonma nos [[operón]]s ''pdu'' (utilización do propanodiol)&lt;ref name=&quot;Chen1994&quot; /&gt; e ''eut'' (utilización da etanolamina)&lt;ref name=&quot;Stojiljkovic1995&quot; /&gt;. Seguidamente, micrografías electrónicas de células de ''[[Salmonella]]'' que crecían con [[propanodiol]] &lt;ref name=&quot;Bobik1999&quot; /&gt; ou [[etanolamina]] &lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt; mostraron a presenza de corpos poliédricos similares aos carboxisomas. O termo metabolosoma utilízase para referirse a estes compartimentos bacterianos catabólicos (en contraste co carboxisoma autótrofo).

Aínda que o carboxisoma e os compartimentos que utilizan o propanodiol (PDU) e a etanolamina (EUT) encapsulan diferentes encimas e, por tanto, teñen distintas funcións, os xenes que codifican as proteínas da cuberta son moi similares. A maioría dos [[xene]]s (que codifican as proteínas da cuberta e os encimas encapsulados) de compartimentos bacterianos caracterizados experimentalmente están localizados uns xunto aos outros en determinados [[loci]] xenéticos ou [[operón]]s. Actualmente lévanse secuenciado uns 20&amp;nbsp;000 xenomas bacterianos, e poden utilizarse métodos [[bioinformática|bioinformáticos]] para encontrar todos os xenes de cubertas de compartimentos bacterianos e observar cales son os outros xenes situados na súa veciñanza, o que orixinou unha lista de posibles compartimentos bacterianos.&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Recentemente un exame global identificou 23 loci que codificaban 10 compartimentos funcionalmente distintos en 23 [[filos bacterianos]].&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Cubertas ==

=== Familias proteicas que forman as cubertas ===

As cubertas dos microcompartimentos bacterianos (BMC) son [[icosaedro|icosaédricas]] ou case icosaédricas, e están formadas por subunidades proteicas (pseudo)hexaméricas e pentaméricas.

== A familia da proteína da cuberta dos microcompartimentos bacterianos ==
{{Artigo principal|dominio BMC}}

Os principais constituíntes da cuberta dos microcompartimentos bacterianos son proteínas que conteñen [[dominio proteico|dominios]] Pfam00936. Estas proteínas forman oligómeros que son de forma hexagonal e pénsase que forman as facetas da cuberta.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Dryden2009&quot; /&gt;

=== Proteínas dun só dominio (BMC-H) ===
As proteínas BMC-H, que conteñen unha soa copia do dominio Pfam00936, son os compoñentes máis abundantes das facetas da cuberta. Determináronse as estruturas cristalinas de varias destas proteínas, que mostraron que se ensamblan en hexámeros cíclicos, tipicamente cun pequeno poro no centro.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt; Esta abertura propúxose que está implicada no transporte selectivo de pequenos [[metabolito]]s a través da cuberta.

=== Proteínas de dominio en tándem (BMC-T) ===

É un conxunto de proteínas de cuberta compostas de copias en tándem (fusionadas) do dominio Pfam00936 (proteínas BMC-T). As proteínas BMC-T caracterizadas estruturalmente forman trímeros que son de forma pseudohexamérica.&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;SagermannOhtaki2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HeldtFrank2009&quot; /&gt; Algunhas estruturas cristalinas de BMC-T mostran que os trímeros poden colocarse enfrontados. En ditas estruturas, un poro dun trímero está nunha conformación “aberta”, mentres que o outro está pechado, o que suxire que debería haber un mecanismo de hermeticidade que modula a permeabilidade dalgunhas cubertas de microcompartimentos.&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;CaiSutter2013&quot; /&gt; Outro conxunto de proteínas BMC-T contén un clúster [4Fe-4S], e pode estar implicada no transporte de electróns a través da cuberta do microcompartimento.&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;PangWarren2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ParsonsLawrence2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot; /&gt;

=== A familia EutN/CcmL (BMC-P) ===
Cómpren doce unidades pentagonais para tapar os vértices dunha cuberta icosaédrica. Resolvéronse as estruturas cristalinas de proteínas da familia EutN/CcmL (Pfam03319) e observouse que forman pentámeros (BMC-P).&lt;ref name=&quot;TanakaKerfeld2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;SutterWilson2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;WheatleyGidaniyan2013&quot; /&gt; A importancia das proteínas BMC-P na formación das cubertas parece variar entre os diferentes microcompartimentos. Son necesarias para a formación da cuberta dos microcomprtimentos PDU xa que os mutantes nos cales foron eliminados os xenes das proteínas BMC-P non poden formar as cubertas,&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot; /&gt; pero non para o alfa-carboxisoma: sen proteínas BMC-P, os carboxisomas aínda poden ensamblarse e moitos están alongados; estes carboxisomas mutantes parecen estar “furados” ou non ser estancos.&lt;ref name=&quot;Cai2009&quot; /&gt;

== Relación coas cápsides virais ==

Aínda que as cubertas dos microcompartimentos bacterianos son similares en arquitectura a moitas [[cápside]]s virais, as proteínas de cuberta non teñen ningunhas homoloxía estrutural ou de secuencia coas proteínas das cápsides.

== Permeabilidade das cubertas ==
Está ben establecido que dentro da cuberta dos microcompartimentos bacterianos están empaquetados encimas e que debe ter lugar certo grao de secuestro de [[cofactor]]es e [[metabolito]]s.&lt;ref name= KerfeldErbilgin2015 /&gt; Porén, outros metabolitos e cofactores deben tamén poder cruzar a cuberta para que funcione o microcompartimento. Por exemplo, nos carboxisomas, a [[ribulosa 1,5-bisfosfato]], o [[bicarbonato]] e o [[3-fosfoglicerato|fosfoglicerato]] deben cruzar a cuberta, mentres que a [[difusión]] de [[oxíxeno]] e [[dióxido de carbono]] están aparentemente limitadas.&lt;ref name=MarcusBerry1992 /&gt;&lt;ref name= DouHeinhorst2008 /&gt; De xeito similar, nos microcompartimentos PDU, a cuberta debe ser permeable ao propanodiol, propanol, propionil-fosfato e potencialmente tamén á [[vitamina B12]], pero está claro que o propionaldehido está dalgún modo secuestrado para impedir que se dane a célula.&lt;ref name= SampsonBobik2008 /&gt; Hai algunhas probas de que o [[adenosín trifosfato|ATP]] debe tamén cruzar algunhas cubertas de microcompartimentos bacterianos.&lt;ref name=KerfeldErbilgin2015 /&gt;

Propúxose que o poro central formado nas teselas de proteínas hexagonais da cuberta son os condutos a través dos cales difunden os metabolitos á cuberta.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt; Por exemplo, os poros da cuberta do [[carboxisoma]] teñen unha carga positiva global, que se propuxo que atrae negativamente substratos cargados como o bicarbonato.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=KerfeldErbilgin2015 /&gt;&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt; Nos microcompartimentos PDU, os experimentos de [[mutaxénese (técnica de bioloxía molecular)|mutaxénese]] mostraron que a proteína de cuberta PduA é a ruta utilizada polo substrato propanodiol para entrar.&lt;ref name=&quot;Chowdhury2015&quot; /&gt; Para grandes metabolitos, parece que nalgunhas proteínas BMC-T hai un mecanismo de peche e apertura.&lt;ref name= KleinZwart2009 /&gt;&lt;ref name= CaiSutter2013 /&gt;&lt;ref name=&quot;Tanaka2010&quot; /&gt; No microcompartimento EUT, a apertura/peche do gran poro da proteína da cuberta EutL está regulada pola presenza do principal substrato metabólico, a etanolamina.&lt;ref name=&quot;Thompson2015&quot; /&gt;

A presenza de clústeres de ferro-xofre nalgunhas proteínas de cuberta, seguramente no poro central, fixo que se suxerise que pode servir como conduto a través do cal poden transportarse [[electrón]]s a través da cuberta.&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot; /&gt;&lt;ref name= ParsonsLawrence2010 /&gt;&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot; /&gt;

== Tipos ==

Un exame global recente de datos de secuencias de xenomas microbianos indicou unhas dez funcións metabólicas encapsuladas en cubertas de microcompartimentos.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A maioría están implicados na [[fixación do carbono]] (carboxisomas) ou na oxidación de aldehidos (metabolosomas).&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

=== Carboxisomas: fixación do carbono ===
{{Artigo principal|Carboxisoma}}

[[Ficheiro:Carboxysomes EM.jpg|ningún|miniatura|460px|Micrografías electrónicas que mostran alfa-carboxisomas da bacteria [[quimioautótrofo|quimioautótrofa]] ''[[Halothiobacillus|Halothiobacillus neapolitanus]]'': (A) dispostos dentro da célula, e (B) intactos despois do seu illamento. As barras de escala indican 100 [[nanómetro|nm]].&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt;]]

Os carboxisomas encapsulan os encimas [[rubisco|ribulosa-1,5-bisfosfato carboxilase/oxixenase]] (RuBisCO) e [[anhidrase carbónica]] en bacterias que fixan o carbono como parte dun mecanismo de concentración de carbono.&lt;ref name=&quot;Badger2003&quot; /&gt; O bicarbonato bombéase ao [[citosol]] e difunde ao carboxisoma, onde a anhidrse carbónica o converte en [[dióxido de carbono]], que é o substrato da RuBisCO. A cuberta do carboxisoma crese que só é escasamente permeable ao dióxido de carbono, o cal ten como resultado un incremento efectivo da concentración de dióxido de carbono arredor da RuBisCO, o que favorece a [[fixación do carbono]].&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Price1989&quot; /&gt; Os mutantes que carecen dos xenes que codifican a cuberta do crboxisoma presentan un [[fenotipo]] cunha alta demanda de carbono debido á perda de concentración de dióxido de carbono, o que ten como resultado un incremento da fixación de [[oxíxeno]] pola RuBisCO. Propúxose tamén que as cubertas restrinxen a difusión de oxíxeno,&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot; /&gt; o que impide a actividade de oxixenase, reducindo a [[fotorrespiración]] malgastadora de enerxía.&lt;ref name=&quot;MarcusBerry1992&quot; /&gt;

=== Metabolosomas: oxidación de aldehidos ===

Ademais dos carboxisomas anabólicos, caracterizáronse varios microcompartimentos bacterianos catabólicos que participan no metabolismo [[heterótrofo]] por medio de [[aldehido]]s de cadea curta; estes denomínanse en conxunto metabolosomas.&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt;

Estes microcompartimentos bacterianos comparten unha química encapsulada común impulsada por tres encimas centrais: [[aldehido deshidroxenase]], [[alcohol deshidroxenase]] e [[fosfotransacilase]].&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt; Como os aldehidos poden ser tóxicos para as células&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; ou volátiles,&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; crese que están secuestrados dentro do metabolosoma. O aldehido é fixado inicialmente ao [[coencima A]] pola aldehido deshidroxenase dependente de [[NAD|NAD&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;]], mais estes dous cofactores deben ser reciclados, xa que aparentemente non poden cruzar a cuberta.&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot; /&gt; Estas reaccións de reciclaxe están catalizadas por unha alcohol deshidroxenase (NAD&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;),&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot; /&gt; e unha fosfotransacetilase (coencima A),&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot; /&gt; orixinando un composto acilo fosforilado que pode facilmente ser unha fonte para a [[fosforilación a nivel de substrato]] ou entrar no [[metabolismo]] central, dependendo de se o organismo está crecendo aerobica ou anaerobicamente.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; Parece ser que a maioría, se non todos, os metabolosomas utilizan estes encimas centrais. Os metabolosomas tamén encapsulan outro encima que é específico para o substrato inicial do compartimento bacteriano, que xera o aldehido; este considérase o encima sinatura do compartimento bacteriano considerado.&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos PDU (PDU BMC) ====

Algunhas bacterias poden utilizar o 1,2-propanodiol como fonte de carbono. Utilizan un microcompartimento bacteriano para encapsular varios encimas usados nesta vía (Sampson e Bobik, 2008). Un microcompartimento PDU (de utilización do propanodiol) está tipicamente codificado por un [[locus]] de 21 xenes. Estes xenes son suficientes para a ensamblaxe dos microcompartimentos bacterianos, xa que poden ser transplantados dun tipo de bacteria a outro, o que dá lugar a un metabolosoma funcional no organismo receptor.&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot; /&gt; Este é un exemplo de bioenxeñaría que igualmente proporciona evidencias que apoian a hipótese do [[operón]] egoísta.&lt;ref name=&quot;Lawrence1996&quot; /&gt; O 1,2-propanodiol é deshidratado a propionaldehido pola propanodiol deshidratase, que necesita [[vitamina B12]] como [[cofactor]].&lt;ref name=&quot;Jeter1990&quot; /&gt; O propionaldehido causa [[mutación]]s no [[ADN]] e por esa razón é tóxico para as células, o que posiblemente explica por que este composto está secuestrado dentro dun microcompartimento.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; Os produtos finais do microcompartimento PDU son [[propanol]] e propionil-fosfato, que é despois desfosforilado a [[propionato]], xerando un [[adenosín trifosfato|ATP]]. O propanol e o propionato poden utilizarse como substratos para o crecemento.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos EUT (EUT BMC) ====

Os microcompartimentos EUT (de utilización da [[etanolamina]]) están codificados en moitos tipos de bacterias.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A etanolamina é dividida en [[amoníaco]] e [[acetaldehido]] pola acción da etanolamina-amoníaco liase, que tamén require vitamina B12 como cofactor.&lt;ref name=&quot;Roof1989&quot; /&gt; O acetaldehido é bastante volátil, e os mutantes deficientes na cuberta do microcompartimento teñen un defecto no crecemento e liberan unha cantidade en exceso de acetaldehido.&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; Propúxose que o secuestrto do acetaldehido no metabolosoma impide a súa perda por volatilidade.&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; Os produtos finais dos microcompartimentos EUT son [[etanol]] e [[acetil-fosfato]]. O etanol é probablemente unha fonte de carbono que se perde, pero o acetil-fosfato pode xerar ATP ou ser reciclado a [[acetil-CoA]] e entrar no [[ciclo de Krebs]] ou en varias vías biosintéticas.&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos PDU/EUT bifuncionais ====
Algunhas bacterias, especialmente as do xénero ''[[Listeria]]'', codifican un só locus no cal están presentes os xenes tanto para os microcompartimentos PDU coma EUT.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Aínda non está claro se isto é un verdadeiro microcompartimento bacteriano quimérico cunha mestura de ambos os conxuntos de proteínas, ou se se forman dous compartimentos separados.

==== Microcompartimentos bacterianos que conteñen encimas glicil radical (GRM) ====

Identificáronse varios loci de microcompartimentos bacterianos que conteñen encimas glicil radical,&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; que obteñen o radical catalítico a partir da clivaxe da [[S-adenosilmetionina]].&lt;ref name=&quot;FreyHegeman2008&quot; /&gt; Un locus GRM de ''[[Clostridium phytofermentans]]'' está implicado na [[fermentación]] da [[fucosa]] e a [[ramnosa]], que son degradadas inicialmente a 1,2-propanodiol en condicións anaerobias. Propúxose que o encima glicil radical deshidrata o propanodiol a propionaldehido, que é despois procesado de maneira idéntica á dos compartimentos bacterianos PDU canónicos.&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de Planctomycetes e Verrucomicrobia (PVM) ====

Diferentes liñaxes de [[Planctomycetes]] e [[Verrucomicrobia]] codifican locus de microcompartimentos bacterianos. O locus de ''[[Planctomyces limnophilus]]'' está implicado na degradación aerobia da fucosa e ramnosa. Pénsase que unha [[aldolase]] xera lactaldehido, que é despois procesado no microcompartimento, e orixina 1,2-propanodiol e lactil-fosfato.&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de ''Rhodococcus'' e ''Mycobacterium'' (RMM) ====
En especies dos xéneros ''[[Rhodococcus]]'' e ''[[Mycobacterium]]'' observáronse dous tipos de loci de microcompartimentos bacterianos, aínda que a súa función real non foi establecida.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Porén, baseándose na función caracterizada dun deses xenes presente no locus e nas funcións preditas doutros xenes, propúxose que estes loci poderían estar implicados na degradación de amino-2-propanol. O aldehido xerado nesta vía predita sería o composto extremadamente tóxico metilglioxal, polo que o seu secuestro dentro dos microcompartimento podería potexer a célula.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de función descoñecida (BUF) ====
Un tipo de locus de microcompartimentos bacterianos que non conteñen [[RuBisCO]] nin ningún dos encimas centrais do metabolosoma, propúxose que facilita unha terceira clase de transformacións bioquímicas (é dicir, nin a fixación de carbono nin a oxidación de aldehidos).&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A presenza de xenes preditos que codifican amidohidrolases e desaminases poderían indicar que este microcompartimento está implicado no metabolismo de compostos nitroxenados.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Ensamblaxe ==

=== Carboxisomas ===

Identificouse a vía de ensamblaxe dos beta-carboxisomas, que empeza cando a proteína CcmM nuclea a RuBisCO.&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; A CcmM ten dous dominios: un dominio de anhidrase carbónica gamma N-terminal seguido dun dominio que consta de tres a cinco repeticións de secuencias como as da subunidade pequena da RuBisCO.&lt;ref name=&quot;Long2007&quot; /&gt; O dominio C-terminal agrega a RuBisCO, probablemente ao substituír as verdadeiras subunidade pequenas da RuBisCO no holoencima L8-S8, entrelazando a RuBisCO na célula nun gran agregado, denominado procarboxisoma.&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; O dominio N-terminal da CcmM interacciona fisicamente co dominio N-terminal da proteína CcmN, que, á súa vez, recruta as subunidades proteicas da cuberta hexagonais por medio dun péptido de encapsulación do seu C-terminal.&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt; Os carboxisomas están despois aliñados espacialmente na célula [[cianobacteria]]na por medio da interacción co [[citoesqueleto]] bacteriano, o que asegura a súa distribución equitativa nas células fillas.&lt;ref name=&quot;SavageAfonso2010&quot; /&gt;

A ensamblaxe do alfa-carboxisoma pode ser diferente á do beta-carboxisoma,&lt;ref name=&quot;CaiDou2015&quot; /&gt; xa que non ten proteínas homólogas a CcmN ou CcmM e ningún péptido de encapsulación. Observáronse carboxisomas baleiros en micrografías electrónicas.&lt;ref name=&quot;IancuMorris2010&quot; /&gt; Algunhas micrografías indican que a súa ensamblaxe ocorre como a coalescencia simultánea de encimas e proteínas da cuberta en oposición ao modo aparentemente paso a paso observado nos beta-carboxisomas.

=== Metabolosomas ===
A ensamblaxe do metabolosoma é probablemente similar á do beta-carboxisoma,&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; e prodúcese pola agregación inicial de proteínas que van ser encapsuladas. As proteínas centrais de moitos metabolosomas agréganse cando se expresan soas.&lt;ref name=&quot;Leal2003&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tobimatsu2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Liu2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ShibataTamagaki2010&quot; /&gt; Ademais, moitas proteínas encapsuladas conteñen extensións terminais que son moi similares ao péptido [[C-terminal]] da CcmN que recruta as proteínas da cuberta.&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;AussignarguesPaasch2015&quot; /&gt; Estes péptidos de encapsulación son curtos (duns 18 residuos) e predise que forman [[hélice alfa|hélices alfa]] [[anfipático|anfipáticas]].&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt; Algunhas destas hélices median na encapsulación de encimas nativos en microcompartimentos bacterianos, así como proteínas heterólogas (como a GFP).&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanBobik2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Choudhary2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot; /&gt;

== Regulación (xenética) ==

Coa excepción dos carboxisomas, en todos os casos comprobados, os microcompartimentos bacterianos están codificados en [[operón]]s que se expresan só en presenza do substrato que se procesa neles.

Os microcompartimentos PDU de ''[[Salmonella enterica]]'' son inducidos pola presenza de propanodiol ou glicerol en condicións anaeróbicas, e só de propanodiol en condicións aeróbicas.&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot; /&gt; Esta indución é mediada polos proteínas reguladoras globais Crp e ArcA (sensibles ao [[AMPc]] e ás condicións anaeróbicas, respectivamente),&lt;ref name=&quot;Ailion1993&quot; /&gt; e pola proteína reguladora PocR, que é o activador [[transcrición xenética|transcricional]] dos loci ''pdu'' e ''cob'' (o operón necesario para a síntese de vitamina B12, un cofactor requirido pola propanodiol deshidratase).&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot; /&gt;

Os microcompartimentos EUT de ''Salmonella enterica'' son inducidos por medio da proteína reguladora EutR pola presenza simultánea de etanolamina e vitamina B12, o cal pode darse en condicións aeróbicas ou anaeróbicas. ''Salmonella enterica'' só pode producir vitamina B12 endóxena en condicións anaeróbicas, aínda que pode importar cianobalamina e convertela en vitamina B12 tanto en condicións aeróbicas coma anaeróbicas.&lt;ref name=&quot;Sheppard1994&quot; /&gt;

Os microcompartimentos PVM de ''[[Planctomyces limnophilus]]'' son inducidos pola presenza de [[fucosa]] ou [[ramnosa]] en condicións aeróbicas, pero non pola [[glicosa]].&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt; Resultados similares foron obtidos para os microcompartimentos GRM de ''Clostridium phytofermentans'', para os cales ambos os azucres inducen os [[xene]]s que codifican os microcompartimentos e tamén os que codifican os encimas disimilatorios da fucosa e ramnosa.&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot; /&gt;

Ademais dos sistemas regulatorios caracterizados, os exames bioinformáticos indicaron que hai potencialmente moitos outros mecanismos regulatorios, incluso dentro dun tipo funcional de microcompartimento (por exemplo, o PDU), incluíndo sistemas regulatorios de dous compoñentes.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Importancia para a saúde humana e para o planeta ==

Os carboxisomas están presentes en todas as [[cianobacterias]] e moitas outras bacterias [[fotoautótrofo|foto-]] e [[quimioautótrofo|quimioautótrofas]]. As cianobacterias son globalmente significativas na [[fixación do carbono]], e como requiren carboxisomas para facelo en condicións [[atmosfera|atmosféricas]], o carboxisoma é un compoñente moi importante na fixación global do dióxido de carbono.

Varios tipos de microcompartimentos bacterianos foron implicados na virulencia de [[patóxeno]]s, como ''[[Salmonella enterica]]'' e ''[[Listeria monocytogenes]]''. Os xenes BMC tenden a estar regulados á alza en condicións virulentas, e se sofren mutacións orixinan un defecto na virulencia en experimentos de competición.&lt;ref name=&quot;Joseph2006&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Klumpp2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Maadani2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HarveyWatson2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KendallGruber2012&quot; /&gt;

== Aplicacións biotecnolóxicas ==

Varias características dos microcompartimentos bacterianos fanos interesantes para aplicacións [[biotecnoloxía|biotecnolóxicas]]. Como os carboxisomas incrementan a eficiencia da fixación do carbono, está dedicándose un grande esforzo investigador a tentar introducir carboxisomas en plantas para mellorar o mecanismo de concentración do carbono.&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014a&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014b&quot; /&gt;

Máis xeralmente, e debido a que as proteínas de cuberta dos microcompartimentos bacterianos se autoensamblan, poden formarse cubertas baleiras,&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot; /&gt; polo que se intenta modificalas por enxeñería para que conteñan un cargamento determinado. O descubrimento do [péptido`]] de encapsulación no extremo dalgunhas proteínas asociadas aos microcompartimentos&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot; /&gt; proporciona un mecanismo para empezar a modificar por enxeñaría microcompartimentos bacterianos fusionando a este péptido proteínas alleas e coexpresándoas coas proteínas da cuberta. Por exemplo, conseguiuse construír por enxeñaría un biorreactor de [[etanol]] ao engadir este péptido á [[piruvato descarboxilase]] e [[alcohol deshidroxenase]].&lt;ref name=&quot;LawrenceFrank2014&quot; /&gt; Finalmente, os poros presentes nas proteínas da cuberta controlan a permeabilidade da cuberta: estas poden ser unha diana para realizar a bioenxeñaría, xa que pode ser modificadas para permitir que as crucen substraros e produtos seleccionados.&lt;ref name=&quot;CaiSutter2015&quot; /&gt;

== Notas ==
{{Listaref|
refs=
&lt;ref name=&quot;ChengLiu2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cheng|first1=Shouqiang|last2=Liu|first2=Yu|last3=Crowley|first3=Christopher S.|last4=Yeates|first4=Todd O.|last5=Bobik|first5=Thomas A.|title=Bacterial microcompartments: their properties and paradoxes|journal=BioEssays|volume=30|issue=11–12|year=2008|pages=1084–1095|issn=0265-9247|doi=10.1002/bies.20830|pmid=18937343|pmc=3272490}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Kerfeld CA, Sawaya MR, Tanaka S, Nguyen CV, Phillips M, Beeby M, Yeates TO 
 | title = Protein structures forming the shell of primitive bacterial organelles
 | journal = [[Science]]
 | volume = 309
 | issue = 5736
 | pages = 936–938
 |date=August 2005
 
 | doi = 10.1126/science.1113397
 | pmid = 16081736
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;YeatesKerfeld2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Kerfeld|first2=Cheryl A.|last3=Heinhorst|first3=Sabine|last4=Cannon|first4=Gordon C.|last5=Shively|first5=Jessup M.|title=Protein-based organelles in bacteria: carboxysomes and related microcompartments|journal=Nature Reviews Microbiology|volume=6|issue=9|year=2008|pages=681–691|issn=1740-1526|doi=10.1038/nrmicro1913|pmid=18679172}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kerfeld|first1=Cheryl A.|last2=Erbilgin|first2=Onur|title=Bacterial microcompartments and the modular construction of microbial metabolism|journal=Trends in Microbiology|volume=23|issue=1|year=2015|pages=22–34|issn=0966-842X|doi=10.1016/j.tim.2014.10.003}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cannon2001&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Cannon GC, Bradburne CE, Aldrich HC, Baker SH, Heinhorst S, Shively JM
 | title = Microcompartments in prokaryotes: carboxysomes and related polyhedra
 | journal = [[Applied and Environmental Microbiology]]
 | volume = 67
 | issue = 12
 | pages = 5351–5361
 |date=December 2001
 
 | doi = 10.1128/AEM.67.12.5351-5361.2001
 | pmid = 11722879
 | pmc=93316
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kerfeld|first1=Cheryl A.|last2=Heinhorst|first2=Sabine|last3=Cannon|first3=Gordon C.|title=Bacterial Microcompartments|journal=Annual Review of Microbiology|volume=64|issue=1|year=2010|pages=391–408|issn=0066-4227|doi=10.1146/annurev.micro.112408.134211}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Yeates2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Crowley|first2=Christopher S.|last3=Tanaka|first3=Shiho|title=Bacterial Microcompartment Organelles: Protein Shell Structure and Evolution|journal=Annu. Rev. Biophys. |volume=39|pages=185–205|year=2010|doi=10.1146/annurev.biophys.093008.131418|pmid=20192762|pmc=3272493}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Yeates2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Thompson|first2=Michael C.|last3=Bobik|first3=Thomas A.|title=The Protein Shells of Bacterial Microcompartment Organelles|journal=Curr. Opin. Struct. Biol.|volume=21|issue=2|pages=223–231|year=2011|doi=10.1016/j.sbi.2011.01.006|pmid=21315581|pmc=3070793}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kinney|first1=James N.|last2=Axen|first2=Seth D.|last3=Kerfeld|first3=Cheryl A.|title=Comparative analysis of carboxysome shell proteins|journal=Photosynthesis Research|volume=109|issue=1–3|year=2011|pages=21–32|issn=0166-8595|doi=10.1007/s11120-011-9624-6}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SutterBoehringer2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sutter|first1=Markus|last2=Boehringer|first2=Daniel|last3=Gutmann|first3=Sascha|last4=Günther|first4=Susanne|last5=Prangishvili|first5=David|last6=Loessner|first6=Martin J|last7=Stetter|first7=Karl O|last8=Weber-Ban|first8=Eilika|last9=Ban|first9=Nenad|title=Structural basis of enzyme encapsulation into a bacterial nanocompartment|journal=Nature Structural &amp; Molecular Biology|volume=15|issue=9|year=2008|pages=939–947|issn=1545-9993|doi=10.1038/nsmb.1473|pmid=19172747}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Pfeifer2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Pfeifer|first1=Felicitas|title=Distribution, formation and regulation of gas vesicles|journal=Nature Reviews Microbiology|volume=10|issue=10|year=2012|pages=705–715|issn=1740-1526|doi=10.1038/nrmicro2834|pmid=22941504}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Drews1956&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[G. DREWS]] &amp; [[W. NIKLOWITZ]]
 | title = &amp;#91;Cytology of Cyanophycea. II. Centroplasm and granular inclusions of Phormidium uncinatum&amp;#93;
 | journal = [[Archiv für Mikrobiologie]]
 | volume = 24
 | issue = 2
 | pages = 147–162
 | year = 1956
 | pmid = 13327992
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Shively1973&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Shively JM, Ball F, Brown DH, Saunders RE
 | title = Functional organelles in prokaryotes: polyhedral inclusions (carboxysomes) of Thiobacillus neapolitanus
 | journal = [[Science]]
 | volume = 182
 | issue = 4112
 | pages = 584–586
 |date=November 1973
 
 | pmid = 4355679
 | doi=10.1126/science.182.4112.584
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Chen1994&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[P. Chen]], [[D. I. Andersson]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = The control region of the pdu/cob regulon in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 176
 | issue = 17
 | pages = 5474–5482
 |date=September 1994
 
 | pmid = 8071226
 | pmc=196736
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Stojiljkovic1995&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[I. Stojiljkovic]], [[A. J. Baumler]] &amp; [[F. Heffron]]
 | title = Ethanolamine utilization in Salmonella typhimurium: nucleotide sequence, protein expression, and mutational analysis of the cchA cchB eutE eutJ eutG eutH gene cluster
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 177
 | issue = 5
 | pages = 1357–1366
 |date=March 1995
 
 | pmid = 7868611
 | pmc=176743
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Bobik1999&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Bobik TA, Havemann GD, Busch RJ, Williams DS, Aldrich HC 
 | title = The propanediol utilization (pdu) operon of Salmonella enterica serovar Typhimurium LT2 includes genes necessary for formation of polyhedral organelles involved in coenzyme B(12)-dependent 1, 2-propanediol degradation
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 181
 | issue = 19
 | pages = 5967–5975
 |date=October 1999
 
 | pmid = 10498708
 | pmc=103623
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Brinsmade|first1=S. R.|last2=Paldon|first2=T.|last3=Escalante-Semerena|first3=J. C.|title=Minimal Functions and Physiological Conditions Required for Growth of Salmonella enterica on Ethanolamine in the Absence of the Metabolosome|journal=Journal of Bacteriology|volume=187|issue=23|year=2005|pages=8039–8046|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.187.23.8039-8046.2005|pmid=16291677|pmc=1291257}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Jorda|first1=Julien|last2=Lopez|first2=David|last3=Wheatley|first3=Nicole M.|last4=Yeates|first4=Todd O.|title=Using comparative genomics to uncover new kinds of protein-based metabolic organelles in bacteria|journal=Protein Science|volume=22|issue=2|year=2013|pages=179–195|issn=0961-8368|doi=10.1002/pro.2196|pmid=23188745|pmc=3588914}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Axen|first1=Seth D.|last2=Erbilgin|first2=Onur|last3=Kerfeld|first3=Cheryl A.|title=A Taxonomy of Bacterial Microcompartment Loci Constructed by a Novel Scoring Method|journal=PLoS Computational Biology|volume=10|issue=10|year=2014|pages=e1003898|issn=1553-7358|doi=10.1371/journal.pcbi.1003898|pmid=25340524|pmc=4207490}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Tsai Y, Sawaya MR, Cannon GC, Cai F, Williams EB, Heinhorst S, Kerfeld CA, Yeates TO 
 | title = Structural analysis of CsoS1A and the protein shell of the Halothiobacillus neapolitanus carboxysome
 | journal = [[PLOS Biology]]
 | volume = 5
 | issue = 6
 | pages = e144
 |date=June 2007
 
 | doi = 10.1371/journal.pbio.0050144
 | pmid = 17518518
 | pmc=1872035
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Dryden2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Dryden|first1=K.A.|last2=Crowley|first2=C.S.|last3=Tanaka|first3=S.|last4=Yeates|first4=T.O.|last5=Yeager|first5=M.|title=Two-Dimensional Crystals of Carboxysome Shell Proteins Recapitulate the Hexagonal Packing of Three-Dimensional Crystals|journal=Protein Sci.|volume=18|issue=12|year=2009|pages=2629–2635|doi=10.1002/pro.272|pmid=19844993|pmc=2821281}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Klein|first1=Michael G.|last2=Zwart|first2=Peter|last3=Bagby|first3=Sarah C.|last4=Cai|first4=Fei|last5=Chisholm|first5=Sallie W.|last6=Heinhorst|first6=Sabine|last7=Cannon|first7=Gordon C.|last8=Kerfeld|first8=Cheryl A.|title=Identification and Structural Analysis of a Novel Carboxysome Shell Protein with Implications for Metabolite Transport|journal=Journal of Molecular Biology|volume=392|issue=2|year=2009|pages=319–333|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2009.03.056|pmid=19328811}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SagermannOhtaki2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sagermann|first1=M.|last2=Ohtaki|first2=A.|last3=Nikolakakis|first3=K.|title=Crystal structure of the EutL shell protein of the ethanolamine ammonia lyase microcompartment|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=106|issue=22|year=2009|pages=8883–8887|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0902324106|pmid=19451619|pmc=2690006}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HeldtFrank2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Heldt|first1=Dana|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Seyedarabi|first3=Arefeh|last4=Ladikis|first4=Dimitrios|last5=Parsons|first5=Joshua B.|last6=Warren|first6=Martin J.|last7=Pickersgill|first7=Richard W.|title=Structure of a trimeric bacterial microcompartment shell protein, EtuB, associated with ethanol utilization inClostridium kluyveri|journal=Biochemical Journal|volume=423|issue=2|year=2009|pages=199–207|issn=0264-6021|doi=10.1042/BJ20090780|pmid=19635047}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiSutter2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=F.|last2=Sutter|first2=M.|last3=Cameron|first3=J. C.|last4=Stanley|first4=D. N.|last5=Kinney|first5=J. N.|last6=Kerfeld|first6=C. A.|title=The Structure of CcmP, a Tandem Bacterial Microcompartment Domain Protein from the  -Carboxysome, Forms a Subcompartment Within a Microcompartment|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=288|issue=22|year=2013|pages=16055–16063|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M113.456897|pmid=23572529|pmc=3668761}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Crowley|first1=Christopher S.|last2=Cascio|first2=Duilio|last3=Sawaya|first3=Michael R.|last4=Kopstein|first4=Jefferey S.|last5=Bobik|first5=Thomas A.|last6=Yeates|first6=Todd O.|title=Structural Insight into the Mechanisms of Transport Across the Salmonella Enterica Pdu Microcompartment Shell|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=285|issue=48|year=2010|pages=37838–37846|doi=10.1074/jbc.M110.160580|pmid=20870711|pmc=2988387}}
&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;PangWarren2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Pang|first1=Allan|last2=Warren|first2=Martin J.|last3=Pickersgill|first3=Richard W.|title=Structure of PduT, a trimeric bacterial microcompartment protein with a 4Fe–4S cluster-binding site|journal=Acta Crystallographica Section D|volume=67|issue=2|year=2011|pages=91–96|issn=0907-4449|doi=10.1107/S0907444910050201|pmid=21245529}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=J. B.|last2=Dinesh|first2=S. D.|last3=Deery|first3=E.|last4=Leech|first4=H. K.|last5=Brindley|first5=A. A.|last6=Heldt|first6=D.|last7=Frank|first7=S.|last8=Smales|first8=C. M.|last9=Lunsdorf|first9=H.|last10=Rambach|first10=A.|last11=Gass|first11=M. H.|last12=Bleloch|first12=A.|last13=McClean|first13=K. J.|last14=Munro|first14=A. W.|last15=Rigby|first15=S. E. J.|last16=Warren|first16=M. J.|last17=Prentice|first17=M. B.|title=Biochemical and Structural Insights into Bacterial Organelle Form and Biogenesis|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=283|issue=21|year=2008|pages=14366–14375|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M709214200|pmid=18332146}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsLawrence2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=Joshua B.|last2=Lawrence|first2=Andrew D.|last3=McLean|first3=Kirsty J.|last4=Munro|first4=Andrew W.|last5=Rigby|first5=Stephen E. J.|last6=Warren|first6=Martin J.|title=Characterisation of PduS, the pdu Metabolosome Corrin Reductase, and Evidence of Substructural Organisation within the Bacterial Microcompartment|journal=PLoS ONE|volume=5|issue=11|year=2010|pages=e14009|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0014009|pmid=21103360|pmc=2982820}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Thompson|first1=Michael C.|last2=Wheatley|first2=Nicole M.|last3=Jorda|first3=Julien|last4=Sawaya|first4=Michael R.|last5=Gidaniyan|first5=Soheil|last6=Ahmed|first6=Hoda|last7=Yang|first7=Z|last8=McCarty|first8=Crystal|last9=Whitelegge|first9=Julien|last10=Yeates|first10=Todd O.|
title=Identification of a Unique Fe-S Cluster Binding Site in a Glycyl-Radical Type Microcompartment Shell Protein|journal=Journal of Molecular Biology|volume=426|issue=19|year=2014|pages=3287–3304|doi=10.1016/j.jmb.2014.07.018|pmid=25102080|pmc=4175982}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;TanakaKerfeld2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Tanaka|first1=S.|last2=Kerfeld|first2=C. A.|last3=Sawaya|first3=M. R.|last4=Cai|first4=F.|last5=Heinhorst|first5=S.|last6=Cannon|first6=G. C.|last7=Yeates|first7=T. O.|title=Atomic-Level Models of the Bacterial Carboxysome Shell|journal=Science|volume=319|issue=5866|year=2008|pages=1083–1086|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1151458|pmid=18292340}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SutterWilson2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sutter|first1=Markus|last2=Wilson|first2=Steven C.|last3=Deutsch|first3=Samuel|last4=Kerfeld|first4=Cheryl A.|title=Two new high-resolution crystal structures of carboxysome pentamer proteins reveal high structural conservation of CcmL orthologs among distantly related cyanobacterial species|journal=Photosynthesis Research|volume=118|issue=1–2|year=2013|pages=9–16|issn=0166-8595|doi=10.1007/s11120-013-9909-z}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;WheatleyGidaniyan2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Wheatley|first1=Nicole M.|last2=Gidaniyan|first2=Soheil D.|last3=Liu|first3=Yuxi|last4=Cascio|first4=Duilio|last5=Yeates|first5=Todd O.|title=Bacterial microcompartment shells of diverse functional types possess pentameric vertex proteins|journal=Protein Science|volume=22|issue=5|year=2013|pages=660–665|issn=0961-8368|doi=10.1002/pro.2246|pmid=23456886|pmc=3649267}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=Joshua B.|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Bhella|first3=David|last4=Liang|first4=Mingzhi|last5=Prentice|first5=Michael B.|last6=Mulvihill|first6=Daniel P.|last7=Warren|first7=Martin J.|title=Synthesis of Empty Bacterial Microcompartments, Directed Organelle Protein Incorporation, and Evidence of Filament-Associated Organelle Movement|journal=Molecular Cell|volume=38|issue=2|year=2010|pages=305–315|issn=1097-2765|doi=10.1016/j.molcel.2010.04.008|pmid=20417607}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cai2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Menon|first2=Balaraj B.|last3=Cannon|first3=Gordon C.|last4=Curry|first4=Kenneth J.|last5=Shively|first5=Jessup M.|last6=Heinhorst|first6=Sabine|title=The Pentameric Vertex Proteins Are Necessary for the Icosahedral Carboxysome Shell to Function as a CO2 Leakage Barrier|journal=PLoS ONE|volume=4|issue=10|year=2009|pages=e7521|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0007521|pmid=19844578|pmc=2760150}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;MarcusBerry1992&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Marcus|first1=Yehouda|last2=Berry|first2=JosephA.|last3=Pierce|first3=John|title=Photosynthesis and photorespiration in a mutant of the cyanobacterium Synechocystis PCC 6803 lacking carboxysomes|url=https://archive.org/details/sim_planta_1992-07_187_4/page/511|journal=Planta|volume=187|issue=4|year=1992|issn=0032-0935|doi=10.1007/BF00199970|pmid=24178146|pages=511–6}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Dou|first1=Z.|last2=Heinhorst|first2=S.|last3=Williams|first3=E. B.|last4=Murin|first4=C. D.|last5=Shively|first5=J. M.|last6=Cannon|first6=G. C.|title=CO2 Fixation Kinetics of Halothiobacillus neapolitanus Mutant Carboxysomes Lacking Carbonic Anhydrase Suggest the Shell Acts as a Diffusional Barrier for CO2|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=283|issue=16|year=2008|pages=10377–10384|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M709285200|pmid=18258595}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sampson|first1=E. M.|last2=Bobik|first2=T. A.|title=Microcompartments for B12-Dependent 1,2-Propanediol Degradation Provide Protection from DNA and Cellular Damage by a Reactive Metabolic Intermediate|journal=Journal of Bacteriology|volume=190|issue=8|year=2008|pages=2966–2971|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.01925-07|pmid=18296526|pmc=2293232}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Chowdhury2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Chowdhury|first1=C.|last2=Chun|first2=Sunny|last3=Pang|first3=Allan|last4=Sawaya|first4=Michael R.|last5=Sinha|first5=S.|last6=Yeates|first6=Todd O.|last7=Bobik|first7=Thomas A.|
title=Selective Molecular Transport Through the Protein Shell of a Bacterial Microcompartment Organelle|
journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|volume=112|issue=10|year=2015|pages=2990–2995|doi=10.1073/pnas.1423672112|pmid=25713376|pmc=4364225}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tanaka2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Tanaka|first1=Shiho|last2=Sawaya|first2=Michael R.|last3=Yeates|first3=Todd O.|title=Structure and Mechanisms of a Protein-Based Organelle in Escherichia coli|journal=Science|volume=327|issue=596|year=2010|pages=81–84|doi=10.1126/science.1179513|pmid=20044574}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Thompson2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Thompson|first1=Michael C.|last2=Cascio|first2=Duilio|last3=Leibly|first3=David J.|last4=Yeates|first4=Todd O.|
title=An Allosteric Model for Control of Pore Opening by Substrate Binding in the EutL Microcompartment Shell Protein|journal=Protein Science|volume=24|issue=6|pages=956–975|year=2015|doi=10.1002/pro.2672|pmid=25752492|pmc=4456109}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Badger2003&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Murray R. Badger]] &amp; [[G. Dean Price]]
 | title = CO2 concentrating mechanisms in cyanobacteria: molecular components, their diversity and evolution
 | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-experimental-botany_2003-02_54_383/page/609
 | journal = [[Journal of Experimental Botany]]
 | volume = 54
 | issue = 383
 | pages = 609–622
 |date=February 2003
 
 | pmid = 12554704
 | doi=10.1093/jxb/erg076
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Price1989&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[G. D. Price]] &amp; [[M. R. Badger]]
 | title = Expression of Human Carbonic Anhydrase in the Cyanobacterium Synechococcus PCC7942 Creates a High CO(2)-Requiring Phenotype : Evidence for a Central Role for Carboxysomes in the CO(2) Concentrating Mechanism
 | url = https://archive.org/details/sim_plant-physiology_1989-10_91_2/page/505
 | journal = [[Plant physiology]]
 | volume = 91
 | issue = 2
 | pages = 505–513
 |date=October 1989
 
 | pmid = 16667062
 | doi=10.1104/pp.91.2.505
 | pmc=1062030
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Erbilgin|first1=O.|last2=McDonald|first2=K. L.|last3=Kerfeld|first3=C. A.|title=Characterization of a Planctomycetal Organelle: a Novel Bacterial Microcompartment for the Aerobic Degradation of Plant Saccharides|journal=Applied and Environmental Microbiology|volume=80|issue=7|year=2014|pages=2193–2205|issn=0099-2240|doi=10.1128/AEM.03887-13|pmid=24487526|pmc=3993161}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Joseph T. Penrod]] &amp; [[John R. Roth]]
 | title = Conserving a volatile metabolite: a role for carboxysome-like organelles in Salmonella enterica
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 188
 | issue = 8
 | pages = 2865–2874
 |date=April 2006
 
 | doi = 10.1128/JB.188.8.2865-2874.2006
 | pmid = 16585748
 | pmc=1447003
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cheng|first1=Shouqiang|last2=Fan|first2=Chenguang|last3=Sinha|first3=Sharmistha|last4=Bobik|first4=Thomas A.|title=The PduQ Enzyme Is an Alcohol Dehydrogenase Used to Recycle NAD+ Internally within the Pdu Microcompartment of Salmonella enterica|journal=PLoS ONE|volume=7|issue=10|year=2012|pages=e47144|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0047144|pmid=23077559|pmc=3471927}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Huseby|first1=D. L.|last2=Roth|first2=J. R.|title=Evidence that a Metabolic Microcompartment Contains and Recycles Private Cofactor Pools|journal=Journal of Bacteriology|volume=195|issue=12|year=2013|pages=2864–2879|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.02179-12|pmid=23585538|pmc=3697265}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Lawrence1996&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[J. G. Lawrence]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Selfish operons: horizontal transfer may drive the evolution of gene clusters
 |journal = [[Genetics (journal)|Genetics]]
 | volume = 143
 | issue = 4
 | pages = 1843–1860
 |date=August 1996
 
 | pmid = 8844169
 | pmc=1207444
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Jeter1990&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[R. M. Jeter]]
 | title = Cobalamin-dependent 1,2-propanediol utilization by Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of General Microbiology]]
 | volume = 136
 | issue = 5
 | pages = 887–896
 |date=May 1990
 
 | pmid = 2166132
 | doi=10.1099/00221287-136-5-887
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Roof1989&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[D. M. Roof]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Functions required for vitamin B12-dependent ethanolamine utilization in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 171
 | issue = 6
 | pages = 3316–3323
 |date=June 1989
 
 | pmid = 2656649
 | pmc=210052
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FreyHegeman2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Frey|first1=Perry A.|last2=Hegeman|first2=Adrian D.|last3=Ruzicka|first3=Frank J.|title=The Radical SAM Superfamily|journal=Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology|volume=43|issue=1|year=2008|pages=63–88|issn=1040-9238|doi=10.1080/10409230701829169|pmid=18307109}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Petit|first1=Elsa|last2=LaTouf|first2=W. Greg|last3=Coppi|first3=Maddalena V.|last4=Warnick|first4=Thomas A.|last5=Currie|first5=Devin|last6=Romashko|first6=Igor|last7=Deshpande|first7=Supriya|last8=Haas|first8=Kelly|last9=Alvelo-Maurosa|first9=Jesús G.|last10=Wardman|first10=Colin|last11=Schnell|first11=Danny J.|last12=Leschine|first12=Susan B.|last13=Blanchard|first13=Jeffrey L.|title=Involvement of a Bacterial Microcompartment in the Metabolism of Fucose and Rhamnose by Clostridium phytofermentans|journal=PLoS ONE|volume=8|issue=1|year=2013|pages=e54337|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0054337|pmid=23382892|pmc=3557285}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cameron|first1=Jeffrey C.|last2=Wilson|first2=Steven C.|last3=Bernstein|first3=Susan L.|last4=Kerfeld|first4=Cheryl A.|title=Biogenesis of a Bacterial Organelle: The Carboxysome Assembly Pathway|journal=Cell|volume=155|issue=5|year=2013|pages=1131–1140|issn=0092-8674|doi=10.1016/j.cell.2013.10.044}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Long2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 |vauthors=Long BM, Badger MR, Whitney SM, Price GD 
 | title = Analysis of carboxysomes from Synechococcus PCC7942 reveals multiple Rubisco complexes with carboxysomal proteins CcmM and CcaA
 | journal = [[The Journal of Biological Chemistry]]
 | volume = 282
 | issue = 40
 | pages = 29323–29335
 |date=October 2007
 
 | doi = 10.1074/jbc.M703896200
 | pmid = 17675289
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kinney|first1=J. N.|last2=Salmeen|first2=A.|last3=Cai|first3=F.|last4=Kerfeld|first4=C. A.|title=Elucidating Essential Role of Conserved Carboxysomal Protein CcmN Reveals Common Feature of Bacterial Microcompartment Assembly|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=287|issue=21|year=2012|pages=17729–17736|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M112.355305|pmid=22461622|pmc=3366800}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SavageAfonso2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Savage|first1=D. F.|last2=Afonso|first2=B.|last3=Chen|first3=A. H.|last4=Silver|first4=P. A.|title=Spatially Ordered Dynamics of the Bacterial Carbon Fixation Machinery|journal=Science|volume=327|issue=5970|year=2010|pages=1258–1261|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1186090|pmid=20203050}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiDou2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Dou|first2=Zhicheng|last3=Bernstein|first3=Susan|last4=Leverenz|first4=Ryan|last5=Williams|first5=Eric|last6=Heinhorst|first6=Sabine|last7=Shively|first7=Jessup|last8=Cannon|first8=Gordon|last9=Kerfeld|first9=Cheryl|title=Advances in Understanding Carboxysome Assembly in Prochlorococcus and Synechococcus Implicate CsoS2 as a Critical Component|journal=Life|volume=5|issue=2|year=2015|pages=1141–1171|issn=2075-1729|doi=10.3390/life5021141}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;IancuMorris2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Iancu|first1=Cristina V.|last2=Morris|first2=Dylan M.|last3=Dou|first3=Zhicheng|last4=Heinhorst|first4=Sabine|last5=Cannon|first5=Gordon C.|last6=Jensen|first6=Grant J.|title=Organization, Structure, and Assembly of α-Carboxysomes Determined by Electron Cryotomography of Intact Cells|journal=Journal of Molecular Biology|volume=396|issue=1|year=2010|pages=105–117|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2009.11.019|pmid=19925807|pmc=2853366}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Leal2003&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Nicole A. Leal]], [[Gregory D. Havemann]] &amp; [[Thomas A. Bobik]]
 | title = PduP is a coenzyme-a-acylating propionaldehyde dehydrogenase associated with the polyhedral bodies involved in B12-dependent 1,2-propanediol degradation by Salmonella enterica serovar Typhimurium LT2
 | journal = [[Archives of microbiology]]
 | volume = 180
 | issue = 5
 | pages = 353–361
 |date=November 2003
 
 | doi = 10.1007/s00203-003-0601-0
 | pmid = 14504694
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tobimatsu2005&quot;&gt;
{{Cita publicación periódica
 | author = [[Takamasa Tobimatsu]], [[Masahiro Kawata]] &amp; [[Tetsuo Toraya]]
 | title = The N-terminal regions of beta and gamma subunits lower the solubility of adenosylcobalamin-dependent diol dehydratase
 | journal = [[Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry]]
 | volume = 69
 | issue = 3
 | pages = 455–462
 |date=March 2005
 
 | doi = 10.1271/bbb.69.455
 | pmid = 15784971
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Liu2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Liu Y, Leal NA, Sampson EM, Johnson CL, Havemann GD, Bobik TA 
 | title = PduL is an evolutionarily distinct phosphotransacylase involved in B12-dependent 1,2-propanediol degradation by Salmonella enterica serovar typhimurium LT2
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 189
 | issue = 5
 | pages = 1589–1596
 |date=March 2007
 
 | doi = 10.1128/JB.01151-06
 | pmid = 17158662
 | pmc=1855771
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ShibataTamagaki2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Shibata|first1=N.|last2=Tamagaki|first2=H.|last3=Hieda|first3=N.|last4=Akita|first4=K.|last5=Komori|first5=H.|last6=Shomura|first6=Y.|last7=Terawaki|first7=S.-i.|last8=Mori|first8=K.|last9=Yasuoka|first9=N.|last10=Higuchi|first10=Y.|last11=Toraya|first11=T.|title=Crystal Structures of Ethanolamine Ammonia-lyase Complexed with Coenzyme B12 Analogs and Substrates|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=285|issue=34|year=2010|pages=26484–26493|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M110.125112|pmid=20519496|pmc=2924083}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;AussignarguesPaasch2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Aussignargues|first1=Clément|last2=Paasch|first2=Bradley C.|last3=Gonzalez-Esquer|first3=Raul|last4=Erbilgin|first4=Onur|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Bacterial Microcompartment Assembly: The Key Role of Encapsulation Peptides|journal=Communicative &amp; Integrative Biology|year=2015|pages=00–00|issn=1942-0889|doi=10.1080/19420889.2015.1039755|volume=8|pmid=26478774|pmc=4594438}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Fan|first1=C.|last2=Cheng|first2=S.|last3=Liu|first3=Y.|last4=Escobar|first4=C. M.|last5=Crowley|first5=C. S.|last6=Jefferson|first6=R. E.|last7=Yeates|first7=T. O.|last8=Bobik|first8=T. A.|title=Short N-terminal sequences package proteins into bacterial microcompartments|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=107|issue=16|year=2010|pages=7509–7514|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0913199107|pmid=20308536|pmc=2867708}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FanBobik2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Fan|first1=C.|last2=Bobik|first2=T. A.|title=The N-Terminal Region of the Medium Subunit (PduD) Packages Adenosylcobalamin-Dependent Diol Dehydratase (PduCDE) into the Pdu Microcompartment|journal=Journal of Bacteriology|volume=193|issue=20|year=2011|pages=5623–5628|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.05661-11|pmid=21821773|pmc=3187188}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Choudhary2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Choudhary|first1=Swati|last2=Quin|first2=Maureen B.|last3=Sanders|first3=Mark A.|last4=Johnson|first4=Ethan T.|last5=Schmidt-Dannert|first5=Claudia|title=Engineered Protein Nano-Compartments for Targeted Enzyme Localization|journal=PLoS ONE|volume=7|issue=3|year=2012|pages=e33342|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0033342|pmid=22428024|pmc=3299773}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lassila|first1=Jonathan K.|last2=Bernstein|first2=Susan L.|last3=Kinney|first3=James N.|last4=Axen|first4=Seth D.|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Assembly of Robust Bacterial Microcompartment Shells Using Building Blocks from an Organelle of Unknown Function|journal=Journal of Molecular Biology|volume=426|issue=11|year=2014|pages=2217–2228|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2014.02.025|pmid=24631000}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[T. A. Bobik]], [[M. Ailion]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = A single regulatory gene integrates control of vitamin B12 synthesis and propanediol degradation
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 174
 | issue = 7
 | pages = 2253–2266
 |date=April 1992
 
 | pmid = 1312999
 | pmc=205846
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Ailion1993&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[M. Ailion]], [[T. A. Bobik]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Two global regulatory systems (Crp and Arc) control the cobalamin/propanediol regulon of Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 175
 | issue = 22
 | pages = 7200–7208
 |date=November 1993
 
 | pmid = 8226666
 | pmc=206861
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Sheppard1994&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[D. E. Sheppard]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = A rationale for autoinduction of a transcriptional activator: ethanolamine ammonia-lyase (EutBC) and the operon activator (EutR) compete for adenosyl-cobalamin in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 176
 | issue = 5
 | pages = 1287–1296
 |date=March 1994
 
 | pmid = 8113167
 | pmc=205191
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Joseph2006&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Joseph B, Przybilla K, Stühler C, Schauer K, Slaghuis J, Fuchs TM, Goebel W 
 | title = Identification of Listeria monocytogenes genes contributing to intracellular replication by expression profiling and mutant screening
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 188
 | issue = 2
 | pages = 556–568
 |date=January 2006
 
 | doi = 10.1128/JB.188.2.556-568.2006
 | pmid = 16385046
 | pmc=1347271
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Klumpp2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Jochen Klumpp]] &amp; [[Thilo M. Fuchs]]
 | title = Identification of novel genes in genomic islands that contribute to Salmonella typhimurium replication in macrophages
 | journal = [[Microbiology (journal)|Microbiology]]
 | volume = 153
 | issue = Pt 4
 | pages = 1207–1220
 |date=April 2007
 
 | pmid = 17379730
 | doi=10.1099/mic.0.2006/004747-0
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Maadani2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Maadani A, Fox KA, Mylonakis E, Garsin DA 
 | title = Enterococcus faecalis mutations affecting virulence in the Caenorhabditis elegans model host
 | journal = [[Infection and immunity]]
 | volume = 75
 | issue = 5
 | pages = 2634–2637
 |date=May 2007
 
 | doi = 10.1128/IAI.01372-06
 | pmid = 17307944
 | pmc=1865755
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HarveyWatson2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Harvey|first1=P. C.|last2=Watson|first2=M.|last3=Hulme|first3=S.|last4=Jones|first4=M. A.|last5=Lovell|first5=M.|last6=Berchieri|first6=A.|last7=Young|first7=J.|last8=Bumstead|first8=N.|last9=Barrow|first9=P.|title=Salmonella enterica Serovar Typhimurium Colonizing the Lumen of the Chicken Intestine Grows Slowly and Upregulates a Unique Set of Virulence and Metabolism Genes|journal=Infection and Immunity|volume=79|issue=10|year=2011|pages=4105–4121|issn=0019-9567|doi=10.1128/IAI.01390-10|pmid=21768276|pmc=3187277}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KendallGruber2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kendall|first1=M. M.|last2=Gruber|first2=C. C.|last3=Parker|first3=C. T.|last4=Sperandio|first4=V.|title=Ethanolamine Controls Expression of Genes Encoding Components Involved in Interkingdom Signaling and Virulence in Enterohemorrhagic Escherichia coli O157:H7|journal=mBio|volume=3|issue=3|year=2012|pages=e00050-12–e00050-12|issn=2150-7511|doi=10.1128/mBio.00050-12}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014a&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lin|first1=Myat T.|last2=Occhialini|first2=Alessandro|last3=Andralojc|first3=P. John|last4=Devonshire|first4=Jean|last5=Hines|first5=Kevin M.|last6=Parry|first6=Martin A. J.|last7=Hanson|first7=Maureen R.|title=β-Carboxysomal proteins assemble into highly organized structures inNicotianachloroplasts|journal=The Plant Journal|volume=79|issue=1|year=2014|pages=1–12|issn=0960-7412|doi=10.1111/tpj.12536}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014b&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lin|first1=Myat T.|last2=Occhialini|first2=Alessandro|last3=Andralojc|first3=P. John|last4=Parry|first4=Martin A. J.|last5=Hanson|first5=Maureen R.|title=A faster Rubisco with potential to increase photosynthesis in crops|journal=Nature|volume=513|issue=7519|year=2014|pages=547–550|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature13776|pmid=25231869|pmc=4176977}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LawrenceFrank2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lawrence|first1=Andrew D.|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Newnham|first3=Sarah|last4=Lee|first4=Matthew J.|last5=Brown|first5=Ian R.|last6=Xue|first6=Wei-Feng|last7=Rowe|first7=Michelle L.|last8=Mulvihill|first8=Daniel P.|last9=Prentice|first9=Michael B.|last10=Howard|first10=Mark J.|last11=Warren|first11=Martin J.|title=Solution Structure of a Bacterial Microcompartment Targeting Peptide and Its Application in the Construction of an Ethanol Bioreactor|journal=ACS Synthetic Biology|volume=3|issue=7|year=2014|pages=454–465|issn=2161-5063|doi=10.1021/sb4001118}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiSutter2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Sutter|first2=Markus|last3=Bernstein|first3=Susan L.|last4=Kinney|first4=James N.|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Engineering Bacterial Microcompartment Shells: Chimeric Shell Proteins and Chimeric Carboxysome Shells|journal=ACS Synthetic Biology|volume=4|issue=4|year=2015|pages=444–453|issn=2161-5063|doi=10.1021/sb500226j}}&lt;/ref&gt;

|4}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Sistema endomembranoso]]
* [[Vía metabólica]]
* [[Canalización de substratos]]
* [[Encapsulina]]s

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.sciencedaily.com/releases/2008/02/080221152009.htm Mysterious Bacterial Microcompartments Revealed By Biochemists]
* [http://www.nature.com/embor/journal/v9/n3/full/embor200824.html Not so simple after all. A renaissance of research into prokaryotic evolution and cell structure]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Orgánulos]]
[[Categoría:Proteínas bacterianas]]</text>
      <sha1>kyzkrer2alu0djhjklayiryn5e1nwxl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162944</id>
      <parentid>6162943</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:25:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Microcompartimentos bacterianos que conteñen encimas glicil radical (GRM) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63201" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Carboxysome and bacterial microcompartments.jpg|miniatura|dereita|200px|Representación estilizada do carboxisoma e estruturas bacterianas relacionadas como os compartimentos para a utilización do propanodiol (Pdu) e a etanolamina (Eut). Móstranse proteínas de cubertas dos microcomprtimentos hexaméricas que realizan diferentes funcións na cuberta en diversos tons de azul. As proteínas pentaméricas do vértice móstranse en maxenta. Os encimas encapsulados móstranse en verde, organizados en capas. [Imaxe: T. Yeates]]

Os '''microcompartimentos bacterianos''' ('''MCB''' ou '''BMC''', do inglés ''bacterial microcompartments'') son [[orgánulo]]s que constan dunha cuberta proteica que encerra certos [[enzima|encimas]] e outras [[proteína]]s. Estes microcompartimentos son xeralmente duns 40 a 200 [[nanómetro]]s de diámetro e están feitos enteiramente de proteínas.&lt;ref name=&quot;ChengLiu2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;YeatesKerfeld2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Cannon2001&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Yeates2010&quot; /&gt; A función das cubertas é similar á dunha membrana, xa que son selectivamente permeables.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Yeates2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt; Outros compartimentos baseados en proteínas que se encontran en [[bacterias]] e [[arqueas]] son os [[nanocompartimento de encapsulina|nanocompartimentos de encapsulina]]&lt;ref name=&quot;SutterBoehringer2008&quot; /&gt; e as [[vesícula de gas|vesículas de gas]].&lt;ref name=&quot;Pfeifer2012&quot; /&gt; Os [[eukarya|eucariotas]] teñen tamén orgánulos proteináceos como o complexo da [[bóveda (orgánulo)|bóveda]].

== Descubrimento ==
{{Artigo principal|Carboxisoma}}

Os primeiros microcompartimentos bacterianos observáronse na década de 1950 en micrografías electrónicas de [[cianobacterias]],&lt;ref name=&quot;Drews1956&quot; /&gt; e foron posteriormente denominados [[carboxisoma]]s unha vez que se estableceu o seu papel na [[fixación do carbono]].&lt;ref name=&quot;Shively1973&quot; /&gt; Ata a década de 1990, os carboxisomas considerábanse unha rareza exclusiva de certas bacterias [[autótrofo|autótrofas]]. Pero despois identificáronse xenes que codificaban proteínas [[homoloxía (bioloxía)|homólogas]] ás da cuberta do carboxisonma nos [[operón]]s ''pdu'' (utilización do propanodiol)&lt;ref name=&quot;Chen1994&quot; /&gt; e ''eut'' (utilización da etanolamina)&lt;ref name=&quot;Stojiljkovic1995&quot; /&gt;. Seguidamente, micrografías electrónicas de células de ''[[Salmonella]]'' que crecían con [[propanodiol]] &lt;ref name=&quot;Bobik1999&quot; /&gt; ou [[etanolamina]] &lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt; mostraron a presenza de corpos poliédricos similares aos carboxisomas. O termo metabolosoma utilízase para referirse a estes compartimentos bacterianos catabólicos (en contraste co carboxisoma autótrofo).

Aínda que o carboxisoma e os compartimentos que utilizan o propanodiol (PDU) e a etanolamina (EUT) encapsulan diferentes encimas e, por tanto, teñen distintas funcións, os xenes que codifican as proteínas da cuberta son moi similares. A maioría dos [[xene]]s (que codifican as proteínas da cuberta e os encimas encapsulados) de compartimentos bacterianos caracterizados experimentalmente están localizados uns xunto aos outros en determinados [[loci]] xenéticos ou [[operón]]s. Actualmente lévanse secuenciado uns 20&amp;nbsp;000 xenomas bacterianos, e poden utilizarse métodos [[bioinformática|bioinformáticos]] para encontrar todos os xenes de cubertas de compartimentos bacterianos e observar cales son os outros xenes situados na súa veciñanza, o que orixinou unha lista de posibles compartimentos bacterianos.&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Recentemente un exame global identificou 23 loci que codificaban 10 compartimentos funcionalmente distintos en 23 [[filos bacterianos]].&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Cubertas ==

=== Familias proteicas que forman as cubertas ===

As cubertas dos microcompartimentos bacterianos (BMC) son [[icosaedro|icosaédricas]] ou case icosaédricas, e están formadas por subunidades proteicas (pseudo)hexaméricas e pentaméricas.

== A familia da proteína da cuberta dos microcompartimentos bacterianos ==
{{Artigo principal|dominio BMC}}

Os principais constituíntes da cuberta dos microcompartimentos bacterianos son proteínas que conteñen [[dominio proteico|dominios]] Pfam00936. Estas proteínas forman oligómeros que son de forma hexagonal e pénsase que forman as facetas da cuberta.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Dryden2009&quot; /&gt;

=== Proteínas dun só dominio (BMC-H) ===
As proteínas BMC-H, que conteñen unha soa copia do dominio Pfam00936, son os compoñentes máis abundantes das facetas da cuberta. Determináronse as estruturas cristalinas de varias destas proteínas, que mostraron que se ensamblan en hexámeros cíclicos, tipicamente cun pequeno poro no centro.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt; Esta abertura propúxose que está implicada no transporte selectivo de pequenos [[metabolito]]s a través da cuberta.

=== Proteínas de dominio en tándem (BMC-T) ===

É un conxunto de proteínas de cuberta compostas de copias en tándem (fusionadas) do dominio Pfam00936 (proteínas BMC-T). As proteínas BMC-T caracterizadas estruturalmente forman trímeros que son de forma pseudohexamérica.&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;SagermannOhtaki2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HeldtFrank2009&quot; /&gt; Algunhas estruturas cristalinas de BMC-T mostran que os trímeros poden colocarse enfrontados. En ditas estruturas, un poro dun trímero está nunha conformación “aberta”, mentres que o outro está pechado, o que suxire que debería haber un mecanismo de hermeticidade que modula a permeabilidade dalgunhas cubertas de microcompartimentos.&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;CaiSutter2013&quot; /&gt; Outro conxunto de proteínas BMC-T contén un clúster [4Fe-4S], e pode estar implicada no transporte de electróns a través da cuberta do microcompartimento.&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;PangWarren2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ParsonsLawrence2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot; /&gt;

=== A familia EutN/CcmL (BMC-P) ===
Cómpren doce unidades pentagonais para tapar os vértices dunha cuberta icosaédrica. Resolvéronse as estruturas cristalinas de proteínas da familia EutN/CcmL (Pfam03319) e observouse que forman pentámeros (BMC-P).&lt;ref name=&quot;TanakaKerfeld2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;SutterWilson2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;WheatleyGidaniyan2013&quot; /&gt; A importancia das proteínas BMC-P na formación das cubertas parece variar entre os diferentes microcompartimentos. Son necesarias para a formación da cuberta dos microcomprtimentos PDU xa que os mutantes nos cales foron eliminados os xenes das proteínas BMC-P non poden formar as cubertas,&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot; /&gt; pero non para o alfa-carboxisoma: sen proteínas BMC-P, os carboxisomas aínda poden ensamblarse e moitos están alongados; estes carboxisomas mutantes parecen estar “furados” ou non ser estancos.&lt;ref name=&quot;Cai2009&quot; /&gt;

== Relación coas cápsides virais ==

Aínda que as cubertas dos microcompartimentos bacterianos son similares en arquitectura a moitas [[cápside]]s virais, as proteínas de cuberta non teñen ningunhas homoloxía estrutural ou de secuencia coas proteínas das cápsides.

== Permeabilidade das cubertas ==
Está ben establecido que dentro da cuberta dos microcompartimentos bacterianos están empaquetados encimas e que debe ter lugar certo grao de secuestro de [[cofactor]]es e [[metabolito]]s.&lt;ref name= KerfeldErbilgin2015 /&gt; Porén, outros metabolitos e cofactores deben tamén poder cruzar a cuberta para que funcione o microcompartimento. Por exemplo, nos carboxisomas, a [[ribulosa 1,5-bisfosfato]], o [[bicarbonato]] e o [[3-fosfoglicerato|fosfoglicerato]] deben cruzar a cuberta, mentres que a [[difusión]] de [[oxíxeno]] e [[dióxido de carbono]] están aparentemente limitadas.&lt;ref name=MarcusBerry1992 /&gt;&lt;ref name= DouHeinhorst2008 /&gt; De xeito similar, nos microcompartimentos PDU, a cuberta debe ser permeable ao propanodiol, propanol, propionil-fosfato e potencialmente tamén á [[vitamina B12]], pero está claro que o propionaldehido está dalgún modo secuestrado para impedir que se dane a célula.&lt;ref name= SampsonBobik2008 /&gt; Hai algunhas probas de que o [[adenosín trifosfato|ATP]] debe tamén cruzar algunhas cubertas de microcompartimentos bacterianos.&lt;ref name=KerfeldErbilgin2015 /&gt;

Propúxose que o poro central formado nas teselas de proteínas hexagonais da cuberta son os condutos a través dos cales difunden os metabolitos á cuberta.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt; Por exemplo, os poros da cuberta do [[carboxisoma]] teñen unha carga positiva global, que se propuxo que atrae negativamente substratos cargados como o bicarbonato.&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot; /&gt;&lt;ref name=KerfeldErbilgin2015 /&gt;&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt; Nos microcompartimentos PDU, os experimentos de [[mutaxénese (técnica de bioloxía molecular)|mutaxénese]] mostraron que a proteína de cuberta PduA é a ruta utilizada polo substrato propanodiol para entrar.&lt;ref name=&quot;Chowdhury2015&quot; /&gt; Para grandes metabolitos, parece que nalgunhas proteínas BMC-T hai un mecanismo de peche e apertura.&lt;ref name= KleinZwart2009 /&gt;&lt;ref name= CaiSutter2013 /&gt;&lt;ref name=&quot;Tanaka2010&quot; /&gt; No microcompartimento EUT, a apertura/peche do gran poro da proteína da cuberta EutL está regulada pola presenza do principal substrato metabólico, a etanolamina.&lt;ref name=&quot;Thompson2015&quot; /&gt;

A presenza de clústeres de ferro-xofre nalgunhas proteínas de cuberta, seguramente no poro central, fixo que se suxerise que pode servir como conduto a través do cal poden transportarse [[electrón]]s a través da cuberta.&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot; /&gt;&lt;ref name= ParsonsLawrence2010 /&gt;&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot; /&gt;

== Tipos ==

Un exame global recente de datos de secuencias de xenomas microbianos indicou unhas dez funcións metabólicas encapsuladas en cubertas de microcompartimentos.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A maioría están implicados na [[fixación do carbono]] (carboxisomas) ou na oxidación de aldehidos (metabolosomas).&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

=== Carboxisomas: fixación do carbono ===
{{Artigo principal|Carboxisoma}}

[[Ficheiro:Carboxysomes EM.jpg|ningún|miniatura|460px|Micrografías electrónicas que mostran alfa-carboxisomas da bacteria [[quimioautótrofo|quimioautótrofa]] ''[[Halothiobacillus|Halothiobacillus neapolitanus]]'': (A) dispostos dentro da célula, e (B) intactos despois do seu illamento. As barras de escala indican 100 [[nanómetro|nm]].&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot; /&gt;]]

Os carboxisomas encapsulan os encimas [[rubisco|ribulosa-1,5-bisfosfato carboxilase/oxixenase]] (RuBisCO) e [[anhidrase carbónica]] en bacterias que fixan o carbono como parte dun mecanismo de concentración de carbono.&lt;ref name=&quot;Badger2003&quot; /&gt; O bicarbonato bombéase ao [[citosol]] e difunde ao carboxisoma, onde a anhidrse carbónica o converte en [[dióxido de carbono]], que é o substrato da RuBisCO. A cuberta do carboxisoma crese que só é escasamente permeable ao dióxido de carbono, o cal ten como resultado un incremento efectivo da concentración de dióxido de carbono arredor da RuBisCO, o que favorece a [[fixación do carbono]].&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Price1989&quot; /&gt; Os mutantes que carecen dos xenes que codifican a cuberta do crboxisoma presentan un [[fenotipo]] cunha alta demanda de carbono debido á perda de concentración de dióxido de carbono, o que ten como resultado un incremento da fixación de [[oxíxeno]] pola RuBisCO. Propúxose tamén que as cubertas restrinxen a difusión de oxíxeno,&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot; /&gt; o que impide a actividade de oxixenase, reducindo a [[fotorrespiración]] malgastadora de enerxía.&lt;ref name=&quot;MarcusBerry1992&quot; /&gt;

=== Metabolosomas: oxidación de aldehidos ===

Ademais dos carboxisomas anabólicos, caracterizáronse varios microcompartimentos bacterianos catabólicos que participan no metabolismo [[heterótrofo]] por medio de [[aldehido]]s de cadea curta; estes denomínanse en conxunto metabolosomas.&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt;

Estes microcompartimentos bacterianos comparten unha química encapsulada común impulsada por tres encimas centrais: [[aldehido deshidroxenase]], [[alcohol deshidroxenase]] e [[fosfotransacilase]].&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt; Como os aldehidos poden ser tóxicos para as células&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; ou volátiles,&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; crese que están secuestrados dentro do metabolosoma. O aldehido é fixado inicialmente ao [[coencima A]] pola aldehido deshidroxenase dependente de [[NAD|NAD&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;]], mais estes dous cofactores deben ser reciclados, xa que aparentemente non poden cruzar a cuberta.&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot; /&gt; Estas reaccións de reciclaxe están catalizadas por unha alcohol deshidroxenase (NAD&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;),&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot; /&gt; e unha fosfotransacetilase (coencima A),&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot; /&gt; orixinando un composto acilo fosforilado que pode facilmente ser unha fonte para a [[fosforilación a nivel de substrato]] ou entrar no [[metabolismo]] central, dependendo de se o organismo está crecendo aerobica ou anaerobicamente.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; Parece ser que a maioría, se non todos, os metabolosomas utilizan estes encimas centrais. Os metabolosomas tamén encapsulan outro encima que é específico para o substrato inicial do compartimento bacteriano, que xera o aldehido; este considérase o encima sinatura do compartimento bacteriano considerado.&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos PDU (PDU BMC) ====

Algunhas bacterias poden utilizar o 1,2-propanodiol como fonte de carbono. Utilizan un microcompartimento bacteriano para encapsular varios encimas usados nesta vía (Sampson e Bobik, 2008). Un microcompartimento PDU (de utilización do propanodiol) está tipicamente codificado por un [[locus]] de 21 xenes. Estes xenes son suficientes para a ensamblaxe dos microcompartimentos bacterianos, xa que poden ser transplantados dun tipo de bacteria a outro, o que dá lugar a un metabolosoma funcional no organismo receptor.&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot; /&gt; Este é un exemplo de bioenxeñaría que igualmente proporciona evidencias que apoian a hipótese do [[operón]] egoísta.&lt;ref name=&quot;Lawrence1996&quot; /&gt; O 1,2-propanodiol é deshidratado a propionaldehido pola propanodiol deshidratase, que necesita [[vitamina B12]] como [[cofactor]].&lt;ref name=&quot;Jeter1990&quot; /&gt; O propionaldehido causa [[mutación]]s no [[ADN]] e por esa razón é tóxico para as células, o que posiblemente explica por que este composto está secuestrado dentro dun microcompartimento.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt; Os produtos finais do microcompartimento PDU son [[propanol]] e propionil-fosfato, que é despois desfosforilado a [[propionato]], xerando un [[adenosín trifosfato|ATP]]. O propanol e o propionato poden utilizarse como substratos para o crecemento.&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos EUT (EUT BMC) ====

Os microcompartimentos EUT (de utilización da [[etanolamina]]) están codificados en moitos tipos de bacterias.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A etanolamina é dividida en [[amoníaco]] e [[acetaldehido]] pola acción da etanolamina-amoníaco liase, que tamén require vitamina B12 como cofactor.&lt;ref name=&quot;Roof1989&quot; /&gt; O acetaldehido é bastante volátil, e os mutantes deficientes na cuberta do microcompartimento teñen un defecto no crecemento e liberan unha cantidade en exceso de acetaldehido.&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; Propúxose que o secuestrto do acetaldehido no metabolosoma impide a súa perda por volatilidade.&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot; /&gt; Os produtos finais dos microcompartimentos EUT son [[etanol]] e [[acetil-fosfato]]. O etanol é probablemente unha fonte de carbono que se perde, pero o acetil-fosfato pode xerar ATP ou ser reciclado a [[acetil-CoA]] e entrar no [[ciclo de Krebs]] ou en varias vías biosintéticas.&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos PDU/EUT bifuncionais ====
Algunhas bacterias, especialmente as do xénero ''[[Listeria]]'', codifican un só locus no cal están presentes os xenes tanto para os microcompartimentos PDU coma EUT.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Aínda non está claro se isto é un verdadeiro microcompartimento bacteriano quimérico cunha mestura de ambos os conxuntos de proteínas, ou se se forman dous compartimentos separados.

==== Microcompartimentos bacterianos que conteñen encimas de radical glicil (GRM) ====

Identificáronse varios loci de microcompartimentos bacterianos que conteñen encimas de radical glicil,&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; que obteñen o radical catalítico a partir da clivaxe da [[S-adenosilmetionina]].&lt;ref name=&quot;FreyHegeman2008&quot; /&gt; Un locus GRM de ''[[Clostridium phytofermentans]]'' está implicado na [[fermentación]] da [[fucosa]] e a [[ramnosa]], que son degradadas inicialmente a 1,2-propanodiol en condicións anaerobias. Propúxose que o encima de radical glicil deshidrata o propanodiol a propionaldehido, que é despois procesado de maneira idéntica á dos compartimentos bacterianos PDU canónicos.&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de Planctomycetes e Verrucomicrobia (PVM) ====

Diferentes liñaxes de [[Planctomycetes]] e [[Verrucomicrobia]] codifican locus de microcompartimentos bacterianos. O locus de ''[[Planctomyces limnophilus]]'' está implicado na degradación aerobia da fucosa e ramnosa. Pénsase que unha [[aldolase]] xera lactaldehido, que é despois procesado no microcompartimento, e orixina 1,2-propanodiol e lactil-fosfato.&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de ''Rhodococcus'' e ''Mycobacterium'' (RMM) ====
En especies dos xéneros ''[[Rhodococcus]]'' e ''[[Mycobacterium]]'' observáronse dous tipos de loci de microcompartimentos bacterianos, aínda que a súa función real non foi establecida.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; Porén, baseándose na función caracterizada dun deses xenes presente no locus e nas funcións preditas doutros xenes, propúxose que estes loci poderían estar implicados na degradación de amino-2-propanol. O aldehido xerado nesta vía predita sería o composto extremadamente tóxico metilglioxal, polo que o seu secuestro dentro dos microcompartimento podería potexer a célula.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

==== Microcompartimentos bacterianos de función descoñecida (BUF) ====
Un tipo de locus de microcompartimentos bacterianos que non conteñen [[RuBisCO]] nin ningún dos encimas centrais do metabolosoma, propúxose que facilita unha terceira clase de transformacións bioquímicas (é dicir, nin a fixación de carbono nin a oxidación de aldehidos).&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt; A presenza de xenes preditos que codifican amidohidrolases e desaminases poderían indicar que este microcompartimento está implicado no metabolismo de compostos nitroxenados.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Ensamblaxe ==

=== Carboxisomas ===

Identificouse a vía de ensamblaxe dos beta-carboxisomas, que empeza cando a proteína CcmM nuclea a RuBisCO.&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; A CcmM ten dous dominios: un dominio de anhidrase carbónica gamma N-terminal seguido dun dominio que consta de tres a cinco repeticións de secuencias como as da subunidade pequena da RuBisCO.&lt;ref name=&quot;Long2007&quot; /&gt; O dominio C-terminal agrega a RuBisCO, probablemente ao substituír as verdadeiras subunidade pequenas da RuBisCO no holoencima L8-S8, entrelazando a RuBisCO na célula nun gran agregado, denominado procarboxisoma.&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; O dominio N-terminal da CcmM interacciona fisicamente co dominio N-terminal da proteína CcmN, que, á súa vez, recruta as subunidades proteicas da cuberta hexagonais por medio dun péptido de encapsulación do seu C-terminal.&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt; Os carboxisomas están despois aliñados espacialmente na célula [[cianobacteria]]na por medio da interacción co [[citoesqueleto]] bacteriano, o que asegura a súa distribución equitativa nas células fillas.&lt;ref name=&quot;SavageAfonso2010&quot; /&gt;

A ensamblaxe do alfa-carboxisoma pode ser diferente á do beta-carboxisoma,&lt;ref name=&quot;CaiDou2015&quot; /&gt; xa que non ten proteínas homólogas a CcmN ou CcmM e ningún péptido de encapsulación. Observáronse carboxisomas baleiros en micrografías electrónicas.&lt;ref name=&quot;IancuMorris2010&quot; /&gt; Algunhas micrografías indican que a súa ensamblaxe ocorre como a coalescencia simultánea de encimas e proteínas da cuberta en oposición ao modo aparentemente paso a paso observado nos beta-carboxisomas.

=== Metabolosomas ===
A ensamblaxe do metabolosoma é probablemente similar á do beta-carboxisoma,&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot; /&gt; e prodúcese pola agregación inicial de proteínas que van ser encapsuladas. As proteínas centrais de moitos metabolosomas agréganse cando se expresan soas.&lt;ref name=&quot;Leal2003&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Tobimatsu2005&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Liu2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ShibataTamagaki2010&quot; /&gt; Ademais, moitas proteínas encapsuladas conteñen extensións terminais que son moi similares ao péptido [[C-terminal]] da CcmN que recruta as proteínas da cuberta.&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;AussignarguesPaasch2015&quot; /&gt; Estes péptidos de encapsulación son curtos (duns 18 residuos) e predise que forman [[hélice alfa|hélices alfa]] [[anfipático|anfipáticas]].&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt; Algunhas destas hélices median na encapsulación de encimas nativos en microcompartimentos bacterianos, así como proteínas heterólogas (como a GFP).&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanBobik2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Choudhary2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot; /&gt;

== Regulación (xenética) ==

Coa excepción dos carboxisomas, en todos os casos comprobados, os microcompartimentos bacterianos están codificados en [[operón]]s que se expresan só en presenza do substrato que se procesa neles.

Os microcompartimentos PDU de ''[[Salmonella enterica]]'' son inducidos pola presenza de propanodiol ou glicerol en condicións anaeróbicas, e só de propanodiol en condicións aeróbicas.&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot; /&gt; Esta indución é mediada polos proteínas reguladoras globais Crp e ArcA (sensibles ao [[AMPc]] e ás condicións anaeróbicas, respectivamente),&lt;ref name=&quot;Ailion1993&quot; /&gt; e pola proteína reguladora PocR, que é o activador [[transcrición xenética|transcricional]] dos loci ''pdu'' e ''cob'' (o operón necesario para a síntese de vitamina B12, un cofactor requirido pola propanodiol deshidratase).&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot; /&gt;

Os microcompartimentos EUT de ''Salmonella enterica'' son inducidos por medio da proteína reguladora EutR pola presenza simultánea de etanolamina e vitamina B12, o cal pode darse en condicións aeróbicas ou anaeróbicas. ''Salmonella enterica'' só pode producir vitamina B12 endóxena en condicións anaeróbicas, aínda que pode importar cianobalamina e convertela en vitamina B12 tanto en condicións aeróbicas coma anaeróbicas.&lt;ref name=&quot;Sheppard1994&quot; /&gt;

Os microcompartimentos PVM de ''[[Planctomyces limnophilus]]'' son inducidos pola presenza de [[fucosa]] ou [[ramnosa]] en condicións aeróbicas, pero non pola [[glicosa]].&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot; /&gt; Resultados similares foron obtidos para os microcompartimentos GRM de ''Clostridium phytofermentans'', para os cales ambos os azucres inducen os [[xene]]s que codifican os microcompartimentos e tamén os que codifican os encimas disimilatorios da fucosa e ramnosa.&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot; /&gt;

Ademais dos sistemas regulatorios caracterizados, os exames bioinformáticos indicaron que hai potencialmente moitos outros mecanismos regulatorios, incluso dentro dun tipo funcional de microcompartimento (por exemplo, o PDU), incluíndo sistemas regulatorios de dous compoñentes.&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot; /&gt;

== Importancia para a saúde humana e para o planeta ==

Os carboxisomas están presentes en todas as [[cianobacterias]] e moitas outras bacterias [[fotoautótrofo|foto-]] e [[quimioautótrofo|quimioautótrofas]]. As cianobacterias son globalmente significativas na [[fixación do carbono]], e como requiren carboxisomas para facelo en condicións [[atmosfera|atmosféricas]], o carboxisoma é un compoñente moi importante na fixación global do dióxido de carbono.

Varios tipos de microcompartimentos bacterianos foron implicados na virulencia de [[patóxeno]]s, como ''[[Salmonella enterica]]'' e ''[[Listeria monocytogenes]]''. Os xenes BMC tenden a estar regulados á alza en condicións virulentas, e se sofren mutacións orixinan un defecto na virulencia en experimentos de competición.&lt;ref name=&quot;Joseph2006&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Klumpp2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Maadani2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;HarveyWatson2011&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;KendallGruber2012&quot; /&gt;

== Aplicacións biotecnolóxicas ==

Varias características dos microcompartimentos bacterianos fanos interesantes para aplicacións [[biotecnoloxía|biotecnolóxicas]]. Como os carboxisomas incrementan a eficiencia da fixación do carbono, está dedicándose un grande esforzo investigador a tentar introducir carboxisomas en plantas para mellorar o mecanismo de concentración do carbono.&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014a&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014b&quot; /&gt;

Máis xeralmente, e debido a que as proteínas de cuberta dos microcompartimentos bacterianos se autoensamblan, poden formarse cubertas baleiras,&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot; /&gt; polo que se intenta modificalas por enxeñería para que conteñan un cargamento determinado. O descubrimento do [péptido`]] de encapsulación no extremo dalgunhas proteínas asociadas aos microcompartimentos&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot; /&gt; proporciona un mecanismo para empezar a modificar por enxeñaría microcompartimentos bacterianos fusionando a este péptido proteínas alleas e coexpresándoas coas proteínas da cuberta. Por exemplo, conseguiuse construír por enxeñaría un biorreactor de [[etanol]] ao engadir este péptido á [[piruvato descarboxilase]] e [[alcohol deshidroxenase]].&lt;ref name=&quot;LawrenceFrank2014&quot; /&gt; Finalmente, os poros presentes nas proteínas da cuberta controlan a permeabilidade da cuberta: estas poden ser unha diana para realizar a bioenxeñaría, xa que pode ser modificadas para permitir que as crucen substraros e produtos seleccionados.&lt;ref name=&quot;CaiSutter2015&quot; /&gt;

== Notas ==
{{Listaref|
refs=
&lt;ref name=&quot;ChengLiu2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cheng|first1=Shouqiang|last2=Liu|first2=Yu|last3=Crowley|first3=Christopher S.|last4=Yeates|first4=Todd O.|last5=Bobik|first5=Thomas A.|title=Bacterial microcompartments: their properties and paradoxes|journal=BioEssays|volume=30|issue=11–12|year=2008|pages=1084–1095|issn=0265-9247|doi=10.1002/bies.20830|pmid=18937343|pmc=3272490}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Kerfeld2005&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Kerfeld CA, Sawaya MR, Tanaka S, Nguyen CV, Phillips M, Beeby M, Yeates TO 
 | title = Protein structures forming the shell of primitive bacterial organelles
 | journal = [[Science]]
 | volume = 309
 | issue = 5736
 | pages = 936–938
 |date=August 2005
 
 | doi = 10.1126/science.1113397
 | pmid = 16081736
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;YeatesKerfeld2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Kerfeld|first2=Cheryl A.|last3=Heinhorst|first3=Sabine|last4=Cannon|first4=Gordon C.|last5=Shively|first5=Jessup M.|title=Protein-based organelles in bacteria: carboxysomes and related microcompartments|journal=Nature Reviews Microbiology|volume=6|issue=9|year=2008|pages=681–691|issn=1740-1526|doi=10.1038/nrmicro1913|pmid=18679172}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KerfeldErbilgin2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kerfeld|first1=Cheryl A.|last2=Erbilgin|first2=Onur|title=Bacterial microcompartments and the modular construction of microbial metabolism|journal=Trends in Microbiology|volume=23|issue=1|year=2015|pages=22–34|issn=0966-842X|doi=10.1016/j.tim.2014.10.003}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cannon2001&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Cannon GC, Bradburne CE, Aldrich HC, Baker SH, Heinhorst S, Shively JM
 | title = Microcompartments in prokaryotes: carboxysomes and related polyhedra
 | journal = [[Applied and Environmental Microbiology]]
 | volume = 67
 | issue = 12
 | pages = 5351–5361
 |date=December 2001
 
 | doi = 10.1128/AEM.67.12.5351-5361.2001
 | pmid = 11722879
 | pmc=93316
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KerfeldHeinhorst2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kerfeld|first1=Cheryl A.|last2=Heinhorst|first2=Sabine|last3=Cannon|first3=Gordon C.|title=Bacterial Microcompartments|journal=Annual Review of Microbiology|volume=64|issue=1|year=2010|pages=391–408|issn=0066-4227|doi=10.1146/annurev.micro.112408.134211}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Yeates2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Crowley|first2=Christopher S.|last3=Tanaka|first3=Shiho|title=Bacterial Microcompartment Organelles: Protein Shell Structure and Evolution|journal=Annu. Rev. Biophys. |volume=39|pages=185–205|year=2010|doi=10.1146/annurev.biophys.093008.131418|pmid=20192762|pmc=3272493}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Yeates2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Yeates|first1=Todd O.|last2=Thompson|first2=Michael C.|last3=Bobik|first3=Thomas A.|title=The Protein Shells of Bacterial Microcompartment Organelles|journal=Curr. Opin. Struct. Biol.|volume=21|issue=2|pages=223–231|year=2011|doi=10.1016/j.sbi.2011.01.006|pmid=21315581|pmc=3070793}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KinneyAxen2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kinney|first1=James N.|last2=Axen|first2=Seth D.|last3=Kerfeld|first3=Cheryl A.|title=Comparative analysis of carboxysome shell proteins|journal=Photosynthesis Research|volume=109|issue=1–3|year=2011|pages=21–32|issn=0166-8595|doi=10.1007/s11120-011-9624-6}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SutterBoehringer2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sutter|first1=Markus|last2=Boehringer|first2=Daniel|last3=Gutmann|first3=Sascha|last4=Günther|first4=Susanne|last5=Prangishvili|first5=David|last6=Loessner|first6=Martin J|last7=Stetter|first7=Karl O|last8=Weber-Ban|first8=Eilika|last9=Ban|first9=Nenad|title=Structural basis of enzyme encapsulation into a bacterial nanocompartment|journal=Nature Structural &amp; Molecular Biology|volume=15|issue=9|year=2008|pages=939–947|issn=1545-9993|doi=10.1038/nsmb.1473|pmid=19172747}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Pfeifer2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Pfeifer|first1=Felicitas|title=Distribution, formation and regulation of gas vesicles|journal=Nature Reviews Microbiology|volume=10|issue=10|year=2012|pages=705–715|issn=1740-1526|doi=10.1038/nrmicro2834|pmid=22941504}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Drews1956&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[G. DREWS]] &amp; [[W. NIKLOWITZ]]
 | title = &amp;#91;Cytology of Cyanophycea. II. Centroplasm and granular inclusions of Phormidium uncinatum&amp;#93;
 | journal = [[Archiv für Mikrobiologie]]
 | volume = 24
 | issue = 2
 | pages = 147–162
 | year = 1956
 | pmid = 13327992
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Shively1973&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Shively JM, Ball F, Brown DH, Saunders RE
 | title = Functional organelles in prokaryotes: polyhedral inclusions (carboxysomes) of Thiobacillus neapolitanus
 | journal = [[Science]]
 | volume = 182
 | issue = 4112
 | pages = 584–586
 |date=November 1973
 
 | pmid = 4355679
 | doi=10.1126/science.182.4112.584
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Chen1994&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[P. Chen]], [[D. I. Andersson]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = The control region of the pdu/cob regulon in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 176
 | issue = 17
 | pages = 5474–5482
 |date=September 1994
 
 | pmid = 8071226
 | pmc=196736
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Stojiljkovic1995&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[I. Stojiljkovic]], [[A. J. Baumler]] &amp; [[F. Heffron]]
 | title = Ethanolamine utilization in Salmonella typhimurium: nucleotide sequence, protein expression, and mutational analysis of the cchA cchB eutE eutJ eutG eutH gene cluster
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 177
 | issue = 5
 | pages = 1357–1366
 |date=March 1995
 
 | pmid = 7868611
 | pmc=176743
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Bobik1999&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Bobik TA, Havemann GD, Busch RJ, Williams DS, Aldrich HC 
 | title = The propanediol utilization (pdu) operon of Salmonella enterica serovar Typhimurium LT2 includes genes necessary for formation of polyhedral organelles involved in coenzyme B(12)-dependent 1, 2-propanediol degradation
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 181
 | issue = 19
 | pages = 5967–5975
 |date=October 1999
 
 | pmid = 10498708
 | pmc=103623
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;BrinsmadePaldon2005&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Brinsmade|first1=S. R.|last2=Paldon|first2=T.|last3=Escalante-Semerena|first3=J. C.|title=Minimal Functions and Physiological Conditions Required for Growth of Salmonella enterica on Ethanolamine in the Absence of the Metabolosome|journal=Journal of Bacteriology|volume=187|issue=23|year=2005|pages=8039–8046|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.187.23.8039-8046.2005|pmid=16291677|pmc=1291257}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;JordaLopez2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Jorda|first1=Julien|last2=Lopez|first2=David|last3=Wheatley|first3=Nicole M.|last4=Yeates|first4=Todd O.|title=Using comparative genomics to uncover new kinds of protein-based metabolic organelles in bacteria|journal=Protein Science|volume=22|issue=2|year=2013|pages=179–195|issn=0961-8368|doi=10.1002/pro.2196|pmid=23188745|pmc=3588914}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Axen2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Axen|first1=Seth D.|last2=Erbilgin|first2=Onur|last3=Kerfeld|first3=Cheryl A.|title=A Taxonomy of Bacterial Microcompartment Loci Constructed by a Novel Scoring Method|journal=PLoS Computational Biology|volume=10|issue=10|year=2014|pages=e1003898|issn=1553-7358|doi=10.1371/journal.pcbi.1003898|pmid=25340524|pmc=4207490}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tsai2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Tsai Y, Sawaya MR, Cannon GC, Cai F, Williams EB, Heinhorst S, Kerfeld CA, Yeates TO 
 | title = Structural analysis of CsoS1A and the protein shell of the Halothiobacillus neapolitanus carboxysome
 | journal = [[PLOS Biology]]
 | volume = 5
 | issue = 6
 | pages = e144
 |date=June 2007
 
 | doi = 10.1371/journal.pbio.0050144
 | pmid = 17518518
 | pmc=1872035
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Dryden2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Dryden|first1=K.A.|last2=Crowley|first2=C.S.|last3=Tanaka|first3=S.|last4=Yeates|first4=T.O.|last5=Yeager|first5=M.|title=Two-Dimensional Crystals of Carboxysome Shell Proteins Recapitulate the Hexagonal Packing of Three-Dimensional Crystals|journal=Protein Sci.|volume=18|issue=12|year=2009|pages=2629–2635|doi=10.1002/pro.272|pmid=19844993|pmc=2821281}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KleinZwart2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Klein|first1=Michael G.|last2=Zwart|first2=Peter|last3=Bagby|first3=Sarah C.|last4=Cai|first4=Fei|last5=Chisholm|first5=Sallie W.|last6=Heinhorst|first6=Sabine|last7=Cannon|first7=Gordon C.|last8=Kerfeld|first8=Cheryl A.|title=Identification and Structural Analysis of a Novel Carboxysome Shell Protein with Implications for Metabolite Transport|journal=Journal of Molecular Biology|volume=392|issue=2|year=2009|pages=319–333|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2009.03.056|pmid=19328811}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SagermannOhtaki2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sagermann|first1=M.|last2=Ohtaki|first2=A.|last3=Nikolakakis|first3=K.|title=Crystal structure of the EutL shell protein of the ethanolamine ammonia lyase microcompartment|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=106|issue=22|year=2009|pages=8883–8887|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0902324106|pmid=19451619|pmc=2690006}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HeldtFrank2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Heldt|first1=Dana|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Seyedarabi|first3=Arefeh|last4=Ladikis|first4=Dimitrios|last5=Parsons|first5=Joshua B.|last6=Warren|first6=Martin J.|last7=Pickersgill|first7=Richard W.|title=Structure of a trimeric bacterial microcompartment shell protein, EtuB, associated with ethanol utilization inClostridium kluyveri|journal=Biochemical Journal|volume=423|issue=2|year=2009|pages=199–207|issn=0264-6021|doi=10.1042/BJ20090780|pmid=19635047}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiSutter2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=F.|last2=Sutter|first2=M.|last3=Cameron|first3=J. C.|last4=Stanley|first4=D. N.|last5=Kinney|first5=J. N.|last6=Kerfeld|first6=C. A.|title=The Structure of CcmP, a Tandem Bacterial Microcompartment Domain Protein from the  -Carboxysome, Forms a Subcompartment Within a Microcompartment|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=288|issue=22|year=2013|pages=16055–16063|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M113.456897|pmid=23572529|pmc=3668761}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Crowley2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Crowley|first1=Christopher S.|last2=Cascio|first2=Duilio|last3=Sawaya|first3=Michael R.|last4=Kopstein|first4=Jefferey S.|last5=Bobik|first5=Thomas A.|last6=Yeates|first6=Todd O.|title=Structural Insight into the Mechanisms of Transport Across the Salmonella Enterica Pdu Microcompartment Shell|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=285|issue=48|year=2010|pages=37838–37846|doi=10.1074/jbc.M110.160580|pmid=20870711|pmc=2988387}}
&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;PangWarren2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Pang|first1=Allan|last2=Warren|first2=Martin J.|last3=Pickersgill|first3=Richard W.|title=Structure of PduT, a trimeric bacterial microcompartment protein with a 4Fe–4S cluster-binding site|journal=Acta Crystallographica Section D|volume=67|issue=2|year=2011|pages=91–96|issn=0907-4449|doi=10.1107/S0907444910050201|pmid=21245529}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsDinesh2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=J. B.|last2=Dinesh|first2=S. D.|last3=Deery|first3=E.|last4=Leech|first4=H. K.|last5=Brindley|first5=A. A.|last6=Heldt|first6=D.|last7=Frank|first7=S.|last8=Smales|first8=C. M.|last9=Lunsdorf|first9=H.|last10=Rambach|first10=A.|last11=Gass|first11=M. H.|last12=Bleloch|first12=A.|last13=McClean|first13=K. J.|last14=Munro|first14=A. W.|last15=Rigby|first15=S. E. J.|last16=Warren|first16=M. J.|last17=Prentice|first17=M. B.|title=Biochemical and Structural Insights into Bacterial Organelle Form and Biogenesis|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=283|issue=21|year=2008|pages=14366–14375|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M709214200|pmid=18332146}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsLawrence2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=Joshua B.|last2=Lawrence|first2=Andrew D.|last3=McLean|first3=Kirsty J.|last4=Munro|first4=Andrew W.|last5=Rigby|first5=Stephen E. J.|last6=Warren|first6=Martin J.|title=Characterisation of PduS, the pdu Metabolosome Corrin Reductase, and Evidence of Substructural Organisation within the Bacterial Microcompartment|journal=PLoS ONE|volume=5|issue=11|year=2010|pages=e14009|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0014009|pmid=21103360|pmc=2982820}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Thompson2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Thompson|first1=Michael C.|last2=Wheatley|first2=Nicole M.|last3=Jorda|first3=Julien|last4=Sawaya|first4=Michael R.|last5=Gidaniyan|first5=Soheil|last6=Ahmed|first6=Hoda|last7=Yang|first7=Z|last8=McCarty|first8=Crystal|last9=Whitelegge|first9=Julien|last10=Yeates|first10=Todd O.|
title=Identification of a Unique Fe-S Cluster Binding Site in a Glycyl-Radical Type Microcompartment Shell Protein|journal=Journal of Molecular Biology|volume=426|issue=19|year=2014|pages=3287–3304|doi=10.1016/j.jmb.2014.07.018|pmid=25102080|pmc=4175982}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;TanakaKerfeld2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Tanaka|first1=S.|last2=Kerfeld|first2=C. A.|last3=Sawaya|first3=M. R.|last4=Cai|first4=F.|last5=Heinhorst|first5=S.|last6=Cannon|first6=G. C.|last7=Yeates|first7=T. O.|title=Atomic-Level Models of the Bacterial Carboxysome Shell|journal=Science|volume=319|issue=5866|year=2008|pages=1083–1086|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1151458|pmid=18292340}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SutterWilson2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sutter|first1=Markus|last2=Wilson|first2=Steven C.|last3=Deutsch|first3=Samuel|last4=Kerfeld|first4=Cheryl A.|title=Two new high-resolution crystal structures of carboxysome pentamer proteins reveal high structural conservation of CcmL orthologs among distantly related cyanobacterial species|journal=Photosynthesis Research|volume=118|issue=1–2|year=2013|pages=9–16|issn=0166-8595|doi=10.1007/s11120-013-9909-z}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;WheatleyGidaniyan2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Wheatley|first1=Nicole M.|last2=Gidaniyan|first2=Soheil D.|last3=Liu|first3=Yuxi|last4=Cascio|first4=Duilio|last5=Yeates|first5=Todd O.|title=Bacterial microcompartment shells of diverse functional types possess pentameric vertex proteins|journal=Protein Science|volume=22|issue=5|year=2013|pages=660–665|issn=0961-8368|doi=10.1002/pro.2246|pmid=23456886|pmc=3649267}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ParsonsFrank2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Parsons|first1=Joshua B.|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Bhella|first3=David|last4=Liang|first4=Mingzhi|last5=Prentice|first5=Michael B.|last6=Mulvihill|first6=Daniel P.|last7=Warren|first7=Martin J.|title=Synthesis of Empty Bacterial Microcompartments, Directed Organelle Protein Incorporation, and Evidence of Filament-Associated Organelle Movement|journal=Molecular Cell|volume=38|issue=2|year=2010|pages=305–315|issn=1097-2765|doi=10.1016/j.molcel.2010.04.008|pmid=20417607}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cai2009&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Menon|first2=Balaraj B.|last3=Cannon|first3=Gordon C.|last4=Curry|first4=Kenneth J.|last5=Shively|first5=Jessup M.|last6=Heinhorst|first6=Sabine|title=The Pentameric Vertex Proteins Are Necessary for the Icosahedral Carboxysome Shell to Function as a CO2 Leakage Barrier|journal=PLoS ONE|volume=4|issue=10|year=2009|pages=e7521|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0007521|pmid=19844578|pmc=2760150}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;MarcusBerry1992&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Marcus|first1=Yehouda|last2=Berry|first2=JosephA.|last3=Pierce|first3=John|title=Photosynthesis and photorespiration in a mutant of the cyanobacterium Synechocystis PCC 6803 lacking carboxysomes|url=https://archive.org/details/sim_planta_1992-07_187_4/page/511|journal=Planta|volume=187|issue=4|year=1992|issn=0032-0935|doi=10.1007/BF00199970|pmid=24178146|pages=511–6}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;DouHeinhorst2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Dou|first1=Z.|last2=Heinhorst|first2=S.|last3=Williams|first3=E. B.|last4=Murin|first4=C. D.|last5=Shively|first5=J. M.|last6=Cannon|first6=G. C.|title=CO2 Fixation Kinetics of Halothiobacillus neapolitanus Mutant Carboxysomes Lacking Carbonic Anhydrase Suggest the Shell Acts as a Diffusional Barrier for CO2|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=283|issue=16|year=2008|pages=10377–10384|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M709285200|pmid=18258595}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SampsonBobik2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Sampson|first1=E. M.|last2=Bobik|first2=T. A.|title=Microcompartments for B12-Dependent 1,2-Propanediol Degradation Provide Protection from DNA and Cellular Damage by a Reactive Metabolic Intermediate|journal=Journal of Bacteriology|volume=190|issue=8|year=2008|pages=2966–2971|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.01925-07|pmid=18296526|pmc=2293232}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Chowdhury2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Chowdhury|first1=C.|last2=Chun|first2=Sunny|last3=Pang|first3=Allan|last4=Sawaya|first4=Michael R.|last5=Sinha|first5=S.|last6=Yeates|first6=Todd O.|last7=Bobik|first7=Thomas A.|
title=Selective Molecular Transport Through the Protein Shell of a Bacterial Microcompartment Organelle|
journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|volume=112|issue=10|year=2015|pages=2990–2995|doi=10.1073/pnas.1423672112|pmid=25713376|pmc=4364225}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tanaka2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Tanaka|first1=Shiho|last2=Sawaya|first2=Michael R.|last3=Yeates|first3=Todd O.|title=Structure and Mechanisms of a Protein-Based Organelle in Escherichia coli|journal=Science|volume=327|issue=596|year=2010|pages=81–84|doi=10.1126/science.1179513|pmid=20044574}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Thompson2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Thompson|first1=Michael C.|last2=Cascio|first2=Duilio|last3=Leibly|first3=David J.|last4=Yeates|first4=Todd O.|
title=An Allosteric Model for Control of Pore Opening by Substrate Binding in the EutL Microcompartment Shell Protein|journal=Protein Science|volume=24|issue=6|pages=956–975|year=2015|doi=10.1002/pro.2672|pmid=25752492|pmc=4456109}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Badger2003&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Murray R. Badger]] &amp; [[G. Dean Price]]
 | title = CO2 concentrating mechanisms in cyanobacteria: molecular components, their diversity and evolution
 | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-experimental-botany_2003-02_54_383/page/609
 | journal = [[Journal of Experimental Botany]]
 | volume = 54
 | issue = 383
 | pages = 609–622
 |date=February 2003
 
 | pmid = 12554704
 | doi=10.1093/jxb/erg076
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Price1989&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[G. D. Price]] &amp; [[M. R. Badger]]
 | title = Expression of Human Carbonic Anhydrase in the Cyanobacterium Synechococcus PCC7942 Creates a High CO(2)-Requiring Phenotype : Evidence for a Central Role for Carboxysomes in the CO(2) Concentrating Mechanism
 | url = https://archive.org/details/sim_plant-physiology_1989-10_91_2/page/505
 | journal = [[Plant physiology]]
 | volume = 91
 | issue = 2
 | pages = 505–513
 |date=October 1989
 
 | pmid = 16667062
 | doi=10.1104/pp.91.2.505
 | pmc=1062030
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ErbilginMcDonald2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Erbilgin|first1=O.|last2=McDonald|first2=K. L.|last3=Kerfeld|first3=C. A.|title=Characterization of a Planctomycetal Organelle: a Novel Bacterial Microcompartment for the Aerobic Degradation of Plant Saccharides|journal=Applied and Environmental Microbiology|volume=80|issue=7|year=2014|pages=2193–2205|issn=0099-2240|doi=10.1128/AEM.03887-13|pmid=24487526|pmc=3993161}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Penrod2006&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Joseph T. Penrod]] &amp; [[John R. Roth]]
 | title = Conserving a volatile metabolite: a role for carboxysome-like organelles in Salmonella enterica
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 188
 | issue = 8
 | pages = 2865–2874
 |date=April 2006
 
 | doi = 10.1128/JB.188.8.2865-2874.2006
 | pmid = 16585748
 | pmc=1447003
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Cheng2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cheng|first1=Shouqiang|last2=Fan|first2=Chenguang|last3=Sinha|first3=Sharmistha|last4=Bobik|first4=Thomas A.|title=The PduQ Enzyme Is an Alcohol Dehydrogenase Used to Recycle NAD+ Internally within the Pdu Microcompartment of Salmonella enterica|journal=PLoS ONE|volume=7|issue=10|year=2012|pages=e47144|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0047144|pmid=23077559|pmc=3471927}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HusebyRoth2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Huseby|first1=D. L.|last2=Roth|first2=J. R.|title=Evidence that a Metabolic Microcompartment Contains and Recycles Private Cofactor Pools|journal=Journal of Bacteriology|volume=195|issue=12|year=2013|pages=2864–2879|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.02179-12|pmid=23585538|pmc=3697265}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Lawrence1996&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[J. G. Lawrence]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Selfish operons: horizontal transfer may drive the evolution of gene clusters
 |journal = [[Genetics (journal)|Genetics]]
 | volume = 143
 | issue = 4
 | pages = 1843–1860
 |date=August 1996
 
 | pmid = 8844169
 | pmc=1207444
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Jeter1990&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[R. M. Jeter]]
 | title = Cobalamin-dependent 1,2-propanediol utilization by Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of General Microbiology]]
 | volume = 136
 | issue = 5
 | pages = 887–896
 |date=May 1990
 
 | pmid = 2166132
 | doi=10.1099/00221287-136-5-887
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Roof1989&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[D. M. Roof]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Functions required for vitamin B12-dependent ethanolamine utilization in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 171
 | issue = 6
 | pages = 3316–3323
 |date=June 1989
 
 | pmid = 2656649
 | pmc=210052
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FreyHegeman2008&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Frey|first1=Perry A.|last2=Hegeman|first2=Adrian D.|last3=Ruzicka|first3=Frank J.|title=The Radical SAM Superfamily|journal=Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology|volume=43|issue=1|year=2008|pages=63–88|issn=1040-9238|doi=10.1080/10409230701829169|pmid=18307109}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Petit2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Petit|first1=Elsa|last2=LaTouf|first2=W. Greg|last3=Coppi|first3=Maddalena V.|last4=Warnick|first4=Thomas A.|last5=Currie|first5=Devin|last6=Romashko|first6=Igor|last7=Deshpande|first7=Supriya|last8=Haas|first8=Kelly|last9=Alvelo-Maurosa|first9=Jesús G.|last10=Wardman|first10=Colin|last11=Schnell|first11=Danny J.|last12=Leschine|first12=Susan B.|last13=Blanchard|first13=Jeffrey L.|title=Involvement of a Bacterial Microcompartment in the Metabolism of Fucose and Rhamnose by Clostridium phytofermentans|journal=PLoS ONE|volume=8|issue=1|year=2013|pages=e54337|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0054337|pmid=23382892|pmc=3557285}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CameronWilson2013&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cameron|first1=Jeffrey C.|last2=Wilson|first2=Steven C.|last3=Bernstein|first3=Susan L.|last4=Kerfeld|first4=Cheryl A.|title=Biogenesis of a Bacterial Organelle: The Carboxysome Assembly Pathway|journal=Cell|volume=155|issue=5|year=2013|pages=1131–1140|issn=0092-8674|doi=10.1016/j.cell.2013.10.044}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Long2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 |vauthors=Long BM, Badger MR, Whitney SM, Price GD 
 | title = Analysis of carboxysomes from Synechococcus PCC7942 reveals multiple Rubisco complexes with carboxysomal proteins CcmM and CcaA
 | journal = [[The Journal of Biological Chemistry]]
 | volume = 282
 | issue = 40
 | pages = 29323–29335
 |date=October 2007
 
 | doi = 10.1074/jbc.M703896200
 | pmid = 17675289
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KinneySalmeen2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kinney|first1=J. N.|last2=Salmeen|first2=A.|last3=Cai|first3=F.|last4=Kerfeld|first4=C. A.|title=Elucidating Essential Role of Conserved Carboxysomal Protein CcmN Reveals Common Feature of Bacterial Microcompartment Assembly|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=287|issue=21|year=2012|pages=17729–17736|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M112.355305|pmid=22461622|pmc=3366800}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;SavageAfonso2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Savage|first1=D. F.|last2=Afonso|first2=B.|last3=Chen|first3=A. H.|last4=Silver|first4=P. A.|title=Spatially Ordered Dynamics of the Bacterial Carbon Fixation Machinery|journal=Science|volume=327|issue=5970|year=2010|pages=1258–1261|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1186090|pmid=20203050}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiDou2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Dou|first2=Zhicheng|last3=Bernstein|first3=Susan|last4=Leverenz|first4=Ryan|last5=Williams|first5=Eric|last6=Heinhorst|first6=Sabine|last7=Shively|first7=Jessup|last8=Cannon|first8=Gordon|last9=Kerfeld|first9=Cheryl|title=Advances in Understanding Carboxysome Assembly in Prochlorococcus and Synechococcus Implicate CsoS2 as a Critical Component|journal=Life|volume=5|issue=2|year=2015|pages=1141–1171|issn=2075-1729|doi=10.3390/life5021141}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;IancuMorris2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Iancu|first1=Cristina V.|last2=Morris|first2=Dylan M.|last3=Dou|first3=Zhicheng|last4=Heinhorst|first4=Sabine|last5=Cannon|first5=Gordon C.|last6=Jensen|first6=Grant J.|title=Organization, Structure, and Assembly of α-Carboxysomes Determined by Electron Cryotomography of Intact Cells|journal=Journal of Molecular Biology|volume=396|issue=1|year=2010|pages=105–117|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2009.11.019|pmid=19925807|pmc=2853366}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Leal2003&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Nicole A. Leal]], [[Gregory D. Havemann]] &amp; [[Thomas A. Bobik]]
 | title = PduP is a coenzyme-a-acylating propionaldehyde dehydrogenase associated with the polyhedral bodies involved in B12-dependent 1,2-propanediol degradation by Salmonella enterica serovar Typhimurium LT2
 | journal = [[Archives of microbiology]]
 | volume = 180
 | issue = 5
 | pages = 353–361
 |date=November 2003
 
 | doi = 10.1007/s00203-003-0601-0
 | pmid = 14504694
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Tobimatsu2005&quot;&gt;
{{Cita publicación periódica
 | author = [[Takamasa Tobimatsu]], [[Masahiro Kawata]] &amp; [[Tetsuo Toraya]]
 | title = The N-terminal regions of beta and gamma subunits lower the solubility of adenosylcobalamin-dependent diol dehydratase
 | journal = [[Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry]]
 | volume = 69
 | issue = 3
 | pages = 455–462
 |date=March 2005
 
 | doi = 10.1271/bbb.69.455
 | pmid = 15784971
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Liu2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Liu Y, Leal NA, Sampson EM, Johnson CL, Havemann GD, Bobik TA 
 | title = PduL is an evolutionarily distinct phosphotransacylase involved in B12-dependent 1,2-propanediol degradation by Salmonella enterica serovar typhimurium LT2
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 189
 | issue = 5
 | pages = 1589–1596
 |date=March 2007
 
 | doi = 10.1128/JB.01151-06
 | pmid = 17158662
 | pmc=1855771
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;ShibataTamagaki2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Shibata|first1=N.|last2=Tamagaki|first2=H.|last3=Hieda|first3=N.|last4=Akita|first4=K.|last5=Komori|first5=H.|last6=Shomura|first6=Y.|last7=Terawaki|first7=S.-i.|last8=Mori|first8=K.|last9=Yasuoka|first9=N.|last10=Higuchi|first10=Y.|last11=Toraya|first11=T.|title=Crystal Structures of Ethanolamine Ammonia-lyase Complexed with Coenzyme B12 Analogs and Substrates|journal=Journal of Biological Chemistry|volume=285|issue=34|year=2010|pages=26484–26493|issn=0021-9258|doi=10.1074/jbc.M110.125112|pmid=20519496|pmc=2924083}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;AussignarguesPaasch2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Aussignargues|first1=Clément|last2=Paasch|first2=Bradley C.|last3=Gonzalez-Esquer|first3=Raul|last4=Erbilgin|first4=Onur|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Bacterial Microcompartment Assembly: The Key Role of Encapsulation Peptides|journal=Communicative &amp; Integrative Biology|year=2015|pages=00–00|issn=1942-0889|doi=10.1080/19420889.2015.1039755|volume=8|pmid=26478774|pmc=4594438}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FanCheng2010&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Fan|first1=C.|last2=Cheng|first2=S.|last3=Liu|first3=Y.|last4=Escobar|first4=C. M.|last5=Crowley|first5=C. S.|last6=Jefferson|first6=R. E.|last7=Yeates|first7=T. O.|last8=Bobik|first8=T. A.|title=Short N-terminal sequences package proteins into bacterial microcompartments|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=107|issue=16|year=2010|pages=7509–7514|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0913199107|pmid=20308536|pmc=2867708}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;FanBobik2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Fan|first1=C.|last2=Bobik|first2=T. A.|title=The N-Terminal Region of the Medium Subunit (PduD) Packages Adenosylcobalamin-Dependent Diol Dehydratase (PduCDE) into the Pdu Microcompartment|journal=Journal of Bacteriology|volume=193|issue=20|year=2011|pages=5623–5628|issn=0021-9193|doi=10.1128/JB.05661-11|pmid=21821773|pmc=3187188}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Choudhary2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Choudhary|first1=Swati|last2=Quin|first2=Maureen B.|last3=Sanders|first3=Mark A.|last4=Johnson|first4=Ethan T.|last5=Schmidt-Dannert|first5=Claudia|title=Engineered Protein Nano-Compartments for Targeted Enzyme Localization|journal=PLoS ONE|volume=7|issue=3|year=2012|pages=e33342|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0033342|pmid=22428024|pmc=3299773}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LassilaBernstein2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lassila|first1=Jonathan K.|last2=Bernstein|first2=Susan L.|last3=Kinney|first3=James N.|last4=Axen|first4=Seth D.|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Assembly of Robust Bacterial Microcompartment Shells Using Building Blocks from an Organelle of Unknown Function|journal=Journal of Molecular Biology|volume=426|issue=11|year=2014|pages=2217–2228|issn=0022-2836|doi=10.1016/j.jmb.2014.02.025|pmid=24631000}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Bobik1992&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[T. A. Bobik]], [[M. Ailion]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = A single regulatory gene integrates control of vitamin B12 synthesis and propanediol degradation
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 174
 | issue = 7
 | pages = 2253–2266
 |date=April 1992
 
 | pmid = 1312999
 | pmc=205846
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Ailion1993&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[M. Ailion]], [[T. A. Bobik]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = Two global regulatory systems (Crp and Arc) control the cobalamin/propanediol regulon of Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 175
 | issue = 22
 | pages = 7200–7208
 |date=November 1993
 
 | pmid = 8226666
 | pmc=206861
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Sheppard1994&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[D. E. Sheppard]] &amp; [[J. R. Roth]]
 | title = A rationale for autoinduction of a transcriptional activator: ethanolamine ammonia-lyase (EutBC) and the operon activator (EutR) compete for adenosyl-cobalamin in Salmonella typhimurium
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 176
 | issue = 5
 | pages = 1287–1296
 |date=March 1994
 
 | pmid = 8113167
 | pmc=205191
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Joseph2006&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Joseph B, Przybilla K, Stühler C, Schauer K, Slaghuis J, Fuchs TM, Goebel W 
 | title = Identification of Listeria monocytogenes genes contributing to intracellular replication by expression profiling and mutant screening
 | journal = [[Journal of Bacteriology]]
 | volume = 188
 | issue = 2
 | pages = 556–568
 |date=January 2006
 
 | doi = 10.1128/JB.188.2.556-568.2006
 | pmid = 16385046
 | pmc=1347271
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Klumpp2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | author = [[Jochen Klumpp]] &amp; [[Thilo M. Fuchs]]
 | title = Identification of novel genes in genomic islands that contribute to Salmonella typhimurium replication in macrophages
 | journal = [[Microbiology (journal)|Microbiology]]
 | volume = 153
 | issue = Pt 4
 | pages = 1207–1220
 |date=April 2007
 
 | pmid = 17379730
 | doi=10.1099/mic.0.2006/004747-0
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Maadani2007&quot;&gt;{{Cita publicación periódica
 | vauthors=Maadani A, Fox KA, Mylonakis E, Garsin DA 
 | title = Enterococcus faecalis mutations affecting virulence in the Caenorhabditis elegans model host
 | journal = [[Infection and immunity]]
 | volume = 75
 | issue = 5
 | pages = 2634–2637
 |date=May 2007
 
 | doi = 10.1128/IAI.01372-06
 | pmid = 17307944
 | pmc=1865755
}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;HarveyWatson2011&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Harvey|first1=P. C.|last2=Watson|first2=M.|last3=Hulme|first3=S.|last4=Jones|first4=M. A.|last5=Lovell|first5=M.|last6=Berchieri|first6=A.|last7=Young|first7=J.|last8=Bumstead|first8=N.|last9=Barrow|first9=P.|title=Salmonella enterica Serovar Typhimurium Colonizing the Lumen of the Chicken Intestine Grows Slowly and Upregulates a Unique Set of Virulence and Metabolism Genes|journal=Infection and Immunity|volume=79|issue=10|year=2011|pages=4105–4121|issn=0019-9567|doi=10.1128/IAI.01390-10|pmid=21768276|pmc=3187277}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;KendallGruber2012&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Kendall|first1=M. M.|last2=Gruber|first2=C. C.|last3=Parker|first3=C. T.|last4=Sperandio|first4=V.|title=Ethanolamine Controls Expression of Genes Encoding Components Involved in Interkingdom Signaling and Virulence in Enterohemorrhagic Escherichia coli O157:H7|journal=mBio|volume=3|issue=3|year=2012|pages=e00050-12–e00050-12|issn=2150-7511|doi=10.1128/mBio.00050-12}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014a&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lin|first1=Myat T.|last2=Occhialini|first2=Alessandro|last3=Andralojc|first3=P. John|last4=Devonshire|first4=Jean|last5=Hines|first5=Kevin M.|last6=Parry|first6=Martin A. J.|last7=Hanson|first7=Maureen R.|title=β-Carboxysomal proteins assemble into highly organized structures inNicotianachloroplasts|journal=The Plant Journal|volume=79|issue=1|year=2014|pages=1–12|issn=0960-7412|doi=10.1111/tpj.12536}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LinOcchialini2014b&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lin|first1=Myat T.|last2=Occhialini|first2=Alessandro|last3=Andralojc|first3=P. John|last4=Parry|first4=Martin A. J.|last5=Hanson|first5=Maureen R.|title=A faster Rubisco with potential to increase photosynthesis in crops|journal=Nature|volume=513|issue=7519|year=2014|pages=547–550|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature13776|pmid=25231869|pmc=4176977}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;LawrenceFrank2014&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Lawrence|first1=Andrew D.|last2=Frank|first2=Stefanie|last3=Newnham|first3=Sarah|last4=Lee|first4=Matthew J.|last5=Brown|first5=Ian R.|last6=Xue|first6=Wei-Feng|last7=Rowe|first7=Michelle L.|last8=Mulvihill|first8=Daniel P.|last9=Prentice|first9=Michael B.|last10=Howard|first10=Mark J.|last11=Warren|first11=Martin J.|title=Solution Structure of a Bacterial Microcompartment Targeting Peptide and Its Application in the Construction of an Ethanol Bioreactor|journal=ACS Synthetic Biology|volume=3|issue=7|year=2014|pages=454–465|issn=2161-5063|doi=10.1021/sb4001118}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;CaiSutter2015&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|last1=Cai|first1=Fei|last2=Sutter|first2=Markus|last3=Bernstein|first3=Susan L.|last4=Kinney|first4=James N.|last5=Kerfeld|first5=Cheryl A.|title=Engineering Bacterial Microcompartment Shells: Chimeric Shell Proteins and Chimeric Carboxysome Shells|journal=ACS Synthetic Biology|volume=4|issue=4|year=2015|pages=444–453|issn=2161-5063|doi=10.1021/sb500226j}}&lt;/ref&gt;

|4}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Sistema endomembranoso]]
* [[Vía metabólica]]
* [[Canalización de substratos]]
* [[Encapsulina]]s

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.sciencedaily.com/releases/2008/02/080221152009.htm Mysterious Bacterial Microcompartments Revealed By Biochemists]
* [http://www.nature.com/embor/journal/v9/n3/full/embor200824.html Not so simple after all. A renaissance of research into prokaryotic evolution and cell structure]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Orgánulos]]
[[Categoría:Proteínas bacterianas]]</text>
      <sha1>dwsellgshfiru317u3fmf1kvpbzhbx3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Kitty Genovese</title>
    <ns>1</ns>
    <id>424428</id>
    <revision>
      <id>6163076</id>
      <parentid>5288190</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:41:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2383" xml:space="preserve">{{visitas}}
== Ligazóns externas modificadas (agosto 2018) ==

Ola compañeiros editores,

Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[Kitty Genovese]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=4860541 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios:
*Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20040324160420/http://soundportraits.org/on-air/remembering_kitty_genovese/ á ligazón http://www.soundportraits.org/on-air/remembering_kitty_genovese/

Por favor revisade o FAQ para máis información sobre cómo correxir erros do bot.

Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''&lt;span style=&quot;color:darkgrey;font-family:monospace&quot;&gt;InternetArchiveBot&lt;/span&gt;''']] &lt;span style=&quot;color:green;font-family:Rockwell&quot;&gt;([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])&lt;/span&gt; 25 de agosto de 2018 ás 22:01 (UTC)

== Ligazóns externas modificadas (outubro 2019) ==

Ola compañeiros editores,

Acabo de modificar 2 ligazóns externas en [[Kitty Genovese]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=5288189 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios:
*Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20130507023426/http://www.wadsworth.com/psychology_d/templates/student_resources/0155060678_rathus/ps/ps19.html á ligazón http://www.wadsworth.com/psychology_d/templates/student_resources/0155060678_rathus/ps/ps19.html
*Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20040324160420/http://soundportraits.org/on-air/remembering_kitty_genovese/ á ligazón http://soundportraits.org/on-air/remembering_kitty_genovese/

Por favor revisade o FAQ para máis información sobre como corrixir erros do bot.

Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''&lt;span style=&quot;color:darkgrey;font-family:monospace&quot;&gt;InternetArchiveBot&lt;/span&gt;''']] &lt;span style=&quot;color:green;font-family:Rockwell&quot;&gt;([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])&lt;/span&gt; 29 de outubro de 2019 ás 18:42 (UTC)</text>
      <sha1>s6adeiw0krdithq90rf7hg2vig9lfe2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Llyfr Du Caerfyrddin</title>
    <ns>1</ns>
    <id>424993</id>
    <revision>
      <id>6163107</id>
      <parentid>4947326</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:44:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3127" xml:space="preserve">{{visitas}}
== Ligazóns externas modificadas (agosto 2018) ==

Ola compañeiros editores,

Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[Llyfr Du Caerfyrddin]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=4862118 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios:
*Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20070607035835/http://www.llgc.org.uk/index.php?id=blackbookofcarmarthen á ligazón http://www.llgc.org.uk/index.php?id=blackbookofcarmarthen

Por favor revisade o FAQ para máis información sobre cómo correxir erros do bot.

Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''&lt;span style=&quot;color:darkgrey;font-family:monospace&quot;&gt;InternetArchiveBot&lt;/span&gt;''']] &lt;span style=&quot;color:green;font-family:Rockwell&quot;&gt;([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])&lt;/span&gt; 26 de agosto de 2018 ás 04:33 (UTC)

== Ligazóns externas modificadas (setembro 2018) ==

Ola compañeiros editores,

Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[Llyfr Du Caerfyrddin]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=4901582 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios:
*Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20100902173318/http://www.celtnet.org.uk/ancient_books/llyfr_du.html á ligazón http://www.celtnet.org.uk/ancient_books/llyfr_du.html

Por favor revisade o FAQ para máis información sobre cómo correxir erros do bot.

Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''&lt;span style=&quot;color:darkgrey;font-family:monospace&quot;&gt;InternetArchiveBot&lt;/span&gt;''']] &lt;span style=&quot;color:green;font-family:Rockwell&quot;&gt;([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])&lt;/span&gt; 5 de setembro de 2018 ás 16:31 (UTC)

== Ligazóns externas modificadas (outubro 2018) ==

Ola compañeiros editores,

Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[Llyfr Du Caerfyrddin]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=4947325 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios:
*Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20100913142302/http://www.maryjones.us/ctexts/bbcindex.html á ligazón http://www.maryjones.us/ctexts/bbcindex.html

Por favor revisade o FAQ para máis información sobre como corrixir erros do bot.

Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''&lt;span style=&quot;color:darkgrey;font-family:monospace&quot;&gt;InternetArchiveBot&lt;/span&gt;''']] &lt;span style=&quot;color:green;font-family:Rockwell&quot;&gt;([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])&lt;/span&gt; 12 de outubro de 2018 ás 04:40 (UTC)</text>
      <sha1>sf6djq8c0t7x5b36slt9pnv8b9vxp9z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modelo:Club Baloncesto Breogán (elenco)</title>
    <ns>10</ns>
    <id>434030</id>
    <revision>
      <id>6162840</id>
      <parentid>6161326</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:25:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2903" xml:space="preserve">{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color: #78C5E3; color: white; text-align: center;&quot; | '''Río Breogán 2022−2023 (ACB)'''
|- style=&quot;background-color: #36344A;color: #78C5E3; text-align: center;&quot;
! '''Xogadores''' !! '''Adestradores'''
|-
| valign=&quot;top&quot; | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}
}}
{| class=&quot;sortable&quot; style=&quot;background:transparent; margin:0px; width:100%;&quot;
! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso !! Procedencia
&lt;!-- lista de xogadores --&gt;
{{player3|num=17|nat={{SRBb}}|first=Marko|last=Luković|pos=PF|m=2.07|kgs=92|from=[[KK Split]] &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=23|nat={{GALb}}|first=Erik|last=Quintela|pos=PG|m=1.86|kgs=74|from=[[CB Bahía San Agustín|B the travel brand Palma]] &lt;small&gt;(2020)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=42|nat={{GALb}}|first=Sergi|last=Quintela|pos=SG|m=1.85|kgs=84|from=[[Xuven Cambados]] &lt;small&gt;(2016)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Víctor|last=Arteaga|pos=C|m=2.13|kgs=109|from=[[MoraBanc Andorra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}{{KOSb}}|first=Scott|last=Bamforth|pos=SG|m=1.88|kgs=86|from=[[Le Mans Sarthe Basket]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{AUTb}}|first=Luka|last=Brajkovic|pos=PF|m=2.08|kgs=113|from=[[NCAA|Davidson]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Marc|last=García|pos=SG|m=1.98|kgs=82|from=[[Hereda San Pablo Burgos]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Sergi|last=García|pos=PG|m=1.93|kgs=82|from=[[CB Gran Canaria|Gran Canaria]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}|first=Ethan|last=Happ|pos=C|m=2.08|kgs=108|from=[[MHP Riesen Ludwigsburg]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{DEUb}}|first=Justus|last=Hollatz|pos=PG|m=1.91|kgs=82|from=[[Hamburg Towers]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{CODb}}|first=Jonathan|last=Kasibabu|pos=PF|m=2.04|kgs=110|from=[[Hermine Nantes Basket]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Stefan|last=Momirov|pos=SF|m=1.98|kgs=87|from=[[Kolossos Rodou]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{HRVb}}|first=Toni|last=Nakić|pos=SF|m=2.00|kgs=89|from=[[Cibona Zagreb]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Nemanja|last=Nenadić|pos=SF|m=1.97|kgs=88|from=[[Zastal Zielona Góra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
&lt;!-- fin lista de xogadores --&gt;
{{FIBA roster footer
| head_coach = 
: {{player||{{HRVb}}|[[Veljko Mršić]]}}
| asst_coach =
: {{player||{{GALb}}|[[Javier Muñoz]]}}
: {{player||{{GALb}}|Fernán Varela}}
| team_man = 
: {{player||{{GALb}}|[[Tito Díaz]]}}
| roster_url = http://www.cbbreogan.com/equipo
| transaction_url = 
| accessdate = [[18 de agosto|18−08]]−[[2022]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Categoría:Cadros de xogadores do Breogán]][[Categoría:Elencos de equipos de baloncesto de España|Breogan Club Baloncesto‎]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sa4xf4ui9kn3oo1jne2ri4bvnqmnmog</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162889</id>
      <parentid>6162840</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:51:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2903" xml:space="preserve">{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color: #78C5E3; color: white; text-align: center;&quot; | '''Río Breogán 2022−2023 (ACB)'''
|- style=&quot;background-color: #36344A;color: #78C5E3; text-align: center;&quot;
! '''Xogadores''' !! '''Adestradores'''
|-
| valign=&quot;top&quot; | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}
}}
{| class=&quot;sortable&quot; style=&quot;background:transparent; margin:0px; width:100%;&quot;
! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso !! Procedencia
&lt;!-- lista de xogadores --&gt;
{{player3|num=17|nat={{SRBb}}|first=Marko|last=Luković|pos=PF|m=2.07|kgs=92|from=[[KK Split]] &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=23|nat={{GALb}}|first=Erik|last=Quintela|pos=PG|m=1.86|kgs=74|from=[[CB Bahía San Agustín|B the travel brand Palma]] &lt;small&gt;(2020)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=42|nat={{GALb}}|first=Sergi|last=Quintela|pos=SG|m=1.85|kgs=84|from=[[Xuven Cambados]] &lt;small&gt;(2016)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Víctor|last=Arteaga|pos=C|m=2.13|kgs=109|from=[[MoraBanc Andorra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}{{KOSb}}|first=Scott|last=Bamforth|pos=SG|m=1.88|kgs=86|from=[[Le Mans Sarthe Basket]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{AUTb}}|first=Luka|last=Brajkovic|pos=PF|m=2.08|kgs=113|from=[[NCAA|Davidson]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Marc|last=García|pos=SG|m=1.98|kgs=82|from=[[Hereda San Pablo Burgos]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Sergi|last=García|pos=PG|m=1.93|kgs=82|from=[[CB Gran Canaria|Gran Canaria]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}|first=Ethan|last=Happ|pos=C|m=2.08|kgs=108|from=[[MHP Riesen Ludwigsburg]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{DEUb}}|first=Justus|last=Hollatz|pos=PG|m=1.91|kgs=82|from=[[Hamburg Towers]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{CODb}}|first=Jonathan|last=Kasibabu|pos=PF|m=2.04|kgs=110|from=[[Nantes Basket Hermine]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Stefan|last=Momirov|pos=SF|m=1.98|kgs=87|from=[[Kolossos Rodou]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{HRVb}}|first=Toni|last=Nakić|pos=SF|m=2.00|kgs=89|from=[[Cibona Zagreb]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Nemanja|last=Nenadić|pos=SF|m=1.97|kgs=88|from=[[Zastal Zielona Góra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
&lt;!-- fin lista de xogadores --&gt;
{{FIBA roster footer
| head_coach = 
: {{player||{{HRVb}}|[[Veljko Mršić]]}}
| asst_coach =
: {{player||{{GALb}}|[[Javier Muñoz]]}}
: {{player||{{GALb}}|Fernán Varela}}
| team_man = 
: {{player||{{GALb}}|[[Tito Díaz]]}}
| roster_url = http://www.cbbreogan.com/equipo
| transaction_url = 
| accessdate = [[18 de agosto|18−08]]−[[2022]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Categoría:Cadros de xogadores do Breogán]][[Categoría:Elencos de equipos de baloncesto de España|Breogan Club Baloncesto‎]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tgiybt14gkc2xsz4viuzwlbjqwt9u6g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Tristán e Isolda</title>
    <ns>1</ns>
    <id>442123</id>
    <revision>
      <id>6163113</id>
      <parentid>4934705</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:47:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1061" xml:space="preserve">{{visitas}}
== Ligazóns externas modificadas (setembro 2018) ==

Ola compañeiros editores,

Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[Tristán e Isolda]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=4934704 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios:
*Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20100521000924/http://www.orbilat.com/Languages/Galician/Texts/index.html á ligazón http://www.orbilat.com/Languages/Galician/Texts/index.html

Por favor revisade o FAQ para máis información sobre como corrixir erros do bot.

Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''&lt;span style=&quot;color:darkgrey;font-family:monospace&quot;&gt;InternetArchiveBot&lt;/span&gt;''']] &lt;span style=&quot;color:green;font-family:Rockwell&quot;&gt;([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])&lt;/span&gt; 28 de setembro de 2018 ás 09:20 (UTC)</text>
      <sha1>fl9t8lvws2pu8vesoznpy4eudewm26p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lista de Wikipedias</title>
    <ns>0</ns>
    <id>446148</id>
    <revision>
      <id>6163100</id>
      <parentid>6162607</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:17:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>33958</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Actualizando datos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="124666" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Www.wikipedia.org screenshot 2018.png|miniatura|Pantalla do portal de Wikipedia amosando as diferentes linguas clasificadas por número de artigos.|367x367px]]
[[Wikipedia]] é unha enciclopedia en liña baseada nun [[wiki]] [[Multilingüismo|multilingüe]] e de [[contido libre]] editado e mantido por unha comunidade de editores, a cal comezou o 15 de xaneiro de 2001 coa [[Wikipedia en inglés|versión en lingua inglesa]]. Pouco despois, creáronse edicións en linguas diferentes do inglés: as edicións en [[Wikipedia en alemán|alemán]] e o [[Wikipedia en catalán|catalán]] foron creadas o 16 de marzo,&lt;ref&gt;{{Cite mailing list|url=https://lists.wikimedia.org/pipermail/wikipedia-l/2001-March/000048.html|title=Alternative language wikipedias |date=16 de marzo de 2001 |mailing-list=Wikipedia-L|last=Wales|first=Jimmy|access-date=21 de decembro de 2020 |archive-date=20 de xuño de 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140620120728/http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikipedia-l/2001-March/000048.html|urlmorta=non}}&lt;/ref&gt; a edición en [[Wikipedia en francés|francés]] o 23 de marzo,&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Noisette|first=Thierry|date=24 de setembro de 2010 |title=Wikipédia en français dépasse le million d'articles|trans-title=French Wikipedia exceeds one million articles|url=https://www.zdnet.fr/blogs/l-esprit-libre/wikipedia-en-francais-depasse-le-million-d-articles-39754828.htm|urlmorta=non|archive-url=https://web.archive.org/web/20161107220853/http://www.zdnet.fr/actualites/wikipedia-en-francais-depasse-le-million-d-articles-39754828.htm|archive-date=7 de novembro de 2016|access-date=21 de decembro de 2020 |website=[[ZDNet]] France|publisher=[[Red Ventures]]|language=fr|quote=Wikipédia, l'encyclopédie collaborative libre, fêtera ses dix ans en janvier 2011, et a débuté le 23 mars 2001 en version française, mais dès ce jeudi 23 septembre, à neuf ans et demi exactement, la Wikipédia francophone a enregistré officiellement le cap du million d'articles.}}&lt;/ref&gt; e a [[Wikipedia en sueco|sueca]] creouse o 23 de maio.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=History of HomePage|url=http://sv.wikipedia.com/wiki.cgi?action=history&amp;id=HomePage|urlmorta=si|archive-url=https://web.archive.org/web/20010608192645/http://sv.wikipedia.com/wiki.cgi?action=history&amp;id=HomePage|archive-date=8 de outubro de 2001 |access-date=21 de decembro de 2020 |website=[[Wikipedia en sueco]]}}&lt;/ref&gt;

== Táboa ==
Esta é unha táboa con todas as '''[[Wikipedia]]s''', presentables en orde decrecente de páxinas de contido ou outros ordenamentos.&lt;ref name=&quot;pdc&quot;&gt;As páxinas de contido son as páxinas pertencentes ós [[Axuda:Espazo de nomes|espazos de nomes]] que cada comunidade considera que constitúen a propia enciclopedia —a máis do principal ou de artigos, nalgunhas edicións engádense outros complementarios, como os anexos da Wikipedia en español—, e que a máis non son redireccións e conteñen ao menos unha ligazón interna.&lt;/ref&gt; Os datos actualízanse de xeito automático a diario.

{| class=&quot;wikitable sortable col2izq col3izq col4izq&quot; style=&quot;text-align:right;&quot;
|- style=&quot;font-size: 85%&quot;
! !! Lingua !! lingua (local) !! {{abreviatura|Cód.|Código segundo ISO 639-1}}&lt;ref&gt;A dirección ([[Localizador uniforme de recursos|URL]]) de cada Wikipedia ten a estrutura &lt;code&gt;http(s)://'''xx'''.wikipedia.org/wiki/&lt;/code&gt;, onde '''xx''' é a identificación da lingua desa Wikipedia, segundo o código de letras da norma [[ISO 639]]-1. Para as linguas que non teñen representación nese código, úsase un de tres letras, de [[ISO 639]]-2. En casos excepcionais non cubertos polo ISO, adóptase un código propio.&lt;/ref&gt;
! {{abreviatura|P. de cont.|Páxinas de contido}}&lt;ref name=&quot;pdc&quot; /&gt; !! Páxinas !! Edicións !! {{abreviatura|Admins.|Administradores}} !! Usuarios !! {{abreviatura|U. activos|Usuarios activos}}&lt;ref&gt;Considéranse activos ós usuarios que realizaron algunha acción no proxecto nos últimos 30 días.&lt;/ref&gt; !! Ficheiros !! {{abreviatura|Prof.|Profundidade}}&lt;ref&gt;A profundidade é unha estima da actividade nunha Wikipedia que amosa con que frecuencia se poñen ó día as páxinas de contido. Profundidades meirandes que 200 ou menores que 10 poden descartarse por irrelevantes.
&lt;center&gt;&lt;math&gt;Profundidade=\frac{Edici\acute{o}ns}{P\acute{a}xinas}\cdot \left( \frac{P\acute{a}xinas - Artigos}{Artigos} \right)^{2}&lt;/math&gt;&lt;/center&gt;&lt;/ref&gt;

|-
| &lt;span id=&quot;en&quot;&gt;1&lt;/span&gt;
| [[Lingua inglesa|Inglés]]
| English
| [[:en:|en]]
| [[:en:Special:Statistics|6&amp;nbsp;571&amp;nbsp;629]]
| [[:en:Special:Statistics|56&amp;nbsp;801&amp;nbsp;444]]
| [[:en:Special:Statistics|1&amp;nbsp;112&amp;nbsp;824&amp;nbsp;809]]
| [[:en:Special:ListUsers/sysop|1032]]
| [[:en:Special:ListUsers|44&amp;nbsp;368&amp;nbsp;105]]
| [[:en:Special:ActiveUsers|114&amp;nbsp;683]]
| [[:en:Special:ListFiles|895&amp;nbsp;846]]
| 1144
|-
| &lt;span id=&quot;ceb&quot;&gt;2&lt;/span&gt;
| [[Lingua cebuana|Cebuano]]
| Sinugboanong
| [[:ceb:|ceb]]
| [[:ceb:Special:Statistics|6&amp;nbsp;125&amp;nbsp;864]]
| [[:ceb:Special:Statistics|11&amp;nbsp;232&amp;nbsp;231]]
| [[:ceb:Special:Statistics|34&amp;nbsp;882&amp;nbsp;638]]
| [[:ceb:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:ceb:Special:ListUsers|93&amp;nbsp;462]]
| [[:ceb:Special:ActiveUsers|187]]
| [[:ceb:Special:ListFiles|0]]
| 2
|-
| &lt;span id=&quot;de&quot;&gt;3&lt;/span&gt;
| [[Lingua alemá|Alemán]]
| Deutsch
| [[:de:|de]]
| [[:de:Special:Statistics|2&amp;nbsp;716&amp;nbsp;715]]
| [[:de:Special:Statistics|7&amp;nbsp;501&amp;nbsp;900]]
| [[:de:Special:Statistics|223&amp;nbsp;941&amp;nbsp;272]]
| [[:de:Special:ListUsers/sysop|190]]
| [[:de:Special:ListUsers|3&amp;nbsp;978&amp;nbsp;367]]
| [[:de:Special:ActiveUsers|16&amp;nbsp;937]]
| [[:de:Special:ListFiles|128&amp;nbsp;770]]
| 92
|-
| &lt;span id=&quot;sv&quot;&gt;4&lt;/span&gt;
| [[Lingua sueca|Sueco]]
| Svenska
| [[:sv:|sv]]
| [[:sv:Special:Statistics|2&amp;nbsp;552&amp;nbsp;288]]
| [[:sv:Special:Statistics|6&amp;nbsp;120&amp;nbsp;467]]
| [[:sv:Special:Statistics|50&amp;nbsp;992&amp;nbsp;984]]
| [[:sv:Special:ListUsers/sysop|66]]
| [[:sv:Special:ListUsers|831&amp;nbsp;945]]
| [[:sv:Special:ActiveUsers|1899]]
| [[:sv:Special:ListFiles|0]]
| 16
|-
| &lt;span id=&quot;fr&quot;&gt;5&lt;/span&gt;
| [[Lingua francesa|Francés]]
| Français
| [[:fr:|fr]]
| [[:fr:Special:Statistics|2&amp;nbsp;446&amp;nbsp;757]]
| [[:fr:Special:Statistics|12&amp;nbsp;151&amp;nbsp;703]]
| [[:fr:Special:Statistics|195&amp;nbsp;767&amp;nbsp;645]]
| [[:fr:Special:ListUsers/sysop|158]]
| [[:fr:Special:ListUsers|4&amp;nbsp;446&amp;nbsp;140]]
| [[:fr:Special:ActiveUsers|16&amp;nbsp;452]]
| [[:fr:Special:ListFiles|69&amp;nbsp;049]]
| 253
|-
| &lt;span id=&quot;nl&quot;&gt;6&lt;/span&gt;
| [[Lingua neerlandesa|Neerlandés]]
| Nederlands
| [[:nl:|nl]]
| [[:nl:Special:Statistics|2&amp;nbsp;098&amp;nbsp;499]]
| [[:nl:Special:Statistics|4&amp;nbsp;467&amp;nbsp;145]]
| [[:nl:Special:Statistics|62&amp;nbsp;472&amp;nbsp;683]]
| [[:nl:Special:ListUsers/sysop|36]]
| [[:nl:Special:ListUsers|1&amp;nbsp;224&amp;nbsp;829]]
| [[:nl:Special:ActiveUsers|3462]]
| [[:nl:Special:ListFiles|20]]
| 17
|-
| &lt;span id=&quot;ru&quot;&gt;7&lt;/span&gt;
| [[Lingua rusa|Ruso]]
| Русский
| [[:ru:|ru]]
| [[:ru:Special:Statistics|1&amp;nbsp;846&amp;nbsp;198]]
| [[:ru:Special:Statistics|7&amp;nbsp;409&amp;nbsp;643]]
| [[:ru:Special:Statistics|124&amp;nbsp;616&amp;nbsp;666]]
| [[:ru:Special:ListUsers/sysop|77]]
| [[:ru:Special:ListUsers|3&amp;nbsp;232&amp;nbsp;569]]
| [[:ru:Special:ActiveUsers|10&amp;nbsp;579]]
| [[:ru:Special:ListFiles|237&amp;nbsp;769]]
| 152
|-
| &lt;span id=&quot;es&quot;&gt;8&lt;/span&gt;
| [[Lingua castelá|Castelán]]
| Español
| [[:es:|es]]
| [[:es:Special:Statistics|1&amp;nbsp;796&amp;nbsp;140]]
| [[:es:Special:Statistics|7&amp;nbsp;711&amp;nbsp;398]]
| [[:es:Special:Statistics|144&amp;nbsp;990&amp;nbsp;593]]
| [[:es:Special:ListUsers/sysop|63]]
| [[:es:Special:ListUsers|6&amp;nbsp;617&amp;nbsp;875]]
| [[:es:Special:ActiveUsers|13&amp;nbsp;244]]
| [[:es:Special:ListFiles|0]]
| 203
|-
| &lt;span id=&quot;it&quot;&gt;9&lt;/span&gt;
| [[Lingua italiana|Italiano]]
| Italiano
| [[:it:|it]]
| [[:it:Special:Statistics|1&amp;nbsp;767&amp;nbsp;898]]
| [[:it:Special:Statistics|7&amp;nbsp;494&amp;nbsp;706]]
| [[:it:Special:Statistics|128&amp;nbsp;588&amp;nbsp;023]]
| [[:it:Special:ListUsers/sysop|122]]
| [[:it:Special:ListUsers|2&amp;nbsp;284&amp;nbsp;108]]
| [[:it:Special:ActiveUsers|7434]]
| [[:it:Special:ListFiles|139&amp;nbsp;131]]
| 180
|-
| &lt;span id=&quot;arz&quot;&gt;10&lt;/span&gt;
| [[Árabe exipcio]]
| مصرى (Maṣrī)
| [[:arz:|arz]]
| [[:arz:Special:Statistics|1&amp;nbsp;596&amp;nbsp;727]]
| [[:arz:Special:Statistics|2&amp;nbsp;010&amp;nbsp;169]]
| [[:arz:Special:Statistics|7&amp;nbsp;340&amp;nbsp;215]]
| [[:arz:Special:ListUsers/sysop|7]]
| [[:arz:Special:ListUsers|188&amp;nbsp;813]]
| [[:arz:Special:ActiveUsers|192]]
| [[:arz:Special:ListFiles|1475]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;pl&quot;&gt;11&lt;/span&gt;
| [[Lingua polaca|Polaco]]
| Polski
| [[:pl:|pl]]
| [[:pl:Special:Statistics|1&amp;nbsp;532&amp;nbsp;759]]
| [[:pl:Special:Statistics|3&amp;nbsp;558&amp;nbsp;300]]
| [[:pl:Special:Statistics|67&amp;nbsp;653&amp;nbsp;043]]
| [[:pl:Special:ListUsers/sysop|101]]
| [[:pl:Special:ListUsers|1&amp;nbsp;186&amp;nbsp;810]]
| [[:pl:Special:ActiveUsers|4028]]
| [[:pl:Special:ListFiles|262]]
| 33
|-
| &lt;span id=&quot;ja&quot;&gt;12&lt;/span&gt;
| [[Lingua xaponesa|Xaponés]]
| 日本語
| [[:ja:|ja]]
| [[:ja:Special:Statistics|1&amp;nbsp;338&amp;nbsp;278]]
| [[:ja:Special:Statistics|3&amp;nbsp;954&amp;nbsp;428]]
| [[:ja:Special:Statistics|90&amp;nbsp;841&amp;nbsp;031]]
| [[:ja:Special:ListUsers/sysop|41]]
| [[:ja:Special:ListUsers|1&amp;nbsp;968&amp;nbsp;789]]
| [[:ja:Special:ActiveUsers|15&amp;nbsp;058]]
| [[:ja:Special:ListFiles|30&amp;nbsp;126]]
| 87
|-
| &lt;span id=&quot;zh&quot;&gt;13&lt;/span&gt;
| [[Lingua chinesa|Chinés]]
| 中文
| [[:zh:|zh]]
| [[:zh:Special:Statistics|1&amp;nbsp;297&amp;nbsp;617]]
| [[:zh:Special:Statistics|7&amp;nbsp;121&amp;nbsp;274]]
| [[:zh:Special:Statistics|72&amp;nbsp;961&amp;nbsp;570]]
| [[:zh:Special:ListUsers/sysop|66]]
| [[:zh:Special:ListUsers|3&amp;nbsp;252&amp;nbsp;979]]
| [[:zh:Special:ActiveUsers|8632]]
| [[:zh:Special:ListFiles|60&amp;nbsp;772]]
| 206
|-
| &lt;span id=&quot;vi&quot;&gt;14&lt;/span&gt;
| [[Lingua_vietnamita|Vietnamita]]
| Tiếng Việt
| [[:vi:|vi]]
| [[:vi:Special:Statistics|1&amp;nbsp;275&amp;nbsp;276]]
| [[:vi:Special:Statistics|19&amp;nbsp;376&amp;nbsp;451]]
| [[:vi:Special:Statistics|68&amp;nbsp;959&amp;nbsp;003]]
| [[:vi:Special:ListUsers/sysop|20]]
| [[:vi:Special:ListUsers|877&amp;nbsp;275]]
| [[:vi:Special:ActiveUsers|2169]]
| [[:vi:Special:ListFiles|24&amp;nbsp;539]]
| 717
|-
| &lt;span id=&quot;war&quot;&gt;15&lt;/span&gt;
| [[Lingua waray-waray|Waray-waray]]
| Winaray
| [[:war:|war]]
| [[:war:Special:Statistics|1&amp;nbsp;265&amp;nbsp;929]]
| [[:war:Special:Statistics|2&amp;nbsp;881&amp;nbsp;772]]
| [[:war:Special:Statistics|6&amp;nbsp;287&amp;nbsp;498]]
| [[:war:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:war:Special:ListUsers|52&amp;nbsp;929]]
| [[:war:Special:ActiveUsers|82]]
| [[:war:Special:ListFiles|42]]
| 3
|-
| &lt;span id=&quot;uk&quot;&gt;16&lt;/span&gt;
| [[Lingua ucraína|Ucraíno]]
| Українська
| [[:uk:|uk]]
| [[:uk:Special:Statistics|1&amp;nbsp;187&amp;nbsp;904]]
| [[:uk:Special:Statistics|4&amp;nbsp;123&amp;nbsp;695]]
| [[:uk:Special:Statistics|36&amp;nbsp;809&amp;nbsp;062]]
| [[:uk:Special:ListUsers/sysop|45]]
| [[:uk:Special:ListUsers|639&amp;nbsp;419]]
| [[:uk:Special:ActiveUsers|3127]]
| [[:uk:Special:ListFiles|110&amp;nbsp;488]]
| 54
|-
| &lt;span id=&quot;ar&quot;&gt;17&lt;/span&gt;
| [[Lingua árabe|Árabe]]
| العربية
| [[:ar:|ar]]
| [[:ar:Special:Statistics|1&amp;nbsp;182&amp;nbsp;912]]
| [[:ar:Special:Statistics|7&amp;nbsp;809&amp;nbsp;325]]
| [[:ar:Special:Statistics|58&amp;nbsp;927&amp;nbsp;633]]
| [[:ar:Special:ListUsers/sysop|26]]
| [[:ar:Special:ListUsers|2&amp;nbsp;291&amp;nbsp;215]]
| [[:ar:Special:ActiveUsers|4867]]
| [[:ar:Special:ListFiles|49&amp;nbsp;942]]
| 236
|-
| &lt;span id=&quot;pt&quot;&gt;18&lt;/span&gt;
| [[Lingua portuguesa|Portugués]]
| Português
| [[:pt:|pt]]
| [[:pt:Special:Statistics|1&amp;nbsp;094&amp;nbsp;302]]
| [[:pt:Special:Statistics|5&amp;nbsp;402&amp;nbsp;395]]
| [[:pt:Special:Statistics|64&amp;nbsp;039&amp;nbsp;723]]
| [[:pt:Special:ListUsers/sysop|56]]
| [[:pt:Special:ListUsers|2&amp;nbsp;793&amp;nbsp;472]]
| [[:pt:Special:ActiveUsers|8401]]
| [[:pt:Special:ListFiles|58&amp;nbsp;351]]
| 183
|-
| &lt;span id=&quot;fa&quot;&gt;19&lt;/span&gt;
| [[Lingua persa|Persa]]
| فارسی
| [[:fa:|fa]]
| [[:fa:Special:Statistics|923&amp;nbsp;688]]
| [[:fa:Special:Statistics|5&amp;nbsp;341&amp;nbsp;538]]
| [[:fa:Special:Statistics|35&amp;nbsp;307&amp;nbsp;222]]
| [[:fa:Special:ListUsers/sysop|34]]
| [[:fa:Special:ListUsers|1&amp;nbsp;143&amp;nbsp;055]]
| [[:fa:Special:ActiveUsers|5211]]
| [[:fa:Special:ListFiles|81&amp;nbsp;818]]
| 151
|-
| &lt;span id=&quot;ca&quot;&gt;20&lt;/span&gt;
| [[Lingua catalá|Catalán]]
| Català
| [[:ca:|ca]]
| [[:ca:Special:Statistics|708&amp;nbsp;122]]
| [[:ca:Special:Statistics|1&amp;nbsp;765&amp;nbsp;247]]
| [[:ca:Special:Statistics|30&amp;nbsp;510&amp;nbsp;473]]
| [[:ca:Special:ListUsers/sysop|30]]
| [[:ca:Special:ListUsers|426&amp;nbsp;228]]
| [[:ca:Special:ActiveUsers|980]]
| [[:ca:Special:ListFiles|15&amp;nbsp;566]]
| 38
|-
| &lt;span id=&quot;sr&quot;&gt;21&lt;/span&gt;
| [[Lingua serbia|Serbio]]
| Српски / Srpski
| [[:sr:|sr]]
| [[:sr:Special:Statistics|661&amp;nbsp;632]]
| [[:sr:Special:Statistics|3&amp;nbsp;985&amp;nbsp;800]]
| [[:sr:Special:Statistics|25&amp;nbsp;131&amp;nbsp;536]]
| [[:sr:Special:ListUsers/sysop|18]]
| [[:sr:Special:ListUsers|310&amp;nbsp;673]]
| [[:sr:Special:ActiveUsers|725]]
| [[:sr:Special:ListFiles|36&amp;nbsp;379]]
| 159
|-
| &lt;span id=&quot;id&quot;&gt;22&lt;/span&gt;
| [[Lingua indonesia|Indonesio]]
| Bahasa Indonesia
| [[:id:|id]]
| [[:id:Special:Statistics|626&amp;nbsp;879]]
| [[:id:Special:Statistics|3&amp;nbsp;295&amp;nbsp;483]]
| [[:id:Special:Statistics|21&amp;nbsp;516&amp;nbsp;329]]
| [[:id:Special:ListUsers/sysop|41]]
| [[:id:Special:ListUsers|1&amp;nbsp;346&amp;nbsp;496]]
| [[:id:Special:ActiveUsers|3164]]
| [[:id:Special:ListFiles|47&amp;nbsp;633]]
| 118
|-
| &lt;span id=&quot;ko&quot;&gt;23&lt;/span&gt;
| [[Lingua coreana|Coreano]]
| 한국어
| [[:ko:|ko]]
| [[:ko:Special:Statistics|600&amp;nbsp;600]]
| [[:ko:Special:Statistics|2&amp;nbsp;733&amp;nbsp;153]]
| [[:ko:Special:Statistics|33&amp;nbsp;102&amp;nbsp;206]]
| [[:ko:Special:ListUsers/sysop|27]]
| [[:ko:Special:ListUsers|749&amp;nbsp;126]]
| [[:ko:Special:ActiveUsers|1590]]
| [[:ko:Special:ListFiles|12&amp;nbsp;717]]
| 152
|-
| &lt;span id=&quot;no&quot;&gt;24&lt;/span&gt;
| [[Lingua norueguesa|Noruegués]]
| Norsk (Bokmål)
| [[:no:|no]]
| [[:no:Special:Statistics|596&amp;nbsp;196]]
| [[:no:Special:Statistics|1&amp;nbsp;699&amp;nbsp;176]]
| [[:no:Special:Statistics|22&amp;nbsp;844&amp;nbsp;443]]
| [[:no:Special:ListUsers/sysop|44]]
| [[:no:Special:ListUsers|559&amp;nbsp;205]]
| [[:no:Special:ActiveUsers|999]]
| [[:no:Special:ListFiles|4]]
| 46
|-
| &lt;span id=&quot;fi&quot;&gt;25&lt;/span&gt;
| [[Lingua finesa|Finés]]
| Suomi
| [[:fi:|fi]]
| [[:fi:Special:Statistics|537&amp;nbsp;282]]
| [[:fi:Special:Statistics|1&amp;nbsp;410&amp;nbsp;365]]
| [[:fi:Special:Statistics|20&amp;nbsp;671&amp;nbsp;736]]
| [[:fi:Special:ListUsers/sysop|31]]
| [[:fi:Special:ListUsers|520&amp;nbsp;705]]
| [[:fi:Special:ActiveUsers|1600]]
| [[:fi:Special:ListFiles|70&amp;nbsp;181]]
| 38
|-
| &lt;span id=&quot;tr&quot;&gt;26&lt;/span&gt;
| [[Lingua turca|Turco]]
| Türkçe
| [[:tr:|tr]]
| [[:tr:Special:Statistics|510&amp;nbsp;319]]
| [[:tr:Special:Statistics|2&amp;nbsp;383&amp;nbsp;728]]
| [[:tr:Special:Statistics|28&amp;nbsp;292&amp;nbsp;682]]
| [[:tr:Special:ListUsers/sysop|23]]
| [[:tr:Special:ListUsers|1&amp;nbsp;420&amp;nbsp;195]]
| [[:tr:Special:ActiveUsers|2995]]
| [[:tr:Special:ListFiles|37&amp;nbsp;546]]
| 159
|-
| &lt;span id=&quot;hu&quot;&gt;27&lt;/span&gt;
| [[Lingua húngara|Húngaro]]
| Magyar
| [[:hu:|hu]]
| [[:hu:Special:Statistics|510&amp;nbsp;260]]
| [[:hu:Special:Statistics|1&amp;nbsp;449&amp;nbsp;053]]
| [[:hu:Special:Statistics|25&amp;nbsp;129&amp;nbsp;677]]
| [[:hu:Special:ListUsers/sysop|24]]
| [[:hu:Special:ListUsers|510&amp;nbsp;499]]
| [[:hu:Special:ActiveUsers|1521]]
| [[:hu:Special:ListFiles|8432]]
| 58
|-
| &lt;span id=&quot;cs&quot;&gt;28&lt;/span&gt;
| [[Lingua checa|Checo]]
| Čeština
| [[:cs:|cs]]
| [[:cs:Special:Statistics|508&amp;nbsp;501]]
| [[:cs:Special:Statistics|1&amp;nbsp;403&amp;nbsp;667]]
| [[:cs:Special:Statistics|21&amp;nbsp;562&amp;nbsp;844]]
| [[:cs:Special:ListUsers/sysop|33]]
| [[:cs:Special:ListUsers|586&amp;nbsp;471]]
| [[:cs:Special:ActiveUsers|2050]]
| [[:cs:Special:ListFiles|1]]
| 47
|-
| &lt;span id=&quot;ce&quot;&gt;29&lt;/span&gt;
| [[Lingua chechena|Checheno]]
| Нохчийн
| [[:ce:|ce]]
| [[:ce:Special:Statistics|481&amp;nbsp;175]]
| [[:ce:Special:Statistics|907&amp;nbsp;938]]
| [[:ce:Special:Statistics|8&amp;nbsp;682&amp;nbsp;345]]
| [[:ce:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ce:Special:ListUsers|30&amp;nbsp;756]]
| [[:ce:Special:ActiveUsers|54]]
| [[:ce:Special:ListFiles|315]]
| 7
|-
| &lt;span id=&quot;sh&quot;&gt;30&lt;/span&gt;
| [[Lingua serbocroata|Serbocroata]]
| Srpskohrvatski
| [[:sh:|sh]]
| [[:sh:Special:Statistics|456&amp;nbsp;875]]
| [[:sh:Special:Statistics|4&amp;nbsp;644&amp;nbsp;266]]
| [[:sh:Special:Statistics|41&amp;nbsp;241&amp;nbsp;775]]
| [[:sh:Special:ListUsers/sysop|12]]
| [[:sh:Special:ListUsers|176&amp;nbsp;375]]
| [[:sh:Special:ActiveUsers|160]]
| [[:sh:Special:ListFiles|10&amp;nbsp;239]]
| 745
|-
| &lt;span id=&quot;ro&quot;&gt;31&lt;/span&gt;
| [[Lingua romanesa|Romanés]]
| Română
| [[:ro:|ro]]
| [[:ro:Special:Statistics|432&amp;nbsp;791]]
| [[:ro:Special:Statistics|2&amp;nbsp;621&amp;nbsp;414]]
| [[:ro:Special:Statistics|15&amp;nbsp;011&amp;nbsp;484]]
| [[:ro:Special:ListUsers/sysop|17]]
| [[:ro:Special:ListUsers|591&amp;nbsp;920]]
| [[:ro:Special:ActiveUsers|873]]
| [[:ro:Special:ListFiles|116&amp;nbsp;464]]
| 146
|-
| &lt;span id=&quot;zh-min-nan&quot;&gt;32&lt;/span&gt;
| [[Lingua min nam|Min nam]]
| Bân-lâm-gú
| [[:zh-min-nan:|zh-min-nan]]
| [[:zh-min-nan:Special:Statistics|431&amp;nbsp;636]]
| [[:zh-min-nan:Special:Statistics|1&amp;nbsp;063&amp;nbsp;152]]
| [[:zh-min-nan:Special:Statistics|3&amp;nbsp;133&amp;nbsp;454]]
| [[:zh-min-nan:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:zh-min-nan:Special:ListUsers|53&amp;nbsp;982]]
| [[:zh-min-nan:Special:ActiveUsers|81]]
| [[:zh-min-nan:Special:ListFiles|362]]
| 6
|-
| &lt;span id=&quot;tt&quot;&gt;33&lt;/span&gt;
| [[Lingua tártara|Tártaro]]
| Tatarça (Татарча)
| [[:tt:|tt]]
| [[:tt:Special:Statistics|417&amp;nbsp;570]]
| [[:tt:Special:Statistics|564&amp;nbsp;869]]
| [[:tt:Special:Statistics|3&amp;nbsp;526&amp;nbsp;920]]
| [[:tt:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:tt:Special:ListUsers|43&amp;nbsp;150]]
| [[:tt:Special:ActiveUsers|77]]
| [[:tt:Special:ListFiles|6098]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;eu&quot;&gt;34&lt;/span&gt;
| [[Lingua éuscara|Éuscaro]]
| Euskara
| [[:eu:|eu]]
| [[:eu:Special:Statistics|397&amp;nbsp;424]]
| [[:eu:Special:Statistics|825&amp;nbsp;639]]
| [[:eu:Special:Statistics|9&amp;nbsp;000&amp;nbsp;556]]
| [[:eu:Special:ListUsers/sysop|12]]
| [[:eu:Special:ListUsers|138&amp;nbsp;712]]
| [[:eu:Special:ActiveUsers|240]]
| [[:eu:Special:ListFiles|0]]
| 12
|-
| &lt;span id=&quot;ms&quot;&gt;35&lt;/span&gt;
| [[Lingua malaia|Malaio]]
| Bahasa Melayu
| [[:ms:|ms]]
| [[:ms:Special:Statistics|359&amp;nbsp;932]]
| [[:ms:Special:Statistics|1&amp;nbsp;041&amp;nbsp;963]]
| [[:ms:Special:Statistics|5&amp;nbsp;633&amp;nbsp;423]]
| [[:ms:Special:ListUsers/sysop|15]]
| [[:ms:Special:ListUsers|298&amp;nbsp;639]]
| [[:ms:Special:ActiveUsers|536]]
| [[:ms:Special:ListFiles|19&amp;nbsp;611]]
| 19
|-
| &lt;span id=&quot;eo&quot;&gt;36&lt;/span&gt;
| [[Esperanto]]
| Esperanto
| [[:eo:|eo]]
| [[:eo:Special:Statistics|323&amp;nbsp;120]]
| [[:eo:Special:Statistics|715&amp;nbsp;050]]
| [[:eo:Special:Statistics|7&amp;nbsp;670&amp;nbsp;171]]
| [[:eo:Special:ListUsers/sysop|16]]
| [[:eo:Special:ListUsers|199&amp;nbsp;569]]
| [[:eo:Special:ActiveUsers|300]]
| [[:eo:Special:ListFiles|11&amp;nbsp;131]]
| 15
|-
| &lt;span id=&quot;he&quot;&gt;37&lt;/span&gt;
| [[Lingua hebrea|Hebreo]]
| עברית
| [[:he:|he]]
| [[:he:Special:Statistics|320&amp;nbsp;726]]
| [[:he:Special:Statistics|1&amp;nbsp;341&amp;nbsp;206]]
| [[:he:Special:Statistics|34&amp;nbsp;442&amp;nbsp;166]]
| [[:he:Special:ListUsers/sysop|32]]
| [[:he:Special:ListUsers|997&amp;nbsp;122]]
| [[:he:Special:ActiveUsers|3158]]
| [[:he:Special:ListFiles|73&amp;nbsp;903]]
| 259
|-
| &lt;span id=&quot;hy&quot;&gt;38&lt;/span&gt;
| [[Lingua armenia|Armenio]]
| Հայերեն
| [[:hy:|hy]]
| [[:hy:Special:Statistics|293&amp;nbsp;073]]
| [[:hy:Special:Statistics|988&amp;nbsp;356]]
| [[:hy:Special:Statistics|8&amp;nbsp;481&amp;nbsp;969]]
| [[:hy:Special:ListUsers/sysop|11]]
| [[:hy:Special:ListUsers|123&amp;nbsp;978]]
| [[:hy:Special:ActiveUsers|427]]
| [[:hy:Special:ListFiles|11&amp;nbsp;348]]
| 48
|-
| &lt;span id=&quot;da&quot;&gt;39&lt;/span&gt;
| [[Lingua dinamarquesa|Dinamarqués]]
| Dansk
| [[:da:|da]]
| [[:da:Special:Statistics|283&amp;nbsp;763]]
| [[:da:Special:Statistics|908&amp;nbsp;053]]
| [[:da:Special:Statistics|11&amp;nbsp;199&amp;nbsp;026]]
| [[:da:Special:ListUsers/sysop|25]]
| [[:da:Special:ListUsers|435&amp;nbsp;713]]
| [[:da:Special:ActiveUsers|757]]
| [[:da:Special:ListFiles|0]]
| 59
|-
| &lt;span id=&quot;bg&quot;&gt;40&lt;/span&gt;
| [[Lingua búlgara|Búlgaro]]
| Български
| [[:bg:|bg]]
| [[:bg:Special:Statistics|283&amp;nbsp;700]]
| [[:bg:Special:Statistics|632&amp;nbsp;111]]
| [[:bg:Special:Statistics|11&amp;nbsp;470&amp;nbsp;498]]
| [[:bg:Special:ListUsers/sysop|25]]
| [[:bg:Special:ListUsers|311&amp;nbsp;658]]
| [[:bg:Special:ActiveUsers|718]]
| [[:bg:Special:ListFiles|549]]
| 27
|-
| &lt;span id=&quot;azb&quot;&gt;41&lt;/span&gt;
| [[Azarí do sur]]
| تۆرکجه
| [[:azb:|azb]]
| [[:azb:Special:Statistics|242&amp;nbsp;201]]
| [[:azb:Special:Statistics|571&amp;nbsp;548]]
| [[:azb:Special:Statistics|1&amp;nbsp;523&amp;nbsp;137]]
| [[:azb:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:azb:Special:ListUsers|37&amp;nbsp;994]]
| [[:azb:Special:ActiveUsers|117]]
| [[:azb:Special:ListFiles|246]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;sk&quot;&gt;42&lt;/span&gt;
| [[Lingua eslovaca|Eslovaco]]
| Slovenčina
| [[:sk:|sk]]
| [[:sk:Special:Statistics|241&amp;nbsp;692]]
| [[:sk:Special:Statistics|549&amp;nbsp;337]]
| [[:sk:Special:Statistics|7&amp;nbsp;402&amp;nbsp;267]]
| [[:sk:Special:ListUsers/sysop|10]]
| [[:sk:Special:ListUsers|221&amp;nbsp;797]]
| [[:sk:Special:ActiveUsers|525]]
| [[:sk:Special:ListFiles|0]]
| 21
|-
| &lt;span id=&quot;kk&quot;&gt;43&lt;/span&gt;
| [[Lingua casaca|Casaco]]
| Қазақша
| [[:kk:|kk]]
| [[:kk:Special:Statistics|232&amp;nbsp;057]]
| [[:kk:Special:Statistics|588&amp;nbsp;019]]
| [[:kk:Special:Statistics|3&amp;nbsp;058&amp;nbsp;535]]
| [[:kk:Special:ListUsers/sysop|16]]
| [[:kk:Special:ListUsers|120&amp;nbsp;982]]
| [[:kk:Special:ActiveUsers|195]]
| [[:kk:Special:ListFiles|10&amp;nbsp;541]]
| 12
|-
| &lt;span id=&quot;et&quot;&gt;44&lt;/span&gt;
| [[Lingua estoniana|Estoniano]]
| Eesti
| [[:et:|et]]
| [[:et:Special:Statistics|229&amp;nbsp;680]]
| [[:et:Special:Statistics|542&amp;nbsp;431]]
| [[:et:Special:Statistics|6&amp;nbsp;171&amp;nbsp;483]]
| [[:et:Special:ListUsers/sysop|33]]
| [[:et:Special:ListUsers|168&amp;nbsp;370]]
| [[:et:Special:ActiveUsers|425]]
| [[:et:Special:ListFiles|756]]
| 21
|-
| &lt;span id=&quot;min&quot;&gt;45&lt;/span&gt;
| [[Lingua minangkabau|Minangkabau]]
| Minangkabau
| [[:min:|min]]
| [[:min:Special:Statistics|225&amp;nbsp;608]]
| [[:min:Special:Statistics|385&amp;nbsp;437]]
| [[:min:Special:Statistics|2&amp;nbsp;444&amp;nbsp;380]]
| [[:min:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:min:Special:ListUsers|16&amp;nbsp;139]]
| [[:min:Special:ActiveUsers|42]]
| [[:min:Special:ListFiles|177]]
| 3
|-
| &lt;span id=&quot;be&quot;&gt;46&lt;/span&gt;
| [[Lingua belarusa|Belaruso]]
| Беларуская
| [[:be:|be]]
| [[:be:Special:Statistics|221&amp;nbsp;284]]
| [[:be:Special:Statistics|646&amp;nbsp;965]]
| [[:be:Special:Statistics|4&amp;nbsp;181&amp;nbsp;135]]
| [[:be:Special:ListUsers/sysop|11]]
| [[:be:Special:ListUsers|120&amp;nbsp;898]]
| [[:be:Special:ActiveUsers|277]]
| [[:be:Special:ListFiles|3246]]
| 23
|-
| &lt;span id=&quot;simple&quot;&gt;47&lt;/span&gt;
| [[Inglés simple]]
| Simple English
| [[:simple:|simple]]
| [[:simple:Special:Statistics|217&amp;nbsp;231]]
| [[:simple:Special:Statistics|703&amp;nbsp;984]]
| [[:simple:Special:Statistics|8&amp;nbsp;376&amp;nbsp;787]]
| [[:simple:Special:ListUsers/sysop|17]]
| [[:simple:Special:ListUsers|1&amp;nbsp;224&amp;nbsp;943]]
| [[:simple:Special:ActiveUsers|950]]
| [[:simple:Special:ListFiles|36]]
| 59
|-
| &lt;span id=&quot;hr&quot;&gt;48&lt;/span&gt;
| [[Lingua croata|Croata]]
| Hrvatski
| [[:hr:|hr]]
| [[:hr:Special:Statistics|213&amp;nbsp;073]]
| [[:hr:Special:Statistics|445&amp;nbsp;579]]
| [[:hr:Special:Statistics|6&amp;nbsp;430&amp;nbsp;606]]
| [[:hr:Special:ListUsers/sysop|11]]
| [[:hr:Special:ListUsers|278&amp;nbsp;063]]
| [[:hr:Special:ActiveUsers|467]]
| [[:hr:Special:ListFiles|20&amp;nbsp;962]]
| 17
|-
| &lt;span id=&quot;el&quot;&gt;49&lt;/span&gt;
| [[Lingua grega|Grego]]
| Ελληνικά
| [[:el:|el]]
| [[:el:Special:Statistics|212&amp;nbsp;623]]
| [[:el:Special:Statistics|630&amp;nbsp;147]]
| [[:el:Special:Statistics|9&amp;nbsp;606&amp;nbsp;975]]
| [[:el:Special:ListUsers/sysop|22]]
| [[:el:Special:ListUsers|369&amp;nbsp;467]]
| [[:el:Special:ActiveUsers|1029]]
| [[:el:Special:ListFiles|18&amp;nbsp;496]]
| 58
|-
| &lt;span id=&quot;lt&quot;&gt;50&lt;/span&gt;
| [[Lingua lituana|Lituano]]
| Lietuvių
| [[:lt:|lt]]
| [[:lt:Special:Statistics|203&amp;nbsp;899]]
| [[:lt:Special:Statistics|500&amp;nbsp;226]]
| [[:lt:Special:Statistics|6&amp;nbsp;653&amp;nbsp;465]]
| [[:lt:Special:ListUsers/sysop|10]]
| [[:lt:Special:ListUsers|166&amp;nbsp;567]]
| [[:lt:Special:ActiveUsers|312]]
| [[:lt:Special:ListFiles|23&amp;nbsp;842]]
| 28
|-
| &lt;span id=&quot;gl&quot;&gt;51&lt;/span&gt;
| [[Lingua galega|Galego]]
| Galego
| [[:gl:|gl]]
| [[:gl:Special:Statistics|188&amp;nbsp;188]]
| [[:gl:Special:Statistics|472&amp;nbsp;356]]
| [[:gl:Special:Statistics|6&amp;nbsp;153&amp;nbsp;676]]
| [[:gl:Special:ListUsers/sysop|8]]
| [[:gl:Special:ListUsers|128&amp;nbsp;370]]
| [[:gl:Special:ActiveUsers|240]]
| [[:gl:Special:ListFiles|352]]
| 29
|-
| &lt;span id=&quot;az&quot;&gt;52&lt;/span&gt;
| [[Lingua azarí|Azarí]]
| Azərbaycan
| [[:az:|az]]
| [[:az:Special:Statistics|186&amp;nbsp;105]]
| [[:az:Special:Statistics|511&amp;nbsp;060]]
| [[:az:Special:Statistics|6&amp;nbsp;566&amp;nbsp;991]]
| [[:az:Special:ListUsers/sysop|17]]
| [[:az:Special:ListUsers|252&amp;nbsp;001]]
| [[:az:Special:ActiveUsers|634]]
| [[:az:Special:ListFiles|23&amp;nbsp;743]]
| 39
|-
| &lt;span id=&quot;sl&quot;&gt;53&lt;/span&gt;
| [[Lingua eslovena|Esloveno]]
| Slovenščina
| [[:sl:|sl]]
| [[:sl:Special:Statistics|177&amp;nbsp;389]]
| [[:sl:Special:Statistics|439&amp;nbsp;546]]
| [[:sl:Special:Statistics|5&amp;nbsp;724&amp;nbsp;183]]
| [[:sl:Special:ListUsers/sysop|22]]
| [[:sl:Special:ListUsers|213&amp;nbsp;726]]
| [[:sl:Special:ActiveUsers|315]]
| [[:sl:Special:ListFiles|8314]]
| 28
|-
| &lt;span id=&quot;ur&quot;&gt;54&lt;/span&gt;
| [[Lingua urdú|Urdú]]
| اردو
| [[:ur:|ur]]
| [[:ur:Special:Statistics|175&amp;nbsp;160]]
| [[:ur:Special:Statistics|994&amp;nbsp;798]]
| [[:ur:Special:Statistics|5&amp;nbsp;049&amp;nbsp;739]]
| [[:ur:Special:ListUsers/sysop|11]]
| [[:ur:Special:ListUsers|149&amp;nbsp;796]]
| [[:ur:Special:ActiveUsers|321]]
| [[:ur:Special:ListFiles|12&amp;nbsp;579]]
| 111
|-
| &lt;span id=&quot;uz&quot;&gt;55&lt;/span&gt;
| [[Lingua uzbeka|Uzbeko]]
| O‘zbek
| [[:uz:|uz]]
| [[:uz:Special:Statistics|168&amp;nbsp;260]]
| [[:uz:Special:Statistics|690&amp;nbsp;249]]
| [[:uz:Special:Statistics|2&amp;nbsp;787&amp;nbsp;802]]
| [[:uz:Special:ListUsers/sysop|20]]
| [[:uz:Special:ListUsers|77&amp;nbsp;087]]
| [[:uz:Special:ActiveUsers|739]]
| [[:uz:Special:ListFiles|2088]]
| 38
|-
| &lt;span id=&quot;nn&quot;&gt;56&lt;/span&gt;
| [[Nynorsk|Noruegués (Nynorsk)]]
| Nynorsk
| [[:nn:|nn]]
| [[:nn:Special:Statistics|162&amp;nbsp;638]]
| [[:nn:Special:Statistics|372&amp;nbsp;410]]
| [[:nn:Special:Statistics|3&amp;nbsp;390&amp;nbsp;166]]
| [[:nn:Special:ListUsers/sysop|14]]
| [[:nn:Special:ListUsers|121&amp;nbsp;868]]
| [[:nn:Special:ActiveUsers|124]]
| [[:nn:Special:ListFiles|16]]
| 15
|-
| &lt;span id=&quot;ka&quot;&gt;57&lt;/span&gt;
| [[Lingua xeorxiana|Xeorxiano]]
| ქართული
| [[:ka:|ka]]
| [[:ka:Special:Statistics|162&amp;nbsp;416]]
| [[:ka:Special:Statistics|459&amp;nbsp;975]]
| [[:ka:Special:Statistics|4&amp;nbsp;397&amp;nbsp;115]]
| [[:ka:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:ka:Special:ListUsers|143&amp;nbsp;202]]
| [[:ka:Special:ActiveUsers|249]]
| [[:ka:Special:ListFiles|14&amp;nbsp;840]]
| 32
|-
| &lt;span id=&quot;hi&quot;&gt;58&lt;/span&gt;
| [[Lingua hindi|Hindi]]
| हिन्दी
| [[:hi:|hi]]
| [[:hi:Special:Statistics|152&amp;nbsp;357]]
| [[:hi:Special:Statistics|1&amp;nbsp;190&amp;nbsp;827]]
| [[:hi:Special:Statistics|5&amp;nbsp;607&amp;nbsp;459]]
| [[:hi:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:hi:Special:ListUsers|710&amp;nbsp;053]]
| [[:hi:Special:ActiveUsers|1211]]
| [[:hi:Special:ListFiles|3600]]
| 218
|-
| &lt;span id=&quot;th&quot;&gt;59&lt;/span&gt;
| [[Lingua tailandesa|Tailandés]]
| ไทย
| [[:th:|th]]
| [[:th:Special:Statistics|149&amp;nbsp;511]]
| [[:th:Special:Statistics|974&amp;nbsp;229]]
| [[:th:Special:Statistics|10&amp;nbsp;233&amp;nbsp;935]]
| [[:th:Special:ListUsers/sysop|15]]
| [[:th:Special:ListUsers|429&amp;nbsp;990]]
| [[:th:Special:ActiveUsers|990]]
| [[:th:Special:ListFiles|27&amp;nbsp;284]]
| 319
|-
| &lt;span id=&quot;ta&quot;&gt;60&lt;/span&gt;
| [[Lingua támil|Támil]]
| தமிழ்
| [[:ta:|ta]]
| [[:ta:Special:Statistics|147&amp;nbsp;981]]
| [[:ta:Special:Statistics|465&amp;nbsp;961]]
| [[:ta:Special:Statistics|3&amp;nbsp;486&amp;nbsp;326]]
| [[:ta:Special:ListUsers/sysop|31]]
| [[:ta:Special:ListUsers|207&amp;nbsp;840]]
| [[:ta:Special:ActiveUsers|350]]
| [[:ta:Special:ListFiles|7722]]
| 34
|-
| &lt;span id=&quot;la&quot;&gt;61&lt;/span&gt;
| [[Lingua latina|Latín]]
| Latina
| [[:la:|la]]
| [[:la:Special:Statistics|137&amp;nbsp;135]]
| [[:la:Special:Statistics|275&amp;nbsp;782]]
| [[:la:Special:Statistics|3&amp;nbsp;688&amp;nbsp;763]]
| [[:la:Special:ListUsers/sysop|21]]
| [[:la:Special:ListUsers|158&amp;nbsp;213]]
| [[:la:Special:ActiveUsers|146]]
| [[:la:Special:ListFiles|0]]
| 13
|-
| &lt;span id=&quot;cy&quot;&gt;62&lt;/span&gt;
| [[Lingua galesa|Galés]]
| Cymraeg
| [[:cy:|cy]]
| [[:cy:Special:Statistics|135&amp;nbsp;033]]
| [[:cy:Special:Statistics|275&amp;nbsp;174]]
| [[:cy:Special:Statistics|11&amp;nbsp;098&amp;nbsp;350]]
| [[:cy:Special:ListUsers/sysop|16]]
| [[:cy:Special:ListUsers|73&amp;nbsp;781]]
| [[:cy:Special:ActiveUsers|115]]
| [[:cy:Special:ListFiles|11&amp;nbsp;273]]
| 43
|-
| &lt;span id=&quot;mk&quot;&gt;63&lt;/span&gt;
| [[Lingua macedonia|Macedonio]]
| Македонски
| [[:mk:|mk]]
| [[:mk:Special:Statistics|129&amp;nbsp;988]]
| [[:mk:Special:Statistics|524&amp;nbsp;424]]
| [[:mk:Special:Statistics|4&amp;nbsp;791&amp;nbsp;074]]
| [[:mk:Special:ListUsers/sysop|12]]
| [[:mk:Special:ListUsers|103&amp;nbsp;367]]
| [[:mk:Special:ActiveUsers|220]]
| [[:mk:Special:ListFiles|8678]]
| 84
|-
| &lt;span id=&quot;ast&quot;&gt;64&lt;/span&gt;
| [[Lingua asturiana|Asturiano]]
| Asturianu
| [[:ast:|ast]]
| [[:ast:Special:Statistics|129&amp;nbsp;968]]
| [[:ast:Special:Statistics|228&amp;nbsp;632]]
| [[:ast:Special:Statistics|3&amp;nbsp;703&amp;nbsp;945]]
| [[:ast:Special:ListUsers/sysop|11]]
| [[:ast:Special:ListUsers|106&amp;nbsp;877]]
| [[:ast:Special:ActiveUsers|110]]
| [[:ast:Special:ListFiles|0]]
| 9
|-
| &lt;span id=&quot;bn&quot;&gt;65&lt;/span&gt;
| [[Lingua bengalí|Bengalí]]
| বাংলা
| [[:bn:|bn]]
| [[:bn:Special:Statistics|126&amp;nbsp;525]]
| [[:bn:Special:Statistics|990&amp;nbsp;587]]
| [[:bn:Special:Statistics|6&amp;nbsp;041&amp;nbsp;165]]
| [[:bn:Special:ListUsers/sysop|13]]
| [[:bn:Special:ListUsers|385&amp;nbsp;059]]
| [[:bn:Special:ActiveUsers|1115]]
| [[:bn:Special:ListFiles|15&amp;nbsp;339]]
| 284
|-
| &lt;span id=&quot;zh-yue&quot;&gt;66&lt;/span&gt;
| [[Lingua cantonesa|Cantonés]]
| 粵語
| [[:zh-yue:|zh-yue]]
| [[:zh-yue:Special:Statistics|126&amp;nbsp;440]]
| [[:zh-yue:Special:Statistics|284&amp;nbsp;994]]
| [[:zh-yue:Special:Statistics|1&amp;nbsp;862&amp;nbsp;103]]
| [[:zh-yue:Special:ListUsers/sysop|12]]
| [[:zh-yue:Special:ListUsers|243&amp;nbsp;856]]
| [[:zh-yue:Special:ActiveUsers|287]]
| [[:zh-yue:Special:ListFiles|2629]]
| 10
|-
| &lt;span id=&quot;lv&quot;&gt;67&lt;/span&gt;
| [[Lingua letoa|Letón]]
| Latviešu
| [[:lv:|lv]]
| [[:lv:Special:Statistics|115&amp;nbsp;150]]
| [[:lv:Special:Statistics|467&amp;nbsp;626]]
| [[:lv:Special:Statistics|3&amp;nbsp;664&amp;nbsp;735]]
| [[:lv:Special:ListUsers/sysop|13]]
| [[:lv:Special:ListUsers|108&amp;nbsp;046]]
| [[:lv:Special:ActiveUsers|288]]
| [[:lv:Special:ListFiles|25&amp;nbsp;541]]
| 73
|-
| &lt;span id=&quot;tg&quot;&gt;68&lt;/span&gt;
| [[Lingua taxica|Taxico]]
| Тоҷикӣ
| [[:tg:|tg]]
| [[:tg:Special:Statistics|107&amp;nbsp;748]]
| [[:tg:Special:Statistics|262&amp;nbsp;864]]
| [[:tg:Special:Statistics|1&amp;nbsp;309&amp;nbsp;177]]
| [[:tg:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:tg:Special:ListUsers|36&amp;nbsp;154]]
| [[:tg:Special:ActiveUsers|65]]
| [[:tg:Special:ListFiles|485]]
| 10
|-
| &lt;span id=&quot;af&quot;&gt;69&lt;/span&gt;
| [[Lingua afrikaans|Afrikaans]]
| Afrikaans
| [[:af:|af]]
| [[:af:Special:Statistics|104&amp;nbsp;415]]
| [[:af:Special:Statistics|372&amp;nbsp;937]]
| [[:af:Special:Statistics|2&amp;nbsp;515&amp;nbsp;222]]
| [[:af:Special:ListUsers/sysop|16]]
| [[:af:Special:ListUsers|152&amp;nbsp;321]]
| [[:af:Special:ActiveUsers|193]]
| [[:af:Special:ListFiles|9615]]
| 44
|-
| &lt;span id=&quot;my&quot;&gt;70&lt;/span&gt;
| [[Lingua birmana|Birmano]]
| မ္ရန္‌မာစာ
| [[:my:|my]]
| [[:my:Special:Statistics|103&amp;nbsp;663]]
| [[:my:Special:Statistics|216&amp;nbsp;973]]
| [[:my:Special:Statistics|755&amp;nbsp;009]]
| [[:my:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:my:Special:ListUsers|103&amp;nbsp;216]]
| [[:my:Special:ActiveUsers|137]]
| [[:my:Special:ListFiles|2975]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;mg&quot;&gt;71&lt;/span&gt;
| [[Lingua malgaxe|Malgaxe]]
| Malagasy
| [[:mg:|mg]]
| [[:mg:Special:Statistics|94&amp;nbsp;876]]
| [[:mg:Special:Statistics|245&amp;nbsp;141]]
| [[:mg:Special:Statistics|1&amp;nbsp;045&amp;nbsp;904]]
| [[:mg:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:mg:Special:ListUsers|28&amp;nbsp;851]]
| [[:mg:Special:ActiveUsers|46]]
| [[:mg:Special:ListFiles|3]]
| 10
|-
| &lt;span id=&quot;bs&quot;&gt;72&lt;/span&gt;
| [[Lingua bosníaca|Bosníaco]]
| Bosanski
| [[:bs:|bs]]
| [[:bs:Special:Statistics|90&amp;nbsp;359]]
| [[:bs:Special:Statistics|367&amp;nbsp;748]]
| [[:bs:Special:Statistics|3&amp;nbsp;415&amp;nbsp;648]]
| [[:bs:Special:ListUsers/sysop|9]]
| [[:bs:Special:ListUsers|144&amp;nbsp;636]]
| [[:bs:Special:ActiveUsers|181]]
| [[:bs:Special:ListFiles|5463]]
| 87
|-
| &lt;span id=&quot;oc&quot;&gt;73&lt;/span&gt;
| [[Lingua occitana|Occitano]]
| Occitan
| [[:oc:|oc]]
| [[:oc:Special:Statistics|89&amp;nbsp;816]]
| [[:oc:Special:Statistics|159&amp;nbsp;344]]
| [[:oc:Special:Statistics|2&amp;nbsp;316&amp;nbsp;114]]
| [[:oc:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:oc:Special:ListUsers|48&amp;nbsp;440]]
| [[:oc:Special:ActiveUsers|102]]
| [[:oc:Special:ListFiles|925]]
| 8
|-
| &lt;span id=&quot;sq&quot;&gt;74&lt;/span&gt;
| [[Lingua albanesa|Albanés]]
| Shqip
| [[:sq:|sq]]
| [[:sq:Special:Statistics|86&amp;nbsp;086]]
| [[:sq:Special:Statistics|263&amp;nbsp;330]]
| [[:sq:Special:Statistics|2&amp;nbsp;464&amp;nbsp;581]]
| [[:sq:Special:ListUsers/sysop|11]]
| [[:sq:Special:ListUsers|143&amp;nbsp;929]]
| [[:sq:Special:ActiveUsers|221]]
| [[:sq:Special:ListFiles|4732]]
| 39
|-
| &lt;span id=&quot;mr&quot;&gt;75&lt;/span&gt;
| [[Lingua marathi|Marathi]]
| मराठी
| [[:mr:|mr]]
| [[:mr:Special:Statistics|85&amp;nbsp;975]]
| [[:mr:Special:Statistics|285&amp;nbsp;298]]
| [[:mr:Special:Statistics|2&amp;nbsp;144&amp;nbsp;163]]
| [[:mr:Special:ListUsers/sysop|12]]
| [[:mr:Special:ListUsers|145&amp;nbsp;894]]
| [[:mr:Special:ActiveUsers|157]]
| [[:mr:Special:ListFiles|19&amp;nbsp;140]]
| 40
|-
| &lt;span id=&quot;nds&quot;&gt;76&lt;/span&gt;
| [[Lingua baixo saxoa|Baixo saxón]]
| Plattdüütsch
| [[:nds:|nds]]
| [[:nds:Special:Statistics|83&amp;nbsp;914]]
| [[:nds:Special:Statistics|162&amp;nbsp;364]]
| [[:nds:Special:Statistics|990&amp;nbsp;159]]
| [[:nds:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:nds:Special:ListUsers|49&amp;nbsp;026]]
| [[:nds:Special:ActiveUsers|41]]
| [[:nds:Special:ListFiles|0]]
| 5
|-
| &lt;span id=&quot;ky&quot;&gt;77&lt;/span&gt;
| [[Lingua kirguiz|Kirguiz]]
| Кыргызча (Kyrgyzça)
| [[:ky:|ky]]
| [[:ky:Special:Statistics|81&amp;nbsp;598]]
| [[:ky:Special:Statistics|111&amp;nbsp;381]]
| [[:ky:Special:Statistics|424&amp;nbsp;593]]
| [[:ky:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ky:Special:ListUsers|33&amp;nbsp;210]]
| [[:ky:Special:ActiveUsers|83]]
| [[:ky:Special:ListFiles|2688]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;ml&quot;&gt;78&lt;/span&gt;
| [[Lingua malayalam|Malayalam]]
| മലയാളം
| [[:ml:|ml]]
| [[:ml:Special:Statistics|79&amp;nbsp;051]]
| [[:ml:Special:Statistics|488&amp;nbsp;597]]
| [[:ml:Special:Statistics|3&amp;nbsp;705&amp;nbsp;815]]
| [[:ml:Special:ListUsers/sysop|15]]
| [[:ml:Special:ListUsers|163&amp;nbsp;344]]
| [[:ml:Special:ActiveUsers|251]]
| [[:ml:Special:ListFiles|6966]]
| 203
|-
| &lt;span id=&quot;be-tarask&quot;&gt;79&lt;/span&gt;
| [[Lingua belarusa|Belaruso (Taraškievica)]]
| Беларуская (тарашкевіца)
| [[:be-tarask:|be-tarask]]
| [[:be-tarask:Special:Statistics|78&amp;nbsp;850]]
| [[:be-tarask:Special:Statistics|226&amp;nbsp;572]]
| [[:be-tarask:Special:Statistics|2&amp;nbsp;325&amp;nbsp;991]]
| [[:be-tarask:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:be-tarask:Special:ListUsers|76&amp;nbsp;263]]
| [[:be-tarask:Special:ActiveUsers|129]]
| [[:be-tarask:Special:ListFiles|1891]]
| 36
|-
| &lt;span id=&quot;te&quot;&gt;80&lt;/span&gt;
| [[Lingua telugu|Telugu]]
| తెలుగు
| [[:te:|te]]
| [[:te:Special:Statistics|77&amp;nbsp;934]]
| [[:te:Special:Statistics|305&amp;nbsp;899]]
| [[:te:Special:Statistics|3&amp;nbsp;608&amp;nbsp;589]]
| [[:te:Special:ListUsers/sysop|13]]
| [[:te:Special:ListUsers|114&amp;nbsp;593]]
| [[:te:Special:ActiveUsers|196]]
| [[:te:Special:ListFiles|12&amp;nbsp;595]]
| 100
|-
| &lt;span id=&quot;sw&quot;&gt;81&lt;/span&gt;
| [[Lingua suahili|Suahili]]
| Kiswahili
| [[:sw:|sw]]
| [[:sw:Special:Statistics|74&amp;nbsp;564]]
| [[:sw:Special:Statistics|150&amp;nbsp;476]]
| [[:sw:Special:Statistics|1&amp;nbsp;240&amp;nbsp;017]]
| [[:sw:Special:ListUsers/sysop|14]]
| [[:sw:Special:ListUsers|55&amp;nbsp;184]]
| [[:sw:Special:ActiveUsers|217]]
| [[:sw:Special:ListFiles|2270]]
| 8
|-
| &lt;span id=&quot;br&quot;&gt;82&lt;/span&gt;
| [[Lingua bretoa|Bretón]]
| Brezhoneg
| [[:br:|br]]
| [[:br:Special:Statistics|72&amp;nbsp;457]]
| [[:br:Special:Statistics|141&amp;nbsp;999]]
| [[:br:Special:Statistics|2&amp;nbsp;003&amp;nbsp;714]]
| [[:br:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:br:Special:ListUsers|70&amp;nbsp;216]]
| [[:br:Special:ActiveUsers|90]]
| [[:br:Special:ListFiles|5404]]
| 12
|-
| &lt;span id=&quot;new&quot;&gt;83&lt;/span&gt;
| [[Lingua newari|Nepal bhasa]]
| नेपाल भाषा
| [[:new:|new]]
| [[:new:Special:Statistics|72&amp;nbsp;352]]
| [[:new:Special:Statistics|196&amp;nbsp;959]]
| [[:new:Special:Statistics|848&amp;nbsp;784]]
| [[:new:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:new:Special:ListUsers|25&amp;nbsp;062]]
| [[:new:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:new:Special:ListFiles|0]]
| 12
|-
| &lt;span id=&quot;jv&quot;&gt;84&lt;/span&gt;
| [[Lingua xavanesa|Xavanés]]
| Basa Jawa
| [[:jv:|jv]]
| [[:jv:Special:Statistics|70&amp;nbsp;446]]
| [[:jv:Special:Statistics|178&amp;nbsp;550]]
| [[:jv:Special:Statistics|1&amp;nbsp;593&amp;nbsp;812]]
| [[:jv:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:jv:Special:ListUsers|54&amp;nbsp;000]]
| [[:jv:Special:ActiveUsers|99]]
| [[:jv:Special:ListFiles|5430]]
| 21
|-
| &lt;span id=&quot;vec&quot;&gt;85&lt;/span&gt;
| [[Lingua véneta|Véneto]]
| Vèneto
| [[:vec:|vec]]
| [[:vec:Special:Statistics|68&amp;nbsp;987]]
| [[:vec:Special:Statistics|140&amp;nbsp;376]]
| [[:vec:Special:Statistics|1&amp;nbsp;100&amp;nbsp;709]]
| [[:vec:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:vec:Special:ListUsers|32&amp;nbsp;104]]
| [[:vec:Special:ActiveUsers|37]]
| [[:vec:Special:ListFiles|724]]
| 8
|-
| &lt;span id=&quot;ht&quot;&gt;86&lt;/span&gt;
| [[Crioulo haitiano|Haitiano]]
| Krèyol ayisyen
| [[:ht:|ht]]
| [[:ht:Special:Statistics|67&amp;nbsp;878]]
| [[:ht:Special:Statistics|82&amp;nbsp;078]]
| [[:ht:Special:Statistics|803&amp;nbsp;532]]
| [[:ht:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ht:Special:ListUsers|28&amp;nbsp;541]]
| [[:ht:Special:ActiveUsers|45]]
| [[:ht:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;pms&quot;&gt;87&lt;/span&gt;
| [[Lingua piemontesa|Piemontés]]
| Piemontèis
| [[:pms:|pms]]
| [[:pms:Special:Statistics|66&amp;nbsp;375]]
| [[:pms:Special:Statistics|101&amp;nbsp;500]]
| [[:pms:Special:Statistics|855&amp;nbsp;419]]
| [[:pms:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:pms:Special:ListUsers|25&amp;nbsp;326]]
| [[:pms:Special:ActiveUsers|43]]
| [[:pms:Special:ListFiles|2069]]
| 2
|-
| &lt;span id=&quot;pnb&quot;&gt;88&lt;/span&gt;
| [[Lingua punjabi|Punjabi occidental]]
| شاہ مکھی پنجابی
| [[:pnb:|pnb]]
| [[:pnb:Special:Statistics|65&amp;nbsp;818]]
| [[:pnb:Special:Statistics|113&amp;nbsp;826]]
| [[:pnb:Special:Statistics|606&amp;nbsp;368]]
| [[:pnb:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:pnb:Special:ListUsers|32&amp;nbsp;499]]
| [[:pnb:Special:ActiveUsers|55]]
| [[:pnb:Special:ListFiles|225]]
| 2
|-
| &lt;span id=&quot;su&quot;&gt;89&lt;/span&gt;
| [[Lingua sundanesa|Sundanés]]
| Basa Sunda
| [[:su:|su]]
| [[:su:Special:Statistics|61&amp;nbsp;278]]
| [[:su:Special:Statistics|97&amp;nbsp;406]]
| [[:su:Special:Statistics|629&amp;nbsp;329]]
| [[:su:Special:ListUsers/sysop|7]]
| [[:su:Special:ListUsers|28&amp;nbsp;402]]
| [[:su:Special:ActiveUsers|39]]
| [[:su:Special:ListFiles|545]]
| 2
|-
| &lt;span id=&quot;lb&quot;&gt;90&lt;/span&gt;
| [[Lingua luxemburguesa|Luxemburgués]]
| Lëtzebuergesch
| [[:lb:|lb]]
| [[:lb:Special:Statistics|61&amp;nbsp;024]]
| [[:lb:Special:Statistics|131&amp;nbsp;489]]
| [[:lb:Special:Statistics|2&amp;nbsp;391&amp;nbsp;405]]
| [[:lb:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:lb:Special:ListUsers|55&amp;nbsp;190]]
| [[:lb:Special:ActiveUsers|67]]
| [[:lb:Special:ListFiles|2373]]
| 24
|-
| &lt;span id=&quot;ba&quot;&gt;91&lt;/span&gt;
| [[Lingua baskir|Bashkir]]
| Башҡорт
| [[:ba:|ba]]
| [[:ba:Special:Statistics|60&amp;nbsp;395]]
| [[:ba:Special:Statistics|169&amp;nbsp;997]]
| [[:ba:Special:Statistics|1&amp;nbsp;149&amp;nbsp;425]]
| [[:ba:Special:ListUsers/sysop|7]]
| [[:ba:Special:ListUsers|35&amp;nbsp;477]]
| [[:ba:Special:ActiveUsers|75]]
| [[:ba:Special:ListFiles|1456]]
| 22
|-
| &lt;span id=&quot;lld&quot;&gt;92&lt;/span&gt;
| [[Lingua ladina|Ladino]]
| Ladin
| [[:lld:|lld]]
| [[:lld:Special:Statistics|59&amp;nbsp;776]]
| [[:lld:Special:Statistics|63&amp;nbsp;509]]
| [[:lld:Special:Statistics|95&amp;nbsp;074]]
| [[:lld:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:lld:Special:ListUsers|2259]]
| [[:lld:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:lld:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;ga&quot;&gt;93&lt;/span&gt;
| [[Lingua irlandesa|Irlándes]]
| Gaeilge
| [[:ga:|ga]]
| [[:ga:Special:Statistics|57&amp;nbsp;381]]
| [[:ga:Special:Statistics|96&amp;nbsp;121]]
| [[:ga:Special:Statistics|1&amp;nbsp;080&amp;nbsp;852]]
| [[:ga:Special:ListUsers/sysop|7]]
| [[:ga:Special:ListUsers|52&amp;nbsp;596]]
| [[:ga:Special:ActiveUsers|92]]
| [[:ga:Special:ListFiles|1123]]
| 5
|-
| &lt;span id=&quot;szl&quot;&gt;94&lt;/span&gt;
| [[Lingua silesiana|Silesiano]]
| Ślůnski
| [[:szl:|szl]]
| [[:szl:Special:Statistics|55&amp;nbsp;854]]
| [[:szl:Special:Statistics|69&amp;nbsp;142]]
| [[:szl:Special:Statistics|347&amp;nbsp;672]]
| [[:szl:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:szl:Special:ListUsers|21&amp;nbsp;802]]
| [[:szl:Special:ActiveUsers|49]]
| [[:szl:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;lmo&quot;&gt;95&lt;/span&gt;
| [[Lingua lombarda|Lombardo]]
| Lumbaart
| [[:lmo:|lmo]]
| [[:lmo:Special:Statistics|54&amp;nbsp;959]]
| [[:lmo:Special:Statistics|123&amp;nbsp;919]]
| [[:lmo:Special:Statistics|1&amp;nbsp;126&amp;nbsp;762]]
| [[:lmo:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:lmo:Special:ListUsers|37&amp;nbsp;779]]
| [[:lmo:Special:ActiveUsers|47]]
| [[:lmo:Special:ListFiles|4437]]
| 14
|-
| &lt;span id=&quot;is&quot;&gt;96&lt;/span&gt;
| [[Lingua islandesa|Islandés]]
| Íslenska
| [[:is:|is]]
| [[:is:Special:Statistics|54&amp;nbsp;752]]
| [[:is:Special:Statistics|141&amp;nbsp;637]]
| [[:is:Special:Statistics|1&amp;nbsp;760&amp;nbsp;537]]
| [[:is:Special:ListUsers/sysop|19]]
| [[:is:Special:ListUsers|86&amp;nbsp;819]]
| [[:is:Special:ActiveUsers|117]]
| [[:is:Special:ListFiles|3218]]
| 31
|-
| &lt;span id=&quot;ku&quot;&gt;97&lt;/span&gt;
| [[Lingua kurda|Kurdo]]
| Kurdî / كوردی
| [[:ku:|ku]]
| [[:ku:Special:Statistics|53&amp;nbsp;932]]
| [[:ku:Special:Statistics|109&amp;nbsp;227]]
| [[:ku:Special:Statistics|1&amp;nbsp;094&amp;nbsp;046]]
| [[:ku:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ku:Special:ListUsers|51&amp;nbsp;889]]
| [[:ku:Special:ActiveUsers|85]]
| [[:ku:Special:ListFiles|565]]
| 10
|-
| &lt;span id=&quot;cv&quot;&gt;98&lt;/span&gt;
| [[Lingua chuvaxa|Chuvaxo]]
| Чăваш
| [[:cv:|cv]]
| [[:cv:Special:Statistics|49&amp;nbsp;651]]
| [[:cv:Special:Statistics|97&amp;nbsp;836]]
| [[:cv:Special:Statistics|749&amp;nbsp;596]]
| [[:cv:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:cv:Special:ListUsers|31&amp;nbsp;234]]
| [[:cv:Special:ActiveUsers|50]]
| [[:cv:Special:ListFiles|537]]
| 7
|-
| &lt;span id=&quot;fy&quot;&gt;99&lt;/span&gt;
| [[Lingua frisoa occidental|Frisón occidental]]
| Frysk
| [[:fy:|fy]]
| [[:fy:Special:Statistics|49&amp;nbsp;319]]
| [[:fy:Special:Statistics|150&amp;nbsp;482]]
| [[:fy:Special:Statistics|1&amp;nbsp;087&amp;nbsp;417]]
| [[:fy:Special:ListUsers/sysop|8]]
| [[:fy:Special:ListUsers|43&amp;nbsp;516]]
| [[:fy:Special:ActiveUsers|64]]
| [[:fy:Special:ListFiles|7594]]
| 30
|-
| &lt;span id=&quot;vo&quot;&gt;100&lt;/span&gt;
| [[Volapük]]
| Volapük
| [[:vo:|vo]]
| [[:vo:Special:Statistics|43&amp;nbsp;404]]
| [[:vo:Special:Statistics|173&amp;nbsp;983]]
| [[:vo:Special:Statistics|3&amp;nbsp;270&amp;nbsp;558]]
| [[:vo:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:vo:Special:ListUsers|32&amp;nbsp;389]]
| [[:vo:Special:ActiveUsers|30]]
| [[:vo:Special:ListFiles|0]]
| 170
|-
| &lt;span id=&quot;tl&quot;&gt;101&lt;/span&gt;
| [[Lingua tagala|Tagalo]]
| Tagalog
| [[:tl:|tl]]
| [[:tl:Special:Statistics|43&amp;nbsp;092]]
| [[:tl:Special:Statistics|234&amp;nbsp;136]]
| [[:tl:Special:Statistics|1&amp;nbsp;957&amp;nbsp;517]]
| [[:tl:Special:ListUsers/sysop|11]]
| [[:tl:Special:ListUsers|123&amp;nbsp;582]]
| [[:tl:Special:ActiveUsers|136]]
| [[:tl:Special:ListFiles|1897]]
| 164
|-
| &lt;span id=&quot;wuu&quot;&gt;102&lt;/span&gt;
| [[Lingua wu|Wu]]
| 吴语
| [[:wuu:|wuu]]
| [[:wuu:Special:Statistics|42&amp;nbsp;556]]
| [[:wuu:Special:Statistics|55&amp;nbsp;380]]
| [[:wuu:Special:Statistics|294&amp;nbsp;434]]
| [[:wuu:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:wuu:Special:ListUsers|78&amp;nbsp;799]]
| [[:wuu:Special:ActiveUsers|45]]
| [[:wuu:Special:ListFiles|135]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;ckb&quot;&gt;103&lt;/span&gt;
| [[Lingua kurda central|Kurdo central]]
| کوردی
| [[:ckb:|ckb]]
| [[:ckb:Special:Statistics|42&amp;nbsp;553]]
| [[:ckb:Special:Statistics|185&amp;nbsp;392]]
| [[:ckb:Special:Statistics|971&amp;nbsp;740]]
| [[:ckb:Special:ListUsers/sysop|7]]
| [[:ckb:Special:ListUsers|51&amp;nbsp;448]]
| [[:ckb:Special:ActiveUsers|168]]
| [[:ckb:Special:ListFiles|1620]]
| 59
|-
| &lt;span id=&quot;an&quot;&gt;104&lt;/span&gt;
| [[Lingua aragonesa|Aragonés]]
| Aragonés
| [[:an:|an]]
| [[:an:Special:Statistics|42&amp;nbsp;198]]
| [[:an:Special:Statistics|128&amp;nbsp;490]]
| [[:an:Special:Statistics|1&amp;nbsp;838&amp;nbsp;327]]
| [[:an:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:an:Special:ListUsers|68&amp;nbsp;437]]
| [[:an:Special:ActiveUsers|71]]
| [[:an:Special:ListFiles|1499]]
| 59
|-
| &lt;span id=&quot;sco&quot;&gt;105&lt;/span&gt;
| [[Lingua scots|Scots]]
| Scots
| [[:sco:|sco]]
| [[:sco:Special:Statistics|40&amp;nbsp;560]]
| [[:sco:Special:Statistics|146&amp;nbsp;769]]
| [[:sco:Special:Statistics|862&amp;nbsp;378]]
| [[:sco:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:sco:Special:ListUsers|95&amp;nbsp;606]]
| [[:sco:Special:ActiveUsers|100]]
| [[:sco:Special:ListFiles|690]]
| 40
|-
| &lt;span id=&quot;diq&quot;&gt;106&lt;/span&gt;
| [[Lingua zazaki|Zazaki]]
| Zazaki
| [[:diq:|diq]]
| [[:diq:Special:Statistics|40&amp;nbsp;160]]
| [[:diq:Special:Statistics|60&amp;nbsp;559]]
| [[:diq:Special:Statistics|487&amp;nbsp;301]]
| [[:diq:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:diq:Special:ListUsers|24&amp;nbsp;986]]
| [[:diq:Special:ActiveUsers|33]]
| [[:diq:Special:ListFiles|209]]
| 2
|-
| &lt;span id=&quot;pa&quot;&gt;107&lt;/span&gt;
| [[Lingua punjabi|Punjabí]]
| ਪੰਜਾਬੀ
| [[:pa:|pa]]
| [[:pa:Special:Statistics|38&amp;nbsp;469]]
| [[:pa:Special:Statistics|134&amp;nbsp;454]]
| [[:pa:Special:Statistics|609&amp;nbsp;674]]
| [[:pa:Special:ListUsers/sysop|9]]
| [[:pa:Special:ListUsers|42&amp;nbsp;380]]
| [[:pa:Special:ActiveUsers|108]]
| [[:pa:Special:ListFiles|1581]]
| 28
|-
| &lt;span id=&quot;yo&quot;&gt;108&lt;/span&gt;
| [[Lingua yoruba|Yoruba]]
| Yorùbá
| [[:yo:|yo]]
| [[:yo:Special:Statistics|34&amp;nbsp;284]]
| [[:yo:Special:Statistics|59&amp;nbsp;197]]
| [[:yo:Special:Statistics|553&amp;nbsp;485]]
| [[:yo:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:yo:Special:ListUsers|24&amp;nbsp;963]]
| [[:yo:Special:ActiveUsers|62]]
| [[:yo:Special:ListFiles|168]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;io&quot;&gt;109&lt;/span&gt;
| [[Ido]]
| Ido
| [[:io:|io]]
| [[:io:Special:Statistics|33&amp;nbsp;460]]
| [[:io:Special:Statistics|49&amp;nbsp;254]]
| [[:io:Special:Statistics|993&amp;nbsp;155]]
| [[:io:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:io:Special:ListUsers|33&amp;nbsp;688]]
| [[:io:Special:ActiveUsers|51]]
| [[:io:Special:ListFiles|0]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;ne&quot;&gt;110&lt;/span&gt;
| [[Lingua nepalesa|Nepalés]]
| नेपाली
| [[:ne:|ne]]
| [[:ne:Special:Statistics|32&amp;nbsp;322]]
| [[:ne:Special:Statistics|103&amp;nbsp;685]]
| [[:ne:Special:Statistics|1&amp;nbsp;069&amp;nbsp;218]]
| [[:ne:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:ne:Special:ListUsers|58&amp;nbsp;760]]
| [[:ne:Special:ActiveUsers|110]]
| [[:ne:Special:ListFiles|1258]]
| 50
|-
| &lt;span id=&quot;gu&quot;&gt;111&lt;/span&gt;
| [[Lingua gujarati|Gujaratí]]
| ગુજરાતી
| [[:gu:|gu]]
| [[:gu:Special:Statistics|29&amp;nbsp;957]]
| [[:gu:Special:Statistics|117&amp;nbsp;803]]
| [[:gu:Special:Statistics|825&amp;nbsp;614]]
| [[:gu:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:gu:Special:ListUsers|69&amp;nbsp;213]]
| [[:gu:Special:ActiveUsers|76]]
| [[:gu:Special:ListFiles|0]]
| 60
|-
| &lt;span id=&quot;als&quot;&gt;112&lt;/span&gt;
| [[Alemánico]]
| Alemannisch
| [[:als:|als]]
| [[:als:Special:Statistics|29&amp;nbsp;024]]
| [[:als:Special:Statistics|69&amp;nbsp;729]]
| [[:als:Special:Statistics|1&amp;nbsp;014&amp;nbsp;573]]
| [[:als:Special:ListUsers/sysop|9]]
| [[:als:Special:ListUsers|92&amp;nbsp;623]]
| [[:als:Special:ActiveUsers|72]]
| [[:als:Special:ListFiles|571]]
| 28
|-
| &lt;span id=&quot;kn&quot;&gt;113&lt;/span&gt;
| [[Lingua kanaresa|Kanarés]]
| ಕನ್ನಡ
| [[:kn:|kn]]
| [[:kn:Special:Statistics|28&amp;nbsp;478]]
| [[:kn:Special:Statistics|130&amp;nbsp;391]]
| [[:kn:Special:Statistics|1&amp;nbsp;109&amp;nbsp;531]]
| [[:kn:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:kn:Special:ListUsers|76&amp;nbsp;242]]
| [[:kn:Special:ActiveUsers|158]]
| [[:kn:Special:ListFiles|2595]]
| 108
|-
| &lt;span id=&quot;bar&quot;&gt;114&lt;/span&gt;
| [[Lingua bávara|Bávaro]]
| Boarisch
| [[:bar:|bar]]
| [[:bar:Special:Statistics|27&amp;nbsp;538]]
| [[:bar:Special:Statistics|109&amp;nbsp;795]]
| [[:bar:Special:Statistics|832&amp;nbsp;997]]
| [[:bar:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:bar:Special:ListUsers|63&amp;nbsp;556]]
| [[:bar:Special:ActiveUsers|50]]
| [[:bar:Special:ListFiles|1320]]
| 67
|-
| &lt;span id=&quot;scn&quot;&gt;115&lt;/span&gt;
| [[Lingua siciliana|Siciliano]]
| Sicilianu
| [[:scn:|scn]]
| [[:scn:Special:Statistics|26&amp;nbsp;213]]
| [[:scn:Special:Statistics|55&amp;nbsp;698]]
| [[:scn:Special:Statistics|732&amp;nbsp;874]]
| [[:scn:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:scn:Special:ListUsers|41&amp;nbsp;389]]
| [[:scn:Special:ActiveUsers|41]]
| [[:scn:Special:ListFiles|1407]]
| 16
|-
| &lt;span id=&quot;bpy&quot;&gt;116&lt;/span&gt;
| [[Lingua bishnupriya manipuri|Bishnupriya Manipuri]]
| ইমার ঠার/বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী
| [[:bpy:|bpy]]
| [[:bpy:Special:Statistics|25&amp;nbsp;087]]
| [[:bpy:Special:Statistics|62&amp;nbsp;808]]
| [[:bpy:Special:Statistics|886&amp;nbsp;478]]
| [[:bpy:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:bpy:Special:ListUsers|23&amp;nbsp;536]]
| [[:bpy:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:bpy:Special:ListFiles|45]]
| 31
|-
| &lt;span id=&quot;avk&quot;&gt;117&lt;/span&gt;
| [[Kotava]]
| Kotava
| [[:avk:|avk]]
| [[:avk:Special:Statistics|24&amp;nbsp;058]]
| [[:avk:Special:Statistics|29&amp;nbsp;217]]
| [[:avk:Special:Statistics|114&amp;nbsp;453]]
| [[:avk:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:avk:Special:ListUsers|3115]]
| [[:avk:Special:ActiveUsers|30]]
| [[:avk:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;ia&quot;&gt;118&lt;/span&gt;
| [[Interlingua (lingua artificial)|Interlingua]]
| Interlingua
| [[:ia:|ia]]
| [[:ia:Special:Statistics|23&amp;nbsp;782]]
| [[:ia:Special:Statistics|37&amp;nbsp;746]]
| [[:ia:Special:Statistics|642&amp;nbsp;003]]
| [[:ia:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:ia:Special:ListUsers|44&amp;nbsp;790]]
| [[:ia:Special:ActiveUsers|40]]
| [[:ia:Special:ListFiles|4]]
| 5
|-
| &lt;span id=&quot;qu&quot;&gt;119&lt;/span&gt;
| [[Linguas quechuas|Quechua]]
| Runa Simi
| [[:qu:|qu]]
| [[:qu:Special:Statistics|23&amp;nbsp;067]]
| [[:qu:Special:Statistics|55&amp;nbsp;979]]
| [[:qu:Special:Statistics|650&amp;nbsp;094]]
| [[:qu:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:qu:Special:ListUsers|27&amp;nbsp;240]]
| [[:qu:Special:ActiveUsers|34]]
| [[:qu:Special:ListFiles|0]]
| 23
|-
| &lt;span id=&quot;mn&quot;&gt;120&lt;/span&gt;
| [[Lingua mongol|Mongol]]
| Монгол
| [[:mn:|mn]]
| [[:mn:Special:Statistics|21&amp;nbsp;378]]
| [[:mn:Special:Statistics|97&amp;nbsp;991]]
| [[:mn:Special:Statistics|707&amp;nbsp;371]]
| [[:mn:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:mn:Special:ListUsers|78&amp;nbsp;080]]
| [[:mn:Special:ActiveUsers|95]]
| [[:mn:Special:ListFiles|1475]]
| 92
|-
| &lt;span id=&quot;nv&quot;&gt;121&lt;/span&gt;
| [[Lingua navajo|Navajo]]
| Diné bizaad
| [[:nv:|nv]]
| [[:nv:Special:Statistics|20&amp;nbsp;506]]
| [[:nv:Special:Statistics|34&amp;nbsp;664]]
| [[:nv:Special:Statistics|295&amp;nbsp;982]]
| [[:nv:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:nv:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;154]]
| [[:nv:Special:ActiveUsers|15]]
| [[:nv:Special:ListFiles|709]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;crh&quot;&gt;122&lt;/span&gt;
| [[Lingua tártara de Crimea|Tártaro de Crimea]]
| Qırımtatarca
| [[:crh:|crh]]
| [[:crh:Special:Statistics|19&amp;nbsp;837]]
| [[:crh:Special:Statistics|39&amp;nbsp;782]]
| [[:crh:Special:Statistics|177&amp;nbsp;645]]
| [[:crh:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:crh:Special:ListUsers|17&amp;nbsp;889]]
| [[:crh:Special:ActiveUsers|34]]
| [[:crh:Special:ListFiles|0]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;xmf&quot;&gt;123&lt;/span&gt;
| [[Lingua mingreliana|Mingreliano]]
| მარგალურ ნინა (Margalur nina)
| [[:xmf:|xmf]]
| [[:xmf:Special:Statistics|19&amp;nbsp;635]]
| [[:xmf:Special:Statistics|36&amp;nbsp;527]]
| [[:xmf:Special:Statistics|186&amp;nbsp;438]]
| [[:xmf:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:xmf:Special:ListUsers|17&amp;nbsp;116]]
| [[:xmf:Special:ActiveUsers|26]]
| [[:xmf:Special:ListFiles|0]]
| 3
|-
| &lt;span id=&quot;si&quot;&gt;124&lt;/span&gt;
| [[Lingua cingalesa|Cingalés]]
| සිංහල
| [[:si:|si]]
| [[:si:Special:Statistics|18&amp;nbsp;055]]
| [[:si:Special:Statistics|80&amp;nbsp;009]]
| [[:si:Special:Statistics|510&amp;nbsp;715]]
| [[:si:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:si:Special:ListUsers|58&amp;nbsp;460]]
| [[:si:Special:ActiveUsers|84]]
| [[:si:Special:ListFiles|3116]]
| 75
|-
| &lt;span id=&quot;ha&quot;&gt;125&lt;/span&gt;
| [[Lingua hausa|Hausa]]
| هَوُسَ
| [[:ha:|ha]]
| [[:ha:Special:Statistics|17&amp;nbsp;744]]
| [[:ha:Special:Statistics|31&amp;nbsp;353]]
| [[:ha:Special:Statistics|166&amp;nbsp;783]]
| [[:ha:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ha:Special:ListUsers|18&amp;nbsp;506]]
| [[:ha:Special:ActiveUsers|117]]
| [[:ha:Special:ListFiles|0]]
| 3
|-
| &lt;span id=&quot;bat-smg&quot;&gt;126&lt;/span&gt;
| [[Samoxiciano]]
| Žemaitėška
| [[:bat-smg:|bat-smg]]
| [[:bat-smg:Special:Statistics|17&amp;nbsp;083]]
| [[:bat-smg:Special:Statistics|29&amp;nbsp;092]]
| [[:bat-smg:Special:Statistics|355&amp;nbsp;487]]
| [[:bat-smg:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:bat-smg:Special:ListUsers|24&amp;nbsp;194]]
| [[:bat-smg:Special:ActiveUsers|24]]
| [[:bat-smg:Special:ListFiles|109]]
| 6
|-
| &lt;span id=&quot;os&quot;&gt;127&lt;/span&gt;
| [[Lingua oseta|Oseto]]
| Иронау
| [[:os:|os]]
| [[:os:Special:Statistics|16&amp;nbsp;168]]
| [[:os:Special:Statistics|60&amp;nbsp;190]]
| [[:os:Special:Statistics|524&amp;nbsp;145]]
| [[:os:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:os:Special:ListUsers|22&amp;nbsp;630]]
| [[:os:Special:ActiveUsers|36]]
| [[:os:Special:ListFiles|164]]
| 64
|-
| &lt;span id=&quot;frr&quot;&gt;128&lt;/span&gt;
| [[Lingua frisoa setentrional|Frisón setentrional]]
| Frasch
| [[:frr:|frr]]
| [[:frr:Special:Statistics|16&amp;nbsp;131]]
| [[:frr:Special:Statistics|41&amp;nbsp;311]]
| [[:frr:Special:Statistics|231&amp;nbsp;575]]
| [[:frr:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:frr:Special:ListUsers|18&amp;nbsp;025]]
| [[:frr:Special:ActiveUsers|23]]
| [[:frr:Special:ListFiles|1323]]
| 13
|-
| &lt;span id=&quot;gd&quot;&gt;129&lt;/span&gt;
| [[Lingua escocesa|Escocés]]
| Gàidhlig
| [[:gd:|gd]]
| [[:gd:Special:Statistics|15&amp;nbsp;909]]
| [[:gd:Special:Statistics|32&amp;nbsp;210]]
| [[:gd:Special:Statistics|566&amp;nbsp;963]]
| [[:gd:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:gd:Special:ListUsers|25&amp;nbsp;647]]
| [[:gd:Special:ActiveUsers|36]]
| [[:gd:Special:ListFiles|347]]
| 18
|-
| &lt;span id=&quot;or&quot;&gt;130&lt;/span&gt;
| [[Lingua oriya|Oriya]]
| ଓଡ଼ିଆ
| [[:or:|or]]
| [[:or:Special:Statistics|15&amp;nbsp;899]]
| [[:or:Special:Statistics|71&amp;nbsp;804]]
| [[:or:Special:Statistics|461&amp;nbsp;880]]
| [[:or:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:or:Special:ListUsers|31&amp;nbsp;141]]
| [[:or:Special:ActiveUsers|54]]
| [[:or:Special:ListFiles|125]]
| 79
|-
| &lt;span id=&quot;cdo&quot;&gt;131&lt;/span&gt;
| [[Lingua min dong|Min oriental]]
| Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
| [[:cdo:|cdo]]
| [[:cdo:Special:Statistics|15&amp;nbsp;555]]
| [[:cdo:Special:Statistics|31&amp;nbsp;365]]
| [[:cdo:Special:Statistics|89&amp;nbsp;669]]
| [[:cdo:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:cdo:Special:ListUsers|18&amp;nbsp;994]]
| [[:cdo:Special:ActiveUsers|19]]
| [[:cdo:Special:ListFiles|0]]
| 2
|-
| &lt;span id=&quot;ps&quot;&gt;132&lt;/span&gt;
| [[Lingua paxta|Paxto]]
| پښتو
| [[:ps:|ps]]
| [[:ps:Special:Statistics|15&amp;nbsp;524]]
| [[:ps:Special:Statistics|54&amp;nbsp;553]]
| [[:ps:Special:Statistics|284&amp;nbsp;096]]
| [[:ps:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ps:Special:ListUsers|27&amp;nbsp;875]]
| [[:ps:Special:ActiveUsers|51]]
| [[:ps:Special:ListFiles|1733]]
| 32
|-
| &lt;span id=&quot;bug&quot;&gt;133&lt;/span&gt;
| [[Lingua bugi|Bugi]]
| Basa Ugi
| [[:bug:|bug]]
| [[:bug:Special:Statistics|15&amp;nbsp;411]]
| [[:bug:Special:Statistics|19&amp;nbsp;625]]
| [[:bug:Special:Statistics|200&amp;nbsp;741]]
| [[:bug:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:bug:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;289]]
| [[:bug:Special:ActiveUsers|15]]
| [[:bug:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;yi&quot;&gt;134&lt;/span&gt;
| [[Lingua yiddish|Yiddish]]
| ייִדיש
| [[:yi:|yi]]
| [[:yi:Special:Statistics|15&amp;nbsp;398]]
| [[:yi:Special:Statistics|44&amp;nbsp;217]]
| [[:yi:Special:Statistics|579&amp;nbsp;195]]
| [[:yi:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:yi:Special:ListUsers|45&amp;nbsp;516]]
| [[:yi:Special:ActiveUsers|46]]
| [[:yi:Special:ListFiles|1062]]
| 45
|-
| &lt;span id=&quot;ilo&quot;&gt;135&lt;/span&gt;
| [[Lingua ilocana|Ilocano]]
| Ilokano
| [[:ilo:|ilo]]
| [[:ilo:Special:Statistics|15&amp;nbsp;362]]
| [[:ilo:Special:Statistics|70&amp;nbsp;156]]
| [[:ilo:Special:Statistics|391&amp;nbsp;872]]
| [[:ilo:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ilo:Special:ListUsers|16&amp;nbsp;209]]
| [[:ilo:Special:ActiveUsers|22]]
| [[:ilo:Special:ListFiles|0]]
| 71
|-
| &lt;span id=&quot;sd&quot;&gt;136&lt;/span&gt;
| [[Lingua sindhi|Sindhi]]
| سنڌي، سندھی ، सिन्ध
| [[:sd:|sd]]
| [[:sd:Special:Statistics|15&amp;nbsp;250]]
| [[:sd:Special:Statistics|56&amp;nbsp;244]]
| [[:sd:Special:Statistics|240&amp;nbsp;222]]
| [[:sd:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:sd:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;801]]
| [[:sd:Special:ActiveUsers|29]]
| [[:sd:Special:ListFiles|145]]
| 30
|-
| &lt;span id=&quot;ban&quot;&gt;137&lt;/span&gt;
| [[Lingua balinesa|Balinés]]
| Bhāṣa Bali
| [[:ban:|ban]]
| [[:ban:Special:Statistics|15&amp;nbsp;178]]
| [[:ban:Special:Statistics|30&amp;nbsp;678]]
| [[:ban:Special:Statistics|122&amp;nbsp;516]]
| [[:ban:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ban:Special:ListUsers|5409]]
| [[:ban:Special:ActiveUsers|34]]
| [[:ban:Special:ListFiles|112]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;am&quot;&gt;138&lt;/span&gt;
| [[Lingua amhárica|Amhárico]]
| አማርኛ
| [[:am:|am]]
| [[:am:Special:Statistics|15&amp;nbsp;042]]
| [[:am:Special:Statistics|45&amp;nbsp;926]]
| [[:am:Special:Statistics|371&amp;nbsp;644]]
| [[:am:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:am:Special:ListUsers|39&amp;nbsp;322]]
| [[:am:Special:ActiveUsers|43]]
| [[:am:Special:ListFiles|1765]]
| 34
|-
| &lt;span id=&quot;nap&quot;&gt;139&lt;/span&gt;
| [[Lingua napolitana|Napolitano]]
| Nnapulitano
| [[:nap:|nap]]
| [[:nap:Special:Statistics|14&amp;nbsp;731]]
| [[:nap:Special:Statistics|23&amp;nbsp;713]]
| [[:nap:Special:Statistics|664&amp;nbsp;692]]
| [[:nap:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:nap:Special:ListUsers|27&amp;nbsp;753]]
| [[:nap:Special:ActiveUsers|27]]
| [[:nap:Special:ListFiles|281]]
| 10
|-
| &lt;span id=&quot;sah&quot;&gt;140&lt;/span&gt;
| [[Lingua iacut|Iacut]]
| Саха тыла
| [[:sah:|sah]]
| [[:sah:Special:Statistics|14&amp;nbsp;282]]
| [[:sah:Special:Statistics|47&amp;nbsp;699]]
| [[:sah:Special:Statistics|381&amp;nbsp;795]]
| [[:sah:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:sah:Special:ListUsers|22&amp;nbsp;232]]
| [[:sah:Special:ActiveUsers|33]]
| [[:sah:Special:ListFiles|1765]]
| 43
|-
| &lt;span id=&quot;hsb&quot;&gt;141&lt;/span&gt;
| [[Alto sorabo]]
| Hornjoserbsce
| [[:hsb:|hsb]]
| [[:hsb:Special:Statistics|13&amp;nbsp;826]]
| [[:hsb:Special:Statistics|35&amp;nbsp;383]]
| [[:hsb:Special:Statistics|377&amp;nbsp;392]]
| [[:hsb:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:hsb:Special:ListUsers|23&amp;nbsp;091]]
| [[:hsb:Special:ActiveUsers|35]]
| [[:hsb:Special:ListFiles|133]]
| 25
|-
| &lt;span id=&quot;fo&quot;&gt;142&lt;/span&gt;
| [[Lingua feroesa|Feroés]]
| Føroyskt
| [[:fo:|fo]]
| [[:fo:Special:Statistics|13&amp;nbsp;778]]
| [[:fo:Special:Statistics|40&amp;nbsp;266]]
| [[:fo:Special:Statistics|368&amp;nbsp;785]]
| [[:fo:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:fo:Special:ListUsers|26&amp;nbsp;951]]
| [[:fo:Special:ActiveUsers|32]]
| [[:fo:Special:ListFiles|0]]
| 33
|-
| &lt;span id=&quot;map-bms&quot;&gt;143&lt;/span&gt;
| [[Banyumasan]]
| Basa Banyumasan
| [[:map-bms:|map-bms]]
| [[:map-bms:Special:Statistics|13&amp;nbsp;751]]
| [[:map-bms:Special:Statistics|30&amp;nbsp;206]]
| [[:map-bms:Special:Statistics|213&amp;nbsp;203]]
| [[:map-bms:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:map-bms:Special:ListUsers|14&amp;nbsp;948]]
| [[:map-bms:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:map-bms:Special:ListFiles|462]]
| 10
|-
| &lt;span id=&quot;mai&quot;&gt;144&lt;/span&gt;
| [[Lingua maithili|Maithili]]
| मैथिली
| [[:mai:|mai]]
| [[:mai:Special:Statistics|13&amp;nbsp;722]]
| [[:mai:Special:Statistics|39&amp;nbsp;311]]
| [[:mai:Special:Statistics|229&amp;nbsp;578]]
| [[:mai:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:mai:Special:ListUsers|11&amp;nbsp;792]]
| [[:mai:Special:ActiveUsers|23]]
| [[:mai:Special:ListFiles|115]]
| 20
|-
| &lt;span id=&quot;li&quot;&gt;145&lt;/span&gt;
| [[Lingua limburguesa|Limburgués]]
| Limburgs
| [[:li:|li]]
| [[:li:Special:Statistics|13&amp;nbsp;716]]
| [[:li:Special:Statistics|65&amp;nbsp;578]]
| [[:li:Special:Statistics|454&amp;nbsp;377]]
| [[:li:Special:ListUsers/sysop|7]]
| [[:li:Special:ListUsers|26&amp;nbsp;559]]
| [[:li:Special:ActiveUsers|28]]
| [[:li:Special:ListFiles|623]]
| 99
|-
| &lt;span id=&quot;mzn&quot;&gt;146&lt;/span&gt;
| [[Lingua mazanderani|Mazanderani]]
| مَزِروني
| [[:mzn:|mzn]]
| [[:mzn:Special:Statistics|13&amp;nbsp;445]]
| [[:mzn:Special:Statistics|30&amp;nbsp;429]]
| [[:mzn:Special:Statistics|165&amp;nbsp;805]]
| [[:mzn:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:mzn:Special:ListUsers|30&amp;nbsp;264]]
| [[:mzn:Special:ActiveUsers|28]]
| [[:mzn:Special:ListFiles|263]]
| 8
|-
| &lt;span id=&quot;gor&quot;&gt;147&lt;/span&gt;
| [[Lingua gorontalo|Gorontalo]]
| Bahasa Hulontalo
| [[:gor:|gor]]
| [[:gor:Special:Statistics|13&amp;nbsp;305]]
| [[:gor:Special:Statistics|20&amp;nbsp;827]]
| [[:gor:Special:Statistics|50&amp;nbsp;771]]
| [[:gor:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:gor:Special:ListUsers|4057]]
| [[:gor:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:gor:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;eml&quot;&gt;148&lt;/span&gt;
| [[Lingua emiliano-romañola|Emiliano-romañolo]]
| Emiliàn e rumagnòl
| [[:eml:|eml]]
| [[:eml:Special:Statistics|13&amp;nbsp;011]]
| [[:eml:Special:Statistics|35&amp;nbsp;054]]
| [[:eml:Special:Statistics|152&amp;nbsp;344]]
| [[:eml:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:eml:Special:ListUsers|23&amp;nbsp;401]]
| [[:eml:Special:ActiveUsers|22]]
| [[:eml:Special:ListFiles|2741]]
| 12
|-
| &lt;span id=&quot;ace&quot;&gt;149&lt;/span&gt;
| [[Lingua achinesa|Aceh]]
| Bahsa Acèh
| [[:ace:|ace]]
| [[:ace:Special:Statistics|12&amp;nbsp;548]]
| [[:ace:Special:Statistics|26&amp;nbsp;478]]
| [[:ace:Special:Statistics|137&amp;nbsp;340]]
| [[:ace:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ace:Special:ListUsers|24&amp;nbsp;183]]
| [[:ace:Special:ActiveUsers|28]]
| [[:ace:Special:ListFiles|0]]
| 6
|-
| &lt;span id=&quot;bcl&quot;&gt;150&lt;/span&gt;
| [[Lingua bikol central|Bikol central]]
| Bikol
| [[:bcl:|bcl]]
| [[:bcl:Special:Statistics|12&amp;nbsp;275]]
| [[:bcl:Special:Statistics|32&amp;nbsp;979]]
| [[:bcl:Special:Statistics|233&amp;nbsp;511]]
| [[:bcl:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:bcl:Special:ListUsers|19&amp;nbsp;746]]
| [[:bcl:Special:ActiveUsers|32]]
| [[:bcl:Special:ListFiles|865]]
| 20
|-
| &lt;span id=&quot;sa&quot;&gt;151&lt;/span&gt;
| [[Lingua sánscrita|Sánscrito]]
| संस्कृतम्
| [[:sa:|sa]]
| [[:sa:Special:Statistics|11&amp;nbsp;777]]
| [[:sa:Special:Statistics|70&amp;nbsp;227]]
| [[:sa:Special:Statistics|469&amp;nbsp;601]]
| [[:sa:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:sa:Special:ListUsers|35&amp;nbsp;447]]
| [[:sa:Special:ActiveUsers|79]]
| [[:sa:Special:ListFiles|445]]
| 164
|-
| &lt;span id=&quot;shn&quot;&gt;152&lt;/span&gt;
| [[Lingua shan|Shan]]
| လိၵ်ႈတႆး
| [[:shn:|shn]]
| [[:shn:Special:Statistics|11&amp;nbsp;631]]
| [[:shn:Special:Statistics|27&amp;nbsp;144]]
| [[:shn:Special:Statistics|55&amp;nbsp;105]]
| [[:shn:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:shn:Special:ListUsers|3295]]
| [[:shn:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:shn:Special:ListFiles|60]]
| 3
|-
| &lt;span id=&quot;wa&quot;&gt;153&lt;/span&gt;
| [[Lingua valoa|Valón]]
| Walon
| [[:wa:|wa]]
| [[:wa:Special:Statistics|11&amp;nbsp;572]]
| [[:wa:Special:Statistics|27&amp;nbsp;282]]
| [[:wa:Special:Statistics|388&amp;nbsp;811]]
| [[:wa:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:wa:Special:ListUsers|22&amp;nbsp;288]]
| [[:wa:Special:ActiveUsers|26]]
| [[:wa:Special:ListFiles|622]]
| 26
|-
| &lt;span id=&quot;zh-classical&quot;&gt;154&lt;/span&gt;
| [[Chinés clásico]]
| 古文 / 文言文
| [[:zh-classical:|zh-classical]]
| [[:zh-classical:Special:Statistics|11&amp;nbsp;435]]
| [[:zh-classical:Special:Statistics|96&amp;nbsp;996]]
| [[:zh-classical:Special:Statistics|380&amp;nbsp;123]]
| [[:zh-classical:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:zh-classical:Special:ListUsers|94&amp;nbsp;634]]
| [[:zh-classical:Special:ActiveUsers|43]]
| [[:zh-classical:Special:ListFiles|0]]
| 219
|-
| &lt;span id=&quot;ie&quot;&gt;155&lt;/span&gt;
| [[Lingua occidental|Occidental]]
| Interlingue
| [[:ie:|ie]]
| [[:ie:Special:Statistics|11&amp;nbsp;055]]
| [[:ie:Special:Statistics|14&amp;nbsp;859]]
| [[:ie:Special:Statistics|151&amp;nbsp;037]]
| [[:ie:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ie:Special:ListUsers|16&amp;nbsp;941]]
| [[:ie:Special:ActiveUsers|27]]
| [[:ie:Special:ListFiles|0]]
| 1
|-
| &lt;span id=&quot;lij&quot;&gt;156&lt;/span&gt;
| [[Lingua lígur (románica)|Lígur]]
| Lìgure
| [[:lij:|lij]]
| [[:lij:Special:Statistics|11&amp;nbsp;020]]
| [[:lij:Special:Statistics|26&amp;nbsp;614]]
| [[:lij:Special:Statistics|231&amp;nbsp;787]]
| [[:lij:Special:ListUsers/sysop|8]]
| [[:lij:Special:ListUsers|14&amp;nbsp;518]]
| [[:lij:Special:ActiveUsers|29]]
| [[:lij:Special:ListFiles|7]]
| 17
|-
| &lt;span id=&quot;as&quot;&gt;157&lt;/span&gt;
| [[Lingua assamesa|Assamés]]
| অসমীয়া
| [[:as:|as]]
| [[:as:Special:Statistics|10&amp;nbsp;629]]
| [[:as:Special:Statistics|73&amp;nbsp;208]]
| [[:as:Special:Statistics|330&amp;nbsp;526]]
| [[:as:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:as:Special:ListUsers|34&amp;nbsp;654]]
| [[:as:Special:ActiveUsers|93]]
| [[:as:Special:ListFiles|1703]]
| 156
|-
| &lt;span id=&quot;zu&quot;&gt;158&lt;/span&gt;
| [[Lingua zulú|Zulú]]
| isiZulu
| [[:zu:|zu]]
| [[:zu:Special:Statistics|10&amp;nbsp;580]]
| [[:zu:Special:Statistics|23&amp;nbsp;981]]
| [[:zu:Special:Statistics|96&amp;nbsp;708]]
| [[:zu:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:zu:Special:ListUsers|17&amp;nbsp;614]]
| [[:zu:Special:ActiveUsers|46]]
| [[:zu:Special:ListFiles|0]]
| 6
|-
| &lt;span id=&quot;mhr&quot;&gt;159&lt;/span&gt;
| [[Lingua mari das pradeiras|Mari das pradeiras]]
| Олык Марий (Olyk Marij)
| [[:mhr:|mhr]]
| [[:mhr:Special:Statistics|10&amp;nbsp;432]]
| [[:mhr:Special:Statistics|27&amp;nbsp;269]]
| [[:mhr:Special:Statistics|184&amp;nbsp;962]]
| [[:mhr:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:mhr:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;129]]
| [[:mhr:Special:ActiveUsers|22]]
| [[:mhr:Special:ListFiles|0]]
| 17
|-
| &lt;span id=&quot;mrj&quot;&gt;160&lt;/span&gt;
| [[Lingua mari das montañas|Mari das montañas]]
| Кырык Мары (Kyryk Mary)
| [[:mrj:|mrj]]
| [[:mrj:Special:Statistics|10&amp;nbsp;426]]
| [[:mrj:Special:Statistics|18&amp;nbsp;664]]
| [[:mrj:Special:Statistics|100&amp;nbsp;516]]
| [[:mrj:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:mrj:Special:ListUsers|9970]]
| [[:mrj:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:mrj:Special:ListFiles|0]]
| 3
|-
| &lt;span id=&quot;hif&quot;&gt;161&lt;/span&gt;
| [[Hindi de Fidxi]]
| Fiji Hindi
| [[:hif:|hif]]
| [[:hif:Special:Statistics|10&amp;nbsp;270]]
| [[:hif:Special:Statistics|42&amp;nbsp;235]]
| [[:hif:Special:Statistics|272&amp;nbsp;264]]
| [[:hif:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:hif:Special:ListUsers|29&amp;nbsp;620]]
| [[:hif:Special:ActiveUsers|32]]
| [[:hif:Special:ListFiles|192]]
| 62
|-
| &lt;span id=&quot;hyw&quot;&gt;162&lt;/span&gt;
| [[Armenio occidental]]
| արեւմտահայերէն
| [[:hyw:|hyw]]
| [[:hyw:Special:Statistics|10&amp;nbsp;253]]
| [[:hyw:Special:Statistics|21&amp;nbsp;582]]
| [[:hyw:Special:Statistics|195&amp;nbsp;201]]
| [[:hyw:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:hyw:Special:ListUsers|7358]]
| [[:hyw:Special:ActiveUsers|36]]
| [[:hyw:Special:ListFiles|0]]
| 11
|-
| &lt;span id=&quot;mni&quot;&gt;163&lt;/span&gt;
| [[Lingua meithei|Meithei]]
| ꯃꯤꯇꯩꯂꯣꯟ
| [[:mni:|mni]]
| [[:mni:Special:Statistics|10&amp;nbsp;101]]
| [[:mni:Special:Statistics|16&amp;nbsp;220]]
| [[:mni:Special:Statistics|48&amp;nbsp;811]]
| [[:mni:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:mni:Special:ListUsers|2219]]
| [[:mni:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:mni:Special:ListFiles|0]]
| 1
|-
| &lt;span id=&quot;km&quot;&gt;164&lt;/span&gt;
| [[Lingua khmer|Khmer]]
| ភាសាខ្មែរ
| [[:km:|km]]
| [[:km:Special:Statistics|9524]]
| [[:km:Special:Statistics|33&amp;nbsp;426]]
| [[:km:Special:Statistics|282&amp;nbsp;180]]
| [[:km:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:km:Special:ListUsers|36&amp;nbsp;361]]
| [[:km:Special:ActiveUsers|50]]
| [[:km:Special:ListFiles|1101]]
| 53
|-
| &lt;span id=&quot;hak&quot;&gt;165&lt;/span&gt;
| [[Lingua hakka|Hakka]]
| Hak-kâ-fa / 客家話
| [[:hak:|hak]]
| [[:hak:Special:Statistics|9445]]
| [[:hak:Special:Statistics|18&amp;nbsp;264]]
| [[:hak:Special:Statistics|122&amp;nbsp;380]]
| [[:hak:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:hak:Special:ListUsers|30&amp;nbsp;430]]
| [[:hak:Special:ActiveUsers|25]]
| [[:hak:Special:ListFiles|0]]
| 5
|-
| &lt;span id=&quot;roa-tara&quot;&gt;166&lt;/span&gt;
| [[Tarentino]]
| Tarandíne
| [[:roa-tara:|roa-tara]]
| [[:roa-tara:Special:Statistics|9306]]
| [[:roa-tara:Special:Statistics|17&amp;nbsp;646]]
| [[:roa-tara:Special:Statistics|140&amp;nbsp;144]]
| [[:roa-tara:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:roa-tara:Special:ListUsers|10&amp;nbsp;829]]
| [[:roa-tara:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:roa-tara:Special:ListFiles|288]]
| 6
|-
| &lt;span id=&quot;ig&quot;&gt;167&lt;/span&gt;
| [[Lingua ibo|Ibo]]
| Igbo
| [[:ig:|ig]]
| [[:ig:Special:Statistics|8916]]
| [[:ig:Special:Statistics|15&amp;nbsp;323]]
| [[:ig:Special:Statistics|86&amp;nbsp;792]]
| [[:ig:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:ig:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;875]]
| [[:ig:Special:ActiveUsers|89]]
| [[:ig:Special:ListFiles|0]]
| 2
|-
| &lt;span id=&quot;pam&quot;&gt;168&lt;/span&gt;
| [[Lingua kapampangan|Kapampangan]]
| Kapampangan
| [[:pam:|pam]]
| [[:pam:Special:Statistics|8847]]
| [[:pam:Special:Statistics|21&amp;nbsp;424]]
| [[:pam:Special:Statistics|295&amp;nbsp;768]]
| [[:pam:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:pam:Special:ListUsers|19&amp;nbsp;420]]
| [[:pam:Special:ActiveUsers|24]]
| [[:pam:Special:ListFiles|403]]
| 27
|-
| &lt;span id=&quot;nso&quot;&gt;169&lt;/span&gt;
| [[Lingua sotho do norte|Sotho do norte]]
| Sesotho sa leboa
| [[:nso:|nso]]
| [[:nso:Special:Statistics|8524]]
| [[:nso:Special:Statistics|10&amp;nbsp;768]]
| [[:nso:Special:Statistics|49&amp;nbsp;784]]
| [[:nso:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:nso:Special:ListUsers|5857]]
| [[:nso:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:nso:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;sn&quot;&gt;170&lt;/span&gt;
| [[Lingua shona|Shona]]
| chiShona
| [[:sn:|sn]]
| [[:sn:Special:Statistics|8519]]
| [[:sn:Special:Statistics|16&amp;nbsp;830]]
| [[:sn:Special:Statistics|97&amp;nbsp;620]]
| [[:sn:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:sn:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;507]]
| [[:sn:Special:ActiveUsers|21]]
| [[:sn:Special:ListFiles|0]]
| 5
|-
| &lt;span id=&quot;so&quot;&gt;171&lt;/span&gt;
| [[Lingua somalí|Somalí]]
| Soomaali
| [[:so:|so]]
| [[:so:Special:Statistics|8456]]
| [[:so:Special:Statistics|25&amp;nbsp;771]]
| [[:so:Special:Statistics|239&amp;nbsp;777]]
| [[:so:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:so:Special:ListUsers|32&amp;nbsp;256]]
| [[:so:Special:ActiveUsers|60]]
| [[:so:Special:ListFiles|0]]
| 39
|-
| &lt;span id=&quot;rue&quot;&gt;172&lt;/span&gt;
| [[Lingua rutena|Ruteno]]
| Русинська (Rusins'ka)
| [[:rue:|rue]]
| [[:rue:Special:Statistics|8388]]
| [[:rue:Special:Statistics|17&amp;nbsp;651]]
| [[:rue:Special:Statistics|131&amp;nbsp;193]]
| [[:rue:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:rue:Special:ListUsers|25&amp;nbsp;419]]
| [[:rue:Special:ActiveUsers|29]]
| [[:rue:Special:ListFiles|87]]
| 9
|-
| &lt;span id=&quot;bh&quot;&gt;173&lt;/span&gt;
| [[Linguas bihari|Bihari]]
| भोजपुरी
| [[:bh:|bh]]
| [[:bh:Special:Statistics|8009]]
| [[:bh:Special:Statistics|69&amp;nbsp;094]]
| [[:bh:Special:Statistics|723&amp;nbsp;352]]
| [[:bh:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:bh:Special:ListUsers|29&amp;nbsp;734]]
| [[:bh:Special:ActiveUsers|34]]
| [[:bh:Special:ListFiles|53]]
| 609
|-
| &lt;span id=&quot;se&quot;&gt;174&lt;/span&gt;
| [[Lingua saami setentrional|Saami setentrional]]
| Sámegiella
| [[:se:|se]]
| [[:se:Special:Statistics|7802]]
| [[:se:Special:Statistics|20&amp;nbsp;860]]
| [[:se:Special:Statistics|300&amp;nbsp;673]]
| [[:se:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:se:Special:ListUsers|26&amp;nbsp;331]]
| [[:se:Special:ActiveUsers|24]]
| [[:se:Special:ListFiles|0]]
| 40
|-
| &lt;span id=&quot;myv&quot;&gt;175&lt;/span&gt;
| [[Lingua erzya|Erzya]]
| Эрзянь (Erzjanj Kelj)
| [[:myv:|myv]]
| [[:myv:Special:Statistics|7710]]
| [[:myv:Special:Statistics|26&amp;nbsp;197]]
| [[:myv:Special:Statistics|139&amp;nbsp;705]]
| [[:myv:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:myv:Special:ListUsers|11&amp;nbsp;814]]
| [[:myv:Special:ActiveUsers|30]]
| [[:myv:Special:ListFiles|0]]
| 30
|-
| &lt;span id=&quot;vls&quot;&gt;176&lt;/span&gt;
| [[Flamengo occidental]]
| West-Vlams
| [[:vls:|vls]]
| [[:vls:Special:Statistics|7639]]
| [[:vls:Special:Statistics|21&amp;nbsp;224]]
| [[:vls:Special:Statistics|308&amp;nbsp;848]]
| [[:vls:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:vls:Special:ListUsers|24&amp;nbsp;664]]
| [[:vls:Special:ActiveUsers|22]]
| [[:vls:Special:ListFiles|480]]
| 46
|-
| &lt;span id=&quot;nds-nl&quot;&gt;177&lt;/span&gt;
| [[Baixo saxón neerlandés]]
| Nedersaksisch
| [[:nds-nl:|nds-nl]]
| [[:nds-nl:Special:Statistics|7596]]
| [[:nds-nl:Special:Statistics|20&amp;nbsp;404]]
| [[:nds-nl:Special:Statistics|320&amp;nbsp;822]]
| [[:nds-nl:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:nds-nl:Special:ListUsers|25&amp;nbsp;905]]
| [[:nds-nl:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:nds-nl:Special:ListFiles|571]]
| 44
|-
| &lt;span id=&quot;mi&quot;&gt;178&lt;/span&gt;
| [[Lingua maorí|Maorí]]
| Māori
| [[:mi:|mi]]
| [[:mi:Special:Statistics|7423]]
| [[:mi:Special:Statistics|13&amp;nbsp;451]]
| [[:mi:Special:Statistics|153&amp;nbsp;288]]
| [[:mi:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:mi:Special:ListUsers|16&amp;nbsp;673]]
| [[:mi:Special:ActiveUsers|24]]
| [[:mi:Special:ListFiles|0]]
| 7
|-
| &lt;span id=&quot;sat&quot;&gt;179&lt;/span&gt;
| [[Lingua santali|Santali]]
| Santhali
| [[:sat:|sat]]
| [[:sat:Special:Statistics|7418]]
| [[:sat:Special:Statistics|16&amp;nbsp;978]]
| [[:sat:Special:Statistics|97&amp;nbsp;462]]
| [[:sat:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:sat:Special:ListUsers|5478]]
| [[:sat:Special:ActiveUsers|47]]
| [[:sat:Special:ListFiles|0]]
| 9
|-
| &lt;span id=&quot;sc&quot;&gt;180&lt;/span&gt;
| [[Lingua sarda|Sardo]]
| Sardu
| [[:sc:|sc]]
| [[:sc:Special:Statistics|7332]]
| [[:sc:Special:Statistics|16&amp;nbsp;375]]
| [[:sc:Special:Statistics|177&amp;nbsp;312]]
| [[:sc:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:sc:Special:ListUsers|21&amp;nbsp;971]]
| [[:sc:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:sc:Special:ListFiles|150]]
| 16
|-
| &lt;span id=&quot;nah&quot;&gt;181&lt;/span&gt;
| [[Lingua náhuatl|Náhuatl]]
| Nāhuatl
| [[:nah:|nah]]
| [[:nah:Special:Statistics|7208]]
| [[:nah:Special:Statistics|19&amp;nbsp;426]]
| [[:nah:Special:Statistics|501&amp;nbsp;633]]
| [[:nah:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:nah:Special:ListUsers|20&amp;nbsp;737]]
| [[:nah:Special:ActiveUsers|23]]
| [[:nah:Special:ListFiles|170]]
| 74
|-
| &lt;span id=&quot;vep&quot;&gt;182&lt;/span&gt;
| [[Lingua vepsia|Vepsio]]
| Vepsän kel'
| [[:vep:|vep]]
| [[:vep:Special:Statistics|6697]]
| [[:vep:Special:Statistics|31&amp;nbsp;105]]
| [[:vep:Special:Statistics|151&amp;nbsp;606]]
| [[:vep:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:vep:Special:ListUsers|14&amp;nbsp;482]]
| [[:vep:Special:ActiveUsers|27]]
| [[:vep:Special:ListFiles|0]]
| 64
|-
| &lt;span id=&quot;gan&quot;&gt;183&lt;/span&gt;
| [[Lingua gan|Gan]]
| 贛語
| [[:gan:|gan]]
| [[:gan:Special:Statistics|6490]]
| [[:gan:Special:Statistics|33&amp;nbsp;578]]
| [[:gan:Special:Statistics|394&amp;nbsp;891]]
| [[:gan:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:gan:Special:ListUsers|38&amp;nbsp;652]]
| [[:gan:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:gan:Special:ListFiles|146]]
| 204
|-
| &lt;span id=&quot;kab&quot;&gt;184&lt;/span&gt;
| [[Lingua cabila|Cabilo]]
| Taqbaylit
| [[:kab:|kab]]
| [[:kab:Special:Statistics|6439]]
| [[:kab:Special:Statistics|15&amp;nbsp;907]]
| [[:kab:Special:Statistics|105&amp;nbsp;948]]
| [[:kab:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:kab:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;056]]
| [[:kab:Special:ActiveUsers|18]]
| [[:kab:Special:ListFiles|0]]
| 14
|-
| &lt;span id=&quot;glk&quot;&gt;185&lt;/span&gt;
| [[Lingua gilaki|Gilaki]]
| گیلکی
| [[:glk:|glk]]
| [[:glk:Special:Statistics|6430]]
| [[:glk:Special:Statistics|13&amp;nbsp;847]]
| [[:glk:Special:Statistics|62&amp;nbsp;194]]
| [[:glk:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:glk:Special:ListUsers|14&amp;nbsp;310]]
| [[:glk:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:glk:Special:ListFiles|807]]
| 5
|-
| &lt;span id=&quot;tk&quot;&gt;186&lt;/span&gt;
| [[Lingua turcomá|Turcomán]]
| تركمن / Туркмен
| [[:tk:|tk]]
| [[:tk:Special:Statistics|6382]]
| [[:tk:Special:Statistics|15&amp;nbsp;785]]
| [[:tk:Special:Statistics|230&amp;nbsp;458]]
| [[:tk:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:tk:Special:ListUsers|24&amp;nbsp;822]]
| [[:tk:Special:ActiveUsers|37]]
| [[:tk:Special:ListFiles|319]]
| 31
|-
| &lt;span id=&quot;fiu-vro&quot;&gt;187&lt;/span&gt;
| [[Lingua võro|Võro]]
| Võro
| [[:fiu-vro:|fiu-vro]]
| [[:fiu-vro:Special:Statistics|6298]]
| [[:fiu-vro:Special:Statistics|12&amp;nbsp;158]]
| [[:fiu-vro:Special:Statistics|176&amp;nbsp;926]]
| [[:fiu-vro:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:fiu-vro:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;218]]
| [[:fiu-vro:Special:ActiveUsers|24]]
| [[:fiu-vro:Special:ListFiles|196]]
| 12
|-
| &lt;span id=&quot;co&quot;&gt;188&lt;/span&gt;
| [[Lingua corsa|Corso]]
| Corsu
| [[:co:|co]]
| [[:co:Special:Statistics|6206]]
| [[:co:Special:Statistics|14&amp;nbsp;799]]
| [[:co:Special:Statistics|379&amp;nbsp;561]]
| [[:co:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:co:Special:ListUsers|19&amp;nbsp;900]]
| [[:co:Special:ActiveUsers|27]]
| [[:co:Special:ListFiles|0]]
| 49
|-
| &lt;span id=&quot;bo&quot;&gt;189&lt;/span&gt;
| [[Lingua tibetana|Tibetano]]
| བོད་སྐད
| [[:bo:|bo]]
| [[:bo:Special:Statistics|6010]]
| [[:bo:Special:Statistics|17&amp;nbsp;557]]
| [[:bo:Special:Statistics|139&amp;nbsp;868]]
| [[:bo:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:bo:Special:ListUsers|26&amp;nbsp;508]]
| [[:bo:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:bo:Special:ListFiles|0]]
| 29
|-
| &lt;span id=&quot;ab&quot;&gt;190&lt;/span&gt;
| [[Lingua abkhaza|Abkhazo]]
| Аҧсуа
| [[:ab:|ab]]
| [[:ab:Special:Statistics|5994]]
| [[:ab:Special:Statistics|20&amp;nbsp;338]]
| [[:ab:Special:Statistics|118&amp;nbsp;186]]
| [[:ab:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ab:Special:ListUsers|17&amp;nbsp;770]]
| [[:ab:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:ab:Special:ListFiles|9]]
| 33
|-
| &lt;span id=&quot;ary&quot;&gt;191&lt;/span&gt;
| [[Árabe marroquí]]
| اللهجة المغربية
| [[:ary:|ary]]
| [[:ary:Special:Statistics|5731]]
| [[:ary:Special:Statistics|43&amp;nbsp;579]]
| [[:ary:Special:Statistics|187&amp;nbsp;323]]
| [[:ary:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ary:Special:ListUsers|6383]]
| [[:ary:Special:ActiveUsers|32]]
| [[:ary:Special:ListFiles|42]]
| 187
|-
| &lt;span id=&quot;gv&quot;&gt;192&lt;/span&gt;
| [[Lingua manx|Manx]]
| Gaelg
| [[:gv:|gv]]
| [[:gv:Special:Statistics|5715]]
| [[:gv:Special:Statistics|20&amp;nbsp;825]]
| [[:gv:Special:Statistics|309&amp;nbsp;261]]
| [[:gv:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:gv:Special:ListUsers|18&amp;nbsp;087]]
| [[:gv:Special:ActiveUsers|18]]
| [[:gv:Special:ListFiles|185]]
| 103
|-
| &lt;span id=&quot;frp&quot;&gt;193&lt;/span&gt;
| [[Lingua francoprovenzal|Francoprovenzal]]
| Arpitan
| [[:frp:|frp]]
| [[:frp:Special:Statistics|5609]]
| [[:frp:Special:Statistics|15&amp;nbsp;504]]
| [[:frp:Special:Statistics|214&amp;nbsp;895]]
| [[:frp:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:frp:Special:ListUsers|14&amp;nbsp;741]]
| [[:frp:Special:ActiveUsers|22]]
| [[:frp:Special:ListFiles|0]]
| 43
|-
| &lt;span id=&quot;kw&quot;&gt;194&lt;/span&gt;
| [[Lingua córnica|Córnico]]
| Kernewek/Karnuack
| [[:kw:|kw]]
| [[:kw:Special:Statistics|5518]]
| [[:kw:Special:Statistics|11&amp;nbsp;763]]
| [[:kw:Special:Statistics|199&amp;nbsp;498]]
| [[:kw:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:kw:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;748]]
| [[:kw:Special:ActiveUsers|23]]
| [[:kw:Special:ListFiles|6]]
| 21
|-
| &lt;span id=&quot;kv&quot;&gt;195&lt;/span&gt;
| [[Lingua komi|Komi]]
| Коми
| [[:kv:|kv]]
| [[:kv:Special:Statistics|5480]]
| [[:kv:Special:Statistics|16&amp;nbsp;714]]
| [[:kv:Special:Statistics|139&amp;nbsp;788]]
| [[:kv:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:kv:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;252]]
| [[:kv:Special:ActiveUsers|19]]
| [[:kv:Special:ListFiles|0]]
| 35
|-
| &lt;span id=&quot;csb&quot;&gt;196&lt;/span&gt;
| [[Lingua caxubia|Caxubio]]
| Kaszëbsczi
| [[:csb:|csb]]
| [[:csb:Special:Statistics|5434]]
| [[:csb:Special:Statistics|8726]]
| [[:csb:Special:Statistics|185&amp;nbsp;992]]
| [[:csb:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:csb:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;460]]
| [[:csb:Special:ActiveUsers|24]]
| [[:csb:Special:ListFiles|0]]
| 7
|-
| &lt;span id=&quot;pcd&quot;&gt;197&lt;/span&gt;
| [[Lingua picarda|Picardo]]
| Picard
| [[:pcd:|pcd]]
| [[:pcd:Special:Statistics|5412]]
| [[:pcd:Special:Statistics|10&amp;nbsp;542]]
| [[:pcd:Special:Statistics|68&amp;nbsp;804]]
| [[:pcd:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:pcd:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;838]]
| [[:pcd:Special:ActiveUsers|25]]
| [[:pcd:Special:ListFiles|49]]
| 5
|-
| &lt;span id=&quot;ug&quot;&gt;198&lt;/span&gt;
| [[Lingua uigur|Uigur]]
| Oyghurque
| [[:ug:|ug]]
| [[:ug:Special:Statistics|5350]]
| [[:ug:Special:Statistics|14&amp;nbsp;952]]
| [[:ug:Special:Statistics|153&amp;nbsp;843]]
| [[:ug:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ug:Special:ListUsers|19&amp;nbsp;836]]
| [[:ug:Special:ActiveUsers|30]]
| [[:ug:Special:ListFiles|282]]
| 33
|-
| &lt;span id=&quot;skr&quot;&gt;199&lt;/span&gt;
| [[Lingua saraiki|Saraiki]]
| سرائیکی
| [[:skr:|skr]]
| [[:skr:Special:Statistics|5234]]
| [[:skr:Special:Statistics|5771]]
| [[:skr:Special:Statistics|26&amp;nbsp;930]]
| [[:skr:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:skr:Special:ListUsers|1314]]
| [[:skr:Special:ActiveUsers|8]]
| [[:skr:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;udm&quot;&gt;200&lt;/span&gt;
| [[Lingua udmurta|Udmurto]]
| Удмурт кыл
| [[:udm:|udm]]
| [[:udm:Special:Statistics|5180]]
| [[:udm:Special:Statistics|17&amp;nbsp;164]]
| [[:udm:Special:Statistics|120&amp;nbsp;832]]
| [[:udm:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:udm:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;821]]
| [[:udm:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:udm:Special:ListFiles|9]]
| 37
|-
| &lt;span id=&quot;zea&quot;&gt;201&lt;/span&gt;
| [[Lingua zelandesa|Zelandés]]
| Zeêuws
| [[:zea:|zea]]
| [[:zea:Special:Statistics|5098]]
| [[:zea:Special:Statistics|9727]]
| [[:zea:Special:Statistics|120&amp;nbsp;087]]
| [[:zea:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:zea:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;074]]
| [[:zea:Special:ActiveUsers|15]]
| [[:zea:Special:ListFiles|1]]
| 10
|-
| &lt;span id=&quot;ay&quot;&gt;202&lt;/span&gt;
| [[Lingua aimará|Aimará]]
| Aymar aru
| [[:ay:|ay]]
| [[:ay:Special:Statistics|5027]]
| [[:ay:Special:Statistics|8631]]
| [[:ay:Special:Statistics|95&amp;nbsp;595]]
| [[:ay:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ay:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;361]]
| [[:ay:Special:ActiveUsers|22]]
| [[:ay:Special:ListFiles|0]]
| 5
|-
| &lt;span id=&quot;gn&quot;&gt;203&lt;/span&gt;
| [[Lingua guaraní|Guaraní]]
| Avañe'ẽ
| [[:gn:|gn]]
| [[:gn:Special:Statistics|4909]]
| [[:gn:Special:Statistics|11&amp;nbsp;350]]
| [[:gn:Special:Statistics|121&amp;nbsp;172]]
| [[:gn:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:gn:Special:ListUsers|16&amp;nbsp;485]]
| [[:gn:Special:ActiveUsers|25]]
| [[:gn:Special:ListFiles|0]]
| 18
|-
| &lt;span id=&quot;nrm&quot;&gt;204&lt;/span&gt;
| [[Lingua normanda|Normando]]
| Nouormand/Normaund
| [[:nrm:|nrm]]
| [[:nrm:Special:Statistics|4833]]
| [[:nrm:Special:Statistics|10&amp;nbsp;372]]
| [[:nrm:Special:Statistics|219&amp;nbsp;253]]
| [[:nrm:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:nrm:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;372]]
| [[:nrm:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:nrm:Special:ListFiles|0]]
| 27
|-
| &lt;span id=&quot;tum&quot;&gt;205&lt;/span&gt;
| [[Lingua tumbuka|Tumbuka]]
| chiTumbuka
| [[:tum:|tum]]
| [[:tum:Special:Statistics|4808]]
| [[:tum:Special:Statistics|6885]]
| [[:tum:Special:Statistics|31&amp;nbsp;225]]
| [[:tum:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:tum:Special:ListUsers|7192]]
| [[:tum:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:tum:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;mt&quot;&gt;206&lt;/span&gt;
| [[Lingua maltesa|Maltés]]
| Malti
| [[:mt:|mt]]
| [[:mt:Special:Statistics|4768]]
| [[:mt:Special:Statistics|19&amp;nbsp;162]]
| [[:mt:Special:Statistics|278&amp;nbsp;560]]
| [[:mt:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:mt:Special:ListUsers|20&amp;nbsp;220]]
| [[:mt:Special:ActiveUsers|39]]
| [[:mt:Special:ListFiles|1145]]
| 132
|-
| &lt;span id=&quot;bjn&quot;&gt;207&lt;/span&gt;
| [[Lingua banjar|Banjarí]]
| Bahasa Banjar
| [[:bjn:|bjn]]
| [[:bjn:Special:Statistics|4622]]
| [[:bjn:Special:Statistics|22&amp;nbsp;474]]
| [[:bjn:Special:Statistics|77&amp;nbsp;183]]
| [[:bjn:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:bjn:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;817]]
| [[:bjn:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:bjn:Special:ListFiles|1]]
| 51
|-
| &lt;span id=&quot;smn&quot;&gt;208&lt;/span&gt;
| [[Lingua saami de Inari|Saami de Inari]]
| Anarâškielâ
| [[:smn:|smn]]
| [[:smn:Special:Statistics|4522]]
| [[:smn:Special:Statistics|14&amp;nbsp;278]]
| [[:smn:Special:Statistics|67&amp;nbsp;280]]
| [[:smn:Special:ListUsers/sysop|6]]
| [[:smn:Special:ListUsers|2310]]
| [[:smn:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:smn:Special:ListFiles|0]]
| 21
|-
| &lt;span id=&quot;lez&quot;&gt;209&lt;/span&gt;
| [[Lingua lezguia|Lezguio]]
| Лезги чІал (Lezgi č’al)
| [[:lez:|lez]]
| [[:lez:Special:Statistics|4306]]
| [[:lez:Special:Statistics|13&amp;nbsp;060]]
| [[:lez:Special:Statistics|86&amp;nbsp;703]]
| [[:lez:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:lez:Special:ListUsers|9818]]
| [[:lez:Special:ActiveUsers|18]]
| [[:lez:Special:ListFiles|10]]
| 27
|-
| &lt;span id=&quot;lfn&quot;&gt;210&lt;/span&gt;
| [[Lingua Franca Nova]]
| Lingua Franca Nova
| [[:lfn:|lfn]]
| [[:lfn:Special:Statistics|4176]]
| [[:lfn:Special:Statistics|6669]]
| [[:lfn:Special:Statistics|38&amp;nbsp;019]]
| [[:lfn:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:lfn:Special:ListUsers|9237]]
| [[:lfn:Special:ActiveUsers|23]]
| [[:lfn:Special:ListFiles|0]]
| 2
|-
| &lt;span id=&quot;stq&quot;&gt;211&lt;/span&gt;
| [[Lingua frisoa oriental|Frisón oriental]]
| Seeltersk
| [[:stq:|stq]]
| [[:stq:Special:Statistics|4066]]
| [[:stq:Special:Statistics|10&amp;nbsp;692]]
| [[:stq:Special:Statistics|121&amp;nbsp;157]]
| [[:stq:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:stq:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;552]]
| [[:stq:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:stq:Special:ListFiles|429]]
| 30
|-
| &lt;span id=&quot;lo&quot;&gt;212&lt;/span&gt;
| [[Lingua laosiana|Laosiano]]
| ລາວ
| [[:lo:|lo]]
| [[:lo:Special:Statistics|4057]]
| [[:lo:Special:Statistics|12&amp;nbsp;343]]
| [[:lo:Special:Statistics|94&amp;nbsp;947]]
| [[:lo:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:lo:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;455]]
| [[:lo:Special:ActiveUsers|25]]
| [[:lo:Special:ListFiles|0]]
| 32
|-
| &lt;span id=&quot;olo&quot;&gt;213&lt;/span&gt;
| [[Lingua carelia|Carelio]]
| Livvinкarjala
| [[:olo:|olo]]
| [[:olo:Special:Statistics|3885]]
| [[:olo:Special:Statistics|10&amp;nbsp;657]]
| [[:olo:Special:Statistics|32&amp;nbsp;154]]
| [[:olo:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:olo:Special:ListUsers|6024]]
| [[:olo:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:olo:Special:ListFiles|0]]
| 9
|-
| &lt;span id=&quot;mwl&quot;&gt;214&lt;/span&gt;
| [[Lingua mirandesa|Mirandés]]
| Mirandés
| [[:mwl:|mwl]]
| [[:mwl:Special:Statistics|3881]]
| [[:mwl:Special:Statistics|10&amp;nbsp;212]]
| [[:mwl:Special:Statistics|98&amp;nbsp;683]]
| [[:mwl:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:mwl:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;231]]
| [[:mwl:Special:ActiveUsers|22]]
| [[:mwl:Special:ListFiles|0]]
| 25
|-
| &lt;span id=&quot;fur&quot;&gt;215&lt;/span&gt;
| [[Lingua friulana|Friulano]]
| Furlan
| [[:fur:|fur]]
| [[:fur:Special:Statistics|3760]]
| [[:fur:Special:Statistics|8587]]
| [[:fur:Special:Statistics|170&amp;nbsp;375]]
| [[:fur:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:fur:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;231]]
| [[:fur:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:fur:Special:ListFiles|318]]
| 32
|-
| &lt;span id=&quot;rm&quot;&gt;216&lt;/span&gt;
| [[Lingua romanche|Romanche]]
| Rumantsch
| [[:rm:|rm]]
| [[:rm:Special:Statistics|3754]]
| [[:rm:Special:Statistics|9596]]
| [[:rm:Special:Statistics|163&amp;nbsp;013]]
| [[:rm:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:rm:Special:ListUsers|18&amp;nbsp;568]]
| [[:rm:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:rm:Special:ListFiles|51]]
| 41
|-
| &lt;span id=&quot;ang&quot;&gt;217&lt;/span&gt;
| [[Lingua anglosaxoa|Anglosaxón]]
| Englisc
| [[:ang:|ang]]
| [[:ang:Special:Statistics|3697]]
| [[:ang:Special:Statistics|16&amp;nbsp;574]]
| [[:ang:Special:Statistics|205&amp;nbsp;725]]
| [[:ang:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ang:Special:ListUsers|117&amp;nbsp;873]]
| [[:ang:Special:ActiveUsers|35]]
| [[:ang:Special:ListFiles|300]]
| 150
|-
| &lt;span id=&quot;lad&quot;&gt;218&lt;/span&gt;
| [[Lingua xudeoespañola|Xudeoespañol]]
| Dzhudezmo
| [[:lad:|lad]]
| [[:lad:Special:Statistics|3603]]
| [[:lad:Special:Statistics|12&amp;nbsp;943]]
| [[:lad:Special:Statistics|208&amp;nbsp;880]]
| [[:lad:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:lad:Special:ListUsers|19&amp;nbsp;669]]
| [[:lad:Special:ActiveUsers|28]]
| [[:lad:Special:ListFiles|23]]
| 108
|-
| &lt;span id=&quot;gom&quot;&gt;219&lt;/span&gt;
| [[Lingua konkani|Konkani]]
| कोंकणी
| [[:gom:|gom]]
| [[:gom:Special:Statistics|3549]]
| [[:gom:Special:Statistics|9042]]
| [[:gom:Special:Statistics|206&amp;nbsp;377]]
| [[:gom:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:gom:Special:ListUsers|8651]]
| [[:gom:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:gom:Special:ListFiles|0]]
| 54
|-
| &lt;span id=&quot;koi&quot;&gt;220&lt;/span&gt;
| [[Lingua komi permiano|Komi permiano]]
| Перем Коми (Perem Komi)
| [[:koi:|koi]]
| [[:koi:Special:Statistics|3442]]
| [[:koi:Special:Statistics|11&amp;nbsp;005]]
| [[:koi:Special:Statistics|59&amp;nbsp;750]]
| [[:koi:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:koi:Special:ListUsers|7899]]
| [[:koi:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:koi:Special:ListFiles|0]]
| 26
|-
| &lt;span id=&quot;ext&quot;&gt;221&lt;/span&gt;
| [[Lingua estremeña|Estremeño]]
| Estremeñu
| [[:ext:|ext]]
| [[:ext:Special:Statistics|3374]]
| [[:ext:Special:Statistics|7559]]
| [[:ext:Special:Statistics|116&amp;nbsp;001]]
| [[:ext:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ext:Special:ListUsers|16&amp;nbsp;059]]
| [[:ext:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:ext:Special:ListFiles|0]]
| 23
|-
| &lt;span id=&quot;tyv&quot;&gt;222&lt;/span&gt;
| [[Lingua tuva|Tuva]]
| Тыва дыл
| [[:tyv:|tyv]]
| [[:tyv:Special:Statistics|3364]]
| [[:tyv:Special:Statistics|11&amp;nbsp;217]]
| [[:tyv:Special:Statistics|43&amp;nbsp;458]]
| [[:tyv:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:tyv:Special:ListUsers|8096]]
| [[:tyv:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:tyv:Special:ListFiles|0]]
| 21
|-
| &lt;span id=&quot;dsb&quot;&gt;223&lt;/span&gt;
| [[Baixo sorabo]]
| Dolnoserbski (dolnoserbšćina)
| [[:dsb:|dsb]]
| [[:dsb:Special:Statistics|3325]]
| [[:dsb:Special:Statistics|11&amp;nbsp;200]]
| [[:dsb:Special:Statistics|142&amp;nbsp;781]]
| [[:dsb:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:dsb:Special:ListUsers|17&amp;nbsp;253]]
| [[:dsb:Special:ActiveUsers|18]]
| [[:dsb:Special:ListFiles|0]]
| 71
|-
| &lt;span id=&quot;rw&quot;&gt;224&lt;/span&gt;
| [[Lingua ruanda|Kinyarwanda]]
| Kinyarwanda
| [[:rw:|rw]]
| [[:rw:Special:Statistics|3315]]
| [[:rw:Special:Statistics|9344]]
| [[:rw:Special:Statistics|85&amp;nbsp;921]]
| [[:rw:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:rw:Special:ListUsers|11&amp;nbsp;173]]
| [[:rw:Special:ActiveUsers|27]]
| [[:rw:Special:ListFiles|0]]
| 30
|-
| &lt;span id=&quot;dty&quot;&gt;225&lt;/span&gt;
| [[Lingua doteli|Doteli]]
| डोटेली
| [[:dty:|dty]]
| [[:dty:Special:Statistics|3307]]
| [[:dty:Special:Statistics|19&amp;nbsp;212]]
| [[:dty:Special:Statistics|237&amp;nbsp;430]]
| [[:dty:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:dty:Special:ListUsers|5518]]
| [[:dty:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:dty:Special:ListFiles|3]]
| 285
|-
| &lt;span id=&quot;ln&quot;&gt;226&lt;/span&gt;
| [[Lingua lingala|Lingala]]
| Lingala
| [[:ln:|ln]]
| [[:ln:Special:Statistics|3278]]
| [[:ln:Special:Statistics|8580]]
| [[:ln:Special:Statistics|121&amp;nbsp;839]]
| [[:ln:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:ln:Special:ListUsers|11&amp;nbsp;820]]
| [[:ln:Special:ActiveUsers|27]]
| [[:ln:Special:ListFiles|32]]
| 37
|-
| &lt;span id=&quot;av&quot;&gt;227&lt;/span&gt;
| [[Lingua ávara|Avaro]]
| Авар
| [[:av:|av]]
| [[:av:Special:Statistics|3131]]
| [[:av:Special:Statistics|14&amp;nbsp;744]]
| [[:av:Special:Statistics|83&amp;nbsp;254]]
| [[:av:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:av:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;360]]
| [[:av:Special:ActiveUsers|25]]
| [[:av:Special:ListFiles|0]]
| 77
|-
| &lt;span id=&quot;cbk-zam&quot;&gt;228&lt;/span&gt;
| [[Chavacano]]
| Chavacano
| [[:cbk-zam:|cbk-zam]]
| [[:cbk-zam:Special:Statistics|3129]]
| [[:cbk-zam:Special:Statistics|8234]]
| [[:cbk-zam:Special:Statistics|110&amp;nbsp;083]]
| [[:cbk-zam:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:cbk-zam:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;526]]
| [[:cbk-zam:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:cbk-zam:Special:ListFiles|0]]
| 35
|-
| &lt;span id=&quot;dv&quot;&gt;229&lt;/span&gt;
| [[Lingua maldivana|Maldiviano]]
| ދިވެހިބަސް
| [[:dv:|dv]]
| [[:dv:Special:Statistics|3019]]
| [[:dv:Special:Statistics|11&amp;nbsp;203]]
| [[:dv:Special:Statistics|129&amp;nbsp;999]]
| [[:dv:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:dv:Special:ListUsers|23&amp;nbsp;367]]
| [[:dv:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:dv:Special:ListFiles|932]]
| 85
|-
| &lt;span id=&quot;ksh&quot;&gt;230&lt;/span&gt;
| [[Fráncico ripuario]]
| Ripoarisch
| [[:ksh:|ksh]]
| [[:ksh:Special:Statistics|2915]]
| [[:ksh:Special:Statistics|10&amp;nbsp;541]]
| [[:ksh:Special:Statistics|1&amp;nbsp;606&amp;nbsp;842]]
| [[:ksh:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ksh:Special:ListUsers|21&amp;nbsp;369]]
| [[:ksh:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:ksh:Special:ListFiles|0]]
| 1043
|-
| &lt;span id=&quot;gag&quot;&gt;231&lt;/span&gt;
| [[Lingua gagauza|Gagauzo]]
| Gagauz
| [[:gag:|gag]]
| [[:gag:Special:Statistics|2794]]
| [[:gag:Special:Statistics|6579]]
| [[:gag:Special:Statistics|67&amp;nbsp;764]]
| [[:gag:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:gag:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;698]]
| [[:gag:Special:ActiveUsers|23]]
| [[:gag:Special:ListFiles|0]]
| 18
|-
| &lt;span id=&quot;bxr&quot;&gt;232&lt;/span&gt;
| [[Lingua buriata|Buriato]]
| Буряад
| [[:bxr:|bxr]]
| [[:bxr:Special:Statistics|2772]]
| [[:bxr:Special:Statistics|11&amp;nbsp;045]]
| [[:bxr:Special:Statistics|69&amp;nbsp;883]]
| [[:bxr:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:bxr:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;852]]
| [[:bxr:Special:ActiveUsers|18]]
| [[:bxr:Special:ListFiles|9]]
| 56
|-
| &lt;span id=&quot;pfl&quot;&gt;233&lt;/span&gt;
| [[Alemán do Palatinado]]
| Pfälzisch
| [[:pfl:|pfl]]
| [[:pfl:Special:Statistics|2740]]
| [[:pfl:Special:Statistics|6916]]
| [[:pfl:Special:Statistics|89&amp;nbsp;996]]
| [[:pfl:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:pfl:Special:ListUsers|10&amp;nbsp;778]]
| [[:pfl:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:pfl:Special:ListFiles|0]]
| 30
|-
| &lt;span id=&quot;pap&quot;&gt;234&lt;/span&gt;
| [[Papiamento]]
| Papiamentu
| [[:pap:|pap]]
| [[:pap:Special:Statistics|2694]]
| [[:pap:Special:Statistics|6020]]
| [[:pap:Special:Statistics|90&amp;nbsp;355]]
| [[:pap:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:pap:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;380]]
| [[:pap:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:pap:Special:ListFiles|0]]
| 22
|-
| &lt;span id=&quot;pag&quot;&gt;235&lt;/span&gt;
| [[Lingua pangasinesa|Pangasinés]]
| Pangasinan
| [[:pag:|pag]]
| [[:pag:Special:Statistics|2576]]
| [[:pag:Special:Statistics|8813]]
| [[:pag:Special:Statistics|73&amp;nbsp;081]]
| [[:pag:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:pag:Special:ListUsers|7582]]
| [[:pag:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:pag:Special:ListFiles|0]]
| 48
|-
| &lt;span id=&quot;pi&quot;&gt;236&lt;/span&gt;
| [[Lingua pali|Pali]]
| पाऴि
| [[:pi:|pi]]
| [[:pi:Special:Statistics|2547]]
| [[:pi:Special:Statistics|4637]]
| [[:pi:Special:Statistics|101&amp;nbsp;640]]
| [[:pi:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:pi:Special:ListUsers|6647]]
| [[:pi:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:pi:Special:ListFiles|0]]
| 14
|-
| &lt;span id=&quot;haw&quot;&gt;237&lt;/span&gt;
| [[Lingua hawaiana|Hawaiano]]
| Hawai'i
| [[:haw:|haw]]
| [[:haw:Special:Statistics|2456]]
| [[:haw:Special:Statistics|5524]]
| [[:haw:Special:Statistics|96&amp;nbsp;451]]
| [[:haw:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:haw:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;073]]
| [[:haw:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:haw:Special:ListFiles|0]]
| 27
|-
| &lt;span id=&quot;awa&quot;&gt;238&lt;/span&gt;
| [[Lingua awadhi|Awadhi]]
| अवधी
| [[:awa:|awa]]
| [[:awa:Special:Statistics|2436]]
| [[:awa:Special:Statistics|5350]]
| [[:awa:Special:Statistics|24&amp;nbsp;112]]
| [[:awa:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:awa:Special:ListUsers|1918]]
| [[:awa:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:awa:Special:ListFiles|0]]
| 6
|-
| &lt;span id=&quot;tay&quot;&gt;239&lt;/span&gt;
| [[Lingua atayal|Atayal]]
| Tayal
| [[:tay:|tay]]
| [[:tay:Special:Statistics|2421]]
| [[:tay:Special:Statistics|2827]]
| [[:tay:Special:Statistics|54&amp;nbsp;139]]
| [[:tay:Special:ListUsers/sysop|0]]
| [[:tay:Special:ListUsers|1108]]
| [[:tay:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:tay:Special:ListFiles|0]]
| 0
|-
| &lt;span id=&quot;tw&quot;&gt;240&lt;/span&gt;
| [[Lingua twi|Twi]]
| Twi
| [[:tw:|tw]]
| [[:tw:Special:Statistics|2116]]
| [[:tw:Special:Statistics|5072]]
| [[:tw:Special:Statistics|93&amp;nbsp;481]]
| [[:tw:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:tw:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;916]]
| [[:tw:Special:ActiveUsers|49]]
| [[:tw:Special:ListFiles|0]]
| 35
|-
| &lt;span id=&quot;inh&quot;&gt;241&lt;/span&gt;
| [[Lingua inguxa|Inguxo]]
| ГӀалгӀай
| [[:inh:|inh]]
| [[:inh:Special:Statistics|2093]]
| [[:inh:Special:Statistics|11&amp;nbsp;745]]
| [[:inh:Special:Statistics|54&amp;nbsp;755]]
| [[:inh:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:inh:Special:ListUsers|3307]]
| [[:inh:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:inh:Special:ListFiles|37]]
| 99
|-
| &lt;span id=&quot;krc&quot;&gt;242&lt;/span&gt;
| [[Lingua karachai-balkar|Karachai-balkar]]
| къарачай-малкъар (qaraçay-malqar)
| [[:krc:|krc]]
| [[:krc:Special:Statistics|2057]]
| [[:krc:Special:Statistics|14&amp;nbsp;327]]
| [[:krc:Special:Statistics|106&amp;nbsp;206]]
| [[:krc:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:krc:Special:ListUsers|9680]]
| [[:krc:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:krc:Special:ListFiles|0]]
| 263
|-
| &lt;span id=&quot;xal&quot;&gt;243&lt;/span&gt;
| [[Lingua calmuca|Calmuco]]
| Kaлмук (Kalmuk)
| [[:xal:|xal]]
| [[:xal:Special:Statistics|2046]]
| [[:xal:Special:Statistics|11&amp;nbsp;864]]
| [[:xal:Special:Statistics|85&amp;nbsp;054]]
| [[:xal:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:xal:Special:ListUsers|9276]]
| [[:xal:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:xal:Special:ListFiles|0]]
| 165
|-
| &lt;span id=&quot;szy&quot;&gt;244&lt;/span&gt;
| [[Lingua sakizaya|Sakizaya]]
| Sakizaya
| [[:szy:|szy]]
| [[:szy:Special:Statistics|2031]]
| [[:szy:Special:Statistics|5360]]
| [[:szy:Special:Statistics|128&amp;nbsp;414]]
| [[:szy:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:szy:Special:ListUsers|2325]]
| [[:szy:Special:ActiveUsers|9]]
| [[:szy:Special:ListFiles|0]]
| 64
|-
| &lt;span id=&quot;za&quot;&gt;245&lt;/span&gt;
| [[Linguas zhuang|Zhuang]]
| Cuengh
| [[:za:|za]]
| [[:za:Special:Statistics|2010]]
| [[:za:Special:Statistics|4143]]
| [[:za:Special:Statistics|39&amp;nbsp;345]]
| [[:za:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:za:Special:ListUsers|9751]]
| [[:za:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:za:Special:ListFiles|0]]
| 10
|-
| &lt;span id=&quot;dag&quot;&gt;246&lt;/span&gt;
| [[Lingua dagbani|Dagbani]]
| Dagbanli
| [[:dag:|dag]]
| [[:dag:Special:Statistics|1981]]
| [[:dag:Special:Statistics|4419]]
| [[:dag:Special:Statistics|43&amp;nbsp;034]]
| [[:dag:Special:ListUsers/sysop|4]]
| [[:dag:Special:ListUsers|1826]]
| [[:dag:Special:ActiveUsers|44]]
| [[:dag:Special:ListFiles|0]]
| 14
|-
| &lt;span id=&quot;kaa&quot;&gt;247&lt;/span&gt;
| [[Lingua karakalpak|Karakalpak]]
| Qaraqalpaqsha
| [[:kaa:|kaa]]
| [[:kaa:Special:Statistics|1946]]
| [[:kaa:Special:Statistics|5117]]
| [[:kaa:Special:Statistics|45&amp;nbsp;947]]
| [[:kaa:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:kaa:Special:ListUsers|10&amp;nbsp;253]]
| [[:kaa:Special:ActiveUsers|27]]
| [[:kaa:Special:ListFiles|3]]
| 23
|-
| &lt;span id=&quot;pdc&quot;&gt;248&lt;/span&gt;
| [[Alemán de Pensilvania]]
| Deitsch
| [[:pdc:|pdc]]
| [[:pdc:Special:Statistics|1932]]
| [[:pdc:Special:Statistics|5836]]
| [[:pdc:Special:Statistics|105&amp;nbsp;130]]
| [[:pdc:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:pdc:Special:ListUsers|30&amp;nbsp;390]]
| [[:pdc:Special:ActiveUsers|19]]
| [[:pdc:Special:ListFiles|0]]
| 73
|-
| &lt;span id=&quot;mdf&quot;&gt;249&lt;/span&gt;
| [[Lingua moksha|Moksha]]
| Мокшень (Mokshanj Kälj)
| [[:mdf:|mdf]]
| [[:mdf:Special:Statistics|1917]]
| [[:mdf:Special:Statistics|11&amp;nbsp;712]]
| [[:mdf:Special:Statistics|64&amp;nbsp;503]]
| [[:mdf:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:mdf:Special:ListUsers|8533]]
| [[:mdf:Special:ActiveUsers|15]]
| [[:mdf:Special:ListFiles|0]]
| 143
|-
| &lt;span id=&quot;atj&quot;&gt;250&lt;/span&gt;
| [[Lingua atikamekw|Atikamekw]]
| Atikamekw
| [[:atj:|atj]]
| [[:atj:Special:Statistics|1911]]
| [[:atj:Special:Statistics|3019]]
| [[:atj:Special:Statistics|14&amp;nbsp;705]]
| [[:atj:Special:ListUsers/sysop|5]]
| [[:atj:Special:ListUsers|3696]]
| [[:atj:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:atj:Special:ListFiles|0]]
| 1
|-
| &lt;span id=&quot;to&quot;&gt;251&lt;/span&gt;
| [[Lingua tongana|Tongano]]
| faka Tonga
| [[:to:|to]]
| [[:to:Special:Statistics|1908]]
| [[:to:Special:Statistics|5333]]
| [[:to:Special:Statistics|41&amp;nbsp;590]]
| [[:to:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:to:Special:ListUsers|9241]]
| [[:to:Special:ActiveUsers|15]]
| [[:to:Special:ListFiles|12]]
| 25
|-
| &lt;span id=&quot;arc&quot;&gt;252&lt;/span&gt;
| [[Lingua aramea|Arameo]]
| ܐܪܡܝܐ
| [[:arc:|arc]]
| [[:arc:Special:Statistics|1850]]
| [[:arc:Special:Statistics|6421]]
| [[:arc:Special:Statistics|95&amp;nbsp;323]]
| [[:arc:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:arc:Special:ListUsers|18&amp;nbsp;802]]
| [[:arc:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:arc:Special:ListFiles|0]]
| 90
|-
| &lt;span id=&quot;tcy&quot;&gt;253&lt;/span&gt;
| [[Lingua tulu|Tulu]]
| ತುಳು ಬಾಸೆ / tūlū
| [[:tcy:|tcy]]
| [[:tcy:Special:Statistics|1744]]
| [[:tcy:Special:Statistics|8985]]
| [[:tcy:Special:Statistics|102&amp;nbsp;884]]
| [[:tcy:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:tcy:Special:ListUsers|4936]]
| [[:tcy:Special:ActiveUsers|36]]
| [[:tcy:Special:ListFiles|1]]
| 197
|-
| &lt;span id=&quot;kbp&quot;&gt;254&lt;/span&gt;
| [[Lingua kabye|Kabye]]
| Kabɩyɛ
| [[:kbp:|kbp]]
| [[:kbp:Special:Statistics|1698]]
| [[:kbp:Special:Statistics|3375]]
| [[:kbp:Special:Statistics|16&amp;nbsp;063]]
| [[:kbp:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:kbp:Special:ListUsers|3847]]
| [[:kbp:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:kbp:Special:ListFiles|0]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;jam&quot;&gt;255&lt;/span&gt;
| [[Patois xamaicano]]
| Patois
| [[:jam:|jam]]
| [[:jam:Special:Statistics|1685]]
| [[:jam:Special:Statistics|3024]]
| [[:jam:Special:Statistics|20&amp;nbsp;759]]
| [[:jam:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:jam:Special:ListUsers|7244]]
| [[:jam:Special:ActiveUsers|9]]
| [[:jam:Special:ListFiles|0]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;na&quot;&gt;256&lt;/span&gt;
| [[Lingua nauruana|Nauruano]]
| dorerin Naoero
| [[:na:|na]]
| [[:na:Special:Statistics|1661]]
| [[:na:Special:Statistics|4884]]
| [[:na:Special:Statistics|89&amp;nbsp;536]]
| [[:na:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:na:Special:ListUsers|11&amp;nbsp;485]]
| [[:na:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:na:Special:ListFiles|4]]
| 69
|-
| &lt;span id=&quot;wo&quot;&gt;257&lt;/span&gt;
| [[Lingua wolof|Wolof]]
| Wolof
| [[:wo:|wo]]
| [[:wo:Special:Statistics|1651]]
| [[:wo:Special:Statistics|5369]]
| [[:wo:Special:Statistics|104&amp;nbsp;438]]
| [[:wo:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:wo:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;942]]
| [[:wo:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:wo:Special:ListFiles|0]]
| 98
|-
| &lt;span id=&quot;kbd&quot;&gt;258&lt;/span&gt;
| [[Lingua kabardina|Kabardino]]
| адыгэбзэ
| [[:kbd:|kbd]]
| [[:kbd:Special:Statistics|1595]]
| [[:kbd:Special:Statistics|6742]]
| [[:kbd:Special:Statistics|43&amp;nbsp;687]]
| [[:kbd:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:kbd:Special:ListUsers|9145]]
| [[:kbd:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:kbd:Special:ListFiles|0]]
| 67
|-
| &lt;span id=&quot;nia&quot;&gt;259&lt;/span&gt;
| [[:en:Nias language|Nías]]
| Li Niha
| [[:nia:|nia]]
| [[:nia:Special:Statistics|1518]]
| [[:nia:Special:Statistics|3607]]
| [[:nia:Special:Statistics|17&amp;nbsp;585]]
| [[:nia:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:nia:Special:ListUsers|1211]]
| [[:nia:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:nia:Special:ListFiles|0]]
| 9
|-
| &lt;span id=&quot;nov&quot;&gt;260&lt;/span&gt;
| [[Novial]]
| Novial
| [[:nov:|nov]]
| [[:nov:Special:Statistics|1516]]
| [[:nov:Special:Statistics|4408]]
| [[:nov:Special:Statistics|177&amp;nbsp;710]]
| [[:nov:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:nov:Special:ListUsers|10&amp;nbsp;834]]
| [[:nov:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:nov:Special:ListFiles|0]]
| 146
|-
| &lt;span id=&quot;ki&quot;&gt;261&lt;/span&gt;
| [[Lingua kikuyu|Kikuyu]]
| Gĩkũyũ
| [[:ki:|ki]]
| [[:ki:Special:Statistics|1505]]
| [[:ki:Special:Statistics|3077]]
| [[:ki:Special:Statistics|20&amp;nbsp;640]]
| [[:ki:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ki:Special:ListUsers|7967]]
| [[:ki:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:ki:Special:ListFiles|0]]
| 7
|-
| &lt;span id=&quot;tet&quot;&gt;262&lt;/span&gt;
| [[Lingua tetum|Tetum]]
| Tetun
| [[:tet:|tet]]
| [[:tet:Special:Statistics|1503]]
| [[:tet:Special:Statistics|3910]]
| [[:tet:Special:Statistics|66&amp;nbsp;597]]
| [[:tet:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:tet:Special:ListUsers|8925]]
| [[:tet:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:tet:Special:ListFiles|0]]
| 43
|-
| &lt;span id=&quot;lg&quot;&gt;263&lt;/span&gt;
| [[Lingua luganda|Luganda]]
| Luganda
| [[:lg:|lg]]
| [[:lg:Special:Statistics|1419]]
| [[:lg:Special:Statistics|4814]]
| [[:lg:Special:Statistics|26&amp;nbsp;747]]
| [[:lg:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:lg:Special:ListUsers|7165]]
| [[:lg:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:lg:Special:ListFiles|0]]
| 31
|-
| &lt;span id=&quot;bi&quot;&gt;264&lt;/span&gt;
| [[Bislama]]
| Bislama
| [[:bi:|bi]]
| [[:bi:Special:Statistics|1395]]
| [[:bi:Special:Statistics|3296]]
| [[:bi:Special:Statistics|41&amp;nbsp;805]]
| [[:bi:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:bi:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;155]]
| [[:bi:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:bi:Special:ListFiles|0]]
| 23
|-
| &lt;span id=&quot;tpi&quot;&gt;265&lt;/span&gt;
| [[Tok pisin]]
| Tok Pisin
| [[:tpi:|tpi]]
| [[:tpi:Special:Statistics|1351]]
| [[:tpi:Special:Statistics|5680]]
| [[:tpi:Special:Statistics|86&amp;nbsp;610]]
| [[:tpi:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:tpi:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;378]]
| [[:tpi:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:tpi:Special:ListFiles|0]]
| 156
|-
| &lt;span id=&quot;mnw&quot;&gt;266&lt;/span&gt;
| [[Lingua mon|Mon]]
| ဘာသာ မန် (pPʰesa mɑn)
| [[:mnw:|mnw]]
| [[:mnw:Special:Statistics|1348]]
| [[:mnw:Special:Statistics|4641]]
| [[:mnw:Special:Statistics|34&amp;nbsp;148]]
| [[:mnw:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:mnw:Special:ListUsers|2672]]
| [[:mnw:Special:ActiveUsers|21]]
| [[:mnw:Special:ListFiles|0]]
| 43
|-
| &lt;span id=&quot;nqo&quot;&gt;267&lt;/span&gt;
| [[Lingua n'ko|N'ko]]
| ߒߞߏ
| [[:nqo:|nqo]]
| [[:nqo:Special:Statistics|1315]]
| [[:nqo:Special:Statistics|2634]]
| [[:nqo:Special:Statistics|10&amp;nbsp;028]]
| [[:nqo:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:nqo:Special:ListUsers|2871]]
| [[:nqo:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:nqo:Special:ListFiles|0]]
| 3
|-
| &lt;span id=&quot;jbo&quot;&gt;268&lt;/span&gt;
| [[Lojban]]
| Lojban
| [[:jbo:|jbo]]
| [[:jbo:Special:Statistics|1305]]
| [[:jbo:Special:Statistics|5717]]
| [[:jbo:Special:Statistics|111&amp;nbsp;661]]
| [[:jbo:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:jbo:Special:ListUsers|15&amp;nbsp;013]]
| [[:jbo:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:jbo:Special:ListFiles|0]]
| 223
|-
| &lt;span id=&quot;roa-rup&quot;&gt;269&lt;/span&gt;
| [[Lingua arromanesa|Arromanés]]
| Armãneashce
| [[:roa-rup:|roa-rup]]
| [[:roa-rup:Special:Statistics|1293]]
| [[:roa-rup:Special:Statistics|4295]]
| [[:roa-rup:Special:Statistics|205&amp;nbsp;277]]
| [[:roa-rup:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:roa-rup:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;003]]
| [[:roa-rup:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:roa-rup:Special:ListFiles|0]]
| 257
|-
| &lt;span id=&quot;fj&quot;&gt;270&lt;/span&gt;
| [[Lingua fidxiana|Fidxiano]]
| Na Vosa Vaka-Viti
| [[:fj:|fj]]
| [[:fj:Special:Statistics|1274]]
| [[:fj:Special:Statistics|3631]]
| [[:fj:Special:Statistics|35&amp;nbsp;440]]
| [[:fj:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:fj:Special:ListUsers|8360]]
| [[:fj:Special:ActiveUsers|9]]
| [[:fj:Special:ListFiles|0]]
| 33
|-
| &lt;span id=&quot;lbe&quot;&gt;271&lt;/span&gt;
| [[Lingua_lak|Lak]]
| Лакку
| [[:lbe:|lbe]]
| [[:lbe:Special:Statistics|1264]]
| [[:lbe:Special:Statistics|14&amp;nbsp;668]]
| [[:lbe:Special:Statistics|50&amp;nbsp;244]]
| [[:lbe:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:lbe:Special:ListUsers|7804]]
| [[:lbe:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:lbe:Special:ListFiles|0]]
| 385
|-
| &lt;span id=&quot;kg&quot;&gt;272&lt;/span&gt;
| [[Lingua congo|Congo]]
| KiKongo
| [[:kg:|kg]]
| [[:kg:Special:Statistics|1255]]
| [[:kg:Special:Statistics|2905]]
| [[:kg:Special:Statistics|43&amp;nbsp;792]]
| [[:kg:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:kg:Special:ListUsers|9980]]
| [[:kg:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:kg:Special:ListFiles|0]]
| 26
|-
| &lt;span id=&quot;xh&quot;&gt;273&lt;/span&gt;
| [[Lingua xosa|Xosa]]
| isiXhosa
| [[:xh:|xh]]
| [[:xh:Special:Statistics|1239]]
| [[:xh:Special:Statistics|3825]]
| [[:xh:Special:Statistics|33&amp;nbsp;886]]
| [[:xh:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:xh:Special:ListUsers|11&amp;nbsp;746]]
| [[:xh:Special:ActiveUsers|34]]
| [[:xh:Special:ListFiles|0]]
| 38
|-
| &lt;span id=&quot;ty&quot;&gt;274&lt;/span&gt;
| [[Lingua tahitiana|Tahitiano]]
| Reo Mā`ohi
| [[:ty:|ty]]
| [[:ty:Special:Statistics|1217]]
| [[:ty:Special:Statistics|2993]]
| [[:ty:Special:Statistics|53&amp;nbsp;070]]
| [[:ty:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ty:Special:ListUsers|6862]]
| [[:ty:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:ty:Special:ListFiles|0]]
| 37
|-
| &lt;span id=&quot;ks&quot;&gt;275&lt;/span&gt;
| [[Lingua caxemiresa|Caxemir]]
| कश्मीरी / كشميري
| [[:ks:|ks]]
| [[:ks:Special:Statistics|1182]]
| [[:ks:Special:Statistics|7833]]
| [[:ks:Special:Statistics|62&amp;nbsp;512]]
| [[:ks:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ks:Special:ListUsers|9379]]
| [[:ks:Special:ActiveUsers|26]]
| [[:ks:Special:ListFiles|9]]
| 252
|-
| &lt;span id=&quot;cu&quot;&gt;276&lt;/span&gt;
| [[Antigo eslavo eclesiástico]]
| ѩзъікъ словѣньскъіи
| [[:cu:|cu]]
| [[:cu:Special:Statistics|1167]]
| [[:cu:Special:Statistics|5569]]
| [[:cu:Special:Statistics|82&amp;nbsp;619]]
| [[:cu:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:cu:Special:ListUsers|23&amp;nbsp;061]]
| [[:cu:Special:ActiveUsers|23]]
| [[:cu:Special:ListFiles|0]]
| 211
|-
| &lt;span id=&quot;shi&quot;&gt;277&lt;/span&gt;
| [[Lingua shilha|Shilha]]
| Taclḥit
| [[:shi:|shi]]
| [[:shi:Special:Statistics|1154]]
| [[:shi:Special:Statistics|3840]]
| [[:shi:Special:Statistics|33&amp;nbsp;370]]
| [[:shi:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:shi:Special:ListUsers|1479]]
| [[:shi:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:shi:Special:ListFiles|0]]
| 47
|-
| &lt;span id=&quot;srn&quot;&gt;278&lt;/span&gt;
| [[Sranan tongo]]
| Sranantongo
| [[:srn:|srn]]
| [[:srn:Special:Statistics|1112]]
| [[:srn:Special:Statistics|2729]]
| [[:srn:Special:Statistics|39&amp;nbsp;153]]
| [[:srn:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:srn:Special:ListUsers|7035]]
| [[:srn:Special:ActiveUsers|8]]
| [[:srn:Special:ListFiles|0]]
| 30
|-
| &lt;span id=&quot;trv&quot;&gt;279&lt;/span&gt;
| [[Lingua seediq|Seediq]]
| Kari Seediq
| [[:trv:|trv]]
| [[:trv:Special:Statistics|1110]]
| [[:trv:Special:Statistics|2064]]
| [[:trv:Special:Statistics|85&amp;nbsp;691]]
| [[:trv:Special:ListUsers/sysop|0]]
| [[:trv:Special:ListUsers|1190]]
| [[:trv:Special:ActiveUsers|15]]
| [[:trv:Special:ListFiles|0]]
| 30
|-
| &lt;span id=&quot;om&quot;&gt;280&lt;/span&gt;
| [[Lingua oromo|Oromo]]
| Oromoo
| [[:om:|om]]
| [[:om:Special:Statistics|1094]]
| [[:om:Special:Statistics|3740]]
| [[:om:Special:Statistics|38&amp;nbsp;036]]
| [[:om:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:om:Special:ListUsers|9469]]
| [[:om:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:om:Special:ListFiles|0]]
| 59
|-
| &lt;span id=&quot;sm&quot;&gt;281&lt;/span&gt;
| [[Lingua samoana|Samoano]]
| Gagana Samoa
| [[:sm:|sm]]
| [[:sm:Special:Statistics|1065]]
| [[:sm:Special:Statistics|3295]]
| [[:sm:Special:Statistics|42&amp;nbsp;637]]
| [[:sm:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:sm:Special:ListUsers|9627]]
| [[:sm:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:sm:Special:ListFiles|0]]
| 56
|-
| &lt;span id=&quot;guw&quot;&gt;282&lt;/span&gt;
| [[Lingua gun|Gun]]
| Gungbe
| [[:guw:|guw]]
| [[:guw:Special:Statistics|1053]]
| [[:guw:Special:Statistics|1777]]
| [[:guw:Special:Statistics|29&amp;nbsp;611]]
| [[:guw:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:guw:Special:ListUsers|497]]
| [[:guw:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:guw:Special:ListFiles|0]]
| 7
|-
| &lt;span id=&quot;gcr&quot;&gt;283&lt;/span&gt;
| [[Crioulo da Güiana Francesa]]
| Kriyòl gwiyannen
| [[:gcr:|gcr]]
| [[:gcr:Special:Statistics|1050]]
| [[:gcr:Special:Statistics|2556]]
| [[:gcr:Special:Statistics|16&amp;nbsp;485]]
| [[:gcr:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:gcr:Special:ListUsers|2188]]
| [[:gcr:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:gcr:Special:ListFiles|0]]
| 13
|-
| &lt;span id=&quot;alt&quot;&gt;284&lt;/span&gt;
| [[Lingua altai|Altai]]
| алтай тил
| [[:alt:|alt]]
| [[:alt:Special:Statistics|1045]]
| [[:alt:Special:Statistics|3712]]
| [[:alt:Special:Statistics|35&amp;nbsp;965]]
| [[:alt:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:alt:Special:ListUsers|1648]]
| [[:alt:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:alt:Special:ListFiles|0]]
| 63
|-
| &lt;span id=&quot;chr&quot;&gt;285&lt;/span&gt;
| [[Lingua cherokee|Cherokee]]
| ᏣᎳᎩ
| [[:chr:|chr]]
| [[:chr:Special:Statistics|1027]]
| [[:chr:Special:Statistics|3906]]
| [[:chr:Special:Statistics|46&amp;nbsp;153]]
| [[:chr:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:chr:Special:ListUsers|21&amp;nbsp;832]]
| [[:chr:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:chr:Special:ListFiles|0]]
| 92
|-
| &lt;span id=&quot;ltg&quot;&gt;286&lt;/span&gt;
| [[Lingua latgaliá|Latgalio]]
| Latgaļu
| [[:ltg:|ltg]]
| [[:ltg:Special:Statistics|1014]]
| [[:ltg:Special:Statistics|3223]]
| [[:ltg:Special:Statistics|35&amp;nbsp;314]]
| [[:ltg:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ltg:Special:ListUsers|6694]]
| [[:ltg:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:ltg:Special:ListFiles|0]]
| 51
|-
| &lt;span id=&quot;ny&quot;&gt;287&lt;/span&gt;
| [[Lingua chichewa|Chichewa]]
| Chi-Chewa
| [[:ny:|ny]]
| [[:ny:Special:Statistics|919]]
| [[:ny:Special:Statistics|4003]]
| [[:ny:Special:Statistics|38&amp;nbsp;028]]
| [[:ny:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ny:Special:ListUsers|9376]]
| [[:ny:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:ny:Special:ListFiles|0]]
| 106
|-
| &lt;span id=&quot;pih&quot;&gt;288&lt;/span&gt;
| [[Pitcairnés]]
| Norfuk
| [[:pih:|pih]]
| [[:pih:Special:Statistics|891]]
| [[:pih:Special:Statistics|3326]]
| [[:pih:Special:Statistics|44&amp;nbsp;144]]
| [[:pih:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:pih:Special:ListUsers|10&amp;nbsp;486]]
| [[:pih:Special:ActiveUsers|15]]
| [[:pih:Special:ListFiles|0]]
| 99
|-
| &lt;span id=&quot;got&quot;&gt;289&lt;/span&gt;
| [[Lingua gótica|Gótico]]
| 𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺
| [[:got:|got]]
| [[:got:Special:Statistics|866]]
| [[:got:Special:Statistics|3807]]
| [[:got:Special:Statistics|46&amp;nbsp;131]]
| [[:got:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:got:Special:ListUsers|17&amp;nbsp;721]]
| [[:got:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:got:Special:ListFiles|0]]
| 139
|-
| &lt;span id=&quot;mad&quot;&gt;290&lt;/span&gt;
| [[:en:Madurese language|Madurés]]
| Madhurâ
| [[:mad:|mad]]
| [[:mad:Special:Statistics|861]]
| [[:mad:Special:Statistics|1629]]
| [[:mad:Special:Statistics|8886]]
| [[:mad:Special:ListUsers/sysop|0]]
| [[:mad:Special:ListUsers|1567]]
| [[:mad:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:mad:Special:ListFiles|0]]
| 4
|-
| &lt;span id=&quot;st&quot;&gt;291&lt;/span&gt;
| [[Lingua sotho|Sotho]]
| Sesotho
| [[:st:|st]]
| [[:st:Special:Statistics|843]]
| [[:st:Special:Statistics|4255]]
| [[:st:Special:Statistics|28&amp;nbsp;445]]
| [[:st:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:st:Special:ListUsers|9441]]
| [[:st:Special:ActiveUsers|20]]
| [[:st:Special:ListFiles|0]]
| 109
|-
| &lt;span id=&quot;ami&quot;&gt;292&lt;/span&gt;
| [[Lingua amis|Amis]]
| Pangcah
| [[:ami:|ami]]
| [[:ami:Special:Statistics|839]]
| [[:ami:Special:Statistics|1656]]
| [[:ami:Special:Statistics|32&amp;nbsp;189]]
| [[:ami:Special:ListUsers/sysop|0]]
| [[:ami:Special:ListUsers|934]]
| [[:ami:Special:ActiveUsers|21]]
| [[:ami:Special:ListFiles|0]]
| 18
|-
| &lt;span id=&quot;blk&quot;&gt;293&lt;/span&gt;
| [[Lingua pa'o|Pa'o]]
| Pa'O (ပအိုဝ်ႏ))
| [[:blk:|blk]]
| [[:blk:Special:Statistics|812]]
| [[:blk:Special:Statistics|3523]]
| [[:blk:Special:Statistics|15&amp;nbsp;673]]
| [[:blk:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:blk:Special:ListUsers|220]]
| [[:blk:Special:ActiveUsers|31]]
| [[:blk:Special:ListFiles|0]]
| 49
|-
| &lt;span id=&quot;tn&quot;&gt;294&lt;/span&gt;
| [[Lingua tswana|Tswana]]
| Setswana
| [[:tn:|tn]]
| [[:tn:Special:Statistics|776]]
| [[:tn:Special:Statistics|3687]]
| [[:tn:Special:Statistics|28&amp;nbsp;177]]
| [[:tn:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:tn:Special:ListUsers|9243]]
| [[:tn:Special:ActiveUsers|22]]
| [[:tn:Special:ListFiles|0]]
| 107
|-
| &lt;span id=&quot;bm&quot;&gt;295&lt;/span&gt;
| [[Lingua bambara|Bambara]]
| Bamanankan
| [[:bm:|bm]]
| [[:bm:Special:Statistics|775]]
| [[:bm:Special:Statistics|3145]]
| [[:bm:Special:Statistics|40&amp;nbsp;186]]
| [[:bm:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:bm:Special:ListUsers|9870]]
| [[:bm:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:bm:Special:ListFiles|0]]
| 119
|-
| &lt;span id=&quot;ve&quot;&gt;296&lt;/span&gt;
| [[Lingua venda|Venda]]
| Tshivenda
| [[:ve:|ve]]
| [[:ve:Special:Statistics|748]]
| [[:ve:Special:Statistics|2235]]
| [[:ve:Special:Statistics|19&amp;nbsp;283]]
| [[:ve:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ve:Special:ListUsers|7196]]
| [[:ve:Special:ActiveUsers|15]]
| [[:ve:Special:ListFiles|0]]
| 34
|-
| &lt;span id=&quot;rmy&quot;&gt;297&lt;/span&gt;
| [[Lingua romaní|Romaní]]
| romani - रोमानी
| [[:rmy:|rmy]]
| [[:rmy:Special:Statistics|730]]
| [[:rmy:Special:Statistics|2701]]
| [[:rmy:Special:Statistics|50&amp;nbsp;222]]
| [[:rmy:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:rmy:Special:ListUsers|16&amp;nbsp;397]]
| [[:rmy:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:rmy:Special:ListFiles|0]]
| 135
|-
| &lt;span id=&quot;ts&quot;&gt;298&lt;/span&gt;
| [[Lingua tsonga|Tsonga]]
| Xitsonga
| [[:ts:|ts]]
| [[:ts:Special:Statistics|717]]
| [[:ts:Special:Statistics|3760]]
| [[:ts:Special:Statistics|36&amp;nbsp;635]]
| [[:ts:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ts:Special:ListUsers|8829]]
| [[:ts:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:ts:Special:ListFiles|0]]
| 175
|-
| &lt;span id=&quot;chy&quot;&gt;299&lt;/span&gt;
| [[Lingua cheyenne|Cheyenne]]
| Tsetsêhestâhese
| [[:chy:|chy]]
| [[:chy:Special:Statistics|662]]
| [[:chy:Special:Statistics|2258]]
| [[:chy:Special:Statistics|24&amp;nbsp;106]]
| [[:chy:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:chy:Special:ListUsers|10&amp;nbsp;608]]
| [[:chy:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:chy:Special:ListFiles|0]]
| 62
|-
| &lt;span id=&quot;rn&quot;&gt;300&lt;/span&gt;
| [[Lingua kirundi|Kirundi]]
| Kirundi
| [[:rn:|rn]]
| [[:rn:Special:Statistics|620]]
| [[:rn:Special:Statistics|2450]]
| [[:rn:Special:Statistics|23&amp;nbsp;097]]
| [[:rn:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:rn:Special:ListUsers|8966]]
| [[:rn:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:rn:Special:ListFiles|0]]
| 82
|-
| &lt;span id=&quot;iu&quot;&gt;301&lt;/span&gt;
| [[Lingua inuktitut|Inuktitut]]
| ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ
| [[:iu:|iu]]
| [[:iu:Special:Statistics|593]]
| [[:iu:Special:Statistics|3183]]
| [[:iu:Special:Statistics|44&amp;nbsp;499]]
| [[:iu:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:iu:Special:ListUsers|17&amp;nbsp;003]]
| [[:iu:Special:ActiveUsers|13]]
| [[:iu:Special:ListFiles|0]]
| 266
|-
| &lt;span id=&quot;ak&quot;&gt;302&lt;/span&gt;
| [[Lingua akan|Akan]]
| Akana
| [[:ak:|ak]]
| [[:ak:Special:Statistics|590]]
| [[:ak:Special:Statistics|2441]]
| [[:ak:Special:Statistics|28&amp;nbsp;896]]
| [[:ak:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ak:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;487]]
| [[:ak:Special:ActiveUsers|18]]
| [[:ak:Special:ListFiles|0]]
| 116
|-
| &lt;span id=&quot;ss&quot;&gt;303&lt;/span&gt;
| [[Lingua swazi|Suazi]]
| SiSwati
| [[:ss:|ss]]
| [[:ss:Special:Statistics|574]]
| [[:ss:Special:Statistics|2410]]
| [[:ss:Special:Statistics|38&amp;nbsp;070]]
| [[:ss:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ss:Special:ListUsers|7628]]
| [[:ss:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:ss:Special:ListFiles|0]]
| 161
|-
| &lt;span id=&quot;ch&quot;&gt;304&lt;/span&gt;
| [[Lingua chamorra|Chamorro]]
| Chamoru
| [[:ch:|ch]]
| [[:ch:Special:Statistics|543]]
| [[:ch:Special:Statistics|2501]]
| [[:ch:Special:Statistics|22&amp;nbsp;841]]
| [[:ch:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ch:Special:ListUsers|14&amp;nbsp;410]]
| [[:ch:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:ch:Special:ListFiles|0]]
| 118
|-
| &lt;span id=&quot;ff&quot;&gt;305&lt;/span&gt;
| [[Lingua fula|Fula]]
| Fulfulde
| [[:ff:|ff]]
| [[:ff:Special:Statistics|525]]
| [[:ff:Special:Statistics|2483]]
| [[:ff:Special:Statistics|24&amp;nbsp;929]]
| [[:ff:Special:ListUsers/sysop|0]]
| [[:ff:Special:ListUsers|7884]]
| [[:ff:Special:ActiveUsers|49]]
| [[:ff:Special:ListFiles|0]]
| 139
|-
| &lt;span id=&quot;pnt&quot;&gt;306&lt;/span&gt;
| [[Grego póntico|Póntico]]
| Ποντιακά
| [[:pnt:|pnt]]
| [[:pnt:Special:Statistics|481]]
| [[:pnt:Special:Statistics|2039]]
| [[:pnt:Special:Statistics|35&amp;nbsp;124]]
| [[:pnt:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:pnt:Special:ListUsers|9471]]
| [[:pnt:Special:ActiveUsers|9]]
| [[:pnt:Special:ListFiles|0]]
| 180
|-
| &lt;span id=&quot;ady&quot;&gt;307&lt;/span&gt;
| [[Lingua adiguea|Adigueo]]
| адыгабзэ
| [[:ady:|ady]]
| [[:ady:Special:Statistics|453]]
| [[:ady:Special:Statistics|3102]]
| [[:ady:Special:Statistics|12&amp;nbsp;073]]
| [[:ady:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ady:Special:ListUsers|5988]]
| [[:ady:Special:ActiveUsers|10]]
| [[:ady:Special:ListFiles|0]]
| 133
|-
| &lt;span id=&quot;kcg&quot;&gt;308&lt;/span&gt;
| [[Lingua tyap|Tyap]]
| A̱lyem Tyap
| [[:kcg:|kcg]]
| [[:kcg:Special:Statistics|453]]
| [[:kcg:Special:Statistics|2060]]
| [[:kcg:Special:Statistics|16&amp;nbsp;068]]
| [[:kcg:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:kcg:Special:ListUsers|431]]
| [[:kcg:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:kcg:Special:ListFiles|0]]
| 98
|-
| &lt;span id=&quot;ik&quot;&gt;309&lt;/span&gt;
| [[Lingua inupiaq|Inupiak]]
| Iñupiak
| [[:ik:|ik]]
| [[:ik:Special:Statistics|443]]
| [[:ik:Special:Statistics|2616]]
| [[:ik:Special:Statistics|37&amp;nbsp;951]]
| [[:ik:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ik:Special:ListUsers|7940]]
| [[:ik:Special:ActiveUsers|11]]
| [[:ik:Special:ListFiles|0]]
| 349
|-
| &lt;span id=&quot;ee&quot;&gt;310&lt;/span&gt;
| [[Lingua ewe|Ewe]]
| Eʋegbe
| [[:ee:|ee]]
| [[:ee:Special:Statistics|438]]
| [[:ee:Special:Statistics|3123]]
| [[:ee:Special:Statistics|49&amp;nbsp;983]]
| [[:ee:Special:ListUsers/sysop|3]]
| [[:ee:Special:ListUsers|13&amp;nbsp;255]]
| [[:ee:Special:ActiveUsers|17]]
| [[:ee:Special:ListFiles|0]]
| 601
|-
| &lt;span id=&quot;sg&quot;&gt;311&lt;/span&gt;
| [[Lingua sango|Sango]]
| Sängö
| [[:sg:|sg]]
| [[:sg:Special:Statistics|311]]
| [[:sg:Special:Statistics|1983]]
| [[:sg:Special:Statistics|20&amp;nbsp;551]]
| [[:sg:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:sg:Special:ListUsers|5977]]
| [[:sg:Special:ActiveUsers|12]]
| [[:sg:Special:ListFiles|0]]
| 299
|-
| &lt;span id=&quot;din&quot;&gt;312&lt;/span&gt;
| [[Lingua dinka|Dinka]]
| Thuɔŋjäŋ
| [[:din:|din]]
| [[:din:Special:Statistics|306]]
| [[:din:Special:Statistics|1086]]
| [[:din:Special:Statistics|8040]]
| [[:din:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:din:Special:ListUsers|5685]]
| [[:din:Special:ActiveUsers|21]]
| [[:din:Special:ListFiles|0]]
| 48
|-
| &lt;span id=&quot;pwn&quot;&gt;313&lt;/span&gt;
| [[Lingua paiwan|Paiwan]]
| Pinayuanan
| [[:pwn:|pwn]]
| [[:pwn:Special:Statistics|278]]
| [[:pwn:Special:Statistics|430]]
| [[:pwn:Special:Statistics|10&amp;nbsp;973]]
| [[:pwn:Special:ListUsers/sysop|0]]
| [[:pwn:Special:ListUsers|842]]
| [[:pwn:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:pwn:Special:ListFiles|0]]
| 7
|-
| &lt;span id=&quot;kl&quot;&gt;314&lt;/span&gt;
| [[Lingua groenlandesa|Groenlandés]]
| Kalaallisut
| [[:kl:|kl]]
| [[:kl:Special:Statistics|242]]
| [[:kl:Special:Statistics|2261]]
| [[:kl:Special:Statistics|74&amp;nbsp;461]]
| [[:kl:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:kl:Special:ListUsers|12&amp;nbsp;295]]
| [[:kl:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:kl:Special:ListFiles|0]]
| 2292
|-
| &lt;span id=&quot;ti&quot;&gt;315&lt;/span&gt;
| [[Lingua tigriña|Tigriña]]
| ትግርኛ
| [[:ti:|ti]]
| [[:ti:Special:Statistics|234]]
| [[:ti:Special:Statistics|2732]]
| [[:ti:Special:Statistics|23&amp;nbsp;839]]
| [[:ti:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:ti:Special:ListUsers|8469]]
| [[:ti:Special:ActiveUsers|14]]
| [[:ti:Special:ListFiles|0]]
| 994
|-
| &lt;span id=&quot;dz&quot;&gt;316&lt;/span&gt;
| [[Lingua dzongkha|Dzongkha]]
| ཇོང་ཁ
| [[:dz:|dz]]
| [[:dz:Special:Statistics|227]]
| [[:dz:Special:Statistics|2282]]
| [[:dz:Special:Statistics|29&amp;nbsp;401]]
| [[:dz:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:dz:Special:ListUsers|9215]]
| [[:dz:Special:ActiveUsers|16]]
| [[:dz:Special:ListFiles|0]]
| 1055
|-
| &lt;span id=&quot;cr&quot;&gt;317&lt;/span&gt;
| [[Lingua cree|Cree]]
| Nehiyaw
| [[:cr:|cr]]
| [[:cr:Special:Statistics|159]]
| [[:cr:Special:Statistics|2161]]
| [[:cr:Special:Statistics|37&amp;nbsp;356]]
| [[:cr:Special:ListUsers/sysop|2]]
| [[:cr:Special:ListUsers|16&amp;nbsp;742]]
| [[:cr:Special:ActiveUsers|18]]
| [[:cr:Special:ListFiles|0]]
| 2740
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;ng&quot;&gt;318&lt;/span&gt;
| [[Lingua ndonga|Ndonga]]
| Ndonga
| [[:ng:|ng]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot;&gt;Este proxecto atópase cerrado, e unha copia foi importada pola [[incubator:Incubator:Wikis#Wikipedia|incubadora de proxectos Wikimedia]] á espera da súa posible reactivación.&lt;/ref&gt;
| [[:ng:Special:Statistics|8]]
| [[:ng:Special:Statistics|443]]
| [[:ng:Special:Statistics|5923]]
| [[:ng:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ng:Special:ListUsers|2385]]
| [[:ng:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:ng:Special:ListFiles|0]]
| 39&amp;nbsp;530
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;cho&quot;&gt;319&lt;/span&gt;
| [[Lingua choctaw|Choctaw]]
| Choctaw
| [[:cho:|cho]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:cho:Special:Statistics|6]]
| [[:cho:Special:Statistics|201]]
| [[:cho:Special:Statistics|4220]]
| [[:cho:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:cho:Special:ListUsers|1809]]
| [[:cho:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:cho:Special:ListFiles|0]]
| 22&amp;nbsp;175
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;mh&quot;&gt;320&lt;/span&gt;
| [[Lingua marshalesa|Marshalés]]
| Kajin M̧ajeļ (Ebon)
| [[:mh:|mh]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:mh:Special:Statistics|4]]
| [[:mh:Special:Statistics|206]]
| [[:mh:Special:Statistics|4212]]
| [[:mh:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:mh:Special:ListUsers|2140]]
| [[:mh:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:mh:Special:ListFiles|0]]
| 52&amp;nbsp;143
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;kj&quot;&gt;321&lt;/span&gt;
| [[Lingua kwanyama|Kuanyama]]
| Kuanyama
| [[:kj:|kj]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:kj:Special:Statistics|4]]
| [[:kj:Special:Statistics|114]]
| [[:kj:Special:Statistics|3548]]
| [[:kj:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:kj:Special:ListUsers|1377]]
| [[:kj:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:kj:Special:ListFiles|0]]
| 23&amp;nbsp;536
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;ii&quot;&gt;322&lt;/span&gt;
| [[Lingua nuosu|Yi]]
| ꆇꉙ
| [[:ii:|ii]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:ii:Special:Statistics|3]]
| [[:ii:Special:Statistics|189]]
| [[:ii:Special:Statistics|11&amp;nbsp;653]]
| [[:ii:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ii:Special:ListUsers|2031]]
| [[:ii:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:ii:Special:ListFiles|0]]
| 237&amp;nbsp;005
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;ho&quot;&gt;323&lt;/span&gt;
| [[Hiri motu]]
| Hiri motu
| [[:ho:|ho]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:ho:Special:Statistics|3]]
| [[:ho:Special:Statistics|129]]
| [[:ho:Special:Statistics|3786]]
| [[:ho:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:ho:Special:ListUsers|1575]]
| [[:ho:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:ho:Special:ListFiles|0]]
| 51&amp;nbsp;771
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;lrc&quot;&gt;324&lt;/span&gt;
| [[Lingua luri|Luri]]
| لۊری شومالی
| [[:lrc:|lrc]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:lrc:Special:Statistics|1]]
| [[:lrc:Special:Statistics|237]]
| [[:lrc:Special:Statistics|140&amp;nbsp;064]]
| [[:lrc:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:lrc:Special:ListUsers|5037]]
| [[:lrc:Special:ActiveUsers|2]]
| [[:lrc:Special:ListFiles|0]]
| 32&amp;nbsp;915&amp;nbsp;630
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;mus&quot;&gt;325&lt;/span&gt;
| [[Lingua muskogee|Muscogee]]
| Mvskoke
| [[:mus:|mus]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:mus:Special:Statistics|1]]
| [[:mus:Special:Statistics|115]]
| [[:mus:Special:Statistics|3603]]
| [[:mus:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:mus:Special:ListUsers|2348]]
| [[:mus:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:mus:Special:ListFiles|0]]
| 407&amp;nbsp;170
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;aa&quot;&gt;326&lt;/span&gt;
| [[Lingua afar|Afar]]
| Qafara
| [[:aa:|aa]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:aa:Special:Statistics|0]]
| [[:aa:Special:Statistics|509]]
| [[:aa:Special:Statistics|4685]]
| [[:aa:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:aa:Special:ListUsers|4063]]
| [[:aa:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:aa:Special:ListFiles|0]]
| 0
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;hz&quot;&gt;327&lt;/span&gt;
| [[Lingua herero|Herero]]
| Otjiherero
| [[:hz:|hz]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:hz:Special:Statistics|0]]
| [[:hz:Special:Statistics|176]]
| [[:hz:Special:Statistics|4483]]
| [[:hz:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:hz:Special:ListUsers|3761]]
| [[:hz:Special:ActiveUsers|1]]
| [[:hz:Special:ListFiles|0]]
| 0
|- style=&quot;background-color:#d0d0d0;&quot;
| &lt;span id=&quot;kr&quot;&gt;328&lt;/span&gt;
| [[Lingua canuri|Canuri]]
| Kanuri
| [[:kr:|kr]]&lt;ref name=&quot;incubator&quot; /&gt;
| [[:kr:Special:Statistics|0]]
| [[:kr:Special:Statistics|162]]
| [[:kr:Special:Statistics|4641]]
| [[:kr:Special:ListUsers/sysop|1]]
| [[:kr:Special:ListUsers|5464]]
| [[:kr:Special:ActiveUsers|0]]
| [[:kr:Special:ListFiles|0]]
| 0
|- class=&quot;sortbottom&quot;
! Total !! !! !! !! 59&amp;nbsp;293&amp;nbsp;517 !! 245&amp;nbsp;153&amp;nbsp;750 !! 3&amp;nbsp;218&amp;nbsp;032&amp;nbsp;565 !! 3754&lt;ref name=&quot;rep&quot;&gt;Esta suma non corresponde co total de persoas, pois o mesmo usuario (con ou sen [[Axuda:Login unificado|conta global nos proxectos]]) cóntase tantas veces como apareza en distintas Wikipedias para esa estatística.&lt;/ref&gt; !! 103&amp;nbsp;778&amp;nbsp;396&lt;ref name=&quot;rep&quot; /&gt; !! 280&amp;nbsp;567&lt;ref name=&quot;rep&quot; /&gt; !! 2&amp;nbsp;760&amp;nbsp;761 !! 128
|}

Fonte: [http://wikistats.wmflabs.org/display.php?t=wp Wikistats 2.0 - Wikipedias]

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outras páxinas ===
* [[Especial:Wikis da Wikimedia|Lista dos wikis da Wikimedia]]
=== Ligazóns externas ===
* [[m:List of Wikipedias/gl|Lista de Wikipedias]] en [[Meta-Wiki]]

[[Categoría:Wikipedia| ]]
[[Categoría:Listas]]</text>
      <sha1>nnsre4q5zizg3935yxck97hywk3luqt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Maruxa das Cortellas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>458677</id>
    <revision>
      <id>6163131</id>
      <parentid>6146206</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:18:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cossue</username>
        <id>82922</id>
      </contributor>
      <comment>+ ref</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6432" xml:space="preserve">
{{Biografía}}
'''María Grande Sobral''', nada en [[Soutomaior]] en [[1931]] e finada no mesmo concello en [[2013]], máis coñecida como '''Maruxa das Cortellas''' ou '''Maruxa da Crega''', foi tocadora de [[Pandeiro|pandeiro cadrado]] tradicional galego e unha figura informante esencial para o rexurdimento deste instrumento de percusión. 

== Traxectoria ==
A música vocal de tradición oral de Galiza escríbese en feminino,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Maruxa das Cortellas|url=http://www.folque.com/01.140415wp/events/maruxa-das-cortellas-2/|páxina-web=Folque|data=2018-03-15|data-acceso=2019-07-22|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt; aínda que o recoñecemento adoite recaer en exclusiva nas tradicionais figuras dos instrumentistas masculinos, foron as mulleres as grandes transmisoras do patrimonio oral.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O traballo das mulleres na Galicia rural do antigo réxime|apelidos=Rial García|nome=Serrana Mercedes|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=2009|url=https://books.google.es/books?id=qn3_TM9LU0YC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA31#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=31}}&lt;/ref&gt;

Maruxa é un deses nomes femininos que sobresaen do anonimato colectivo grazas ás investigacións de recollida de campo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Maruxa das Cortellas – Folque|url=http://www.folque.com/01.140415wp/tenda/chave-mestra/maruxa-das-cortellas/|páxina-web=archive.vn|data=2019-06-25|data-acceso=2021-01-11|data-arquivo=25 de xuño de 2019|url-arquivo=https://archive.today/20190625200749/http://www.folque.com/01.140415wp/tenda/chave-mestra/maruxa-das-cortellas/|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt; Grande Sobral foi a primeira muller homenaxeada no [[Memorial Ricardo Portela]] en [[Pontevedra]] no ano [[2018]]&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=El Memorial Ricardo Portela se estrena con nombre de mujer|url=https://www.farodevigo.es/portada-pontevedra/2018/06/25/memorial-ricardo-portela-estrena-nombre/1917429.html|xornal=[[Faro de Vigo]]|data=25 de xuño de 2018|lingua=es|nome=Ana de|apelidos=López|urlmorta=yes|urlarquivo=https://archive.today/20190625201321/https://www.farodevigo.es/portada-pontevedra/2018/06/25/memorial-ricardo-portela-estrena-nombre/1917429.html|dataarquivo=25 de xuño de 2019|dataacceso=12 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt;. [[Carmela Silva Rego]] salientou nesta homenaxe que foi a única muller da súa xeración que se interesou polo xeito de tocar das persoas maiores nas aldeas e que axudou a visibilizar as mulleres nun eido no que só tiñan recoñecemento coma [[cantareiras]].&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://pontevedraviva.com/cultura/46912/maruxa-das-cortellas-primera-mujer-homenajeada-memorial-ricardo-portela/?lang=es|lingua=es|título=Maruxa das Cortellas, primera mujer homenajeada en el Memorial Ricardo Portela|urlmorta=yes|urlarquivo=https://archive.today/20190625201641/https://pontevedraviva.com/cultura/46912/maruxa-das-cortellas-primera-mujer-homenajeada-memorial-ricardo-portela/?lang=es|dataarquivo=25 de xuño de 2019|data=25 de xuño de 2018|páxina-web=Pontevedraviva.com|data-acceso=18 de marzo de 2019}}&lt;/ref&gt; Foi a última gran tocadora de pandeiro do sur de Galicia, xunto con [[Concha do Canizo]] ([[A Gudiña]])&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O pandeiro de Concha do Canizo|url=http://www.diariocultural.gal/radio-galega/o-pandeiro-de-concha-do-canizo/|páxina-web=Diario Cultural|data=2022-08-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;, converteuse nunha pedra angular da recuperación dos estilos interpretativos arcaicos: Romances de Reis, valses, ribeiranas, xotas e muiñeiras... O recoñecemento chegoulle na madurez, a partir da década dos noventa, cando se converteu en asidua convidada da [[TVG]] en programas como ''[[Luar]]'' e ''[[Alalá]]''.&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/maruxa-das-cortellas|data=10 de outubro de 2006|título=Maruxa das Cortellas no programa Alalá|lingua=gl|páxina-web=crtvg.es|urlmorta=yes|urlarquivo=https://archive.today/20190625201919/http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/maruxa-das-cortellas|dataarquivo=25 de xuño de 2019|data-acceso=18 de marzo de 2019}}&lt;/ref&gt;

== Vida privada ==
Viviu nunha parroquia do concello de Soutomaior. Casada con Marcelino, tiveron tres fillos. Maruxa adicouse ao agro, o coidado da casa e da familia. Herdeira da tradición oral musical, de xeito autodidacta aprendeu nas [[Fiandón|fiadas]] de nena e nas tarefas comunitarias da aldea. Cantaba no coro da igrexa de San Salvador de Soutomaior. Sobre o seu espazo de tocar e aprendizaxe musical dixo textualmente:
{{cita centrada|''&quot;Na casa de Valentina, na casa nova, naquel cuartiño na planta baixa. Nun alboio alá enriba na casa da “Xoubeira”, alí si que se facían boas fiadas! Na mesma casa onde viven hoxe Alicia mais Tina, na casa “do Mocho”. Aquí nunha casa pequeniña que hai aquí, que é a casa do Ramón […], que estaba libre. Na casa que era de Aldina, antes de caer […], naquela casiña que tiña unha parede polo medio, nos deixaban desfacer a parede e faciamos alí a fiada… (1998)&quot;.'' &lt;ref&gt; Publicación póstuma dun libro disco da colección Chave Mestra da Central Folque, editando a súa arte en trinta trillas.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita libro |apelidos=Feixoo |nome=Xulia |título=Maruxa das Cortellas. Tocadora de pandeiro |edición=1ª |ano=2017 |editorial=Central Folque |isbn=978-84-940598-9-6 |páxinas=131 |cita=da profesora Asensio, semella que a música vocal das aldeas está doblemente invisibilizada, por feminina e por cotiá }}&lt;/ref&gt;}}

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* {{cita libro |apelidos=Feixoo |nome=Xulia |título=Maruxa das Cortellas. Tocadora de pandeiro |edición=1ª |ano=2017 |editorial=Central Folque |isbn=978-84-940598-9-6 }}
=== Ligazóns externas ===
*[https://www.crtvg.es/tvg/a-carta/maruxa-das-cortellas Maruxa das Cortellas] - TVG ([[Alalá (programa de televisión)|Alalá]] nº 23 - 2006) 
*[http://culturagalega.gal/album/detalle.php?id=1109 Maruxa das Cortellas] - [[Álbum de Mulleres|Álbum de mulleres]] ([[Consello da Cultura Galega]]) (2018).

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Grande Sobral}}
[[Categoría:Cantantes de Galicia]]
[[Categoría:Personalidades da música de Galicia]]
[[Categoría:Cantantes en lingua galega]]
[[Categoría:Nados en 1931]]
[[Categoría:Finados en 2013]]
[[Categoría:Nados en Soutomaior]]
[[Categoría:Personalidades de Galicia sen imaxes]]
[[Categoría:Personalidades da música e o baile tradicional de Galicia]]</text>
      <sha1>ba2zzxvib8a5bmxvev86ktfsonxm725</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lista de xefes de Estado de Burkina Faso</title>
    <ns>0</ns>
    <id>464865</id>
    <revision>
      <id>6162951</id>
      <parentid>6088508</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:02:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mike Rohsopht</username>
        <id>125007</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Michel Kafando, 2015 (cropped).png]] → [[File:Michel Kafando 2015.jpg]] better quality</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10510" xml:space="preserve">{{Cargo político|insignia=Presidential Standard of Burkina Faso.svg|titular=[[Roch Marc Christian Kaboré]]|inicio=[[29 de decembro]] de [[2015]]|cargo=Presidente de Burkina Faso&lt;br/&gt;Président du Burkina Faso|duración=5 anos|creación=[[5 de agosto]] de [[1960]]|imaxe=|tam_imaxe=200px|primeiro=&lt;br/&gt;[[Maurice Yaméogo]]|residencia=[[Palacio Kosyam]], [[Uagadugú]]|pé_insignia=Estandarte presidencial}}Esta é unha '''lista dos [[Xefe de Estado|xefes de Estado]] de [[Burkina Faso]]''' dende que a [[Alto Volta|República de Alto Volta]] conseguiu a independencia de [[Francia]] en [[1960]] ata o día presente.

Un total de oito persoas exerceron como [[Xefe de Estado|xefes de Estado]] de Alto Volta/Burkina Faso (sen contar os tres Xefes de Estado/Presidentes de transición e un Presidente en funcións en rebelión).

O actual xefe de Estado de Burkina Faso é [[Paul-Henri Sandaogo Damiba]], que tomou o poder no [[golpe de Estado]] do 24 de xaneiro de 2022.

== Títulos ==

* '''1960–1980''': Presidente da República
* '''1980–1982''': Presidente do Comité Militar de Recuperación para o Progreso Nacional
* '''1982''': Presidente do Comité Provisional de Salvación Popular
* '''1982–1983''': Xefe de Estado
* '''1983–1987''': Presidente do Consello Revolucionario Nacional e Xefe de Estatal
* '''1987–1991''': Presidente da [[Fronte Popular (Burkina Faso)|Fronte Popular]] e xefe de Estado
* '''1991–2014''': Presidente da República
* '''2015''': Presidente do [[Consello Nacional para a Democracia]]
* '''2015–presente''': Presidente da República

== Lenda ==

; ''Partidos políticos''

* {{Lenda|Black|[[Agrupación Democrática Africana (Burkina Faso)|Unión Democrática Voltaica – Agrupación Democrática Africana]] (UDV–RDA)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{Lenda|Red|[[Fronte Popular (Burkina Faso)|Fronte Popular]] (FP) / [[Organización para a Democracia Popular – Movemento do Traballo]] (ODP–MT) / [[Congreso pola Democracia e o Progreso]] (CDP)|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{Lenda|Orange|[[Movemento Popular para o Progreso]] (MPP)|border=1px solid #AAAAAA}}

; ''Outras faccións''

* {{Lenda|#808000|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]]|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{Lenda|#D3D3D3|[[Político independente|Independente]]|border=1px solid #AAAAAA}}

; ''Status''

* {{Lenda|#E6E6AA|Xefe de Estado/Presidente de transición|border=1px solid #AAAAAA}}
* {{Lenda|#696969|Presidente en funcións en rebelión|border=1px solid #AAAAAA}}

== Lista ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:85%;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |{{Abbr|No.|Number}}
! rowspan=&quot;2&quot; |Nome
! rowspan=&quot;2&quot; |Retrato
! colspan=&quot;3&quot; |Mandato
! rowspan=&quot;2&quot; |Elixido
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |Afiliación política
! rowspan=&quot;2&quot; |Primeiro(s) Ministro(s)
|-
!Inicio
!Fin
!Tempo no cargo
|- bgcolor=&quot;#EEEEEE&quot;
| colspan=&quot;10&quot; align=&quot;center&quot; |'''[[Alto Volta|República de Alto Volta]]'''
|-
!1
![[Maurice Yaméogo]]
(1921–1993)
|[[Ficheiro:Maurice_Yaméogo,_1960.jpg|100px]]
|5 de agosto de 1960
|3 de xaneiro de 1966
(deposto)
|&lt;span&gt;5 anos, 151 días&lt;/span&gt;
|1959
1965
! style=&quot;background: Black;&quot; |
|[[Agrupación Democrática Africana (Burkina Faso)|UDV-RDA]]
|''Cargo non estabelecido''
|-
!2
![[Sangoulé Lamizana]]
(1916–2005)
|[[Ficheiro:No_image.png|100px]]
|3 de xaneiro de 1966
|25 de novembro de 1980
(deposto)
|&lt;span&gt;14 anos, 327 días&lt;/span&gt;
|1978
! style=&quot;background: #D3D3D3;&quot; |
|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]] / [[Político independente|Independente]]
|[[Gérard Kango Ouédraogo]]
El mesmo

[[Joseph Conombo]]
|-
!3
![[Saye Zerbo]]
(1932–2013)
|[[Ficheiro:No_image.png|100px]]
|25 de novembro de 1980
|7 de novembro de 1982
(deposto)
|&lt;span&gt;1 ano, 347 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #808000;&quot; |
|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]]
|El mesmo
|-
!4
![[Jean-Baptiste Ouédraogo]]
(1941–)
|[[Ficheiro:Jean-Baptiste Ouédraogo at book signing.jpg|100px]]
|9 de novembro de 1982
|4 de agosto de 1983
(deposto)
|&lt;span&gt;268 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #808000;&quot; |
|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]]
|[[Thomas Sankara]]
|-
!5
![[Thomas Sankara]]
(1949–1987)
|[[Ficheiro:Thomas_Sankara_Portrait_(cropped).jpg|100px]]
|4 de agosto de 1983
|4 de agosto de 1984
|&lt;span&gt;1 ano, 0 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #808000;&quot; |
|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]]
|''Cargo abolido''
|- bgcolor=&quot;#EEEEEE&quot;
| colspan=&quot;10&quot; align=&quot;center&quot; |'''[[Burkina Faso]]'''
|-
!{{Pequeno|(5)}}
![[Thomas Sankara]]
(1949–1987)
|[[Ficheiro:Thomas_Sankara_Portrait_(cropped).jpg|100px]]
|4 de agosto de 1984
|15 de outubro de 1987
(asasinado)
|&lt;span&gt;3 anos, 72 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #808000;&quot; |
|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]]
|''Cargo abolido''
|-
!6
![[Blaise Compaoré]]
(1951–)
|[[Ficheiro:Blaise_Compaoré_2014_White_House.png|100px]]
|15 de outubro de 1987
|31 de outubro de 2014
(dimitido)
|&lt;span&gt;27 anos, 16 días&lt;/span&gt;
|1991
1998

2005

2010
! style=&quot;background: Red;&quot; |
|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]] / [[Fronte Popular (Burkina Faso)|FP]] /[[Organización para a Democracia Popular – Movemento do Traballo|ODP-MT]] / [[Congreso pola Democracia e o Progreso|CDP]]
|[[Youssouf Ouédraogo]]
[[Roch Marc Christian Kaboré]]

[[Kadré Désiré Ouedraogo]]

[[Paramanga Ernest Yonli]]

[[Tertius Zongo]]

[[Luc-Adolphe Tiao]]
|- style=&quot;background:#e6e6aa;&quot;
|–
|'''[[Honoré Traoré]]'''
(1957–)(reclamante)
|[[Ficheiro:General Honore Traore (Burkina Faso).jpg|100px]]
|31 de outubro de 2014
|1 de novembro de 2014
|&lt;span&gt;1 día&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #808000;&quot; |
|Militar
|''Cargo vacante''
|- style=&quot;background:#e6e6aa;&quot;
|–
|'''[[Yacouba Isaac Zida]]'''
(1964–)
|
|1 de novembro de 2014
|18 de novembro de 2014
|&lt;span&gt;17 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #808000;&quot; |
|Exército (RSP)
|''Cargo vacante''
|- style=&quot;background:#e6e6aa;&quot;
|–
|'''[[Michel Kafando]]'''
(1942–)
|[[Ficheiro:Michel Kafando 2015.jpg|100px]]
|18 de novembro de 2014
|17 de setembro de 2015
(deposto)
|&lt;span&gt;303 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #D3D3D3;&quot; |
|[[Político independente|Independente]]
|''[[Yacouba Isaac Zida]]''
|-
!7
![[Gilbert Diendéré]]
(c. {{Pequeno|({{circa}} 1960–)}})
|[[Ficheiro:Gilbert_Diendéré_2010-05-01.jpg|100px]]
|17 de setembro de 2015
|23 de setembro de 2015
(cedeu o posto)
|&lt;span&gt;6 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #808000;&quot; |
|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]]
([[Rexemento de Seguridade Presidencial (Burkina Faso)|RSP]])
|''Cargo vacante''
|- style=&quot;background:#c0c0c0;&quot;
|
|'''[[Chérif Sy]]'''
(1960–)

(en oposición a Diendéré)
|[[Ficheiro:No_image.png|100px]]
|17 de setembro de 2015
|23 de setembro de 2015
|&lt;span&gt;6 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #D3D3D3;&quot; |
|[[Político independente|Independente]]
|''Cargo vacante''
|- style=&quot;background:#e6e6aa;&quot;
|–
|'''[[Michel Kafando]]'''
(1942–)
|[[Ficheiro:Michel Kafando 2015.jpg|100px]]
|23 de setembro de 2015

(reposto)
|29 de decembro de 2015
|&lt;span&gt;97 días&lt;/span&gt;
|–
! style=&quot;background: #D3D3D3;&quot; |
|[[Político independente|Independente]]
|''[[Yacouba Isaac Zida]]''
|-
!8
![[Roch Marc Christian Kaboré]]
(1957–)
|[[Ficheiro:Roch Marc Christian Kaboré (04-06-2018).jpg|100px]]
|29 de decembro de 2015
|24 de xaneiro de 2022
(deposto)
|&lt;span&gt;6 anos, 26 días&lt;/span&gt;
|2015
! style=&quot;background: Orange;&quot; |
|[[Movemento Popular para o Progreso|MPP]]
|[[Paul Kaba Thieba]]
[[Christophe Joseph Marie Dabiré]]
|- style=&quot;background:#e6e6aa;&quot;
|–
|'''[[Paul-Henri Sandaogo Damiba]]'''
(1981–)
|[[Ficheiro:Le lieutenant-colonel Paul Henri Sandaogo Damiba, Ouagadougou le 27 janvier 2022 (cropped).jpg|100px]]
|24 de xaneiro de 2022
|presente
|{{Idade en anos e días|24|1|2022}}
|–
! style=&quot;background: #808000;&quot; |
|[[Forzas Armadas de Burkina Faso|Militar]]
([[Rexemento de Seguridade Presidencial (Burkina Faso)|RSP]])
|[[Albert Ouédraogo]]
|-
|}

== Últimas eleccións ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
!Candidato
!Partido
!Votos
!%
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Roch Marc Christian Kaboré]]
| align=&quot;left&quot; |[[Movemento Popular para o Progreso]] (MPP)
|1,668,169
|53.49
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Zéphirin Diabré]]
| align=&quot;left&quot; |[[Unión para o Progreso e a Reforma]]
|924,811
|29.65
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Tahirou Barry]]
| align=&quot;left&quot; |[[Partido do Renacemento Nacional (Burkina Faso)|Partido do Renacemento Nacional]]
|96,457
|3.09
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Bénéwendé Stanislas Sankara]]
| align=&quot;left&quot; |[[Unión para o Renacemento / Partido Sankarista]]
|86,459
|2.77
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Ablassé Ouedraogo]]
| align=&quot;left&quot; |[[A Alternativa Faso]]
|60,134
|1.93
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Saran Sérémé]]
| align=&quot;left&quot; |[[Partido para o Desenvolvemento e a Reforma (Burkina Faso)|Partido para o Desenvolvemento e a Reforma]]
|53,900
|1.73
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Victorien Barnabé Wendkouni Tougouma]]
| align=&quot;left&quot; |[[Movemento Africano das Persoas]]
|50,893
|1.63
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Jean-Baptiste Natama]]
| align=&quot;left&quot; |Independente
|42,497
|1.36
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Isaaka Zampaligré]]
| align=&quot;left&quot; |Independente
|38,064
|1.22
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Adama Kanazoé]]
| align=&quot;left&quot; |Independente
|37,766
|1.21
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Ram Ouédraogo]]
| align=&quot;left&quot; |[[Agrupación de Ecoloxistas de Burkina]]
|21,161
|0.68
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Maurice Denis Salvador Yameogo]]
| align=&quot;left&quot; |[[Agrupación de Demócratas para Faso]]
|15,266
|0.49
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Boukaré Ouédraogo]]
| align=&quot;left&quot; |Independente
|15,007
|0.48
|-
| align=&quot;left&quot; |[[Françoise Toé]]
| align=&quot;left&quot; |Independente
|8,111
|0.26
|-
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; |Votos en branco/nulos
|191,293
|–
|-
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; |'''Total'''
|'''3,309,988'''
|'''100'''
|-
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;left&quot; |Censo total/participación
|5,517,015
|60.00
|-
| colspan=&quot;4&quot; align=&quot;left&quot; |Fonte: [http://www.ceni.bf/sites/default/files/Resultat%20des%20%C3%A9lections%202015.pdf CENI]
|}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Burkina Faso]]
*[[Primeiro ministro de Burkina Faso|Primeiro Ministro de Burkina Faso]]
*[[Lista de gobernadores coloniais do Alto Volta francés]]
*[[Política de Burkina Faso]]
*[[Xefes de Estado e Goberno actuais]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.worldstatesmen.org/Burkina_Faso.html Estadistas mundiais – Burkina Faso]


{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Presidentes de Burkina Faso]]
[[Categoría:Políticos de Burkina Faso]]
[[Categoría:Listas de personalidades da política]]</text>
      <sha1>abjw6r8gqr0dtnte7nlv7l6w16kqees</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cronista Xeral de Galicia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>476037</id>
    <revision>
      <id>6163055</id>
      <parentid>6148659</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:43:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>engado a [[Categoría:Artigos destacados sobre Galicia]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20667" xml:space="preserve">{{Cargo político
|cargo           = Cronista Xeral de Galicia
|ámbito          = {{GAL}}
|designado_por   = [[Xunta de Galicia]]
|duración        = Vitalicio
|primeiro        = [[Felipe da Gándara]]
|creación        = 1654 &lt;small&gt;(restabelecido en 1991)&lt;/small&gt;
|último          = [[Antonio Eiras Roel]]
|salario         = Sen remuneración
}}
'''Cronista Xeral de Galicia''' ou '''Cronista Oficial do Reino de Galicia''' é un posto oficial vitalicio, sen remuneración económica, designado por Decreto da [[Xunta de Galicia]] que se lle asigna a historiadores para definir a versión oficial da historia contemporánea de [[Galicia]]. O último persoeiro que o ocupou foi [[Antonio Eiras Roel]] e desde o seu pasamento en [[2017]] o cargo está vacante.

O título remóntase ó [[Antigo Réxime]], cando se nomearon varias personalidades coa intención de elaborar unha [[Historia de Galicia|historia xeral de Galicia]], mais con pouco éxito. O primeiro cronista foi [[Felipe da Gándara]], designado en [[1654]] pola [[Xunta do Reino de Galicia|Xunta do Reino]]. No [[século XIX]] tamén ostentou o título [[Manuel Murguía]]. Seguindo a tradición antiga e dentro da política de [[autoidentificación]] de [[Manuel Fraga]], restabeleceuse en [[1991]] e co paso dos anos e a morte de cada persoa fóronse producindo novos nomeamentos.

== Historia ==
[[Ficheiro:Armas i triunfos de Filipe da Gándara (1662) - 1.jpg|miniatura|esquerda|''Armas i triunfos'', publicado por [[Felipe da Gándara]] como Cronista Xeral do Reino, 1662.]]
O primeiro cronista oficial do [[reino de Galicia]] foi [[Felipe da Gándara]].{{Sfn|{{Versaleta|Álvarez Ruiz de Ojeda}}|2000|p=415}} A [[Xunta do Reino de Galicia|Xunta do Reino]] nomeouno no ano [[1654]], aínda que o título non se fixo efectivo até [[1656]].&lt;ref name=&quot;Artaza&quot;&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Manuel M.ª |apelidos={{Versaleta|De Artaza Montero}} |ano=1993 |título=La junta del reino y la autonomía de Galicia |revista=Ohm: Obradoiro de historia moderna |número=2 |páxinas=143-150, en 145 |editorial=[[Universidade de Santiago de Compostela]] |lingua=es |issn=1133-0481 |url=https://minerva.usc.es/xmlui/bitstream/handle/10347/4021/pg_144-151_obradoiro2.pdf}}&lt;/ref&gt; Anteriormente, no [[século XVI|século precedente]], [[Álvaro de Cadaval]] ([[1505]]-[[1575]]) tivera a pretensión de ocupar o posto en cuestión, mais esta non chegara a se materializar.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.terraetempo.gal/artigo.php?artigo=1877&amp;seccion=13 |título=Os cronistas da cidade de Mondoñedo |nome=Xosé Isidro |apelidos={{Versaleta|Fernández Vilalba}} |data=6 de setembro de 2011 |páxina-web=[[Terra e Tempo]]}}&lt;/ref&gt; A creación da figura do cronista oficial, con remuneración económica, insírese en pleno auxe apoloxético de Galicia por parte da [[historiografía]] galega,&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Xosé Luís |apelidos={{Versaleta|Barreiro Barreiro}} |ano=2008 |título=Galicia y Japón: del sol naciente al sol poniente. IX Encontros internacionais de filosofía no Camiño de Santiago |capítulo=Hacia la configuración de una conciencia propia: de los problemas de Galicia a Galicia como problema |páxinas=87-114, en 100 |editorial=[[Universidade da Coruña]] |lingua=es |isbn=978-84-9749-308-6 |url-capítulo=https://ruc.udc.es/dspace/bitstream/handle/2183/12897/CC-98_art_5.pdf}}&lt;/ref&gt; encadrado á súa vez nunha época de gran [[galegofobia]] nos reinos da [[Monarquía Católica]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Murado}} |nome=Miguel-Anxo |ligazón-autor=Miguel-Anxo Murado |título=Outra idea de Galicia |editorial=Debate |ano=2013 |isbn=978-84-9992-346-8 |páxinas=70-71}}&lt;/ref&gt; Deste xeito, a Xunta tiña como obxectivo, tal como consta nas súas Actas, compilar os feitos memorábeis da [[historia de Galicia]] e contribuír así ó «maior lustre e grandeza deste Reino».{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|p=128}} Porén, a realidade é que desde [[1644]] Pedro Fernández de Boán levaba tentando insistentemente e sen éxito, inclusive coa intercesión da cidade de [[Ourense]], que a ''Historia y general descripción del Reyno de Galizia'' del e do seu difunto irmán Juan fose impresa á conta da Xunta. E a pesar de en [[1649]] se lle aprobar a concesión de 1500 [[Ducado (moeda)|ducados]] procedentes de condenacións, a cantidade, alén de estar lonxe dos 9000 ducados necesarios, era moi difícil de tornar real, polo que nin sequera a debeu recibir, ficando o traballo inédito.{{Sfn|{{Versaleta|Bouza}}|2009|pp=23-24}} No caso de Gándara, malia a intención existente de publicar a Historia Xeral e Eclesiástica de Galicia que o autor tiña tamén ―segundo el mesmo sinala― xa practicamente concluída, en [[1658]] aínda se estaba a executar o repartimento do diñeiro para tal fin.&lt;ref name=&quot;Artaza&quot;/&gt;{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|p=178}} A resistencia ó pagamento dos subsidios e axudas de custa por parte das cidades que compuñan a Xunta provocou que o cronista, nunha carta datada cara a [[1662]] e dirixida a un capitular compostelán, se queixase da actitude ruín que recibía e mesmo rematase acendidamente dicindo que «quen quixer historia que a merque».{{Sfn|{{Versaleta|Álvarez Ruiz de Ojeda}}|2000|p=415}} Finalmente, a obra non chegou a saír á luz, presumibelmente pola falta de financiamento, e tampouco se conserva o manuscrito.&lt;ref name=&quot;Artaza&quot;/&gt;{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|p=178}} Malia todo, mesmo sen esta axuda, o erudito deu publicado nese 1662 ''Armas i triunfos. Hechos heroicos de los hijos de Galicia'', para o cal tivo que recorrer a custeadores, de xeito que se imprimiu en [[Madrid]] á custa do comerciante de libros Antonio de Riero Tejada.{{Sfn|{{Versaleta|Bouza}}|2009|p=24}} Obra de carácter apoloxético en relación á nobreza galega e á súa orixe, tivo unha nova edición publicada postumamente en [[1677]] so o título ''Nobiliario, armas y triunfos de Galicia''.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://academia.gal/-/armas-i-triunfos-hechos-heroicos-de-los-hijos-de-galicia-1662 |título=‘Armas i triunfos. Hechos heroicos de los hijos de Galicia’ (1662) |data=25 de abril de 2013 |páxina-web=[[Real Academia Galega]]}}&lt;/ref&gt; Nas dúas edicións o autor aparece como cronista xeral do reino.

[[Ficheiro:Tomo II dos Anales de el Reyno de Galicia de Francisco Xavier Manuel de la Huerta y Vega (1736).png|miniatura|O tomo II dos ''Anales'' foi publicado por Huerta en 1736 como «Cronista Xeral do Reino de Galicia».]]
{{Imaxe múltiple
| posición_táboa = right
| dirección = horizontal
| ancho1 = 145
| ancho2 = 145
| foto1 = Tomo III da Historia de Galicia de Manuel Murguia (1888).jpg
| foto2 = Tomo IV da Historia de Galicia de Manuel Murguia (1891).jpg
| texto = [[Manuel Murguía|Murguía]] publicou os tomos III e IV da súa ''[[Historia de Galicia (Murguía)|Historia de Galicia]]'' en calidade de «cronista xeral do Reino» (1888 e 1891).
}}
Foi preciso agardar até o [[Século XVIII|século seguinte]] para ver un novo cronista. Antes del, xa en [[1715]], o presbítero [[Antonio Paredes Ponte e Andrade]] solicitara á [[A Coruña|Coruña]] o nomeamento coa fin de poder desenvolver exaltadamente a historia galega e contrarrestar a galegofobia;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Manuel |apelidos={{Versaleta|Castro López}} |ligazón-autor=Manuel Castro López |ano=1926 |título=Gallego..... |revista=[[Almanaque Gallego]] |número=29 |páxina=14 |localización=Bos Aires |editorial= |lingua=es |url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_em_pub1148_AlmanaqueGallego_1926.pdf}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Abelardo |apelidos={{Versaleta|Merino Álvarez}} |ligazón-autor=Abelardo Merino Álvarez |ano=1927 |título=Notas viejas galicianas, por don Pablo Pérez Costanti |revista=[[Boletín de la Real Academia de la Historia]] |volume=90 |páxinas=42-46, en 42 |lingua=es |issn=0034-0626 |url=http://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/notas-viejas-galicianas-por-don-pablo-perez-costanti/ |cita=¿Hemos de ser nosotros menos que las otras provincias del Orbe, teniendo por ventura que hablar si no más, tanto como ellas?… Alentémonos a hacer lo que todos, porque no se diga que somos como ninguno; desterremos aquella vulgaridad castellana que dice ''no somos gente''; borremos ya con nuestra pluma aquella indecorosa nota de ''bárbaros'' que el erudito Mariana nos impuso}}&lt;/ref&gt; no entanto, o apoio da propia cidade non fora dabondo para obter o cargo.&lt;ref name=&quot;Betanzos&quot;&gt;{{Cita web |url=http://www.cronistadebetanzos.com/toma-de-posesion-como-cronista-oficial-de-betanzos/ |título=Toma de posesión como Cronista Oficial de Betanzos |nome=José Raimundo |apelidos={{Versaleta|Núñez-Varela Lendoiro}} |ligazónautor=José Raimundo Núñez |data=25 de agosto de 2019 |páxina-web=Cronista Oficial de Betanzos}}&lt;/ref&gt; O sucesor foi [[Juan Pacheco Troncoso]] en [[1718]]: apoiado tamén pola cidade herculina, a cidade de [[Tui]] ―non a Xunta―&lt;ref name=&quot;Artaza&quot;/&gt; outorgoulle o título en [[23 de novembro]].&lt;ref name=&quot;Betanzos&quot;/&gt; Tiña o encargo de elaborar unha historia de Galicia,{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|p=217}} tarefa que viña realizando desde polo menos [[1716]], cando pedira ó concello coruñés que lle permitisen acceder á documentación dos seus arquivos e que o dotasen dun experto en [[paleografía]] para as transcricións. Dos tres volumes que proxectaba, só se coñece a existencia dun primeiro manuscrito que, igual có texto de Gándara, tampouco se conserva.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.laopinioncoruna.es/blogs/callejero/2009/09/24/cronista-pacheco-historiador-riguroso-23370325.html |título=Cronista Pacheco: Un historiador poco riguroso |nome=José Manuel |apelidos={{Versaleta|Gutiérrez}} |data=24 de setembro de 2009 |páxina-web=[[La Opinión A Coruña]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;

O seguinte persoeiro que desempeñou o cargo foi [[Francisco Xavier Manuel de la Huerta y Vega]], a quen o deputado do Reino designou cronista en [[Madrid]] no ano [[1737]] á instancia das sete cidades.&lt;ref name=&quot;Artaza&quot;/&gt; Huerta, que primeiramente fora nomeado cronista da cidade de [[Santiago de Compostela]],{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|p=217}} xa publicara dous volumes dos seus ''Anales de el Reyno de Galicia'' en [[1733]] e [[1736]]. Non obstante, malia a datación do seu nomeamento nese ano, concretamente en [[31 de agosto]],&lt;ref name=&quot;Betanzos&quot;/&gt; dada habitualmente pola historiografía, o autor no segundo tomo xa figura como «Cronista Xeral do Reino de Galicia», o cal permite atrasar a data do devandito nomeamento até arredor de [[1735]].&lt;ref name=&quot;Monteagudo&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Henrique |apelidos={{Versaleta|Monteagudo Romero}} |ligazón-autor=Henrique Monteagudo |capítulo=Noticia dun texto prosístico en galego do século XVII: ‘Memoria da fundación da Confraría de Cambeadores’ |título=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta |ano=1996 |páxinas=351-375, en 352 |editorial=[[Universidade de Santiago de Compostela]] |isbn=84-8121-476-0 |url-capítulo=http://webspersoais.usc.es/export9/sites/persoais/persoais/henrique.monteagudo/Descargas/Noticia_dun_texto_prosxstico..._xhomenaxe_a_Pilar_Vxzquez_Cuestax.pdf |cita=…[[Antonio Couceiro Freijomil|Couceiro Freijomil]], e tras el tódolos estudiosos que o seguen, ofrecen 1737 como data do seu nomeamento de Cronista Oficial do Reino de Galicia, pero xa deixamos sinalado que hai que corrixir este dato}}&lt;/ref&gt; Sexa como for, o propósito da designación é posíbel que fose incitar o eclesiástico a finalizar os ''Anales'', pois o segundo volume só atinxe até o [[século IX]].{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|p=217}} Coa publicación destes dous volumes, a súa condición foránea, de orixe [[Ourense|ourensá]] mais nado na [[Reino de Toledo|toledana]] [[Alcalá de Henares]],&lt;ref name=&quot;Monteagudo&quot;/&gt; implicoulle o recibimento de importantes críticas,{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|p=258}} relacionadas tamén coa obtención do posto de cronista, que puido impedir algún proxecto destinado xustamente a acadar tal ocupación.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.studocu.com/es/document/universidade-de-santiago-de-compostela/historia-de-galicia-ii/historia-galicia-ii/12610532 |título=Historia moderna de Galicia |nome=José Carlos |apelidos={{Versaleta|García Vega}} |data=curso 2017/2018 |páxina-web=StuDocu |localización=[[Universidade de Santiago de Compostela]] |lingua=es |cita=…la obra de Huerta resultó molesta porque sin ser gallego, fue nombrado cronista y frustró varios proyectos encaminados a la obtención de ese cargo}}&lt;/ref&gt; Aínda en 1736, Huerta, que levaba vivindo en Galicia desde [[1723]], trasladouse a Madrid, onde precisamente o título lle serviu de axuda para entrar nos círculos cortesáns.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://dbe.rah.es/biografias/19720/francisco-javier-manuel-de-la-huerta-y-vega |título=Francisco Javier Manuel de la Huerta y Vega |nome=Ofelia |apelidos={{Versaleta|Rey Castelao}} |ligazón-autor=Ofelia Rey Castelao |páxina-web=[[Real Academia de la Historia]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt; En [[1742]] a Xunta, nunha acción promovida pola cidade de [[Betanzos]],&lt;ref name=&quot;Betanzos&quot;/&gt; solicitou ó [[rei]] o cesamento do cronista por o considerar pouco útil e gravoso para o reino,&lt;ref name=&quot;Artaza&quot;/&gt; mesmo aducindo que a titulación se lle outorgara por honra e non por salario,{{Sfn|{{Versaleta|Álvarez Ruiz de Ojeda}}|2000|p=415}} unha petición que lle foi concedida. Deste xeito, tanto pola ida a Madrid como pola propia destitución do cargo, a obra de Huerta ficou sen rematar. Así e todo, mesmo sen concluír, ten o mérito de ser a única historia de Galicia de índole xeral que deu saído do prelo en todo o [[Antigo Réxime]], feito que a converteu nunha obra de referencia dentro e fóra de Galicia.{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|pp=217 e 258}}

Posteriormente exerceu o posto [[Ignacio Benito Avalle]], pois solicitou o título en [[1760]] comprometéndose a non recibir salario ou lucro ningún.&lt;ref name=&quot;Artaza&quot;/&gt; Comezou en [[29 de maio]]&lt;ref name=&quot;Betanzos&quot;/&gt; e sábese que tiña desde [[1746]] o proxecto de desenvolver unhas ''Memorias Historicas del Reyno de Galicia'', mais todo apunta a que non superou ese estadio inicial.{{Sfn|{{Versaleta|Pereira González}}|2017|p=217}}

Tivo que pasar máis dun século para que houbese continuación na institución de cronista. [[Manuel Murguía]] editara en [[1865]] e [[1866]] os dous primeiros volumes da súa ''[[Historia de Galicia (Murguía)|Historia de Galicia]]''; porén, esta ficara interrompida por diversos motivos. Isto motivou que en [[1884]] a [[Real Sociedade Económica de Amigos do País de Santiago]], por iniciativa de [[José Antonio Parga Sanjurjo]], comezase as xestións para nomear a Murguía cronista de Galicia, de xeito que recibise un salario que lle permitise proseguir coa obra. Con este obxectivo procurouse a contribución económica das [[Deputación|deputacións provinciais]], as cales, agás a de [[Deputación de Lugo|Lugo]], se acabaron comprometendo co emprendemento antes de finalizar [[1885]]. Meses antes, en abril do mesmo ano, xa se anunciara na prensa o seu nomeamento por parte da Económica, aínda cando non había acordo ningún para o fornecemento dos fondos necesarios. De feito, o aparente apoio das deputacións resultou moi insuficiente; así pois, os novos tomos tiveron que ser impresos á custa do [[Centro Galego da Habana]]. Efectivamente, Murguía publicou por fin en [[1888]] e [[1891]] os volumes III e IV da súa ''Historia'', nos cales se intitulaba como «cronista xeral do Reino».{{Sfn|{{Versaleta|Álvarez Ruiz de Ojeda}}|2000|p=}} En [[1889]] tamén publicou ''El regionalismo gallego'', aparecendo neste caso co título de «cronista do reino de Galicia».&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Manuel |apelidos={{Versaleta|Murguía}} |ligazón-autor=Manuel Murguía |ano=1889 |título=[[:Ficheiro:El regionalismo gallego de Manuel Murguia (1889).png{{!}}El regionalismo gallego]] |lingua=es |lugar=[[A Habana]]}}&lt;/ref&gt;

Outra centuria sen cronistas decorreu. Dentro da política de [[autoidentificación]] de [[Manuel Fraga]], creouse en [[1991]] mediante decreto de [[4 de outubro]] a figura de cronista xeral de Galicia, unha distinción de carácter honorífico sen remuneración económica ningunha para ser entregada pola [[Xunta de Galicia]] como recompensa polos méritos singulares debidos a unha salientábel actividade e servizo en prol dos intereses da investigación histórica de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |título=DECRETO 323/1991, do 4 de outubro, polo que se establece a figura de cronista xeral de Galicia |obra=[[Diario Oficial de Galicia|DOG]] |número=198 |data=Luns, 14 de outubro de 1991 |editorial=[[Xunta de Galicia]] |url=https://www.xunta.gal/dog/Publicados/1991/19911014/Anuncio3CBC2_gl.pdf |páxina=8828}}&lt;/ref&gt; O primeiro persoeiro desta nova etapa en ostentar o título foi [[Emilio González López]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |título=DECRETO 329/1991, do 4 de outubro, polo que se nomea a Emilio González López cronista xeral de Galicia |obra=[[Diario Oficial de Galicia|DOG]] |número=199 |data=Martes, 15 de outubro de 1991 |editorial=[[Xunta de Galicia]] |url=https://www.xunta.gal/dog/Publicados/1991/19911015/Anuncio3DD8E_gl.pdf |páxina=8870}}&lt;/ref&gt; Co seu pasamento xa en decembro, designouse a [[Antón Fraguas]] antes de finalizar o primeiro mes do [[1992|novo ano]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |título=[[s:Decreto 9/1992, do 23 de xaneiro, polo que se nomea a Antonio Fraguas Fraguas cronista xeral de Galicia|DECRETO 9/1992, do 23 de xaneiro, polo que se nomea a Antonio Fraguas Fraguas cronista xeral de Galicia]] |obra=[[Diario Oficial de Galicia|DOG]] |número=19 |data=Mércores, 29 de xaneiro de 1992 |editorial=[[Xunta de Galicia]] |páxina=859}}&lt;/ref&gt; A este último, finado en [[1999]], sudeceuno [[Antonio Eiras Roel]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |título=DECRETO 292/1999, do 11 de novembro, polo que se nomea a Antonio Eiras Roel cronista xeral de Galicia |obra=[[Diario Oficial de Galicia|DOG]] |número=220 |data=Luns, 15 de novembro de 1999 |editorial=[[Xunta de Galicia]] |páxina=13395 |url=https://www.xunta.gal/dog/Publicados/1999/19991115/Anuncio119EE_gl.html}}&lt;/ref&gt;

== Cronistas ==
=== [[Reino de Galicia]] ===
* [[Felipe da Gándara]] ([[1654]]-?)
* [[Juan Pacheco Troncoso]] ([[1718]]-?)
* [[Francisco Xavier Manuel de la Huerta y Vega]] (c. [[1735]]/[[1737]]-[[1742]])
* [[Ignacio Benito Avalle]] ([[1760]]-?)

=== [[Rexión de Galicia]] ===
* [[Manuel Murguía]] ([[1885]]-?)

=== [[Comunidade autónoma de Galicia]] ===
* [[Emilio González López]] ([[1991]])
* [[Antón Fraguas]] ([[1992]]-[[1999]])
* [[Antonio Eiras Roel]] ([[1999]]-[[2017]])

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Victoria |apelidos={{Versaleta|Álvarez Ruiz de Ojeda}} |ligazón-autor=Victoria Álvarez Ruiz de Ojeda |ano=2000 |título=Manuel Murguía e a Sociedade Económica de Amigos do País de Santiago |revista=[[Grial (revista)|Grial]] |volume=XXXVIII |número=147 |páxinas=399-429 |editorial=[[Editorial Galaxia|Galaxia]] |issn=0017-4181 |url=http://www.cervantesvirtual.com/research/grial--revista-galega-de-cultura-num-147-2000-929834/407877cf-0e7e-48d9-a994-6e5ff44b4b42.pdf |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica |nome=Fernando |apelidos={{Versaleta|Bouza}} |ano=2009 |título=Dar Galicia y el gallego a la imprenta. ''As Galegadas'' y ''A História de Galicia'' de Lobariñas Feijoo, la ''Verdadera Descripción'' de Ojea y algunas iniciativas historiográficas de la primera mitad del siglo XVII |revista=Ohm: Obradoiro de historia moderna |número=18 |páxinas=9-44 |editorial=[[Universidade de Santiago de Compostela]] |lingua=es |issn=1133-0481 |doi=10.15304/ohm.18.454 |url=https://minerva.usc.es/xmlui/bitstream/handle/10347/3881/pg_009-044_obradoiro18.pdf |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Fernando |apelidos={{Versaleta|Pereira González}} |título=Nas Orixes do Celtismo Galego. Os celtas na historiografía dos séculos XVII e XVIII |url=https://www.academia.edu/34995769/Nas_Orixes_do_Celtismo_Galego_Os_celtas_na_historiograf%C3%ADa_dos_s%C3%A9culos_XVII_e_XVIII |lugar=A Coruña |ano=2017 |isbn=978-84-697-5921-9 |ref=harv}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Historia de Galicia]]
[[Categoría:Xunta de Galicia]]
[[Categoría:Institucións de Galicia]]
[[Categoría:Cronistas de Galicia| ]]
[[Categoría:Artigos destacados sobre Galicia]]</text>
      <sha1>37uzqwrj2bwe5a3q6ma35njte33tf2g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mulleres na informática</title>
    <ns>0</ns>
    <id>486944</id>
    <revision>
      <id>6163144</id>
      <parentid>6146285</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:08:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <comment>/* Anos 1950 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79369" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Ada_lovelace.jpg|miniatura|[[Ada Lovelace]], a primeira programadora da historia.]]
As '''mulleres na informática''' xogaron un papel determinante no seu nacemento e nos seus primeiros pasos. O que nos seus inicios se chamou &quot;computador&quot;, tamén coñecido como computadora ou ordenador, debe o seu nome ás chamadas &quot;computers&quot;, grupos de mulleres que tanto en [[Inglaterra]] como nos [[Estados Unidos de América|EE.UU.]] traballaban en cálculos matemáticos relacionados coa determinación de traxectorias balísticas durante as [[guerra]]s.

Non só a primeira programadora da historia foi unha muller, [[Ada Lovelace|Ada Byron Lovelace]] (1815-1852), senón que ata os anos 80, coa entrada nos fogares dos primeiros ordeadores persoais, o traballo de programación era considerado un traballo feminino. A partir dese momento as mulleres foron desaparecendo tanto dos estudos como dos traballos relacionados coa informática.

A preocupación mundial sobre o papel actual e futuro das mulleres en tarefas de computación adquiriu máis importancia coa aparición da era da información. Estas preocupacións motivaron a organización de debates públicos sobre a igualdade de xénero ao verse que as aplicacións informáticas exercen unha crecente influencia na sociedade.

== Historia ==
Case que 100 anos antes da construción do primeiro ordenador xa [[Ada Lovelace]], en 1842, deixou escrito o que é considerado o primeiro programa informático&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ada Byron: Condesa de Lovelace (1815-1851)  Vidas científicas|url=https://mujeresconciencia.com/2018/07/10/ada-byron-condesa-de-lovelace-1815-1851/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2018-07-10|data-acceso=2020-02-24|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Pasada a segunda guerra mundial, os avances en computación xurdidos no ámbito militar estendéronse ao mundo económico e científico&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Historia de los ordenadores|url=https://previa.uclm.es/profesorado/ricardo/WEBNNTT/Bloque%201/Historia.htm|páxina-web=previa.uclm.es|data-acceso=2020-02-24|data-arquivo=24 de febreiro de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200224114040/https://previa.uclm.es/profesorado/ricardo/WEBNNTT/Bloque%25201/Historia.htm|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;, e nese tempo a programación era feita maioritariamente por mulleres. Durante décadas o número de mulleres informáticas creceu máis rapidamente que o de homes, ata que en 1984 algo cambiou, a porcentaxe de mulleres en informática empezou a descender significativamente, mentres que en outros campos técnicos e profesionais seguiu crecendo. Este cambio atribúese en gran parte á introdución do ordenador doméstico, concibido máis como un pasatempo ou xoguete, que saíu ó mercado dirixido case que exclusivamente aos rapaces, o que deu pé á narrativa e historia da revolución tecnolóxica.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita web|título=Mujeres e informática: desbaratando el código unario.|url=https://mujeresconciencia.com/2019/07/05/mujeres-e-informatica-desbaratando-el-codigo-unario/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2019-07-05|data-acceso=2020-01-20|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

''Code: debugging the gender gap''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=CODE: Debugging the Gender Gap|url=http://www.imdb.com/title/tt4335520/|data-acceso=18 de abril de 2020|páxina-web=IMDb}}&lt;/ref&gt; conta a historia das mulleres que estiveron nos inicios da programación e a computación: Ada Lovelace ou Grace Hopper, por exemplo. O documental recalca que, naquela primeira época, considerábase que as mulleres estaban mellor dotadas para o tipo de pensamento necesario para desenvolver programas informáticos, e que nos anos 80 existía practicamente paridade entre homes e mulleres en postos informáticos. Pero, que pasou despois? Que ocurriu nos anos 90 para que posteriormente a programación, a enxeñería informática e as grandes empresas de tecnoloxía sexan case que totalmente masculinas? Moitas cousas: a perspectiva de xénero cambiou, a mercadotecnia deu un xiro e, dalgunha parte, xurdiu a imaxe de “tipo informático”, sempre un home. É necesario mostrar modelos femininos para as futuras xeracións, facer visibles ás mulleres que existen nas compañías informáticas, ás enxeñeiras que traballan creando e desenvolvendo moito do software que se usa ou usará no futuro e darlles unha proxección que acabe coa imaxe de “o informático friki” (sempre un home) creando así un acceso menos traumático á profesión para as novas xeracións.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Dónde están las mujeres informáticas  En la red|url=https://mujeresconciencia.com/2015/04/24/donde-estan-las-mujeres-informaticas/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2015-04-24|data-acceso=2020-01-27|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Pero tamén a evolución da propia titulación, pasando de diplomatura a licenciatura, e o posterior cambio de nome de licenciatura a enxeñería informática parece que puido influír na preocupante fenda de xénero que na actualidade mostra a titulación &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.laopinioncoruna.es/sociedad/2020/02/28/informatica-catedraticas-anos-habra/1481299.html|páxina-web=www.laopinioncoruna.es|data-acceso=2020-03-02|título=En Informática somos pocas catedráticas, y en unos años habrá muchas menos}}&lt;/ref&gt;

== Descrición xeral ==
[[Ficheiro:Programmer_writing_code_with_Unit_Tests.jpg|miniatura|Programadora escribindo en código [[Java (linguaxe de programación)|Xava]] con JUnit]]
Nos Estados Unidos, o número de mulleres presentes en estudos de pregrado en informática, en cadros da tecnoloxía da información alcanzou o seu punto máximo a mediados da década de 1980.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.researchgate.net/publication/262084923_Gender_Codes_Why_Women_Are_Leaving_Computing_by_Thomas_J_Misa|páxina-web=researchgate.net|título=Códigos de género: por qué las mujeres se van de la computación|data-acceso=1 de marzo de 2020|nome=Thomas J.|apelidos=Misa}}&lt;/ref&gt;
Sobre todo en informática, houbo unha caída dramática no número de mulleres que se matriculan nesta titulación. As cifras recentes da asociación de investigación de informática Taulbee da enquisa indican que o número caeu recentemente a por baixo do 12%, vindo de case un 40% a mediados dos 80.&lt;ref&gt;[http://www.cra.org/resources/taulbee/ CRA Taulbee Survey 2008-9]&lt;/ref&gt; Unha situación similar obsérvase no Canadá, onde a diminución de mulleres na informática é evidente.

No caso de España (Universidade de Granada) as cifras son moi similares, disminuíndo a porcentaxe dun 30% en 1985 ata un 12% en 2017.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

A investigación demostrou que moitos conceptos erróneos sobre a computación persisten e poden desalentar ás mulleres.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://lazowska.cs.washington.edu/fisher.inroads.pdf|páxina-web=lazowska.cs.washington.edu|título=Unlocking the Clubhouse:The Carnegie Mellon Experience|data-acceso=1 de marzo de 2020|apelidos=Fisher|nome=Allan|apelidos2=Margolis|nome2=Jane}}&lt;/ref&gt; Un dos maiores malentendidos coa informática é o &quot;factor geek&quot; ou do &quot;maquinitas, chalado e asocial&quot;. Crese que un estudante de universidade ten que pasarse todo o día traballando diante dun teclado do computador. O &quot;factor geek&quot; afecta tanto a mozas como a mozos de secundaria, pero parece producir  un efecto máis negativo sobre as estudantes.&lt;ref name=&quot;dean&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=Cornelia Dean|título=Computer Science Takes Steps to Bring Women to the Fold|editorial=[[New York Times]]|data=17 de abril de 2007|url=http://www.nytimes.com/2007/04/17/science/17comp.html?_r=2&amp;8dpc=&amp;oref=slogin&amp;pagewanted=all&amp;oref=slogin}}&lt;/ref&gt;

O catedrático De Palma, da Universidade de Gonzaga, cre que máis mozas poden ser atraídas cara ao estudo de informática resaltando a súa similitude coas matemáticas. Suxire cinco formas para mellorar o atractivo da informática para as mozas:&lt;ref&gt;De Palma, Paul &quot;[https://www.researchgate.net/publication/27293256_Viewpoint_Why_women_avoid_computer_science Viewpoint: Why women avoid computer science]&quot;, Communications of the ACM, Volume 44 , Issue 6, June 2001.&lt;/ref&gt;

# Ensine a programar a calquera moza con aptitudes para a manipulación de símbolos.
# Ao ensinar ás mozas a programar, manter as cousas o máis próximo posible á lóxica máis pura. Reducir ao mínimo a dependencia sobre escuros paquetes de software, interfaces gráficas de luxo, e IDEs de gran alcance.
# Ensinar informática sen manexar computadores directamente. O tocar teclas adoita atraer máis aos mozos que ás mozas.
# Faga que a duración das tarefas de programación sexa o máis breve posible, polo menos nas primeiras etapas. Un aspecto da disciplina das matemáticas é que os problemas de asignación son o bastante difíciles como para facer que unha persoa pense por un momento, pero non o suficiente difíciles para chegar a frustrala e para facela perder o interese no problema.
# Usar unha linguaxe de programación como sistema de notación e evitar a adopción de novas linguaxes.

Dado que o número de universitarias que expresan o seu interese en seguir unha carreira en informática empeorou só nunha década até os niveis anteriores a 1980, é posible que os consellos para formación mencionados arriba foron ineficaces, ou que non se aplican en moitos lugares.&lt;ref name=&quot;gap&quot;&gt;{{Cita web|título=Interest in Computer Science is Volatile|url=http://www.iq.harvard.edu/blog/sss/archives/2008/11/interest_in_com.shtml|data-acceso=18 de xaneiro de 2020|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100307044055/http://www.iq.harvard.edu/blog/sss/archives/2008/11/interest_in_com.shtml|dataarquivo=07 de marzo de 2010|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; Por exemplo, a suxestión de &quot;ensinar infromática sen computadores&quot; é absurda e anticuada, sobre todo porque os computadores están ben arraigados en practicamente todos os aspectos da vida moderna. As exposicións proactivas e positivas previas ás primeiras experiencias con computadores, como o proxecto Alice, fundado polo falecido Randy Pausch en Carnegie Mellon University demostraron ser moito máis eficaces en termos de retención e creación de entusiasmo nas nenas que máis tarde poderían considerar entrar no campo.&lt;ref name=&quot;Alice&quot;&gt;{{Cita web|título=The Alice Project|url=http://www.researchchannel.org/prog/displayevent.aspx?rID=7663&amp;fID=2198|data-acceso=11 de noviembre de 2010|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100820091415/http://www.researchchannel.org/prog/displayevent.aspx?rID=7663&amp;fID=2198|dataarquivo=20 de agosto de 2010|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; [[Carol Frieze]] gañou o  Premio A. Nico Habermann da Asociación de Investigación en Informática e o Premio ao Desenvolvemento da Capacidade de Acceso á Informática  por axudar a que o número de mulleres que se especializan en informática en Carnegie Mellon achéguese ao 50%.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=A. Nico Habermann Award|url=https://cra.org/about/awards/a-nico-habermann-award/|páxina-web=CRA|data=2015-01-16|data-acceso=2021-03-27|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt;

== Visibilizando ás mulleres na informática ==
Varias universidades de América do Norte están a cambiar os seus programas de informática para facelos máis atractivos para as mulleres. Empresas como IBM tamén alentan ás mozas a interesarse na enxeñería, a tecnoloxía e a ciencia. IBM organiza campamentos para mulleres novas de idades entre 11 e 13 anos &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Exite camps inspire girls to explore stem - IBM in Australia &amp; New Zealand|url=https://www.ibm.com/blogs/ibm-anz/exite-camp/|páxina-web=IBM A/NZ Blog|data=2018-09-26|data-acceso=2020-03-01|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt;(E.X.I.T.E.).

Ademais, estánse a realizar esforzos para facer máis visibles a científicas informáticas a través de eventos como a serie de conferencias Grace Hopper Celebration of Women&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Grace Hopper Celebration - AnitaB.org|url=https://ghc.anitab.org/|páxina-web=Grace Hopper Celebration|data-acceso=2020-03-01|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; que permite reunirse, colaborar e presentar os seus traballos ás mulleres do ámbito .

No Reino Unido, a British Computer Society (BCS) e outras organizacións teñen grupos que promoven a causa das mulleres na informática, tales como BCSWomen,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=BCSWomen|url=https://bcswomen.bcs.org/|páxina-web=BCSWomen|data-acceso=2020-03-01|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; fundada por Sue Negro, BCS e o Foro da Muller.

== Teoría de xénero e mulleres en informática ==
{{Véxase tamén|Fenda dixital de xénero}}A preocupación polas diferenzas de xénero no uso de ordenadores e Internet é crecente. A análise de diferentes aspectos no uso de Internet na sociedade mostra  que non hai diferenzas no tramo de idade de 16 a 24 anos, pero vai aumentando coa idade, chegando a ser dez puntos inferior nas mulleres no tramo de idade de 65 a 74 anos&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Productos y Servicios / Publicaciones / Productos y Servicios / Publicaciones / Publicaciones de descarga gratuita|url=https://www.ine.es/ss/Satellite?L=es_ES&amp;c=INESeccion_C&amp;cid=1259925530071&amp;p=1254735110672&amp;pagename=ProductosYServicios/PYSLayout|páxina-web=www.ine.es|data-acceso=2020-03-01}}&lt;/ref&gt;.

O libro de 2000 titulado ''Athena Unbound''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.researchgate.net/publication/44030308_Athena_Unbound_The_Advancement_of_Women|páxina-web=researchgate.net|título=Athena_Unbound_The_Advancement_of_Women|data-acceso=1 de marzo de 2020|apelidos=Etzkowitz|nome=Henry|apelidos2=Kemelgor|nome2=Carol|apelidos3=Uzzi|nome3=Brian}}&lt;/ref&gt;, a partir de entrevistas e enquisas a mulleres científicas, fai un estudo que parte dunha análise dos intereses manifestados por elas dende a primeira infancia até a universidade, a escola de posgrao e, finalmente, no posto de traballo académico.&lt;ref name=&quot;etzkowitz&quot;&gt;''Etzkowitz, Henry; Kemelgor, Carol; Uzzi, Brian, ATHENA UNBOUND - The advancement of women in science and technology'', [[Cambridge University Press]], ISBN 0-511-03833-X (ISBN 978-0-511-03833-4), 2000.&lt;/ref&gt; A tese deste libro é que as mulleres se enfrontan a unha infinidade de barreiras relacionadas co xénero para entrar e triunfar nas carreiras científicas, e que estas barreiras persisten a pesar dos avances&quot;.

O libro de [[Mary Kirk]], de 2008, titulado ''Gender and Information Technology: Moving Beyond Access to Co-Create Global Partnership'' utiliza a teoría de [[Riane Eisler]] sobre a transformación cultural para ofrecer unha perspectiva de sistemas sociais interdisciplinarios en temas de acceso á tecnoloxía.&lt;ref name=&quot;kirkma&quot;&gt;Kirk, Mary. (2008). ''Gender and Information Technology: Moving Beyond Access to Co-Create Global Partnership''. Hershey, PA: IGI Global. ISBN 978-1-59904-786-7&lt;/ref&gt; (Eisler é máis coñecida polo seu best-seller internacional ''The Chalice and the Blade Our History, Our Future''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Chalice and the Blade|url=https://www.goodreads.com/book/show/470367.The_Chalice_and_the_Blade|páxina-web=www.goodreads.com|data-acceso=2020-03-01}}&lt;/ref&gt;). Gender and Information Technology explora como pasar de sistemas dominadores a sistemas de colaboración -como se reflicte en catro institucións sociais primarias: comunicación, medios de comunicación, educación e negocios- que poidan axudarnos a ir máis alá da noción simplista de acceso a co-crear unha verdadeira revolución dixital en todo o mundo&lt;ref name=&quot;kirkma&quot; /&gt;.

En ''Género, ciencia y tecnologías de la información,'' [[Cecilia Castaño]] sinala que a fenda de xénero en informática tamén está relacionada coa escasa proporción de mulleres que traballan como profesionais da informática. Apunta Castaño que “''o máis grave é que estas diferenzas de xénero nas profesións informáticas non parece que tendan a reducirse no futuro, xa que son máis agudas entre os máis novos (menos de 40 anos)''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Género, ciencia y tecnologías de la información. (eBook, 2014) [WorldCat.org]|url=https://www.worldcat.org/title/genero-ciencia-y-tecnologias-de-la-informacion/oclc/956649160|páxina-web=www.worldcat.org|data-acceso=2020-03-01|lingua=en}}&lt;/ref&gt;.

En España, a análise do uso de internet entre homes e mulleres situaba en 2012 a diferenza en 5,3 puntos; a súa redución foi sendo progresiva ata os 3,2 puntos no ano 2015, e no 2016 volveu a aumentar ata os 3,9 puntos&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La brecha digital de género rompe su tendencia y vuelve a aumentar en España  Tribuna Feminista|url=https://tribunafeminista.elplural.com/2016/10/la-brecha-digital-de-genero-rompe-su-tendencia-y-vuelve-a-aumentar-en-espana/|data=2016-10-04|data-acceso=2020-03-01|lingua=es|páxina-web=}}&lt;/ref&gt;.  Segundo a enquisa do Instituto Nacional de Estadística “Enquisa sobre Equipamento e Uso de Tecnoloxías de Información e Comunicación nos Fogares”&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Internet: brecha digital de género España 2012-2018|url=https://es.statista.com/estadisticas/620172/brecha-digital-de-genero-uso-de-internet-en-hogares-de-espana/|páxina-web=Statista|data-acceso=2020-03-01|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, en 2017 recuperouse a tendencia á baixa da fenda de xénero con 1.8 puntos de fenda.

En compras por internet, a fenda entre hombres e mulleres era importante en 2012, con 6 puntos de diferenza, que se reduciron ata o 3,3 en 2013. Mais comezou a medrar dende entón, situándose en 2016 nun máximo histórico de 6,1 puntos de diferenza.​&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.ine.es/prensa/np991.pdf|páxina-web=ine.es|título=Encuesta sobre Equipamiento y Uso de Tecnologías de Información y Comunicación en los Hogares. Año 2016|data-acceso=1 de marzo de 2020}}&lt;/ref&gt;

== Perspectiva internacional ==
Os países occidentais presentan un consenso con respecto a mulleres na informática e exhiben números moi similares.

Unha enquisa, realizada por SWIFT (&quot;Supporting Women in Information Technology&quot;) con sede en Vancouver, Canadá, produce resultados interesantes tamén. A enquisa recolleu 7.411 participantes aos que se lles fixeron preguntas sobre as súas opcións de carreira. As mulleres tenden a crer que non teñen o conxunto de habilidades necesarias para ter éxito no campo da Informática. Isto proporciona unha base sólida para unha correlación positiva entre a percepción de competencia e elección de carreira.&lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=Vania Chan, Katie Stafford, Maria Klawe and Grace Chen|título=Gender Differences in Vancouver Secondary Students’ Interests Related to Information Technology Careers|editorial=Department of Computer Science,University of British Columbia, Canada|url=http://www.cs.ubc.ca/labs/swift/survey_stats/career_choice_survey/SurveyPaper.doc|data-acceso=18 de xaneiro de 2020|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070221164825/http://www.cs.ubc.ca/labs/swift/survey_stats/career_choice_survey/SurveyPaper.doc|dataarquivo=21 de febreiro de 2007|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

Un proxecto con sede en Edimburgo, Escocia, &quot;Estratexias de inclusión: Xénero e Sociedade da Información&quot; (SIGIS) publicou as súas conclusións sobre a base da investigación realizada en 48 estudos de casos separados en toda Europa.&lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=Prof Robin Williams|título=Strategies of Inclusion: Gender and the Information Society|editorial=University of Edinburgh, Scotland|url=http://www.rcss.ed.ac.uk/sigis/|data-acceso=18 de xaneiro de 2020|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110104125632/http://www.rcss.ed.ac.uk/sigis/|dataarquivo=04 de xaneiro de 2011|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; As conclusións céntranse na contratación, así como nas técnicas de retención para mulleres xa estudando neste campo. Estas técnicas van desde a introdución de modelos de rol, campañas de publicidade e cotas de asignación que farán que a informática pareza un campo máis neutral en xénero.&lt;ref name=&quot;sigis&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=Prof Robin Williams|título=Getting More Women in Computer Science and Engineering|editorial=University of Edinburgh, Scotland|url=http://www.rcss.ed.ac.uk/sigis/public/documents/SIGIS_D08_05_computing.pdf|data-acceso=18 de xaneiro de 2020|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110716225701/http://www.rcss.ed.ac.uk/sigis/public/documents/SIGIS_D08_05_computing.pdf|dataarquivo=16 de xullo de 2011|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt; Tamén se suxiren reformas na educación que aumentarían a calidade do profesorado e os servizos tecnolóxicos. Unha breve panorámica das razóns para pechar a fenda de xénero na industria da informática inclúe:

# Argumento de xustiza - as mulleres carecen de oportunidades para influír na sociedade a través dun medio en crecemento tecnolóxico continuo
# Argumento de Igualdade de Oportunidades - perdendo dereitos e beneficios que ofrecen as Tics
# Argumento dos recursos - as perdas sociais que se acumulan debido aos talentos e as experiencias de mulleres desperdiciados
# Argumento do mercado de traballo - explora a posibilidade do papel da muller como provedora de man de obra cualificada.

A situación nos países de Asia é moi diferente. A investigación suxire que Malaisia conta con porcentaxes máis equilibradas, case metade-metade.&lt;ref name=&quot;mala&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=Prof.Vivian Anette Lagesen|título=A Cyberfeminist Utopia?: Perceptions of Gender and Computer Science among Malaysian Women Computer Science Students and Faculty|editorial=Sage Publications|url=http://sth.sagepub.com/cgi/content/abstract/33/1/5|data-acceso=18 de xaneiro de 2020|data-arquivo=04 de xuño de 2009|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090604192837/http://sth.sagepub.com/cgi/content/abstract/33/1/5|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; Suxírese que isto pode ser debido ao feito de que as mulleres de Malaisia ven as carreiras da TI como unha forma de traballo en lugar dun símbolo de status. Un traballo na industria da computación tamén implica unha contorna de traballo seguro. A forte crenza na xeración anterior de que asTI serían un sector florecente con moitas oportunidades de traballo motivou aos pais para atraer aos seus fillos a participar nunha carreira de Informática, non importando o xénero.

Na India, o caso é o contrario ao dos países occidentais. Hai unha gran demanda de informática, pero non suficientes universidades prestixiosas que ofrezan unha educación de calidade (isto está a cambiar, con todo). Dado que a industria das TI foi fonte de emprego a gran escala, hai unha taxa máis alta de mulleres que escollen formación e carreiras de enxeñería, especialmente enxeñería informática. A enxeñería informática proporciona uns traballos limpos, no sentido de que non se inclúe entre as carreiras ligadas a fábricas. A maioría dos empregos que proporcionan as TI están ligados á programación, que tamén se pode facer facilmente en casa. Os graduados en Informática de prestixiosas universidades tamén son altamente respectados. Os pais tamén interveñen significativamente nas decisións, xa que maioritariamente promoven unha carreira en enxeñería informática. Mesmo entón, a competencia é moi dura, e as poucas mulleres que entran nas mellores universidades son moi respectadas. Tamén é  certo que xa se están a ver campañas de captación de estudantes por parte de reputadas universidades que poñen o seu foco na aplicación da informática á medicina e ás ciencias socias, cunha clara intención de captar alumnado feminino&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Bienvenido a la Escuela de Informática y Computación de Indiana University en IUPUI|url=https://soic.iupui.edu/espanol/|páxina-web=School of Informatics and Computing : IUPUI|data-acceso=2020-03-02|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt;.

No informe Evolución da matrícula feminina no grao de Informática en universidades públicas españolas, recóllese, con datos do Ministerio de Educación, como foi variando a presenza das mulleres nas carreiras informáticas do sistema universitario público durante as últimas tres décadas. &quot;O autor realizou unha análise das mozas asistentes aos campus infantís (Merelo-Molina and Merelo-Guervós 2016), concluíndo que existe un punto de inflexión arrededor dos 10 anos nos que as rapazas deixan de ter interese poa Informática como unha carreira profesional. Isto apunta a que as políticas de aumento da diversidad deben de facerse con vistas ao medio, incluso ao longo prazo. En parte, estes resultados están corroborados por un estudo realizado no Reino Unido (Standards in Education (England)(Ofsted) 2011) que afirma que as mozas teñen unha idea das carreiras dominada polos estereotipos de xénero; e estes estereotipos prexudican a carreiras tales como a Informática.&quot;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=Tres décadas vaciando las clases de Informática de mujeres|url=https://www.xataka.com/otros/tres-decadas-vaciando-las-clases-de-informatica-de-mujeres|páxina-web=Xataka|data=2017-10-13|data-acceso=2020-03-02|lingua=es|nome=Javier|apelidos=Lacort}}&lt;/ref&gt;

Como comenta Sara Gómez, asesora da Real Academia de Enxeñería e directora do proxecto Mulleres e Enxeñería, en España lévanse tres décadas baleirando as aulas de Informática de mulleres, converténdolas en cotos exclusivamente masculinos. Tamén apunta a outro elemento clave: a ausencia actual de referentes femininos nestes campos, froito de todo o anterior. Noutros tempos, antes dese punto de inflexión nos oitenta, podíamos atopar un número moito maior de mulleres programadoras con papeis moi destacados, en moitos casos moi por riba do de seus coetáneos homes &lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

== Mulleres informáticas ==

=== Século XIX ===

* [[1843]]: [[Ada Lovelace]] (1815-1852), recoñecida como a primeira en describir unha linguaxe de programación de carácter xeral. Con 27 anos, Ada Lovelace escribiu o seu contribución máis relevante para as ciencias da computación cando publicó a súa tradución dun artigo académico sobre a máquina analítica de Babbage -escrito por un profesor italiano, L.F. Menabrea (1809-1896)-. Nel engadiu unha sección, de case que tres veces a extensión do traballo orixinal, titulada “Notas”. Nesta parte, Lovelace describiu como ía funcionar a computadora, imaxinou o seu potencial. Describe os principios abstractos da computación, como programar a computadora e grandes ideas, como que podería compoñer música, quizais pensar&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Ada Lovelace, la matemática que allanó el camino para la programación|url=https://www.nytimes.com/es/2018/03/10/espanol/cultura/ada-lovelace-obituario-overlooked.html|xornal=The New York Times|data=2018-03-10|data-acceso=2020-03-09|issn=0362-4331|lingua=es-LA|apelidos=null}}&lt;/ref&gt;. Para dar un exemplo do que podería ser capaz de facer a máquina, escribiu o primeiro programa: un algoritmo para computar os números de Bernoulli&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La historia del primer programa (y de su autora)|url=https://tecnovortex.com/la-historia-del-primer-programa-y-su-autora/|páxina-web=Tecnovortex|data=2019-03-31|data-acceso=2020-03-09|lingua=es|nome=Joaquin L.|apelidos=Pereyra}}&lt;/ref&gt;. A súa condición de muller prexudicou o seu traballo. A comunidade científica da época non a tomou en serio&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ada Lovelace: Creadora de la era digital y primera programadora de la historia|url=https://camptecnologico.com/ada-lovelace-creadora-era-digital-primera-programadora/|páxina-web=Camp Tecnologico|data=2019-10-07|data-acceso=2020-03-09|lingua=es-ES}}&lt;/ref&gt;, cualificando o seu traballo de pouco relevante, a pesar de que o asinou coas súas iniciais A. A. L., non co seu nome completo; pero todos sabían que a única persoa con coñecementos para escribir ese traballo era ela.&lt;ref&gt;J. Fuegi and J. Francis, &quot;Lovelace &amp; Babbage and the creation of the 1843 'notes'.&quot; Annals of the History of Computing 25 #4 (Oct-Dec 2003): 18-26. [http://dx.doi.org/10.1109/MAHC.2003.1253887 Digital Object Identifier]&lt;/ref&gt;

=== Século XX ===

==== Anos 1920 ====

* [[1921]]: [[Edith Clarke]] (1883-1959) presentou e obtivo unha patente dunha calculadora gráfica para usala na solución de problemas de liñas de transmisión. Foi o tema do seu primeiro relatorio técnico na revista ''GE Review'' en 1923.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Edith Clarke (1883-1959), una adelantada a su tiempo  Vidas científicas|url=https://mujeresconciencia.com/2017/11/22/edith-clarke-1883-1959-una-adelantada-tiempo/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2017-11-22|data-acceso=2020-03-09|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

==== Anos 1940 ====

*[[Ficheiro:Hedy Lamarr Publicity Photo for The Heavenly Body 1944.jpg|alt=Hedy Lamarr Publicity Photo for The Heavenly Body 1944|esquerda|miniatura|123x123px|Hedy Lamarr, 1944]][[1942]]: [[Hedy Lamarr]] (1914-20009), diva de Hollywood e co-inventora dunha forma temperá do espectro de propagación en radiodifusión. A primeira patente pública dispoñible dun sistema baseado no espectro ensanchado, data do [[11 de agosto]] de [[1942]], en plena [[Segunda Guerra Mundial]]  por unha actriz hollywoodiense da época, e enxeñeiro de telecomunicacións, [[Hedy Lamarr]] e o pianista George Antheil. O sistema partía dunhna idea tan simple como eficaz. Tratábase de transmitir as mensaxes uu ordes de mando fraccionándoos en pequenas partes, cada unha das cales transmitiríase secuencialmente cambiando de frecuencia cada vez, seguindo un patrón pseudoaleatorio. Deste modo, os tempos de transmisión en cada frecuencia eran tan curtos e ademais estaban espazados de forma tan irregular, que era practicamente imposible recompoñer a mensaxe se non se coñecía o código de cambio de canais.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Hedy Lamarr, la inventora Vidas científicas|url=https://mujeresconciencia.com/2015/11/30/hedy-lamarr-la-inventora/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2015-11-30|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*[[Ficheiro:Colossus.jpg|alt=Colossus|miniatura|Máquina Colossus]][[1943]]: As máquinas Colossus foron os primeiros dispositivos calculadores electrónicos usados polos británicos para ler as comunicacións [[Criptografía|cifradas]] [[Alemaña nazi|alemás]] durante a [[Segunda Guerra Mundial]]. Foron manexadas maioritariamente por mulleres que traballaban no Women’s Royal Naval Service.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=El ordenador que ayudó a ganar la II Guerra Mundial revive|url=https://www.huffingtonpost.es/2014/02/05/colossus-aniversario_n_4728711.html|páxina-web=El Huffington Post|data=2014-02-05|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*[[1944]]: [[Joan Clarke]] (1917-1996) co seu equipo conseguen, traballando para o [[Hut 8]] -grupo liderado por [[Alan Turing]] que utilizaba unha nova técnica de descifrado, o [[Banburismus]], como base de decodificación- o seu obxectivo: romper os códigos Enigma. O labor de Joan Clarke en Bletchley Park foi recoñecida en 1947, cando a nomearon [[Orden del Imperio Británico|Membro da Orde do Imperio Británico]] (MBE).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Joan Clarke: la criptóloga que ayudó a descifrar (el) Enigma Vidas científicas|url=https://mujeresconciencia.com/2017/07/13/joan-clarke-la-criptologa-ayudo-descifrar-enigma/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2017-07-13|data-acceso=2020-03-09|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*[[Ficheiro:Women holding parts of the first four Army computers.jpg|alt=Programadoras do ENIAC|miniatura|Algunhas das programadoras do ENIAC|247x247px]][[1946]]: Remata a construción do [[ENIAC]] (Electronic Numerical Integrator And Computer) -primeiro computador de carácter xeral creado polo exército dos EE.UU-. Aínda que os enxeñeiros a cargo do proxecto foron os que se levaron os honores, pasando á historia como os asombrosos creadores do ENIAC, houbo seis mulleres que foron as encargadas de programar todo aquel enxendro. Era unha máquina sen manual de instrucións que puido funcionar grazas a seis matemáticas especializadas en programación.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Quiénes fueron las misteriosas mujeres detrás del proyecto ENIAC|url=https://www.infobae.com/tecno/2017/04/09/quienes-fueron-las-misteriosas-mujeres-detras-del-proyecto-eniac/|páxina-web=Infobae|data-acceso=2020-03-16|lingua=es-ES}}&lt;/ref&gt; Elas foron: [[Jean Jennings Bartik]] (1924-1986) -na Northwest Missouri State University, hai un museo na súa honra-, [[Betty Snyder Holberton]] (1917-2001) -en 1997 foi distinguida co [[Premio Ada Lovelace]]-, [[Frances Spence|Frances Bilas Spence]] (1922 -2012) -graduada en Matemáticas con orientación en física no ano 1942, pasa ese mesmo ano a traballar, como as súas compañeiras, no cálculo de traxectorias balísticas-, [[Kathleen McNulty Mauchly Antonelli]] (1921-2006) -en 2017 a U. Dublín nomeou McNulty ao seu edificio de computación, na súa honra-, [[Marlyn Wescoff Meltzer]] (1922-2008) -en 1942 foi contratada polo exército para traballar en cálculos climáticos, pasando en 1943 a realizar cálculos e traxectorias balísticas, e incorporándose posteriormente como programadora ao proxecto do ENIAC- e [[Ruth Lichterman Teitelbaum]] (1924-1986) -graduada en matemáticas, foi contratada polo exército para computar traxectorias balísticas, para de aí pasar a formar parte das programadoras orixinais do primeiro computador [[ENIAC]]. En 1997 todas elas foron incluídas no Women in Technology International Hall of Fame (Salón Internacional da Fama de Mulleres en Tecnoloxía).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Computadoras: las mujeres que programaron el ENIAC|url=https://www.astromia.com/astronomia/computadoras.htm|páxina-web=www.astromia.com|data-acceso=2020-03-16}}&lt;/ref&gt;
* [[1949]]: [[Ángela Ruiz Robles]] (1895-1975), obtivo a patente da súa Enciclopedia mecánica nº 190.698 a favor dun procedemento mecánico, eléctrico e a presión de aire para lectura de libros. Precursora do ''[[Libro electrónico|e-book]]''.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://uniweb.ugr.es/etsiit/pages/biblioteca/actividades#__doku_homenaje_a...angela_ruiz_robles_octubre_2011 |título=Copia arquivada |data-acceso=18 de xaneiro de 2020 |data-arquivo=02 de xuño de 2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200602070548/http://uniweb.ugr.es/etsiit/pages/biblioteca/actividades#__doku_homenaje_a...angela_ruiz_robles_octubre_2011 |url-morta=yes }}&lt;/ref&gt;
* [[1949]]: [[Grace Hopper]] (1906-1992), militar [[Estados Unidos de América|estadounidense]], que neste ano estaban a desenvolver as computadoras [[BINAC]] e [[UNIVAC I]].

==== Anos 1950 ====
[[Ficheiro:Grace_Hopper_and_UNIVAC.jpg|esquerda|miniatura|Grace Hopper fronte a unha estación de control da UNIVAC I, fotografía da década de 1960.|198x198px]]

* 1952: [[Grace Hopper]]  (1906-1992), desenvolveu o primeiro compilador da historia, o A-0, e en [[1952|1957]] realizou o primeiro [[compilador]] para procesamiento de datos que usaba ordes en inglés, o B-0 ([[FLOW-MATIC]]), utilizado principalmente para o cálculo de nóminas. Grace Hopper foi galardoada ao longo de toda a súa carreira poolo seu traballo no campo da informática. En 1969, a Asociación de Xestión de Procesamento de Datos otorgoulle o Premio “ao Home do Ano” en Informática. Foi a primeira persoa dos Estados Unidos e a primeira muller en ser distinguida, en 1973, como membro da British Computer Society . En 1991, foi distinguida coa Medalla Nacional de Tecnoloxía.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La matemática Grace Hopper y el (re)vuelo de la polilla  Vidas científicas|url=https://mujeresconciencia.com/2020/01/02/la-matematica-grace-hopper-y-el-revuelo-de-la-polilla/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2020-01-02|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* [[Klara Dan von Neumann]] foi unha das principais programadoras do MANIAC, unha versión máis avanzada do ENIAC. O seu traballo axudou ao campo da meteoroloxía e a predición do tempo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Klara von Neumann: la programadora pionera que fue olvidada por la historia|url=https://www.elconfidencial.com/tecnologia/2017-10-21/klara-von-neumann-programadora-pionera-eniac_1464078/|páxina-web=elconfidencial.com|data=2017-10-21|data-acceso=2022-08-19|lingua=es|nome=Cristina|apelidos=Sánchez}}&lt;/ref&gt;
*1957 Evelyn Berezin (1925 - 2018)  deseñou unha computadora de oficina que gardaba libros e contas, e outra que automatizaba un sistema bancario nacional.&lt;ref name=&quot;nytimes.com&quot;&gt;{{Cita novas|título=Evelyn Berezin, 93, Dies; Built the First True Word Processor|url=https://www.nytimes.com/2018/12/10/obituaries/evelyn-berezin-dead.html|xornal=The New York Times|data=2018-12-10|data-acceso=2020-03-16|issn=0362-4331|lingua=en-US|nome=Robert D.|apelidos=McFadden}}&lt;/ref&gt;
*1959: [[Mary Allen Wilkes]] (1937- ), mentres traballaba no MIT, tivo a oportunidade de traballar con computadoras como a IBM 709 e a TX-2 ([[1959]] a [[1963]]).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=In pictures: The unsung women of technology|url=http://www.pcworld.idg.com.au/slideshow/529146/pictures-unsung-women-technology/?image=14|data-acceso=27 de marzo de 2015}}&lt;/ref&gt; Nese tempo estivo a deseñar diversos [[Sistema operativo|sistemas operativos]] para LINC, en inglés Laboratory Instrument Computer, co nome de LAP (sistema operativo), en inglés LINC Assembly Program (primeira minicomputadora). 
*[[1959]]: [[Ann Zeilinger Caracristi]] (1921-2016), foi ascendida na Axgencia Nacional de Seguridade (NSA) dos EE. UU.  polos seus traballos para axudar a implantar os primeiros ordenadores para o criptoanálise. Traballou para a NSA dende a Segunda Guerra mundial e durante unha grande parte da Guerra Fría. Foi a primeira muller en ser nomeada Directora Adxunta da NSA en 1980.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ann Zeilinger Caracristi, criptoanalista  Efemérides|url=https://mujeresconciencia.com/2017/02/01/ann-zeilinger-caracristi/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2017-02-01|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

==== Anos 1960 ====

* [[1962]]: [[Evelyn Berezin]] (1925 - 2018) deseñou un dos sistemas máis grandes construídos nese momento: un sistema de reservas de pasaxeiros para United Airlines. O deseño do sistema central (tres procesadores independentes e vinculados) serviu a 60 cidades dos Estados Unidos, cun tempo de resposta dun segundo, funcionoando sen fallos do sistema central durante os 11 anos que estivo operativo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Evelyn Berezin   Computer History Museum|url=http://www.computerhistory.org/fellowawards/hall/bios/Evelyn,Berezin/|páxina-web=web.archive.org|data=2015-04-03|data-acceso=2020-03-16|data-arquivo=03 de abril de 2015|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150403134557/http://www.computerhistory.org/fellowawards/hall/bios/Evelyn,Berezin/|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt;
*1962: Stephanie “[[Steve Shirley|Steve” Shirley]] (1933 - ) fundou unha empresa de software. A suxestión do seu marido, tornou o nome de Stephanie a Steve para poder ter acceso a potenciais clientes. A súa empresa realizou a programación do rexistrador de vó da caixa negra do Concorde.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Dame Stephanie &quot;Steve&quot; Shirley|url=https://www.unssc.org/about-unssc/speakers-and-collaborators/dame-stephanie-steve-shirley/|páxina-web=UNSSC United Nations System Staff College|data=2017-02-17|data-acceso=2020-03-16|lingua=en|apelidos=editor}}&lt;/ref&gt;
*1962: [[Jean E. Sammet]] (1928-2017), matemática e científica en computación; desenvolveu a linguaxe de programación FORMAC&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita web|título=Jean E. Sammet, informática  Efemérides|url=https://mujeresconciencia.com/2016/03/23/jean-e-sammet-informatica/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2016-03-23|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Foi a primeira persoa que escribiu en extensión sobre a historia e clasificación das linguaxes de programación ([[1969]]).
*1963: [[Ana María Prieto]] converteuse na primeira programadora galega (e probabelmente de toda España).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=«Fui la primera mujer programadora»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lugo/becerrea/2016/05/13/fui-primera-mujer-programadora/0003_201605H13P60991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2016-05-13|data-acceso=2021-12-08|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* [[1965]]: [[Mary Allen Wilkes]] (1937- ), foi a primeira en crear e traballar cunha computadora privada dende a súa casa. Desenvolveu o sistema operativo LAP6, converténdose na primera persoa que utilizou un ordenador persoal na casa.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Mary Allen Wilkes: la pionera de la informática que quiso (y consiguió) ser abogada  Vidas científicas|url=https://mujeresconciencia.com/2018/11/08/mary-allen-wilkes-la-pionera-de-la-informatica-que-quiso-y-consiguio-ser-abogada/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2018-11-08|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*1965: [[Jean E. Sammet]] (1928-2017), organizou e foi presidenta do Comité de Interese Especial de ACM sobre Manipulación Simbólica e Alxebraica (Special Interest Group on Programming Languages), SICSAM, no período 1965-1968.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Computer Pioneers - Jean E. Sammet|url=https://history.computer.org/pioneers/sammet.html|páxina-web=history.computer.org|data-acceso=2020-03-16}}&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Margaret_Hamilton_-_restoration.jpg|esquerda|miniatura|Margaret Hamilton xunto ao código do seu software de navegación desenvolvido para o Programa Espacial Apolo.|225x225px]]
*1965: a irmá  [[Mary  Kenneth  Keller]] converteuse na primeira muller estadounidense en obter un doutoramento en informática.  Keller axudou a desenvolver  BASIC mentres traballaba como estudante de posgrao en  Dartmouth, onde a universidade &quot;rompeu a regra de 'só para homes'&quot; para que ela puidese utilizar o seu centro de informática.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Pioneering women in computer science|url=https://doi.org/10.1145/204865.204875|revista=Communications of the ACM|data=1995-01-02|ISSN=0001-0782|páxina=45–54|volume=38|número=1|doi=10.1145/204865.204875|nome=Denise W.|apelidos=Gürer}}&lt;/ref&gt;
* [[1968]]: [[Barbara H. Liskov]] (1939- ),  converteuse nunha das primeiras mulleres dos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] en conseguir un Doutor Philosophiae en Ciencias da computación pola [[Universidade Stanford|Universidade de Stanford]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Barbara Liskov - EcuRed|url=https://www.ecured.cu/Barbara_Liskov|páxina-web=www.ecured.cu|data-acceso=2020-03-16|lingua=es|nome=Barbara H. LiskovNombreBarbara LiskovNacimiento7 de noviembre de 1939Barbara Jane|apelidos=Huberman|apelidos2=California|nome3=Estados UnidosPremiosPremio|apelidos3=Turing}}&lt;/ref&gt; O seu traballo centrouse no deseño e implementación da linguaxe de programación CLU. En 2008 foi Premio Turing ''pola'' ''súa contribución aos fundamentos teóricos e prácticos no deseño de linguaxes de programación e sistemas, especialmente relacionados coa abstracción de datos, tolerancia a fallos e computación distribuída''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Barbara Liskov, especialista en ciencias de la computación   Efemérides|url=https://mujeresconciencia.com/2017/11/07/barbara-liskov-especialista-ciencias-la-computacion/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2017-11-07|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*1968 [[Evelyn Berezin]] (1925 - 2018)  idea un procesador de texto para simplificar o traballo de oficina e, en 1969, funda a primeira empresa para desenvolver procesadores de texto, Redactron Corporation.&lt;ref name=&quot;nytimes.com&quot;/&gt;
*[[1969]]: [[Margaret Hamilton (científica)|Margaret Hamilton]] (1936- ), considerada a primeira enxeñeira de software, desenvolve o software de navegación &quot;on-board&quot; para o [[Proxecto Apollo|Programa Espacial Apolo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Margaret Hamilton: “La primera ingeniera de software”  Vidas científicas|url=https://mujeresconciencia.com/2017/06/07/margaret-hamilton-la-primera-ingeniera-software/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2017-06-07|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

==== Anos 1970 ====

* [[1971]]: [[Jean E. Sammet]] (1928-2017),  foi escollida presidenta do Grupo de Interese Especial de ACM en Linguaxjes de Programación (SIGPLAN).
*[[1972]]: [[Karen Spärck Jones]] (1935-2007), pioneira de recuperación de información e procesamiento da linguaxe natural.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La enérgica Karen Spärck Jones (1935-2007)  Vidas científicas|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/31/la-energica-karen-sparck-jones-1935-2007/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2017-10-31|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*[[1974]]: [[Jean E. Sammet]] (1928-2017), presidiu a ACM, e foi a súa primeira presidenta, ata [[1974|1976]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;
*[[1978]]: [[Carol Shaw]] (1955- ), a empresa [[Atari]] recrutouna para traballar como deseñadora de videoxogos, oficialmente desempeñando o labor de Enxeñeira microprocesadora de software, converténdose dese modo na primeira muller deseñadora de [[videoxogo]]s ''polos'' seus traballos Polo, que finalmente non chegou a publicarse, quedándose en mero prototipo.&lt;ref name=&quot;bi&quot;&gt;{{Cita web|url=http://elbinario.net/2014/09/26/mujeres-en-el-mundo-de-la-informatica-carol-shaw/|título=FANTA / OCIO Y CULTURA. MUJERES EN EL MUNDO DE LA INFORMÁTICA – CAROL SHAW|apelidos=|data=|editorial=|data-acceso=6 de mayo de 2015|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150518112405/http://elbinario.net/2014/09/26/mujeres-en-el-mundo-de-la-informatica-carol-shaw/|dataarquivo=18 de maio de 2015|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Carol Shaw Holding Gold River Raid Cartridge.jpg|alt=Carol Shaw Holding Gold River Raid Cartridge|miniatura|165x165px|Carol Shaw sostendo o Gold River Raid Cartridge]]

==== Anos 1980 ====

* [[1982]]: [[Carol Shaw]] (1955- ), únese a Activision, onde programou o seu mellor xogo, o coñecido ''[[River Raid]]'' .&lt;ref name=&quot;atari&quot;&gt;{{Cita web|url=http://zonaforo.meristation.com/topic/769479/|título=Homenaje a la Video Computer System, más conocida como Atari 2600 y un poco de historia sobre el origen de las consolas y los microordenadores|apelidos=|data=|editorial=|data-acceso=6 de mayo de 2015|data-arquivo=25 de xuño de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170625202757/http://zonaforo.meristation.com/topic/769479/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; O cal foi cualificado nalgúns países de [[Europa]] (como [[Alemaña]]), como xogo violento e prohibido a menores, converténdose no primeiro xogo de vídeo consola que foi prohibido por violencia.&lt;ref name=&quot;bi&quot;/&gt;
* 1983: [[Susan Kare]] (1954- ), creou a partir desa data as iconas e moitos dos elementos da interface dalgunhas das empresas máis importantes do mundo como Microsoft, PayPal, IBM, Facebook e Pinterest. A carreira de Kare comenzou en Apple, como diseñadora de gráficos de pantalla e tipografías dixitais para o sistema operativo de Macintosh. O icona de Mac sonrinte do inicio de sesión e o símbolo da tecla ''Command'', son algúns dos seus deseños máis coñecidos do seu período dentro da compañía. Foi cualificada polo MoMA de Nova York como unha das pioneiras e a máis influente deseñadora de iconas informáticos.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Susan Kare, la diseñadora icono de los iconos. Breve historia de una larga carrera Experimenta|url=https://www.experimenta.es/noticias/grafica-y-comunicacion/susan-kare-la-disenadora-icono-de-los-iconos-breve-historia-de-una-larga-carrera/|data-acceso=2020-03-16|lingua=es|páxina-web=}}&lt;/ref&gt;
*[[1984]]: [[Roberta Williams]] (1953- ), o seu traballo foi pioneiro nos xogos de aventuras gráficas, para computadoras persoais, dende 1980, en especial a saga ''King's Quest''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Roberta Williams, madre de la aventura gráfica|url=https://as.com/meristation/2018/05/22/reportajes/1526968800_175828.html|páxina-web=MeriStation|data=2018-06-07|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;[[Ficheiro:Radia Perlman (20175426302).jpg|alt=Radia Perlman|esquerda|miniatura|164x164px|Radia Perlman]]1987: [[Anita Borg]] (1949-2003), organizou ''Systers'', a primeira rede de correo electrónico de mulleres en tecnología. Foi ademais a fundadora, en 1997, do ''Institute for Women and Technology'' –hoxe coñecido como ''Anita Borg Institute for Women and Technology''– e do ''Grace Hopper Celebration of Women in Computing, a reunión de mulleres tecnólogas máis grande do mundo.''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Anita Borg, informática  Efemérides|url=https://mujeresconciencia.com/2016/01/17/anita-borg-informatica/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2016-01-17|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Os dous obxectivos primordiais da fundación desta organización eran, por unha banda, aumentar a representación das mulleres nos campos técnicos e, pola outra, permitir a creación de máis tecnoloxía polas mulleres.&lt;ref name=&quot;cinco&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=Gilbert, Alorie|título=Computer scientist Anita Borg dies|url=http://news.cnet.com/2100-1032-996015.html|data-acceso=29 de marzo de 2011|data=(8 de abril, 2003)}}&lt;/ref&gt;
*[[1988|1988:]] [[Radia Perlman]] (1951 - ) obtivo o seu doutoramento en ciencias da computación polo MIT, cunha tese de doutoramento na que abordou o problema do enrutamento cando se producen fallos de red maliciosos, que foi a base para a maior parte do traballo neste campo.​ &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita web|título=PERLMAN, Radia|url=http://forohistorico.coit.es/index.php/personajes/personajes-internacionales/item/perlman-radia|páxina-web=forohistorico.coit.es|data-acceso=2020-03-17}}&lt;/ref&gt;
*[[1989|1989:]]  [[Frances Elizabeth Allen]] (1932 - ) nomeada ''IBM Fellow'', foi a primeira muller en logralo, polos seus traballos pioneiros no campo da automatización de tarefas paralelas e optimización de compiladores.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cita web|título=Frances Elizabeth Allen, informática  Efemérides|url=https://mujeresconciencia.com/2016/08/04/frances-elizabeth-allen-informatica/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2016-08-04|data-acceso=2020-03-17|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

[[Ficheiro:Shafi Goldwasser.JPG|alt=Shafi Goldwasser|esquerda|miniatura|184x184px|Shafi Goldwasser]]

==== Anos 1990 ====
[[Ficheiro:Barbara_Liskov_MIT_computer_scientist_2010.jpg|miniatura|210x210px|Barbara Liskov,]][[1992|1992:]]  [[Radia Perlman]] (1951 - ) é nomeada unha das 20 persoas máis influentes na industria, no vixésimo aniversario de Data Communications Magazine. Nomeamento que se repetirá en 1997, con ocasión do 25º aniversario da Data Communications Magazine&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

* 1993: [[Shafi Goldwasser]] (1958- ), gañadora do [[Premio Gödel]] polo artigo &quot;''The knowledge complexity of interactive proof systems''&quot; sobre as probas interactivas que deron orixe ás probas interactivas de coñecemento cero, proxecto de investigación na área da criptografía.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Shafi Goldwasser, la mente detras del ZKP de Monero y ZCash|url=https://academy.bit2me.com/quien-es-shafi-goldwasser/|páxina-web=Bit2Me Academy|data=2019-08-02|data-acceso=2020-03-16|lingua=es|apelidos=adminlfp}}&lt;/ref&gt; Posteriormente recibio outros recoñecementos, como o Premio ACM Grace Murray Hopper en 1996, outro [[Premio Gödel]] en 2001 polo seu traballo en probas interactivas e conexións á aproximación, Premio ACM Athena para mulleres en ciencias da computación en 2008, Medalla Benjamin Franklin en Computación e Ciencias Cognitivas en 2010, o Premio IEEE Emanuel R. Piore en 2011, Premio ACM Turing en 2012, a Medalla Barnard College of Distinction  e o Suffrage Science Award, ambos en 2016.&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cita web|título=Shafi Goldwasser  Simons Institute for the Theory of Computing|url=https://simons.berkeley.edu/people/shafi-goldwasser|páxina-web=simons.berkeley.edu|data-acceso=2020-03-16}}&lt;/ref&gt;
* 1993: [[Barbara Liskov]] (1939- ) xunto con [[Jeannette Wing]] (1956- ) desenvolve o Principio de substitución de Liskov,  principio de programación orientado a obxectos. Entre outros recoñecemientos, Barbara Liskov gañou o Premio Turing en 2008  ''pola'' ''súa contribución aos fundamentos teóricos e prácticos no deseño de linguaxes de programación e sistemas, especialmente relacionados coa abstracción de datos, tolerancia a fallos e computación distribuída''.&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Cita web|título=Barbara Liskov, especialista en ciencias de la computación Efemérides|url=https://mujeresconciencia.com/2017/11/07/barbara-liskov-especialista-ciencias-la-computacion/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2017-11-07|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*1994: [[Jude Milhon]] (1939-2003) publicou un libro  titulado: &quot;Hacking the Wetware: The Nerd Girls Pillow-book&quot; (Hackeo á rede húmida: O libro de cabeceira da moza na rede) dirixido a aquelas mulleres que querían iniciarse no hacking, tratando de desmitificar o funcionamento da Rede. Tamén acuñou o termo cypherpunk.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Jude Milhon y los placeres del hackeo   Ciencia y más|url=https://mujeresconciencia.com/2017/05/19/jude-milhon-los-placeres-del-hackeo/|páxina-web=Mujeres con ciencia|data=2017-05-19|data-acceso=2020-03-16|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
* 1994: [[Sally Floyd]] (1950-2019), publica o seu traballo máis coñecido  &quot;''Pasarelas de detección temprana aleatorias para evitar a conxestión&quot;  en'' ''Transacciones IEEE / ACM en redes, no campo do control de conxestión en redes''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Sally Floyd: American computer scientist - Biography and Life|url=https://peoplepill.com/people/sally-floyd/|páxina-web=peoplepill.com|data-acceso=2020-03-16|lingua=en-US|apelidos=PeoplePill}}&lt;/ref&gt;
* 1996: [[Xiaoyuan Tu]] (1967- ), primeira muller beneficiaria do Premio de Tese de Doutoramento da ACM pola súa disertación &quot;''Animais artificiais para a animación por computadora: biomecánica, locomoción, percepción e comportamento''&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Xiaoyuan Tu|url=https://awards.acm.org/award_winners/tu_9113567|páxina-web=awards.acm.org|data-acceso=2020-03-16|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Os principais intereses de investigación da Dra. Tu están na modelaxe, control e simulación de personaxes virtuais intelixentes e reais. A súa investigación abarca as áreas de deseño de arquitectura de axentes autónomos, modelaxe baseado en física e biomecánica, animación de gráficos por computadora, vida artificial, teoría de control e aprendizaxe automático.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Formal Bio|url=http://www.dgp.toronto.edu/~tu/bio.html|páxina-web=www.dgp.toronto.edu|data-acceso=2020-03-16|data-arquivo=22 de abril de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170422211936/http://www.dgp.toronto.edu/~tu/bio.html|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;

=== Século XXI ===
[[Ficheiro:Allen_mg_2528-3750K-b.jpg|esquerda|miniatura|Frances Allen|137x137px|alt=Frances Allen, 1ª muller en recibir o premio Turing]]

==== Anos 2000 ====

* [[2001]]: [[Shafi Goldwasser]], gañadora do [[Premio Gödel]] polo artigo &quot;''Interactive Proofs and the Hardness of Approximating Cliques''&quot;.&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;[[Ficheiro:Jeri Ellsworth.jpg|alt=Jeri Ellsworth, 17 de abril de 2009|miniatura|143x143px|Jeri Ellsworth]][[2004]]: [[Barbara H. Liskov|B''a''rbara H. Liskov]], gañou a Medalla John von Neumann por &quot;a súa fundamental contribución ás linguaxes de programación, metodoloxías de programación e sistemas distribuídos&quot;.&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;
* [[2004]]: [[Jeri Ellsworth]] (1974- ), creou un sistema completo Commodore 64 nun chip situado dentro do joystick, denominado  C64 Direct-to-TV.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=A Toy With a Story|url=https://www.nytimes.com/2004/12/20/technology/a-toy-with-a-story.html|data-acceso=2020-03-17|lingua=en}}&lt;/ref&gt;[[Ficheiro:Mary Lou Jepsen 2018 (cropped).jpg|alt=Mary Lou Jepsen 2018|miniatura|121x121px|Mary Lou Jepsen 2018]][[2004]]:  [[Radia Perlman]] (1951 - )  recibe o nomeamento de ''Inventor do Ano'' da Asociación de Propiedade Intelectual de Silicon Valley,  e en 2005 o Instituto Anita Borg concedeulle o premio de '''Mulleres con Visión para a Innovación''&lt;nowiki/&gt;'.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
* [[2005]]: [[Mary Lou Jepsen]], fundadora e directora en tecnoloxía do proxecto One Laptop per Child (OLPC), One Laptop per Child (OLPC).&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.linkedin.com/pub/mary-lou-jepsen/0/1/3b2|título=Mary Lou Jepsen|editorial=Linkedin.com|data-acceso=5 de outubro de 2014}}&lt;/ref&gt;
* [[2006]]: [[Frances E. Allen]], primeira muller en recibir o [[Premio Turing]] da ''Association for Computing Machinery'' (ACM) “polas súas contribucións que melloraron fundamentalmente o rendemento dos programas de computador e aceleraron o uso de sistemas de computación de alto rendemento”.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
* [[2008]]: [[Shafi Goldwasser]], recibiu o Premio Athena Lecturer polo comité da Association for Computing Machinery, outorgado a mulleres destacadas nas ciencias da computación (2008-2009).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=equipo_wikitic_wiki:inicio [WikinformáticA en Aragón]|url=http://hendrix-http.cps.unizar.es/dokuwiki/doku.php/equipo_wikitic_wiki/inicio|páxina-web=hendrix-http.cps.unizar.es|data-acceso=2020-03-17}}&lt;/ref&gt;[[Ficheiro:Susan L Graham 2012.jpg|alt=Susan L Graham, foto de 2012|esquerda|miniatura|134x134px|Susan Graham]][[2008]]: [[Barbara H. Liskov]], gañou o [[premio Turing]] por &quot;a súa contribución aos fundamentos teóricos e prácticos no deseño de linguaxes de programación e sistemas, especialmente relacionados coa abstracción de datos, tolerancia a fallos e computación distribuída&quot;.&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;
* [[2009]]: [[Susan L. Graham]] (1942- ), gañou a [[Medalla John von Neumann]] &lt;ref&gt;{{Cita web|título=IEEE Awards Faculty Awards  EECS at UC Berkeley|url=https://www2.eecs.berkeley.edu/Faculty/Awards/ieee.html#145|páxina-web=www2.eecs.berkeley.edu|data-acceso=2020-03-17}}&lt;/ref&gt; polas súas &quot;contribucións ao deseño e implementación da linguaxe de programación e por un servizo exemplar á disciplina da informática&quot;

[[Ficheiro:Black_hole_-_Messier_87_crop_max_res.jpg|miniatura|Imaxe dun [[burato negro]] |alt=Unha das dúas primeiras imaxes dun burato negro realizadas na historia, obtidas grazas ao algoritmo creado por Katie Bouman|156x156px]]

*[[2010]]: [[Arantza Illarramendi]], primeira muller en recibir o 'Premio Aritmel ao Informático do ano' outorgado pola Sociedade Científica Informática de España ([http://cedi2005.ugr.es/2010/contenido.php?apartado=organizacion&amp;sub=scie SCIE]) polo seu traballo en bases de datos.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Mulleres importantes nas T.I.C timeline.|url=https://www.timetoast.com/timelines/historia-de-los-ordenadores-dbd232ec-857a-4d04-946b-762401d1fcda|páxina-web=Timetoast|data-acceso=2020-03-17|lingua=en}}&lt;/ref&gt;
*[[2011]]: [[Ángela Ruiz Robles]], a Universidade de Informática de Selecta faille unha homenaxe como a precursora do ''e-book''.
*[[2012]]: [[Shafrira Goldwasser]], é galardoada co [[Premio Turing]] sendo a terceira muller en recibir devandito galardón.&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;
*2013, [[Jeri Ellsworth]] (1974- ) anunciou que tiña desenvolvido un sistema de realidade aumentada chamado CastAR.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cast AR hands-on with Jeri Ellsworth at Maker Faire 2013 (update: video interview)|url=https://www.engadget.com/2013/05/18/cast-ar-hands-on-with-jeri-ellsworth-at-maker-faire-2013/|páxina-web=Engadget|data-acceso=2020-03-17|lingua=en}}&lt;/ref&gt;
*[[2016]]: [[Margaret Hamilton (científica)|Margaret Hamilton]] e [[Grace Hopper|Grace Murray Hopper]] (falecida en 1992) son galardoadas coa [[Medalla Presidencial da Liberdade]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Dos grandes pioneras de la tecnología recibieron Medallas Presidenciales de la Libertad|url=https://latam.pcmag.com/software/2222/dos-grandes-pioneras-de-la-tecnologia-recibieron-medallas-presidenciales-de-la-libertad|páxina-web=PCMag Latam|data=2016-11-23|data-acceso=2020-03-17|lingua=es-mx|nome=Por Stephanie Mlot 23 de Noviembre de 2016 a|apelidos=las 12:44}}&lt;/ref&gt;[[Ficheiro:Katie Bouman answers questions about the Event Horizon Telescope project.jpg|alt=Katie Bouman|miniatura|103x103px|Katie Bouman]][[2017]]: [[Radia Perlman]] (1951 - ) é nomeada Fellow of the Association for Computing Machinery (&quot;Asociación da Industria Informática&quot;).&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;[[Ficheiro:Eva Tardos (2007).jpg|alt=Eva Tardos (2007)|esquerda|miniatura|116x116px|Eva Tardos]][[2019]]: [[Katie Bouman]] (1990- ) liderou o desenvolvemento dun programa informático có que se obtivo a primeira foto (o 11 de abril) dun burato negro que se atopa a '''500 millóns de billóns de quilómetros da Tierra'''.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Katie Bouman, la mujer de 29 años detrás de la primera foto de un agujero negro|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-47893532|xornal=BBC News Mundo|data=2019-04-11|data-acceso=2020-03-17|lingua=es|apelidos=Redacción}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.eldiario.es/sociedad/astrofisica-agujero_negro-cientifica_0_887512136.html|título=Katie Bouman: una ingeniera de 29 años ha sido clave para fotografiar por primera vez un agujero negro|data-acceso=22 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=First image of black hole revealed|url=https://www.thetimes.co.uk/article/black-hole-picture-captured-by-scientists-for-first-time-gvkngm6dg|xornal=The Times|data=2019-04-11|data-acceso=2020-03-17|issn=0140-0460|lingua=en|nome=Tom Whipple|apelidos=Science&amp;nbsp;Editor}}&lt;/ref&gt;
*
*[[2019]]: [[Éva Tardos]], informática teórica húngara recibe a [[Medalla John von Neumann]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Eva Tardos IEEE Computer Society|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|data-acceso=2020-03-17|lingua=en-US|páxina-web=}}&lt;/ref&gt;

== Premios ==

=== Receptoras do Premio Turing ===

*[[Frances Elizabeth Allen]] (2006) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Frances Allen, única mujer Premio Turing, acerca el mundo de la computación al público compostelano|url=https://noticias.universia.es/ciencia-nn-tt/noticia/2008/10/31/578040/frances-allen-unica-mujer-premio-turing-acerca-mundo-computacion-publico-compostelano.html|páxina-web=Noticias Universia España|data-acceso=2020-03-20|lingua=es|apelidos=noticias.universia.es|data-arquivo=17 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200317191819/https://noticias.universia.es/ciencia-nn-tt/noticia/2008/10/31/578040/frances-allen-unica-mujer-premio-turing-acerca-mundo-computacion-publico-compostelano.html|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
*[[Barbara Liskov]] (2008) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio ACM Turing 2008: Barbara Liskov  Supercomputación de consumo|url=https://www.madrimasd.org/blogs/supercomputacion_de_consumo/2009/03/11/114258|data-acceso=2020-03-20|páxina-web=}}&lt;/ref&gt;
*[[Shafi Goldwasser]] (2012) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Goldwasser y Micali ganan el premio Turing|url=https://www.unocero.com/ciencia/goldwasser-y-micali-ganan-el-premio-turing/|páxina-web=www.unocero.com|data=2013-03-17|data-acceso=2020-03-20|lingua=es-ES}}&lt;/ref&gt;

=== Receptoras da Medalla John von Neumann===

*[[Barbara Liskov]] (2004) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Conferencia de Bárbara Liskov, Premio Turing 2008|url=https://www.unocero.com/noticias/conferencia-de-barbara-liskov-premio-turing-2008/|páxina-web=www.unocero.com|data=2015-02-17|data-acceso=2020-03-20|lingua=es-ES}}&lt;/ref&gt;
*[[Susan L. Graham]] (2009) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=IEEE John von Neumann Medal Recipients|url=https://www.ieee.org/about/awards/bios/vonneumann-recipients.html|páxina-web=www.ieee.org|data-acceso=2020-03-20}}&lt;/ref&gt;
*[[Éva Tardos]] (2019) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Tardos to Receive von Neumann Medal|url=https://cacm.acm.org/news/233073-tardos-to-receive-von-neumann-medal/fulltext|páxina-web=cacm.acm.org|data-acceso=2020-03-20|lingua=en|nome=CACM|apelidos=Staff}}&lt;/ref&gt;

=== Receptoras do [[Premio Ada Byron á muller tecnóloga]] ===

* [[Montserrat Meya Llopart]] (2014) &lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cita web|título=Forotech concede el I Premio Ada Byron a la lingüista y experta en TIC Montserrat Meya|url=https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/forotech-concede-el-i-premio-ada-byron-a-la-lingyuumlista-y-experta-en-tic-montserrat-meya/noticia|páxina-web=www.deusto.es|data-acceso=2020-03-20|lingua=es|data-arquivo=20 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200320123952/https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/forotech-concede-el-i-premio-ada-byron-a-la-lingyuumlista-y-experta-en-tic-montserrat-meya/noticia|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* [[Andrea Blanco]]. (Accésit 2014) &lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt;
* [[Asunción Gómez Pérez]] (2015) &lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{Cita web|título=Edición 2015|url=https://ingenieria.deusto.es/cs/Satellite/ingenieria/es/ada-byron/ediciones-anteriores-0/edicion-2015|páxina-web=ingenieria.deusto.es|data-acceso=2020-03-20|lingua=es|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20200129192142/https://ingenieria.deusto.es/cs/Satellite/ingenieria/es/ada-byron/ediciones-anteriores-0/edicion-2015|dataarquivo=29 de xaneiro de 2020|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;
* [[Begoña García-Zapirain]]. (Accésit 2015) &lt;ref name=&quot;:8&quot; /&gt;
* [[Nuria Oliver]] (2016) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=Fallo del Jurado del Premio Ada Byron: Deusto concede el Premio a Nuria Oliver, Ingeniera de Telecomunicaciones, doctora por el MIT y Directora Científica de Telefónica I+D|url=https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/fallo-del-jurado-del-premio-ada-byron-deusto-concede-el-premio-a-nuria-oliver-ingeniera-de-telecomunicaciones-doctora-por-el-mit-y-directora-cientifica-de-telefonica-id/noticia|páxina-web=www.deusto.es|data-acceso=2020-03-20|lingua=es|data-arquivo=20 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200320120835/https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/fallo-del-jurado-del-premio-ada-byron-deusto-concede-el-premio-a-nuria-oliver-ingeniera-de-telecomunicaciones-doctora-por-el-mit-y-directora-cientifica-de-telefonica-id/noticia|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* [[Regina Llopis Rivas]] (2017) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=La doctora en matemáticas aplicadas Regina Llopis Rivas gana el premio Ada Byron a la Mujer Tecnóloga 2017|url=https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/la-doctora-en-matematicas-aplicadas-regina-llopis-rivas-gana-el-premio-ada-byron-a-la-mujer-tecnologa-2017/noticia|páxina-web=www.deusto.es|data-acceso=2020-03-20|lingua=es|data-arquivo=20 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200320122342/https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/la-doctora-en-matematicas-aplicadas-regina-llopis-rivas-gana-el-premio-ada-byron-a-la-mujer-tecnologa-2017/noticia|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* [[María Ángeles Martín Prats]] (2018) &lt;ref&gt;{{Cita web|título=La profesora en Tecnología electrónica María Ángeles Martín Prats gana el premio Ada Byron a la Mujer Tecnóloga de la Universidad de Deusto|url=https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/la-profesora-en-tecnologia-electronica-maria-angeles-martin-prats-gana-el-premio-ada-byron-a-la-mujer-tecnologa-de-la-universidad-de-deusto/noticia|páxina-web=www.deusto.es|data-acceso=2020-03-20|lingua=es|data-arquivo=20 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200320120835/https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/la-profesora-en-tecnologia-electronica-maria-angeles-martin-prats-gana-el-premio-ada-byron-a-la-mujer-tecnologa-de-la-universidad-de-deusto/noticia|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* [[Concepción Alicia Monje Micharet]] (2019) &lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Cita web|título=La investigadora en Robótica y profesora titular de la Universidad Carlos III de Madrid, Concepción Alicia Monje Micharet, gana el premio Ada Byron a la Mujer Tecnóloga de la Universidad de Deusto|url=https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/la-investigadora-en-robotica-y-profesora-titular-de-la-universidad-carlos-iii-de-madrid-concepcion-alicia-monje-micharet-gana-el-premio-ada-byron-a-la-mujer-tecnologa-de-la-universidad-de-deusto/noticia|páxina-web=www.deusto.es|data-acceso=2020-03-20|lingua=es|data-arquivo=02 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200602185139/https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/vive-deusto/la-investigadora-en-robotica-y-profesora-titular-de-la-universidad-carlos-iii-de-madrid-concepcion-alicia-monje-micharet-gana-el-premio-ada-byron-a-la-mujer-tecnologa-de-la-universidad-de-deusto/noticia|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
* [[Ana Freire]] (Premio Ada Byron joven 2019) &lt;ref name=&quot;:9&quot; /&gt;
*[[Laura Lechuga]] (2020)&lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Cita web|título=A galega Susana Ladra, recoñecida cun dos premios Ada Byron que concede a Universidade de Deusto|url=https://codigocero.com/A-galega-Susana-Ladra-reconecida-cun-dos-premios-Ada-Byron-que-concede-a|páxina-web=Código Cero - Diario Tecnolóxico de Galicia|data-acceso=2021-04-18|lingua=gl|nome=S.|apelidos=P}}&lt;/ref&gt;
*[[Susana Ladra]] (  Premio Ada Byron joven 2020)&lt;ref name=&quot;:10&quot; /&gt;

=== Receptoras do [[Premio Ada Byron do CPEIG]] (Colexio Profesional de Enseñaría en Informática de Galicia) ===
&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Premio Ada Byron  colexio profesional de enxeñaría en informática de galicia|url=https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:uVPlv74PiCcJ:https://www.cpeig.gal/portal/premio-ada-byron+&amp;cd=1&amp;hl=es&amp;ct=clnk&amp;gl=es&amp;client=firefox-b-d|páxina-web=webcache.googleusercontent.com|data-acceso=2020-03-25}}&lt;/ref&gt;

*[[Luz Castro Pena]](2012)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La ingeniera Luz Castro gana el premio Ada Byron|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ferrol/ferrol/2012/10/18/ingeniera-luz-castro-gana-premio-ada-byron/00031350560020442220248.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2012-10-18|data-acceso=2020-03-25|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*[[Susana Ladra]] (2013)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Noticias - CITIC Research|url=https://www.citic-research.org/noticias/la-investigadora-susana-ladra-galardonada-con-el-premio-ada-byron.htm;jsessionid=A7D1DD9BFE75CDE001A35586F95DAE2F?linguaxeId=es&amp;|páxina-web=www.citic-research.org|data-acceso=2020-03-25|data-arquivo=02 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200602070559/https://www.citic-research.org/noticias/la-investigadora-susana-ladra-galardonada-con-el-premio-ada-byron.htm;jsessionid=A7D1DD9BFE75CDE001A35586F95DAE2F?linguaxeId=es|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
*[[Bertha M. Guijarro Berdiñas|Bertha Guijarro Berdiñas]] (2014)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Bertha Guijarro, premio Ada Byron do CPEIG|url=https://www.farodevigo.es/galicia/2014/05/30/bertha-guijarro-premio-ada-byron/1033490.html |data-acceso=2020-03-25|lingua=es|xornal=Faro de Vigo}}&lt;/ref&gt;
*[[Eva Dafonte Pérez]] (2015)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Eva Dafonte, premio Ada Byron|url=https://praza.gal/ciencia-e-tecnoloxia/eva-dafonte-premio-ada-byron|páxina-web=Praza Pública|data=2015-04-24|data-acceso=2020-03-25|lingua=gl}}&lt;/ref&gt;
*[[Nieves Rodríguez Brisaboa]] (2016)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=A catedrática Nieves Rodríguez Brisaboa, Premio Ada Byron 2016|url=https://codigocero.com/A-catedratica-Nieves-Rodriguez-Brisaboa-Premio-Ada-Byron-2016|páxina-web=Código Cero - Diario Tecnolóxico de Galicia|data-acceso=2020-03-25|lingua=gl|apelidos=Redacción}}&lt;/ref&gt;
*[[María José Talavera]] (2017)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=María José Talavera recibirá el Premio Ada Byron del CPEIG Faite dixital|url=https://faitedixital.xunta.gal/es/mar%C3%ADa-jos%C3%A9-talavera-recibir%C3%A1-el-premio-ada-byron-del-cpeig|páxina-web=faitedixital.xunta.gal|data-acceso=2020-03-25}}&lt;/ref&gt;
*[[Miriam Pena Villanueva]] (2018)&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.elcorreogallego.es/tendencias/ecg/enxeneira-miriam-pena-foi-galardoada-co-premio-ada-byron-informatica/idEdicion-2018-06-06/idNoticia-1119202/|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2020-03-25|título=A enxeñeira Miriam Pena foi galardoada co premio Ada Byron informática}}&lt;/ref&gt;
*[[Mónica Fernández Bugallo]] (2019)&lt;ref&gt;{{Cita web|título=«Creamos modelos para predecir si un fármaco anticáncer funcionará o no»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ciencia/2019/06/07/creamos-modelos-predecir-farmaco-anticancer-funcionara-/0003_201906G7P25991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2019-06-07|data-acceso=2020-03-25|lingua=es}}&lt;/ref&gt;
*[[Sabela Ramos|Sabela Ramos Garea]] (2020)
*[[Ana Freire]] (2021)
*[[Karina Gibert]] e [[Núria Castell Ariño|Núria Castells Ariño]] (2022).&lt;ref&gt;Galicia, Economía en. &quot;El Premio Ada Byron del CPEIG será compartido&quot;. ''Economía en Galicia'' (en [[Lingua castelá|castelán]]). Consultado o 2022-06-19.&lt;/ref&gt;

=== Receptoras doutros premios en informática ===
[[Ficheiro:FelisaVerdejo.png|alt=Felisa Verdejo, 2013|miniatura|Felisa Verdejo.]]
[[Ficheiro:Nuria Oliver (39694515213).jpg|alt=Nuria Oliver, 2018|miniatura|Nuria Oliver.]]
&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Relación de premiados  Sociedad Científica Informática de España|url=http://www.scie.es/premios-nacionales-de-informatica/premiados/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|páxina-web=}}&lt;/ref&gt;

*''[[Arantza Illarramendi Echabe]]''. Premio Aritmel 2010&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Arantza Illarramendi Echabe - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/arantza-illarramendi-echabe/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=01 de decembro de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20171201033145/http://www.scie.es/premiado/arantza-illarramendi-echabe/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
*''[[Felisa Verdejo]]''. Premio José García Santesmases á traxectoria profesional 2014&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Felisa Verdejo - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/felisa-verdejo/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=25 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200325183313/http://www.scie.es/premiado/felisa-verdejo/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; 
*''[[Asunción Gómez Pérez]]''. Premio Aritmel 2015&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Asunción Gómez Pérez - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/asuncion-gomez-perez/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=25 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200325183320/http://www.scie.es/premiado/asuncion-gomez-perez/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
*''[[Nuria Oliver]]''. Premio Ángela Ruiz Robles 2016&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Nuria Oliver - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/nuria-oliver/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=25 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200325183315/http://www.scie.es/premiado/nuria-oliver/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; 
*''[[Elena Garcés]]''. Premio Joven Investigador/a Informático/a 2016&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Elena Garcés - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/elena-garces/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=25 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200325183314/http://www.scie.es/premiado/elena-garces/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
*''[[María Pérez Ortiz]]''. Premio Joven Investigador/a Informático/a 2016&lt;ref&gt;{{Cita web|título=María Pérez Ortiz - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/maria-perez-ortiz/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=25 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200325183313/http://www.scie.es/premiado/maria-perez-ortiz/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
*''[[Nieves Rodríguez Brisaboa]]''. Premio Ángela Ruiz Robles 2019&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Nieves Rodríguez Brisaboa - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/nieves-rodriguez-brisaboa/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=25 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200325183316/http://www.scie.es/premiado/nieves-rodriguez-brisaboa/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
*''[[Patricia Pons Tomás]]''. Premio Joven Investigador/a Informático/a 2019&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Patricia Pons Tomás - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/patricia-pons-tomas/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=25 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200325183316/http://www.scie.es/premiado/patricia-pons-tomas/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;
*''[[Aurora Ramírez Quesada]]''. Premio Joven Investigador/a Informático/a 2019&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Aurora Ramírez Quesada - Premios Nacionales de Informática|url=http://www.scie.es/premiado/aurora-ramirez-quesada/|data-acceso=2020-03-25|lingua=es-ES|data-arquivo=25 de marzo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200325183333/http://www.scie.es/premiado/aurora-ramirez-quesada/|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;

== Organizacións de mulleres en informática ==

* [https://web.archive.org/web/20100922234952/http://www.muin.es/enlaces/categoria/ver.htm?categoriaId=5 Rede de mulleres en informática (MUIN)]
* Association for Computing Machinery (ACM) Comisión da Muller
* Asociación de Mulleres en Informática (Association for Women in Computing )
* As mulleres australianas en TI e Ciencia entidade ([https://web.archive.org/web/20150210225654/http://www.awise.org.au/ AWISE - Australian Women in IT and Science entity])
* PARM de [https://web.archive.org/web/20091002075532/http://www.apcwomen.org/ APC] - Asociación para o Progreso das Comunicacións, Programa de Apoio a Redes de Mulleres, APC WNSP - Association for Progressive Communications, Women's Networking Support Programme
* BCSWomen, Grupo de Especialistas da Sociedade de Computación Británica, que é asociación só para mulleres.
* CPSR [http://cpsr.org/issues/womenintech/ Women in Computing] mulleres en InformáticaWomen in Computing
* Computing Research Association. Comisión da Condición Xurídica e Social da Muller na investigación de Informática
* [http://women.debian.org Debian Women]
* IEEE Women in Engineering (WIE)
* Ada Initiative
* Feminist Approach to Technology, Feminista Enfoque á tecnoloxía
* LinuxChix, unha asociación orientada a mulleres no movemento de código aberto
* DevChix, grupo de mulleres desenvolvedoras e programadoras
* (NCWIT) Centro Nacional para as Mulleres e Tecnoloxía da Información , EE.UU.
* Girl Geek Dinners - un grupo internacional de mulleres de todas as idades
* [http://www.ubuntu-women.org/ Ubuntu Women]
* [http://www.ehu.es/e-makumeak/?hizkuntza=gaztelera e-makumeak]
* [https://web.archive.org/web/20191025120428/http://www.womoz.org/blog/ WoMoz (Women &amp; Mozilla)]

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén  ==

=== Outros artigos ===
{{Lista de columnas|2|
* [[Premio Turing]]
* [[Medalla John von Neumann]]
* [[Premio Ada Byron]]
* [[Premio Ada Byron do CPEIG]]
* [[Computación]]
* [[Informática]]
* [[Feminización]]
* [[Feminización de nomes de profesións, oficios e cargos]]
* [[Sexismo]]
* [[Linguaxe sexista]]
* [[Linguaxe non sexista]]}}

=== Ligazóns externas ===

* [https://web.archive.org/web/20090717221403/http://icommons.org/articles/the-invisible-women-of-science-and-technology Invisible Women of Science and Technology] Susmita Barua
* The Book List: Computer Science Books by Women Computer Scientists Recolleito por Susan Landau
* [http://www.ibm.com/ibm/ibmgives/grant/education/camp.shtml Campamento EX.I.T.E de IBM] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090301125459/http://www.ibm.com/ibm/ibmgives/grant/education/camp.shtml |date=01 de marzo de 2009 }}
* {{Cita publicación periódica|url=http://doi.acm.org/10.1145/543812.543839|apelidos=Galpin|nome=Vashti|título=Women in computing around the world|ano=2002|volume=34|número=2|doi=10.1145/543812.543839}}
*[https://www.youtube.com/watch?v=wqZOH8T-LRo Ada Byron: el primer programador de la historia] Vídeo realizado pola Facultade de Matemáticas da UCM con motivo do Bicentenario do nacemento de Ada Byron.

[[Categoría:Historia da informática]]
[[Categoría:Historia das mulleres]]</text>
      <sha1>i2j9kmgrts5j0xm7f80hodm6rcdk44o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Electron (foguete)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>490182</id>
    <revision>
      <id>6163082</id>
      <parentid>6139449</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:11:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xosema</username>
        <id>4817</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historial de lanzamentos */ Novo lanzamento</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6830" xml:space="preserve">{{Foguete
|imaxe   =  Electron Rocket Diagram.png
|imsize  =  200
|pe de foto =  Diagrama dun foguete Electron.
|nome           =  Electron
|función       =  Lanzador espacial de lixeiro.
|fabricante =  [[Rocket Lab]]
|país-orixe =  [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]]/[[Nova Zelandia]]&lt;ref name=astronautix/&gt;
|altura       =  17,0 m&lt;ref name=astronautix&gt;{{Cita web|url=http://astronautix.com/e/electron.html|título=Electron|dataacceso=25 de febreiro de 2020|autor=Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano=2020|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;
|diámetro     =  1,2 m&lt;ref name=astronautix/&gt;
|masa         =  
|etapas       =  2 ou 3&lt;ref name=astronautix/&gt;
|carga-LEO    = 225 kg&lt;ref name=astronautix/&gt;
|sitio-carga  = 
|carga        = 
|familia      = 
|derivados = 
|estado   =  En activo&lt;ref name=astronautix/&gt;
|sitios    =  [[Mahia (Nova Zelandia)]]&lt;ref name=gunter&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau/electron.htm|título=Electron|dataacceso=25 de febreiro de 2020|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2020|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;
|lanzamentos =  11&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|éxitos     = 10&lt;ref name=gunter/&gt;
|fallos     = 1&lt;ref name=gunter/&gt;
|parcial    = 
|primeiro    =  25 de maio de 2017&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|último = 
|datosetapa    =  
 {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Primeira
  |nome       =  Etapa 1
  |lonxitude     =  
  |diámetro  =  1,2 m
  |baleiro      =  
  |cheo      =  
  |motores    =  9 [[Rutherford (motor foguete)|Rutherford]]
  |pulo     =  162,00 [[Newton (unidade)|kN]]
  |SI         =  303 s
  |tempocombustión   =  
  |propelente       =  [[Osíxeno líquido]] e [[queroseno]]
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Segunda
  |nome       =  Etapa 2
  |lonxitude     =  
  |diámetro  =  1,2 m
  |baleiro      =  
  |cheo      =  
  |motores    =  1 Rutherford
  |pulo     =  22 kN
  |SI         =  333 s
  |tempocombustión   =
  |propelente       =  Osíxeno líquido e queroseno
  }}
  {{Foguete/Etapa
  |tipo       =  etapa
  |etapano    =  Terceira
  |nome       =  Etapa 3
  |lonxitude     =  
  |diámetro  =  1,2 m
  |baleiro      =  
  |cheo      =  
  |motores    =  1 [[Curie (motor foguete)|Curie]]
  |pulo     =  120 N
  |SI         =  
  |tempocombustión   =  
  |propelente       =  Monopropelente
  }}
}}
'''Electron''' é o nome dun foguete lixeiro fabricado e operado pola compañía [[Estados Unidos de América|estadounidense]]/[[Nova Zelanda|neozelandesa]] [[Rocket Lab]].&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;

== Características ==
Electron está deseñado para poñer cargas lixeiras, de non máis de 225 kg, en órbita terrestre. O foguete ten un diámetro de 1,2 m e unha altura de 17 m. Usa dúas etapas construídas en composto de [[carbono]] alimentadas por [[osíxeno líquido]] e [[queroseno]], a primeira con nove motores [[Rutherford (motor foguete)|Rutherford]] e a segunda con un, especialmente deseñado para funcionar no baleiro. Os motores Rutherford son os primeiros motores foguete construídos coas súas partes principais impresas en 3D. As [[Bomba hidráulica|bombas]] que moven o propelente son puramente eléctricas para aforrar peso. Opcionalmente pódese usar unha pequena terceira etapa, propulsada por un motor [[Curie (motor foguete)|Curie]], capaz de múltiples acendidos para modificar a órbita dos satélites lanzados. O foguete lánzase desde a estación Onenui, en [[Mahia (Nova Zelandia)]], en Nova Zelandia, aínda que hai plans para lanzalo desde [[Escocia]] e desde [[Wallops Flight Facility|Wallops Island]].&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;


== Historial de lanzamentos ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Voo&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Data&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Rampla de lanzamento&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Carga&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Resultado&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Notas&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|-
|1
|25 de maio de 2017
|Mahia
|It's a Test / Humanity Star
|Fallo
|Primeiro lanzamento dun Electron.
|- 
|2
|21 de xaneiro de 2018
|Mahia
|Still Testing / Humanity Star / Lemur-2 72 / Lemur-2 73 / Dove Pioneer
|Éxito
|
|- 
|3
|11 de novembro de 2018
|Mahia
|CICERO 10 / Lemur-2 82 / Lemur-2 83 / Proxima 1 / Proxima 2 / Irvine 01 / NABEO 1
|Éxito
|
|- 
|4
|16 de decembro de 2018
|Mahia
|ALBus / CeREs / CHOMPTT / Da Vinci / ISX / NMTSat / RSat-P / Shields 1 / STF 1 / CubeSail A / CubeSail B / TOMSat EagleScout / TOMSat R3 / SHFT 1
|Éxito
|
|- 
|5
|28 de marzo de 2019
|Mahia
|R3D2
|Éxito
|
|- 
|6
|5 de maio de 2019
|Mahia
|Harbinger (ICEYE X3) / SPARC 1 / Falcon-ODE
|Éxito
|
|- 
|7
|29 de xuño de 2019
|Mahia
|BlackSky Global 3 / Painani 1 / Prometheus 2.7 / Prometheus 2.9 / ACRUX 1 / SpaceBEE 8 e 9
|Éxito
|
|- 
|8
|19 de agosto de 2019
|Mahia
|BlackSky Global 4 / BRO 1 / Pearl White 1 / Pearl White 2
|Éxito
|
|- 
|9
|17 de outubro de 2019
|Mahia
|Palisade
|Éxito
|
|- 
|10
|6 de decembro de 2019
|Mahia
|ALE 2 / NOOR 1A / NOOR 1B / ATL 1 / FossaSat 1 / SMOG-P / TRSI-Sat
|Éxito
|
|- 
|11
|31 de xaneiro de 2020
|Mahia
|NROL 151
|Éxito
|
|- 
|12
|13 de xuño de 2020
|Mahia
|ANDESITE Mule / ANDESITE Node 1 a 8 / NRO Sat 1 / NRO Sat 2 / NRO Sat 3 / RAAF M2 Pathfinder
|Éxito
|
|- 
|13
|4 de xullo de 2020
|Mahia
|CE-SAT 1B / Flock-4e 1 a 5 / Faraday 1
|Fallo
|
|-
|14
|31 de agosto de 2020
|Mahia
|Capella 2
|Éxito
|
|-
|15
|28 de outubro de 2020
|Mahia
|CE-SAT 2B / Flock-4e' 1 a 9
|Éxito
|
|-
|16
|20 de novembro de 2020
|Mahia
|Dragracer A / Dragracer B / BRO 2 / BRO 3 / SpaceBEE 22 a 45 / APSS 1
|Éxito
|
|-
|17
|15 de decembro de 2020
|Mahia
|StriX α
|Éxito
|
|-
|18
|20 de xaneiro de 2021
|Mahia
|GMS-T
|Éxito
|
|-
|19
|29 de xullo de 2021
|Mahia
|Monolith
|Éxito
|
|-
|20
|9 de decembro de 2021
|Mahia
|BlackSky 14 / BlackSky 15
|Éxito
|
|-
|21
|28 de febreiro de 2022
|Mahia
|StriX β
|Éxito
|
|-
|22
|2 de abril de 2022
|Mahia
|BlackSky 16 e 17
|Éxito
|
|-
|23
|2 de maio de 2022
|Mahia
|E-Space Demo 1, 2, 3 / BRO 6 / AuroraSat 1 / SpaceBEE 140 a 155 / SpaceBEENZ 15 a 22 / Unicorn 2 / MyRadar 1 / TRSI 2, 3 / Copia
|Éxito
|
|-
|24
|28 de xuño de 2022
|Mahia
|CAPSTONE
|Éxito
|
|-
|25
|13 de xullo de 2022
|Mahia
|USA 334
|Éxito
|
|-
|26
|4 de agosto de 2022
|Mahia
|USA 335
|Éxito
|
|}

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat|Electron (rocket)}}
=== Ligazóns externas ===
*[https://www.rocketlabusa.com/electron/ Páxina web de Rocket Lab]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Foguetes espaciais]]</text>
      <sha1>dsdjx25a19vf14flww1vhjqby4axiz3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sanna Marin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>491442</id>
    <revision>
      <id>6163217</id>
      <parentid>5407618</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:38:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5690" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Sanna Mirella Marin''', nada o [[16 de novembro]] de [[1985]] en [[Helsinqui]], é unha [[política]] [[pobo finlandés|finlandesa]] que exerce como [[Primeiro ministro de Finlandia|Primeira ministra de Finlandia]] desde o [[10 de decembro]] de [[2019]].&lt;ref name=&quot;PM&quot;&gt;{{Cita web|título= Eduskunta valitsi Sanna Marinin pääministeriksi| url=https://www.eduskunta.fi:443/FI/tiedotteet/Sivut/Eduskunta-valitsi-Sanna-Marinin-p%C3%A4%C3%A4ministeriksi.aspx}}&lt;/ref&gt; Marin é a primeira vicepresidenta dos [[Partido Socialdemócrata de Finlandia|socialdemócratas finlandeses]].&lt;ref name=&quot;CV&quot;&gt;{{Cita web|título= Ansioluettelo|url=http://www.sannamarin.net/ansioluettelo}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
Forma parte do [[Parlamento de Finlandia]] desde o ano [[2015]] e foi Ministra de Transportes e Comunicacións entre o [[6 de xuño]] de [[2019]] e o [[10 de decembro]] de [[2019]]. Despois de que [[Antti Rinne]] deixase o seu cargo como Primeiro ministro,&lt;ref&gt;[https://yle.fi/uutiset/3-11107950 SDP on valinnut: Sanna Marinista tulee Suomen seuraava pääministeri – suora lähetys menossa, Yle seuraa hetki hetkeltä] Consultado o 12 de marzo de 2020&lt;/ref&gt; o Partido Socialdemócrata elixiu a Marin como a súa nova candidata o [[8 de decembro]] de [[2019]]. Con 34 anos, Marin converteuse na líder de estado máis nova do mundo nese momento&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.abc.net.au/news/2019-12-10/sanna-marin-named-as-youngest-ever-finnish-prime-minister/11778860|título=Finland's new 34-year-old prime minister to be youngest in the world, backed by all-female leaders|data=11 de decembro de 2019|data-acceso=12 de marzo de 2020|editor=ABC News}}&lt;/ref&gt; (aínda que o [[pobo austríaco|austríaco]] [[Sebastian Kurz]] lle arrebatou o posto ao mes seguinte) e tamén na primeira ministra máis nova do seu país.

=== Polémicas ===
En marzo de 2022 anunciouse que [[Finlandia]] e [[Suecia]] solicitarían o ingreso na [[OTAN]] a raíz da [[Invasión rusa de Ucraína de 2022|invasión rusa de Ucraína]]. En maio de 2022 Sanna Marin anunciou que chegaran a un acordo con Turquía para levantar o veto ao ingreso.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Sanna Marin celebra que Turquía levante el veto a Finlandia y Suecia para entrar en la OTAN|url=https://www.eldiario.es/politica/ultima-hora-actualidad-politica_6_9123936_1091860.html|páxina-web=ElDiario.es|data=2022-06-28|data-acceso=2022-08-19|lingua=es|nome=Aurora Santos-Olmo, María García|apelidos=Arenales}}&lt;/ref&gt; As cesións incluían a extradición de [[kurdos]] e a clasificación do [[Partido dos Traballadores do Kurdistán|PKK]] como grupo terrorista.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Turkey demands PKK extraditions from Sweden and Finland as price of Nato deal|url=https://www.thenationalnews.com/world/europe/2022/06/29/turkey-demands-pkk-extraditions-from-sweden-and-finland-as-price-of-nato-deal/|páxina-web=The National|data=2022-06-29|data-acceso=2022-08-19|lingua=en|nome=Thomas|apelidos=Harding}}&lt;/ref&gt;

==== Vida nocturna ====
En decembro de 2021 acudiu a un local nocturno despois de ter estado en contacto cun positivo por [[COVID-19]]. Marin recoñeceu que tiña actuado de forma errada e que debía ter mais coidado naquela situación.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Primeira-ministra da Finlândia dança em festa e sofre crítica; veja o vídeo|url=https://www.msn.com/pt-pt/noticias/ultimas/primeira-ministra-da-finl-c3-a2ndia-dan-c3-a7a-em-festa-e-sofre-cr-c3-adtica-veja-o-v-c3-addeo/ar-AA10OO3W|páxina-web=MSN|data-acceso=2022-08-19|lingua=pt-PT}}&lt;/ref&gt;

En agosto de [[2022]] foi acusada de ter consumido &quot;algún tipo de [[Narcótico|narcóticos]]&quot;, despois de filtrarse un vídeo na web iltalehti.fi onde aparece cantando e bailando nunha festa privada durante as súas vacacións cun grupo de amigos, entre eles algunhas celebridades finlandesas.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Median tentistä Kesärannan rauhaan – näin Sanna Marinin rankka päivä eteni|url=https://www.iltalehti.fi/politiikka/a/0c725f7a-7f49-4b70-9b05-b68c61f346db|páxina-web=www.iltalehti.fi|data-acceso=2022-08-19|lingua=fi}}&lt;/ref&gt; A oposición pediu que se realizase un test de drogas, xa que no vídeo se escoita a unha persoa berrar &quot;cocaína&quot;, pero comentouse que poderían ter confundido &quot;jauhojengi&quot; (cocaína en [[Xerga|argot]]) con &quot;jallujengi&quot;, unha referencia a un [[brandy]] finés chamado Jaloviina.&lt;ref&gt;{{Cita web|título='I've danced, sung, done legal things': Marin defends party video|url=https://www.euronews.com/2022/08/18/sanna-marin-finlands-prime-minister-hits-back-over-party-video-criticism|páxina-web=euronews|data=2022-08-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Ela fixo unhas declaracións públicas lamentando a publicación, negando que tivese tomado drogas, &quot;salvo bebidas alcohólicas de baixa gradación&quot; e dicindo que non era nada do que arrepentirse, que era &quot;unha persoa normal&quot; e que esas cousas se dirimen nas votacións das eleccións.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita web|título=Sanna Marin, primera ministra de Finlandia, se defiende: &quot;No he consumido drogas&quot;|url=https://www.msn.com/es-es/noticias/espana/sanna-marin-primera-ministra-de-finlandia-se-defiende-no-he-consumido-drogas/ar-AA10Pfv4|páxina-web=MSN|data-acceso=2022-08-19|lingua=es-ES}}&lt;/ref&gt; Previamente fora acusada de ter saído a un festival sen levar o teléfono gobernamental, pero ela dixo que levara o seu teléfono persoal e que se tivese habido calquera urxencia podería ser contactada.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Marin, Sanna}}
[[Categoría:Nados en 1985]]
[[Categoría:Nados en Helsinqui]]
[[Categoría:Primeiros ministros de Finlandia]]</text>
      <sha1>l2k0qzcmp3jy5pqebuzqhnmwpv7t288</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Medalla John von Neumann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>492127</id>
    <revision>
      <id>6163143</id>
      <parentid>5898639</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:59:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4053" xml:space="preserve">A '''Medalla John von Neumann''' é un premio de [[ciencias da computación]] establecido pola dirección do [[Institute of Electrical and Electronics Engineers|IEEE]] (''The Institute of Electrical and Electronics Engineers'') en [[1990]], recibe o seu nome en honra do eminente matemático [[John von Neumann]]. &lt;ref&gt;{{Cita web|título=IEEE Awards|url=https://corporate-awards.ieee.org/corporate-awards/|páxina-web=IEEE Awards|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt;Concédese anualmente &quot;en recoñecemento a logros sobresaíntes en ciencia e tecnoloxía relativos aos computadores&quot;. Os logros poden ser teóricos, tecnolóxicos ou empresariais, e non teñen por que terse acadado con precedencia inmediata á concesión do galardón.

A medalla debe o seu nome ao matemático e pioneiro das ciencias da computación [[John von Neumann]] (1903-1957).

&lt;br/&gt;&lt;gallery perrow=&quot;7&quot; caption=&quot;Algúns premiados coa Medalla John von Neumann&quot;&gt;
Ficheiro:Gordon Bell.jpg|alt=Gordon Bell|Gordon Bell
Ficheiro:Frederick Brooks IMG 2261.jpg|alt=Frederick Brooks|Frederick Brooks
Ficheiro:VES Awards 89 cropped.jpg|alt=Edwin Catmull|Edwin Catmull
Ficheiro:Douglas Engelbart in 2008.jpg|alt=Douglas Engelbart|Douglas Engelbart
Ficheiro:James Gosling 2008.jpg|alt=James Gosling|James Gosling
Ficheiro:John L Hennessy (cropped).jpg|alt=John L Hennessy|John L Hennessy
Ficheiro:Sir Tony Hoare IMG 5125.jpg|alt=Charles Antony Richard Hoare|Sir Tony Hoare
Ficheiro:Donald Ervin Knuth (cropped).jpg|alt=Donald Ervin Knuth|Donald Ervin Knuth
Ficheiro:Leslie Lamport.jpg|alt=Leslie Lampor|Leslie Lampor
Ficheiro:Professional Developers Conference 2009 Technical Leaders Panel 6 (cropped).jpg|alt=Butler Lampson|Butler Lampson
Ficheiro:Turing Centenary Celebration Liskov.jpg|alt=Barbara Jane Liskov|Barbara Jane Liskov
Ficheiro:Carver Mead S66626 F27 300pixels.png|alt=Carver Mead|Carver Mead
Ficheiro:Kristen-Nygaard-SBLP-1997-head.png|alt=Kristen-Nygaard|Kristen-Nygaard
Ficheiro:Christos Papadimitriou mg 7721-b.cr2.jpg|alt=Christos Papadimitriou|Christos Papadimitriou
Ficheiro:David A Patterson.jpg|alt=David A Patterson|David A Patterson
Ficheiro:Michael Stonebraker 2.jpg|alt=Michael Stonebraker|Michael Stonebraker
Ficheiro:Ivan Sutherland at CHM.jpg|alt=Ivan Sutherland|Ivan Sutherland
Ficheiro:Chuckthacker (cropped).jpg|alt=Charles P. Thacker|Charles P. Thacker
Ficheiro:Maurice Vincent Wilkes 1980 (3, cropped).jpg|alt=Maurice Vincent Wilkes|Maurice V. Wilkes
&lt;/gallery&gt;

A lista completa de gañadores é a seguinte:

* [[1992]] [[C. Gordon Bell]]
* [[1993]] [[Frederick P. Brooks]]
* [[1994]] [[John Cocke]]
* [[1995]] [[Donald Knuth|Donald E. Knuth]]
* [[1996]] [[Carver A. Mead]]
* [[1997]] [[Maurice Wilkes|Maurice V. Wilkes]]
* [[1998]] [[Ivan Edward Sutherland]]
* [[1999]] [[Douglas Engelbart|Douglas C. Engelbart]]
* [[2000]] [[John L. Hennessy]] e [[David A. Patterson]]
* [[2001]] [[Butler W. Lampson]]
* [[2002]] [[Ole-Johan Dahl]] e [[Kristen Nygaard]]
* [[2003]] [[Alfred Aho|Alfred V. Aho]]
* [[2004]] [[Barbara H. Liskov]]
* [[2005]] [[Michael Stonebraker]]
* [[2006]] [[Edwin Catmull]]
* [[2007]] [[Charles P. Thacker]]
* [[2008]] [[Leslie Lamport]]
* [[2009]] [[Susan L. Graham]]
* [[2010]] [[John Hopcroft]] e [[Jeffrey Ullman]]
* [[2011]] [[Tony Hoare]]
* [[2012]] [[Edward J. McCluskey]]
* [[2013]] [[Jack Dennis]]
* [[2014]] [[Cleve Moer]]
* [[2015]] [[James A. Gosling]]
* [[2016]] [[Christos Papadimitriou]]
* [[2017]] [[Vladimir Vapnik]]
* [[2018]] [[Patrick Cousot]]
* [[2019]] [[Éva Tardos]]
*[[2020]] [[Michael I. Jordan]]

Tamén existe o [[Premio de Teoría John von Neumann]], outorgado polo [[Institute for Operations Research and Management Science]] (INFORMS) por contribucións á teoría da investigación operacional.

== Véxase tamén ==

*[[Premio de Teoría John von Neumann]]

=== Ligazóns externas ===
* &quot;[http://www.ieee.org/portal/pages/about/awards/pr/vonneupr.html IEEE John von Neumann Medal Recipients]&quot;, en IEEE.org 

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Medallas]]
[[Categoría:Premios científicos]]</text>
      <sha1>i0khijqsyys1e2n1q9pxlci7pryxwq0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Código Internacional de Nomenclatura para Algas, Fungos e Plantas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>493832</id>
    <revision>
      <id>6162985</id>
      <parentid>5951023</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:24:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Varondán</username>
        <id>73996</id>
      </contributor>
      <comment>/* Regulamentación */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7243" xml:space="preserve">{{sen referencias}}
[[Ficheiro:Species plantarum 001.jpg|miniatura|180px|Portada de ''[[Species Plantarum]]'', [[1753]].]]
O anteriormente denominado '''''Código Internacional de Nomenclatura Botánica''''' (coñecido polas súas siglas en [[lingua inglesa|inglés]], '''''ICBN''''', en [[Lingua galega|galego]] '''CINB''') pasou a denominarse '''Código Internacional de Nomenclatura para Algas, Fungos e Plantas''' desde [[2011]], durante a celebración do XVIII Congreso Internacional de Botánica,  celebrado en [[Melbourne]] ([[Australia]]).

== Obxectivo ==
O CINB tátase dun compendio internacional das regras que rexen a [[taxonomía]] dos [[Ser vivo|organismos]] [[vexeta]]is (en sentido amplo) para os efectos de determinar, para cada [[taxon]] vexetal, un único nome válido.

== Regulamentación ==
O CINB regulamenta os nomes dos taxons das &quot;plantas verdes&quot; ([[clado]] das plantas terrestres e das algas verdes), pero tamén establece regras para determinar os nomes doutros clados de [[Eukaryota|eucariotas]] que tradicionalmente se estudan nos departamentos de [[botánica]], como as [[Heterokontophyta|estramenopilas]] (clado que comprende as [[Phaeophyceae|algas pardas]], as [[Chrysophyceae|algas douradas]], os [[Oomycota|oomicetos]] e os [[Balor mucilaxinoso|mofos acuáticos]]), algúns organismos do clado dos [[Alveolata|alveolados]] que teñen [[cloroplasto]]s, como os [[Dinoflagellata|dinoflaxelados]], e tamén as [[Rhodophyta|algas vermellas]], os [[Glaucophyta|glaucófitos]], os [[Fungi|fungos verdadeiros]] ([[Chytridiomycota|quítridos]], [[Zygomycota|zigomicetos]], [[Ascomycota|ascomicetos]], [[Basidiomycota|basidiomicetos]]) e varios clados eucariotas &quot;basais&quot; (como as [[euglena]]s, os [[Myxomycota|mixomicetos]], e os fungos da clase dos [[Myxogastria]]).

== Organismo competente ==
A promulgación e corrección do CINB está a cargo dos Congresos Botánicos Internacionales (CBI), organizados pola Asociación Internacional para a Taxonomía das Plantas. A edición actual é o chamado ''Código de Viena'', pola cidade onde se celebrou o 17º congreso ([[2005]]).&lt;ref&gt;Elixiuse dita cidad como homenaxe polo centenario das primeiras regras aceptadas internacionalmente, establecidas en Viena en 1905 durante el 2º CBI, e coñecidas como ''Vienna Rules'' (Regras de Viena)&lt;/ref&gt; Cada código deroga os anteriores e aplícase retroactivamente desde a data fixada como inicio da botánica sistemática en sentido moderno, a publicación en [[1753]] do ''[[Species Plantarum]]'' de [[Linneo]].

== Principio fundamental ==
{{VT|Código Internacional de Nomenclatura Zoolóxica}}
O principio fundamental do CINB é a determinación do principio de prioridade; consérvase, salvo excepcións, o nome correspondente á primeira descrición publicada dun determinado taxon, tratándose os nomes publicados con posterioridade para o mesmo como sinónimos correctos, pero inválidos formalmente. Os nomes pre-linneanos (e os nomes que Linneo publicou antes de 1753, como por exemplo ''Musa Cliffortiana'' para a planta que logo se denominaría ''[[Musa × paradisiaca]]'', a [[bananeira]]) non se consideran vaalidamente publicados.

Á descrición acompaña normalmente un '''tipo''', é dicir, un exemplar do taxon en cuestión preservado e conservado nunha colección ou [[herbario]].

O CINB aplícas non só, como vimos, ao reino [[Plantae]] tal como se define hoxe en día, senón a todos os organismos tradicionalmente estudados pola botánica, inclíndo as [[Cyanobacteria|algas verdeazuladas]] (ou [[cianobacterias]]), os fungos ([[Fungi]]) e algúns [[protista]]s.

Para a clasificación das especies vexetais cultivadas existe o [[Código Internacional de Nomenclatura para Plantas Cultivadas]], que subministra regeas suplementarias. E a [[zooloxía]] e a [[bacterioloxía]] teñen os seus propios códigos.

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
* Greuter, W. ''et al.'' (2000): ''International Code of Botanical Nomenclature (St. Louis Code)''. Gantner/Koeltz (contido en liña [http://www.bgbm.fu-berlin.de/iapt/nomenclature/code/SaintLouis/0000St.Luistitle.htm aquí])
* McNeill, J. ''et al.'' (2007): ''International Code of Botanical Nomenclature (Vienna Code) adopted by the Seventeenth International Botanical Congress Vienna, Austria, July 2005''. Gantner, Ruggell. ISBN 3-906166-48-1 (contido en liña [http://www.bgbm.org/iapt/nomenclature/code/default.htm aquí])
* {{cita publicación |revista=Taxon |url=http://www.ingentaconnect.com/content/iapt/tax/2005/00000054/00000004/art00024 |data=2005 |título=XVII International Botanical Congress: preliminary mail vote and report of Congress action on nomenclature proposals |autor=John McNeill, Tod F. Stuessy, Nicholas J. Turland &amp; Elvira Hörandl |volume=54 |número=4 |páxinas=1057–1064 |formato=[[PDF]] |data-acceso=03 de abril de 2020 |data-arquivo=01 de outubro de 2007 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20071001223610/http://www.ingentaconnect.com/content/iapt/tax/2005/00000054/00000004/art00024 |url-morta=yes }}
* Sandra Knapp, John McNeill &amp; Nicholas J. Turland (2011): &quot;Translation into Spanish of: Changes to publication requirements made at the XVIII International Botanical Congress in Melbourne&quot;. ''Taxon'' '''60''' (5). Tradución ao castelán a cargo de Carmen Ulloa Ulloa, Lourdes Rico Arce &amp; Renée H. Fortunato. &quot;Cambios a los requisitos para publicar realizados en el XVIII Congreso Internacional de Botánica en Melbourne&quot;. ''PhytoKeys'' '''6''': 39–46. [http://www.pensoft.net/journals/phytokeys/article/1990/translation-into-spanish-of Contido en liña].
* Werner Greuter &amp; Rosa Rankin Rodríguez, trad. (2013): [http://editorial.csic.es/publicaciones/libros/12203/84-00-09653-3/codigo-internacional-de-nomenclatura-para-algas-ho.html ''Código Internacional de Nomenclatura para algas, hongos y plantas'']. [[Madrid]]: [[Consejo Superior de Investigaciones Científicas]]. ISBN 978-84-0009-653-3.
* Werner Greuter &amp; Rosa Rankin Rodríguez, trad. (2018). [https://jolube.wordpress.com/2018/08/22/codigo-internacional-de-nomenclatura-para-algas-hongos-y-plantas-codigo-de-shenzhen/ ''Código Internacional de Nomenclatura para algas, hongos y plantas''].  Edición en español a cargo de Stiftung Herbarium Greuter (Fundación Herbario Greuter). [[Berlín]], [[Alemaña]]. ISBN 978-3-9820-1370-1.

=== Outros artigos ===
* [[Código Internacional de Nomenclatura de Bacterias]]
* [[Código Internacional de Nomenclatura Zoolóxica]]
* [[Comité Internacional de Taxonomía de Virus]]

=== Ligazóns  externas ===

* ''[http://www.iapt-taxon.org/nomen/main.php Código de Shenzhen]'' (2018, en inglés. Actual)
* ''[http://www.iapt-taxon.org/nomen/main.php Código de Melbourne]'' (2011, en inglés. Obsoleto)
* ''[http://www.bgbm.org/iapt/nomenclature/code/default.htm Código de Viena]'' (2006, en inglés. Obsoleto)
* ''[https://web.archive.org/web/20110605000221/http://www.bgbm.fu-berlin.de/iapt/nomenclature/code/tokyo%2De/ Código de Tokio]'' (1994, en inglés. Obsoleto)

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Codigo Internacional de Nomenclatura para Algas, Fungos e Plantas}}
[[Categoría:Botánica]]
[[Categoría:Taxonomía]]
[[Categoría:Termos botánicos]]</text>
      <sha1>t9gnyfgwsgyzbf3rfnn20iihl1bm36z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neurotensina</title>
    <ns>0</ns>
    <id>499592</id>
    <revision>
      <id>6163090</id>
      <parentid>5926005</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:43:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Innerstream</username>
        <id>119610</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13821" xml:space="preserve">{{Xene-proteína
|nome           = Neurotensina (NTS)
|nomes          = NTS, NMN-125, NN, NT, NT/N, NTS1, neurotensina
|imaxe           = Neurotensin.svg
|imaxe_tamaño    = 
|imaxe_pé       = 
|HGNCid           =
|MGIid            = 1328351
|símbolo          = NTS
|símbolos_alt     = 
&lt;!-- Datos xenéticos --&gt;
|Xene              = NTS
|Xene_tipo         = codificador de proteínas
|Cromosoma        = 12
|Brazo            = q
|Banda            = 21.31
|LocusSupplementaryData = 
&lt;!-- Estrutura/función proteica --&gt;
|Longo_proteína   = 
|Peso_molecular   = 
|Estrutura       = 
|Tipo             = 
|Funcións        = 
|Dominio          = 
|Motivo           = 
|Produtos_alt    = 
|Función         =
|Compoñente        =
|Proceso          =
&lt;!-- Info adicional --&gt;
|Taxon            = 
|Célula           = 
|Localización        = 
|Modificación     = 
|Ruta             = 
|Interaccións    = 
|Prop_biofisicas  = 
&lt;!-- Datos encimáticos --&gt;
|Act_catalítica   = 
|Cofactores       = 
|Reg_encimática   = 
|Km               = 
|Vmax             = 
&lt;!-- Datos do receptor/ligando --&gt;
|Acción           = 
|Agonista         = 
|Antagonista      = 
&lt;!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --&gt;
|Enfermidade       = 
|Fármaco          = 
|Biotecnoloxía    = 
&lt;!-- Bases de datos --&gt;
|Accesión         = 
|ECnumber         = 
|ATC_prefix       = 
|ATC_suffix       = 
|ATC_supplemental = 
|CAS_number       = 
|CAS_supplemental = 
|DrugBank         =
|Homologene       = 4506
|IUPHAR           =
|OMIM             =  162650
|GeneAtlas_image1 =PBB GE NTS 206291 at fs.png
|GeneAtlas_image2 =
|GeneAtlas_image3 =
|PDB              = 
|Varios_PDB       = {{PDB2|2LNE}}, {{PDB2|2LNF}}, {{PDB2|2LNG}}, {{PDB2|2LYW}}, {{PDB2|3F6K}}, {{PDB2|2OYV}}, {{PDB2|2OYW}}, {{PDB2|4PO7}}
|NCBI             =
|KEGG             =
|Orthologs =
&lt;!-- Ortoloxía --&gt;
|Hs_EntrezGene =4922
|Hs_Ensembl =ENSG00000133636
|Hs_RefseqmRNA =NM_006183
|Hs_RefseqProtein =NP_006174
|Hs_GenLoc_db =hg12
|Hs_GenLoc_chr = 12
|Hs_GenLoc_start =85874295
|Hs_GenLoc_end = 85882992
|Hs_Uniprot =P30990
|Mm_EntrezGene = 67405
|Mm_Ensembl = ENSMUSG00000019890
|Mm_RefseqmRNA = NM_024435
|Mm_RefseqProtein = NP_077755
|Mm_GenLoc_db = mm9
|Mm_GenLoc_chr = 10
|Mm_GenLoc_start = 102481756
|Mm_GenLoc_end = 102490486
|Mm_Uniprot = Q9D3P9
&lt;!-- Info relacionada --&gt;
|Artigo         = 
|Publicación      = 
}}
{{Pfam box
| Símbolo = Pro-NT_NN
| Nome =  precursor da neurotensina/neuromedina N
| image = 
| width = 
| lenda = estrjutura cristalina do dominio vps10p da sortilina/nts3 humana en complexo coa neurotensina
| Pfam = PF07421
| Pfam_clan =  
| InterPro = IPR008055
| SMART = 
| PROSITE = 
| MEROPS = 
| SCOP = 
| TCDB = 
| OPM family = 257
| OPM protein = 2oyv
| CAZy = 
| CDD = 
| PDB =
}}
{{chembox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 451060002
| ImageFile=Neurotensin.svg
| ImageSize=200px
| IUPACName=
| OtherNames=
|Section1={{Chembox Identifiers
| CASNo_Ref = 
| CASNo=39379-15-2
|  PubChem = 16133836
|  ChemSpiderID_Ref = 
| ChemSpiderID = 17290409
| ChEBI = 7542
|  SMILES = CC[C@H](C)[C@@H](/C(=N/[C@@H](CC(C)C)C(=O)O)/O)/N=C(/[C@H](Cc1ccc(cc1)O)/N=C(/[C@@H]2CCCN2C(=O)[C@H](CCCNC(=N)N)/N=C(/[C@H](CCCNC(=N)N)/N=C(/[C@@H]3CCCN3C(=O)[C@H](CCCCN)/N=C(/[C@H](CC(=N)O)/N=C(/[C@H](CCC(=O)O)/N=C(/[C@H](Cc4ccc(cc4)O)/N=C(\[C@H](CC(C)C)/N=C(\[C@@H]5CCC(=N5)O)/O)/O)\O)\O)\O)\O)\O)\O)\O
|  InChI = 1/C78H121N21O20/c1-7-43(6)63(73(115)96-57(76(118)119)37-42(4)5)97-70(112)55(39-45-21-25-47(101)26-22-45)95-72(114)59-18-13-35-99(59)75(117)52(16-11-33-86-78(83)84)90-64(106)48(15-10-32-85-77(81)82)89-71(113)58-17-12-34-98(58)74(116)51(14-8-9-31-79)91-69(111)56(40-60(80)102)94-66(108)50(28-30-62(104)105)88-68(110)54(38-44-19-23-46(100)24-20-44)93-67(109)53(36-41(2)3)92-65(107)49-27-29-61(103)87-49/h19-26,41-43,48-59,63,100-101H,7-18,27-40,79H2,1-6H3,(H2,80,102)(H,87,103)(H,88,110)(H,89,113)(H,90,106)(H,91,111)(H,92,107)(H,93,109)(H,94,108)(H,95,114)(H,96,115)(H,97,112)(H,104,105)(H,118,119)(H4,81,82,85)(H4,83,84,86)/t43-,48-,49-,50-,51-,52-,53-,54-,55-,56-,57-,58-,59-,63-/m0/s1
|  StdInChI_Ref = 
| StdInChI = 1S/C78H121N21O20/c1-7-43(6)63(73(115)96-57(76(118)119)37-42(4)5)97-70(112)55(39-45-21-25-47(101)26-22-45)95-72(114)59-18-13-35-99(59)75(117)52(16-11-33-86-78(83)84)90-64(106)48(15-10-32-85-77(81)82)89-71(113)58-17-12-34-98(58)74(116)51(14-8-9-31-79)91-69(111)56(40-60(80)102)94-66(108)50(28-30-62(104)105)88-68(110)54(38-44-19-23-46(100)24-20-44)93-67(109)53(36-41(2)3)92-65(107)49-27-29-61(103)87-49/h19-26,41-43,48-59,63,100-101H,7-18,27-40,79H2,1-6H3,(H2,80,102)(H,87,103)(H,88,110)(H,89,113)(H,90,106)(H,91,111)(H,92,107)(H,93,109)(H,94,108)(H,95,114)(H,96,115)(H,97,112)(H,104,105)(H,118,119)(H4,81,82,85)(H4,83,84,86)/t43-,48-,49-,50-,51-,52-,53-,54-,55-,56-,57-,58-,59-,63-/m0/s1
|  StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|changed|chemspider}}
| StdInChIKey = PCJGZPGTCUMMOT-ISULXFBGSA-N
  }}
|Section2={{Chembox Properties
| Formula=C&lt;sub&gt;78&lt;/sub&gt;H&lt;sub&gt;121&lt;/sub&gt;N&lt;sub&gt;21&lt;/sub&gt;O&lt;sub&gt;20&lt;/sub&gt;
| MolarMass=1672,92
| Appearance=
| Density=
| MeltingPt=
| BoilingPt=
| Solubility=
  }}
|Section3={{Chembox Hazards
| MainHazards=
| FlashPt=
| AutoignitionPt =
  }}
}}

A '''neurotensina''' é un [[neuropéptido]] de 13 [[aminoácido]]s que está implicado na regulación da [[hormona luteinizante]] e a liberación da [[prolactina]] e ten unha interacción significativa co [[sistema dopaminérxico]]. A neurotensina foi illada primeiramente de extractos de [[hipotálamo]] [[bovino]] baseándose na súa capacidade de causar unha visible [[vasodilatación]] nas rexións cutáneas expostas de ratas anestesiadas.&lt;ref name=&quot;pmid4745447&quot;&gt;{{cite journal |vauthors=Carraway R, Leeman SE | title = The isolation of a new hypotensive peptide, neurotensin, from bovine hypothalami | journal = J. Biol. Chem. | volume = 248 | issue = 19 | pages = 6854–61 | year = 1973 | pmid = 4745447 | doi = | url = http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/248/19/6854}}&lt;/ref&gt;

A neurotensina está distribuída por todo o [[sistema nervioso central]], e chega aos seus máximos niveis no [[hipotálamo]], [[amígdala]] e [[núcleo acumbente]]. Induce diversos efectos, como a analxesia, hipotermia e aumento da actividade locomotora. Tamén está implicada na regulación de vías da [[dopamina]]. Na periferia, a neurotensina encóntrase nas [[célula enteroendócrina|células enteroendócrinas]] do [[intestino delgado]], onde impulsa a [[secreción]] e a a contracción do [[músculo liso]].&lt;ref name=&quot;pmid11811984&quot;&gt;{{cite journal |vauthors=Friry C, Feliciangeli S, Richard F, Kitabgi P, Rovere C | title = Production of recombinant large proneurotensin/neuromedin N-derived peptides and characterization of their binding and biological activity | journal = Biochem. Biophys. Res. Commun. | volume = 290 | issue = 4 | pages = 1161–8 |date=February 2002 | pmid = 11811984 | doi = 10.1006/bbrc.2001.6308 | url = }}&lt;/ref&gt;

== Secuencia e biosíntese ==

A neurotensina comparte unha significativa semellanza de secuencia nos seus 6 aminoácidos [[C-terminal|C-terminais]] con outros [[neuropéptido]]s, como a [[neuromedina N]] (que se deriva do mesmo precursor). Esta rexión C-terminal é a responsable da actividade biolóxica completa, e a porción [[N-terminal]] ten un papel modulador. O [[proteína precursora|precursor]] da neurotensina/neuromedina N pode tamén ser procesado para producir [[péptido]]s grandes de 125–138 aminoácidos coa secuencia da neurotensina ou da neuromedina N no seu C-terminal. Estes péptidos grandes parecen ser menos potentes que os seus correspondentes máis pequenos, pero son tamén menos sensibles á degradación e poden representar [[activador (xenética)|activadores]] endóxenos de longa duración en diversas situacións fisiopatolóxicas.

A secuencia da neurortensina bovina é piroGlu-Leu-Tyr-Glu-Asn-Lys-Pro-Arg-Arg-Pro-Tyr-Ile-Leu-OH.&lt;ref name=&quot;pmid1167549&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Carraway R, Leeman SE | title = The amino acid sequence of a hypothalamic peptide, neurotensin | journal = J. Biol. Chem. | volume = 250 | issue = 5 | pages = 1907–11 | year = 1975 | pmid = 1167549 | doi =  | url = http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/250/5/1907 | apelidos =  | data-acceso = 07 de xuño de 2020 | data-arquivo = 06 de abril de 2009 | url-arquivo = https://web.archive.org/web/20090406192910/http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/250/5/1907 | url-morta = yes }}&lt;/ref&gt;  A neurotensina sintetízase formando parte dunha proteína precursora de 169 ou 170 aminoácidos que tamén contén a secuencia do neuropéptido relacionado [[neuromedina N]].&lt;ref name=&quot;pmid3472221&quot;&gt;{{cite journal |vauthors=Dobner PR, Barber DL, Villa-Komaroff L, McKiernan C | title = Cloning and sequence analysis of cDNA for the canine neurotensin/neuromedin N precursor | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. | volume = 84 | issue = 10 | pages = 3516–20 | year = 1987 | pmid = 3472221 | doi = 10.1073/pnas.84.10.3516| pmc = 304902 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;pmid2832414&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Kislauskis E, Bullock B, McNeil S, Dobner PR | title = The rat gene encoding neurotensin and neuromedin N. Structure, tissue-specific expression, and evolution of exon sequences | journal = J. Biol. Chem. | volume = 263 | issue = 10 | pages = 4963–8 | year = 1988 | pmid = 2832414 | doi =  | url = http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/263/10/4963 | apelidos =  | data-acceso = 07 de xuño de 2020 | data-arquivo = 06 de abril de 2009 | url-arquivo = https://web.archive.org/web/20090406193127/http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/263/10/4963 | url-morta = yes }}&lt;/ref&gt; Os dominios que codifican o péptido están localizados en tándem preto do extremo carboxilo do precursor e están unidos e separados por sitios de procesamento de pares de aminoácidos básicos ([[lisina]]-[[arxinina]]).

== Importancia clínica ==
A neurotensina é un potente [[mitóxeno]] para o [[cancro colorrectal]].&lt;ref name=&quot;pmid17000667&quot;&gt;{{cite journal |vauthors=Wang X, Wang Q, Ives KL, Evers BM | title = Curcumin inhibits neurotensin-mediated interleukin-8 production and migration of HCT116 human colon cancer cells | journal = Clin. Cancer Res. | volume = 12 | issue = 18 | pages = 5346–55 |date=September 2006 | pmid = 17000667 | pmc = 2613866 | doi = 10.1158/1078-0432.CCR-06-0968 }}&lt;/ref&gt;

A neurotensina foi tamén implicada na modulación da sinalización por [[dopamina]] e produce un espectro de efectos farmacolóxicos que lembran os das [[droga antipsicótica|drogas antipsicóticas]], o que levou a suxerir que a neurotensina pode ser un [[neuroléptico]] endóxeno. Os ratos deficientes en neurotensina mostran defectos en respostas a varias drogas antipsicóticas consistentes coa idea de que a sinalización da neurotensinan é un compoñente clave que subxace en polo menos algunhas das accións das drogas antipsicóticas.&lt;ref&gt;{{cite journal | author = Kinkead, B, Dobner PR, Egnatashvili, V, Murray, T, Deitemeyer, N, Nemeroff, CB | title = Neurotensin-deficient mice have deficits in prepulse inhibition: restoration by clozapine but no haloperidol, olanzapine, or quetiapine | journal = J. Pharmacol. Exp. Ther. | volume = 315 | issue = 1 | pages = 256–264 | year = 2005 | pmid = 15987829 | doi = 10.1124/jpet.105.087437| url = http://jpet.aspetjournals.org/cgi/content/abstract/315/1/256}}&lt;/ref&gt; Estes ratos mostran pequenos defectos na [[inhibición prepulso]] (IPP) do [[reflexo de susto]], un modelo que foi amplamente utilizado para investigar a acción das drogas antipsicóticas en animais. A administración dunha droga antipsicótica aumenta a IPP en certas condicións. A comparación entre os ratos normais e os deficientes en neurotensina revelou notables diferenzas na capacidade de diferentes drogas antipsicóticas de aumentar a IPP. Mentres que unha droga antipsicótica típica como a [[clozapina]] aumentaba a IPP normalmente en ratos deficientes en neurotensina, o antipsicótico convencional [[haloperidol]] e o antipsicótico atípico máis moderno [[quetiapina]] non eran efectivos nestes ratos, a diferenza dos ratos normais, nos que estas drogas aumentaban significativamente a IPP. Estes resultados suxiren que certas drogas antipsicóticas necesitan a neurotensina para polo menos algúns dos seus efectos. Os ratos deficientes en neurotensina tamén mostran defectos na activación estriatal despois de recibir haloperidol, pero non coa administración de clozapina en comparación cos ratos do tipo silvestre normais, o que indica que a neuroensina estriatal cómpre para as respostas neuronais de espectro completo a un conxunto de drogas antipsicóticas.&lt;ref&gt;{{cite journal | author = Dobner, PR, Fadel, J, Deitemeyer, N, Carraway, RE, Deutch, AY | title = Neurotensin-deficient mice show altered responses to antipsychotic drugs | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. USA | volume = 98 | issue = 14 | pages = 8048–8053 | year = 2001 | pmid = 11427716 | doi = 10.1073/pnas.141042198| pmc = 35465}}&lt;/ref&gt;

A neurotensina é un neuropéptido endóxeno implicado na [[termorregulación]] que pode inducir a [[hipotermia]] e a [[neuroprotección]] en modelos experimentais de [[isquemia cerebral]].&lt;ref name=&quot;pmid15090966&quot;&gt;{{cite journal |vauthors=Katz LM, Young A, Frank JE, Wang Y, Park K | title = Neurotensin-induced hypothermia improves neurologic outcome after hypoxic-ischemia |url=https://archive.org/details/sim_critical-care-medicine_2004-03_32_3/page/806 | journal = Crit. Care Med. | volume = 32 | issue = 3 | pages = 806–10 |date=March 2004 | pmid = 15090966 | doi = 10.1097/01.CCM.0000114998.00860.FD }}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Receptor da neurotensina]]

=== Ligazóns externas ===
* {{MeshName|Neurotensin}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Neuropéptidos]]</text>
      <sha1>nqwvnxnpbr6i68qpmo3wlw2jtearh3j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Birlos celtas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>500072</id>
    <revision>
      <id>6163091</id>
      <parentid>5978456</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:48:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tfeliz</username>
        <id>7596</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Elimino &quot;actualmente&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16729" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Pedra de Birlos.jpg|miniatura|Pedra de birlos celtas na igrexa de San Vicente de Mañufe, Gondomar, Galicia.]]
Os '''birlos celtas'''&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Belesar Urgal e Estivada de Baiona, campións de España de birlos celtas por equipos|url=http://www.crtvg.es/informativos/belesar-urgal-e-estivada-de-baiona-campions-de-espana-de-bolos-celta-por-equipos|páxina-web=crtvg.es/informativos|data=3 de setembro de 2019|dataacceso=19 de xuño de 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{DRAG|birlo}}&lt;/ref&gt; son un [[Xogos populares|xogo tradicional]] desenvolvido en [[Galicia]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Peralta Techera|nome=Álvaro Agustín|data=Outono 2016|título=&quot;Bolos Celtas&quot; unha modalidade de birlos co selo do Val|PMC=|revista=Cousas de Val Miñor|doi=|ISSN=|PMID=|volume=IV|páxinas=14-15|número=13|ano=2016|editorial=Edisiones Basán}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|url=https://federaciongallegabolos.wordpress.com/historia/|páxina-web=Federación Galega de Bolos Celtas|título=Historia|data-acceso=18/06/2020|apelidos=Rodríguez Domínguez|nome=José}}&lt;/ref&gt; O mestre e escritor galego [[Miguel Anxo Mouriño]], ten publicado que o nome patrimonial é birlos celtas, &quot;pero a interferencia do castelán substituíu a palabra autóctona, seguramente para sempre, pola foránea de Bolos, quedando a pegada da orixinal só no nome dunha das xogadas deste deporte&quot;.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Retallos de Gondomar de Miñor|apelidos=Varios Autores|nome=|editorial=Instituto de Estudos Miñoranos|ano=2012|ISBN=978-84-616-1271-0|ref=|páxina=29}}&lt;/ref&gt; Existen dúas grandes modalidades de xogos de birlos: de derribo e pasabolos.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://buleria.unileon.es/bitstream/handle/10612/7743/RODR%C3%8DGUEZ%20GARC%C3%8DA_NOEL_DICIEMBRE_2017.pdf?sequence=1|páxina-web=Buleria.unileon.es|título=El Bolo Celta en el Concejo de Tineo|data-acceso=17/06/2020|apelidos=Rodríguez García|nome=Noelia|ano=2017|páxina=11|lingua=Castelán}}&lt;/ref&gt; Os birlos celtas atópanse na de pasabolos, onde salienta a forza e potencia do xogador sobre toda outra destreza. Este xogo ten na comarca do [[Val Miñor]] o seu pulo histórico en Galicia, concentrando a 2016 o 70% dos xogadores con ficha na Federación Galega de Bolos.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.baiona.org/web/turismo/lecer-e-deportes/liga-de-bolos;jsessionid=F38658A68EC72FE597CB806E8FC93E8D|páxina-web=Concello de Baiona|título=Liga de Bolos|data-acceso=17/06/20}}&lt;/ref&gt; Tamén se practica de forma federada en Asturias, Cantabria e Madrid, sendo a Federación Española de Bolos quen regula este deporte a nivel estatal. Por mor da emigración, existen equipos desta modalidade no [[Río da Prata]], con sede nas asociación de emigrantes do Val Miñor en [[Buenos Aires|Bos Aires]] e [[Montevideo]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Birlos de derribo e birlos de pasabolos ==
[[Ficheiro:Woodcut Bowling 16th century.jpg|miniatura|Xilografía de birlos sobre céspede do século XVI]]
En Galicia practícanse as dúas modalidades de xogo: de derribo e pasabolos. Sendo o ''bowling'' o máis popular da modalidade derribo e os birlos celtas na de pasabolos.

A modalidade derribo está asociada historicamente á destreza, cun papel secundario da forza do xogador. Esta modalidade alcanzou popularidade entre a burguesía, e segue a practicarse na actualidade, sendo o ''bowling'' a que acada máis seareiros, segundo [[Isidro Costas]], presidente da [[Federación Galega de Bolos]]. Engade que a tradición localiza as súas orixes nos ámbitos místicos ou relixiosos, onde se utilizaban os birlos como símbolos do &quot;derribo do mal&quot;.

Nesta distinción, o mesmo autor sinala que o pasabolos ten máis vencello con Galicia, sendo unha modalidade de &quot;máis forza e potencia para xogar&quot;. Agrega que é propia do rural, tanto das zonas costeiras como de montaña, e que durante séculos foi xogado e transmitido por pastores, monteiros, canteiros e mesmo por cregos. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== Vocabulario e elementos do xogo ==
Como todo xogo, utilízanse unha serie de palabras que definen elementos e distintas xogadas. Nese senso e seguindo o estudo de [[José Rodríguez Domínguez]], as palabras técnicas máis salientables son:&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita web|url=https://federaciongallegabolos.wordpress.com/reglamentos/|páxina-web=Federación Galega de Bolos Celtas|título=Reglamentos|data-acceso=18/06/2020|apelidos=Rodríguez Domínguez|nome=José}}&lt;/ref&gt;

'''Armar ou plantar:''' acción de colocar os birlos no lugar correspondente.

'''Birlar''': lanzar a bola por segunda vez desde o birle, habéndose considerado válido o primeiro lanzamento desde o tiro.

'''Birle:''' lugar onde se coloca o xogador para birlar.

'''Branca:''' a bola que, lanzada dende o tiro, non realiza xogada algunha, é dicir, non derriba ningún birlo.

'''Bola:''' elemento fundamental do xogo, de madeira de buxo ou outro material, totalmente redonda, dunhas dimensións de 13 a 14,5 cm de diámetro e un peso entre os 1,5 e os 2 quilos.

'''Bola corta''': bola que lanzada dende o tiro, bate na pedra antes dos birlos.

'''Bola larga:''' bola que lanzada desde o tiro bate na punta dos birlos, ou adianta os mesmos sen tocalos.

'''Bola “choca” ou “meca”''': bola que lanzada dende o tiro, e unha vez bate nos birlos non pasa a liña de 10.

'''Boleira ou campo de xogo:''' espazo onde se xoga aos birlos, composto de: tiro, pedra, raia, campo de tiro, campo de birlos e birle.

'''Birlo:''' xunto coa bola, é outro elemento fundamental do xogo; de madeira de buxo, inda que pode ser doutro material, de forma de cono rematado en punta (“supositorio”), cunha altura entre 15 e 16 cm, e un peso entre 150 e 200 gramos.

'''Club:''' equipo de xogadores, sociedade de birlos.

'''Pedra:''' lugar onde se colocan os birlos plantados e listos para xogar.

'''Partida''': conxunto de xogos necesarios para gañar un encontro.

'''Raia:''' liña curva que forma un semi-círculo regular en relación coa pedra. Ten un radio perpendicular á pedra de 21 metros. Xeralmente márcase cun foxo trazado no chan do campo de xogo.

'''Tirada''': conxunto de boladas, que tira cada equipo nun encontro.

'''Tirar:''' lanzar a bola dende o tiro coa intención de derribar o maior número de birlos.

'''Tiro:''' lugar onde se coloca o xogador para tirar.

'''''Tumbar'':''' acción realizada co tiro cara aos birlos.

== Descrición do xogo ==
Seguindo a descrición de Miguel Anxo Mouriño: o campo de xogo &lt;blockquote&gt;&quot;consta dunha base de lanzamento de 35 ou 40 cm de altura, un foxo de caída, que axuda a conseguir maior precisión e forza na tirada, xa que o lanzador retira cara atrás o brazo coa bola para que colla máis inercia e imprímelle un movemento brusco cara adiante, movemento que se inicia na base e remata xusto cando o xogador se deixa caer no foxo, a pedra birleira, que debe estar lixeiramente inclinada cara á base de lanzamento e ter unha liña de pequenas superficies circulares en baixorrelevo para os birlos, habitualmente 18 que deben estar á mesma altura cá base de lanzamento; e a raia de 10 puntos, liña situada a 21 metros da pedra birleira. Úsanse bolas macizas de madeira e birlos cilíndricos, aguzados nun extremo, duns 15 cm de altura, ambos utensilios adoitan ser de buxo e estar ben mollados antes comezar para aumentar o seu peso e contundencia. O xogo ten dúas partes a primeira consiste en lanzar a bola con forza para tirar o maior número de birlos e o máis lonxe posible, para que a tirada sexa válida a bola debe traspasar a raia de 10, se é valida, os birlos que tamén traspasan valen 10 puntos cada un e os que non, pero están deitados, 1 punto. En caso de xogada válida, a segunda parte do xogo consiste en birlar dende un punto axeitado da raia de 10, é dicir, tirar a bola a rente o chan para deitar cantos birlos poida (que estarán plantados de volta) para conseguir 1 punto por cada un.&quot;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;/blockquote&gt;

== Historia ==
[[Ficheiro:1895 - Skittles bowling game - Naqada, Egypt - 1895 archeologist drawing.jpg|miniatura|Debuxo dos arqueólogos William Flinders e James Edward Quibell dun posible xogo de birlos exipcio. (1895, Londres : B. Quaritch, p. 35 Biblioteca de la Universidade de Cornell).]]
=== Orixes dos birlos ===
Para José Rodríguez, deportista e investigador deste deporte, os xogos de birlos teñen un afastado percorrido histórico que pode iniciarse nos tiros de pedra que facía o home dende a prehistoria. Engade que existen xogos de birlos na civilización exipcia, pero entende que non será até pasada a Idade Media, que terá o carácter de ocio activo.

Nesta liña, sinala que no século XVI, os birlos xa tiñan a súa relevancia en España, e este era controlado por Reais Ordenes así como prohibido por estas. No ano 1581, unha Real Orde cita o seguinte: “mandou a súa mercé que de aquí en diante non bailen, nin xoguen aos birlos dentro do recinto do cemiterio da Igrexa, so pena de excomuñón e de dous reais de pena cada vez…. “. Outra de 29-06-1581 dita: “que se pregoe que ningunha persoa sexa ousada de xogar aos birlos en ningunha das rúas da Vila, so pena de douscentos marabedís de multa… “.

Engade José Rodríguez que desta mesma forma aparecen continuas prohibicións en 1722, en 1747, en 1749 e 1799, en varias localidades españolas.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Os birlos en Galicia ===
[[Ficheiro:Birlos celtas.jpg|miniatura|Xogo de birlos nos IX encontros de Jogos tradicionais galego-portugueses]]
Os birlos celtas serán unha adaptación do xogo de pasabolos no noroeste peninsular, especialmente nas comarcas do Baixo Miño e Val Miñor, na provincia de Pontevedra, Galicia. Para os investigadores, a modalidade chegou seguramente das sociedades nórdicas, e moi probablemente a través do Camiño de Santiago. Tras un período de adaptación xurdiron diferentes formas de xogar, sendo sobre o século XIX que toma popularidade como birlos celtas, especialmente na comarca do Val Miñor que foi e segue a ser o pulo desta modalidade.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Desta evolución, José Rodríguez sinala que as referencias verbais sitúan a práctica do birlo celta no sur de Galicia, cando menos na segunda metade o século XIX “Xa de neno escoitaba eu o meu avó que cando el era novo”….., &quot;é unha das moitas frases repetidas por todos aqueles que, por motivos de idade, se converteron en espectadores da festa bolística. Non obstante, non existen documentos escritos sobre o xogo, aínda que a tradición oral certifica que as normas e as regras de entón tiñan moita similitude coas de agora&quot;.

Durante o século XX, en todas as vilas e barrios, tanto do Val Miñor coma dos arredores existiron boleiras, e o transcurso do tempo tamén modificou algunhas das normas que rexen o xogo. Por exemplo, sábese que non sempre houbo unha distancia precisa de tiro.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

A popularidade deste xogo nas terras do Miñor é confirmada polo citado Miguel Mouriño quen relata que este deporte era tan practicado na bisbarra que se podían ver &quot;pedras de birlos por moitos lugares das aldeas, e digo pedras e non campos de birlos (que tamén os había, aínda que en cantidade moito menor), porque se trataba de espazos para a actividade da vida cotiá que se habilitaban no momento de botar unha partida con só escavar o foxo de caída que debería quedar tapado ao finalizar.&quot; &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Pola súa banda, José Rodríguez confirma que antigamente as boleiras estaban situadas, &quot;normalmente, nas prazas dos pobos, diante das igrexas, por ser os lugares máis coidados e céntricos, xa que era onde se organizaban romaxes, festas etc&quot;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Ambos os dous investigadores comentan que as competicións consistían en xogarse cordeiros, galos, xerras de viño, e outros premios similares. Eran competicións libres, sen bases nin regulamento ningún, poñéndose de acordo nas normas a seguir todos os xogadores antes da competición.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Nesta diversidade, Isidro Costas sinala que nos camiños e espazos comunitarios do Val Miñor atópanse lousas de 5 até 18 furacos. Os máis antigos deles, sostíñanse os birlos con bosta ou lama. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

A partir do ano 1990, todos os clubs e xogadores están debidamente inscritos e rexistrados na Federación Galega de Bolos e na Secretaria Xeral para o deporte da Xunta de Galicia, e todas as competicións se rexen por un regulamento de Bolos Celta aprobado no ano 1990, con pequenas modificacións posteriores, por todos os clubs.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://deporte.xunta.gal/es/node/5412|páxina-web=Deporte.Xunta.Gal|título=Deporte Galego|data-acceso=18/06/2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== Clubs integrantes da Federación Galega de Bolos ==
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 3; column-count: 3;&quot;&gt;
* Arcasco
* Bolos do Cean
* Belesar Urgal
* Concello de Gondomar
* Cruceiro de Meilan
* Camos
* Carrasca
* Estivada
* Forcadela
* Iniciadora
* Medialdea
* O Cadaval
* O Sobreiro
* Peitieiros
* Portameán
* Rega
* Ribatra
* San Miguel de Peitieiros
* San Vicente de Mañufe
* San Cibrán
* San Roque
* Santalla
* Santa Eulalia
* Santiago de Parada
* Vilachán
* Xove
* Xunqueira
&lt;/div&gt;

== Competicións oficiais de Bolos Celtas ==
&lt;div style=&quot;-moz-column-count: 2; column-count: 2;&quot;&gt;
* Campionato de Liga Galega de 1ª e 2ª División
* Campionato Galego individual de 1ª e 2ª
* Campionato Galego de Parellas de 1ª e 2ª
* Campionato Galego intermodal
* Campionato Galego mixto por parellas
* Campionato Galego de veteranos e superveteranos
* Campionato Galego feminino, individual e de parellas
* Campionato Galego de categorías inferiores
* Campionato de España por equipos de 1ª e 2ª
* Campionato de España individual de 1ª e 2ª
* Campionato de España de parellas de 1ª e 2ª
* Campionato de España de veteranos e superveteranos
* Campionato de España mixto por parellas
* Campionato de España feminino
* Copa España
* Torneo Nacional de Cangas de Narcea
* Torneo de Nadal
* Copa Presidente Xunta de Galicia
* Torneo Concello de Nigrán
* Torneo Concello de Gondomar
* Torneo Concello de Tomiño
* XXIV horas de Bolos de A Carrasca
* XII horas de Bolos Medialdea
* XII horas de Bolos Camos
* Torneo de Belesar-Urgal
* Torneo de Peitieiros
* Torneo San Fiz (Nigrán)
* Torneo Viana do Bolo (Ourense)
* Torneo de Pontenova (Lugo)
* Intercontinental (España-Arxentina-Uruguai)
&lt;/div&gt;

== Censo de equipos galegos de Bolos Celtas ==

=== Concello de Baiona ===

* Santa Marta
* Meira Orrea
* Club de Bolos A Rega (Sabarís)
* Club de Bolos Belesar-Urgal (Belesar)
* Club de Bolos Medialdea (Belesar)
* Club de Bolos Portamean (Belesar)
* Club de Bolos Estivada (Belesa)
* Club de Bolos Baredo (Baredo)

=== Concello de Gondomar ===

* Club de Bolos Peitieiros (Peitieiros)
* Club de Bolos San Cibrán (Donas)
* Club de Bolos San Vicente de Mañufe (Mañufe)
* Club de Bolos Xunqueira (Borreiros)
* Club de Bolos Sobreiro (Borreiros)
* Club de Bolos San Miguel (Peitieiros)

=== Concello de Nigrán ===

* Club de Bolos Camos (Camos)
* Club de Bolos Carrasca (Parada)
* Club de Bolos Ceán (Nigrán)
* Club de Bolos Iniciadora (Nigrán)
* Club de Bolos San Roque (Camos)
* Club de Bolos Santiago de Parada (Parada)
* Club de Bolos San Bartolomé (Camos)
* Club de Bolos Santa Eulalia (Camos)

=== Concello de Tomiño ===

* Club de Bolos Forcadela (Forcadela)
* Club de Bolos Vilachán (Barrantes)

=== Concello de Vigo ===

* Club de Bolos Valladares (Valadares)

== Censo de campos de birlos no Val Miñor ==

=== [[Baiona|Concello de Baiona]] ===
* Medialdea-Belesar (3 boleras)
* Belesar-Urgal (2 boleras)
* Rega-Sabaris (1 bolera)
* Belesar- Estivada (1 bolera)
* Baredo (1 bolera)

=== [[Gondomar|Concello de Gondomar]] ===
* Peitieiros-Gondomar (1 bolera)
* Mañufe-San Sebastián (1 bolera)
* San Cibrán-Donas (1 bolera)
* Borreiros-Gondomar (1 bolera)
* As Cercas- Gondomar (2 boleras)

=== [[Nigrán|Concello de Nigrán]] ===
* Camos-Nigrán (4 boleras)
* Carrasca-Parada (2 boleras)
* Cean-Nigrán (1 bolera)

=== [[Tomiño|Concello de Tomiño]] ===
* Cristelos-Tomiño (2 boleras)
* Forcadela-Tomiño (1 bolera)

== Notas ==
{{Listaref|30em}}
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Birlos]]
* [[Xogos populares]]

===Ligazóns externas===

* [https://www.youtube.com/watch?v=g_agUWafhcs Bolos celtas (1ª Parte)] - BolosdoCean (2009). [[YouTube]].
* [https://www.youtube.com/watch?v=8R1jf9P_g8M Bolos celtas (2ª Parte)] - BolosdoCean (2009). YouTube.
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Deportes]]
[[Categoría:Xogos populares de Galicia]]
[[Categoría:Artigos destacados sobre Galicia]]</text>
      <sha1>p0dx2t2cylqm6z7x7q6w0xm4fwmu40q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>O reino de Galicia na historiografía tradicional española</title>
    <ns>0</ns>
    <id>501386</id>
    <revision>
      <id>6163160</id>
      <parentid>6162447</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:32:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cossue</username>
        <id>82922</id>
      </contributor>
      <comment>/* O reino dos cristiáns. Referencias documentais (séc. VIII-XI) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="292747" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Reino_de_Galicia_-_kingdom_of_Galicia_-_Jalilkiah.jpg|miniatura|500px|Mapa incluído na ''Historia General de España'' de [[Modesto Lafuente]], ano 1850.&lt;br&gt;O autor traduce o termo árabe ''Jalikiah'' (Galicia) por ''Reino de León''.]]
A primeira referencia historiográfica explícita sobre a existencia do [[Reino de Galicia|'''reino de Galicia''']] data do [[século VI]], cando o bispo [[Gregorio de Tours]] denomina ''Galliciensim regnum''&lt;ref name=&quot;:98&quot; /&gt; o [[estado]] creado polo pobo [[Pobos xermánicos|xermánico]] dos [[suevos]] na [[provincia romana]] da [[Gallaecia]]. Este reino [[Galicia altomedieval|galego altomedieval]] perdurou, con dimensións e significados cambiantes, desde a época sueva até o [[século XIX]], momento no que nunha [[División territorial de España en 1833|reforma administrativa]], a tradicional organización en reinos da [[Reino de España|monarquía hispana]] foi substituída por unha estrutura provincial centralizada.

Malia este dilatado lapso temporal, e a existencia de abondosas alusións documentais, os historiadores españois da [[Idade Contemporánea|idade contemporánea]] substituíron as referencias ao reino galego da alta e plena [[idade media]] polas denominacións de [[reino de Asturias]] e [[reino de León]], sendo o territorio da Galicia actual presentado como un espazo subsidiario de escasa importancia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT40#v=onepage&amp;q&amp;f=false|capítulo=Cap.3: Terra sen historia|páxina=50}}&lt;/ref&gt;. A contradición entre esta visión historiográfica e a realidade presentada polos documentos históricos foi denunciada por unha parte dos estudosos galegos e non deixou de ser recoñecida, dun ou outro xeito, polos propios historiadores que a propagaron.

== O reino de Galicia na documentación histórica medieval ==
A designación &quot;reino de Galicia&quot;, empregada nun primeiro momento para dar nome ao [[Reino suevo|reino dos suevos]], pasou coa islamización da [[Reino visigodo|Hispania visigoda]] a designar todo o territorio peninsular baixo dominio cristián, coa excepción da [[Marca Hispánica|marca hispánica]] franca. A escisión de novas realidades políticas desde o [[século XII]] ([[Reino de Portugal|Portugal]], [[Reino de Castela|Castela]], [[Reino de León|León]]), reduciu paulatinamente as dimensións do territorio, nun proceso que culminou no [[século XV]] cando, após a separación do [[O Bierzo|Bierzo]], o reino galego presentaba practicamente a extensión da actual [[comunidade autónoma de Galicia]].

=== Período xermánico. Referencias documentais (séc. V-VII) ===
[[Ficheiro:Galician-suevic-kingdom.png|miniatura|230x230px|'''Bispados do Reino de Galicia.'''&lt;br/&gt;[[Século VI]]: &lt;small&gt;Braga, Porto, Lamego, Coímbra, Dumio, Lugo, Ourense, Astorga, Iria, Britonia, Tui, Idaña, Viseu&lt;/small&gt;.&lt;ref name=&quot;:211&quot;&gt;{{Cita libro|título=Monumentos antiguos de la iglesia compostelana|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1882|url=https://docplayer.es/65432218-.html|páxina=49|cita='''in tota Galliciae regione''' (Braga, Lugo, Dumio, Britonia (Mondoñedo), Iria (Compostela), Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, Astorga, Tui, Idaña, Viseu)}}&lt;/ref&gt;]]
No ano [[411]], nos estertores do imperio, [[Imperio Romano de Occidente|Roma]] chegou a un acordo (''[[foedus]]'') coa tribo xermánica dos [[suevos]] polo que lles foi cedida para o seu asentamento a provincia da Gallaecia. Este referente territorial foi axiña asumido polos novos gobernantes, como se pode deducir da inscrición &quot;MVNITA GALLICA&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=MVNITA GALLICA PAX - Moedas galegas|url=https://www.galizahistorica.com/mvnita-gallica-pax-moedas-galegas/|páxina-web=Galiza Histórica|data=2020-02-22|data-acceso=2020-10-17|lingua=pt-PT}}&lt;/ref&gt;, presente nalgunha das moedas da época&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=27}}&lt;/ref&gt;. No século seguinte o clérigo francés [[Gregorio de Tours]] (†[[594]]), na súa obra ''Historia Francorum'', nomeaba xa como &quot;''Galliciensim regnum''&quot;&lt;ref name=&quot;:98&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|páxina=43|volume=VI|cita='''Galliciensim regnum'''}}&lt;/ref&gt; aos dominios suevos.{{Efn|Existe unha referencia anterior ao ''Galliciae Regno'' nunha epístola do papa [[León I, papa|León I]] datada no ano [[447]],&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=De haeresi et historia Priscillianistarum|apelidos=[[León I, papa|León I]]|ano=447|url=http://www.mlat.uzh.ch/MLS/advsuchergebnis.php?suchbegriff=Galliciae%20Regno&amp;table=Leo_I_cps2&amp;level2_name=&amp;from_year=&amp;to_year=&amp;mode=SPH_MATCH_EXTENDED2&amp;lang=0&amp;corpus=2&amp;verses=&amp;lemmatised=&amp;suchenin=in_tabelle|cita=(..) et Bracarensibus synodis in '''Galliciae regnis''' apostolicae sedis decreto habitis&quot; &quot;(..)ad alia concilia in '''Galliciae regno'''|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;.
Se ben a súa autenticidade é dubidosa pois proceden dunha recesión do autor Pascasio Quesnello no século XVII. Unha edición literal da mesma carta de J.P. Migne en ningún momento fala de &quot;reino&quot;.}} 

Os seus territorios incluían Asturias e a [[chaira]] leonesa. Así o transmitiron os cronistas [[Paulo Orosio]] (†[[420]]), quen sitúa en Galicia a cántabros e ástures&lt;ref name=&quot;:80&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia nos textos clásicos|apelidos=Romero Masiá|nome=Ana María|editorial=Museu arqueolóxico da Coruña|ano=1988|cita=Cantabri et Astures Gallaecie provinciae portio sunt|nome2=Xose Manuel|apelidos2=Pose Mesura|páxina=145|url=https://issuu.com/jmbello7/docs/galicianostextosclasicos/141}}&lt;/ref&gt;; [[Idacio]] (†[[469]]), quen, ademais de sinalar a galeguidade de &quot;''Asturica&quot;'' ([[Astorga]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.es/books?id=OkmUspoE1UUC&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP7#v=onepage&amp;q=in%20asturicense%20urbe%20gallaeciae&amp;f=false|cita=in Asturicense urbe Gallaeciae|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1787|volume=16}}&lt;/ref&gt;, denomina ''&quot;Campos Gallaeciae&quot;'' a planicie leonesa coñecida hoxe como [[Terra de Campos]]&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cita libro|título=La Galicia romana|apelidos=Torres Rodríguez|nome=Casimiro|editorial=Fundación Barrié de la Maza|ano=1982|páxinas=108-110|url=https://pt.scribd.com/document/289464400/La-Galicia-Romana-Casimiro-Torres-Rodriguez-PDF}}&lt;/ref&gt;; e [[Isidoro de Sevilla]] (†[[636]]), que xa no [[século VII]] volve a indicar que Asturias e Cantabria están dentro de Galicia&lt;ref name=&quot;:94&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=España Sagrada |apelidos-editor=Florez |nome-editor=Henrique |cita=regiones partes sunt provinciarum […] sicut in Gallicia Cantabria, Asturia |url=https://books.google.es/books?id=YTw-AAAAcAAJ&amp;pg=PA6&amp;q=regiones+partes+sunt+provinciarum |páxina=6 |volume=24 |ano=1759}}&lt;/ref&gt;. As dimensións aproximadas do reino galaico poden ser deducidas da enumeración de prelados asistentes aos [[Primeiro Concilio de Braga|concilios de Braga]] e [[Concilio de Lugo|Lugo]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Concilium Bracarense I|url=http://corpus.cirp.gal/codolga/fontes/2016_concilios_de_braga|páxina-web=corpus.cirp.gal (CODOLGA)|data-acceso=2019-10-14|cita=Cum Galliciae provinciae episcopi}}&lt;/ref&gt; e da relación de sés relixiosas incluída no ''[[Parrochiale Suevum|parrochiale suevum]]'' ([[Circa|ca.]] [[569]]), onde todos os bispados fican englobados na ''&quot;regione''&quot; galega&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.de/books?id=YzxxSwAGqIYC&amp;pg=PA131#v=onepage&amp;q=in%20tota%20Regione&amp;f=false|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|volume=4|edición=1850|cita=in tota Gallaeciae regione}}&lt;/ref&gt;.

No ano [[585]] a monarquía [[Visigodos|visigoda]] incorporou o reino de Galicia aos seus dominios. As [[Crónica de Afonso III|crónicas de Afonso III]] afirmarán tres séculos despois que &quot;os visigodos eran mais fortes e dominaron o reino de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica Albeldense|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Sueuos superabit et '''Gallicie regnum''' Gotis admiscit&quot;. &quot;Uittizza […] Iste in uita patris in Tudense hurbe '''Gallicie''' resedit|Cita=}}&lt;/ref&gt;. Este feito non supuxo a desaparición como entidade diferenciada do reino ''galisuevo'' (así o denomina o poeta [[Venancio Fortunato]] [† ca. [[600]]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|editorial=Xerais|ano=2020|páxina=45|apelidos2=López Carreira}}&lt;/ref&gt;, pois o propio ''[[Liber Iudiciorum]]'' visigodo, divide o territorio godo en tres espazos: España, Galia e Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Forum judicum|editorial=Boston Book Company|url=http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0506-0506,_AA_VV,_Leges_Romanae_Visigotorum_[Scott_JP_Curatore],_EN.pdf#page=179&amp;zoom=auto,-275,489|cita=Where any scandal arises within the limits of Spain, Gaul, '''Galicia''', or in any other province of our kingdom […]|apelidos-editor=Scott|nome-editor=S. P.|edición=1910|lingua=Inglés}}&lt;/ref&gt; Esta división tamén figura nos [[Concilios de Toledo|concilios visigodos]]: no concilio terceiro ([[589]]) establécense rezos para os homes das igrexas de España, Galia e Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección de cánones y de todos los concilios de la iglesia de la iglesia de España y de America|apelidos=Tejada y Ramiro|nome=Juan|ano=1861|url=https://books.google.es/books?id=P5wsAAAAYAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA230#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=230|volume=2|cita=Per omnes ecclesia Spaniae, Galliae vel '''Galliciae'''}}&lt;/ref&gt;, e no décimo terceiro ([[683]]) un decreto fiscal diferenza entre estes tres mesmos espazos territoriais para a súa aplicación.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Coleccion de canones y de todos los concilios de la iglesia española|apelidos=Tejada y Ramiro|nome=Juan|ano=1850|url=https://books.google.es/books?id=H38zAQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA516#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=516|cita=In provinciam Galliae vel '''Galliciae''' atque in omnes provincias Hispaniae}}&lt;/ref&gt; A mesma distribución territorial aparece na crónica de [[Xoán Biclarense]] (†[[621]]), autor que distingue a &quot;''provincia Gallaecia''&quot; da &quot;''provincia gothorum''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Alexander Pierre |apelidos=Bronisch |ano=2006 |título=El concepto de España en la historiografía visigoda y asturiana |revista=Norba: Revista de historia |número=19 |páxinas=9-42, en 11 |lingua=es |issn=0213-375X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2566373.pdf}}&lt;/ref&gt; e, cando dá noticia dun Concilio en Toledo, coincide en sinalar que a el acudiron bispos de &quot;España, Galia e Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Biclarensis|nome=Iohannes|ano=590|cita=Sancta synodus episcoporum totius Hispaniae, Galliae et '''Gallaetiae''' in urbe Toletana|url=https://la.wikisource.org/wiki/Chronicon_(Iohannes_Biclarensis)#ANNO_VIII_MAVRICII_IMPERATORIS,_QVI_EST_RECCAREDI_REGIS_IIII_ANNVS_(590)}}&lt;/ref&gt;

=== O reino dos cristiáns. Referencias documentais (séc. VIII-XI) ===
[[Ficheiro:Bishoprics_of_the_kingdom_of_galicia_(881).png|miniatura|230x230px|'''Bispados do Reino de Galicia.'''&lt;br/&gt;[[Século IX]]: &lt;small&gt;Braga (metrópole), Dumio, Porto, Tui, Ourense, Iria, Lugo, Britonia e Astorga.&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;:97&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chonicon Albeldense|ano=Ano 881|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Braga metrópole, Dumio, Porto, Tui, Ourense, Iria, Lugo, Britonia e Astorga}}&lt;/ref&gt;]]
A comezos do [[século VIII]], o islam estendeuse até a [[Península Ibérica|península ibérica]] poñendo fin ao reino visigodo. A ocupación islámica non chegou a alcanzar Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=144-145|cita=o dominio musulmán de España excluía, por definición, a Galicia}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:122&quot;&gt;{{Cita libro|título=Acerca de la conquista árabe de Hispania. Imprecisiones, equívocos y patrañas|apelidos=Maíllo Salgado|nome=Felipe|ano=2011|cita=La ocupación musulmana del cuadrante noroeste peninsular nunca se dio (no hay prueba de que en los primeros años de la conquista llegara ejército alguno por Galicia o áreas adyacentes) y el poblamiento bereber no tuvo apenas consecuencias por su brevedad|url=https://metahistoria.com/novedades/acerca-de-la-conquista-arabe-de-hispania-rb/|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, onde permaneceron inalteradas as estruturas sociais&lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia á marxe do Islam|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Museo do pobo galego|ano=1996|apelidos2=Pallares|nome2=Mª Carmén|publicación=Galicia fai dous mil anos. O feito diferencial galego.|volume=I|páxina=441|cita=&quot;[…] a continuidade dos lugares habitados e a permanencia das súas estruturas organizativas tanto económicas coma políticas reúnen a triple característica da fiabilidade, a claridade e a abundancia&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt; e relixiosas&lt;ref name=&quot;ReferenceD&quot;&gt;{{Cita libro|título=A igrexa galega|apelidos=Carballo|nome=Francisco|editorial=Promocions Culturais Galegas|ano=1995|páxina=38|ref=}}&lt;/ref&gt;. A documentación medieval mesmo recolle nestes séculos referencias a unha moeda galega propia: o [[Sólido Galego]]. Estes sólidos de &quot;uso na nosa terra&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=7&amp;zoom=auto,-278,843|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|cita=pretio proinde XVm '''solidos gallicarios usui terre nostre'''|lingua=Latín|localización=Guimarães|data=28/07/924}}&lt;/ref&gt; aparecen continuadamente referidos, baixo diferentes variantes: ''gallicanos''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-278,642|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|cita=accepi de uobis precio id est, cauallo dosno de IIIIor '''solidos gallicanos''' et IIos solidos de alio precio, sub uno VIes '''solidos gallicanos''' que uos mihi dedistis et ego accepi et de precio|lingua=Latín|localización=Catedral de Braga|data=900}}&lt;/ref&gt;, ''gallicenses''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-278,469|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|data=905|localización=Mosteiro de Celanova|cita=et ccepimus de te pretium quod nobis bene complacuit XXV '''solidos gallicenses''' in pannos uel argento et boves|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;, ''gallicanus''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=8&amp;zoom=auto,-278,77|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|data=941|localización=Mosteiro de Sobrado|cita=et IIIIor lenzos lineos, ceuaria et sicera in simul VII '''solidos gallicanus''', quod precium bene nobis complacuit, et de ipso precio apud|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;, nos cartularios medievais das catedrais e os mosteiros galegos até o século XII.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Solidos Galicenses|url=https://frornarea.blogspot.com/2008/05/solidos-galicenses.html|páxina-web=Fror na area. Toponimia galega|data-acceso=2022-08-19|apelidos=Costa|nome=Miguel}}&lt;/ref&gt; 

Estes feitos, ignorados pola historiografía española tradicional, aparecen reflectidos en crónicas cristiás e musulmás&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=215|cita=3}}&lt;/ref&gt; e nas obras de diferentes historiadores ao longo dos séculos. Así, [[Sigeberto de Gembloux]] (†[[1112]]) escribiu sobre &quot;o reino que é a terceira parte da Hispania, o cal chamamos de Galicia que nin os visigodos nin despois os sarracenos puideron someter&quot;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronicon sive Chronographia|apelidos=de Gembloux|nome=Sigeberto|ano=ca. 1105|páxina=CLX|cita='''Regnum''' vero tertiae partis hispaniarum, quod dicitur '''Gallitiensium''', quod nec tunc Wisigothae, nec postea Saraceni potuerunt subigere, adhuc viget incolume, et Dei protegente fide manet inexpugnabile|url=https://books.google.es/books?id=0_DoBQAAQBAJ&amp;lpg=PA337&amp;dq=Regnum%20vero%20tertiae%20partis%20hispaniarum%2C%20quod%20dicitur%20Gallitiensium%2C%20quod%20nec%20tunc%20Wisigothae%2C%20nec%20postea%20Saraceni%20potuerunt%20subigere%2C%20adhuc%20viget%20incolume%2C%20et%20Dei%20protegente%20fide%20manet%20inexpugnabile&amp;pg=PA337#v=onepage&amp;q=Regnum%20vero%20tertiae%20partis%20hispaniarum,%20quod%20dicitur%20Gallitiensium,%20quod%20nec%20tunc%20Wisigothae,%20nec%20postea%20Saraceni%20potuerunt%20subigere,%20adhuc%20viget%20incolume,%20et%20Dei%20protegente%20fide%20manet%20inexpugnabile&amp;f=false|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;; o rei granadino [[Abd Allah ibn Buluggin]] († [[Circa|ca.]] [[621|1090]]) lembrou nas súas memorias como Al-Andalus &quot;pertencía aos cristiáns até que os árabes os derrotaron e acantoaron en Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Las memorias de abd allah, último rey zïrí de Granada destronado por los Almorávides (1090)|ano=1981|páxina=158|apelidos-editor=Lévi Provençal/García Gómez}}&lt;/ref&gt;; o alemán [[Georgius Agricola]] (†[[1555]]) explicou que os sarracenos &quot;irromperon en Hispania cun exercito inxente e despoboaron todas as terras agás Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Oratio de Bello adversus Turcam|apelidos=Agricola|nome=Georgius|ano=1538|páxina=113|url=https://www2.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/agricola1/jpg/s113.html|cita=Saraceni […] cum ingenti exercitu in Hispaniam irruunt omnem terram excepta Gallicia depopulantes.|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;; e o alxeriano [[Al-Maqqari|Al Maqqari]] (†[[1632]]) narrou como &quot;naquel tempo non ficou ningún lugar sen dominar por Al-Andalus se exceptuamos o país de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The History of the Mohammedan Dynasties in Spain|apelidos=Al-Makkari|nome=Ahmed ibn Mohammed|editorial=Royal Asiatic Society Books|ano=2002|volume=I|páxina=291|url=https://books.google.es/books?id=dRVlWhdJkZYC&amp;hl=es&amp;pg=PA291#v=onepage&amp;q&amp;f=false|lingua=en}}&lt;/ref&gt;. 

O territorio da península ibérica mantivo pois a mesma división territorial en tres espazos do período xermánico: Galicia, o reino dos cristiáns; a España musulmá, herdeira do reino visigodo, e a [[Marca Hispánica|marca hispánica]] do imperio franco. No contexto deste marco político abundan as referencias a Galicia e ao seu territorio:

[[Ficheiro:Barco vikingo.jpg|miniatura|''Drakkar'' viquingo.&lt;br&gt;Os normandos dividían a península ibérica en tres espazos políticos: ''Galizuland'', ''Spanland'' e ''Skarland''.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PT48&amp;dq=galizuland%20spanland%20skarland&amp;hl=es&amp;pg=PT48#v=onepage&amp;q=galizuland%20spanland%20skarland&amp;f=false|editorial=Debate|nome=Miguel-Anxo|apelidos=Murado|ano=2013|páxina=59|cita=Na xeografía normanda distínguese entre &quot;Spanland, Galizuland e Skarland&quot;}}&lt;/ref&gt;]]
* '''Documentación de orixe cristiá''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Gallaecia''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONLINE LATIN DICTIONARY - Latin - English|url=https://www.online-latin-dictionary.com/latin-english-dictionary.php?parola=gallaecia|páxina-web=www.online-latin-dictionary.com|data-acceso=2020-07-09|cita=province of Spain Tarragonensis, now Galicia}}&lt;/ref&gt;), España (''Hispania''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONLINE LATIN DICTIONARY - Latin - English|url=https://www.online-latin-dictionary.com/latin-english-dictionary.php?parola=hispania|páxina-web=www.online-latin-dictionary.com|data-acceso=2020-07-09}}&lt;/ref&gt;) e a [[Marca Hispánica|marca hispánica]] do imperio franco:
:Ao [[Concilio de Frankfurt]] ([[794]]) acudiron os bispos de Galicia xunto aos de Italia, Gotia e Aquitania&lt;ref name=&quot;:47&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de los heterodoxos españoles|apelidos=Menéndez Pelayo|nome=Marcelino|ano=1880|páxina=457|url=https://books.google.es/books?id=vPi9qQFIR94C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PA457#v=onepage&amp;q&amp;f=false|volume=1|edición=CSIC|lingua=es|cita=}}&lt;/ref&gt;, e desde alí o papa [[Hadrián I, papa|Hadrián I]] (†[[795]]) emitiu un documento dirixido ao clero de Galicia e España&lt;ref name=&quot;:48&quot;&gt;{{Cita libro|título=El adopcionismo en España|apelidos=Rivera Recio|nome=Juan Francisco|editorial=Toledo|ano=1980|url=https://books.google.es/books?id=gWI2IQZS50gC&amp;lpg=PR1&amp;ots=K9vq41Lzy4&amp;dq=el%20adopcionismo%20en%20espa%C3%B1a%20rivera%20recio&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA59#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=59|ref=}}&lt;/ref&gt;, é dicir, ao clero galaico e ao [[Mozárabes|mozárabe]]. Os bispos galegos figuran tamén entre os asistentes ao [[Concilio de Attigny]] ([[874]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|ano=874|url=https://books.google.es/books?id=03jJBy9klRkC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=quantum episcopus in partibus Septimania atque Gallaeciae|volume=29|apelidos-editor=Flórez|nome-editor=Henrique|edición=1775|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;. Na obra do monxe [[Beato de Liébana]] (†[[798]]) atribúese a Santiago a evanxelización de Galicia, non a de Hispania. Un texto mozárabe denominado ''Nomina Ovetensis'' ([[780]]) incluído na chamada ''Nomina Sedium Episcopalium'' enumera os bispados galegos do século VIII.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|editorial=Nomina civitatum Ispanie sede Episcopalium|ano=1903|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;pg=PA808#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=898|cita=Braga, Dumio, Porto, Tui, Ourense, Lugo, Britonia, Astorga, Iria, Boticas}}&lt;/ref&gt; No século seguinte fai o mesmo a [[crónica Albeldense]] ([[881]]), o que permite debuxar os límites territoriais de Galicia&lt;ref name=&quot;:97&quot; /&gt;{{Efn|Nesta versión da crónica Albeldense non aparecen as dioceses de Oviedo e León, territorios incluídos nos bispados de Britonia e Astorga. Porén, existen outras versións da crónica que si as inclúen,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chonicon Albeldense|ano=Ano 881: Item notitia episcoporum cum sedibus suis|url=https://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/0800-0900,_Auctor_Incertus,_Chronicon_Albeldense_(Dulcidio_Salmaticensi),_MLT.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-331,624|cita=(Sé rexia (Oviedo), Braga, Lugo, Dumio, Mondoñedo (Britonia), Iria (Compostela), Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, León, Astorga)}}&lt;/ref&gt;. Para algúns estudosos isto é debido a interpolacións posteriores.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A evolução histórica dos limites da Galiza|ano=2021|url=|cita=|apelidos=Barbosa Álvares|nome=José Manuel|editorial=Através Editora|páxina=149}}&lt;/ref&gt; }} e cotexar a continuidade coa época sueva&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Monumentos antiguos de la iglesia compostelana|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1882|url=https://docplayer.es/65432218-.html|páxina=49|cita=Braga, Lugo, Dumio, Britonia, Iria, Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, Astorga, Tui, Idaña, Viseu}}&lt;/ref&gt;. Uns límites que a documentación do [[século X]] sitúa no [[Río Cea, río Esla|río Cea]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Coleccion diplomatica del Monasterio de Sahagun|editorial=Centro de Estudios e Investigacion San Isidoro|ano=1976|volume=2|url=https://books.google.es/books?id=OBAUehvVplYC&amp;q=in+eclesia+in+loco+Calzata+que+est+sita+super+ripam+fluminis+cui+nomen+est+Ceia+in+finibus+Gallecie&amp;dq=in+eclesia+in+loco+Calzata+que+est+sita+super+ripam+fluminis+cui+nomen+est+Ceia+in+finibus+Gallecie&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjB5sSwtfvnAhW78uAKHbKxDx8Q6AEIKjAA|cita=Diplomas dos anos 904 e 922: &quot;... in hunc locum Calzata, que est sita super ripam fluminis cui nomen est Zela, in finibus Galleciae./ sobre o rio chamado Cea nos límites de Galicia|páxina=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia del Real Monasterio de Sahagún|apelidos=Escalona|nome=Romualdo|ano=1782|url=https://books.google.es/books?id=yHJPAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=Primitibi%20in%20finibus%20Gallecie%2C%20super%20ripam%20amnis%20Ceia%20cartulam&amp;f=false|páxina=467|cita=Documento nº 613. Marzo de 1060: &quot;...uel collegio fratrum Sancti Facundi et Primitivi, in finibus Gallecie, super ripam amnis Ceia...}}&lt;/ref&gt;, chegando polo sur até o [[río Mondego]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/76/mode/2up/search/Mondego+qui+utramque+a+Gallecia|páxina=77|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=ultra fluvium Mondego qui utramque a Gallecie}}&lt;/ref&gt;, Coímbra e o mosteiro fortaleza de [[Lorvão]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A flumine Mineo usque in Tagum: Os camiños diverxentes de Galicia e Portugal na alta idade media (700-1100)|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2014|páxina=42|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2014_Lingua-e-identidade-na-fronteira-galego-portuguesa.pdf#page=42&amp;zoom=auto,-332,602|cita=monte Lauribano in finibus Gallecie}}&lt;/ref&gt;. O valor referencial de Galicia é claro e preciso entre toda a cristiandade medieval, existindo numerosos exemplos asociados sobre todo ao fenómeno das peregrinacións xacobeas&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=242}}&lt;/ref&gt;. Por exemplo, a viaxe do monxe armenio [[Simeón de Mantua]] (†[[1016]]), quen no ano [[983]] peregrinou &quot;por diversos lugares de Galicia coñecedor da fama do rei (Bermudo II)&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2009|título=Relaciones ultrapirenaicas de la Provincia &quot;Gallaeciae&quot; (714-1074)|revista=Rudesindus|número=5|url=http://www.rudesindus.org/05_2009_rudesindus/043_carriedo_provincia_gallaecia_05_2009_rudesindus.pdf#page=39&amp;zoom=auto,-332,515|cita=per diversa Galliciae loca inclaruit, atque sanctitatis fama regi illius prouinciae innotuit|páxina=81}}&lt;/ref&gt; Alén dos confíns tradicionais, no ano [[956]] un monxe franco recolle nos [[Annales Sangallenses maiores|Anais de St. Gallen]] que a batalla do Barranco, producida en [[939]] ao sur do río Douro, ao pé da actual [[provincia de Soria]], tivo lugar na &quot;rexión de Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita tese |apelidos={{Versaleta|Pérez Marinas}} |nome=Iván |data=2016 |título=Tierra de nadie. Sociedad y poblamiento entre el Duero y el Sistema Central (siglos VIII-XI) |institución=[[Universidade Autónoma de Madrid]] |url=https://repositorio.uam.es/bitstream/handle/10486/673422/perez_marinas_ivan.pdf |lingua=es |páxina=125 |cita=regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Gonzalo |apelidos={{Versaleta|Martínez Díez}} |título=El condado de Castilla (711-1038). La historia frente a la la leyenda |url=https://books.google.es/books?id=KgiDVZfBipwC&amp;pg=PA356&amp;dq=%22regi%C3%B3n%20de%20Galicia%22 |volume=I |ano=2005 |editorial=Junta de Castilla y León; Marcial Pons Historia |lingua=es |isbn=84-95379-95-3 |páxina=356 |cita=regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;

* '''Documentación de orixe escandinava''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Galizuland''&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=ONP: galizuland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o25770|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-07-09|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt;), España (''Spánland''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONP: spánland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o74257|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-07-09|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt;) e a marca franca (''Skarland''&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;):
: A primeira incursión normanda chegou ás costas galegas no ano [[844]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1899|url=https://archive.org/stream/historiadelasant02lpez#page/n151/mode/2up|volume=2|páxina=148|publicación=Cronicón Iriense|cita=naves Normanorum in Gallaecia venerunt}}&lt;/ref&gt;, despois de asaltar [[Tolosa, Francia|Tolosa]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Annales Bertiniani|url=https://www.dmgh.de/mgh_ss_1/index.htm#page/441/mode/1up|cita=Nordomanni per Garrondam Tolosam usque proficiscentes, praedas passim inpuneque perficiunt. Unde regressi quidam Galliciemque adgressi (..) / Os normandos subiron polo Garona até Tolosa (..). De volta dalí algúns aproximáronse a Galicia(..)|páxina=441}}&lt;/ref&gt; Existen dezaseis sagas nas que se fala de Galicia&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;, en ocasións co nome Jakobsland,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONP: jakobsland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o41162|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-02-24|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt; a &quot;terra de Santiago&quot;, e dos reis galegos.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Por exemplo, a saga dos ''Jarls'' das [[Orcadas|illas Orcadas]] (''[[Saga Orkneyinga]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Orknøboernes saga (Ægidius) - Sagatekst – heimskringla.no|url=http://www.heimskringla.no/wiki/Orkn%C3%B8boernes_saga_(%C3%86gidius)_-_Sagatekst|páxina-web=www.heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galicien}}&lt;/ref&gt;, a saga dos fillos de [[Magnus III de Noruega]] (†[[1103]]) (''[[Saga Magnússona]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Saga Sigurðar jórsalafara, Eysteins ok Ólafs – heimskringla.no|url=https://heimskringla.no/wiki/Saga_Sigur%C3%B0ar_j%C3%B3rsalafara,_Eysteins_ok_%C3%93lafs|páxina-web=heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galizuland}}&lt;/ref&gt; ou a saga dos descendentes de [[Canuto o Grande]] (†[[1035]]) (''[[Saga Knytlinga]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Knytlinga saga – heimskringla.no|url=https://heimskringla.no/wiki/Knytlinga_saga|páxina-web=heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galizuland}}&lt;/ref&gt;. Nesta última nárrase a historia de [[Ulv Galiciefarer]] que &quot;foi como viquingo cara ao oeste e arrasou Galicia facéndose cun rico botín; motivo polo que se lle chamou Ulf o Galego&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Jómsvíkíngasaga ok Knytlínga|edición=1828|lingua=Islandés|url=https://books.google.es/books/reader?id=9OtSutSW5uoC&amp;hl=es&amp;printsec=frontcover&amp;output=reader&amp;pg=GBS.PA302#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ülfr, hann var jarl i Danmörk, hann var her-mathr mikill; hann fór í vestrviking ok vann Galizuland ok eyddi okgerthi thar mikinn hernath: thví var hann kallathr Galizu-Ülfr}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Península Ibérica por volta do ano de 950 segundo a Crónica do mouro Rasis (al-Razi) e a Crónica de 1344.jpg|miniatura|Península Ibérica segundo a [[Crónica do Mouro Rasis]] (†955).]]
* '''Documentación de orixe musulmá''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Djilliquiyya''&lt;ref name=&quot;:79&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ḏj̲illīḳiyya|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_2076|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=A.|apelidos=Huici Miranda|cita=Galice. Région Nord-est de la péninsule Ibérique}}&lt;/ref&gt;), España (''al-Andalus''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=al-Andalus|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/al-andalus-COM_0054?s.num=0&amp;s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopedie-de-l-islam&amp;s.q=al-andalus|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=E.|apelidos=Lévi-Provençal|nome2=J. D.|apelidos2=Latham|nome3=L.|apelidos3=Torres Balbás|nome4=G. S.|apelidos4=Colin|número=}}&lt;/ref&gt;) e os territorios pirenaicos dos francos (''Ifrandj''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ifrand̲j̲|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/ifrandj-COM_0353|revista=Encyclopaedia of Islam, Second Edition|data=2012-04-24|lingua=en|nome=B.|apelidos=Lewis|nome2=J. F. P.|apelidos2=Hopkins}}&lt;/ref&gt;):
: No [[Ajbar machmúa]], compilación de textos árabes dos séculos VIII a XI, denomínanse galegos (''al-yalaliqa'') os cristiáns do occidente peninsular e Galicia o seu reino&lt;ref name=&quot;:213&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia política del reino asturiano|apelidos=Barrau-Dihigo|nome=Louis|ano=1989|páxinas=61-62}}&lt;/ref&gt;. O historiador e xeógrafo [[Al-Ya'qubi]] (†[[897]]/[[898|8]]) rexistra no seu ''Kitāb al-buldān'' (Libro dos países) que Mérida limita co territorio do pobo dos galegos.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Alejandro |apelidos={{Versaleta|García Sanjuán}} |ano=2006 |título=La caracterización de al-Andalus en los textos geográficos árabes orientales (siglos IX-XV) |revista=Norba: Revista de historia |número=19 |páxinas=43-59, en 45-46 |editorial=[[Universidade de Estremadura]] |lingua=es |issn=0213-375X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2566375.pdf}}&lt;/ref&gt; O xeógrafo [[Al Masudi|Al-Masudi]] (†[[956]]) fala dos galegos e os seus pobos veciños: francos, eslavos, lombardos etc.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=59}}&lt;/ref&gt;, citándoos como o maior perigo para Al-Andalus&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,650|páxina=74|cita=Los gallegos(-yalaliqa-)son... entre las naciones vecinas de al-Andalus la más peligrosa... '''el reino de los gallegos'''... el mayor peligro|lingua=es}}&lt;/ref&gt; e narrando como [[Abd al-Rahman III|Abd al-Rahman]], rei de España, marchou contra Zamora, capital dos galegos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica de la provincia de Zamora|apelidos=Fulgosio|nome=Fernando|ano=1869|url=https://books.google.es/books?id=RupFAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=onepage&amp;q=%22Zamora%20capital%20de%20los%20gallegos%22&amp;f=false|páxina=36|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O persa [[Al-Istakhri]] (†[[957]]) describe no seu ''Kitāb al-Masālik al-mamālik'' (Libro de camiños e reinos) a fronteira de Al-Andalus incluíndo Zamora e Oviedo entre as cidades galegas&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=63-64}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Maíllo&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Felipe |apelidos={{Versaleta|Maíllo Salgado}} |capítulo=El Reino de Asturias desde la perspectiva de las fuentes árabes |título=La época de la monarquía asturiana: actas del Simposio celebrado en Covadonga |url-capítulo=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/84350/DLE_Maillo_Reino.pdf |ano=2002 |editorial=Real Instituto de Estudios Asturianos |lugar=Oviedo |lingua=es |isbn=84-89645-65-5 |páxinas=229-249, en 232 |cita=Las ciudades fronterizas (''ṯugūr'') [de al-Andalus con el país] de los gallegos (''ŷalāliqa'') son: Mérida, Nafza, Guadalajara y Toledo. Y la ciudad de los gallegos que está contigua a la frontera de Al-Andalus se llama Zamora. Y la mejor gente (''ʿazīm'') de los gallegos reside en una ciudad lejana del país de al-Andalus, llamada Oviedo}}&lt;/ref&gt;. O árabe [[Ibn Hawqal]] (†[[988]]) sinala Galicia entre os reinos cristiáns europeos por el recoñecíbeis, dividindo a península ibérica entre ela e a España musulmá&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Configuración del Mundo|apelidos=Hawqal|nome=Ibn|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-225,497|páxina=9|cita=[…] Roma, Calabria, Lombardía, Francia y Galicia; el territorio restante pertenece a los árabes, bajo la dominación de los señores de España|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, citando como cidades galegas Oviedo, Zamora e León&lt;ref name=&quot;:472&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=63-77|cita=(1.2.2. Galicia en la geografía peninsular)}}&lt;/ref&gt; e situando en Lisboa a fronteira sur&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Configuración del Mundo|apelidos=Hawqal|nome=Ibn|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=6&amp;zoom=auto,-253,558|páxina=11|cita=A fronteira (de España) corre a partir dor arredores do país de Galicia, a través da provincia de Santarem, Lisboa...|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. [[Said Al-Andalusi|Al-Andalusi]] (†[[1070]]) sitúa os galegos entre as nacións nas que divide o mundo coñecido. [[Ibn Hayyan]] (†[[1075]]) cita Clunia como &quot;primeiro confín de ''Yilliqiyya''&quot; polo leste e [[Coímbra]] polo sur&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=34&amp;zoom=auto,-332,166|páxina=70|cita=no (..) extremo de Galicia chega a Coimbra, perto de terra musulmá}}&lt;/ref&gt;. O cartógrafo e xeógrafo [[Muhammad al-Idrisí|Al-Idrisí]], na súa descrición do mundo realizada contra [[1150]] e titulada ''[[Nuzhat al-mushtāq fi'khtirāq al-āfāq]]'' (Libro de agradábeis viaxes a afastadas terras), tamén coñecida como o Libro de Roxerio (''[[Kitāb Rūŷar]]'') ao ser un encargo de [[Roxerio II de Sicilia]], informa que de Galicia dependen, entre outras, as cidades de León, Segovia, Burgos e Soria.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pierre Amédée |apelidos=Jaubert |título=Géographie d'Édrisi |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Edrisi_-_Géographie,_traduite_par_P._Amédée_Jaubert,_tome_second.pdf?page=244 |volume=2.º |ano=1840 |editorial=Imprimerie royale |lugar=París |lingua=fr |páxina=226 |cita=De la Galice dépendent Ségovie, Léon, Soria, Burgos…}}&lt;/ref&gt; O xeógrafo [[Yaqut al-Hamawi|Yaqut]], que viviu entre [[1179]] e [[1229]] e compuxo o ''Kitāb Mu'jam al-Buldān'' (Dicionario de Países) entre [[1224]] e [[1228]], localiza ''Yilliqiyya'' &quot;próxima á costa do océano, no extremo noroeste de al-Andalus&quot;.&lt;ref name=&quot;Maíllo&quot;/&gt; Outros autores árabes máis serodios, mais que basean as súas obras en crónicas previas continúan na mesma liña; así: [[Ibn Khaldún]] (†[[1406]]) cita os galegos entre as nacións veciñas de Al-Andalus, e [[Al-Himyari]] (†[[1495]]) narra a [[batalla de Simancas]] ([[939]]) situándoa en territorio galego (o mesmo fan as fontes cristiás&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Annales Sangallenses Maiores|ano=939|url=https://books.google.es/books?id=zMpeAAAAcAAJ&amp;pg=PR3#v=snippet&amp;q=%22in%20regione%20galliciae%22&amp;f=false|cita=in regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;) e indicando que &quot;de entre as nacións coas que os habitantes de Al-Andalus estaban en conflito, a galega era a máis poderosa&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Kitab al-Rawd al-Mitar|apelidos=Al-Himyari|url=https://pt.scribd.com/doc/295745731/Levi-Provencal-E-La-Peninsule-Iberique-au-Moyen-Age-d-apres-le-kitab-ar-rawd-al-mi-tar-fi-habar-al-aktar-d-Ibn-Al-Mun-im-Al-Himyari-texte-arabe-des|cita=Parmi les nations avec lesquelles les habitants d’al-Andalus étaient em hostilités, les Galiciens formaient la plus puissante; bien que les Francs (Ifranya) fissent aussi la guere aus Mususlmans, les Galiciens constituaient leurs plus redoutables ennemis.|apelidos-editor=Lévi Provençal|nome-editor=Evariste|páxina=121|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;.

=== Disgregación do reino. Referencias documentais (séc. XI-XIII) ===
[[Ficheiro:Galician-Didacus Gelmiri.jpg|miniatura|O [[Diego Xelmírez|bispo Diego Xelmírez]].&lt;br/&gt;A ''[[Historia compostellana]]'', libro sobre a vida do prelado e os acontecementos políticos da súa época, nunca menciona a existencia dun reino de León.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;]]
Desde o '''século XI''', a documentación histórica amosa unha progresiva diferenciación entre os espazos xeográficos que integraban o reino galego. Malia pervivir aínda a tradicional distinción entre Galicia, o reino cristián, e España, o territorio musulmán, observábel por exemplo nunha misiva diplomática de [[Urbano II, papa|Urbano II]] (†[[1099]])&lt;ref name=&quot;:34&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;pg=PT48&amp;dq=Hispaniis+et+Gallicis+regionibus&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjtg7Tuj57mAhVKXBoKHa6uB0cQ6AEINTAB#v=onepage&amp;q=Hispaniis%20et%20Gallicis%20regionibus&amp;f=false|páxina=59|cita=Hispaniis et Gallicis regionibus}}&lt;/ref&gt;, vai emerxendo nos documentos unha nova toponimia política: León, Castela, Portugal...&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=15}}&lt;/ref&gt; Así é testemuñado polo xeógrafo e historiador andalusí [[Al-Bakri]] (†[[1094]]), quen divide nesta altura Galicia en 4 rexións: A Galicia propiamente dita ou nuclear; Asturias, da que di que debe o seu nome ao [[Río Esla|río Astura (Esla)]]; Portugal, pequeno enclave entre Braga e Porto; e Castela (onde inclúe León)&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=65-66}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|editorial=Xerais|ano=2016|páxinas=105-106|apelidos-editor=Dubert|nome-editor=Isidro}}&lt;/ref&gt;. Esta diferenciación territorial viuse acelerada a finais do século XI cando Afonso VI mudou os límites políticos ao unir aos seus dominios a [[Reino de Toledo|taifa de Toledo]]. Desde este momento Afonso comeza a figurar na documentación histórica non só como rei galego senón tamén como rei de España&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso VI: Imperator totius orbis Hispanie|editorial=Sanz y Torres|ano=2011|url=https://books.google.es/books?id=gpJADwAAQBAJ&amp;lpg=PA3&amp;hl=es&amp;pg=PA17#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=17}}&lt;/ref&gt;{{Efn|Ningún soberano galego se titula &quot;''Rex Hispaniae''&quot; antes de Afonso VI, malia o afirmado por Menéndez Pidal, que basea tal afirmación en documentos interpolados&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estudios sobre Galicia en la temprana Edad Media|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Fundación Barrié de La Maza|ano=1981|ISBN=8485728106|páxinas=104-105|cita=&quot;nin as fontes cronísticas dignas de fe, nin os documentos auténticos dos séculos IX e X xamais intitulan non xa 'Imperator Hispaniae' nin sequera 'Rex Hispaniae' a ningún soberano asturleonés&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.}}.

O proceso de fragmentacón política continuou no '''século XII''' cando, da man do &quot;pérfido galego&quot; [[Afonso I de Portugal|Afonso Henriques]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Portugal|apelidos=de Almeida|nome=Fortunato|ano=1922|url=https://books.google.es/books?id=ulITAAAAQAAJ&amp;q=%22p%C3%A9rfido+galego+Afonso+Henriques,+senhor+de+Coimbra%22&amp;dq=%22p%C3%A9rfido+galego+Afonso+Henriques,+senhor+de+Coimbra%22&amp;hl=en&amp;ei=j2MPTZ3qM87usga5yY3-DA&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;redir_esc=y|volume=1|cita=O pérfido galego Afonso Henriques, senhor de Coímbra, maldito de Deus}}&lt;/ref&gt;, tivo lugar o esgallamento de '''Portugal'''. Un reino que a finais do século XI era concibido como un máis dos territorios de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|volume=22|url=https://books.google.es/books?id=QCk2AAAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA247#v=onepage&amp;q=%22sic%20in%20Limia%2C%20quomodo%20in%20Portugali%22&amp;f=false|cita=(Ano 1071) &quot;in utrisque territoriis, sic in Limia, quomodo in Portugali|edición=1767|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Cita libro|título=Dissertações chronologicas e criticas sobre a historia e jurisprudencia ecclesiatica e civil de Portugal|apelidos=Ribeiro|nome=João Pedro|ano=1819|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=22|volume=4|cita=Dos cinco documentos (..) dos fins do século XI se ve que D. Affonso VI. figurava no territorio de Portugal como Rei de Galiza}}&lt;/ref&gt;. Aínda era lembrado así no século XIII polo cronista navarro [[Rodrigo Ximénez de Rada|Ximenez de Rada]] (†[[1247]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=De rebus Hispaniae|apelidos=Ximenez de Rada|cita=Alcorexi ([[Almanzor]]), rei dos agarenos, asolou esa parte de Galicia que agora se chama Portugal|apelidos-editor=Fernandez Valverde|edición=1989|páxina=200}}&lt;/ref&gt;.

De igual xeito as terras de '''Castela''' foron separadas do reino común na hora da morte do rei [[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]]). Nese momento o seu imperio foi dividido entre os seus fillos a instancias do conde galego [[Fernando Pérez de Traba]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cronica latina de los reyes de Castilla|apelidos=de Soria|nome=Juan|ano=1217-1239|páxina=7|url=https://www.oocities.org/iblbo/archivo/cronicastilla/laticas1.htm|cita=as instanciam Fernandi comitis de Gallecia}}&lt;/ref&gt;. Sancho recibiu Castela e Toledo e Fernando &quot;toda Galicia, todas as Asturias de Oviedo, as cidades e terras de León, Astorga, Toro, Zamora e Salamanca&quot;&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=Instituto de Historia Jeronimo Zurita|ano=1943|url=https://books.google.es/books?hl=es&amp;id=AQzSAAAAMAAJ&amp;dq=regesta+fernando+ii+julio+gonzalez&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=toda+galicia|páxina=20}}&lt;/ref&gt;. É dicir, Galicia, Asturias e cinco cidades, coas súas terras circundantes, situadas fóra do [[Macizo Galaico|macizo galaico]].

Tamén '''León''' deixou neste século de ser considerado nas fontes un espazo propiamente galego. A &quot;''terra de foris''&quot;{{refn|A &quot;''terra de foris''&quot; era o espazo de expansión da monarquía galaica. A partir do século X conformou o chamado &quot;''territorio legionense''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=136}}&lt;/ref&gt;. Unha similar denominación recibía (e recibe) o territorio alén da [[Serra do Xurés]], a terra de &quot;[[Trás-os-Montes|tras os montes]]&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O onomástico Trás-os-Montes - Ciberdúvidas da Língua Portuguesa|url=https://ciberduvidas.iscte-iul.pt/consultorio/perguntas/o-onomastico-tras-os-montes/34698|páxina-web=ciberduvidas.iscte-iul.pt|data-acceso=2020-12-11|cita=foram decerto os povos do Minho que deram o nome a Trás-os-Montes, pois esta província lhes fica para lá dos montes do Gerês, Cabreira, etc. Os Trasmontanos deviam naturalmente chamar à sua terra Aquém dos Montes;|lingua=pt}}&lt;/ref&gt;|group=lower-alpha|name=}}&lt;ref name=&quot;:23&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ante a Historia Compostelá|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Trifolium|url=https://books.google.es/books?id=QPENcQe80WAC&amp;lpg=PT9&amp;dq=%22terra%20de%20foris%22&amp;pg=PT9#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=2010|en=cap.2|cita=''terra de foris'', como chamaban os galegos os páramos de León e as chairas de Castela}}&lt;/ref&gt;, o inicial &quot;''territorivm legionense''&quot; asociado á corte real do século X&lt;ref name=&quot;:93&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Montenegro Valentín|nome=Julia|data=1999|título=Merinos y tenentes en el &quot;territorivm legionense&quot;|revista=Anales de la Universidad de Alicante: Historia medieval|número=12|cita=al convertirse la ciudad de León desde principios del siglo X en centro neurálgico del Reino, fuera entonces la expresión «territorium legionense» genérica, y aludiera, sin mayores precisiones, a las tierras situadas en el entorno de la sede regia. […] serían en general las tierras situadas al otro lado de los Montes.|lingua=es|url=https://core.ac.uk/download/pdf/16360293.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-178,471|data-acceso=01 de decembro de 2020|data-arquivo=14 de novembro de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20171114043343/https://core.ac.uk/download/pdf/16360293.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-178,471|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;, foi individualizándose nun proceso paulatino,{{Efn|[[Lope de Vega]] (†[[1635]]) situará aínda séculos máis tarde a acción dunha das súas obras en &quot;Léon, nun pobo de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El mejor alcalde, el rey|apelidos=De Vega|nome=Lope|editorial=Cambridge University Press|ano=1949|url=https://books.google.es/books?id=nezAi3GODFMC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA2#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=2|cita=...en Léon, en un pueblo de Galicia}}&lt;/ref&gt;.}} aparecendo agora na documentación como un territorio á parte situado após os ''&quot;Alpes de Galicia&quot;''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Compostelana|editorial=Akal|ano=1994|url=https://books.google.es/books?id=XVybJYbv27AC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA183#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=183 (c.479)|apelidos-editor=Falque Rey|nome-editor=Emma|cita=Di o texto latino Alpes (''reginam Alpes transcendisse'') co sentido que ten o termo de &quot;montes&quot; (en xeral). Posibelmente se trate dos montes do Cebreiro que separan Galicia de León|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Compostelá|editorial=AKAL|url=https://books.google.es/books?id=XVybJYbv27AC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA203#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxinas=203-205|apelidos-editor=Falque Rey|edición=1994|nome-editor=Emma|cita=... despois de que teñan regresado, non pasarán as montañas de Galicia (''Galitie Alpes'') para vir aqui en expedición.|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Sen que sexa posíbel determinar claramente unha xeografía leonesa propia, separábel de Galicia, limitándose os documentos a sinalar o carácter de León como sé rexia e sen asignar xamais tal nome a todo o territorio.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Castilla y León, consideraciones sobre su historia. Los nombres, los territorios y el proceso histórico|apelidos=Estepa Díez|nome=Carlos|editorial=Universidad de León|ano=1987|páxina=17}}&lt;/ref&gt; Conformando as veces, xa nos séculos seguintes, un conxunto territorial denominado na diplomatura Galicia-León&lt;ref name=&quot;:15&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=377}}&lt;/ref&gt;. Malia a interpretación do período establecida pola historiografía española, a cal contempla a existencia exclusiva dun &quot;reino de León&quot;&lt;ref name=&quot;:18&quot;&gt;{{Cita libro|título=Los adelantados y merinos mayores de León (Siglos XIII-XV)|apelidos=Jular Pérez-Alfaro|nome=Cristina|editorial=Universidad de León|ano=1990|cita=si se habla en terminos políticos aplicados a la época, hai que ser mas rigurosos y matizar esa &quot;concepción globalizadora del reino de León&quot;|páxinas=55-58}}&lt;/ref&gt;, a documentación coetánea mantivo Galicia como nome do reino&lt;ref name=&quot;:24&quot;&gt;{{Cita web|título=Xosé Antonio López Teixeira: “A liña oficial de investigación da USC fai historia de España desde Galicia”|url=https://biosbardia.wordpress.com/2014/10/27/xose-antonio-lopez-teixeira-a-lina-oficial-de-investigacion-da-usc-fai-historia-de-espana-desde-galicia/|páxina-web=BiosBardia|data=2014-10-27|data-acceso=2020-10-20|lingua=gl-ES|cita=A gran confusión da que viviron os historiadores oficiais españois foi querer facer crer que cando un rei asinaba en León ou en Oviedo estaba a referirse a un nome do reino. Non, o reino era de Galicia. E así foi até o século XIII.}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:CRUZADAS-es.svg|miniatura|O reino galego é mencionado nos itinerarios de [[Cruzadas|cruzados]] camiño de [[Terra Santa]]&lt;ref name=&quot;:91&quot; /&gt; e Galicia citada entre as nacións chamadas á defensa de [[Xerusalén]] polo papa Pascual II&lt;ref name=&quot;:722&quot; /&gt;.]]
[[Ficheiro:Códice Calixtino (Archivo de la catedral de Santiago de Compostela) (cropped).jpg|miniatura|''[[Códice Calixtino]]''. No texto, que denomina a Afonso VII &quot;emperador de España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:57&quot; /&gt;, non exiten referencias ao reino de León.&lt;ref name=&quot;:78&quot; /&gt;]]
* Na ''[[Crónica de Sampiro]]'' (séc. XI), recollida na chamada ''[[Crónica Silense]]'' (séc. XII), aparece a primeira referencia explícita á existencia dun reino de León. Este manuscrito, que foi o gran construtor da identidade da cidade de León como sede rexia, propósito ao cal tamén contribuiría posteriormente a Silense,&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=José M.ª |apelidos={{Versaleta|Monsalvo Antón}} |ano=2010 |título=La imagen de las ciudades y regiones altomedievales de León y de Castilla en las Crónicas Generales (de Sampiro a la ''Estoria de España'') |revista=Studia Historica. Historia Medieval |volume=28 |páxinas=83-123, en 86 |editorial=[[Universidade de Salamanca]] |lingua=es |issn=0213-2060 |url=https://revistas.usal.es/index.php/Studia_H_Historia_Medieval/article/download/7664/8913}}&lt;/ref&gt; menciona así por primeira vez o &quot;''Legionis regnum''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|ano=1921|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/50/mode/2up|páxina=50|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco}}&lt;/ref&gt;. Aínda que entre as dúas crónicas se fan cincuenta e dúas mencións a León&lt;ref name=&quot;Gaël&quot;/&gt;, a maioría son como cidade.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Georges |apelidos={{Versaleta|Martin}} |título=Toponimia y “avidez de los reyes”: doble lexicalización de los territorios hispanos en la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis'') |revista=e-Spania |data=xuño de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21070 |doi=10.4000/e-spania.21070 |issn=1951-6169 |número=13 |lingua=es |cita=León como ''Legionis regnum'' (reino de León), como ''legionense regnum'' (reino leonés) e incluso, aunque escasamente, como ''Legionensium regnum'' (reino de los leoneses)”, “Ahora bien: gran parte de los empleos citados proceden de Sampiro”, “muchas más veces que un reino, la palabra ''Legione'' denota, en esta y otras fuentes […], la ciudad de León}}&lt;/ref&gt; Ademais, na primeira metade do texto sampirense, até o reinado de Ordoño III ([[951]]-[[956]]), Zamora tamén posúe un significativo número de aparicións, nas cales figura cos mesmos atributos rexios que se outorgan á propia cidade leonesa.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Álvaro |apelidos={{Versaleta|Carvajal Castro}} |título=La construcción de una sede regia: León y la identidad política de los reyes asturleoneses en la crónica de Sampiro y en los documentos |revista=e-Spania |data=xuño de 2014 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/23714 |doi=10.4000/e-spania.23714 |issn=1951-6169 |número=18 |lingua=es |cita=Se ha tendido, además, a llevar a cabo una identificación metonímica entre la ciudad [León] y el reino}}&lt;/ref&gt; Pola súa banda, o texto da Silense, hoxe tamén chamada ''Historia legionense'', deixa claro que é o reino de Galicia o obxecto da súa narración, pois así é denominado constantemente o reino,&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Julio |apelidos={{Versaleta|Escalona}} |título=La geografía de la ''Historia Legionensis'' (antes llamada ''Silensis''). Ensayo de análisis |revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21620 |doi=10.4000/e-spania.21620 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es |cita=en la mayor parte de los casos la Gallecia de HL coincide claramente con el reino de León”, “Establece una identificación sistemática entre un centro de poder (León) y un reino al que suele denominar Gallecia}}&lt;/ref&gt; sendo ademais o que máis veces aparece citado (vinte e oito).&lt;ref name=&quot;Gaël&quot;&gt;{{Cita publicación periódica |título=Reinos e imperio: la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis'') y la reivindicación leonesa de la herencia visigótica|apelidos={{Versaleta|Le Morvan}}|nome=Gaël|revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21681#tocto1n5 |en=59 |doi=10.4000/e-spania.21681 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es}}&lt;/ref&gt; Adicionalmente, nel sinálanse como reis de Galicia, entre outros, a Bermudo II&lt;ref name=&quot;:2524&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/details/historiasilense00sant/page/62/mode/2up|páxina=62|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Qui profecto '''Veremudus''', post ubi '''in finibus Gallecie arcem regni adeptus est'''}}&lt;/ref&gt; e Afonso V&lt;ref name=&quot;:262&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:252&quot; /&gt;.

*A ''[[Historia Compostelá]]'', narración dos principais acontecementos políticos do reino entre os anos [[1100]] e [[1140]], non fai referencia ningunha á existencia dun reino leonés&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Diego Gelmírez (c. 1065-1140). El báculo y la ballesta|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Marcial Pons|ano=2016|páxina=86|cita=no sería exacto, ateniéndonos al texto de la crónica gelmiriana, hablar del reino de León, si damos a la expresión una proyección territorial|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. No texto aparece o reino galego baixo a denominación de &quot;''regnum Hispanie''&quot; en vinte ocasións, cando inclúe as terras hispanas gañadas aos musulmáns (taifa de Toledo), e como &quot;''regnum Gallaecie''&quot; en dezasete, ao referirse ao reino tradicional&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino da Gallaecia|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|editorial=Xerais|páxina=209}}&lt;/ref&gt;. A ''Historia'' cita tamén tres veces o &quot;''regnum Aragoniae''&quot;, e nunha ocasión o &quot;''regnum Toleti''&quot; e o &quot;''regno Portugalensi''&quot;; non existen máis reinos na crónica xelmiriana.&lt;ref name=&quot;:13&quot;&gt;{{Cita libro|título=El báculo y la ballesta. Diego Gelmírez (c.1065-1140)|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Marcial Pons|ano=2016|páxina=82}}&lt;/ref&gt;

* O ''[[Códice Calixtino]]'' tampouco recolle referencia ningunha ao reino de León. No seu libro IV, a ''[[Códice Calixtino#Libro IV|Historia Turpini]]'', enuméranse as vilas e cidades de Galicia (e España) sen incluír León entre elas&lt;ref name=&quot;:73&quot;&gt;{{Cita libro|título=Liber Sancti Jacobi. Codex Calixtinus. Libro IV. Historia Turpini|ano=1138-1145|url=https://www.scribd.com/document/325805269/Liber-Sancti-Jacobi-Codex-Calixtinus-Libro-IV-Historia-Turpini-PDF|capítulo=III|cita=Urbes et maiores ville in '''Gallaecia''': Visunia, Lamego, Dumia, Colimbria, Lugo, Aurenas, Yria, Tuda, Midonia, Brachara metropolis, Civitas Sancte Marie, Vimarana, Crunia, Compostella, […] In Yspania: Auchala, Godelfaiar, Thalamanca, Uzeda, Ulmas, Canalias, Madrita, Maqueda, Sancta Eulalia, Talavera, que est fructifera, Medinacelim, id est, urbs excelsa, Berlanga, Osma, Seguncia, Segovia, que est magna, Aavilla, Salamanqua […]}}&lt;/ref&gt;. No libro V, a coñecida como ''[[Códice Calixtino#Libro V|Guía do peregrino]]'', atribuída ao monxe francés [[Aimerico Picaud|Aymeric Picaud]], detállanse as xornadas e pobos no seu tránsito polo camiño de Santiago facendo só unha mínima referencia a Léon&lt;ref name=&quot;:78&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=740|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta|cita=‘''Inde terra Gallecianorum, transitis horis Legionis''’, es la única mención de León, y el autor parece no saber que es reino o imperio que incluye a Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;.

* Na ''[[Chronographia]]'' do monxe belga [[Sigeberto de Gembloux]] (†[[1112]]), crónica universal dos máis importantes acontecementos entre os anos [[379]] e [[1111]], dise que &quot;o reino que é a terceira parte da Hispania, o cal chamamos de Galicia […] continúa intacto, que coa protección de Deus segue inexpugnábel&quot;&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;.

* A ''[[Chronica Adefonsi Imperatoris]]'', escrita entre o ano 1153 e o 1157, reflicte as mudanzas políticas do territorio. No ano [[1139]], cando o emperador Afonso VII inicia a campaña militar contra o castelo de Oreja, congrega as &quot;milicias de toda Galicia, da terra de León e de Castela&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Adefonsi Imperatoris|url=https://books.google.es/books?id=qQ9HCOM3Vy0C&amp;hl=es&amp;pg=PA375#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=375|publicación=España Sagrada. Tomo XXI|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1797|cita=congregata militia totius Galletie et terre Legionis et de Castella [parágrafo 146]”, “et tota militia Galletie et Legionis et Castelle [parágrafo 186]}}&lt;/ref&gt;. No ''[[Poema de Almería]]'' ([[Circa|ca.]] [[1147]]), apéndice épico da crónica, destaca a primacía do territorio galego sobre os demais dominios imperiais ao describir a orde de marcha dos exércitos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Rex et Regina. Urraca, Afonso Raimúndez e a monarquía galega|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2013|páxina=226|cita=Era o mes de maio e vai á cabeza o exército galego, segundo o mandado pola dozura de Santiago}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Gil|nome=Juan|data=2013|título=El Poema de Almería y la tradición épica|revista=e-Spania|número=15|url=https://journals.openedition.org/e-spania/22253#bodyftn58}}&lt;/ref&gt;. Os galegos lideran a expedición seguidos pola [[cabalaría]] da cidade de León, a &quot;''urbis legionis''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Alfonso VII|url=https://books.google.es/books?id=AZdfAAAAcAAJ&amp;lpg=PA401&amp;ots=-w0Zr-LShx&amp;dq=Florida%20milities%20post%20hos%20urbis%20Legionis&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA401#v=onepage&amp;q=Florida%20milities%20post%20hos%20urbis%20Legionis&amp;f=false|publicación=España Sagrada. Tomo XXI|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1766}}&lt;/ref&gt;.

* Galicia aparece citada na crónica do monxe xermano [[Ekkehard de Aura]] (†[[1126]]), entre as nacións que acoden ao chamamento do papa [[Pascual II, papa|Pascual II]] para reforzar a recente conquista de Xerusalén&lt;ref name=&quot;:722&quot;&gt;{{Cita libro|título=Hierosolymita and World Chronicle|apelidos=Uraugiensis|nome=Ekkehardus|url=https://sourcebooks.fordham.edu/source/ekkehard-cde.asp|lingua=Inglés|cita=one hundred thousand men were appointed to the immediate service of God from Aquitaine and Normandy, England, Scotland, Ireland, Brittany, '''Galicia''', Gascony, France, Flanders, Lorraine, and from other Christian peoples,}}&lt;/ref&gt;.

* Nun texto das illas británicas, os ''[[Annales Cambriae]]'' ou cameracenses, enuméranse tres imperios cristiáns para o ano 1159: o xermánico, o bizantino e o galego&lt;ref name=&quot;:033&quot;&gt;{{Cita libro|título=El imperio medieval español|apelidos=García Gallo|nome=Alfonso|editorial=Arbor|ano=1945|páxina=227|cita=Imperator […] noster Fredericus per annum circiter pugnans contra Mediolanenses […] Imperator vero Constantinopolitanus […] Imperator quippe Galitie Sarracenos et ipse congreditur / O propio emperador de Galiza marchou contra os sarracenos|url=https://books.google.es/books?id=wA4tFv2xRxQC&amp;pg=PA163&amp;lpg=PA163&amp;dq=%22+Imperator+quippe+Galitie%22&amp;source=bl&amp;ots=zBk_1-2i8V&amp;sig=ACfU3U1odnACJzs_w-QmJemfbDb0OwdjLA&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwixgsvgm6PlAhXeAWMBHdJlCTEQ6AEwCnoECAkQAQ#v=onepage&amp;q=%22%20Imperator%20quippe%20Galitie%22&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Europe in the High Middle Ages.|apelidos=Mundy|nome=John|editorial=Longman Group|ano=1991|páxina=40|url=https://www.scribd.com/document/397361076/John-Hine-Mundy-1991-Europe-in-the-High-Middle-Ages-1150-1309-General-History-of-Europe-Longman-Group-United-Kingdom}}&lt;/ref&gt;.

* Na ''Narratio de Itinere Navali'',&lt;ref&gt;[https://imprompto.blogspot.com/2010/11/narratio-de-itinere-navali.html ''Narratio de Itinere Navali'']&lt;/ref&gt; itinerario de [[Cruzadas|cruzados]] do ano [[1189]], descríbense cinco reinos na península ibérica: Aragón, Navarra, o dos españois (musulmáns), Galicia e Portugal&lt;ref name=&quot;:91&quot;&gt;{{Cita libro|título=Relação da derrota naval, façanhas, e successos dos cruzados que partírão do Escalda para a Terra Santa no anno de 1189|url=https://books.google.es/books?id=GicMAAAAYAAJ&amp;dq=considerandum%20etiam%20quod%20cum%20sint%20regna%20hispanorum&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP7#v=onepage&amp;q=Galiciae%20et%20Portugalensium&amp;f=false|edición=1844|apelidos-editor=da Silva Lopes|nome-editor=João Baptista|cita=Considerandum etiam quod cum sint quinque regna Hispanorum, vedelicet Aragonense, Navarrorum, et eorum qui specificato vocabulo Hispani dicuntur, quorum metropolis est Toletum, item incolarum '''Galiciae''' et Portugalensium...}}&lt;/ref&gt;.

* Os textos épicos franceses dos séculos XII e XIII recoñecen extensamente a correcta denominación do reino galego; así, entre a toponimia da ''[[Cantar de xesta|chanson de geste]]'' francesa, &quot;''Galice''&quot; aparece 50 veces en 35 textos, &quot;''Saint Ja(c)ques''&quot; 65 en 35 textos, &quot;''Compostel(l)e''&quot; 9 en 6 textos, en tanto que &quot;''Lion''&quot; só figura nun par de ocasións&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=741|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta|cita=León como nombre de reino o imperio parece que al otro lado del Pirineo apenas ha dejado impresión.}}&lt;/ref&gt;. Un exemplo atópase no máis antigo dos seus  exemplares, o ''[[O Cantar de Roldán|Cantar de Rolán]]'' ([[Circa|ca.]] [[1170]]), onde Galicia aparece citada dúas veces&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La Galice, dez séculos de olladas francesas|apelidos=Harguindey Banet|nome=Henrique|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=2009|ISBN=978-84-9887-125-8|url=https://books.google.es/books?id=uzp29NXBsY4C&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA14#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=}}&lt;/ref&gt;, outro no [[Charroi de Nîmes]] onde se menciona Galicia xunto a outras nacións do seu tempo.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Le commerce des mots: l'usage des listes dans la littérature médiévale|apelidos=Jeay|nome=Madeleine|ano=2006|url=https://books.google.es/books?id=vSPgBR6NBSoC&amp;lpg=PA1&amp;pg=PA52#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Puis m'en revieng de ça devers Galice|páxinas=51-52|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;

* O historiador británico [[Roger de Howden]] (†[[1201]]) tamén elude a mención do suposto reino leonés na súa ''Chronica Magistri''. Nesta obra, cando se refire ao reino galego faino baixo a forma &quot;a terra do rei de ''Sancto Jacobo''&quot;, é dicir, a terra de Afonso VIII de Santiago de Compostela&lt;ref name=&quot;:2102&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronica magistri Rogeri de Houedene|editorial=Cambridge|url=https://books.google.es/books?id=RO6LfkVZnTwC&amp;lpg=PA52&amp;ots=6kdDhPn9fQ&amp;dq=terra%20regis%20sancto%20jacobo&amp;hl=es&amp;pg=PP5#v=snippet&amp;q=%22sancto%20jacobo%22&amp;f=false|páxina=52|lingua=en|volume=3|edición=2012|cita=terra regis de Sancto Jacobo}}&lt;/ref&gt;. Igualmente, no itinerario marítimo ''De Viis Maris'', atribuído ao propio Howden e composto entre [[1191]] e [[1193]], que describe a ruta desde [[York]] até a [[Terra Santa]], o reino aparece coa mesma fórmula, precisándose ademais que se lle chama &quot;''Galicia''&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Patrick |apelidos={{Versaleta|Gautier Dalché}} |título=Du Yorkshire a l'Inde: une «géographie» urbaine et maritime de la fin du XII&lt;sup&gt;e&lt;/sup&gt; siècle (Roger de Howden?) |url=https://books.google.es/books?id=aJGxU3FCsJsC&amp;q=%22terra+regis+de+Sancto+Iacobo%22 |ano=2005 |editorial=Librairie Droz |lugar=Xenebra |lingua=fr, la |isbn=978-2-600-01036-8 |páxinas=184, 188 |cita=tota terra regis de Sancto Iacobo dicitur Galicia}}&lt;/ref&gt;

Son estes os anos da chamada [[Era Compostelá|era compostelá]], unha época de esplendor económico e de apoxeo da lingua e da lírica do reino galego&lt;ref&gt;{{Cita web|título=.:: Cantigas Medievais Galego-Portuguesas ::.|url=https://cantigas.fcsh.unl.pt/index.asp|páxina-web=cantigas.fcsh.unl.pt|data-acceso=2020-12-01}}&lt;/ref&gt;. A lingua do reino de Galicia, o galego, figuraba entre as catro linguas habilitadas para a práctica trobadoresca citadas polo catalán [[Jofre de Foixá]] († [[Circa|ca.]] [[1295]]) nas súas ''Regles de Trobar''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Aspectos sociolingüísticos do uso escrito do galego, o castelán e o latín na Galicia tardomedieval (ss. XIII-XV)|apelidos=Monteagudo|nome=Henrique|editorial=CILL Ramón Piñeiro|ano=1994|publicación=Estudios galegos en homenaxe ó profesor Giuseppe Tavani|páxina=173|url=https://www.academia.edu/1442293/Aspectos_socioling%C3%BC%C3%ADsticos_do_uso_escrito_do_galego_o_castel%C3%A1n_eo_lat%C3%ADn_na_Galicia_tardomedieval_ss._XIII-XV_}}&lt;/ref&gt;. Nesa lingua, o propio rei castelán [[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]{{Efn|Denominado &quot;X&quot; na correlación de monarcas seguida pola historiografía tradicional que inclúe fraudulentamente como &quot;VIII&quot; a Afonso I de Castela.}} elaborou as súas afamadas ''[[Cantigas de Santa María]]'' e, aínda no século XV, [[Íñigo López de Mendoza]]  (†[[1458]]), marqués de Santillana, lembraba como o galego era empregado para a lírica en todo o territorio peninsular&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Para un mellor coñecemento do estado de opinión sobre o galego no século XVIII.|apelidos=Hermida Gulías|nome=Carme|editorial=USC|ano=1999|url=https://books.google.es/books?id=AP-ODymPl-oC&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PA190#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=190|publicación=Homenaxe ó profesor Camilo Flores|cita=no ha mucho tiempo qualesquier Decidores ó Trobadores de estas partes, agora fuessen Castellanos, Andaluces ó de la Estremadura, todas sus obras componían en lengua Gallega}}&lt;/ref&gt;. Este predominio cultural de Galicia (sempre a lingua foi compañeira do imperio&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Gramática de la lengua castellana|apelidos=de Nebrija|nome=Antonio|url=https://books.google.es/books?id=e_SsDwAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;pg=PT7#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=siempre la lengua fue compañera del imperio […] que juntamente comenzaron, crecieron y florecieron, y despues junta fue la caída de ambos|lingua=es}}&lt;/ref&gt;), resulta inexplicábel desde o paradigma historiográfico hispano&lt;ref name=&quot;:21&quot;&gt;{{Cita libro|título=España, un enigma histórico|apelidos=Sánchez-Albornoz|nome=Claudio|ano=1956|url=https://books.google.es/books?id=b-AcAAAAMAAJ&amp;dq=poetas+de+castilla+con+una+tradici%C3%B3n+l%C3%ADrica+remota&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22Nadie+ha+intentado+aclararnos+la+misteriosa+adopci%C3%B3n+de+una+lengua+que+no+era+la+de+un+pueblo+imperial%2C+pol%C3%ADtica+o+culturalmente%2C+por+los+poetas+de+una+Castilla+con+una+tradici%C3%B3n+l%C3%ADrica+remota+%3A+por+poetas+hijos+de+un+pueblo+cuyos%22|volume=1|cita=Quienes durante los siglos XII y XIII, en  tierras castellanas se sintieron torturados por una vivacísima sensibilidad lírica escribieron en gallego. Nadie ha intentado aclararnos la misteriosa adopción de una lengua que no era la de un pueblo imperial, política o culturalmente, por los poetas de una Castilla con una tradición lírica remota|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:25&quot;&gt;{{Cita libro|título=A poesía lírica galego-portuguesa|apelidos=Tavani|nome=Giuseppe|editorial=Galaxia|ano=1986|páxina=26|cita=falta aínda por explica-lo motivo polo que a poesía lírica expresada por esta entidade socio-económica e superestrutural foi galega e, pola contra, non asturiana ou leonesa}}&lt;/ref&gt;, e só se pode entender aceptando a existencia dun reino galego que abranguía todo o noroeste peninsular&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=393-394}}&lt;/ref&gt;.

=== Na coroa de Castela. Referencias documentais (séc. XIII-XV) ===
[[Ficheiro:Reino_de_Galicia_-_Kingdom_of_Galicia_-_Segars_Roll.jpg|miniatura|upright=1.1|[[Escudo de Galicia]] no [[armorial]] ''[[Segar’s Roll]]'' ([[Circa|ca.]] [[1282]]). A antigüi­dade e proxección da que durante séculos gozou o reino e os seus reis fixo que a súa represen­tación [[heráldica]] se manifestase en varios armoriais temperáns.]]
No '''século XIII''', [[Fernando III de Castela|Fernando III]] (†[[1252]]), rei de Castela e fillo de Afonso VIII, herdou Galicia contra a vontade do seu pai. Durante o conflito sucesorio os galegos chegaron a propor para o trono a [[Afonso de Molina]], irmán menor de Fernando&lt;ref name=&quot;:77&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Castilla: Édition et présentation|cita=los gallegos querien alçar rrey a su hermano, el infante don Alfonso|url=https://books.google.es/books?id=_WXBDwAAQBAJ&amp;pg=PA20&amp;dq=los+gallegos+querien+al%C3%A7ar+rrey&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie2-3K0Z_pAhUQ8BQKHdGFCUIQ6AEIMzAB#v=onepage&amp;q=los%20gallegos%20querien%20al%C3%A7ar%20rrey&amp;f=false|páxina=20|apelidos-editor=Patricia Rochwert-Zuili}}&lt;/ref&gt;. A unión dos reinos do novo monarca figuraba na diplomatura rexia mediante un pareado de entidades políticas: Castela-Toledo e León-Galicia&lt;ref name=&quot;:26&quot;&gt;{{Cita libro|título=Manual de paleografía diplomática española de los siglos XII al XVII|apelidos=Muñoz y Rivero|nome=Jesús|ano=1917|cita=Rex Castelle et Toleti, Legionis et Gallecie|url=https://books.google.es/books?id=JhoPAAAAIAAJ&amp;dq=ex%20Castelle%20et%20Toleti%2C%20Legionis%20et%20Gallecie&amp;hl=es&amp;pg=PA385#v=onepage&amp;q=ex%20Castelle%20et%20Toleti,%20Legionis%20et%20Gallecie&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, e así figuran tamén en selos&lt;ref name=&quot;:27&quot;&gt;{{Cita web|título=Selo de chumbo de Fernando III|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Selo_de_chumbo_de_Fernando_III_como_rei_de_Castela_e_Toledo_e_de_Galiza_e_Leon.jpg|cita=✠ S : Feradi Regis : Castelle et Tolti / ✠ Legionis et Gallecie}}&lt;/ref&gt; e sinais rodados&lt;ref name=&quot;:28&quot;&gt;{{Cita web|título=Sinal rodado atribuído a Fernando III|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sinal_rodado_atribu%C3%ADdo_a_Fernando_III_no_Tombo_de_Caaveiro_(s%C3%A9c._XIII).jpg|cita=✠ Signum Ferrandi Dei Gr͠a Regis Castelle et Tolleti Legionẽsiṽ et Gallecie.}}&lt;/ref&gt;. Galicia-León mantiña, ademais, o seu propio código legal, o ''Liber Iudicium'' &lt;ref name=&quot;:29&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección Fuentes y estudios de historia leonesa|editorial=Centro de Estudios e Investigación &quot;San Isidoro&quot;,|ano=1969|url=https://books.google.es/books?id=lOu-fDqOzTcC&amp;q=%22regnos+de+leon+e+de+gallizia+que+vayan+al+livro+julgo%22&amp;dq=%22regnos+de+leon+e+de+gallizia+que+vayan+al+livro+julgo%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwi38YeSpqzpAhUPDmMBHfAAAdUQ6AEIKTAA|volume=124|cita=que las apelaciones de nuestra casa de los conçeios de los Regnos de León e de Gallizia que vayan al Livro Julgo a León, asi como se solia husar en tienpo del Rey don Alfonso}}&lt;/ref&gt;. Significativamente, os arcebispos de Compostela e Toledo eran á par os chanceleres da coroa até o ano 1290 cando, tras un proceso iniciado anteriormente por Afonso IX, se deposita o cargo só no de Toledo&lt;ref name=&quot;:30&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2009|páxina=397}}&lt;/ref&gt;.

Durante a sucesión deste rei, os burgueses das cidades e vilas dos reinos, agora claramente diferenciados, de León e Galicia conformaron a &quot;''Hermandat de los Regnos de Leon et de Gallisia''&quot;, que tiña por obxectivo a defensa dos dereitos sucesorios do seu fillo [[Sancho IV de Castela|Sancho IV]]&lt;ref name=&quot;:42&quot;&gt;{{Cita libro|título=Teoria de las cortes o grandes juntas nacionales de los reinos de León y Castilla|apelidos=Martínez Marina|nome=Francisco|ano=1813|url=https://books.google.es/books?id=8KA-AQAAMAAJ&amp;dq=Hermandad%20de%20los%20Reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;hl=es&amp;pg=PA466#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=466|volume=2}}&lt;/ref&gt;. Esta irmandade reapareceu no 1295&lt;ref name=&quot;:55&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Del Derecho Español|apelidos=Sempere y Guarinos|ano=1844|url=https://books.google.es/books?id=H3Gy-xuTTTwC&amp;dq=Sello%20de%20la%20hermandad%20de%20los%20reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;hl=es&amp;pg=PA216#v=onepage&amp;q=Sello%20de%20la%20hermandad%20de%20los%20reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;f=false|volume=1}}&lt;/ref&gt; apoiando nesta ocasión a Fernando IV&lt;ref name=&quot;:71&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/notario%252Bmaior/infodoc/12%7C26/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Fernando por la gracia de Dios rey de Castiella de Leon de Toledo de '''Galliçia''' de Sevilla de Cordova de Murcia de Jahen del Algarbe et senor de Molina}}&lt;/ref&gt;. Entre os anos 1296 e 1300 separáronse outra vez brevemente Galicia-León e Castela-Toledo, ao coroar a [[Xoán I de Galiza e León|Xoán I]] rei de León, Galicia e Sevilla&lt;ref name=&quot;:75&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Don Fernando el IV|edición=1860|apelidos-editor=Benavides|nome-editor=Antonio|url=https://books.google.es/books?id=VLIGAAAAQAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PR17#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt; co apoio do rei [[Dinís de Portugal|Dinis I]] de Portugal&lt;ref name=&quot;:76&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Don Fernando el IV|url=https://books.google.es/books?id=cuf9Fl-qZp4C&amp;dq=memoria%20fernando%20iv&amp;hl=es&amp;pg=PA56#v=onepage&amp;q&amp;f=false|apelidos-editor=Benavides|nome-editor=Antonio|edición=1860|cita=[…] que diesen luego al infante D. Juan todo el '''reyno de Galisia''', é que se llamase ende rey é que toviese en su vida la '''cibda de Léon''' é todos los otros lugares que avie tomado}}&lt;/ref&gt;.

Durante o '''século XIV''' Galicia aparece nos diplomas enumerada como un máis dos reinos da coroa castelá. A comezos deste século foi gobernada separadamente polo [[infante Felipe]]&lt;ref name=&quot;:81&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.org/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/traslado/infodoc/12%7C228/op/1/|páxina-web=gmh.consellodacultura.org|data-acceso=2020-06-04|cita=yo el ynfante don Felipe, fijo del moy noble rey don Sancho, señor de Cabrera e de Riveyra, e pertigueiro mayor de tierra de Santiago, e mayordomo mayor del rey, e su adelantado mayor en el '''reyno de Galliça'''}}&lt;/ref&gt;, irmán do rei Fernando IV. Despois da morte de Fernando, o reino pasou ao seu fillo Afonso X&lt;ref name=&quot;:83&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/privilexio/infodoc/12%7C413/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Don Alfonso por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de '''Gallisia''', de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarve e señor de Molina}}&lt;/ref&gt; e despois ao seu neto Pedro I&lt;ref name=&quot;:84&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/comercio/infodoc/12%7C610/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Don Pedro por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Tolledo, de '''Gallisia''', de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira, e señor de Molina}}&lt;/ref&gt;. Este monarca, apoiado pola [[Familia Castro|nobreza galega]], librou unha guerra civil polo trono co seu medio irmán [[Henrique II de Castela|Henrique II]]. Após a súa derrota, os nobres galegos tentaron entregar o reino a [[Fernando I de Portugal]] e, posteriormente, a [[Xoán de Gante]]. A derrota final significou a práctica desaparición da alta nobreza galega e o ascenso de nobres de segunda liña, ficando as cidades baixo o control do clero.

Esta situación política deu orixe no '''século XV''' ás revoltas das irmandades burguesas&lt;ref name=&quot;:85&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Santa María de Iria|apelidos=Vasques|nome=Rui|ano=1468|url=https://www.academia.edu/2630612/Rui_Vasques_Cr%C3%B3nica_de_Santa_Maria_de_%C3%8Dria|páxina=58|apelidos-editor=Souto Cabo|nome-editor=Jose María|edición=2001|cita=En este encomedio levantouse toda a terra con a Santa Irmandade, entanto que nunca deixaron fortolleza en todo o '''reino de Galiza'''. Et esto foi porla maa vivenda dos caballeiros que non fazian senon furtar et roubar. Et por esto quiso Nostro Señor tornar porlo seu pobóó, que era este '''reino de Galiza''', todo destroido pola maa vivenda destes caballeiros}}&lt;/ref&gt;. Os [[irmandiños]] alzáronse en  representación do reino de Galicia, e no seu nome sempre se expresaron, sendo a súa a derradeira acción de carácter nacional coñecida na Galicia medieval&lt;ref name=&quot;:86&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino de Galicia no remate da Idade Media|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2016|páxina=25|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2016_A-lingua-galega-no-solpor-medieval.pdf#page=25&amp;zoom=auto,-311,500|publicación=A lingua galega no solpor medieval|cita=o dito '''regno de Galisia''' e çibdades foron e son muy agraviadas}}&lt;/ref&gt;. Rematadas as [[guerras irmandiñas]], a debilitada nobreza galega tomou novamente partido polo bando perdedor noutra guerra civil castelá&lt;ref name=&quot;:87&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia Feudal|apelidos=Armesto|nome=Victoria|editorial=Galaxia|ano=1969|url=https://books.google.es/books?id=LBGZ-m7FGJcC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA426#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=425}}&lt;/ref&gt;, sumándose nesta ocasión á causa de [[Xoana a Beltranexa|Xoana de Castela]] enfrontada á súa tía [[Isabel I de Castela|Isabel]]&lt;ref name=&quot;:88&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Oro|nome=Jose|data=2009|título=Galicia y el Bierzo en el s. XV de puentes a fronteras (Las luchas de los condes de Lemos por el dominio de El Bierzo)|revista=Anuario Brigantino|número=32|páxina=130|cita=Don Fernando e doña Ysabel, por la graçia de Dios, Rey e Reyna de Castilla, de Leon, de Aragon, de Seçilia, de Toledo, de Valençia, de '''Galizia''', de Sevilla, de Çerdeña, de Cordova, de Corçega, de Murçia, de Jahen, de los Algarbes, de Algezira, de Gibraltar, conde y condesa de Barçelona, señores de Viscaya e de Molina, duques de Atenas e de Neopatria, condes de Rusellon e de Çerdania, marqueses de Oristan e de Goçeano.|url=http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2009PDF/2009%20125_142%20ORO.pdf#page=6&amp;zoom=auto,-332,514}}&lt;/ref&gt;. Xoana contaba tamén co apoio do rei de Portugal [[Afonso V de Portugal|Afonso V]], seu esposo, quen tiña a pretensión de reunir novamente os reinos galego e portugués&lt;ref name=&quot;:89&quot;&gt;{{Cita libro|título=Anales de Aragón|apelidos=Zurita|nome=Jerónimo|url=https://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/24/48/ebook2473_8.pdf#page=85&amp;zoom=auto,-215,339|cita=Y el rey de Portugal […]. Pidía que le dejasen las ciudades de Toro y Zamora y le diesen el '''reino de Galicia''' para que se juntase con su reino|volume=XIX (Capítulo XXXVIII)|edición=}}&lt;/ref&gt;. Despois da derrota do partido de Xoana, iniciouse un proceso que pasou á historia como a &quot;[[Doma y castración del Reino de Galicia|doma e castración do Reino de Galicia]]&quot;, no que os magnates galegos foron caendo sucesivamente diante dos exércitos da vencedora Isabel de Castela. En primeiro lugar o conde de Soutomaior [[Pedro Madruga]], despois o mariscal [[Pardo de Cela]], e finalmente os condes de Lemos: [[Pedro Álvarez Osorio]] e [[Rodrigo Henríquez de Castro|Rodrigo Henriquez de Castro]], momento este no que se separa o territorio do Bierzo do reino de Galicia&lt;ref name=&quot;:90&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Oro|nome=Jose|data=2009|título=Galicia y el Bierzo en el S. XV de puentes a fronteras (las luchas de los condes de Lemos por el dominio del Bierzo)|revista=Anuario Brigantino|número=32|url=http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2009PDF/2009%20125_142%20ORO.pdf#page=1&amp;zoom=auto,-332,497|cita=el Rey, nuestro señor, entendiendo que cunplya a su serviçio e a la paçificaçion  del  su  '''Reyno  de  Gallisia'''  mando  al  dicho conde  don  Rodrigo  Enrriques  Osorio  que entregase a su Alteza la villa y fortaleza de Ponferrada}}&lt;/ref&gt;.

A desaparición de todo [[estamento]] capaz de conducir Galicia cunha dinámina diferenciada, unida á forte centralización exercida pola monarquía castelá supuxo a práctica desaparición do reino galego, convertido agora nun territorio marxinal, que con todo, mantivo formalmente a categoría de reino durante todo o [[Antigo Réxime]].

== Os reis Galicia na documentación histórica medieval ==
Os reis do reino de Galicia son recoñecidos como tales pola documentación medieval. Así son nomeados xa no século VI os monarcas suevos, e así son referidos tamén no século VIII os primeiros caudillos ástures. No século IX, Afonso II foi o primeiro monarca extensamente documentado como rei de Galicia, e desde ese momento até o século XIII practicamente todos os soberanos contan con referencias que lles outorgan tal titulación.
[[Ficheiro:King_of_Galicia_-_Rei_de_Galicia_-_Ariamirus.jpg|miniatura|180x180px|O rei [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]]&lt;ref name=&quot;concilio_lugo&quot;&gt;{{Cita libro|título=Actas concilio de Lugo|ano=1855|url=https://books.google.es/books?id=oHLb87Y6qAoC&amp;dq=%22Galleciae%20totius%20provinciae%20rex%22&amp;hl=es&amp;pg=PA654#v=onepage&amp;q=%22Galleciae%20totius%20provinciae%20rex%22&amp;f=false|páxina=654|apelidos-editor=Tejada y Ramiro|nome-editor=Juan|edición=Colección de cánones y de todos los concilios de la Iglesia de Espana|cita=ego Theodomirus rex cognomento et Mirus, '''Galleciae totius provinciae rex'''}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:11&quot;&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=179&amp;zoom=auto,-219,181|cita=En este  anno  otrossi  alçaron  los  sueuos  '''en Gallizia  por  rey a  Theodemiro'''  pues  que  Remismundo  fue  muerto  et  regno diez  annos|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;nunha iluminación do Chronicon Albeldense, [[Circa|ca]]. [[976]].]]

=== Período xermánico ===
Os gobernantes suevos do &quot;''Galliciensim regnum''&quot; foron os primeiros en ser sinalados como reis de Galicia nas fontes documentais. Deste xeito denomina Gregorio de Tours (†[[594]]) os monarcas [[Carriarico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Libri de virtutibus sancti Martini episcopi|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://csla.history.ox.ac.uk/record.php?recid=E02847|cita=Chararici cuiusdam '''regis Galliciae''' filius graviter aegrotabat|volume=I}}&lt;/ref&gt;, [[Miro]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours5.shtml|cita=Mirus '''rex Galliciensis'''&quot;, &quot;Mironis '''Galliciensis regis'''|páxina=41|volume=V}}&lt;/ref&gt;, [[Eborico|Eurico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|cita=Eurichus […], '''regnum Galliciensim''' suscepit|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|páxina=43|volume=VI}}&lt;/ref&gt; e [[Andeca]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|volume=6|páxina=43|cita=Audica, […] '''Galliciensim regnum''' obtenuit.}}&lt;/ref&gt;. [[Martiño de Dumio]] (†[[Circa|ca.]] [[580]]) adica varios tratados á educación do seu pupilo Miro, rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Martinus_Braccarensis|url=http://www.monumenta.ch/latein/xanfang.php?n=232|páxina-web=www.monumenta.ch|data-acceso=2020-10-23|cita=Formula honestae vitae ad '''Mironem Regem Galliciae'''.}}&lt;/ref&gt;. Tamén [[Xoán Biclarense]] (†[[Circa|ca.]] [[621]]) chama a Andeca &quot;rei do reino suevo de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Biclarensis|nome=Iohannes|ano=584|cita=Audeca in '''Gallaecia Suevorum regnum'''|url=https://la.wikisource.org/wiki/Chronicon_(Iohannes_Biclarensis)#ANNO_II_MAVRICII_IMP.,_QVI_EST_LIVVIGILDI_XVI_ANNVS_(584)}}&lt;/ref&gt;. E na [[crónica de Fredegario]] ([[Circa|ca.]] [[650]]) nomease novamente rei de Galicia a Miro&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chrónicon|apelidos=.|nome=Fredegarius|url=https://books.google.es/books?id=OJpTAwAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=%22Mirionis%20regis%20Galliciae%22&amp;f=false|cita=Mironis '''regis Galliciae'''|páxina=116|volume=III}}&lt;/ref&gt;. A mesma designación recibe [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]] nas actas do [[concilio de Lugo]] ([[569]])&lt;ref name=&quot;concilio_lugo&quot;/&gt;. Unha fonte serodia, a [[Estoria de España]] ([[1289]]) do rei [[Afonso X o Sabio|Afonso IX]], fai tamén &quot;''rey de Gallizia''&quot; a [[Hermerico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=119&amp;zoom=auto,-219,702|cita=cuentan las estorias que el rey Hermerico estando doliente de la emfermedat que dessuso auedes oyda, cuemo quier que fuesse '''rey de Gallizia'''|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;, [[Requila]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=120&amp;zoom=auto,-634,679|cita=Depues de la muerte de Hermerico finco Riquila su fijo por '''rey de Gallizia''' […]|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;, [[Requiario]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=133&amp;zoom=auto,-219,746|cita=aquell anno  que  el  rey  Requiario,  '''aniendo  por regno  Gallizia''' […]|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;{{Efn|[[Requiario]] foi o primeiro rei [[bárbaro]] con autoridade suficiente para cuñar moeda propia: ''IUSSU RECHIARI REGIS'' (Por orde de Requiario)&lt;ref&gt;[https://www.diarioliberdade.org/archivos/Administradores/diego/2012-04/moeda-sueva_da_galiza.nodo.jpg Imaxe da moeda do rei Requiario]&lt;/ref&gt;.}}, [[Remismundo]] e [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]]&lt;ref name=&quot;:11&quot; /&gt;. Mesmo após a anexión do reino suevo pola monarquía goda, o rei visigodo [[Recaredo]] é descrito como &quot;rei dos godos e dos suevos&quot; nunha misiva do papa [[Gregorio I, papa|Gregorio o magno]] (†[[604]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Collectio canonum ecclesiae Hispanae. ex probatissimis ac pervetustis codicibus|ano=1808|url=https://books.google.es/books?id=AZWyhcxboO0C&amp;hl=es&amp;pg=PA159#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=159|cita=Regi Gothorum atque Suevorum}}&lt;/ref&gt;. As crónicas asturianas lembran, xa no [[século VIII]], como [[Witiza|Vitiza]] rexía Galicia desde [[Tui]],&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica Albeldense|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Uittizza […] Iste in uita patris in Tudense hurbe Gallicie resedit|Cita=}}&lt;/ref&gt; de xeito que o seu pai [[Éxica|Exica]] gobernaba o reino dos godos e o fillo o dos suevos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Rotensis. Chronica Ad Sebastianum|url=https://books.google.es/books?id=mxfdQGSgFDMC&amp;lpg=PA118&amp;dq=Gotorum%20et%20%EF%AC%81lius%20Sueuorum&amp;pg=PA168#v=onepage&amp;q=%22Gotorum%20et%20%EF%AC%81lius%20Sueuorum%22&amp;f=false|cita=pater teneret regnum Gotorum et filius Sueuorum|apelidos-editor=Gil Fernandez|nome-editor=Juan|edición=1985|páxinas=118-119}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Don Pelayo.jpg|esquerda|miniatura|214x214px|Estatua do mítico [[Paio de Asturias|Paio]], natural de Asturias, en Galicia&lt;ref name=&quot;:53&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ajbar machmuâ|url=https://archive.org/details/bub_gb_w9YX-vouHY4C/page/n229|apelidos-editor=Lafuente Alcántara|nome-editor=Emilio|edición=1867|páxina=230}}&lt;/ref&gt;.]]

=== Primeiros caudillos ===
Diante da desaparición da estrutura estatal visigoda, as terras cristiás pasaron a organizarse arredor do clero e da nobreza condal, sen a existencia agora dun poder centralizado&lt;ref name=&quot;:49&quot;&gt;{{Cita libro|título=A formación do Reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xose Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=16}}&lt;/ref&gt;. Este poder comezou a estruturarse, baixo o influxo do [[Imperio Carolinxio|imperio carolinxio]], no tempo do rei ovetense [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†[[842]])&lt;ref name=&quot;:50&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=157, 160}}&lt;/ref&gt; e foi consolidado baixo o reinado de [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]]). A corte deste monarca, na procura da afirmación da súa autoridade, creou unha serie de [[Crónica de Afonso III|crónicas]] que emparentaban a figura do rei coa dos derradeiros soberanos visigodos. Hoxe considérase que os primeiros señores incluídos nesta listaxe de sucesores rexios non puideron pasar, de existir, de meros &quot;caudillos&quot; territoriais&lt;ref name=&quot;:51&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=149, 156}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Carlos |apelidos=Baliñas Pérez |ligazón-autor=Carlos Baliñas Pérez |título=Estudios en homenaje al profesor José M. Pérez García |ano=2009 |volume=1. Historia y Cultura |editorial=[[Universidade de Vigo]] |lingua=es |isbn=978-84-8158-460-8 |páxinas=37-66, en 39 |capítulo=Rebeldes con causa: un análisis interpretativo de la conflictiva relación entre la nobleza gallega y los reyes de Asturias, ca. 750-910 |url-capítulo=https://pt.scribd.com/document/287531207/Rebeldes-Con-Causa-Un-Analisis-Interpretativo-de-La-Conflictiva-Relacion-Entre-La-Nobleza-Gallega-y-Los-Reyes-de-Asturias-710-910-Carlos-Balinas-Pe |cita=De hecho, existe un amplio consenso entre los especialistas en el tema en que los primeros monarcas son poco más que líderes militares…}}&lt;/ref&gt;.

Do primeiro destes caudillos, [[Paio de Asturias|Paio]], para a historiografía hispana iniciador do suposto reino ástur&lt;ref name=&quot;:52&quot;&gt;{{Cita libro|título=La invención del pasado: Verdad y ficción en la Historia de España|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2013|páxina=38-44|url=https://books.google.es/books?id=8bkNAgAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT29#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, dise na crónica de Al Maqqari, quen cita á súa vez o historiador [[Al-Razí (historiadores)|Isa Ibn Ahmand al-Razí]] (†[[977]]), que &quot;se levantou nas terras de Galicia un asno salvaxe chamado Belay [Paio]&quot;, e engadindo unha cita similar de [[Ibn Hayyan]] (†[[1075]]), infórmase de que Paio era &quot;natural de Asturias, en Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:53&quot; /&gt;. Paio e os seus hipotéticos sucesores pasaron como reis de Galicia aos textos cronísticos árabes&lt;ref name=&quot;:54&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Devasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=127}}&lt;/ref&gt;. Así acontece con: [[Afonso I de Asturias|Afonso I]] (†[[757]]) (''malik''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Malik|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/malik-SIM_4861?s.num=0&amp;s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopedie-de-l-islam&amp;s.q=malik|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=A.|apelidos=Ayalon|número=}}&lt;/ref&gt; ''Jilliquiyya''&lt;ref name=&quot;:79&quot; /&gt;)&lt;ref name=&quot;:56&quot;&gt;{{Cita libro|título=Arabic-Islamic Views of the Latin West|apelidos=König|nome=Daniel G.|editorial=Oxford University press|ano=2015|url=https://books.google.es/books?id=WqiSCgAAQBAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=%22adhfunsh%2C%20malik%22&amp;f=false|páxina=310|cita=with the death of the 'Galician' ruler Alfonso I of Asturias ('''Adhfunsh, malik Jillīqiyya''') (Citando a Ibn Hayyan)|lingua=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:592&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2.htm#_ftnref140|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=année 140 (24 mai 757) mourut, après un règne de dix-huit ans, '''Alfonse, roi de Galice'''}}&lt;/ref&gt;, [[Froila I]] (†[[768]])&lt;ref name=&quot;:593&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2.htm#_ftnref140|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=Alfonse, '''roi de Galice''' ; il eut pour successeur son fils '''Firowilia''' (Froila I)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2522&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/22/mode/2up/search/%22fedifragum+Gallecie%22|páxina=23|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Superavit etiam fedifragum Gallecie populum adversus regnum suum inania meditantem}}&lt;/ref&gt;, [[Aurelio]] (†[[774]])&lt;ref name=&quot;:58&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref191|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Ourâlî, roi de Galice''', qui avait régné six ans, et qui eut pour successeur Chiyaloûn}}&lt;/ref&gt;, [[Silo (rei)|Silo]] (†[[783]])&lt;ref name=&quot;:59&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref214|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Chîloûn (Silon), roi de Galice''', que l'on remplaça par Alphonse}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Amoenitatum juris canonici semestria duo|apelidos=|url=https://books.google.es/books?id=toqaTGbVoREC&amp;hl=es&amp;pg=PA132#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ovetum urbs Gallaeciae (..) fundata regnante '''Sylone, Rege Gallaeciae''' (doc. papal Honorio III)|volume=1|páxina=132|ano=}}&lt;/ref&gt;, [[Mauregato]] (†[[788]])&lt;ref name=&quot;:60&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref236|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Mauregat, roi de Galice''' en Espagne, qui eut pour successeur Bermond ben Kaloûria le prêtre}}&lt;/ref&gt; e [[Vermudo I o Diácono|Bermudo I]] (†[[797]])&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=28&amp;zoom=auto,-332,667|cita='''(Bermudo) el rey de Yilliqiya''' abdicó y se hizo monje|páxina=64|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:602&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref240|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=Hichâm envoya aussi une armée commandée par Yoûsof ben Bokht en '''Galice, dont le roi Bermude''' le grand soutint une bataille acharnée}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot; /&gt;.&lt;ref name=&quot;:61&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=131|cita=Reis de Galicia (Yilliqiya) (citando a Ibn al-Athir, Ibn Khaldun, Ibn Al-Khatib, al-Qalqashandi e El-Hajji)}}&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Armiger_regis_1098-1109.jpg|miniatura|192x192px|O rei de Galicia [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]]. Libro dos testamentos da Catedral de Oviedo.&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos'''. '''Señor de Galicia''' - Ibn Hayyan '''Rex […] regni totius Galletiae''' - Diploma Ramiro I '''Regis Galleciae''' - Annales regni francorum '''Galleciae […] regem''' - Vita Karoli Magni '''Galleciarum principis''' - Vita Hludovici '''Rex Gallaeciae''' - Ado de Viena '''Rex Gallaeciae''' - Codex Augiensis '''Rege Gallecie''' - Ximenez de Rada&lt;/ref&gt;]]

=== Reis Ovetenses ===
[[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†[[842]]) é designado tamén como &quot;rei dos galegos&quot; nas crónicas árabes&lt;ref name=&quot;:62&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=136, 145|cita='''señor de Yilliqiya''' (Ibn Hayyan) '''rey de los gallegos'''(Ibn Hayyan e Ibn Khaldun)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Existindo para este monarca outros exemplos entre a documentación cristiá: nunha carta do ano [[832]] el mesmo di ser &quot;rei de toda Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita libro|título=Diploma de Ramiro I|apelidos=Masdeu|nome=Juan Francisco|ano=1804|url=https://books.google.es/books?id=12n_VhvJDHIC&amp;hl=es&amp;pg=PA299#v=onepage&amp;q=Regni%20totius%20Galletiae&amp;f=false|cita=Dei '''Adefonsus Rex''' Froilani Regis filius, postquam auxiliante Deo '''regni totius Galletiae'''|páxina=299}}&lt;/ref&gt;; nos ''[[Annales Regni Francorum|Annales regni Francorum]]'' ([[741]]-[[829]]) é denominado &quot;rei de Galicia e Asturias&quot;&lt;ref name=&quot;:33&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.thelatinlibrary.com/annalesregnifrancorum.html|título=Annales Regni Francorum|cita='''Hadefonsi Regis Galleciae''' et Asturiae|páxina=798|Cita=}}&lt;/ref&gt;; na biografía de [[Carlomagno]], ''[[Vita Karoli Magni]]'', escrita polo clérigo [[Exinhardo]] (†[[840]]), aparece como &quot;rei de Galicia e Astorga&quot;&lt;ref name=&quot;:63&quot;&gt;{{Cita libro|título=Einhardi Vita Caroli Magni|url=http://www.thelatinlibrary.com/ein.html|páxina=16|cita='''Hadefonsum Galleciae''' atque Asturicae '''regem'''}}&lt;/ref&gt;; o bispo [[Ado de Viena]] (†[[875]]) chámalle &quot;rei de Galicia e Austria&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Usuardi Martyrologium: Praemittuntur Sancti Adonis opera,|apelidos=Usuardus (Sangermanensis)|url=https://books.google.es/books?id=yvjQVSjz-r0C&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=Hadefons%20rex&amp;f=false|edición=1852|cita='''Hadefons rex Galliciae''' et Austriae}}&lt;/ref&gt;; na biografía do emperador [[Lois I, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Lois o Piadoso]], ''[[Vita Hludovici]]'' ([[Circa|ca.]] [[840]]), chámaselle &quot;príncipe das Galicias&quot;&lt;ref name=&quot;:43&quot;&gt;{{Cita web|url=https://books.google.es/books?id=hvU-AAAAcAAJ&amp;pg=PA643&amp;lpg=PA643&amp;dq=galletiarum+principis&amp;source=bl&amp;ots=spR_61acnm&amp;sig=O48wdGS7gbzBw4hPQ8jukEQmlxA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiNu6Df-J7ZAhUFuRQKHbzyBMoQ6AEIODAF#v=onepage&amp;q=galletiarum%20principis&amp;f=false|título=Vita Hludovici (Annales ecclesiastici Francorum)|data-acceso=07/03/2018|cita='''Adefonsi Galleciarum Principis'''}}&lt;/ref&gt;; no [[Codex Augiensis]] ([[Circa|ca.]] [[850]]) figura como &quot;rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:64&quot;&gt;{{Cita libro|título=Codex Augiensis|url=https://books.google.es/books?id=7-kct711cgkC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=Alfonsus%20rex%20Gal&amp;f=false|capítulo=Patrologiae cursus completus: sive Bibliotheca universalis|cita='''Hadefuns Rex Gallaeciae'''}}&lt;/ref&gt;; e tamén o denomina así [[Rodrigo Ximénez de Rada|Rodrigo Ximenez de Rada]] (†[[1247]]) xa no século XIII&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Arabvum|apelidos=Ximenez de Rada|nome=Rodrigo|url=https://books.google.es/books?id=prrkAAAAMAAJ&amp;q=plura+bella+exercuit+cum+rege+Gallecie+Aldefonso&amp;dq=plura+bella+exercuit+cum+rege+Gallecie+Aldefonso&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiJ7t-iwMzqAhVJfMAKHbfGCmAQ6AEwAHoECAIQAg|cita=et plura bella exercuit cum '''rege Gallecie Aldefonso'''|publicación=Roderici Ximenii de Rada Opera omnia}}&lt;/ref&gt;.

Son tamén reis de Galicia para os estudosos da época os herdeiros de Afonso II, [[Ramiro I de Oviedo|Ramiro I]] (†[[850]])&lt;ref name=&quot;:65&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=136|cita='''Ramiro rei dos galegos''' (citando a Ibn Haián, Ibn Khaldun e al-Qalqashandi)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot;&gt;{{Cita libro|título=La fuente árabe de la historia del Emirato omeya de al-Andalus en la Historia Arabum de Jiménez de Rada|apelidos=Crego Gómez|nome=María|url=https://journals.openedition.org/e-spania/274?lang=it#bodyftn67|cita=mortuus est '''Ranimirus''' (I) filius '''veremudi rex gallecie''' (I) et filius eius '''Ordonius''' (I) successit in regno&quot; &quot;(Historiae Minores XXVII)}}&lt;/ref&gt; e [[Ordoño I de Oviedo|Ordoño I]] (†[[866]])&lt;ref name=&quot;:66&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=139|cita='''Ordoño I príncipe dos galegos&quot;. &quot;Rei de Yilliqiya&quot;'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=32&amp;zoom=auto,-332,659|cita='''Ordoño''', hijo de Alfonso, '''señor de Yilliqiyya''' (citando a Ibn Idari)|páxina=68}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot; /&gt;. E o mesmo acontece con [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=338&amp;zoom=auto,-434,137|volume=1|páxina=330|cita='''(Alfonso III el Magno) rey de Galicia'''|lingua=es}}&lt;/ref&gt;; así nolo indica Ibn Hayyan, quen, seguindo unha crónica previa de [[Isa ibn Ahmad al-Razi|Al-Razí]] († [[Circa|ca.]] [[977]]), afirma que é fillo do rei de Galicia Ordoño I&lt;ref name=&quot;:68&quot;&gt;{{Cita libro|nome=Manuel|apelidos={{Versaleta|Gómez-Moreno}}|ano=1917|título=Desglose de “iglesias mozárabes”|páxinas=105-140, en 107|editorial=Centro de Estudios Históricos. Junta para Ampliación de Estudios|lingua=es|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10068346#page=7&amp;zoom=auto,-314,589|cita='''Adefonso''' hijo de Ordoño, '''rey de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;. O propio pontífice [[Xoán VIII, papa|Xoán VIII]] (†[[882]]), nunha misiva do ano [[876]], sinala o rei Afonso como &quot;glorioso rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:69&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Sampiro|url=https://books.google.es/books?id=4iOEAAeXZ7UC&amp;hl=es&amp;pg=PA455#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=España Sagrada. 1786|apelidos-editor=Flórez|nome-editor=Henrique|cita='''Adefonso glorioso regi gallitiarum'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:70&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1899|url=https://archive.org/stream/historiadelasant02lpez#page/n193/mode/2up|páxina=190|volume=2|cita='''Adefonso Regi Gallaeciarum'''}}&lt;/ref&gt;. Tamén a [[Crónica Silense]] ([[Circa|ca.]] [[1020]]) indica que Afonso é &quot;o grande e glorioso rei vivo no comando da provincia de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:2523&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/36/mode/2up|páxina=36|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Ordonium (II) insignem militern '''Aldefonsus''' Pater, Magnus et '''Gloriosus Rex vivens Galliciensium''' provinciae praefecerat}}&lt;/ref&gt; e unha crónica anónima do século X, o ''[[Liber Historiae Francorum]]'', chama rei de Galicia a Afonso ao tempo que informa da súa amizade co emperador carolinxio [[Carlos II, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Carlos II]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La proyección europea del Reino de Asturias: Política, Cultura y Economía (718-910)|apelidos=González García|nome=Alberto|ano=2014|páxina=247|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/4849655.pdf|cita=Carolus rex princeps et '''Adefonsus rex Galliciarum''', filius Ordinis regis, contemporanei fuerunt amicitiasque maximas, dum vixerunt, ad invicem habuerunt}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Alfonso5gal_mini.jpg|esquerda|miniatura|160x160px|Afonso V, rei de Galicia. Libro dos testamentos da Catedral de Oviedo.&lt;ref&gt;'''Rex Gallitianus''' - Ademar de Chabannes '''Galiciensis Regis. Galleciensium Principis''' - Crónica Silense&lt;/ref&gt;]]

=== Reis Legionenses ===
A comezos do [[século X]] a corte dos reis foi trasladada desde Asturias á cidade galega&lt;ref name=&quot;:032&quot;&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.es/books?id=aUfcrTHc4M8C&amp;pg=PA429&amp;dq=espa%C3%B1a+sagrada+in+civitate+legio&amp;hl=pt-PT&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwj5t4iTgMzbAhVlLsAKHWZhAsUQ6AEIMTAB#v=onepage&amp;q=legio%20territorio%20Gallecie&amp;f=false|páxina=429|cita=Ano 874: Diploma nº6. Colección Documental da Catedral de León: &quot;in civitate quo uocitatur Legio, in territorio Gallecie / Na cidade chamada León, no territorio de Galicia|apelidos-editor=Risco|nome-editor=Manuel|edición=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:111&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección documental del Archivo de la Catedral de león (775-1230):I (785-952)|url=https://books.google.es/books?id=ncwpAQAAMAAJ&amp;q=%22legione+de+Galletia%22&amp;dq=%22legione+de+Galletia%22&amp;hl=pt-PT&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiysL6dgszbAhVLXBQKHeFsAB4Q6AEILzAB|cita=Ano 946. Diploma nº192. Colección Documental da Catedral de León: &quot;in Legione de Galletia / en León de Galicia|apelidos-editor=Sáez|nome-editor=Emilio|edición=1969}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:134&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/66/mode/2up/search/finibus+Gallecie+veniens|páxina=67|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fernandus […] a finibus Gallecie veniens, obsedit Legionem. / Fernando I […] chegando desde os límites de Galicia puxo sitio a León}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:95&quot;&gt;{{Cita libro|título=Il martirologio della Certosa|apelidos=del Bosco|nome=Stefano|url=https://books.google.es/books?id=NSUpAHFew-UC&amp;lpg=PA90&amp;ots=0kVB47SAgT&amp;dq=%22apud%20Legionem%2C%20Gallaeciae%20urbem%22&amp;pg=PA90#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=apud Legionem, Gallaeciae urbem&quot; / &quot;en León, cidade de Galicia|ano=S.XII}}&lt;/ref&gt; de León&lt;ref name=&quot;:32&quot;&gt;{{Cita libro|título=Configuración do mundo|apelidos=Ibn Hawqal|cita=[…] frente as dúas cidades galegas de Zamora e León. León é a residencia do seu soberano.|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=32&amp;zoom=100,-78,423|páxina=63|apelidos-editor=Romani Suay|edición=1971}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:410&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=414&amp;zoom=auto,-436,155|páxina=406|cita=Medina Leionis capital de Galicia|volume=1}}&lt;/ref&gt;, feito aínda lembrado polo pontífice [[Honorio III, papa|Honorio III]] no século XIII.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Amoenitatum juris canonici semestria duo|apelidos=|url=https://books.google.es/books?id=toqaTGbVoREC&amp;hl=es&amp;pg=PA132#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ovetum urbs Gallaeciae, olim Regia, fundata regnante Sylone, Rege Gallaeciae (..) Principes Gallaeciae fedem transtulerant Legionem / Oviedo é unha urbe de Galicia, fundada durante o reinado de Silo, rey de Galicia (..) A sede dos &quot;príncipes de Galicia&quot; sería posteriormente trasladada a León. -   (doc. papal Honorio III)|volume=1|páxina=132|ano=}}&lt;/ref&gt; Malia a mudanza da sede rexia, as referencias ao reino de Galicia e aos seus monarcas mantéñense inalterábeis&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=37&amp;zoom=auto,-332,359|páxina=73|cita=Así pues, al igual que los ovetenses, los monarcas capitalizados en León fueron conocidos siempre por los musulmanes como reyes de Yilliqiyya durante todo el siglo X|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Son considerados reis de Galicia os fillos de Afonso III, que dividiron o reino após a súa morte: [[García I de León|García I]] (†[[914]])&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=36&amp;zoom=auto,-332,682|páxina=72|cita='''García, hijo de Alfonso […], rey de Yilliqiyya''' (citando a Ibn Hayyan)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:022&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''García fillo de Afonso, rei dos galegos''' (citando a Ibn Hayyan e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;, [[Ordoño II]] (†[[924]])&lt;ref name=&quot;:182&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Ordoño fillo de Afonso, rei de Galicia''' (citando a Ibn Haián e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:610&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Cañada Juste|nome=Alberto|data=2013|título=Doña Onneca, una princesa vascona en la corte de los emires cordobeses|revista=Príncipe de Viana|páxinas=484|número=74|cita='''Urdun ibn Idfunsh (Ordoño, hijo de Alfonso), tagiya Yilliqiya (tirano de Galicia)'''|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/4542037.pdf}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:72&quot;&gt;{{Cita libro|título=España árabe. Historias de Al-Andalus.|apelidos=Aben-Ahhari|ano=1862|volume=I|url=https://digibug.ugr.es/handle/10481/15894|páxina=195|cita='''Ordon, señor de Galiquia'''|apelidos-editor=Fernández González|nome-editor=Francisco}}&lt;/ref&gt; e [[Froila II]] (†[[925]])&lt;ref name=&quot;:82&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita=este ano faleceu o tirano '''Froila, príncipe dos galegos''' (citando a Ibn Haián e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,662|lingua=es|cita=el tirano '''Fruela,señor  de  Galicia''' (citando a al-Nasir)|páxina=74}}&lt;/ref&gt;. Tamén os fillos de Ordoño II dividiron o reino entre eles, sendo [[Sancho I de León|Sancho I]] (†[[929]]) recoñecido como rei na Galicia &quot;nuclear&quot; e gobernando [[Afonso IV de León|Afonso IV]] (†[[933]]) a &quot;terra de fóra&lt;ref name=&quot;:23&quot; /&gt; e as cidades&quot;&lt;ref name=&quot;:92&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ordoño de Celanova, Vida y Milagros de San Rosendo|editorial=Fundación Pedro Barrie de la Maza|nome-editor=Manuel C.|apelidos-editor=Díaz y Díaz|páxinas=236-237|cita=[…] se diuisio inter Galletiae et terra de foris uel ciuitates de fratribus meis, qui obtinuerunt ciuitates et terra de foris cui uoluerunt concesserunt et donauerunt}}&lt;/ref&gt;, até o ano 926 cando Sancho, &quot;serenísimo rei […] príncipe de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Cita libro|título=Notas y documentos sobre Sancho Ordoñez, rey de Galicia|apelidos=Sáez Sánchez|nome=Emilio|ano=1949|páxina=57|url=https://books.google.es/books?redir_esc=y&amp;hl=es&amp;id=06FCAAAAYAAJ&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=Gallecie+princeps|cita=serenissimus '''rex domno Santius''', uniuerse urbe '''Gallecie princeps'''}}&lt;/ref&gt;, se erixe como monarca de todo o reino&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2016|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=37&amp;zoom=auto,-332,37|páxina=74|cita=Sancho hijo  de  Ramiro […]  '''rey  de  Galicia''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Outro dos fillos de Ordoño, [[Ramiro II de León|Ramiro II]] (†[[951]])&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=398&amp;zoom=auto,-433,195|volume=1|páxina=390|lingua=es|cita='''rey Radmir de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;, é &quot;rei dos galegos&quot; para Al-Himyari&lt;ref name=&quot;:19&quot;&gt;{{Cita libro|título=Kitab al-Rawd al-Mitar|apelidos=Al-Himyari|nome-editor=Evariste|apelidos-editor=Lévi-Provençal|páxina=121|url=https://www.scribd.com/doc/295745731/Levi-Provencal-E-La-Peninsule-Iberique-au-Moyen-Age-d-apres-le-kitab-ar-rawd-al-mi-tar-fi-habar-al-aktar-d-Ibn-Al-Mun-im-Al-Himyari-texte-arabe-des|lingua=francés|cita='''Rudmir, roi des Galiciens'''}}&lt;/ref&gt; e &quot;rei de Galicia&quot; para o andalusí Ibn Hayyan&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=40&amp;zoom=auto,-332,555|páxina=76|cita=Hizo la paz con '''Ramiro hijo de Ordoño, rey de Yilliqiyya'''|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, e como tal aparece en textos cristiáns como o ''Gomesanis Prologus'' ([[950]])&lt;ref name=&quot;:14&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Yarza Urquiola|nome=Valeriano|data=2016|título=El Prólogo de Gómez, presbítero de Albelda|revista=Cuadernos de filología clásica: Estudios latinos|volume=36|páxinas=229|número=2|cita=Ipsis igitur diebus obiit '''Galleciensis rex Ranimirus'''|url=https://revistas.ucm.es/index.php/CFCL/article/viewFile/54270/49622}}&lt;/ref&gt; ou na obra de [[Liutprando de Cremona|Luitprando de Cremona]] (†[[972]]), quen o sinala como &quot;cristianísimo rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:17&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia gestorum regum et imperatorum sive antodoposis|apelidos=de Cremona|nome=Luitprando|ano=939|volume=5 (p. 877)|capítulo=2|cita='''Radamiro, christianissimo rege Gallitiae'''|url=http://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/0922-0972,_Liutprandus_Cremonensis_Episcopus,_Historia_Gestorum_Regum_Et_Imperatorum_Sive_Antapodosis,_MLT.pdf#page=48&amp;zoom=auto,-77,967}}&lt;/ref&gt;. Mesmo un diploma do mosteiro aragonés de San Juan de la Peña, datado no ano [[948]], fai del emperador de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Documentos reales navarro-aragoneses hasta el año 1004|apelidos=Ubieto Arteta|nome=Antonio|ano=1986|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2072%20Ubieto%20Arteta%20Documentos%20reales%20navarro%20aragoneses.pdf#page=39&amp;zoom=auto,-203,396|cita='''Ranimirus rex Obeto sibe Galletia imperium suum''' / &quot;Ramiro rei en Oviedo ou en Galicia, o seu imperio&quot; (Cartulario de San Juan de la Peña nº 18). (Ano 948)|páxinas=79-80}}&lt;/ref&gt;

Tamén era &quot;rei cristián de Galicia&quot; [[Ordoño III de León|Ordoño III]] (†[[956]]) para [[Ibn Idari]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Histoire  de  l’Afrique  et  de l’Espagne intitulée Al-Bayano’l-Mogrib|apelidos=Ibn Idari|url=https://archive.org/details/HistoireDeLafriqueEtDeLespagneIntituleacuteeAl-bayanol-mogrib/page/n381/mode/2up|páxina=367|cita='''roi chrétien de Galice Ordoño''' ben Rudmir|volume=2|apelidos-editor=E. Fagnan|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;, e simple rei de Galicia [[Sancho I de León|Sancho II]] (†[[966]]) para Ibn Khaldun&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Sancho''' hijo  de  Ramiro […] '''rey  de  Galicia''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. [[Ordoño IV]] (†[[962]]), &quot;príncipe infiel de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''el príncipe infiel de Galicia Ordoño''' (citando a Ibn Idari)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, procedía &quot;da familia dos reis galegos&quot;&lt;ref name=&quot;:20&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=158}}&lt;/ref&gt;. [[Ramiro III]] (†[[985]]) é citado como &quot;rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:16&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Ramiro […] rei de Galicia'''}}&lt;/ref&gt; e &quot;señor á sazón de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Ramiro''' […] '''señor a la sazón de Galicia''' (citando a Ibn Hayyan)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O rei [[Vermudo II|Bermudo II]] (†[[999]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069798#page=89&amp;zoom=auto,-265,56|volume=2|páxina=82|cita=el '''rey Bermond de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Bermudo''' […] '''rey de los gallegos''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, coroado en Compostela no ano 982&lt;ref name=&quot;:2524&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/56/mode/2up/search/%22Regem+alium+nomine+Veremudum%22|páxina=57|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=et '''regem alium nomine Veremudum''' super se erexerunt, qui fuit ordinatus in sede sancti lacobi apostoli}}&lt;/ref&gt;, aparece como &quot;''rex in Galezia''&quot; nunha doazón ao mosteiro de Sahagun no ano 997&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática del Monasterio de Sahagún|url=https://books.google.es/books?id=7kJpAAAAIAAJ&amp;q=veremudo+rex+in+galezia&amp;dq=veremudo+rex+in+galezia&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjA8OuZgM3qAhUWA2MBHaTFDrIQ6AEwAHoECAAQAg|páxina=430|volume=1|apelidos-editor=Minguéz Fernández|cita=Regnante '''Veremundo rex in Galezia'''}}&lt;/ref&gt;, como &quot;''in Gallecia dominante''&quot; no 998 na documentación do [[Mosteiro de San Xulián de Samos|mosteiro de Samos]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El reino de León en la alta Edad media: La documentación real astur-leonesas (718-1072)|apelidos=Lucas Álvarez|nome=Manuel|editorial=CSIC|ano=1995|url=https://books.google.es/books?id=0E5pAAAAMAAJ&amp;q=%22principe+in+foris+terra%22+%22in+Gallecia+dominante%22&amp;dq=%22principe+in+foris+terra%22+%22in+Gallecia+dominante%22&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwin_6O38bjtAhWZDmMBHVw8AXkQ6AEwAXoECAMQAg|cita=Regnante '''Veremudo serenissimo principe''' in foris terra seu et in '''Gallecia dominante'''}}&lt;/ref&gt;, e como &quot;''dei gratia Rex Gallecie''&quot; e &quot;''Rex Veremudus regnans Gallecie''&quot; na do [[Mosteiro de San Xoán de Caaveiro|mosteiro de Caaveiro]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El monasterio de San Juan de Caaveiro|editorial=Deputación Provincial de A Coruña|ano=1999|apelidos-editor=Castro Álvarez|apelidos-editor2=Fernández de Viana y Vieites|apelidos-editor3=González Balasch|páxina=120 - 121|cita=Ego, prenominat[us] '''rex Veremudus, regnans Gallecie''', cartam quam fieri iussi, manu propria roboro et confirmo.}}&lt;/ref&gt;. Sen existir neste último caso acordo entre os estudosos sobre a datación do diploma&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Vaamonde Lores|nome=Cesar|data=1924|título=Importante escritura de donación otorgada por Don Bermudo, Rey de Galicia, a favor del Monasterio de Canónigos de San Juan de Caabeiro. Año 934.|PMC=|revista=Boletín de la Real Academia Gallega|doi=|ISSN=|PMID=|volume=|páxinas=|número=159|url=https://academia.gal/boletins-web/paxinas.do;jsessionid=8FFB8BEEFC5EC1DBDE11C04AB33EE867?id=2605&amp;d-447263-p=1}}{{Ligazón morta|data=setembro de 2021 }}&lt;/ref&gt;, pois o cartulario foi modificado no século XIII.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Castro Correa|nome=|data=2011|título=El Cartulario de Caaveiro y el proceso de cartularización en Galicia. Nueva documentación altomedieval sobre el monasterio de San Xoán de Caaveiro|PMC=|revista=Cátedra: Revista Eumesa de estudios|doi=|ISSN=|PMID=|volume=|número=18|url=http://catedra.pontedeume.es/18/catedra1807.pdf#page=15&amp;zoom=auto,-320,58|apelidos2=Pichel Gotérrez|páxina=244|data-acceso=03 de febreiro de 2021|data-arquivo=09 de decembro de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201209233016/http://catedra.pontedeume.es/18/catedra1807.pdf#page=15&amp;zoom=auto,-320,58|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; Tamén é presentado como rei de Galicia pola Crónica Silense, ao indicar o manuscrito que foi nas fronteiras de tal reino onde Bermudo obtivo a coroa.&lt;ref name=&quot;:96&quot;&gt;{{Cita libro|título=Reinos e imperio: la Historia legionensis (llamada silensis) y la reivindicación leonesa de la herencia visigótica|apelidos=Le Morvan|nome=Gaël|editorial=e-Spania|ano=2012|url=https://journals.openedition.org/e-spania/21681#tocto1n5|páxina=59|cita=Qui profecto '''Veremudus''', post ubi '''in finibus Gallecie arcem regni adeptus est''',}}&lt;/ref&gt;

O rei [[Afonso V o Nobre|Afonso V]] (†[[1028]]) é sinalado como &quot;rei galego&quot; polo cronista [[Adémar de Chabannes]] (†[[1034]])&lt;ref name=&quot;:242&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronique Adémar de Chabannes|url=https://archive.org/details/chronique00aduoft/page/194|páxina=195|apelidos-editor=Chavanon|nome-editor=Jules|edición=1897|cita='''Rex Gallitianus Adefonsus'''}}&lt;/ref&gt;. Tamén o denomina así a Crónica Silense&lt;ref name=&quot;:252&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/64/mode/2up/search/Adefonsi+galleciensis+regis|páxina=64|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita='''Adefonsi Galleciensis regis'''}}&lt;/ref&gt;, que o chama ademais &quot;príncipe dos galegos&quot;&lt;ref name=&quot;:262&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/64/mode/2up/search/galleciensium+principis|páxina=65|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita='''Adefonsi Galleciensium principis'''}}&lt;/ref&gt; ao tempo que fala dos seus herdeiros: [[Vermudo III|Bermudo III]] (†[[1037]]) e [[Sancha I de Galicia|Sancha I]] (†[[1067]]). Na hora da morte do rei Bermudo III, que goberna unha Galicia que chega até o [[río Pisuerga]]&lt;ref name=&quot;:2525&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/details/historiasilense00sant/page/64/mode/2up|páxina=64|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=a finibus Gallicienssium usque ad fluuium Pisorga, qui Cantabriensium regnum separat}}&lt;/ref&gt; e a quen [[Sancho III o Maior]] de Navarra denomina &quot;emperador de Galicia&quot; nun diploma do ano 1030&lt;ref name=&quot;:272&quot;&gt;{{Cita libro|título=Alfonso VI: Imperator totius orbis Hispanie|editorial=Sanz y Torres|ano=2011|páxina=25|url=https://books.google.es/books?id=gpJADwAAQBAJ&amp;lpg=PA25&amp;dq=imperator%20domnus%20Veremudius%20in%20Gallecia&amp;hl=es&amp;pg=PA25#v=onepage&amp;q=imperator%20domnus%20Veremudius%20in%20Gallecia&amp;f=false|cita='''imperator domnus Veremudius in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;, herda a coroa a súa irmá a &quot;emperatriz&quot; Sancha,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de Fernando I. Nº 25|apelidos=Blanco Lozano|nome=Pilar|cita=Ipse confirmat omnia facta patris, ut benedictionibus est cum filiis et eggregia '''imperatrice uxori Santia''' erigatur, et semper '''in regno Gallicie''' eorum sobolis dominetur.|url=https://books.openedition.org/cvz/779?lang=es#ftn155}}&lt;/ref&gt; casada co navarro [[Fernando I de León|Fernando I]] (†[[1065]]) xunto ao cal gobernou sobre o &quot;imperio galego&quot;&lt;ref name=&quot;:282&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de Fernando I. Nº 25|apelidos=Blanco Lozano|nome=Pilar|cita=Hoc priuilegium est actum temporem regnante '''imperatori Fredelando in imperio Gallicie'''|url=https://books.openedition.org/cvz/779?lang=es#ftn155}}&lt;/ref&gt;. Fernando, que chegou a sitiar León no seu camiño ao trono&lt;ref name=&quot;:1322&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/66/mode/2up/search/finibus+Gallecie+veniens|páxina=67|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fernandus […] a finibus Gallecie veniens, obsedit Legionem. / Fernando I […] chegando desde os límites de Galiza puxo sitio a León}}&lt;/ref&gt; e defendeu Galicia do seu irmán García de Navarra&lt;ref name=&quot;:13222&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/69/mode/2up|páxina=69|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fredinandus rex, collecto a finibus Gallecie immenso exercitu, iniuriam regni ulcisci properat / O rei Fernando apresúrase a vingar nos límites de Galicia os ataques de que é obxecto seu reino.}}&lt;/ref&gt;, figura como rei de Galicia na documentación do mosteiro de Celanova&lt;ref name=&quot;:292&quot;&gt;{{Cita libro|título=Documentos del Monasterio de Celanova (años 975 a 1164)|apelidos=Serrano y Sanz|nome=Manuel|ano=1929|cita=et functus in '''regno domnos Fernandus princeps super omnem Galletiam'''|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/viaxe/infodoc/17%7C534/op/az/|capítulo=Tombo de Celanova. Folios 182vb - 182vb}}&lt;/ref&gt; e é denominado &quot;rei dos galegos&quot; polo historiador marroquino [[Ibn Idari]] na súa crónica do século XIII&lt;ref name=&quot;:302&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Fernando fillo de Sancho, rei dos galegos'''}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Alfons6Kastilie.jpg|miniatura|231x231px|O rei de Galicia Afonso VI. Tombo A da Catedral de Santiago.&lt;ref&gt;'''Regnate Adefonsus princeps in Gallicia''' - Mosteiro de Arouca '''Regnante […] Adefonso […] in legione et in Galletia''' - Catedral de Burgos '''Regem Galliciae''' '''et Castellae potentissimum''' - Chronica Alberici monachi Trium Fontaim '''Regnante in Gallecia Adefonsus rex''' - Mosteiro de Arouca '''Regi Ildefonso Gallitiae''' - Papa Urbano II '''Rege in''' '''Toleto, et in Hispania, et''' '''Gallecia''' - Catedral de Lugo '''Rege […] in totam Galletiam''' '''et Ispaniam''' - Catedral de León '''Regi Galleciae''' - Orderico Vital '''Galleciae Regi''' - Guillerme de Malmesbury '''Galiciae Regi''' - Mateo de Paris&lt;/ref&gt;]]

=== Crise sucesoria ===
Após a morte da raíña Sancha I e o seu consorte Fernando, o reino galego foi dividido entre os seus fillos [[Sancho II de Castela|Sancho]] (†[[1072]]), [[Afonso VI de León|Afonso VI]] (†[[1109]]) e [[García II de Galicia|García II]] (†[[1090]]). García herdou a que, segundo narra o [[Cantar de xesta#Cantares de xesta hipotéticos|cantar do cerco de Zamora]], sería a parte principal do reino&lt;ref name=&quot;:31&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.filo.uba.ar/contenidos/carreras/letras/catedras/literaturaespanola1/sitio/zamora.htm|título=Cantar del cerco de Zamora|páxina-web=Literatura Española I (Medieval)|lingua=es|cita=Et dixole el rey don Sancho al rey don Alfonso: «Nuestro padre por nuestros pecados dexonos la tierra mal partida, et dio al rey don Garcia la mayor parte del regno, et uos fincastes el mas deseredado de todos nos et con mas poca tierra et por eso ternia yo por bien de tomargela»|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160304072033/http://www.filo.uba.ar/contenidos/carreras/letras/catedras/literaturaespanola1/sitio/zamora.htm|dataarquivo=04 de marzo de 2016|urlmorta=yes|data-acceso=12 de xullo de 2020}}&lt;/ref&gt;, a Galicia propiamente dita ou nuclear{{Efn|Nos momentos históricos nos que o reino galego se divide, os autores distinguen entre unha Galicia reducida e o reino completo. Por exemplo, [[Anselmo López Carreira]] fala dunha Galicia ''nuclear'' fronte a outra &quot;extensa&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=336}}&lt;/ref&gt;. [[Carlos Baliñas Pérez]] contrapón a Galicia &quot;nuclear&quot; e a &quot;Gran Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A flumine Mineo usque in Tagum: Os camiños diverxentes de Galicia e Portugal na alta idade media (700-1100)|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2014|páxina=41|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2014_Lingua-e-identidade-na-fronteira-galego-portuguesa.pdf#page=41&amp;zoom=auto,-145,665|cita=}}&lt;/ref&gt; etc.}}. Paradoxalmente, García nunca aparece na documentación como rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=García II de Galicia. El rey y el reino|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|ano=2001|páxina=168}}&lt;/ref&gt;, cousa que si fai o seu irmán Afonso no ano 1070&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugaliae monumenta histórica|ano=1070-05-1 - Doc. nº CCCLXXXX|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Regnante Adefonsus princeps in Gallicia'''}}&lt;/ref&gt; e Sancho no 1071&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cartulario de San Pedro de Arlanza|apelidos=Ibañez de Aldecoa|ano=1925|url=https://books.google.es/books?id=u7tlAAAAMAAJ&amp;q=%22regnante+rex+sancio%22+%22in+castella+et+in+gallecia%22&amp;dq=%22regnante+rex+sancio%22+%22in+castella+et+in+gallecia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjwiryrioTpAhUK5uAKHRHcD-MQ6AEIMTAB|cita='''Regnante rex Sancio […] in Castella et in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|apelidos=Florez|nome=Henrique|ano=1796|url=https://books.google.es/books?id=_j0-AAAAcAAJ&amp;pg=PA417&amp;dq=sancius+castellae+et+galleciae+rex+conf&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjGld2Ei4TpAhWSDmMBHYTiBIIQ6AEIKTAA#v=onepage&amp;q=sancius%20castellae%20et%20galleciae%20rex%20conf&amp;f=false|volume=40|cita='''Sancius Castellae et Galleciae rex'''}}&lt;/ref&gt;, e neste mesmo ano mesmo os dous en conxunto&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The cid and his spain|apelidos=Menéndez Pidal|nome=Ramón|edición=2016|lingua=en|cita='''regnante rege santio''' in castella et '''in galletia''' et '''adefonso''' fratre eius in legione et '''in galletia'''|url=https://books.google.es/books?id=moukDAAAQBAJ&amp;lpg=PT85&amp;dq=regnante%20rege%20santio%20in%20castella%20et%20in%20galletia%20et%20adefonso%20fratre%20eius%20in%20legione%20et%20in%20galletia&amp;hl=es&amp;pg=PT85#v=onepage&amp;q=regnante%20rege%20santio%20in%20castella%20et%20in%20galletia%20et%20adefonso%20fratre%20eius%20in%20legione%20et%20in%20galletia&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;. Tamén aparecen como reis de Galicia na ''Chronica'' de [[Alberic de Trois-Fontaines]] (†[[1252]]), onde se chama a Sancho rei de Galicia e a Afonso &quot;potentísimo rei de Galicia e Castela&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA102#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Regi Galliciae Sanctio'''&quot;. &quot;'''Alphonsum, Regem Galliciae''' et Castellae potentissimum}}&lt;/ref&gt;. Foi finalmente Afonso quen reunificou a coroa na súa persoa, aparecendo desde entón prolixamente nas fontes históricas co título de rei de Galicia. Deste xeito aparece nun documento portugués do ano 1086&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugaliae monumenta historica|ano=1086-01-8 - Doc. nº DCLIII|url=https://books.google.es/books?id=ZqBCAAAAYAAJ&amp;q=%22Regnante+in+Gallecia+Adefonsus+rex%22&amp;dq=%22Regnante+in+Gallecia+Adefonsus+rex%22&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiPsuOLifXoAhVd8uAKHagpAEsQ6AEIJjAA|cita='''Regnante in Gallecia Adefonsus rex'''}}&lt;/ref&gt; e noutros posteriores&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Dissertações chronologicas e criticas sobre a historia e jurisprudencia ecclesiastica e civil de Portugal|apelidos=Ribeiro|nome=João Pedro|ano=1819|páxina=22|volume=4|cita=Dos cinco documentos […] dos fins do século XI, se ve que don Affoso VI, figurava no territorio de Portugal como rei de Galiza|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, e así se dirixe a el o propio pontífice [[Urbano II, papa|Urbano II]] no ano [[1088]]&lt;ref name=&quot;:332&quot;&gt;{{Cita libro|título=Regesta Honorii Papae III|editorial=Georg Olms Verlag|ano=1978|url=https://books.google.es/books?id=TdURAQAAIAAJ&amp;q=Regi+Ildefonso+Gallitiae&amp;dq=Regi+Ildefonso+Gallitiae&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjq76Oei57mAhWSyoUKHSS9Dj8Q6AEIKzAA|cita='''Regi Ildefonso Gallitiae'''|páxina=167|apelidos-editor=Pressutti|nome-editor=Pietro}}&lt;/ref&gt;{{Efn|As denominacións dos monarcas galegos como reis de Galicia desconcertan os historiadores académicos, pois estes asumen un paradigma historiográfico errado. Tal é o caso do británico Bernard F. Reilly, quen chega a afirmar na súa biografía de Afonso VI que Urbano II e a chancelaría papal tiñan un &quot;vago coñecemento dos asuntos políticos de España&quot;!!&lt;ref name=&quot;Reilly1988&quot;&gt;{{Cita libro|título=The Kingdom of León-Castilla under King Alfonso VI, 1065-1109|apelidos=F. Reilly|nome=Bernard|editorial=Princeton University Press|ano=1988|url=https://libro.uca.edu/alfonso6/alfonso10.pdf#page=12&amp;zoom=auto,-267,118|páxina=208|lingua=en}}&lt;/ref&gt;.}}. No ano 1085 Afonso anexionou o reino hispano de Toledo aos seus dominios; desde a súa conquista figura tamén nas fontes &quot;imperando&quot; na España musulmá&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=358-359}}&lt;/ref&gt;. Posterior á súa conquista é un privilexio outorgado á [[catedral de Lugo]] onde figura como &quot;vitoriosísimo rei en Toledo, España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:35&quot;&gt;{{Cita libro|título=España sagrada|apelidos=Flórez|nome=Enrique|ano=1796|url=https://books.google.es/books?id=_j0-AAAAcAAJ&amp;pg=PA425&amp;lpg=PA425&amp;dq=regnante+Adephonso+victoriosissimo+rege+in+Toleto&amp;source=bl&amp;ots=XCcQIaYLId&amp;sig=ACfU3U2TCd0-AQGqObmTm3AXL8PVs_2Fmg&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW2tGplJ7mAhWGohQKHadoAgkQ6AEwAXoECAoQAQ#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=425|volume=40|cita=regnante Adephonso victoriosissimo '''rege in Toleto, &amp; in Hispania, &amp; Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;, e no ano [[1095]] aparece na documentación da [[Catedral de León]] como &quot;rei […] en toda Galicia e España&quot;&lt;ref name=&quot;:36&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección documental del archivo de la Catedral de León (1032-1109)|editorial=Centro de Estudios e Investigación &quot;San Isidoro&quot;|ano=1990|url=https://books.google.es/books?id=BvhWAAAAYAAJ&amp;q=%22in+totam+galletiam+et+ispaniam%22&amp;dq=%22in+totam+galletiam+et+ispaniam%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwi35ML3jZ7mAhVPxoUKHY6bDAAQ6AEIPTAC|páxina=596|volume=3|cita='''Adefonso rege''', Fredinandi regis filio, '''in totam Galletiam''' et Ispaniam}}&lt;/ref&gt;.

As fontes europeas tamén se refiren a Afonso como rei de Galicia. Así o fan [[Oderico Vital|Orderico Vital]] (†[[1142]]), na súa obra ''Ecclesiasticae Historiae'', e [[Guillerme de Malmesbury]] (†[[1143]]), na súa ''[[De Gestis Regum Anglorum]]''&lt;ref name=&quot;:37&quot;&gt;{{Cita libro|título=The History of the Norman Conquest of England|apelidos=Freeman|nome=Edwar Augustus|editorial=Oxford University|ano=1873|url=https://books.google.es/books?id=OLvZAAAAMAAJ&amp;pg=PA557#v=onepage&amp;q=regi%20Galliciae&amp;f=false|cita='''Amfurcio Regi Galliciae'''&quot;. &quot;'''Aldefonso Galliciae Regi'''|páxina=557|volume=4}}&lt;/ref&gt;, ambos ao referírense á súa posíbel voda con Agatha, filla do rei [[Guillerme I de Inglaterra]].&lt;ref name=&quot;:38&quot;&gt;{{Cita web|título=O cabalo negro de Guillerme|url=http://www.manuelgago.org/blog/2010/11/10/o-cabalo-negro-de-guillermo/|páxina-web=Capítulo 0|data=2010-11-10|data-acceso=2019-12-08|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt; O mesmo fai outro monxe inglés, [[Mateo de París]] (†[[1259]]), na súa ''Historia Anglorum''&lt;ref name=&quot;:39&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historiae Anglorum|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=KlgstgXS2bIC&amp;dq=Andefulso%2C%20Galiciae%20regi&amp;pg=PA31#v=onepage&amp;q=Andefulso,%20Galiciae%20regi&amp;f=false|cita='''Andefulso, Galiciae regi'''}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:R. de Galice &amp; darragon. Armorial de Charolais (1658).jpg|miniatura|esquerda|Escudo atribuído ao rei de Galicia e Aragón nun [[armorial]] francés. No ano 1109, [[Urraca I|Urraca]], raíña de Galicia, casou en segundas nupcias con [[Afonso I de Aragón]].]]
Durante o reinado de Afonso, a Galicia nuclear, que fora asignada a García II, foi confiada ao nobre franco [[Raimundo de Borgoña]] (†[[1107]]), casado coa súa filla e herdeira na altura [[Urraca de León|Urraca I]] (†[[1126]])&lt;ref name=&quot;:40&quot;&gt;{{Cita libro|título=Histoire de Normandie|apelidos=Vital|nome=Orderico|url=http://remacle.org/bloodwolf/historiens/vital/normands32.htm|lingua=francés|cita='''Uraca […] filia Hildefonsi senioris Galliciae regis'''}}&lt;/ref&gt;. Raimundo aparece na documentación histórica con atribucións e definicións case rexias&lt;ref name=&quot;:41&quot;&gt;{{cita publicación periódica|apelidos=Barón Faraldo|nome=Andrés|ano=2011|data=2011|título=Magnates y nobiles en la curia del conde Raimundo de Borgoña. Totius Gallecie Princeps (c. 1091-1107)|url=https://docs.wixstatic.com/ugd/4dc129_1e2248f737f0442eb746acaaeae2d01d.pdf#page=533&amp;zoom=auto,-331,680|revista=[[Estudios Mindonienses]]|volume=27|páxinas=533–536|cita='''In urbe Gallecia regnante Comite Raimundus''' con coniuge sua filia Adefonsus rex}}&lt;/ref&gt;, chegando a ser cualificado en ocasións como &quot;''regnante&quot;'' en Galicia e mesmo como &quot;emperador de toda Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Taboa tenentes Galicia no Reinado de Alfonso VI (1065-1109)|url=http://www.xenealoxiasdoortegal.net/ortegal/tenenciagalicia.htm|páxina-web=www.xenealoxiasdoortegal.net|data-acceso=2020-07-22|cita='''Raimundo regnate Gallecia''' et Sanctarem”, “'''Raimundo regnante in Gallecia'''”, “'''totius Gallecie imperator'''}}&lt;/ref&gt;. A Galicia de Raimundo incluía naturalmente a zona leonesa, chegando a autoridade do conde a Zamora ou Salamanca&lt;ref name=&quot;:432&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=350-352. 361}}&lt;/ref&gt;. A pegada histórica do nobre borgoñón ficou testemuñada no [[O Cantar de Roldán|Cantar de Rolán]] onde aparece baixo o nome Hamon de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Gicquel|nome=Bernard|data=2003|título=Généalogie de la Chanson de Roland, suivi des Sources et Modèles|url=https://books.google.es/books?id=9W9JClF6l3IC&amp;lpg=PA1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA246#v=onepage&amp;q&amp;f=false|revista=Cahiers de civilisation médiévale, 49e année|lingua=Francés|número=194}}&lt;/ref&gt;. No ano 1107 faleceu o conde Raimundo, sendo agora Urraca sinalada nas fontes históricas en termos similares aos do seu home: &quot;emperatriz de toda Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:44&quot;&gt;{{Cita libro|título=La reina Urraca|apelidos=Pallares|nome=María del Carmen|editorial=Nerea|ano=2006|url=https://books.google.es/books?id=uqp7mHCeen0C&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA39#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=39|cita='''totius Gallecia domina'''”, “'''tocius Gallecie imperatrix'''}}&lt;/ref&gt;. Urraca e o seu fillo [[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]]) disputaron longamente a coroa do reino galego. Afonso VI deixara o reino a Urraca mais explicitando que se volvía casar este pasaría ao seu neto&lt;ref name=&quot;:45&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia compostelana|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|url=https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/9378|edición=1765|páxina=209 (Libro I - CVIII)|cita=O rei don Afonso, meu avó, puxo esta condición, que se a raíña, miña nai, permanecese en estado de viuvidade, todo o reino de Galicia […] estaría suxeito ao seu dominio; pero se asinase un contrato de matrimonio, o reino de Galicia voltaría a min.|Cita=}}&lt;/ref&gt;. Urraca casou con [[Afonso I de Aragón]] e, durante os longos anos de conflito, o seu fillo Afonso chegou a ser coroado como rei de Galicia en Compostela en dúas ocasións: no ano [[1111]], en toda Galicia, contando coa aquiescencia da súa nai, e no [[1116]] só na Galicia ''nuclear'' e en aberto enfrontamento&lt;ref name=&quot;:46&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia compostelana|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|url=https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/9378|edición=1765|páxina=211 (Libro I - CIX)|cita=A raíña,cando soubo que o seu fillo tiña vido a Galicia e recibido como rei […] temeu ter perdido completamente o reino de Galicia.|Cita=}}&lt;/ref&gt;.

Finalmente Afonso asumiría a coroa na hora da morte da súa nai no ano 1127, gobernando &quot;toda Galicia, Asturias e a terra de León, Castela, Estremadura e a Trasierra&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cronica latina de los reyes de Castilla|apelidos=de Soria|nome=Juan|ano=1217-1239|páxina=5|url=https://www.oocities.org/iblbo/archivo/cronicastilla/laticas1.htm|cita='''gobernó en paz por mucho tiempo toda Galicia''', Asturias y la tierra de León, Castilla, Extremadura y la Trasierra|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O cronista árabe Ibn Al-Atir fala del como &quot;rei do pobo franco dos galegos&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=179}}&lt;/ref&gt;. É chamado rei de Galicia polo monxe francés [[Helinando de Froidemont|Helinando de Froidmont]] (†[[1237]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Frigidi Montis|nome=Helinandus|ano=1123|cita=Hanc solemnitatem celeberrime observabat '''Adelfonsus rex Galliciae'''|url=http://www.mlat.uzh.ch/MLS/advsuchergebnis.php?suchbegriff=Hanc%20solemnitatem%20celeberrime%20observabat%20Adelfonsus%20rex%20Galliciae&amp;table=Helinandus_Frigidi_Montis_cps2&amp;level2_name=&amp;from_year=&amp;to_year=&amp;mode=SPH_MATCH_EXTENDED2&amp;lang=0&amp;corpus=2&amp;verses=&amp;lemmatised=&amp;suchenin=in_tabelle|volume=LIBER XLVIII}}&lt;/ref&gt;. No libro V do ''Códice Calixtino'' afírmase que Afonso era o &quot;emperador de España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:57&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1901|url=https://archive.org/stream/historiadelasant04lpez#page/n77/mode/2up/search/adefonsi+imperatoris|páxina=75|volume=4|cita='''Adefonsi imperatoris Yspanie et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;. A diplomatura do mosteiro de Caaveiro di que o &quot;emperador Afonso impera en Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El monasterio de San Juan de Caaveiro,|editorial=Deputación Provincial da Coruña|ano=1999|apelidos-editor=Castro Álvarez|apelidos-editor2=Fernández de Viana y Vieites|apelidos-editor3=González Balasch|páxinas=303 - 304|data=1154-6-25|cita='''Imperante Adefonsus imperator in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt; Un diploma do Tamén os ''[[Annales Cambriae]]'' ou cameracenses semellan referirse a el ao enumerar os imperios da cristiandade para o ano 1159: o xermánico ([[Frederico I do Sacro Imperio Romano Xermánico|Frederico I]]), o bizantino ([[Manuel I Comneno|Manuel I]]) e o galego (Afonso VII), se ben é posíbel que se refiran xa ao seu fillo Fernando II&lt;ref name=&quot;:03&quot;&gt;{{Cita libro|título=El imperio medieval español|apelidos=García Gallo|nome=Alfonso|editorial=Arbor|ano=1945|páxina=227|cita=Imperator […] noster Fredericus per annum circiter pugnans contra Mediolanenses […] Imperator vero Constantinopolitanus […] Imperator quippe Galitie Sarracenos et ipse congreditur / O propio emperador de Galiza marchou contra os sarracenos|url=https://books.google.es/books?id=wA4tFv2xRxQC&amp;pg=PA163&amp;lpg=PA163&amp;dq=%22+Imperator+quippe+Galitie%22&amp;source=bl&amp;ots=zBk_1-2i8V&amp;sig=ACfU3U1odnACJzs_w-QmJemfbDb0OwdjLA&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwixgsvgm6PlAhXeAWMBHdJlCTEQ6AEwCnoECAkQAQ#v=onepage&amp;q=%22%20Imperator%20quippe%20Galitie%22&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;. O historiador inglés [[Mateo de París]] explica que no ano 1155 Afonso VII é &quot;rei de España, que a súa capital é Toledo e que os seu reinos principais son Aragón e Galicia, e que por iso é chamado emperador de España&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Majora|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=BaxEAQAAMAAJ&amp;pg=PA210&amp;dq=sub+eisdem+diebus+lodowicus&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie_LOS6prpAhWF3OAKHX2sD8YQ6AEIJjAA#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Aldefunsi, regis hispaniae, cujus regni caput est Tholetum. Quem, quia principatur regis Arragonum et Galatie, imperatorem hyspaniae appellant}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Tomb_of_Afonso_VIII_de_Galicia_León_(Capela_das_Reliquias_da_catedral_de_Santiago_de_Compostela).jpg|miniatura|Sepulcro de [[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] na [[Panteón Real da Catedral de Santiago|Catedral de Santiago]]. A historiografía española asígnalle o numeral &quot;IX&quot;, reservando fraudulentamente o &quot;VIII&quot; para o primeiro rei de Castela&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino de Gallaecia|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|editorial=Xerais|ano=2001|ISBN=84-8302-656-2|páxina=233|cita=[Afonso de Castela] Como primeiro rei exclusivo de Castela, debería ser titulado Afonso I, do mesmo xeito que o é Afonso Henriques en Portugal.|ref=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|ISBN=978-84-8341-293-0|páxina=128|cita=Afonso VIII […] foi impunemente convertido en 'noveno' para podelo incluir nunha inventada nómina de reis de España xunto con outro Afonso, de Castela (a quen se lle outorga o ordinal 'oitavo') […] creandose así unha secuencia ficticia.|ref=}}&lt;/ref&gt;]]

=== División do reino ===
Na hora da morte de Afonso VII o reino foi dividido entre os seus fillos, Sancho recibiu Castela e Toledo e [[Fernando II de León e Galicia|Fernando II]] (†[[1188]])  &quot;t''oda Galicia, todas as Asturias de Oviedo, as cidades e terras de León, Astorga, Toro, Zamora e Salamanca''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=Instituto de Historia Jeronimo Zurita|ano=1943|url=https://books.google.es/books?hl=es&amp;id=AQzSAAAAMAAJ&amp;dq=regesta+fernando+ii+julio+gonzalez&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=toda+galicia|páxina=20}}&lt;/ref&gt;. Desde o ano 1152, cinco anos antes da morte do emperador Afonso, o seu fillo Fernando aparece titulado como rei de Galicia en diversos documentos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=386|cita=regnante dono '''Fernando rege in Gallecia'''&quot; &quot;Doc.104-1 Mosteiro de Moreruela (Benavente) (Ano 1152)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de San Martín de Jubia|nome-editor=Santiago|apelidos-editor=Montero Diaz|publicación=Boletín de la Universidad de Santiago de Compostela, VII, nº 25|cita=Doc. ano 1152: &quot;'''tenente Gallicie rex Fernandus'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Boletín del Instituto de Estudios Asturianos|editorial=Instituto de Estudios Asturianos|ano=1981|volume=102|cita=Cartulario do Mosteiro de Vilanova de Oscos (1153): &quot;'''Fredenandus, rex in Gallecia'''|url=https://books.google.es/books?id=HxocTmauWuAC&amp;q=%22Fredenandus,+rex+in+Gallecia%22&amp;dq=%22Fredenandus,+rex+in+Gallecia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiajP6Vu5DpAhVDExoKHZSCAuQQ6AEIKTAA}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Boletín del Instituto de Estudios Asturianos|editorial=Instituto de Estudios Asturianos|ano=1981|volume=102|cita=Cartulario do Mosteiro de Vilanova de Oscos (1155): &quot;'''regis Fernandi imperat Galletia'''|url=https://books.google.es/books?id=P90zAAAAIAAJ&amp;q=%22regis+Fernandi+imperat+Galletia%22&amp;dq=%22regis+Fernandi+imperat+Galletia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiU0KuTupDpAhXI4IUKHRkXBZkQ6AEIMTAB}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática, Diocese de Lugo|ano=2012-2016|apelidos-editor=Cañizares del Rey|nome-editor=Buenaventura|volume=2|cita=Doc. ano 1155: &quot;'''Fernandus […] rex Galletie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Voces de mujeres en la edad media: Entre realidad y ficción|apelidos=Corral Diaz|nome=Esther|url=https://books.google.es/books?id=ywh2DwAAQBAJ&amp;pg=PA15&amp;lpg=PA15&amp;dq=rex+domnus+fernandus+in+omni+galletia&amp;source=bl&amp;ots=WcsVjjTUVY&amp;sig=ACfU3U3BPKXT9iOMnKcwPRJ8Zbf_cG-i7Q&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXmYH0xJXpAhUTCWMBHbp1CTsQ6AEwAHoECAQQAQ#v=onepage&amp;q=rex%20domnus%20fernandus%20in%20omni%20galletia&amp;f=false|cita='''rex domnus fernandus in omni galletia'''&quot; &quot;Doc. Mosteiro de Sobrado. Ano 1156|páxina=15}}&lt;/ref&gt;. Desde a morte de Afonso VII, o rei Fernando asina na diplomatura rexia maioritariamente baixo a fórmula de &quot;rei en León, Galicia, Asturias e Estremadura&quot;&lt;ref name=&quot;:110&quot;&gt;{{Cita libro|título=Los adelantados y merinos mayores de León (Siglos XIII-XV)|apelidos=Jular Pérez-Alfaro|nome=Cristina|editorial=Universidad de León|ano=1990|páxinas=56-58|cita=}}&lt;/ref&gt;. O trobador provenzal [[Arnaut Daniel]]  (†[[1200]]) sinálao como &quot;señor dos galegos&quot; na súa composición “Doutz brais e critz”&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Homenaxe ó profesor Camilo Flores|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1999|url=https://books.google.es/books?id=NhmrACHDSA8C&amp;pg=PA368&amp;lpg=PA368&amp;dq=%22seignor+dels+galecs%22&amp;source=bl&amp;ots=_fmQmtqZlB&amp;sig=ACfU3U06-5tk5dgdxxJiOYl6heUb9Q50Iw&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjYkovlj5jpAhXwDmMBHX16DQMQ6AEwAnoECAUQAQ#v=onepage&amp;q=%22seignor%20dels%20galecs%22&amp;f=false|páxina=368|cita=seignor dels Galecs}}&lt;/ref&gt;. Tamén fan del rei de Galicia, o relixioso británico Mateo de París na súa ''[[Chronica Majora]]''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Majora|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=BaxEAQAAMAAJ&amp;pg=PA210&amp;dq=sub+eisdem+diebus+lodowicus&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie_LOS6prpAhWF3OAKHX2sD8YQ6AEIJjAA#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=in vigilia beati Jacobi […] quod '''galaciae rex''' advenerat}}&lt;/ref&gt; e a anónima ''Chronica regia Coloniensis.''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica regia Coloniensis|ano=1197 (orixinal)|url=https://archive.org/details/chronicaregiaco00waitgoog/page/n171/mode/2up?q=Galiciae|lingua=Latín|cita=Circa natale Domini et '''rex Galiciae''' terrae Sancti lacobi occiditur a paganis, cum ipse tamen victor extitisaet.|páxina=138}}&lt;/ref&gt;

Á morte de Fernando II herda o trono o seu fillo [[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] (†[[1230]]), quen asinou como &quot;''rex legionensis et Gallecie''&quot; na maioría dos diplomas conservados até os nosos días, 213 dos 322 estudados polo historiador Julio González&lt;ref name=&quot;:110&quot; /&gt;. Esta fórmula está presente tamén nos seus selos e sinais rodados&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Selo de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Selo_Afonso_VIII.png|cita=Anfonsi '''Regis Legionis et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Sinal rodado de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Sinal_rodado_de_Afonso_VIII_de_Galiza_e_Leom_no_privil%C3%A9gio_do_mosteiro_de_Sobrado_polo_traslado_de_Betan%C3%A7os_%C3%B2_Castro_de_%C3%9Antia_(1219).jpg|cita=Adefonsi '''Regis Legionis et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Selo de chumbo de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Selo_de_chumbo_de_Afonso_VIII_de_Galiza_e_Leon.png|cita=Adefonsvs Dei Gracia '''Rex / Legion et Gall.'''}}&lt;/ref&gt;, atopándose xa presente na época de seu pai Fernando&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=CSIC|ano=1943|páxina=206|url=http://www.saber.es/web/biblioteca/libros/regesta-fernando-II/regesta-fernando-II.pdf#page=208&amp;zoom=970,-7,62|cita=Fernandus Dei Gracia '''Rex Legionis et Gallecie'''|data-acceso=25 de xullo de 2020|data-arquivo=25 de xullo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200725082229/http://www.saber.es/web/biblioteca/libros/regesta-fernando-II/regesta-fernando-II.pdf#page=208&amp;zoom=970,-7,62|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;{{Efn|Tanto Fernando II como Afonso VIII empregaban a titulación de &quot;reis de León e de Galicia&quot;, onde o factor León indica a sede rexia e Galicia a clásica globalidade do territorio.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Panteón Real|apelidos=López Carreira|editorial=Concello de Santiago de Compostela|ano=2019|apelidos2=Vilar Álvarez|apelidos3=Yzquierdo Peiró|páxina=59}}&lt;/ref&gt;}}. Na súa representación nos tombos de Compostela titúlase &quot;rei dos leoneses e Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galego: Afonso VIII, rei &quot;Legionensium et Gallecie&quot; (rei dos leoneses e Galicia) nunha miniatura do Tumbo A. Catedral de Santiago. Século XIII.|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Adeffonsus_rex_legionensium_et_gallecie.jpg|data=2012-10-26|data-acceso=2020-07-25|nome=Descoñecido|apelidos=Unknown}}&lt;/ref&gt;. O cronista británico [[Roger de Howden]] (†[[1201]]) refírese ao rei Afonso como o &quot;rei de Santiago&quot;&lt;ref name=&quot;:210&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronica magistri Rogeri de Houedene|editorial=Cambridge|url=https://books.google.es/books?id=RO6LfkVZnTwC&amp;lpg=PA52&amp;ots=6kdDhPn9fQ&amp;dq=terra%20regis%20sancto%20jacobo&amp;hl=es&amp;pg=PP5#v=snippet&amp;q=%22sancto%20jacobo%22&amp;f=false|páxina=52|lingua=en|volume=3|edición=2012|cita='''Regi Sancto Jacobo'''}}&lt;/ref&gt; e o francés [[Alberic de Trois-Fontaines]] (†[[1252]]) denomínao rei de Galicia ao narrar a voda dunha das súas fillas co rei de Xerusalén&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA2-PA13#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Predictus vero rex Iohannes Hierosolymitanus duxit uxorem '''filiam regis galliciae'''}}&lt;/ref&gt;. Nesta crónica emprega como equivalentes as denominacións de rei de León e rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA464#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Rex Legionensis, qui dicitur, Rex Gallaeciae'''&quot;. &quot;'''Regi Legionensi, id est, Regi Gallaeciae'''}}&lt;/ref&gt;.
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=&quot;7&quot; caption=&quot;Reis de Galicia no [[Tombos da Catedral de Santiago de Compostela|&lt;small&amp;gt;Tombo A da Catedral de Santiago&lt;/small&amp;gt;]]&quot;&gt;

Ficheiro:Afonso II o Casto, de Oviedo (Tumbo A), r.jpg|[[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†842)&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos'''. '''Señor de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Rex […] regni totius Galletiae''' - Diploma Ramiro I&lt;br /&gt;'''Regis Galleciae''' - Annales regni francorum&lt;br /&gt;'''Galleciae […] regem''' - Vita Karoli Magni&lt;br /&gt;'''Galleciarum principis''' - Vita Hludovici&lt;br /&gt;'''Rex Gallaeciae''' - Hermann de Reichenau&lt;br /&gt;'''Rege Gallecie''' - Ximenez de Rada&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono1of Asturias.jpg|[[Ordoño I de Oviedo|Ordoño I]] (†[[866]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia. Príncipe dos galegos''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Señor de Galicia''' - Ibn Idari&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Afonso III o Magno (Tumbo A), r.jpg|[[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Glorioso rei das Galicias''' - Papa Xoán VIII&lt;br /&gt;'''Adefonsus rex Galliciarum''' - ''Liber Historiae Francorum''&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono II of León.jpg|[[Ordoño II]] (†[[924]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia. Señor de Galicia. Tirano de Galicia''' - Ibn Hayyan. Al-Razi&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Miniatura de Fruela II el Leproso, rey de León.JPG|[[Froila II]] (†[[925]])&lt;ref&gt;'''Príncipe dos galegos''' - Ibn Hayyan. Al Razí&lt;br /&gt;'''Señor de Galicia''' - Al Nasir&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:King Ramiro II of Leon, miniature from the Index of Royal Privileges, Spain 12th Century (21404317065).jpg|[[Ramiro II de León|Ramiro II]] (†[[951]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Rei dos galegos''' - Al Himyari&lt;br /&gt;'''Galleciensis rex''' - Gomesanis Prologus&lt;br /&gt;'''Christianissimo rege Gallitiae''' - Luitprando de Cremona&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono IV of Leon big.jpg|[[Ordoño III de León|Ordoño III]] (†[[956]])&lt;ref&gt;'''Rei cristián de Galicia''' - Ibn Idari&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:TumboA – Sancho I of León.jpg|[[Sancho I de León|Sancho II]] (†[[966]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Khaldun&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Bermudo2.jpg|[[Vermudo II|Bermudo II]] (†[[999]])&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos''' - Ibn Khaldun&lt;br /&gt;'''Rex in Galezia''' - Mosteiro de Sahagún&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Alfonso V of Leon.jpg|[[Afonso V o Nobre|Afonso V]] (†[[1028]])&lt;ref&gt;'''Rex Gallitianus''' - Ademar de Chabannes&lt;br /&gt;'''Galiciensis Regis. Galleciensium Principis''' - Crónica Silense&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Bermudo III.jpg|[[Bermudo III]] (†[[1037]])&lt;ref&gt;'''Imperator domnus Veremudius in Gallecia''' - Sancho III de Navarra&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando I, rei consorte da Galiza.jpg|[[Fernando I de León|Fernando I]] (†[[1065]])&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos''' - Ibn Idari&lt;br /&gt;'''princeps super omnem Galletiam''' - Mosteiro de Celanova&lt;br /&gt;'''Regnante […] in imperio Gallicie''' - Colección diplomática de Fernando I&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Afonso VI, rei de Galiza, no Tombo A.jpg|[[Afonso VI de León|Afonso VI]] (†[[1109]])&lt;ref&gt;'''Regnate Adefonsus princeps in Gallicia''' - Mosteiro de Arouca&lt;br /&gt;'''Regnante […] Adefonso […] in legione et in Galletia''' - Catedral de Burgos&lt;br /&gt;'''Regem Galliciae''' '''et Castellae potentissimum''' - Chronica Alberici monachi Trium Fontaim&lt;br /&gt;'''Regnante in Gallecia Adefonsus rex''' - Mosteiro de Arouca&lt;br /&gt;'''Regi Ildefonso Gallitiae''' - Papa Urbano II&lt;br /&gt;'''Rege in''' '''Toleto, et in Hispania, et''' '''Gallecia''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''Rege […] in totam Galletiam''' '''et Ispaniam''' - Catedral de León&lt;br /&gt;'''Regi Galleciae''' - Orderico Vital&lt;br /&gt;'''Galleciae Regi''' - Guillerme de Malmesbury&lt;br /&gt;'''Galiciae Regi''' - Mateo de Paris&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:UrracaRegina TumboA.jpg|[[Urraca de León|Urraca I]] (†[[1126]])&lt;ref&gt;'''Uraca […] filia […] Galliciae regis''' - Orderico Vital&lt;br /&gt;'''totius Gallecia domina''' - Tombo A Catedral Santiago&lt;br /&gt;'''tocius Gallecie imperatrix''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''Urracha''', Dei gratia '''totius Hispanie et Galleciae Regina''' - Mosteiro de San Martiño Pinario&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Alfonso VII of Castile, 13th c.jpg|[[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]])&lt;ref&gt;'''rei do pobo franco dos galegos''' - Ibn Al-Atir&lt;br /&gt;'''rex Galliciae''' - Helinando de Froidmont&lt;br /&gt;'''imperatoris Yspanie et Gallecie''' - Códice Calixtino&lt;br /&gt;'''imperator […] Galitie''' - Annales Cambriae&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando II de Galicia e Leon no tombo A.jpg|[[Fernando II de León e Galicia|Fernando II]] (†[[1188]])&lt;ref&gt;'''Fernando rege in Gallecia''' - Mosteiro de Moreruela&lt;br /&gt;'''tenente Gallicie rex Fernandus''' - Mosteiro de Xubia&lt;br /&gt;'''Fredenandus rex in Gallecia''' - Mosteiro de Oscos&lt;br /&gt;'''regis Fernandi imperat Galletia''' - Mosteiro de Oscos&lt;br /&gt;'''Fernandus […] rex Galletie''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''rex domnus Fernandus in omni Galletia''' - Mosteiro de Sobrado&lt;br /&gt;'''Seignor dels Galecs''' - Arnaut Daniel&lt;br /&gt;'''galaciae rex''' - Mateo de París&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Adeffonsus rex legionensium et gallecie.jpg|[[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] (†[[1230]])&lt;ref&gt;'''Regis Legionis et Gallecie''' - Selo Real&lt;br /&gt;'''Regis Legionis et Gallecie''' - Sinal Rodado&lt;br /&gt;'''Rex legionensium et Gallecie''' - Tombo A&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando III como rei de Castela e Toledo e de Galiza e Leon no Tombo A.jpg|[[Fernando III de Castela|Fernando III]] (†[[1252]]).

Ficheiro:TumboAKing.jpg|[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]] (†[[1284]]).

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== O reino de Galicia na cartografía medieval ==
Os mapas medievais referendan graficamente a configuración política da península ibérica presentada pola documentación escrita. Na totalidade da cartografía conservada é Galicia o nome utilizado para referenciar o territorio do noroeste. Non existe ningún mapa do período medieval no que aparezan Asturias ou León en solitario, e, nas ocasións en que estes territorios son representados, sempre é dentro ou a carón de Galicia.

=== Galicia na cartografía do século X ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Mapa do Mediterráneo, al-Balkhī (921).jpg|Ano [[921]]. Mapa do mar Mediterráneo de [[Abu Zayd al-Balkhi|al-Balkhi]] coa transcrición de [[Konrad Miller]]. Na marxe dereita da metade superior do mapa, na Península Ibérica, figura a '''bilad al-galalika''' (terra dos galegos).&lt;ref name=&quot;mapas&quot;&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Juan |apelidos={{Versaleta|Piqueras Haba}} |ano=2009 |título=Cartografía islámica de Sharq Al-Andalus. Siglos X-XII. Al-Idrīsī y los precursores |revista=Cuadernos de geografía |número=86 |páxinas=137-163, en 139 e 142-144 |lingua=es |issn=0210-086X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/3237774.pdf}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa do Magreb, al-Istakhrī (c. 934).jpg|Ano c. [[934]]. Mapa do [[Magreb]] (poñente) segundo al-Istakhri. Na marxe superior indícase que fóra dos límites do mapa fica a “rexión de '''Galicia''', zona dos cristiáns”.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;
Ficheiro:Mapamundi Etimologias San Isidoro Iberian penínsule.jpg|Ano [[946]]. Fragmento do mapa das ''[[Etimoloxías]]'' de [[Isidoro de Sevilla]]. '''Gallecia''' ocupa todo o norte da península ibérica fronte a ''Spania'', o outro espazo territorial presentado.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Sermos publica os mapas do Reino de Galiza|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-do-reino-galiza-946/20180121194956065258.html|data-acceso=2020-04-08|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa de al-Andalus, Ibn Hawqal (c. 950).jpg|Ano c. [[950]]. Mapa de al-Andalus de Ibn Hawqal coa súa transcrición. Nel dise: “Este é un río xunto ao cal se atopan lugares […] que pertencen aos musul­máns; chamado [[río Texo]], sobre o seu curso hai unha cidade &lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[[Zamora]]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt; que fai fronteira con '''Galicia'''. Este río atravesa '''Galicia''' entre [[Almada]] e [[Lisboa]], do dominio de al-Andalus, e penetra no Océano”.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;

Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (Londres) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Versión persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhi. Conservada en [[Londres]], foi transcrita por Konrad Miller. Na marxe dereita da parte superior do mapa figura o territorio galego como '''djar ǵalalika'''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Konrad |apelidos={{Versaleta|Miller}} |título=Mappae Arabicae : Arabische Welt - und Länderkarten des 9.-13. Jahrhunderts |url=http://arachne.uni-koeln.de/item/buchseite/511110 |ano=1926 |volume=I |lugar=[[Stuttgart]] |lingua=de |páxina=28 |cita=ǵalalik, diar gálalik … j[etzt] Galicien}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (Paris) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Outra versión persa dos mapas do Mediterráneo pertencentes á «escola de al-Balkhī». Conservada en [[París]] neste caso, tamén foi transcrita por K. Miller. Na marxe dereita consta Galicia como '''diar ǵalalik''', ocupando a Península alén ''bilād al andalus''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;/&gt;
Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (San Petersburgo) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Terceiro mapa persa da «escola de al-Balkhī». Transcrito igual cós anteriores por Miller e mantido en [[San Petersburgo]], posúe na marxe dereita as palabras '''diar ǵalalika''', que representan a Galicia máis aló de ''diar andalus''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;/&gt;

Ficheiro:Galiza no beato de morgan.png|Entre o ano [[922]] e o [[958]]. Fragmento do Beato Morgan&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2072-escalada.pdf#page=8&amp;zoom=auto,-267,692|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Escalada, a.k.a. Asburnham, Morgan 644, New York I and Magius|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;, o mapa máis antigo da serie cartográfica derivada da obra do [[Beato de Liébana]]. '''Gallecia''' ocupa en solitario o espazo noroccidental da península ibérica, onde tamén figuran ''Spania'', ''Olisibona'' e ''Tarracona''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Beato Morgan e a Galiza do século X|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/beato-morgan-galiza-do-seculo-x/20190123190152075442.html|data-acceso=2020-08-18|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-múndi do Beato de Valcavado (970).jpg|Ano [[970]]. Fragmento do Beato de Valcavado&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2074-valcavado-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Valcavado|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Pertencente á serie cartográfica dos &quot;beatos&quot;, o mapa sitúa '''Gallecia''' no noroeste da península ibérica citando tamén ''Spania'', ''Olisobona'', ''Tarracona'', e engadindo agora ''Asturias'' no interior da Galicia cristiá.
Ficheiro:Galiza no mapa-múndi do Beato de Girona (975).jpg|Ano [[975]]. Fragmento do Beato de Girona&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2076-the-girona-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Girona|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Coloca '''Gallecia''' na esquina noroccidental da península con Asturias ao seu carón. Este beato, que non nomea a España musulmá, fai referencia por primeira vez á cidade de Santiago de Compostela (''Sti. Jacobi Apstli'').
Ficheiro:Ibn Hawqual map.png|Ano [[980]]. Tradución inglesa do mapamundi de Ibn Hawqal&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ibn Hawqal's World Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/213-ibn-hawqals-world-map/|páxina-web=myoldmaps|data-acceso=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;. Apréciase a división da península ibérica en tres espazos: o ''Al-Andalus'' musulmán, a '''Galicia''' cristiá e a rexión dos ''Ifrani'' (francos).
Ficheiro:Iberian peninsula beato seu de urgell.png|Ano [[975]] - [[999]]. Fragmento do Beato de Seu d'Urgell&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2078-the-seo-de-urgel-beatu.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Seu de Urgel|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Único da súa serie sen [[policromía]], o mapa reproduce a división da península presentada polos outros beatos con '''Gallecia''' a noroeste e Asturias ao seu lado.  
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XI ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:1025. Peninsula ibérica no mapa de Cotton.png|Ano [[995]] - [[1050]]. Fragmento do Mapa de Cotton&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Anglo-Saxon or Cottonian World Map|url=http://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/210-anglo-saxon-or-cottonia/|páxina-web=myoldmaps|data-acceso=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;. Copia dunha xeografía do século VI, non garda relación coas outras familias cartogŕaficas medievais. A península ibérica aparece dividida en tres espazos territoriais: ''Ispania citerior'' no sur, ''Barcinona'' no leste e '''Brigantia''' no noroeste.{{Refn|group=&quot;lower-alpha&quot;|A antiga cidade de Brigantia é mencionada por Paulo Orosio na súa obra, a cal tivo unha gran difusión.{{Sfn|{{Versaleta|Ferreira Priegue}}|1999|p=68}}}}
Ficheiro:Dzelikia in map of Abu-reyhan Biruni.png|Ano [[1030]]. Fragmento dunha reconstrución do 1912 do mapa de [[Al Biruni|Abu-reyhan Biruni]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=al-Biruni World Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2143-al-biruni-world-map/2143-al-biruni.pdf#page=10&amp;zoom=auto,-267,790|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O erudito musulmán divide a península ibérica en dous espazos territoriais: '''Dzelikia''' (Galicia) e Andlus (Al-Andalus).
Ficheiro:Iberian península no Mapa-mundi das Etimologias conservadas no Escorial e encomendadas por Sancha I, rainha da Galiza (1047).png|Ano [[1047]]. Fragmento do mapa das ''Etimoloxías'' de Sancha I. Elaborado para a educación dos seus fillos os principes herdeiros, o mapa presenta '''Gallecia''' como único nome do reino.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza no mapa da raíña Sancha|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-mapa-da-raina-sancha/20180711180022070582.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Península Ibérica no mapa-mundi do Beato de Facundo (1047) para Fernando I e Sancha I, reis de Galiza.jpg|Ano [[1047]]. Fragmento do mapa de Fernando e Sancha&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20711-fernando-i.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Fernando I &amp; Sancha, a.k.a Madrid, Facundus|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Pertencente á saga cartográfica dos &quot;beatos&quot; foi elaborado para a educación dos fillos dos reis. '''Gallecia''' figura no noroeste peninsular con Asturias no seu interior.
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de Saint-Sever (c. 1060).jpg|Ano [[1060]]. Fragmento do Beato de Saint-Sever&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20713-saint-sever.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Saint-Sever/Paris I|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. O máis detallado mapa da familia dos beatos, contando con até 270 nomes. '''Gallicia''' figura na parte superior da península, con ''Cantabria'' ao seu carón e separada da ''Lusitania'' polo río Douro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa gascón do século XI|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-nun-mapa-gascon-do-seculo-xi/20190501202516078982.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Península ibérica no tempo do Beato de Liebana.jpg|Ano [[1086]]. Fragmento do Beato do Burgo de Osma&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20714-osma.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: The El Burgo de Osma Map|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. '''Gallecia''' ocupa todo o norte peninsular, dentro dela aparece ''Asturias'' e os dous monumentos máis importantes do reino: O faro da Coruña e a Catedral de Santiago. A sur dos ríos Miño e Douro represéntase tamén a catedral de Toledo, na España musulmá.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O mapa do Burgo de Osma: unha apoloxía de Galiza en 1086|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-do-burgo-osma-apoloxia-galiza-1086/20180418180719067970.html|data-acceso=2020-08-23|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;  
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XII ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Europa en mapa provenzal, século xii.png|Ano [[1100]] - [[1125]]. Fragmento dun mapa anónimo de [[Mapa T e O]] (''Orbis Terrarum''). Procedente da [[Provenza]], o mapa cita '''Gallicia''' como o territorio máis occidental do continente europeo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa provenzal do século XII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-provenzal-do-seculo-xii/20180907191517071910.html|data-acceso=2020-09-01|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Silos.png|Ano [[1109]]. Fragmento do Beato de Londres&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20716-london.pdf#page=6&amp;zoom=200,664,184|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Silos/ London|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa reitera a toponimia presente en anteriores &quot;beatos&quot;: '''Gallecia''' ao norte con ''Asturias'' no seu interior, ''Spania'' no sur e ''Olisobona'' e ''Tarracona'' a leste e oeste.
Ficheiro:1125 Lambert de Saint Omer Liber Floridus Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1120]]. Fragmento dun dos mapas recollidos na enciclopedia ''Liber Floridus'' de Lambert de Saint-Omer&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Lambert of St. Omer World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/217-lambert-of-st-omer/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Na península ibérica presenta o nome de '''Galitia''', xunto a ''Hispania'', ''Wascona,'' ''Lusitania'' e ''Hesperia''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no mapa de Lambert de Saint Omer|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-mapa-lambert-saint-omer/20180515175730068886.html|data-acceso=2020-08-26|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Liber Floridus de Lambert of Saint-Omer (c. 1120).jpg|Ano [[1120]]. Fragmento dun dos mapamundis aparecidos na enciclopedia ''Liber Floridus'' de Lambert de Saint-Omer&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Lambert of St. Omer World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/217-lambert-of-st-omer/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Represéntase '''Gallia''' (Galicia) no norte peninsular, xunto a outros tres topónimos ''Lusitania'', ''Hispania'' e ''Hesperia??''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no mapa de Lambert de Saint Omer|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-mapa-lambert-saint-omer/20180515175730068886.html|data-acceso=2020-08-26|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Turin.png|Ano [[1150]]. Fragmento do Beato de Turín&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20715-turin-beatus-map.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Turin|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa sitúa '''Gallecia''' na parte norte da península ibérica xunto a Asturias e a cidade de Santiago (''Sti. Jacobi Apstli'').
Ficheiro:1154 Tabula Rogeriana Al Idrisi transcripcion de Konrad Miller 1928 detalle.jpg|Ano [[1154]]. Fragmento da ''[[Tábula Rogeriana]]'' de [[Muhammad al-Idrisí|Al-Idrisi]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=al-Idrisi World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/219-al-idrisi-world-maps/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O autor divide a península ibérica en tres espazos: '''ard Galika''' (Galicia), ''al-andalus'' (a España musulmá) e ''ard kastalia'' (Castela).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no atlas de Al-Idrisi|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-atlas-idrisi/20171220171027064461.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de Manchester (c. 1175).jpg|Ano [[1175]]. Fragmento do Beato de Manchester&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20720-beatus-the-manchester.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Manchester|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. Represéntase '''Gallecia''' no noroeste da península ibérica con ''Asturias'' ao seu carón.
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Navarra.png|Ano [[1180]]. Fragmento do Beato de Navarra&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20723-the-navarre.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Navarre/Paris II|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa sitúa '''Gallecia''' na esquina noroccidental peninsular colocando na súa fronte ''Toleto'', histórica sé relixiosa, e ao seu lado, dun xeito destacado, a cidade de  ''Astorga''.
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Onha.png|Ano [[1185]]. Fragmento do Beato de Oña&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20726-milan-mapa-de-ona.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Milan, a.k.a. Mapa de Oña|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. Represéntase a imaxe do apóstolo Santiago (''Iacobus'') sobre '''Gallecia''', a súa zona de apostolado. O mapa garda gran similitude co mural aparecido na igrexa de [[San Pedro de Rocas, Rocas, Esgos|San Pedro de Rocas]]&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=López Quiroga, Figueiras Pimentel|data=2020|título=El mapamundi de los Beatos (San Pedro de Rocas, Ourense)|revista=La aventura de la historia|número=259|url=https://www.researchgate.net/publication/341000685_El_mapamundi_de_los_Beatos_San_Pedro_de_Rocas_Ourense_La_Aventura_de_la_Historia_numero_259_mayo_2020}}&lt;/ref&gt;. Dentro da área galega fica incluída Asturias situada detrás dunha formación montañosa.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O reino de Galiza nun mapamundi do século X|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapamundi-do-seculo-x/20191009170340084997.html|data-acceso=2020-08-31|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:1190 Imago Mundi Honorius of Autum (Henry of Mainz) Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1190]]. Fragmento do [[mapa de Sawley]] da ''Imago Mundi'' de ''Honorius de Autum''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Sawley Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/215-the-sawley-map/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. '''Galicia''' ocupa a parte norte peninsular enfrontada a ''hispania''. Destácase a Catedral de Santiago cuxa representación figura como o edificio mais grande de Europa, mesmo maior que a [[Basílica de San Pedro]] de Roma.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Mapa de Sawley: Galiza arredor de 1150|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-sawley-galiza-arredor-do-1150/20180314175715066960.html|data-acceso=2020-08-25|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Mapa de Sawley: Galicia como centro do mundo|url=https://www.gciencia.com/historias-gc/mapa-de-sawley/|páxina-web=GCiencia|data-acceso=2020-08-25|lingua=gl-ES|apelidos=}}&lt;/ref&gt;  

Ficheiro:Book-of-Curiosities-Bodleian.jpg|Entre [[1190]] e [[1210]]. Mapamundi do ''Kitāb ġarā'ib al-funūn'' (Libro de Curiosidades), copia dun orixinal [[Califato fatimí|fatimí]] da 1.ª metade do séc. XI. Na Península [canto inferior dereito] sinálase a terra dos galegos ('''al-Jallāliqah'''), indicándose ademais ―no texto sobre a extensión de ''al-Andalus''― que fica «cara ao oeste». Tamén aparece a cidade de León (''Liyūn''), da cal se di que é «onde está (o rei dos galegos)».&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=Kitāb Gharāʼib al-funūn wa-mulaḥ al-ʻuyūn (كتاب غرائب الفنون وملح العيون) ('The Book of Curiosities') |títulotrad=O Libro de Curiosidades |url=https://iiif.bodleian.ox.ac.uk/iiif/mirador/9fb56203-ad71-4a99-bd74-aacf3c381dae |ano=1190-1210 |ano-orixinal=séc. XI |lingua=ar, en |id=Bodleian Library MS. Arab. c. 90 |en=ff. 23b e 24a |cita=The Galicians [''al-Jallāliqah'']”, “The extent of al-Andalus is […] day’s journey // and 20 day’s journey in breadth […] // […] its northern part protruding (?) to the west // [the land ?] of the Galicians [''al-jallāliqah'']”, “Léon, in which there is (the king of the Galicians) [''Liyūn, bihā yakun'']}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa do Mediterráneo do Libro de Curiosidades (1190-1210).jpg|Entre [[1190]] e [[1210]]. Mapa do mar Mediterráneo do Libro de Curiosidades. O autor sitúa os «ancoradoiros de Galicia (ou dos galegos)» ('''marāsī al-Jillā’iqah''') entre os de ''al-Andalus'' e os dos francos.&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=Kitāb Gharāʼib al-funūn wa-mulaḥ al-ʻuyūn (كتاب غرائب الفنون وملح العيون) ('The Book of Curiosities') |títulotrad=O Libro de Curiosidades |url=https://iiif.bodleian.ox.ac.uk/iiif/mirador/9fb56203-ad71-4a99-bd74-aacf3c381dae |ano=1190-1210 |ano-orixinal=séc. XI |lingua=ar, en |id=Bodleian Library MS. Arab. c. 90 |en=ff. 30b e 31a |cita=anchorages of the Galicians [''marāsī al-Jillā’iqah'']}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=David |apelidos={{Versaleta|Bramoullé}} |ano=2017 |título=Représenter et décrire l'espace maritime dans le califat fatimide: L'exemple des cartes de la Méditerranée et de l'océan Indien dans le ''Kitāb ġarā'ib al-funūn'' |revista=Cartes &amp; géomatique |número=234 |páxina=55-68, en 60 |editorial=Comité français de cartographie |lingua=fr |id=hal-01880311 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01880311/document |cita=mouillages de Galice}}&lt;/ref&gt;
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XIII ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de San Andrés de Arroyo, Palencia (c. 1220).png|Ano [[1220]]. Fragmento do mapa do Beato de San Andrés de Arroyo&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20725-beatus-sada.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: San Andrés de Arroyo|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa de estilo románico, non esquece situar '''Gallecia''' no norte peninsular acompañada de ''Asturias''.
Ficheiro:Gallecia no Beato de Las Huelgas.jpg|Ano [[1220]]. Fragmento do Beato de Las Huelgas&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20724-the-huelgas-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Las Huelgas|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;, unha das últimas representacións da familia cartográfica derivada da obra do Beato de Liébana. Sitúa '''Gallecia''' no noroeste da península con ''Asturias'' á súa beira.
Ficheiro:1234 Convento de Ebstorfer Gervase of Tilbury Gallicia Regio.jpg|Ano [[1234]]. Fragmento do [[mapamundi de Ebstorf]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Ebstorf Mappamundi|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/224-the-ebstorf-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O mapa asigna ao reino galego ('''Gallicia regio''') un espazo territorial delimitado polo río Douro (''Durrus Fl.''). Nel destácanse dous edificios, a Catedral de Santiago e o faro de Brigantia (Coruña).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa saxón do século XIII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-saxon-do-seculo-xiii/20181219185503074758.html|data-acceso=2020-09-01|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:1265 Psalterio Londres Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1225]] - [[1265]]. Fragmento do mapa do salterio de Londres&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Psalter Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/223-the-psalter-mappamundi/223-psalter.pdf|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Este pequeno mapamundi, aparecido nun libro de salmos inglés, representa '''Galizia''' como a terra máis  occidental do orbe, compartindo a península ibérica con ''Hispania''.
Ficheiro:1250 Arnamagnaeanisches Institut Reykjavik occidente europeo.jpg|Ano c. [[1250]]. Fragmento dun mapa islandés conservado no [[Instituto Árni Magnússon para os Estudos Islandeses]] de [[Reykjavik]]. É outro dos mapamundis que dividen a península entre '''Galicia''' e ''Hispania''&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.nosdiario.gal/articulo/mapas/galiza-nun-mapa-islandes-1250/20201128123640110113.html |título=Galiza nun mapa islandés de 1250 |nome=Cilia |apelidos={{Versaleta|Torna}} |data=14 de decembro de 2020 |páxina-web=[[Nós Diario]]}}&lt;/ref&gt;.
Ficheiro:Península Ibérica na Carta Pisana (2.ª mtd. séc. XIII; séc. XIX).png|Ano [[1258]] - [[1291]]. Fragmento da [[Carta Pisana]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carte Pisane|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Carte_Pisane_Portolan.jpg|data=1258 - 1291|data-acceso=2020-12-08|nome=Unknown|apelidos=artist}}&lt;/ref&gt;, a máis antiga carta náutica conservada. O portolano engloba a costa noroeste da península ibérica baixo o nome de '''Galizia'''.
Ficheiro:Galiza no mapa de Hereford.png|Ano [[1290]]. Fragmento do [[mapa de Hereford]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Hereford Mappamundi|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2261-ibn-fadi-allah-al/226-the-hereford-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Destácanse en vermello as distintas áreas xeográficas e en negro as cidades. O habitual &quot;Galicia&quot; é substituído aquí  por '''''Compostii''''' (Compostela), deseñándose no interior o faro da coruña e a Catedral de Santiago e aparecendo os topónimos ''Bragantia'' (Coruña), ''Templum Sancti Jacobi'' entre outros.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Hispania: (geografía, etnología, historia)|apelidos=Schulten|nome=Adolf|ano=2004|url=https://books.google.es/books?id=bHtIQB8MugwC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA44#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=44}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa británico do século XII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-britanico-do-seculo-xii/20190619183336081017.html|data-acceso=2020-09-02|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XIV ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;8&quot;&gt;

Ficheiro:1320 Pietro Vesconte (Liber Secretorum de Marino Sanuto) Norte Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1320]]. Fragmento do noroeste da península ibérica no ''Liber Secretorum'' de [[Marino Sanuto]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Marino Sanudo and Pietro Vesconte World Maps|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/228-marino-sanudo-and-pietr/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; O mapa, elaborado polo cartógrafo [[Pietro Vesconte]], presenta '''Galitia''' como único nome para a zona setentrional da península ibérica.

Ficheiro:Península Ibérica no mapa-múndi de Paulinus Venetus (c. 1320).jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1320]]. Fragmento do noroeste da península ibérica no mapa de [[Paulus Venetus]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ficheiro:Paulinus venetus chronologia magna de mapa mundi 1320 TAV. 9r.jpg|url=https://gl.wikipedia.org/wiki/Ficheiro:Paulinus_venetus_chronologia_magna_de_mapa_mundi_1320_TAV._9r.jpg|lingua=gl}}&lt;/ref&gt; Relacionado co mapa de Vesconte, na representación da península ibérica sitúa ''Castela'' e ''Aragón'' compartindo espazo territorial con '''Galicia''', que ocupa todo o noroeste.

Ficheiro:Galiza no portolano de Angelino Dolcert.png|Ano [[1339]]. Fragmento da península ibérica no portolano de [[Angelino Dulcert]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Portolan Charts|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/2501-portolan-charts/2501-portolans.pdf#page=12&amp;zoom=auto,-79,431|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; A detallada carta náutica sitúa '''Gallicia''' no noroeste ibérico, entre ''Castela Vela'' e ''Portu gallo'', coa destacada representación da Catedral de Santiago (''St. Iacobus de Galicia'').

Ficheiro:Galiza no mapamundi de Hidgen.png|Ano [[Circa|ca.]] [[1350]]. Fragmento do mapamundi de [[Ranulf Hidgen]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ranulf Higden's Polychronicon|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/232-ranulf-higdens-polychro/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; O mapa, que coloca Xerusalén no centro do orbe terráqueo, sitúa '''St. Iacobi''' (a catedral de Santiago) ocupando todo o norte da península ibérica como o monumento mais importante do occidente europeo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapamundi inglés do século XIV|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapamundi-ingles-do-sxiv/20191204163303087858.html|data-acceso=2020-09-03|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Galiza no portolano de Pizzigano.png|Ano [[1367]]. Fragmento do cuadrante noroccidental da península ibérica no portolano de Pizzigano.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=English: The Pizigani portolan chart of 1367 in a computer enhanced image of reduced resolution.|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pizigani_1367_Chart_1MB.jpg|data=1367|data-acceso=2020-12-10|apelidos=Pizigano}}&lt;/ref&gt; A carta náutica continúa o esquema presentado no portolano de Dulcert situando '''Galizia''' no noroeste e destacando a Catedral de Santiago.

Ficheiro:Noroeste da península ibérica no mapamundi de Cresques.png|Ano [[1375]]. O [[Atlas Catalán]] de  [[Cresques Abraham|Abraham Cresques]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Catalan Atlas|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/235-catalan-atlas/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; presenta a mesma configuración do territorio peninsular de portolanos precedentes, destacando a catedral de Santiago no territorio galego. No orixinal conservado non é lexíbel a toponimia do noroeste peninsular.

Ficheiro:Península Ibérica no portolano catalán anónimo de talvez o taller de Cresques Abraham (c. 1400).jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1390]]. Portolano anónimo conservado na biblioteca nacional de Francia&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Stock Photo - Anonymous Catalan chart (Paris|url=https://www.alamy.com/anonymous-catalan-chart-paris-image214758123.html|páxina-web=Alamy|data-acceso=2020-12-11|lingua=en|nome=Alamy|apelidos=Limited}}&lt;/ref&gt;, datado a finais do século XIV, é atribuido ao taller de Abraham Cresques. Repite a configuración política presente en cartas náuticas precedentes destacando Santiago en Galicia.

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XV ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;8&quot;&gt;

Ficheiro:Península Ibérica no portolano de Mecia de Viladestes (1413).jpg|Ano [[1413]]. A carta náutica de [[Mecia de Viladestes]]&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/2402-viladestes.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=Viladestes Chart|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt; segue o esquema de portolanos máis antigos. Galicia ocupa o noroeste peninsular coa Catedral de Santiago como o seu senlleiro monumento.

Ficheiro:Galicia in pirrus de noha map.jpg|Ano [[1414]]. Fragmento da península ibérica no mapamundi de [[Pirrus de Noha]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pirrus de Noha World Map|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/239-pirrus-de-noha-world/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa divide a península entre '''Galicia''' no noroeste, Portugalia, Ispania e Granada.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O mapamundi de Noha|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/o-mapamundi-de-noha/20190320164742077237.html|data-acceso=2020-09-13|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1420 Salustio de Ginebra Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1420]]. Fragmento do occidente europeo no mapa do [[Salustio de Xenebra]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Stock Photo - cartography, world maps, map from a Sallust Codex, 15th century, continents, Africa, Asia, Europe, historic, historical, middle ages|url=https://www.alamy.com/stock-photo-cartography-world-maps-map-from-a-sallust-codex-15th-century-continents-19848529.html|páxina-web=Alamy|data-acceso=2020-12-11|lingua=en|nome=Alamy|apelidos=Limited}}&lt;/ref&gt;. O mapa está influído pola obra de Ptolomeo e reflicte a distribución territorial da península ibérica, con '''Galacia''' ocupando todo o noroeste ibérico.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino da Galiza no mapamundi de Salustio|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-da-galiza-mapamundi-salustio/20190911132320083935.html|data-acceso=2020-09-16|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Mapa de Borgia XV noroeste Peninsula Iberica.jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1430]]. Fragmento do [[mapa de Borgia]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Borgia Mappamundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/237-the-borgia-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt; Na representación cartográfica da península ibérica esta aparece divida entre a &quot;''Infidelis Yspania''&quot; e '''Galiicia''', espazo no que aparecen as cidades de Santiago (''Iacobi'') e León (''Lioni'').&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa italiano do século XV|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-italiano-do-seculo-xv/20190522204915079964.html|data-acceso=2020-09-20|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1448 Andreas Walsperger peninsula iberica.jpg|Ano [[1448]]. Fragmento do mapamundi de [[Andreas Walsperger]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Andreas Walsperger World Map|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/245-andreas-walsperger/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa, orientado ao sur, presenta '''Galicia''' como o nome do reino que ocupa a parte noroccidental da península.

Ficheiro:Map of Leardo (Galizia).png|Ano [[1453]]. Fragmento do mapa de [[Giovanni Leardo]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Giovanni Leardo World Maps|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/242-giovanni-leardo-world/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. Influído pola obra de Ptolomeo e polos portolanos cataláns presenta un preciso mapa político da Europa da súa época que sitúa '''Galizia''' no noroeste da península ibérica.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O reino de Galiza nun mapa veneciano de 1453|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-veneciano-1453/20190813143032083079.html|data-acceso=2020-09-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1459. Galicia no mapamundi de Fra Mauro.png|Ano [[1459]]. Fragmento do mapa de [[Fra Mauro]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Fra Mauro's Mappamundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/249-fra-mauros-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O detallado planisferio do cartógrafo veneciano presenta '''Galicia''' no noroeste da península ibérica.

Ficheiro:1475 Rudimentum Novitorum Lucas Brandis occidente europeo.jpg|Ano [[1475]]. Fragmento do mapa recollido no ''Rudimentum Novitorum'' de Lucas Brandis&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Rudimentum Novitiorum|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/253-rudimentum-novitiorum/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa de tipo T e O, que pasa por ser o primeiro mapamundi impreso, sitúa '''Galicia''' no extremo occidental de Europa entre outros territorios como ''Hispani'' ou ''Anglia''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa alemán de 1472|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-aleman-1472/20181121180958073913.html|data-acceso=2020-09-24|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Península Ibérica no Erdapfel (original, 1492; fac-símile, 1908).jpg|Ano [[1492]]. Fragmento do [[globo terrestre]] máis antigo que se conserva: o [[Erdapfel]] de [[Martin Behaim]]. O mapa divide a península entre '''Galicia''' e ''Hispania'', outorgándolles cadansúa bandeira cuartelada coas armas do león e o castelo, dando preferencia ao león na galega e ao castelo na hispana.

Ficheiro:1493. Galicia Liber chronicarum.png|Ano [[1493]]. Fragmento do mapamundi da [[Liber chronicarum|Crónica de Nuremberg]] de [[Hartmann Schedel]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Liber Chronicarum Secunda etas Mundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/260-liber-chronicarum-secun/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa, de inspiración Ptolomeica, sitúa '''Galicia''' como o territorio máis occidental do orbe coñecido.

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Interpretación historiográfica ==
{{Cadro de citas|Tivo Galicia reis antes que Castela leis.|[[Aforismo]] galego.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://xornaldebetanzos.gal/betanzos/os-mitos-do-800-aniversario-alfonso-ix/ |título=Os mitos do 800 aniversario: Alfonso IX |data=28 de maio de 2018 |páxina-web=Xornal de Betanzos }}{{Ligazón morta|data=marzo de 2021 }}&lt;/ref&gt;}}
Na [[Idade Moderna]] (séculos XVI-XVIII), a lembranza da magnitude e importancia do reino galego medieval xa se disolvera no tempo. Nesta época de gran [[galegofobia]],{{Sfn|{{Versaleta|Murado}}|2013|p=70}} os historiadores, incapaces de asimilar que a deprimida Galicia por eles coñecida fose o mesmo reino da cristiandade medieval sobre o que escribían, recorreron nas súas obras a diversas denominacións para un reino ao que non podían chamar aínda Castela, nin obviamente España.&lt;ref name=&quot;:183&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2016|páxina=111|apelidos-editor=Dubert|nome-editor=Isidro}}&lt;/ref&gt; Así, por exemplo, o erudito [[Henrique Flórez]], que non tiña reparos en facer desaparecer documentos que fosen &quot;contra o honor da nación&quot; ―admitindo por carta a súa queima e pedindo ademais que a propia carta fose tamén destruída para non deixar constancia ningunha―,&lt;ref name=&quot;Mestre Sanchis&quot;/&gt; recorría ao termo &quot;reino dos cristiáns&quot;.{{Sfn|VV. AA.|2016|p=110}} O cóengo e historiador [[Pascual Galindo]], perante a actitude de Flórez e após se decatar das eivas existentes na ''[[España Sagrada]]'' ―a obra máis famosa de Flórez― ao estudar a historia da igrexa de [[Tui]], chega a se preguntar se lles ocorrería o mesmo a outros documentos, por ese ou outros motivos, e se serán fiábeis todas as transcricións e publicacións.&lt;ref name=&quot;Mestre Sanchis&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Mestre Sanchis}} |título=Historia, fueros y actitudes políticas: Mayans y la historiografía del XVIII |url=https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA105 |ano=2000 |ano-orixinal=1970 |editorial=[[Universidade de Valencia]] |lingua=es |isbn=84-370-4931-8 |páxinas=[https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA105 105]-[https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA106 106] |cita=Ante tal actitud, ante tan vituperable criterio de hacer desaparacer documentos porque ''iban contra el honor de la nación'' y queriendo luego rodear del mayor silencio tales desafueros y desaguisados ''como punto de sigilo sacramental'', ocurre preguntar: ¿habrá sucedido igual a otros documentos?, ¿habrán desaparecido por esa misma causa u otras parecidas?, ¿serán de fiar desinteresadamente todas las transcripciones y publicaciones?}}&lt;/ref&gt;

Non foi até o século XIX, momento no que se elaboraron as grandes historias dos estados liberais, cando a historiografía hispana fixou as denominacións de &quot;reino de Asturias&quot; (na realidade unha parte de Galicia&lt;ref name=&quot;:80&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:94&quot;&gt;{{Cita libro|título=Etymologiae|apelidos=De Sevilla|nome=Isidoro|cita=regiones partes sunt provinciarum […] sicut in Gallicia Cantabria, Asturia|capítulo=Libro XIV|lingua=latín|url=http://www.thelatinlibrary.com/isidore/14.shtml}}&lt;/ref&gt;) e &quot;reino de León&quot; (inicialmente unha cidade galega&lt;ref name=&quot;:032&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:111&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:134&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:95&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:32&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:410&quot; /&gt;). Naquel momento, a procura no pasado da &quot;esencia nacional&quot;, levou ao establecemento dunha secuencia segundo a cal o devir histórico de España se iniciaría co reino toledano dos visigodos{{Efn|A historiografía tradicional exaltou o reino visigodo e ignorou completamente o reino suevo, cuxa historia foi considerada apenas un apéndice da do visigodo. Os seus concilios foron integrados na relación dos concilios godos e as súas manifestacións artísticas catalogadas como &quot;arte visigodo&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=26}}&lt;/ref&gt;  A promoción do visigodo chegou ao extremo de asignar o nome de &quot;letra visigótica&quot; a un tipo de letra medieval  utilizada séculos despois da súa desaparición&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Arte e escritura na Galicia medieval|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2019|páxinas=131-155|cita=Cap.: Unha letra mal chamada visigótica}}&lt;/ref&gt;.}}, continuaría en Asturias, León, Castela, e culminaría na España contemporánea&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2016|nome-editor=Isidro|apelidos-editor=Dubert|páxina=102}}&lt;/ref&gt;. Neste esquema ideolóxico o reino medieval de Galicia foi eliminado, empregando como xustificación o feito de, en ocasións, o nome do reino ser identificado co da cidade na que se asentaba o trono&lt;ref name=&quot;:24&quot; /&gt;. Algo habitual nas chancelarías reais da época&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=223-224}}&lt;/ref&gt;{{Efn|A denominación do reino empregando só a sede rexia é frecuente na documentación histórica. Indícase por exemplo: &quot;''Roderici regis Toletani''&quot;, para falar de todo o reino visigodo; &quot;''regnaverunt in Cordoba''&quot;, en referencia ao califato andalusí; ou &quot;''in Pampilona rex Sancius''&quot;, para falar do reino de Navarra.}}, e que non implicaba que o territorio baixo a soberanía do rei tivese o mesmo nome que a residencia rexia&lt;ref name=&quot;:183&quot; /&gt;.

No entanto, os historiadores aínda se teñen que valer doutras fórmulas a maiores que lles permitan salvar a documentación histórica e, deste xeito, validar a existencia duns reinos de Asturias e de León no canto do galego; fórmulas como ''traducir'' Galicia por &quot;Galicia e Asturias&quot;,&lt;ref name=&quot;Gayangos&quot;/&gt; &quot;Asturias&quot;,&lt;ref name=&quot;Murado2013&quot;/&gt; &quot;León&quot;,{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2005|p=128}} &quot;Castela-León&quot;&lt;ref name=&quot;Teres_Sábada&quot;/&gt; ou &quot;Cantabria&quot;&lt;ref name=&quot;Murguia1891&quot;/&gt; segundo o caso, considerar que o papa e a súa chancelaría só tiñan un &quot;vago coñecemento dos asuntos políticos de España&quot;&lt;ref name=&quot;Reilly1988&quot;/&gt;, cualificar de &quot;anomalía&quot; as aparicións do reino e dos reis como galegos&lt;ref name=&quot;:96&quot;/&gt;, ou mesmo acusar algunha crónica de &quot;confundir deliberada e repetidamente con Galicia o reino de León&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Georges |apelidos={{Versaleta|Martin}} |título=Ordoño Sisnández, autor de la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis''). Notas histórico-filológicas sobre un ''ego'' fundador |revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21711 |doi=10.4000/e-spania.21711 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Adicionalmente, o feito destes dous espazos políticos e territoriais inventados seren tomados como referentes polos [[historiadores da arte]] e das [[ciencias auxiliares da historia]] para os seus obxectos de estudo, dando lugar a conceptos e termos errados, como a mal chamada [[arte asturiana]], xera unha importante retroalimentación coa cal a historiografía tradicional reforza a súa tese.{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2019|p=15}}

Na historiografía internacional a influencia por parte do modelo español fica patente na ''[[Enciclopedia Británica]]'', pois mentres a [[Enciclopedia Británica (edición de 1911)|11.ª edición]] do ano [[1911]], considerada unha das edicións máis famosas pola súa erudición e estilo literario,&lt;ref name=&quot;Kogan&quot;&gt;{{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Kogan}} |nome=Herman |ano=1958 |título=The Great EB: The Story of the Encyclopædia Britannica |url=https://archive.org/details/greatebthestoryo012434mbp |editorial=[[University of Chicago Press]] |lugar=Chicago |id={{LCCN|58|00|8379}}}}&lt;/ref&gt; falaba de Afonso III como o monarca do «reino coñecido como “de Galicia” ou “de Oviedo”»,&lt;ref name=&quot;Enciclopedia Británica&quot;&gt;{{Cita enciclopedia |enciclopedia=[[Enciclopedia Británica]] |título=Alphonso III |url=https://en.wikisource.org/wiki/Page:EB1911_-_Volume_01.djvu/778 |lingua=en |edición=11.ª |ano=1911 |volume=1 |páxina=734 |cita=the kingdom known as “of Galicia” or “of Oviedo”}}&lt;/ref&gt; actualmente só aparece como rei de Asturias.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.britannica.com/biography/Alfonso-III-king-of-Asturias |título=Alfonso III, king of Asturias |páxina-web=[[Enciclopedia Británica]] |lingua=en}}&lt;/ref&gt; Porén, tamén existen obras nas cales o nome do reino se mantivo, polo menos para determinadas épocas. Deste xeito, no atlas histórico ''The Penguin Atlas of Medieval History'' de [[Colin McEvedy]], publicado pola primeira vez en [[1961]], na serie de [[Mapa político|mapas políticos]] de Europa que comprenden o período entre os anos [[771]] e [[888]], o reino chámase Galicia. De igual xeito é amosada politicamente a Europa desa época na edición revisada que se publicou en [[1992]] baixo o título ''The New Penguin Atlas of Medieval History''.&lt;ref name=&quot;McEvedy&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Colin |apelidos={{Versaleta|McEvedy}} |título=The Penguin Atlas of Medieval History |ano=1961 |editorial=Penguin Books |lugar=Londres |lingua=en |isbn=978-0140511529 |url=https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev |páxinas=[https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev/page/44 44]-[https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev/page/48 49]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;McEvedy2&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Colin |apelidos={{Versaleta|McEvedy}} |título=The New Penguin Atlas of Medieval History |url=https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev |edición=2.ª |ano=1992 |editorial=Penguin Books |lugar=Londres |lingua=en |isbn=978-0-14-051249-6 |páxinas=[https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev/page/42 42]-[https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev/page/46 47]}}&lt;/ref&gt; Outro exemplo é o mapa que representa a Europa política do século IX e que se publicou nun especial sobre a Idade Media do ano [[2015]] da edición alemá da revista ''[[National Geographic]]''.&lt;ref name=&quot;MittelalterMapa&quot;&gt;{{Cita web |url=https://pbs.twimg.com/media/DUbAuPvWkAA3xuQ?format=jpg |título=Die Welt des Mittelalters, 800-900 |título-trad=O mundo da Idade Media, 800-900 |páxina-web=Twitter |lingua=de |cita=Königreich Galicien}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Mittelalter&quot;&gt;{{Cita libro |ano=Xaneiro de 2015 |título=Das Mittelalter: Streifzug durch eine Epoche |título-trad=A Idade Media: Viaxe por unha era |revista=[[National Geographic]] Deutschland |outros=Especial |páxina=57 |lingua=de |issn=1615-0872}}&lt;/ref&gt;{{Sfn|{{Versaleta|Andrade Cernadas}}|{{Versaleta|López Carreira}}|2020|p=25}} No entanto, tanto na obra inglesa como na alemá, o reino é denominado como Asturias na época inmediatamente anterior e como León na posterior.

Este paradigma histórico mantense na actualidade, malia que, motivado polas denuncias dunha parte da historiografía moderna, existe un intenso debate arredor da cuestión.

=== Cronoloxía ===
'''Idade Moderna'''

[[Ficheiro:Descripcion del Reyno de Galizia de Fernando Ojea (1603) (2).jpg|miniatura|upright=1.4|O salientábel mapa de [[Fernando Ojea]], 1603. Alén de ser un dos primeiros independentes de Galicia, e de ter un [[escudo galego]] que se tornou na pauta a seguir nos séculos seguintes, tamén informaba da antiga extensión do reino.]]

* '''1572'''. Cando xa o nome e territorio de Galicia ficaran restrinxidos ás súas actuais dimensións, o historiador [[Ambrosio de Morales]] recorreu ao nome de &quot;''Reino de León, Galicia e principado de Asturias''&quot; para un relatorio dunha viaxe a ditos reinos encargado por Felipe II.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Viage de Ambrosio de Morales por orden del Rey D. Phelippe II a los Reynos de León, y Galicia y Principado de Asturias|apelidos=de Morales|nome=Ambrosio|ano=1572|url=https://books.google.es/books?id=fp1eAAAAcAAJ&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP11#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=1765}}&lt;/ref&gt;

* '''1580'''. [[Jerónimo Zurita]], historiador e [[cronista mor do Reino de Aragón]], recolle que foi [[Paio de Asturias|Paio]] en calidade de primeiro rei de Galicia o sucesor dos [[reis visigodos]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Jerónimo |apelidos={{Versaleta|Zurita}} |ligazón-autor=Jerónimo Zurita y Castro |título=Historia del Rey Don Hernando el Catholico |url=https://books.google.es/books?id=9VruuYA-HC8C&amp;dq=pelayo+galizia&amp;pg=PA48-IA1 |ano=1580 |lugar=Zaragoza |lingua=es |en=f. 48v |cita=…Reyes Godos : en cuyo derecho ſucedio Pelayo primero Rey de Galizia : de quien ſucedieron los Reyes, q̃ deſpues reynaron en Leon, y Caſtilla}}&lt;/ref&gt;

* '''1600''' e '''1603'''. Nos ''[[Annales Ecclesiastici]]'', unha historia dos primeiros doce séculos da [[Igrexa Cristiá]] escrita polo [[cardeal]] e historiador [[Italia|italiano]] [[Cesare Baronius]], figuran como reis de Galicia [[Afonso I de Asturias|Afonso I]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA242&amp;dq=%22Adefon%C5%BFus%20Rex%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%20cognomento%20Catholicus%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=242 |cita=Adefonſus Rex Gallæciæ cognomento Catholicus}}&lt;/ref&gt; [[Aurelio]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA330&amp;dq=%22Aurelium%20regem%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=330 |cita=Aurelium regem Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; [[Silo (rei)|Silo]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA350&amp;dq=%22Silo+rex+Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=350 |cita=Silo Rex Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; [[Mauregato]] ―e [[Vermudo I]] por extensión―,&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA412&amp;dq=Maurogato%20Gall%C3%A6ci%C3%A6 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=412 |cita=Maurogato Rege Gallæciæ in locum eius ſucceſſit Veremundus diaconus}}&lt;/ref&gt; [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]]&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA582&amp;dq=%22Alfonsum%20Regem%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%20cognomento%20Castum%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=582 |cita=Alfonſum Regem Gallæciæ cognomento Caſtum}}&lt;/ref&gt; e [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=ARiifIRJ578C&amp;pg=PA599&amp;dq=%22Adefonsum+regem+Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=10 |ano=1603 |lugar=Antuerpen |lingua=la |páxina=599 |cita=Adefonsum Regem Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; A obra foi continuada por diferentes autores nos séculos seguintes.

*'''1603'''. O relixioso [[Hernando Ojea]], no texto incluído na súa obra cartográfica ''[[Descripcion del Reyno de Galizia (mapa)|Descripción del reyno de Galizia]]'', indicaba que antigamente os límites do reino galego ían desde [[Biscaia]] até as fontes do Douro e desde estas á súa desembocadura, marcando a fronteira o percorrido do río. Tamén afirmaba que &quot;coa mudanza do goberno, e dos tempos, quedou con este nome só o que aparece neste mapa&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Descripcion del Reyno de Galizia|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Descripcion_del_Reyno_de_Galizia_de_Fernando_Ojea_(1603)_(2).jpg|data=1603|nome=Hernando|apelidos=Ojea|cita=Galizia […] era antiguamente mucho mayor que ahora, comprendia todas las tierras y prouinçias que ay dentro de los limites ſiguientes, de la mar del Norte y montaña de Iunto à Vizcaya, haſta las fuentes del gran Rio Duero, y de ay todo lo que el corre hasta dar consigo en la mar, y caminando por las orillas della haſta boluer al miſmo punto de dunde ſalimos. […] Oy en dia con la mudança del gouierno, y de los tiempos, ha quedado con eſte nombre solo lo que parece en eſta tabla|lingua=es|páxina-web=|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;

* '''1608'''. O xesuíta [[Juan de Mariana]] utilizaba a expresión &quot;reino dos cristiáns&quot; na súa ''Historia general de España''.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia General de España|apelidos=de Mariana|nome=Juan|ano=1608|url=https://books.google.es/books?id=pOzoez54tDMC&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA1#v=onepage&amp;q=%22reino%20de%20los%20cristianos%22&amp;f=false|volume=1|edición=}}&lt;/ref&gt;

* '''1612'''. Na edición póstuma da obra ''[[Theatrum orbis terrarum]]'' do cartógrafo [[Abraham Ortelius]] advírtese que a Galicia do seu tempo era unha pequena parte da do pasado.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Theatrum Orbis Terrarum|apelidos=Ortelius|nome=Abraham|ano=1612|url=http://bdh-rd.bne.es/pdf.raw?query=id:%220000001862%22&amp;page=52&amp;view=main&amp;lang=es#page=1&amp;zoom=100,584,1428|cita=La que oy en día en Latin se llama Gallicia, y en vulgar Galizia, llamavase por lo passado, Gallaecia y Callaeçia […]. Mas ançhos an sydo antigamente los terminos d'esta provinçia, ya que hazia la Lusitania llegavan hasta el rio Duero: y lo que mas es, era ella parte de la Lusitania. […] No es tan grande oydia la Galizia, pues que por su parte Oriental comarca tanto con el Prinçipado de las Asturias, como con el Reyno de Leon: Por la parte Meridional con el Reyno de Portugal; del qual se divide en parte por el rio Minio […] Oydia Galizia es Reyno, pero comprendese, como tanbien otros, de baxo del Reyno de Castilla.&quot;}}&lt;/ref&gt;

* '''1634'''. O clérigo [[Prudencio de Sandoval]] percibía implicitamente o territorio como un conxunto de reinos: Castela, León, Galicia e Portugal, non outorgando un nome ao conxunto nas súas obras.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la vida y hechos del emperador Carlos V|apelidos=de Sandoval|nome=Prudencio|ano=1634|url=https://books.google.es/books?id=xlM-AAAAcAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA205#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;

*'''1662'''. O frade agostiño [[Felipe de la Gándara]] indicaba no seu ''Armas i triunfos: hechos heroicos de los hijos de Galicia'' que &quot;foi cabeza Galicia […] de onde procederon os que agora se nomean casteláns vellos, asturianos, leoneses, vascos e aqueles que a Portugal fixeron Reino&quot; e que ao se &quot;variaren os límites e termos, ficou o nome xeral diminuído, e Galicia reducida aos estreitos en que hoxe se acha, […] ambiciosa do título de Nai destes Reinos&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Armas i Triunfos. Hechos heroicos de los hijos de Galicia|apelidos=de la Gándara|nome=Felipe|ano=1662||url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1135508&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=32&amp;registrardownload=0|páxina=4 |cita=Auiendo, pues, variadoſe los limites, i terminos, quedò el nombre general diſminuido, i Galicia reduzida a los eſtrechos en que oi ſe halla […], que ambicioſa del titulo de Madre deſtos Reinos}}&lt;/ref&gt;

*'''1696.''' O erudito sevillano [[Nicolas Antonio]], na súa obra póstuma ''Bibliotheca hispana vetus'', dicía o seguinte sobre os reis de Galicia: &quot;É un absurdo que aínda se sigan chamando reis de Oviedo, pois foron chamados dende hai séculos de Galicia ou de León, como consta na epístola do Papa Xoán a Afonso o Magno&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Bibliotheca Hispana Vetus|apelidos=Antonio Hispalensi|nome=Nicolao|ano=1696|url=https://books.google.es/books?id=4XxlAAAAcAAJ&amp;pg=PA391#v=onepage&amp;q=adhuc%20appellatos%20finxerit%22&amp;f=false|páxina=390|lingua=Latín|cita=Absurdum, quod Oveti reges adhuc appellatos finxerit: qui vel Galliciae, vel Legionis fere ante saeculum appellabantur, ut constat ex Ioannis papae epistola ad Alphonsum Magnum}}&lt;/ref&gt;

*'''1730'''. O relixioso portugués [[Manoel da Rocha]] adicaba un capítulo do seu tratado ''Portugal Renascido'' ao, para el, sorprendente encadramento da provincia da [[Beira, Portugal|Beira]] dentro de Galicia no século X.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugal renascido, tratado historico-critico-chronologico|apelidos=da Rocha|nome=Manoel|editorial=|ano=1730|ISBN=|ref=|url=https://books.google.es/books?id=JV5JAAAAcAAJ&amp;pg=PA51#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=51|cita=Do estado das terras de Portugal no anno 900, do nome que neste tempo tinha a provincia da Beira; mostra-se como vulgarmente se incluía sen distinção, ou diferença, debaixo deste univeral nome: Galliza}}&lt;/ref&gt; Despois dunha revisión das fontes históricas, o autor remataba por concluír que o motivo era que de Galicia &quot;chegaran os seus reis restaurando as terras de Portugal&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugal renascido, tratado historico-critico-chronologico|apelidos=da Rocha|nome=Manoel|editorial=|ano=1730|ISBN=|ref=|url=https://books.google.es/books?id=JV5JAAAAcAAJ&amp;pg=PA57#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=57|cita=de Galliza vierão os seus Reys restaurando as terras de Portugal, ao passo que estas se lhe união, e se sogeitavão ao seu Principe, tomavão tambem o seu mesmo nome}}&lt;/ref&gt;

* '''1736'''. O [[cronista do reino de Galicia]], o madrileño [[Francisco Javier Manuel de la Huerta y Vega]], fiel aos documentos ao seu alcance, lanzaba esta advertencia nos seus ''Anales del reyno de Galicia'': &quot;o antigo, e invencíbel reino de Galicia, que hoxe en día se ve estreitado no último confín do mundo, foi na antigüidade tan celebrado, que comprendía co seu nome a quinta parte de toda España&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Anales de el Reyno de Galicia|apelidos=de la Huerta y Vega|nome=Francisco Javier Manuel|ano=1736|url=http://biblioteca.galiciana.gal/pt/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1000465&amp;posicion=17&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|lingua=es|cita=}}&lt;/ref&gt;

* '''1766'''. O [[padre Sarmiento]] afirmaba de xeito rotundo que &quot;na Media Idade Galicia tiña reis e non Castela&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Martín |apelidos={{Versaleta|Sarmiento}} |ligazónautor=Martín Sarmiento |nome-editor=Henrique |apelidos-editor={{Versaleta|Monteagudo}} |ligazón-editor=Henrique Monteagudo |título=Sobre a lingua galega. Antoloxía Martín Sarmiento |url=http://www.consellodacultura.gal/sarmiento/files/2008/04/sobre_a_lingua_galega.pdf |ano=2002 |editorial=[[Editorial Galaxia|Galaxia]] |isbn=978-84-8288-528-5 |páxina=274}}&lt;/ref&gt;{{Sfn|{{Versaleta|Andrade Cernadas}}|{{Versaleta|López Carreira}}|2020|p=32}}

* '''1771'''. O anónimo autor compostelán do manuscrito titulado ''Prueva de los Retratos Antiguos de Santiago á caballo armado en Batalla de Capitán'' sinala que o reino de Galicia era anterior ao de León.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Rocío |apelidos={{Versaleta|Sánchez Ameijeiras}} |ano=2018 |capítulo=Un asunto con mala pinta: el testimonio de las imágenes en el pleito sobre el voto de Santiago en el siglo XVIII |título=Medieval studies. In honour of Peter Linehan |páxinas=809-850, en 821-822 |localización=[[Florencia]] |editorial=SISMEL - Edizioni del Galluzzo |lingua=es |isbn=978-8884508584 |url=https://www.academia.edu/43414152/_Un_asunto_con_mala_pinta_el_testimonio_de_las_imágenes_en_el_Pleito_del_Voto_de_Santiago_en_la_Compostela_del_siglo_XVIII_}}&lt;/ref&gt;

* '''1774'''. [[Henrique Flórez]] recorría nos seus traballos ao eufemismo de &quot;reino dos cristiáns&quot; e ao de &quot;principado de asturias&quot;, recollendo unha titulación creada no século XIV para os herdeiros da coroa.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Clave historial con que se abre la puerta a la historia eclesiastica, y politica : chronologia de los Papas, y Emperadores, Reyes de España, Italia y Francia, con los origenes de todas las Monarquías, concilios hereges, santos, escritores, y sucesos memorables de cada siglo|apelidos=Florez|nome=Henrique|ano=1774|url=https://digibug.ugr.es/handle/10481/23645|páxina=150}}&lt;/ref&gt;

'''Século XIX'''
* '''1820'''. O arabista [[Jose Antonio Conde y García]], tradutor de diversas crónicas árabes, mantívose fiel aos textos históricos recoñecendo Galicia como nome do reino cristián. O autor explicaba que &quot;os árabes chamaban reis de Galicia ao que nós de León, Asturias e Galicia&quot;,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España, sacada de varios manuscritos y memorias arábigas|apelidos=Conde y García|nome=Jose Antonio|ano=1820|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=338&amp;zoom=auto,-434,137}}&lt;/ref&gt; ao tempo que denunciaba as irregulares traducións dalgún dos seus colegas.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España, sacada de varios manuscritos y memorias arábigas|apelidos=Conde y García|nome=Jose Antonio|ano=1820|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=188&amp;zoom=auto,-431,385|páxina=180|lingua=es|cita=El Granadino, que trae esta escritura refiriéndose a Razí no la copió, a mi parecer, con exactitud, pues en tiempo de este antiguo historiador […] no llamaban Castela sino Galicia a las provincias y tierras del otro lado del […] Guadarrama}}&lt;/ref&gt;

* '''1840'''. [[Pascual de Gayangos y Arce]], tradutor ao inglés do cronista arxelino Al-Maqqari, substituía no seu traballo &quot;''ardhu-l-jalalkah''&quot; (o país dos galegos) por &quot;''Galicia y Asturias''&quot;.&lt;ref name=&quot;Gayangos&quot;&gt;{{Cita libro|título=The History of the Mohammedan Dynasties in Spain|apelidos=de Gayangos|nome=Pascual|ano=1840|url=https://books.google.es/books?id=dRVlWhdJkZYC&amp;pg=PR3#v=snippet&amp;q=%22the%20land%20of%20the%20Galicians%22&amp;f=false|páxina=545|volume=1|cita=Ardhu-l-jalalkah (the land of the Galicians)}}&lt;/ref&gt;.

* '''1846'''. O portugués [[Alexandre Herculano]] seguía as denominacións de Asturias e León marcadas pola historiografía española, se ben advertindo que os musulmáns denominaban reis de Galicia os monarcas residentes en Asturias&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Portugal|apelidos=Herculano|nome=Alexandre|ano=1846|url=https://archive.org/details/historiadeportu02hercgoog/page/n107/mode/2up|páxina=78|cita=Rei de Galliza (assim denominavam os sarracenos os monarchas das Asturias)|editorial=|ISBN=|ref=}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Flag of the Kingdom of Asturias.svg|miniatura|300x300px|Imaxinada bandeira do &quot;Reino de Asturias&quot; coa [[Cruz da Vitoria|cruz da vitoria]].{{Efn| Durante o século XII o galego [[Paio, bispo de Oviedo]] (†[[1153]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los reyes de Castilla y de León|apelidos=De Sandoval|nome=Prudencio|ano=1792|url=https://archive.org/details/bub_gb_ST9hM_exss8C/page/n171/mode/2up?q=Galecia+Provintia+ortus|cita=in '''Galecia''' provintia ortus/nado en Galicia}}&lt;/ref&gt;, creou unha memoria ficticia para a súa diocese mitificando e falsificando todo tipo de materiais&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La miniatura en los Tumbos A y B|apelidos=Moralejo Álvarez|nome=Serafín|url=https://serafinmoralejoalvarez.files.wordpress.com/2016/03/laminiaturaenlostumbosaybdelacatedraldesantiago.pdf#page=3&amp;zoom=180,-69,346|lingua=es|cita=El obispo Pelayo de Oviedo, modelo de falsarios, […] hizo arropar las falacias y adulteraciones de su ''liber testamentorum'' con un extravagante lujo iconográfico, en un vano intento de detener el inevitable declinar de su sede}}&lt;/ref&gt;, entre eles as chamada [[Cruz da Vitoria|cruz da vitoria]], supostamente sostida por Paio na [[batalla de Covadonga]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=El origen de las leyendas de la Cruz de los Ángeles y la Cruz de la Victoria (catedral de Oviedo): cruces gemmatæ al servicio de la propaganda episcopal|url=http://reunido.uniovi.es/index.php/TSP/article/view/9458/9271|páxina-web=reunido.uniovi.es|data-acceso=2020-12-14|apelidos=Alonso Álvarez|nome=Raquel}}&lt;/ref&gt;.}} &lt;br&gt;Malia non existir referencias documentais que o sustenten, a historiografía española sostén a súa existencia entre os séculos VIII e X.{{Efn|Adoita facerse pasar como equivalente a &quot;reino de Asturias&quot; dúas palabras presentes nunha frase da [[Crónica Albeldense]]: &quot;'''''Asturorum Regnum''' divina providentia exoritur''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónicas Asturianas|apelidos=Gil Fernandez|nome=Juan|editorial=Universidade de Oviedo|ano=1985|ISBN=84-600-4405-X|url=https://books.google.co.uk/books?id=mxfdQGSgFDMC&amp;lpg=PA273&amp;vq=Astororum&amp;hl=es&amp;pg=PA173#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=}}&lt;/ref&gt;, literalmente: &quot;naceu pola divina providencia o reino dos ástures&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.academia.edu/23164546/_Hubo_alguna_vez_un_Asturorum_regnum_2006_|apelidos=Canto|nome=Alicia Mª|páxina-web=www.academia.edu|título=¿Hubo alguna vez un &quot;Asturorum regnum&quot;?|data-acceso=08/03/2018|cita=}}&lt;/ref&gt;. Asúmese que existe unha errata no texto pois &quot;''asturorum''&quot; tradúcese en &quot;asturores&quot;, non &quot;ástures&quot;.&lt;br/&gt; Este erro gramatical, a infrecuente definición étnica do reino, e a abundancia de manipulacións na documentación da época fai que existan dúbidas sobre a autenticidade da solitaria referencia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A nosa terra|ano=2008|ISBN=978-84-8341-293-0|páxina=125|cita=&quot;a expresión &quot;Asturorum Regnum&quot; (de sabor tan étnico que abondaria para desbotalo completamente da alta Idade Media por apócrifo) estimouse como un cravo ardente, transmitiuse ata a historiografía actual e xeralizouse como se dun título oficial se tratase co ánimo de demostrar a existencia do dito reino&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;. Sexa como for, constituiría unha excepción en séculos de documentos, igual que ocorre por exemplo con ''Xp̃ianorum regnum'' (reino dos cristiáns), tamén da Albeldense, de xeito que non se pode considerar como denominación para o reino.&lt;ref name=&quot;Aguirre Cano&quot;/&gt;}}]]

* '''1847'''. O xeógrafo e estadista navarro [[Pascual Madoz]], no seu coñecido ''[[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]]'', presenta sen prexuízos uns condes de Galicia &quot;case ao nivel do mesmo rei de Oviedo&quot;, explicando así o papel decisorio da nobreza galega,&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.terraetempo.gal/artigo.php?artigo=3478&amp;seccion=13 |título=Dos reis de Galiza |nome=Xoán Ramón |apelidos={{Versaleta|Fernández Pacios}} |ligazón-autor=Xoán Ramón Fernández Pacios |data=11 de abril de 2014 |páxina-web=[[Terra e Tempo]]}}&lt;/ref&gt; e recoñece que os musulmáns &quot;apelidaron constantemente reis de Galicia os de Asturias&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pascual |apelidos={{versaleta|Madoz}} |ligazónautor=Pascual Madoz |enciclopedia=[[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]] |lugar=[[Madrid]] |lingua=es |título=Galicia |url=https://archive.org/details/diccionariogeogr08mado/page/275 |volume=VIII |ano=1847 |páxinas=274-275}}&lt;/ref&gt;
*'''1849'''. O historiador e xornalista [[Leopoldo Martínez Padín]] publica a súa obra ''Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia''. Nela afirma, á luz das referencias historiográficas, que os límites primitivos de Galicia abranguían a metade da península&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia.|apelidos=Martínez Padín|nome=Leopoldo|ano=1849|url=http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1157934&amp;posicion=25&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|páxina=19}}&lt;/ref&gt; e que non chegou aos actuais até o tempo de Afonso VI.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia|apelidos=Martínez Padín|nome=Leopoldo|ano=1849|url=http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1157934&amp;posicion=33&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|páxina=27}}&lt;/ref&gt;

* '''1850''' e até o 1867. [[Modesto Lafuente]], autor dunha enciclopédica ''Historia de España'' en 30 volumes, fixou definitivamente a denominación de &quot;reino de Asturias&quot;, que sería a seguir adoptada polo resto da historiografía hispana. Un reino ástur ao que as fontes históricas chamaban Galicia, como o propio Lafuente recoñecía nunha nota ao rodapé&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia General de España|apelidos=Modesto|nome=Lafuente|ano=1850|url=https://archive.org/details/historiageneral25lafugoog/page/n126/mode/2up?q=%22sino+galicia%22|páxina=121|cita=ni al reino cristiano de Asturias le llamaban ellos Castela, sino Galicia}}&lt;/ref&gt;, e do que admitía estenderse desde &quot;Galicia até Basconia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia general de España|apelidos=Lafuente|nome=Modesto|ano=1850|url=https://archive.org/details/historiageneral25lafugoog/page/n88/mode/2up?q=reino+de+asturias |páxina=82}}&lt;/ref&gt;.

* '''1867'''. O arabista [[Miguel Lafuente Alcántara]], tradutor do texto árabe ''[[Ajbar Machmúa]]'', indicaba no seu índice xeográfico que é Galicia o nome que o texto emprega para denominar o reino dos cristiáns da península ibérica.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Ajbar Machmuâ : (colección de tradiciones): crónica anónima del siglo XI|apelidos=Lafuente Alcántara|nome=Miguel|ano=1867|páxina=253|url=http://www.bibliotecavirtualdeandalucia.es/catalogo/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=88984#page=253&amp;zoom=auto,-276,609|cita=Galicia (Chaliquia): Los árabes llamaban así, no sólo al reino de Galicia, sino a toda la parte N. O. de la Península}}&lt;/ref&gt;
*'''1871'''. [[Benito Vicetto]] advertía no volume catro da súa [[Historia de Galicia (Vicetto)|''Historia de Galicia'']] de que a equivocada denominación do reino galego asentaba un erro terminolóxico que &quot;destruiría a pureza da historia&quot; para a posteridade.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Vicetto Pérez|nome=Benito|editorial=|ano=1871|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159340&amp;registrardownload=0&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=21|volume=4|páxinas=8-9|cita=Vean, pues, los que aún persisten en denominar reyes de Oviedo y reyes de Asturias a los primeros reyes de la reconquista, vean, pues, claramente el error que asientan para los que investigan la historia de un pueblo por las denominaciones corográficas que, como la que nos ocupa, destruyen la pureza dela historia. Los reyes de la reconquista según dejamos ya demostrado geográfica e historicamente, no eran reyes de Oviedo ni reyes de Asturias; eran reyes de Galicia […]}}&lt;/ref&gt;

* '''1886'''. O catedrático madrileño [[Miguel Morayta y Sagrario]], autor dunha Historia de España en nove volumes, substituía o termo &quot;''Djalikyah''&quot; (Galicia) do cronista Al-Razí por &quot;Cantabria&quot;. Feito este denunciado por Manuel Murguía.&lt;ref name=&quot;Murguia1891&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|lingua=es|volume=IV|páxina=76|cita=[…] empeñados los autores en hacer gracia de todo a los cántabros, Morayta (Hist.gen. de España) […] traduce, Cantabria, el Djalikyah de al-Razí, cuando es Galicia|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=94}}&lt;/ref&gt;
*'''1891'''. O galego [[Manuel Murguía]], consciente de que se estaba a eliminar Galicia da historia do estado&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguia|nome=Manuel|ano=1891|volume=IV|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=9&amp;registrardownload=0|cita=Para ellos bajo la denominación de reino de León, Galicia desaparece […]; casualmente cuando es ella la que impera y constituye el núcleo del Estado, y son sus cosas las que vencen y se consolidan|páxina=7|editorial=|ISBN=|ref=}}&lt;/ref&gt;, advertía tamén de que os chamados reis de Asturias eran sinalados como reis de Galicia pola documentación&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|páxina=20|lingua=es|volume=IV|cita=[…] lo de reyes de Asturias y Oviedo es una excepción, una vez que dichos monarcas imperan y se llaman comunmente reyes de toda Galicia.|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=39}}&lt;/ref&gt; e de que o mesmo acontecía cos supostos reis de León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|volume=IV|páxina=22|cita=[…] los árabes […] siempre que se trata de monarcas denominados de León y de las gentes que viven bajo su régimen, les llaman reyes de Galicia y gallegos|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=41}}&lt;/ref&gt;.

* '''1897'''. [[Francisco Javier Simonet]] utilizaba &quot;''reino de Asturias y Galicia''&quot; para designar o reino cristián do norte da península&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1897|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA504#v=snippet&amp;q=%22reino%20de%20asturias%20y%20galicia%22&amp;f=false|páxina=504}}&lt;/ref&gt;, facendo constar que o termo &quot;''Chaliquia''&quot; empregado nos textos árabes incluía Galicia, Asturias, León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los Mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1897|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA217#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=217|cita=Chaliquia, nombre por el cual los autores arábigos entienden la antigua Gallaecia, […] abarcando las actuales comarcas de Galicia, Asturias y León}}&lt;/ref&gt; e mesmo Castela&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Leyendas históricas árabes|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1858|url=https://books.google.es/books?id=YupFAAAAcAAJ&amp;pg=PA43&amp;dq=castilla+formaba+una+parte+de+Gialiquia&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiPhPqTj6zqAhXIsaQKHYFnDQ8Q6AEwAHoECAAQAg#v=onepage&amp;q=castilla%20formaba%20una%20parte%20de%20Gialiquia&amp;f=false|páxina=43|cita=Castilla formaba parte de Gialiquia o Galicia}}&lt;/ref&gt;.

'''Século XX'''
* '''1904'''. A autora alemano-portuguesa [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] advertía de que era Galicia o único nome co que se coñecía globalmente o territorio cristián peninsular na Idade Media. Existindo probas deste feito &quot;na poesía épica xermana, nas sagas escandinavas, nos historiadores flamengos, nos cantares de xesta franceses, na poesía popular inglesa, nas obras de trobadores, nos poetas de Italia e nos autores árabes&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cancioneiro da ajuda|apelidos=de Vasconcellos|nome=Carolina Michaëlis|ano=1904|url=https://archive.org/details/cancioneirodaaju02vascuoft/page/790|páxinas=791-793|volume=2|cita=O curto periodo em que S.Salvador de Oviedo fora capital dos territorios reconquistados não teve eco na memoria dos povos. O immediato, pelo contrario, em que as Asturias e a Galliza formaram uma unidade, dentro em pouco augmentada pela panicie de Leão, repercutiu-se longe, espalhando todavia exclusivamente a fama das terras gallizianas.|lingua=pt}}&lt;/ref&gt;

* '''1911'''. A [[Enciclopedia Británica (edición de 1911)|11.ª edición]] da ''[[Enciclopedia Británica]]'', considerada unha das edicións máis famosas pola súa erudición e estilo literario,&lt;ref name=&quot;Kogan&quot;/&gt; fai referencia a Afonso III como o monarca do «reino coñecido como “de Galicia” ou “de Oviedo”».&lt;ref name=&quot;Enciclopedia Británica&quot;/&gt;

* '''1921'''. O francés [[Louis Barrau-Dihigo]] publicaba a súa tese doutoral sobre o reino asturiano (''Recherches sur l'histoire politique du royaume asturien'' (718-910)), tese que iniciaba indicando ser esta unha historia &quot;estritamente nacional e que non afecta máis que á península&quot;, ademais de &quot;escura e falta de fontes documentais&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Recherches sur l'histoire politique du royaume asturien (718-910)|apelidos=Barrau-Dihigo|nome=Louis|ano=1921|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k62143148/f13.item|lingua=fr|cita=A historia do Reino de Asturias é estritamente nacional e non afecta máis que á Península; é, ademais, demasiado escura e sempre estará falta de fontes documentais; é, en fin, na súa indixencia, dunha pesada monotonía, non ofrecendo apenas máis que relatos de batallas ou de revoltas}}&lt;/ref&gt;

* '''1926'''. O académico [[Julio Puyol y Alonso]] chega a preguntarse se existiu de verdade un Reino de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Origenes del reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA48#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxinas=48-50}}&lt;/ref&gt;, recoñecendo na súa loita por esclarecer ese feito que &quot;na corte de Roma e outros pobos de Europa se daba o nome de reino de Galicia ao estado cristián do noroeste&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Orígenes del Reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA50#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=50}}&lt;/ref&gt; e que León non era senón un territorio de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Orígenes del Reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA125#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=125|cita=es considerada la tierra leonesa como una parte del territorio de Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;.
*'''1928.''' O medievalista [[Claudio Sánchez-Albornoz]] publicaba o artigo ''La primitiva organización monetaria de León y Castilla''. Neste traballo o autor non consegue explicar o motivo da profusa circulación na Galicia altomedieval das moedas coñecidas como ''gallicanos'', ''gallicenses'' ou ''galleganos''. &quot;Entenderían os homes do século X por sólidos ''gallicanos'' sólidos de Galicia?&quot; pergúntase, e malia achar escrito sobre elas seren &quot;de uso na nosa terra (''usui terre nostre'')&quot; o autor ignora a evidencia de que o nome da moeda deriva do nome do reino: &quot;resulta difícil explicar que se calificasen de galleganos sólidos fabricados polos reis de León para todo o seu reino e moi dubidoso que os soberanos leoneses cuñasen só en Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Sánchez-Albornoz|nome=Claudio|data=1928|título=La primitiva organización monetaria de León y Castilla|revista=Anuario de historia del derecho español|páxinas=301-345|número=5|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2057894.pdf|páxina=309|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

*'''1933'''. [[Armando Cotarelo Valledor]] publica unha premiada biografía de Afonso III na que lle outorga a condición de rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=107&amp;zoom=auto,-360,603|lingua=es|cita=Don Alfonso Rey de Galicia (Cp.III)}}&lt;/ref&gt;. Porén, malia afirmar que nunca existiu unha conquista musulmá do territorio galego&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=106&amp;zoom=auto,-359,68|páxinas=77-79|lingua=es}}&lt;/ref&gt; e traducir correctamente as fontes árabes e cristiás que sinalan a Afonso como rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=294&amp;zoom=auto,-358,655|páxina=264|cita=Almondir […] corrió toda la frontera de Galicia. […]cuando tuvo aviso de la venida del Rey de Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=202&amp;zoom=auto,-358,654|páxina=172|cita=Alfonso, glorioso rey de las Galicias|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, o autor asume que o reino galego dependía de Asturias, para el unha entidade diferente.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=107&amp;zoom=auto,-360,635|páxina=77|lingua=es|cita=Galicia reino dependiente de Asturias}}&lt;/ref&gt; Unha edición facsimilar da obra foi publicada no ano [[1991]] baixo o título ''Alfonso III el Magno. Último rey de Oviedo y primero de Galicia''.

* '''1944'''. [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao]], nunha misiva a Claudio Sánchez-Albornoz, acúsao a el e a Menéndez Pidal de &quot;ocultar con malicia de inimigos todo o que Galicia significou na España doutros tempos&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Rodríguez Castelao|nome=Alfonso Daniel|data=1975|título=Homenaxe a Castelao|revista=Grial: revista galega de cultura|páxinas=100|número=47|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/num-47-1975/}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Ramón_Menéndez_Pidal_com_Charlton_Heston.png|miniatura|300x300px|Ramón Menéndez Pidal na rodaxe da película &quot;El cid&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|páxina=59|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PT52&amp;dq=al-kalb%20al-ghalizi&amp;hl=es&amp;pg=PT52#v=onepage&amp;q=al-kalb%20al-ghalizi&amp;f=false|cita=o Cid Campeador, quen aparece nun texto árabe do século XII como ''al-kalb al-ghalizi'', &quot;galego&quot; (&quot;can galego&quot;, para sermos máis exactos)}}&lt;/ref&gt;, baseada no ''[[Cantar de Mio Cid]]'', manuscrito propiedade da súa familia. O hispanista inglés [[Colin Smith]], analizando as tinturas do manuscrito con [[raios X]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La creación del poema de mio cid|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Crítica|ano=1985|ISBN=9788474232646|ref=}}&lt;/ref&gt;, demostrou que Pidal manipulou o documento retocando versos, mudando palabras e cambiando a data que figura no texto para facelo pasar por máis antigo do que era na realidade.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La invención del pasado|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|ISBN=978-84-8306-853-3|páxinas=98-99|ref=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La honestidad intelectual es lo que cuenta – Rebelion|url=https://rebelion.org/la-honestidad-intelectual-es-lo-que-cuenta/|data-acceso=2020-11-22|lingua=es}}&lt;/ref&gt;]]
* '''1947'''. [[Ramón Menéndez Pidal]], o grande impulsor da idea de Castela como núcleo da &quot;nación&quot; española, comparaba a &quot;lacónica historiografía cristiá&quot; do período ástur coa historiografía árabe cuxos historiadores eran &quot;precisos na cronoloxía, abundantes nos pormenores, moi atentos ás personaxes secundarias, amosando en todo un poder de visión extenso, á vez que penetrante&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La España del cid|apelidos=Menéndez Pidal|nome=Ramón|ano=1947|páxina=5|url=https://books.google.es/books?id=a2QJAQAAIAAJ&amp;dq=la+espa%C3%B1a+del+cid+menendez+pidal&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22la+historiograf%C3%ADa+cristiana+se+encerraba+en+un+laconismo+tan+desabrido%22}}&lt;/ref&gt;. Malia isto o autor optou por ignorar a comprensión política dos estudosos árabes substituíndo o nome de Galicia polos de Castela, Asturias e León.

* '''1948'''. [[Americo Castro Quesada]] elimina tamén o nome de Galicia como propio do reino medieval do norte peninsular, se ben incluíndo a advertencia de que &quot;os árabes chamaban galegos a todos os cristiáns do norte&quot;&lt;ref name=&quot;:113&quot;&gt;{{Cita libro|título=España en su historia|url=https://archive.org/details/espanaensuhistor0000cast|apelidos=Castro|nome=Américo|editorial=Losada|ano=1948|cita=&quot;los árabes llamaban gallegos a todos los cristianos del norte, mientras que a los catalanes los consideraban francos&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.

* '''1949'''. O catedrático [[Antonio Cristino Floriano y Cumbreño]] indicaba na súa obra ''Diplomática española del período astur'' que a denominación utilizada para designar o reino galego medieval non pasaba dun &quot;concepto político-xeográfico&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Diplomática española del período Astur|apelidos=Floriano|nome=Antonio Cristino|ano=1949|url=https://books.google.es/books?id=rJJCAAAAYAAJ&amp;dq=concepto+pol%C3%ADtico+geografico+que+historicamente+comprendemos+como+reino+asturiano&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22concepto+pol%C3%ADtico+-+geografico+que+historicamente+comprendemos+como+reino+asturiano%22|cita=Al norte de esta faja, ya con el carácter de un concepto político-geográfico, se extiende lo que históricamente comprendemos como «Reino Astur»}}&lt;/ref&gt;.

* '''1952'''. O catalán [[Ferran Soldevila]], na súa ''Historia de España'', afirmaba tamén que &quot;os sarracenos comprendían baixo o nome de galegos tamén a asturianos e leoneses&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de España|apelidos=Soldevila|nome=Ferran|ano=1952|url=https://books.google.es/books?id=87IcAAAAMAAJ&amp;dq=los+sarracenos+comprend%C3%ADan+bajo+el+nombre+de+gallegos+tambi%C3%A9n+a+leoneses+y+asturianos&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22de+gallegos+a+los+leoneses+y+a+los+asturianos%22|volume=1}}&lt;/ref&gt;

* '''1954'''. [[Jose Antonio Maravall]], no seu traballo ''El concepto de España en la Edad Media'', recoñecía que tanto nas fontes cristiás como nas árabes todo o territorio cristián medieval era denominado Galicia&lt;ref name=&quot;:1343&quot;&gt;{{Cita libro|título=El concepto de España en la edad media|apelidos=Maravall|nome=Jose Antonio|ano=1954|páxina=214|cita=&quot;tanto en las fuentes carolingias como en las musulmanas toda la zona se denominaba, en efecto, Galicia&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.

* '''1956'''. O historiador Claudio Sánchez-Albornoz, en ''España, un enigma histórico'', non conseguía comprender o motivo polo cal o idioma galego era empregado en todo o reino cristián medieval cando, para el, Galicia non deixaba de ser un territorio marxinal&lt;ref name=&quot;:21&quot; /&gt;.

* '''1961''' e '''1992'''. O atlas histórico ''The Penguin Atlas of Medieval History'' de [[Colin McEvedy]] denomina o reino como Galicia na serie de mapas políticos de Europa que comprenden o período entre os anos 771 e 888. Isto mantense na edición revisada que se publicou en [[1992]] so o título ''The New Penguin Atlas of Medieval History''.&lt;ref name=&quot;McEvedy&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;McEvedy2&quot;/&gt;

* '''1963'''. O médico e historiador ribadaviense [[Manuel Rubén García Álvarez|Ruben García Álvarez]] lembrou, nun artigo na [[Grial (revista)|revista Grial]], que &quot;era Galicia o único nome que para falar da España cristiá empregaban as fontes latinas e árabes&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Álvarez|nome=Rubén|data=1963|título=Contribución gallega a la formación de Castilla|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/num-2-1963/|revista=Grial|cita=¿qué diremos del por todos llamado solar astur-leonés y que era en realidad Galicia, único nombre que para hablarnos de la España cristiana emplean las fuentes latinas y árabes más antiguas y más dignas de crédito?|páxinas=142|número=2}}&lt;/ref&gt;

* '''1970'''. O notario coruñés [[Eduardo Menéndez-Valdes Golpe]], na súa obra ''Separatismo e unidade - Unha mitificación histórica'' criticaba a idealización de Castela realizada pola historiografía española, ao tempo que apuntaba que na realidade esta xurdiu separándose do reino cristián medieval. Un reino incorrectamente chamado &quot;de León&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Separatismo e unidade - Unha mitificación histórica|apelidos=Menéndez-Valdes Golpe|nome=Eduardo|editorial=Galaxia|ano=1970|url=https://books.google.es/books?id=t0KskYrcY1QC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA39#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=39|cita=ao falar de &quot;Reino de León&quot; non debemos dar a esta expresión outro valor do que unha denominación puramente convencional para designar o estado que tiña a súa capitalidade na cidade de León}}&lt;/ref&gt;

* '''1981'''. [[Claudio Sánchez-Albornoz]] recoñecía na súa obra ''Estudios sobre Galicia en la temprana edad media'' que era Galicia e non outro o nome co cal se atopaba nas fontes históricas por el manexadas&lt;ref name=&quot;:22&quot;&gt;{{Cita libro|título=Estudios sobre Galicia en la temprana Edad Media|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Fundación Barrié de La Maza|ano=1981|páxinas=26, 159, 523|cita=&quot;en Cordoba llamaban '''Galicia''' al solar del reino astur&quot;&lt;br&gt;&quot;durante el siglo IX fuera de la España […] cristiana se daba al topónimo '''Galicia''' un amplio significado que llegaba a identificarse con toda la extensión de las tierras regidas por los sucesores de Pelayo&quot;&lt;br&gt;&quot;durante el siglo IX en la españa musulmana y mas allá de los Pirineos se acostumbraba a llamar reyes de '''Galicia''' a los de Oviedo&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.[[Ficheiro:Claudio Sánchez-Albornoz.png|miniatura|Fotografía de [[Claudio Sánchez Albornoz]]. Este autor escribiu un artigo no ano 1974 titulado &quot;Sobre una epístola del papa Juan IX a Alfonso III de Asturias&quot;, feito ilustrativo do proceder do medievalismo hispano, pois no documento o rei Afonso só figura nomeado como rei de Galicia&lt;ref name=&quot;:332&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Murado2013&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PT53&amp;dq=ep%C3%ADstola%20del%20papa%20juan%20ix%20a%20alfonso%20iii&amp;hl=es&amp;pg=PT53#v=onepage&amp;q=ep%C3%ADstola%20del%20papa%20juan%20ix%20a%20alfonso%20iii&amp;f=false|páxina=60}}&lt;/ref&gt;.]]

* '''1981'''. A edición da crónica de Ibn Hayyan, dos autores María J. Viguera, Federico Corriente e José María Lacarra, traduce &quot;''al-yalalika''&quot; (galego) por &quot;leonés&quot; e substitúe no texto &quot;''Yalliqiyya''&quot; (Galicia) por &quot;León&quot; (que no texto aparece como &quot;''Liyun''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Liyūn|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_4679|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=en|nome=P.|apelidos=Chalmeta}}&lt;/ref&gt;). No apéndice toponímico do libro os autores explican que &quot;''Yilliqiyya''&quot; é &quot;o territorio cristián nese tempo capitalizado en León&quot;{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2005|p=128}}.

*'''1986'''. O arabista [[Elías Teres Sábada]], na súa obra ''Materiales para el estudio de la toponimia hispanoárabe: nómina fluvial'' non dubida en traducir &quot;''Yilliquiya''&quot; (Galicia)&lt;ref name=&quot;:79&quot; /&gt; por &quot;''Castilla-León''&quot;. Porén, no mesmo texto aparece &quot;''Qastalla''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ḳas̲h̲tāla|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_3977|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=en|nome=P.|apelidos=Chalmeta}}&lt;/ref&gt; traducido correctamente por Castela.&lt;ref name=&quot;Teres_Sábada&quot;&gt;{{Cita libro|título=Materiales para el estudio de la toponimia hispanoárabe : nómina fluvial|apelidos=Teres Sábada|nome=Elías|editorial=CSIC|ano=1986|ISBN=|ref=|url=https://archive.org/details/materialesparael0001tere/page/158/mode/2up?q=tawfar}}&lt;/ref&gt;

* '''1986'''. O filólogo [[Giuseppe Tavani]], estudoso da lírica galega medieval, afirmaba no seu libro ''A poesía lírica galego-portuguesa'' que &quot;falta aínda por explica-lo motivo polo que a poesía lírica expresada por esta entidade socio-económica e superestrutural foi galega e, pola contra, non asturiana ou leonesa&quot;&lt;ref name=&quot;:25&quot; /&gt;.

* '''1988'''. A historiadora ourensá [[Olga Gallego]], na súa obra ''La organización administrativa territorial de la antigua provincia de Ourense a mediados del siglo XVIII'', ao facer unha síntese histórica da organización territorial de Galicia, di que “o territorio da Galecia romana e do posterior reino suevo se incorpora ao ''reino asturleonés''” (en [[Escritura itálica|itálica]] no orixinal), mais considerando e explicando que para [[Benito Vicetto|Vicetto]] se trata dunha monarquía galaica.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Olga |apelidos={{Versaleta|Gallego Domínguez}} |ligazón-autor=Olga Gallego |título=La organización administrativa territorial de la antigua provincia de Ourense a mediados del siglo XVIII |serie=[[Boletín Auriense]]. Anexo 10 |ano=1988 |editorial=[[Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense]] |lingua=es |páxina=26 |isbn=84-505-7865-5}}&lt;/ref&gt;

* '''1995'''. No primeiro número da nova etapa da revista ''[[Terra e Tempo]]'', dedicado á historia de Galicia, os historiadores [[Anselmo López Carreira]] e [[Luís Obelleiro Piñón]], no artigo «A historia “oficial” e a negación de Galicia», e o tamén historiador [[André Pena Graña]], en «O reino de Galicia na Idade Media», advirten que o país galego era no período medieval independente e que a súa existencia é negada ou desvirtuada pola historiografía oficial española ao non encaixar no modelo patrioteiro español. A este ''novo'' paradigma historiográfico súmase o profesor e político [[Francisco Rodríguez Sánchez]].{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}} et al.|1995|p=}}

* '''1995'''. O hispanista inglés [[Roger Collin|Roger Collins]], na súa obra ''The Arab Conquest of Spain: 710-797'', afirmaba que á unión de Galicia con rexións veciñas &quot;chámaselle xeralmente Reino de Asturias&quot;, malia que &quot;os detalles históricos precisos se achan escurecidos polos mitos nacionais que conducen á construción da identidade española moderna&quot;.&lt;ref name=&quot;:510&quot;&gt;{{Cita libro|título=The Arab Conquest of Spain: 710 - 797|apelidos=Collins|nome=Roger|editorial=Wiley|ano=1995|páxinas=50-51|cita=Durante varios séculos despois da derrota dos godos, Galicia uniuse con outras rexións veciñas nos mesmos monarcas […] Isto xeralmente chámase Reino de Asturias nas fontes tradicionais e modernas, aínda que os detalles históricos precisos destes eventos foron escurecidos polos mitos nacionais que conducen á construción da identidade española moderna.|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1996'''. O profesor da universidade de Cambridge, [[Colin Smith]], publica o artigo &quot;Galicia, todo un reino&quot; nunha obra homenaxe á profesora [[Pilar Vázquez Cuesta]]. Nel, o autor analiza documentación de todo tipo e procedencia comprobando a proxección internacional do reino galego e a inexistencia dos supostos reinos de Asturias e León. O sorprendido profesor especula coa posibilidade de tal feito deberse á &quot;proxección do culto xacobeo&quot; ou á &quot;supervivencia de textos da xeografía clásica&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=743-744|cita=..creo que no vale atribuir el &quot;error&quot; […] a la creciente importancia y proyección del culto jacobeo, y la razón se nos escapa a no ser que atribuyamos el hecho a alguna supervivencia de textos de la geografía clásica|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta}}&lt;/ref&gt; Máis adiante, nun texto póstumo publicado no ano 2000, o profesor Smith afirmará, falando sobre a Historia Turpini, que &quot;as razóns para o extremo protagonismo de Galicia en toda a rexión (..) poden conxeturarse e non son tan absurdas como podería parecer; non foi este equivoco (que o reino de León se chamaba Galicia) reducido ao presente texto.&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The Geography and History of Iberia in the Liber Sancti Jacobi|apelidos=Colin Smith|nome=Christopher|ano=2000|url=https://books.google.es/books?id=BKvsDUvvveYC&amp;lpg=PA23&amp;pg=PA32#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=32|páxinas=23-43|publicación=The Pilgrimage to Compostela in the Middle Ages|cita=The reasons for the extreme prominence of Galicia throughout - leon, castile, and other political entities - being hardly mentioned can be conjetured and are not quite so absurd as might be throught; not was such a misconception ('''that the kingdom of leon was called Galicia''') confined to the present text.|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

* '''1996''' e '''2001'''. O economista e político [[Camilo Nogueira Román]] publicaba senllos artigos na revista ''[[A Trabe de Ouro (revista)|A Trabe de Ouro]]''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|data=1996|título=Sobre as orixes da cuestión nacional galega: a división de Gallaecia e a creación do estado portugués|revista=A Trabe de Ouro|páxinas=11-24, 59-79|número=25 e 26}}&lt;/ref&gt;, traballo ampliado no ano 2001 no libro ''A memoria da nación. O reino de Gallaecia'', no cal realizaba unha crítica da ideoloxía castelanista e denunciaba a desaparición historiográfica do reino galego medieval.&lt;ref name=&quot;:74&quot;&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación: O reino de Gallaecia|apelidos=Nogueira|nome=Camilo|editorial=Xerais|ano=2001|páxina=144|cita=As fontes documentais cristiás e as historiografías carolinxia e árabe da época poñen en evidencia que os monarcas cristiáns eran denominados reis de Gallaecia|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1997'''-'''2003'''. O historiador [[Anselmo López Carreira]], na obra colectiva ''Historia Xeral de Galicia'', advertía de que o reino cristián do noroeste peninsular era denominado Galicia, nunca Asturias ou León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Xeral de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=1997|páxinas=138-139|cita=Galicia, é dicir, o territorio cristián do noroeste […] así se denominará no sucesivo nas crónicas árabes e norteeuropeas e mesmo en documentos cristiáns […]; nunca Asturias ou León, términos carentes de calquera significación política}}&lt;/ref&gt;. Este autor publicaba posteriormente dúas pequenas obras adicadas ao reino galego: ''O reino de Galiza'' no ano 1998 e ''Os reis de Galicia'' no ano 2003, nas que incidía novamente neste feito.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino de Galiza|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=1998|páxina=6|cita=&quot;falar dos reinos de Asturias e León é unha sinécdoque (xa se sabe, tomar a parte polo todo), pois naquela época a todo ese territorio chamabaselle Galiza (segundo se pode comprobar tanto nos documentos como nos mapas)&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1998'''. O lingüista [[Xosé Ramón Freixeiro Mato|Xose Ramón Freixeiro Mato]] sumábase á denuncia da eliminación do reino de Galicia da narración histórica cun texto publicado pola editorial A Nosa Terra&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Freixeiro Mato|nome=Xose Ramón|data=1998|título=A lingua do reino de Galiza|revista=A nosa cultura|ISSN=0213-3105|número=18: Polo reino de Galiza|páxina=p. 21|editorial=Promocións Culturais Galegas|cita=A pesar de na historiografía oficial española o reino de Galiza practicamente non existir ou simplesmente figurar como subsidiario dos reinos de Asturias, León ou Castela, na documentación medieval aparece constantemente citado, outorgándoselle grande relevancia|url=https://illa.udc.gal/Repository/Publications/Drafts/1431681726034_El_papel_del_Reino.pdf#page=2&amp;zoom=auto,609,980}}&lt;/ref&gt;.

* '''1999'''. O historiador galego [[Xosé Antonio López Teixeira]] publicaba entre o 1999 e o 2001 tres artigos en ''A Trabe de Ouro''&lt;ref&gt;* López Teixeira, Xosé Antonio (1999). &quot;As orixes políticas do reino de Galicia. Usurpadores e tiranos (711-910)&quot;. A Trabe de Ouro (38): 181–199.

* López Teixeira, Xosé Antonio (2000). &quot;Arredor do regnum christianorum dos galegos&quot;. A Trabe de Ouro (39): 221–229.

* López Teixeira, Xosé Antonio (2001). &quot;A reconstrución político-institucional do reino de Gallaecia&quot;. A Trabe de Ouro (40): 489-500.&lt;/ref&gt; cos que conformaría o libro ''Arredor da conformación do reino de Galicia'' no ano 2003. Posteriormente, en 2010, publicou ''A formación do reino de Galiza''. Nestes traballos o autor realizou unha análise das orixes do reino galego recoñecendo o seu correcto alcance e denominación.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xose Antonio|editorial=Toxosoutos|ano=2010|páxina=142|cita=Gallaecia foi o topónimo que identificaba, alén das nosas fronteiras, a todo o conxunto de territorios que conforman o cuadrante noroccidental peninsular. Os cronistas árabes e francos nomeaban a nova formación social como Gallaecia, e nela incluían o distrito de Asturias e as cidades de Léon, Astorga e Zamora […]&quot;|ref=|ISBN=}}&lt;/ref&gt;

* '''2000'''. O debuxante [[Pepe Carreiro]], asesorado historicamente polo equipo de [[Edicións A Nosa Terra]], escribiu e ilustrou unha didáctica e amena historia de Galicia para os máis novos. Titulada ''Historia de Galicia. A nosa historia'', nela explícase que, ao acabaren os musulmáns co reino visigodo e ocuparen toda a Península agás Galicia e algunhas zonas do norte, “o reino da Gallaecia estivo durante un tempo sen rei”; que os “señores de Galicia” instauraron unha nova monarquía, que pasou a residir en cortes como Oviedo, León ou Compostela; e que “Galicia” tiña uns límites moi superiores aos actuais, tanto polo sur como polo leste. Foi publicada no ano 2000&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2000 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=84-95350-53-X |id=D.L. VG-589-2000 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; e reeditouse no 2001.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2001 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=84-95350-53-X |id=D.L. VG-612-2001 |edición=2.ª |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; Fíxose tamén unha edición para a [[Fundación Caixa Galicia]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |editorial=Vigo: [[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]]; [[Fundación Caixa Galicia]] |isbn=84-89976-93-7 |id=D.L. VG-652-1999 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; En 2009 saíu do prelo unha nova edición que se publicou xa en 2010.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2010 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=978-84-8341-434-7 |id=D.L. VG-1323-2009 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; Tamén saíu unha edición para a [[Deputación da Coruña]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |editorial=Vigo: [[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]]; [[Deputación da Coruña]] |isbn=978-84-8341-434-7 |id=D.L. VG-1323-2009 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; En 2012, [[Baía Edicións]] lanzou a súa propia edición baixo o título ''Historia de Galicia. Da vida nas covas ás acampadas nas prazas''. Os textos foron modificados: por unha banda suprimíronse as expresións “reino da Gallaecia” e “señores de Galicia”, por outra especificouse que nesa época a “Gallaecia”, alén da Galicia actual, comprendía Asturias, León e Zamora polo leste e até Coímbra polo sur.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. Da vida nas covas ás acampadas nas prazas |ano=2012 |editorial=[[Baía Edicións]] |lugar=A Coruña |isbn=978-84-9995-034-1 |páxinas=26-27}}&lt;/ref&gt;

'''Século XXI'''
* [[Ficheiro:Anselmo López Carreira (AELG)-1.jpg|miniatura|A publicación no ano 2005 do libro ''O reino medieval de Galicia'' de [[Anselmo López Carreira]] supuxo un punto de inflexión na consideración histórica do reino galego.]]'''2001'''. Unha nova edición en castelán do cronista Ibn Hayyan, a cargo de Mahmud `Ali Makki e Federico Corriente&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Ibn Hayyan. Crónica de los emires Alhakam I y `Abdarrahman II entre los años 796 y 847 [Almuqtabis II-1]|editorial=CSIC|ano=2001|url=https://digital.csic.es/handle/10261/14139}}&lt;/ref&gt;, traducía &quot;''Gilliqiyah''&quot;, termo que figura no texto en catorce ocasións, por &quot;reino de Asturias (e León)&quot;, cando Asturias non aparece nunca e León só nunha ocasión e como cidade, non como reino&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|editorial=Xerais|ano=2020|páxina=159|apelidos2=López Carreira}}&lt;/ref&gt;.

* '''2005'''. Publícase o artigo «Pervivencia altomedieval (714-1080) de la “Gallaecia” suevo-visigoda (561-714)» de [[Manuel Carriedo Tejedo]]. Nel, o medievalista leonés defende que a Gallaecia [[Reino suevo de Galicia|suevo]]-[[Galicia visigoda|visigoda]] permaneceu vixente aínda varios séculos máis após a [[conquista musulmá de Hispania]] comezada no ano 711.{{Sfn|{{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|2005|p=}} Este paradigma historiográfico xa se manifestaba na traxectoria previa do autor, por exemplo, en estudos como «Andalusíes en la “Gallaecia” (756/1009)» en 2004 ou «Los obispos de sedes foráneas, documentados en la “Gallaecia” altomedieval (711-1065)» en 2003.

*'''2005'''. O profesor Anselmo López Carreira publicaba o libro ''[[O reino medieval de Galicia]]'' no que estudaba pormenorizadamente a historia do reino galego entre os séculos V e XV, denunciando o seu ocultamento pola historiografía nacionalista española.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2005|páxinas=111-112|cita=[…] o traballo de restituír a historia máis verosímil de Galicia pasa ineludiblemente pola penosa tarefa 'deconstrutora' de plantarlle cara con decisión á arraigadísima mitoloxía elaborada por unha historiografía que naceu e prosperou como un instrumento máis ao servizo de designios políticos}}&lt;/ref&gt; A obra tivo unha segunda e terceira edicións en 2008 e 2020 respectivamente.

*'''2006'''. O profesor da [[universidade de Deusto]] [[Armando Besga Marroquín]] afirmaba nun artigo sobre o Beato de Liébana e a Cantabria do século VIII que a monarquía asturiana careceu de nome oficial, e que foron os historiadores os que crearon a denominación de Reino de Asturias, que para os cronistas árabes recibía o nome de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cantabria en el siglo VIII|apelidos=Besga Marroquin|nome=Armando|editorial=Gobierno de Cantabria, Consejería de Cultura, Turismo y Deporte|ano=2006|ISBN=84-87616-96-8|páxinas=91-106|páxina=100|publicación=Apocalipsis : el ciclo histórico de Beato de Liébana|cita=la monarquía asturiana (..) careció de nombre oficial; somos los historiadores los que le hemos dado la denominación de Reino de Asturias (los cronistas musulmanes lo designaban con el nombre de Galicia)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2007'''. A investigadora do CSIC [[Ana María Carballeira Devasa]] publicaba o libro ''Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales''. Nel analízase a obra de máis de cincuenta autores árabes, de entre os séculos VIII e XV, certificando que para os musulmáns era Galicia o espazo territorial ocupado polos cristiáns do norte da península.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Devasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|url=https://digital.csic.es/bitstream/10261/55847/1/Carballeira_Arabes%20in%20patria%20asturiensium.pdf#page=10&amp;zoom=80,-359,711|cita=las fuentes árabes suelen referirse a los soberanos astur-leones y a los castellanos como 'reyes gallegos' o 'reyes de Yilliqiya'|páxina=127}}&lt;/ref&gt;

* '''2008'''. O escritor [[Miguel-Anxo Murado]] publicaba a súa obra divulgativa ''Otra idea de Galicia'' no que adicaba un capítulo á desaparición de Galicia do canon historiográfico hispano&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT40#v=onepage&amp;q&amp;f=false|capítulo=Cap.3: Terra sen historia|páxina=50}}&lt;/ref&gt; e analizaba a errónea interpretación dada ao seu período medieval.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2016|ISBN=9788499923468|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;dq=miguel%20anxo%20murado%20otra%20idea%20de%20galicia&amp;hl=es&amp;pg=PT50#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=O que non existía entón era un reino asturiano como tal […]. Para os seus contemporáneos, o Reino de Asturias era na realidade o Reino de Galicia […]|ref=}}&lt;/ref&gt; En 2013 publicouna en galego.

* '''2008'''. O medievalista [[Carlos Baliñas Pérez]], autor que empregou a terminoloxía fixada por Modesto Lafuente durante toda a súa traxectoria, recoñecía no libro ''O condado de Lemos na Idade Media'' que o nome de &quot;Reino de Asturias&quot; outorgado ao reino galego medieval non pasa dunha convención&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=As orixes altomedievais da Terra e Condado de Lemos|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Xunta de Galicia|ano=2008|ISBN=978-84-453-4598-6|publicación=O condado de Lemos na Idade Media|cita=[…] o territorio da Galicia nuclear queda definitivamente incorporado ao espazo político que coñecemos convencionalmente como Reino de Asturias e que de feito deberiamos denominar como reino astur-galaico-leonés}}&lt;/ref&gt;. Malia recoñecer o desacertado do termo, este historiador amosábase disposto a continuar utilizándoo nunha entrevista do ano 2016&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carlos Baliñas: “É hora de deixar tranquilos os reis de Galicia e democratizar a historia social”|url=https://biosbardia.wordpress.com/2016/01/18/carlos-balinas-e-hora-de-deixar-tranquilos-os-reis-de-galicia-e-democratizar-a-historia-social/|páxina-web=BiosBardia|data=2016-01-18|cita=penso que aínda que o termo sexa incorrecto, […] é preferible admitir unha terminoloxía establecida para que a nosa historiografía non quede desconectada do estudo internacional.}}&lt;/ref&gt;.

*'''2008'''. O historiador [[José Manuel Barbosa]] publica o ''Atlas Histórico da Galiza, e o seu contorno Geográfico e cultural''. Na obra, empregando 84 mapas e 70 textos descriptivos, o autor da conta das modificacións das fronteiras do territorio galego desde época prerromana, destacando o papel preponderante na península ibérica do reino galego medieval.

*'''2011'''. O medievalista Armando Besga Marroquín afirmaba no artigo ''El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias'' que tal reino non aparece documentado, e que a fórmula ''regnante in Asturias'' coa que ás veces se xustifica a súa existencia non é máis que un xeito de datar os diplomas.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=154|cita=el nombre &quot;reino de Asturias&quot; no aparece en la documentación de la época (..) la fórmula ''regnante in Asturias'' (..) sólo fue una forma de datar los documentos|lingua=es}}&lt;/ref&gt; E malia afirmar que atendendo ás fontes históricas o reino debería denominarse Galicia&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=169|cita=Si fuera por el número de apariciones en las fuentes, habría que concluir que Galicia fue el nombre del reino de Asturias|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, o autor remata por concluír que na realidade este carecía dun nome propio.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=184|cita=el reino de Asturias, su territorio o sus reyes fueron llamados de distintas maneras. (..) Esa misma diversidad indica que el reino no tuvo un nombre propio|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2011'''. O historiador e profesor da universidade compostelá [[Antonio Míguez Macho]] explica na súa ''Historia breve de Galicia'' que os monarcas asturianos reinaban no que era e seguiu a ser o territorio de ''Gallaecia''.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Míguez Macho}} |ligazón-autor=Antonio Míguez Macho |título=Historia breve de Galicia |ano=2011 |editorial=Sílex |lingua=es |isbn=978-84-7737-507-4 |páxina=74}}&lt;/ref&gt;

* '''2011'''. O historiador e teólogo [[Francisco Carballo]] publica unha breve historia de Galicia na que denuncia a suplantación do reino galego polas inexistentes entidades políticas de Asturias e León&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://cedofeita.arcanaverba.org/rc11/reino007.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-295,741|páxina-web=Asociación Cedofeita|título=Breve historia de Galiza (Francisco Carballo)|data-acceso=01/10/2018|cita=Asturias non foi nunca reino, nin León antes da división a vir de Fernando I. De Paio a Vermudo III eran reis da Galecia, non de León, nin Asturias. Tanto o &quot;neogoticismo&quot; a derivar dos godos o inexistente reino asturián, como a ideoloxía españolista que inventa unha España desde os visigodos, Covadonga, etc. ata os Borbóns, son pura fantasía.}}&lt;/ref&gt;.

*'''2013'''. O profesor da Universidade de Lincoln [[Robert Portass]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Staff Directory - Dr Robert Portass|url=https://staff.lincoln.ac.uk/rportass|páxina-web=University of Lincoln|data-acceso=2021-03-20}}&lt;/ref&gt; publica o artigo ''All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950.'' No texto o medievalista indica que &quot;por razóns complexas relacionadas co curso da historiografía española ao longo do século XX, a rexión de Galicia foi vista como politicamente periférica&quot; e defende a súa posición política ''central'' durante os séculos IX e X.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/emed.12019|revista=Early Medieval Europe|data=2013|ISSN=1468-0254|volume=21|doi=10.1111/emed.12019|lingua=en|nome=Robert|apelidos=Portass}}&lt;/ref&gt;

* '''2015'''. O especial da edición alemá da revista ''[[National Geographic]]'' dedicado á Idade Media en xaneiro deste ano representa a Europa política do século IX mediante un mapa no cal Galicia é o nome do reino.&lt;ref name=&quot;Mittelalter&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;MittelalterMapa&quot;/&gt;

*'''2015'''. O historiador [[David Pérez López]] publica unha Historia de Galicia na que afirma que durante o medievo Galicia &quot;converteuse nun reino independente que alternou a súa capital entre León e Oviedo, cidades pertencentes daquela a Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Pérez López|nome=David|editorial=Edicións do Cumio|ano=2015|ISBN=978-84-8289-491-1|páxina=125}}&lt;/ref&gt;

*'''2018'''. O historiador cántabro Víctor Manuel Aguirre Cano, no seu traballo ''La construcción de la realeza astur: poder, territorio y comunicación en la alta edad media'', sinala que &quot;nunca houbo un reino de Asturias ou de León, senón que foron convencións posteriores da historiografía&quot; e que &quot;desde fóra do ''regnum'' chamóuselle frecuentemente Galicia, ou reino de Galicia&quot;.&lt;ref name=&quot;Aguirre Cano&quot;&gt;{{Cita libro|título=La construcción de la realeza astur: poder, territorio y comunicación en la alta edad media|apelidos=Aguirre Cano|nome=Victor Manuel|editorial=Universidad de Cantabria|ano=2018|ISBN=9788481028423|url=https://books.google.es/books?id=aSRTDwAAQBAJ&amp;lpg=PA5&amp;pg=PA5#v=onepage&amp;q=convenciones&amp;f=false|páxina=208|lingua=es |cita=Las excepciones ―''Astororum regnum'', ''Xp̃ianorum regnum''―, que son escasas para tres siglos de documentos, no pueden ser tenidas como norma}}&lt;/ref&gt;

* '''2019'''. O historiador [[Isidro Dubert]] sinala que o paradigma historiográfico defendido especialmente por Anselmo López Carreira, que sostén a existencia dun reino de Galicia que abranguía Asturias, parte de Cantabria, León e o norte de Portugal, é correcto, pois é referendado polas fontes da época. Ademais subliña que o reino galego foi tan real como a posterior deturpación histórica que sofreu por parte da historiografía española, a cal interesadamente vencellouno de xeito subsidiario, primeiro, a Asturias e, despois, León.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Isidro |apelidos={{Versaleta|Dubert}} |ligazónautor=Isidro Dubert |título=Galicia en sete estralos. Instantáneas do país borroso |ano=2019 |editorial=[[Luzes]] |lugar=A Coruña |isbn=978-84-947545-5-5 |páxinas=23-28, en 27 |capítulo=A Historia de Galicia é un conto?}}&lt;/ref&gt;

* '''2020'''-'''2022'''. O xornalista e escritor [[Rodrigo Cota]] denuncia a invención do reino de Asturias, coa que se suplanta o de Galicia, en diversos artigos da súa sección incluída nos medios do [[Grupo El Progreso]].&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/los-mapas/202003211359331078394.html |título=Los mapas de Galiza |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=24 de marzo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/galisiya-segun-los-arabes/202003281358121079448.html |título=Galísiya según los árabes |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=31 de marzo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/el-moro-mahamut/202007071405501094018.html |título=El moro Mahamut |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=7 de xullo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/gallego-don-pelayo/202105221947431142748.html |título=El gallego Don Pelayo |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=22 de maio de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/reino-gallego-codice-calixtino/202109111739201159623.html |título=El Reino gallego en el Códice Calixtino |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=11 de setembro de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/petrus-arteiru-rey-melide/202112211909291177395.html |título=Petrus Arteiru, rey de Melide |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=21 de decembro de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-galicia-histerica/vagos-quintacolumnistas/202201292055531183009.html |título=Vagos quintacolumnistas |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=31 de xaneiro de 2022 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2020'''. Publícase o libro ''O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria'' dos historiadores [[Xosé Miguel Andrade Cernadas|Xosé Miguel Andrade]] e Anselmo López Carreira. Segundo afirma no seu prólogo o profesor [[Isidro Dubert García|Isidro Dubert]], o libro trata de explicar o papel que Galicia xogou na historia peninsular entre os séculos V e XIII, explicación que supón cuestionar o emprego que das fontes históricas fixeron os historiadores españois desde o século XIX para &quot;agochar a existencia do vello reino de Galicia e dar pulo neses séculos á suposta importancia do reino de León&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|nome=Xosé Miguel|editorial=Xerais|ano=2020|apelidos2=López Carreira|nome2=Anselmo|páxina=10}}&lt;/ref&gt;.

* '''2021'''. O historiador José Manuel Barbosa publica en dous volumes a súa obra ''A evolução histórica dos limites da Galiza'', texto no que se analizan as modificacións das fronteiras galegas ao longo da historia desde unha óptica centrada en Galicia que confronta as posicións da historiografía tradicional.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=José Manuel Barbosa: &quot;Aceitamos a narrativa imposta pela inércia historiográfica oficial&quot;|url=https://pgl.gal/jose-manuel-barbosa-aceitamos-a-narrativa-imposta-pela-inercia-historiografica-oficial/|páxina-web=Portal Galego da Língua|data=2021-02-08|data-acceso=2021-03-20|nome=Jose Manuel|apelidos=Barbosa}}&lt;/ref&gt;

* '''2022'''. O ensaísta e estudoso [[Francisco Rodríguez Sánchez]] publica ''A relevancia do reino galego medieval'', o tomo I da súa obra ''Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (a segunda metade do século XIV)''. Nel expón a eliminación e terxiversación do Reino de Galicia por parte da historiografía española, isto é, por exemplo, como se oculta a súa existencia como entidade política independente ou mesmo se lle chama Reino de Asturias. Tamén explica que o reino galego era o orixinario da Península e os seus reis eran galegos.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.laregion.es/articulo/foro-region/directo-francisco-rodriguez-foro-region-etapa-estelar-conflictiva-galiza/202203151102021115080.html |título=Francisco Rodríguez: “Os historiadores españois ocultan a importancia do Reino de Galiza” |nome=Sergio |apelidos=Conde |data=15 de marzo de 2022 |xornal=[[La Región]] |localización=Ourense}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.galizasempre.org/general/presentacion-en-ferrol-de-unha-etapa-estelar-e-conflitiva-de-galiza.html |título=Presentación en Ferrol de Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza |data=14 de febreiro de 2022 |páxina-web=Galiza Sempre}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha|02}}{{Collapsible list|{{Listaref|03}}|titlestyle=color:black;|framestyle=border:none; padding:0;|title=Referencias}}

== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita libro |nome1=Anselmo |apelidos1={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor1=Anselmo López Carreira |nome2=Luís |apelidos2={{Versaleta|Obelleiro Piñón}} |ligazón-autor2=Luís Obelleiro Piñón |nome3=André |apelidos3={{Versaleta|Pena Graña}} |ligazón-autor3=André Pena Graña |nome4=Francisco |apelidos4={{Versaleta|Rodríguez Sánchez}} |ligazón-autor4=Francisco Rodríguez Sánchez |nome5=Xosé Ramón |apelidos5={{Versaleta|Freixeiro Mato}} |ligazón-autor5=Xosé Ramón Freixeiro Mato |ano=1995 |título=Galiza, nun período histórico de seu |serie=''[[Terra e Tempo]]'', n.º 1 (2.ª época) |editorial=[[Unión do Povo Galego|UPG]] |issn=1575-5509 |url=http://calameo.download/000471136f7600fe874bd |ref={{SfnRef|López Carreira et al.|1995}}}}
* {{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos={{Versaleta|Colin Smith}}|nome={{Versaleta|Christopher}}|ligazón-autor=Colin Smith|editorial=[[Universidade de Santiago de Compostela]]|ano=1996|url=https://pt.scribd.com/document/511850470/Galicia-Todo-Un-Reino-Colin-Smith-1999|ISBN=84-8121-476-0|páxinas=735-744|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Polo Reino de Galiza|apelidos={{Versaleta|Nogueira Román}}|nome={{Versaleta|Camilo}}|ligazón-autor=Camilo Nogueira Román|editorial=Edicións A Nosa Terra|ano=1998|ISSN=0213-3105|apelidos2={{Versaleta|Freixeiro Mato}}|nome2={{Versaleta|Xosé Ramón}}|ligazón-autor2=Xosé Ramón Freixeiro Mato|apelidos3={{Versaleta|Martínez Pereiro}}|nome3={{Versaleta|Carlos Paulo}}|ligazón-autor3=Carlos Paulo Martínez Pereiro|apelidos4={{Versaleta|Carballo Carballo}}|nome4={{Versaleta|Francisco}}|ligazón-autor4=Francisco Carballo Carballo |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=La identidad de Galicia, en la ficción y en la realidad, en la Europa medieval|apelidos={{Versaleta|Ferreira Priegue}}|nome={{Versaleta|Elisa}}|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1999|ISSN=1137-9669|páxinas=65-83|url=https://minerva.usc.es/xmlui/bitstream/handle/10347/4655/pg_069-088_semata11.pdf|publicación=Sémata, ciencias sociais e humanidades|volume=11 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino de Gallaecia.|apelidos={{Versaleta|Nogueira Román}}|nome={{Versaleta|Camilo}}|editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]]|ano=2001|ISBN=84-8302-656-2 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Arredor da conformación do reino de Galicia (711-910). Reis, series e liñaxes galegas nos séculos VIII e IX. Cara a unha nova interpretación histórica das orixes.|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|ligazón-autor=Xosé Antonio López Teixeira|editorial=[[Editorial Toxosoutos]]|ano=2003|ISBN=978-84-9562-278-5 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica |nome=Manuel |apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}} |ano=2005 |título=Pervivencia altomedieval (714-1080) de la “Gallaecia” suevo-visigoda (561-714) |revista=Memoria Ecclesiae |número=27. Actas del XIX Congreso de la Asociación celebrado en Santa Cruz de Tenerife y Las Palmas (15 al 20 de septiembre de 2003) |páxinas=553-590 |localización=Oviedo |editorial=Asociación de Archiveros de la Iglesia en España |issn=2792-3525 |url=http://scrinia.org/wp-content/uploads/2021/12/Memoria-Ecclesiae-27.pdf#page=553 |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|ligazón-autor=Anselmo López Carreira|editorial=[[Edicións A Nosa Terra]]|ano=2005|ISBN=978-84-8341-293-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales.|apelidos={{Versaleta|Carballeira Debasa}}|nome={{Versaleta|Ana María}}|editorial=[[Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento]]|ano=2007|ISBN=978-84-0008-576-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Otra idea de Galicia.|apelidos={{Versaleta|Murado López}}|nome={{Versaleta|Miguel-Anxo}}|ligazón-autor=Miguel-Anxo Murado|editorial=Debate|ano=2008|ISBN=84-8306-771-4 |ref=harv}} Publicado tamén en galego: {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Murado}} |nome=Miguel-Anxo |ligazón-autor=Miguel-Anxo Murado |título=Outra idea de Galicia |editorial=Debate |ano=2013 |isbn=978-84-9992-346-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=J. M. |apelidos={{Versaleta|Barbosa Álvares}} |nome2=J. M.|apelidos2={{versaleta|Gonçales Ribeira}} |título=Atlas histórico da Galiza |ano=2008 |editorial=Edições da Galiza |isbn=978-84-936218-1-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=La Galice, dez séculos de olladas francesas.|apelidos={{Versaleta|Harguindey Banet}}|nome={{Versaleta|Henrique}}|ligazón-autor=Henrique Harguindey|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=2009|ISBN=978-84-9887-125-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910).|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|editorial=[[Editorial Toxosoutos]]|ano=2010|ISBN=978-84-9279-276-4 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|apelidos={{Versaleta|Besga Marroquín}}|nome={{Versaleta|Armando}}|editorial=[[Universidade de Deusto]]|ano=2011|url=https://pt.scribd.com/document/511849901/El-Problema-Del-Nombre-y-de-La-Naturaleza-Del-Reino-de-Asturias|publicación=Letras de Deusto|número=130|volume=41|páxinas=135-206|ref=harv}}
* {{Cita libro|título=La invención del pasado. Verdad y ficción en la historia de España.|apelidos={{Versaleta|Murado López}}|nome={{Versaleta|Miguel-Anxo}}|editorial=Debate|ano=2013|ISBN=978-84-8306-853-3 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Rex et Regina. Urraca, Afonso Raimúndez e a monarquía galega.|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|editorial=Editorial Toxosoutos|ano=2013|ISBN=978-84-1540-078-3 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Historia de Galicia.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]]|ano=2013|ISBN=978-84-9914-532-7 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950 |apelidos={{Versaleta|Portass}}|nome={{Versaleta|Robert}}|ano=2013|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/emed.12019|publicación=Early Medieval Europe |número=21 |páxinas=283-306 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=VV. AA.|ligazón-editor=Isidro Dubert García||editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2016|ISBN=978-84-9121-001-6|nome-editor={{Versaleta|Isidro}}|apelidos-editor={{Versaleta|Dubert García}} |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=''Gallaecia'' y Galicia (1)|apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|nome={{Versaleta|Manuel}}|editorial=[[Academia Auriense-Mindoniense de San Rosendo]]|ano=2019|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=1&amp;zoom=auto,-332,686|publicación=Revista Rudesindus |número=12|páxinas=37-92 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=''Gallaecia'' y Galicia (2)|apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|nome={{Versaleta|Manuel}}|editorial=[[Academia Auriense-Mindoniense de San Rosendo]]|ano=2020|url=http://www.rudesindus.org/13_2020_rudesindus/115-234%20Carriedo-gallaecia_galicia_2_rudesindus_2020_13_alta.pdf|publicación=Revista Rudesindus |número=13|páxinas=115-234|ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Arte e escritura na Galicia medieval.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2019|ISBN=978-84-9121-561-5 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria.|apelidos={{Versaleta|Andrade Cernadas}}|nome={{Versaleta|Xose Miguel}}|ligazón-autor=Xosé Miguel Andrade Cernadas||apelidos2={{Versaleta|López Carreira}}|nome2={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2020|ISBN=978-84-9121-689-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A evolução histórica dos limites da Galiza|apelidos={{Versaleta|Barbosa Álvares}}|nome={{Versaleta|Jose Manuel}}|ligazón-autor=Jose Manuel Barbosa|editorial=[[Através Editora]]|ano=2021|ISBN=978-84-16545-50-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Rodríguez Sánchez}} |ligazón-autor=Francisco Rodríguez Sánchez |título=Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (a segunda metade do século XIV) |volume=Tomo I: A relevancia do reino galego medieval |ano=2022 |editorial=[[Asociación Socio-Pedagóxica Galega|AS-PG]] |isbn=978-84-949659-4-4 |ref=harv}}
{{Reftermina}}

{{Multimedia externa
| width  = 420px
| title  = Multimedia: Anselmo López Carreira
| video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=WxRjYZw8708 A desaparición do Reino de Galiza na historia española. Resumo I]
| video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=fvKSAkYm8eo A desaparición do Reino de Galiza na historia española. Resumo II]
| audio1 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-historiografia-do-reino-suevo-audios-mp3_rf_573341_1.html O Reino Suevo na historiografía]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;Congreso Internacional 1600 anos do Reino de Galiza, Pontevedra, 5.10.2010&lt;/small&gt;
| audio2 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-a-desaparicom-do-audios-mp3_rf_152924_1.html A desaparición do Reino de Galiza na historia española]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;[[Fundación Caixa Galicia]] da Coruña, 10.11.2009&lt;/small&gt;
| audio3 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-historiografia-e-fontes-medievais-audios-mp3_rf_278752_1.html Historiografía e fontes medievais]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;Auditorio de Ourense, 2010&lt;/small&gt;
}}

=== Outros artigos ===
* [[Reino de Galicia]]

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.youtube.com/watch?v=xfcBE8iEYkc O reino de Galicia nos mapas medievais]. [[YouTube]]
* [https://www.galizahistorica.com/falsificaciones-historicas-el-reino-de-asturias/ Falsificaciones históricas: El reino de Asturias]. [https://www.galizahistorica.com/ Galiza Histórica]

{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Reino de Galicia]]</text>
      <sha1>kqh2h1ohkvhpl6lct5enzhb2rwx7x3b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163161</id>
      <parentid>6163160</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:37:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cossue</username>
        <id>82922</id>
      </contributor>
      <comment>/* O reino dos cristiáns. Referencias documentais (séc. VIII-XI) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="292694" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Reino_de_Galicia_-_kingdom_of_Galicia_-_Jalilkiah.jpg|miniatura|500px|Mapa incluído na ''Historia General de España'' de [[Modesto Lafuente]], ano 1850.&lt;br&gt;O autor traduce o termo árabe ''Jalikiah'' (Galicia) por ''Reino de León''.]]
A primeira referencia historiográfica explícita sobre a existencia do [[Reino de Galicia|'''reino de Galicia''']] data do [[século VI]], cando o bispo [[Gregorio de Tours]] denomina ''Galliciensim regnum''&lt;ref name=&quot;:98&quot; /&gt; o [[estado]] creado polo pobo [[Pobos xermánicos|xermánico]] dos [[suevos]] na [[provincia romana]] da [[Gallaecia]]. Este reino [[Galicia altomedieval|galego altomedieval]] perdurou, con dimensións e significados cambiantes, desde a época sueva até o [[século XIX]], momento no que nunha [[División territorial de España en 1833|reforma administrativa]], a tradicional organización en reinos da [[Reino de España|monarquía hispana]] foi substituída por unha estrutura provincial centralizada.

Malia este dilatado lapso temporal, e a existencia de abondosas alusións documentais, os historiadores españois da [[Idade Contemporánea|idade contemporánea]] substituíron as referencias ao reino galego da alta e plena [[idade media]] polas denominacións de [[reino de Asturias]] e [[reino de León]], sendo o territorio da Galicia actual presentado como un espazo subsidiario de escasa importancia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT40#v=onepage&amp;q&amp;f=false|capítulo=Cap.3: Terra sen historia|páxina=50}}&lt;/ref&gt;. A contradición entre esta visión historiográfica e a realidade presentada polos documentos históricos foi denunciada por unha parte dos estudosos galegos e non deixou de ser recoñecida, dun ou outro xeito, polos propios historiadores que a propagaron.

== O reino de Galicia na documentación histórica medieval ==
A designación &quot;reino de Galicia&quot;, empregada nun primeiro momento para dar nome ao [[Reino suevo|reino dos suevos]], pasou coa islamización da [[Reino visigodo|Hispania visigoda]] a designar todo o territorio peninsular baixo dominio cristián, coa excepción da [[Marca Hispánica|marca hispánica]] franca. A escisión de novas realidades políticas desde o [[século XII]] ([[Reino de Portugal|Portugal]], [[Reino de Castela|Castela]], [[Reino de León|León]]), reduciu paulatinamente as dimensións do territorio, nun proceso que culminou no [[século XV]] cando, após a separación do [[O Bierzo|Bierzo]], o reino galego presentaba practicamente a extensión da actual [[comunidade autónoma de Galicia]].

=== Período xermánico. Referencias documentais (séc. V-VII) ===
[[Ficheiro:Galician-suevic-kingdom.png|miniatura|230x230px|'''Bispados do Reino de Galicia.'''&lt;br/&gt;[[Século VI]]: &lt;small&gt;Braga, Porto, Lamego, Coímbra, Dumio, Lugo, Ourense, Astorga, Iria, Britonia, Tui, Idaña, Viseu&lt;/small&gt;.&lt;ref name=&quot;:211&quot;&gt;{{Cita libro|título=Monumentos antiguos de la iglesia compostelana|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1882|url=https://docplayer.es/65432218-.html|páxina=49|cita='''in tota Galliciae regione''' (Braga, Lugo, Dumio, Britonia (Mondoñedo), Iria (Compostela), Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, Astorga, Tui, Idaña, Viseu)}}&lt;/ref&gt;]]
No ano [[411]], nos estertores do imperio, [[Imperio Romano de Occidente|Roma]] chegou a un acordo (''[[foedus]]'') coa tribo xermánica dos [[suevos]] polo que lles foi cedida para o seu asentamento a provincia da Gallaecia. Este referente territorial foi axiña asumido polos novos gobernantes, como se pode deducir da inscrición &quot;MVNITA GALLICA&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=MVNITA GALLICA PAX - Moedas galegas|url=https://www.galizahistorica.com/mvnita-gallica-pax-moedas-galegas/|páxina-web=Galiza Histórica|data=2020-02-22|data-acceso=2020-10-17|lingua=pt-PT}}&lt;/ref&gt;, presente nalgunha das moedas da época&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=27}}&lt;/ref&gt;. No século seguinte o clérigo francés [[Gregorio de Tours]] (†[[594]]), na súa obra ''Historia Francorum'', nomeaba xa como &quot;''Galliciensim regnum''&quot;&lt;ref name=&quot;:98&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|páxina=43|volume=VI|cita='''Galliciensim regnum'''}}&lt;/ref&gt; aos dominios suevos.{{Efn|Existe unha referencia anterior ao ''Galliciae Regno'' nunha epístola do papa [[León I, papa|León I]] datada no ano [[447]],&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=De haeresi et historia Priscillianistarum|apelidos=[[León I, papa|León I]]|ano=447|url=http://www.mlat.uzh.ch/MLS/advsuchergebnis.php?suchbegriff=Galliciae%20Regno&amp;table=Leo_I_cps2&amp;level2_name=&amp;from_year=&amp;to_year=&amp;mode=SPH_MATCH_EXTENDED2&amp;lang=0&amp;corpus=2&amp;verses=&amp;lemmatised=&amp;suchenin=in_tabelle|cita=(..) et Bracarensibus synodis in '''Galliciae regnis''' apostolicae sedis decreto habitis&quot; &quot;(..)ad alia concilia in '''Galliciae regno'''|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;.
Se ben a súa autenticidade é dubidosa pois proceden dunha recesión do autor Pascasio Quesnello no século XVII. Unha edición literal da mesma carta de J.P. Migne en ningún momento fala de &quot;reino&quot;.}} 

Os seus territorios incluían Asturias e a [[chaira]] leonesa. Así o transmitiron os cronistas [[Paulo Orosio]] (†[[420]]), quen sitúa en Galicia a cántabros e ástures&lt;ref name=&quot;:80&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia nos textos clásicos|apelidos=Romero Masiá|nome=Ana María|editorial=Museu arqueolóxico da Coruña|ano=1988|cita=Cantabri et Astures Gallaecie provinciae portio sunt|nome2=Xose Manuel|apelidos2=Pose Mesura|páxina=145|url=https://issuu.com/jmbello7/docs/galicianostextosclasicos/141}}&lt;/ref&gt;; [[Idacio]] (†[[469]]), quen, ademais de sinalar a galeguidade de &quot;''Asturica&quot;'' ([[Astorga]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.es/books?id=OkmUspoE1UUC&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP7#v=onepage&amp;q=in%20asturicense%20urbe%20gallaeciae&amp;f=false|cita=in Asturicense urbe Gallaeciae|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1787|volume=16}}&lt;/ref&gt;, denomina ''&quot;Campos Gallaeciae&quot;'' a planicie leonesa coñecida hoxe como [[Terra de Campos]]&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cita libro|título=La Galicia romana|apelidos=Torres Rodríguez|nome=Casimiro|editorial=Fundación Barrié de la Maza|ano=1982|páxinas=108-110|url=https://pt.scribd.com/document/289464400/La-Galicia-Romana-Casimiro-Torres-Rodriguez-PDF}}&lt;/ref&gt;; e [[Isidoro de Sevilla]] (†[[636]]), que xa no [[século VII]] volve a indicar que Asturias e Cantabria están dentro de Galicia&lt;ref name=&quot;:94&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=España Sagrada |apelidos-editor=Florez |nome-editor=Henrique |cita=regiones partes sunt provinciarum […] sicut in Gallicia Cantabria, Asturia |url=https://books.google.es/books?id=YTw-AAAAcAAJ&amp;pg=PA6&amp;q=regiones+partes+sunt+provinciarum |páxina=6 |volume=24 |ano=1759}}&lt;/ref&gt;. As dimensións aproximadas do reino galaico poden ser deducidas da enumeración de prelados asistentes aos [[Primeiro Concilio de Braga|concilios de Braga]] e [[Concilio de Lugo|Lugo]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Concilium Bracarense I|url=http://corpus.cirp.gal/codolga/fontes/2016_concilios_de_braga|páxina-web=corpus.cirp.gal (CODOLGA)|data-acceso=2019-10-14|cita=Cum Galliciae provinciae episcopi}}&lt;/ref&gt; e da relación de sés relixiosas incluída no ''[[Parrochiale Suevum|parrochiale suevum]]'' ([[Circa|ca.]] [[569]]), onde todos os bispados fican englobados na ''&quot;regione''&quot; galega&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.de/books?id=YzxxSwAGqIYC&amp;pg=PA131#v=onepage&amp;q=in%20tota%20Regione&amp;f=false|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|volume=4|edición=1850|cita=in tota Gallaeciae regione}}&lt;/ref&gt;.

No ano [[585]] a monarquía [[Visigodos|visigoda]] incorporou o reino de Galicia aos seus dominios. As [[Crónica de Afonso III|crónicas de Afonso III]] afirmarán tres séculos despois que &quot;os visigodos eran mais fortes e dominaron o reino de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica Albeldense|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Sueuos superabit et '''Gallicie regnum''' Gotis admiscit&quot;. &quot;Uittizza […] Iste in uita patris in Tudense hurbe '''Gallicie''' resedit|Cita=}}&lt;/ref&gt;. Este feito non supuxo a desaparición como entidade diferenciada do reino ''galisuevo'' (así o denomina o poeta [[Venancio Fortunato]] [† ca. [[600]]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|editorial=Xerais|ano=2020|páxina=45|apelidos2=López Carreira}}&lt;/ref&gt;, pois o propio ''[[Liber Iudiciorum]]'' visigodo, divide o territorio godo en tres espazos: España, Galia e Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Forum judicum|editorial=Boston Book Company|url=http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0506-0506,_AA_VV,_Leges_Romanae_Visigotorum_[Scott_JP_Curatore],_EN.pdf#page=179&amp;zoom=auto,-275,489|cita=Where any scandal arises within the limits of Spain, Gaul, '''Galicia''', or in any other province of our kingdom […]|apelidos-editor=Scott|nome-editor=S. P.|edición=1910|lingua=Inglés}}&lt;/ref&gt; Esta división tamén figura nos [[Concilios de Toledo|concilios visigodos]]: no concilio terceiro ([[589]]) establécense rezos para os homes das igrexas de España, Galia e Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección de cánones y de todos los concilios de la iglesia de la iglesia de España y de America|apelidos=Tejada y Ramiro|nome=Juan|ano=1861|url=https://books.google.es/books?id=P5wsAAAAYAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA230#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=230|volume=2|cita=Per omnes ecclesia Spaniae, Galliae vel '''Galliciae'''}}&lt;/ref&gt;, e no décimo terceiro ([[683]]) un decreto fiscal diferenza entre estes tres mesmos espazos territoriais para a súa aplicación.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Coleccion de canones y de todos los concilios de la iglesia española|apelidos=Tejada y Ramiro|nome=Juan|ano=1850|url=https://books.google.es/books?id=H38zAQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA516#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=516|cita=In provinciam Galliae vel '''Galliciae''' atque in omnes provincias Hispaniae}}&lt;/ref&gt; A mesma distribución territorial aparece na crónica de [[Xoán Biclarense]] (†[[621]]), autor que distingue a &quot;''provincia Gallaecia''&quot; da &quot;''provincia gothorum''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Alexander Pierre |apelidos=Bronisch |ano=2006 |título=El concepto de España en la historiografía visigoda y asturiana |revista=Norba: Revista de historia |número=19 |páxinas=9-42, en 11 |lingua=es |issn=0213-375X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2566373.pdf}}&lt;/ref&gt; e, cando dá noticia dun Concilio en Toledo, coincide en sinalar que a el acudiron bispos de &quot;España, Galia e Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Biclarensis|nome=Iohannes|ano=590|cita=Sancta synodus episcoporum totius Hispaniae, Galliae et '''Gallaetiae''' in urbe Toletana|url=https://la.wikisource.org/wiki/Chronicon_(Iohannes_Biclarensis)#ANNO_VIII_MAVRICII_IMPERATORIS,_QVI_EST_RECCAREDI_REGIS_IIII_ANNVS_(590)}}&lt;/ref&gt;

=== O reino dos cristiáns. Referencias documentais (séc. VIII-XI) ===
[[Ficheiro:Bishoprics_of_the_kingdom_of_galicia_(881).png|miniatura|230x230px|'''Bispados do Reino de Galicia.'''&lt;br/&gt;[[Século IX]]: &lt;small&gt;Braga (metrópole), Dumio, Porto, Tui, Ourense, Iria, Lugo, Britonia e Astorga.&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;:97&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chonicon Albeldense|ano=Ano 881|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Braga metrópole, Dumio, Porto, Tui, Ourense, Iria, Lugo, Britonia e Astorga}}&lt;/ref&gt;]]
A comezos do [[século VIII]], o islam estendeuse até a [[Península Ibérica|península ibérica]] poñendo fin ao reino visigodo. A ocupación islámica non chegou a alcanzar Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=144-145|cita=o dominio musulmán de España excluía, por definición, a Galicia}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:122&quot;&gt;{{Cita libro|título=Acerca de la conquista árabe de Hispania. Imprecisiones, equívocos y patrañas|apelidos=Maíllo Salgado|nome=Felipe|ano=2011|cita=La ocupación musulmana del cuadrante noroeste peninsular nunca se dio (no hay prueba de que en los primeros años de la conquista llegara ejército alguno por Galicia o áreas adyacentes) y el poblamiento bereber no tuvo apenas consecuencias por su brevedad|url=https://metahistoria.com/novedades/acerca-de-la-conquista-arabe-de-hispania-rb/|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, onde permaneceron inalteradas as estruturas sociais&lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia á marxe do Islam|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Museo do pobo galego|ano=1996|apelidos2=Pallares|nome2=Mª Carmén|publicación=Galicia fai dous mil anos. O feito diferencial galego.|volume=I|páxina=441|cita=&quot;[…] a continuidade dos lugares habitados e a permanencia das súas estruturas organizativas tanto económicas coma políticas reúnen a triple característica da fiabilidade, a claridade e a abundancia&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt; e relixiosas&lt;ref name=&quot;ReferenceD&quot;&gt;{{Cita libro|título=A igrexa galega|apelidos=Carballo|nome=Francisco|editorial=Promocions Culturais Galegas|ano=1995|páxina=38|ref=}}&lt;/ref&gt;. A documentación medieval mesmo recolle nestes séculos referencias a unha moeda galega propia: o [[Sólido Galego]]. Estes sólidos de &quot;uso na nosa terra&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=7&amp;zoom=auto,-278,843|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|cita=pretio proinde XVm '''solidos gallicarios usui terre nostre'''|lingua=Latín|localización=Guimarães|data=28/07/924}}&lt;/ref&gt; aparecen referidos, baixo diferentes variantes: ''gallicanos''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-278,642|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|cita=accepi de uobis precio id est, cauallo dosno de IIIIor '''solidos gallicanos''' et IIos solidos de alio precio, sub uno VIes '''solidos gallicanos''' que uos mihi dedistis et ego accepi et de precio|lingua=Latín|localización=Catedral de Braga|data=900}}&lt;/ref&gt;, ''gallicenses''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-278,469|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|data=905|localización=Mosteiro de Celanova|cita=et ccepimus de te pretium quod nobis bene complacuit XXV '''solidos gallicenses''' in pannos uel argento et boves|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;, ''gallicanus''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=8&amp;zoom=auto,-278,77|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|data=941|localización=Mosteiro de Sobrado|cita=et IIIIor lenzos lineos, ceuaria et sicera in simul VII '''solidos gallicanus''', quod precium bene nobis complacuit, et de ipso precio apud|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;, nos cartularios medievais até o século XII.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Solidos Galicenses|url=https://frornarea.blogspot.com/2008/05/solidos-galicenses.html|páxina-web=Fror na area. Toponimia galega|data-acceso=2022-08-19|apelidos=Costa|nome=Miguel}}&lt;/ref&gt; 

Estes feitos, ignorados pola historiografía española tradicional, aparecen reflectidos en crónicas cristiás e musulmás&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=215|cita=3}}&lt;/ref&gt; e nas obras de diferentes historiadores ao longo dos séculos. Así, [[Sigeberto de Gembloux]] (†[[1112]]) escribiu sobre &quot;o reino que é a terceira parte da Hispania, o cal chamamos de Galicia que nin os visigodos nin despois os sarracenos puideron someter&quot;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronicon sive Chronographia|apelidos=de Gembloux|nome=Sigeberto|ano=ca. 1105|páxina=CLX|cita='''Regnum''' vero tertiae partis hispaniarum, quod dicitur '''Gallitiensium''', quod nec tunc Wisigothae, nec postea Saraceni potuerunt subigere, adhuc viget incolume, et Dei protegente fide manet inexpugnabile|url=https://books.google.es/books?id=0_DoBQAAQBAJ&amp;lpg=PA337&amp;dq=Regnum%20vero%20tertiae%20partis%20hispaniarum%2C%20quod%20dicitur%20Gallitiensium%2C%20quod%20nec%20tunc%20Wisigothae%2C%20nec%20postea%20Saraceni%20potuerunt%20subigere%2C%20adhuc%20viget%20incolume%2C%20et%20Dei%20protegente%20fide%20manet%20inexpugnabile&amp;pg=PA337#v=onepage&amp;q=Regnum%20vero%20tertiae%20partis%20hispaniarum,%20quod%20dicitur%20Gallitiensium,%20quod%20nec%20tunc%20Wisigothae,%20nec%20postea%20Saraceni%20potuerunt%20subigere,%20adhuc%20viget%20incolume,%20et%20Dei%20protegente%20fide%20manet%20inexpugnabile&amp;f=false|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;; o rei granadino [[Abd Allah ibn Buluggin]] († [[Circa|ca.]] [[621|1090]]) lembrou nas súas memorias como Al-Andalus &quot;pertencía aos cristiáns até que os árabes os derrotaron e acantoaron en Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Las memorias de abd allah, último rey zïrí de Granada destronado por los Almorávides (1090)|ano=1981|páxina=158|apelidos-editor=Lévi Provençal/García Gómez}}&lt;/ref&gt;; o alemán [[Georgius Agricola]] (†[[1555]]) explicou que os sarracenos &quot;irromperon en Hispania cun exercito inxente e despoboaron todas as terras agás Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Oratio de Bello adversus Turcam|apelidos=Agricola|nome=Georgius|ano=1538|páxina=113|url=https://www2.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/agricola1/jpg/s113.html|cita=Saraceni […] cum ingenti exercitu in Hispaniam irruunt omnem terram excepta Gallicia depopulantes.|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;; e o alxeriano [[Al-Maqqari|Al Maqqari]] (†[[1632]]) narrou como &quot;naquel tempo non ficou ningún lugar sen dominar por Al-Andalus se exceptuamos o país de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The History of the Mohammedan Dynasties in Spain|apelidos=Al-Makkari|nome=Ahmed ibn Mohammed|editorial=Royal Asiatic Society Books|ano=2002|volume=I|páxina=291|url=https://books.google.es/books?id=dRVlWhdJkZYC&amp;hl=es&amp;pg=PA291#v=onepage&amp;q&amp;f=false|lingua=en}}&lt;/ref&gt;. 

O territorio da península ibérica mantivo pois a mesma división territorial en tres espazos do período xermánico: Galicia, o reino dos cristiáns; a España musulmá, herdeira do reino visigodo, e a [[Marca Hispánica|marca hispánica]] do imperio franco. No contexto deste marco político abundan as referencias a Galicia e ao seu territorio:

[[Ficheiro:Barco vikingo.jpg|miniatura|''Drakkar'' viquingo.&lt;br&gt;Os normandos dividían a península ibérica en tres espazos políticos: ''Galizuland'', ''Spanland'' e ''Skarland''.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PT48&amp;dq=galizuland%20spanland%20skarland&amp;hl=es&amp;pg=PT48#v=onepage&amp;q=galizuland%20spanland%20skarland&amp;f=false|editorial=Debate|nome=Miguel-Anxo|apelidos=Murado|ano=2013|páxina=59|cita=Na xeografía normanda distínguese entre &quot;Spanland, Galizuland e Skarland&quot;}}&lt;/ref&gt;]]
* '''Documentación de orixe cristiá''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Gallaecia''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONLINE LATIN DICTIONARY - Latin - English|url=https://www.online-latin-dictionary.com/latin-english-dictionary.php?parola=gallaecia|páxina-web=www.online-latin-dictionary.com|data-acceso=2020-07-09|cita=province of Spain Tarragonensis, now Galicia}}&lt;/ref&gt;), España (''Hispania''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONLINE LATIN DICTIONARY - Latin - English|url=https://www.online-latin-dictionary.com/latin-english-dictionary.php?parola=hispania|páxina-web=www.online-latin-dictionary.com|data-acceso=2020-07-09}}&lt;/ref&gt;) e a [[Marca Hispánica|marca hispánica]] do imperio franco:
:Ao [[Concilio de Frankfurt]] ([[794]]) acudiron os bispos de Galicia xunto aos de Italia, Gotia e Aquitania&lt;ref name=&quot;:47&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de los heterodoxos españoles|apelidos=Menéndez Pelayo|nome=Marcelino|ano=1880|páxina=457|url=https://books.google.es/books?id=vPi9qQFIR94C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PA457#v=onepage&amp;q&amp;f=false|volume=1|edición=CSIC|lingua=es|cita=}}&lt;/ref&gt;, e desde alí o papa [[Hadrián I, papa|Hadrián I]] (†[[795]]) emitiu un documento dirixido ao clero de Galicia e España&lt;ref name=&quot;:48&quot;&gt;{{Cita libro|título=El adopcionismo en España|apelidos=Rivera Recio|nome=Juan Francisco|editorial=Toledo|ano=1980|url=https://books.google.es/books?id=gWI2IQZS50gC&amp;lpg=PR1&amp;ots=K9vq41Lzy4&amp;dq=el%20adopcionismo%20en%20espa%C3%B1a%20rivera%20recio&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA59#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=59|ref=}}&lt;/ref&gt;, é dicir, ao clero galaico e ao [[Mozárabes|mozárabe]]. Os bispos galegos figuran tamén entre os asistentes ao [[Concilio de Attigny]] ([[874]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|ano=874|url=https://books.google.es/books?id=03jJBy9klRkC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=quantum episcopus in partibus Septimania atque Gallaeciae|volume=29|apelidos-editor=Flórez|nome-editor=Henrique|edición=1775|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;. Na obra do monxe [[Beato de Liébana]] (†[[798]]) atribúese a Santiago a evanxelización de Galicia, non a de Hispania. Un texto mozárabe denominado ''Nomina Ovetensis'' ([[780]]) incluído na chamada ''Nomina Sedium Episcopalium'' enumera os bispados galegos do século VIII.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|editorial=Nomina civitatum Ispanie sede Episcopalium|ano=1903|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;pg=PA808#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=898|cita=Braga, Dumio, Porto, Tui, Ourense, Lugo, Britonia, Astorga, Iria, Boticas}}&lt;/ref&gt; No século seguinte fai o mesmo a [[crónica Albeldense]] ([[881]]), o que permite debuxar os límites territoriais de Galicia&lt;ref name=&quot;:97&quot; /&gt;{{Efn|Nesta versión da crónica Albeldense non aparecen as dioceses de Oviedo e León, territorios incluídos nos bispados de Britonia e Astorga. Porén, existen outras versións da crónica que si as inclúen,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chonicon Albeldense|ano=Ano 881: Item notitia episcoporum cum sedibus suis|url=https://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/0800-0900,_Auctor_Incertus,_Chronicon_Albeldense_(Dulcidio_Salmaticensi),_MLT.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-331,624|cita=(Sé rexia (Oviedo), Braga, Lugo, Dumio, Mondoñedo (Britonia), Iria (Compostela), Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, León, Astorga)}}&lt;/ref&gt;. Para algúns estudosos isto é debido a interpolacións posteriores.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A evolução histórica dos limites da Galiza|ano=2021|url=|cita=|apelidos=Barbosa Álvares|nome=José Manuel|editorial=Através Editora|páxina=149}}&lt;/ref&gt; }} e cotexar a continuidade coa época sueva&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Monumentos antiguos de la iglesia compostelana|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1882|url=https://docplayer.es/65432218-.html|páxina=49|cita=Braga, Lugo, Dumio, Britonia, Iria, Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, Astorga, Tui, Idaña, Viseu}}&lt;/ref&gt;. Uns límites que a documentación do [[século X]] sitúa no [[Río Cea, río Esla|río Cea]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Coleccion diplomatica del Monasterio de Sahagun|editorial=Centro de Estudios e Investigacion San Isidoro|ano=1976|volume=2|url=https://books.google.es/books?id=OBAUehvVplYC&amp;q=in+eclesia+in+loco+Calzata+que+est+sita+super+ripam+fluminis+cui+nomen+est+Ceia+in+finibus+Gallecie&amp;dq=in+eclesia+in+loco+Calzata+que+est+sita+super+ripam+fluminis+cui+nomen+est+Ceia+in+finibus+Gallecie&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjB5sSwtfvnAhW78uAKHbKxDx8Q6AEIKjAA|cita=Diplomas dos anos 904 e 922: &quot;... in hunc locum Calzata, que est sita super ripam fluminis cui nomen est Zela, in finibus Galleciae./ sobre o rio chamado Cea nos límites de Galicia|páxina=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia del Real Monasterio de Sahagún|apelidos=Escalona|nome=Romualdo|ano=1782|url=https://books.google.es/books?id=yHJPAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=Primitibi%20in%20finibus%20Gallecie%2C%20super%20ripam%20amnis%20Ceia%20cartulam&amp;f=false|páxina=467|cita=Documento nº 613. Marzo de 1060: &quot;...uel collegio fratrum Sancti Facundi et Primitivi, in finibus Gallecie, super ripam amnis Ceia...}}&lt;/ref&gt;, chegando polo sur até o [[río Mondego]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/76/mode/2up/search/Mondego+qui+utramque+a+Gallecia|páxina=77|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=ultra fluvium Mondego qui utramque a Gallecie}}&lt;/ref&gt;, Coímbra e o mosteiro fortaleza de [[Lorvão]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A flumine Mineo usque in Tagum: Os camiños diverxentes de Galicia e Portugal na alta idade media (700-1100)|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2014|páxina=42|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2014_Lingua-e-identidade-na-fronteira-galego-portuguesa.pdf#page=42&amp;zoom=auto,-332,602|cita=monte Lauribano in finibus Gallecie}}&lt;/ref&gt;. O valor referencial de Galicia é claro e preciso entre toda a cristiandade medieval, existindo numerosos exemplos asociados sobre todo ao fenómeno das peregrinacións xacobeas&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=242}}&lt;/ref&gt;. Por exemplo, a viaxe do monxe armenio [[Simeón de Mantua]] (†[[1016]]), quen no ano [[983]] peregrinou &quot;por diversos lugares de Galicia coñecedor da fama do rei (Bermudo II)&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2009|título=Relaciones ultrapirenaicas de la Provincia &quot;Gallaeciae&quot; (714-1074)|revista=Rudesindus|número=5|url=http://www.rudesindus.org/05_2009_rudesindus/043_carriedo_provincia_gallaecia_05_2009_rudesindus.pdf#page=39&amp;zoom=auto,-332,515|cita=per diversa Galliciae loca inclaruit, atque sanctitatis fama regi illius prouinciae innotuit|páxina=81}}&lt;/ref&gt; Alén dos confíns tradicionais, no ano [[956]] un monxe franco recolle nos [[Annales Sangallenses maiores|Anais de St. Gallen]] que a batalla do Barranco, producida en [[939]] ao sur do río Douro, ao pé da actual [[provincia de Soria]], tivo lugar na &quot;rexión de Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita tese |apelidos={{Versaleta|Pérez Marinas}} |nome=Iván |data=2016 |título=Tierra de nadie. Sociedad y poblamiento entre el Duero y el Sistema Central (siglos VIII-XI) |institución=[[Universidade Autónoma de Madrid]] |url=https://repositorio.uam.es/bitstream/handle/10486/673422/perez_marinas_ivan.pdf |lingua=es |páxina=125 |cita=regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Gonzalo |apelidos={{Versaleta|Martínez Díez}} |título=El condado de Castilla (711-1038). La historia frente a la la leyenda |url=https://books.google.es/books?id=KgiDVZfBipwC&amp;pg=PA356&amp;dq=%22regi%C3%B3n%20de%20Galicia%22 |volume=I |ano=2005 |editorial=Junta de Castilla y León; Marcial Pons Historia |lingua=es |isbn=84-95379-95-3 |páxina=356 |cita=regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;

* '''Documentación de orixe escandinava''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Galizuland''&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=ONP: galizuland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o25770|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-07-09|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt;), España (''Spánland''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONP: spánland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o74257|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-07-09|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt;) e a marca franca (''Skarland''&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;):
: A primeira incursión normanda chegou ás costas galegas no ano [[844]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1899|url=https://archive.org/stream/historiadelasant02lpez#page/n151/mode/2up|volume=2|páxina=148|publicación=Cronicón Iriense|cita=naves Normanorum in Gallaecia venerunt}}&lt;/ref&gt;, despois de asaltar [[Tolosa, Francia|Tolosa]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Annales Bertiniani|url=https://www.dmgh.de/mgh_ss_1/index.htm#page/441/mode/1up|cita=Nordomanni per Garrondam Tolosam usque proficiscentes, praedas passim inpuneque perficiunt. Unde regressi quidam Galliciemque adgressi (..) / Os normandos subiron polo Garona até Tolosa (..). De volta dalí algúns aproximáronse a Galicia(..)|páxina=441}}&lt;/ref&gt; Existen dezaseis sagas nas que se fala de Galicia&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;, en ocasións co nome Jakobsland,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONP: jakobsland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o41162|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-02-24|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt; a &quot;terra de Santiago&quot;, e dos reis galegos.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Por exemplo, a saga dos ''Jarls'' das [[Orcadas|illas Orcadas]] (''[[Saga Orkneyinga]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Orknøboernes saga (Ægidius) - Sagatekst – heimskringla.no|url=http://www.heimskringla.no/wiki/Orkn%C3%B8boernes_saga_(%C3%86gidius)_-_Sagatekst|páxina-web=www.heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galicien}}&lt;/ref&gt;, a saga dos fillos de [[Magnus III de Noruega]] (†[[1103]]) (''[[Saga Magnússona]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Saga Sigurðar jórsalafara, Eysteins ok Ólafs – heimskringla.no|url=https://heimskringla.no/wiki/Saga_Sigur%C3%B0ar_j%C3%B3rsalafara,_Eysteins_ok_%C3%93lafs|páxina-web=heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galizuland}}&lt;/ref&gt; ou a saga dos descendentes de [[Canuto o Grande]] (†[[1035]]) (''[[Saga Knytlinga]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Knytlinga saga – heimskringla.no|url=https://heimskringla.no/wiki/Knytlinga_saga|páxina-web=heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galizuland}}&lt;/ref&gt;. Nesta última nárrase a historia de [[Ulv Galiciefarer]] que &quot;foi como viquingo cara ao oeste e arrasou Galicia facéndose cun rico botín; motivo polo que se lle chamou Ulf o Galego&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Jómsvíkíngasaga ok Knytlínga|edición=1828|lingua=Islandés|url=https://books.google.es/books/reader?id=9OtSutSW5uoC&amp;hl=es&amp;printsec=frontcover&amp;output=reader&amp;pg=GBS.PA302#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ülfr, hann var jarl i Danmörk, hann var her-mathr mikill; hann fór í vestrviking ok vann Galizuland ok eyddi okgerthi thar mikinn hernath: thví var hann kallathr Galizu-Ülfr}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Península Ibérica por volta do ano de 950 segundo a Crónica do mouro Rasis (al-Razi) e a Crónica de 1344.jpg|miniatura|Península Ibérica segundo a [[Crónica do Mouro Rasis]] (†955).]]
* '''Documentación de orixe musulmá''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Djilliquiyya''&lt;ref name=&quot;:79&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ḏj̲illīḳiyya|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_2076|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=A.|apelidos=Huici Miranda|cita=Galice. Région Nord-est de la péninsule Ibérique}}&lt;/ref&gt;), España (''al-Andalus''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=al-Andalus|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/al-andalus-COM_0054?s.num=0&amp;s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopedie-de-l-islam&amp;s.q=al-andalus|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=E.|apelidos=Lévi-Provençal|nome2=J. D.|apelidos2=Latham|nome3=L.|apelidos3=Torres Balbás|nome4=G. S.|apelidos4=Colin|número=}}&lt;/ref&gt;) e os territorios pirenaicos dos francos (''Ifrandj''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ifrand̲j̲|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/ifrandj-COM_0353|revista=Encyclopaedia of Islam, Second Edition|data=2012-04-24|lingua=en|nome=B.|apelidos=Lewis|nome2=J. F. P.|apelidos2=Hopkins}}&lt;/ref&gt;):
: No [[Ajbar machmúa]], compilación de textos árabes dos séculos VIII a XI, denomínanse galegos (''al-yalaliqa'') os cristiáns do occidente peninsular e Galicia o seu reino&lt;ref name=&quot;:213&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia política del reino asturiano|apelidos=Barrau-Dihigo|nome=Louis|ano=1989|páxinas=61-62}}&lt;/ref&gt;. O historiador e xeógrafo [[Al-Ya'qubi]] (†[[897]]/[[898|8]]) rexistra no seu ''Kitāb al-buldān'' (Libro dos países) que Mérida limita co territorio do pobo dos galegos.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Alejandro |apelidos={{Versaleta|García Sanjuán}} |ano=2006 |título=La caracterización de al-Andalus en los textos geográficos árabes orientales (siglos IX-XV) |revista=Norba: Revista de historia |número=19 |páxinas=43-59, en 45-46 |editorial=[[Universidade de Estremadura]] |lingua=es |issn=0213-375X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2566375.pdf}}&lt;/ref&gt; O xeógrafo [[Al Masudi|Al-Masudi]] (†[[956]]) fala dos galegos e os seus pobos veciños: francos, eslavos, lombardos etc.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=59}}&lt;/ref&gt;, citándoos como o maior perigo para Al-Andalus&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,650|páxina=74|cita=Los gallegos(-yalaliqa-)son... entre las naciones vecinas de al-Andalus la más peligrosa... '''el reino de los gallegos'''... el mayor peligro|lingua=es}}&lt;/ref&gt; e narrando como [[Abd al-Rahman III|Abd al-Rahman]], rei de España, marchou contra Zamora, capital dos galegos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica de la provincia de Zamora|apelidos=Fulgosio|nome=Fernando|ano=1869|url=https://books.google.es/books?id=RupFAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=onepage&amp;q=%22Zamora%20capital%20de%20los%20gallegos%22&amp;f=false|páxina=36|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O persa [[Al-Istakhri]] (†[[957]]) describe no seu ''Kitāb al-Masālik al-mamālik'' (Libro de camiños e reinos) a fronteira de Al-Andalus incluíndo Zamora e Oviedo entre as cidades galegas&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=63-64}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Maíllo&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Felipe |apelidos={{Versaleta|Maíllo Salgado}} |capítulo=El Reino de Asturias desde la perspectiva de las fuentes árabes |título=La época de la monarquía asturiana: actas del Simposio celebrado en Covadonga |url-capítulo=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/84350/DLE_Maillo_Reino.pdf |ano=2002 |editorial=Real Instituto de Estudios Asturianos |lugar=Oviedo |lingua=es |isbn=84-89645-65-5 |páxinas=229-249, en 232 |cita=Las ciudades fronterizas (''ṯugūr'') [de al-Andalus con el país] de los gallegos (''ŷalāliqa'') son: Mérida, Nafza, Guadalajara y Toledo. Y la ciudad de los gallegos que está contigua a la frontera de Al-Andalus se llama Zamora. Y la mejor gente (''ʿazīm'') de los gallegos reside en una ciudad lejana del país de al-Andalus, llamada Oviedo}}&lt;/ref&gt;. O árabe [[Ibn Hawqal]] (†[[988]]) sinala Galicia entre os reinos cristiáns europeos por el recoñecíbeis, dividindo a península ibérica entre ela e a España musulmá&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Configuración del Mundo|apelidos=Hawqal|nome=Ibn|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-225,497|páxina=9|cita=[…] Roma, Calabria, Lombardía, Francia y Galicia; el territorio restante pertenece a los árabes, bajo la dominación de los señores de España|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, citando como cidades galegas Oviedo, Zamora e León&lt;ref name=&quot;:472&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=63-77|cita=(1.2.2. Galicia en la geografía peninsular)}}&lt;/ref&gt; e situando en Lisboa a fronteira sur&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Configuración del Mundo|apelidos=Hawqal|nome=Ibn|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=6&amp;zoom=auto,-253,558|páxina=11|cita=A fronteira (de España) corre a partir dor arredores do país de Galicia, a través da provincia de Santarem, Lisboa...|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. [[Said Al-Andalusi|Al-Andalusi]] (†[[1070]]) sitúa os galegos entre as nacións nas que divide o mundo coñecido. [[Ibn Hayyan]] (†[[1075]]) cita Clunia como &quot;primeiro confín de ''Yilliqiyya''&quot; polo leste e [[Coímbra]] polo sur&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=34&amp;zoom=auto,-332,166|páxina=70|cita=no (..) extremo de Galicia chega a Coimbra, perto de terra musulmá}}&lt;/ref&gt;. O cartógrafo e xeógrafo [[Muhammad al-Idrisí|Al-Idrisí]], na súa descrición do mundo realizada contra [[1150]] e titulada ''[[Nuzhat al-mushtāq fi'khtirāq al-āfāq]]'' (Libro de agradábeis viaxes a afastadas terras), tamén coñecida como o Libro de Roxerio (''[[Kitāb Rūŷar]]'') ao ser un encargo de [[Roxerio II de Sicilia]], informa que de Galicia dependen, entre outras, as cidades de León, Segovia, Burgos e Soria.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pierre Amédée |apelidos=Jaubert |título=Géographie d'Édrisi |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Edrisi_-_Géographie,_traduite_par_P._Amédée_Jaubert,_tome_second.pdf?page=244 |volume=2.º |ano=1840 |editorial=Imprimerie royale |lugar=París |lingua=fr |páxina=226 |cita=De la Galice dépendent Ségovie, Léon, Soria, Burgos…}}&lt;/ref&gt; O xeógrafo [[Yaqut al-Hamawi|Yaqut]], que viviu entre [[1179]] e [[1229]] e compuxo o ''Kitāb Mu'jam al-Buldān'' (Dicionario de Países) entre [[1224]] e [[1228]], localiza ''Yilliqiyya'' &quot;próxima á costa do océano, no extremo noroeste de al-Andalus&quot;.&lt;ref name=&quot;Maíllo&quot;/&gt; Outros autores árabes máis serodios, mais que basean as súas obras en crónicas previas continúan na mesma liña; así: [[Ibn Khaldún]] (†[[1406]]) cita os galegos entre as nacións veciñas de Al-Andalus, e [[Al-Himyari]] (†[[1495]]) narra a [[batalla de Simancas]] ([[939]]) situándoa en territorio galego (o mesmo fan as fontes cristiás&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Annales Sangallenses Maiores|ano=939|url=https://books.google.es/books?id=zMpeAAAAcAAJ&amp;pg=PR3#v=snippet&amp;q=%22in%20regione%20galliciae%22&amp;f=false|cita=in regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;) e indicando que &quot;de entre as nacións coas que os habitantes de Al-Andalus estaban en conflito, a galega era a máis poderosa&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Kitab al-Rawd al-Mitar|apelidos=Al-Himyari|url=https://pt.scribd.com/doc/295745731/Levi-Provencal-E-La-Peninsule-Iberique-au-Moyen-Age-d-apres-le-kitab-ar-rawd-al-mi-tar-fi-habar-al-aktar-d-Ibn-Al-Mun-im-Al-Himyari-texte-arabe-des|cita=Parmi les nations avec lesquelles les habitants d’al-Andalus étaient em hostilités, les Galiciens formaient la plus puissante; bien que les Francs (Ifranya) fissent aussi la guere aus Mususlmans, les Galiciens constituaient leurs plus redoutables ennemis.|apelidos-editor=Lévi Provençal|nome-editor=Evariste|páxina=121|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;.

=== Disgregación do reino. Referencias documentais (séc. XI-XIII) ===
[[Ficheiro:Galician-Didacus Gelmiri.jpg|miniatura|O [[Diego Xelmírez|bispo Diego Xelmírez]].&lt;br/&gt;A ''[[Historia compostellana]]'', libro sobre a vida do prelado e os acontecementos políticos da súa época, nunca menciona a existencia dun reino de León.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;]]
Desde o '''século XI''', a documentación histórica amosa unha progresiva diferenciación entre os espazos xeográficos que integraban o reino galego. Malia pervivir aínda a tradicional distinción entre Galicia, o reino cristián, e España, o territorio musulmán, observábel por exemplo nunha misiva diplomática de [[Urbano II, papa|Urbano II]] (†[[1099]])&lt;ref name=&quot;:34&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;pg=PT48&amp;dq=Hispaniis+et+Gallicis+regionibus&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjtg7Tuj57mAhVKXBoKHa6uB0cQ6AEINTAB#v=onepage&amp;q=Hispaniis%20et%20Gallicis%20regionibus&amp;f=false|páxina=59|cita=Hispaniis et Gallicis regionibus}}&lt;/ref&gt;, vai emerxendo nos documentos unha nova toponimia política: León, Castela, Portugal...&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=15}}&lt;/ref&gt; Así é testemuñado polo xeógrafo e historiador andalusí [[Al-Bakri]] (†[[1094]]), quen divide nesta altura Galicia en 4 rexións: A Galicia propiamente dita ou nuclear; Asturias, da que di que debe o seu nome ao [[Río Esla|río Astura (Esla)]]; Portugal, pequeno enclave entre Braga e Porto; e Castela (onde inclúe León)&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=65-66}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|editorial=Xerais|ano=2016|páxinas=105-106|apelidos-editor=Dubert|nome-editor=Isidro}}&lt;/ref&gt;. Esta diferenciación territorial viuse acelerada a finais do século XI cando Afonso VI mudou os límites políticos ao unir aos seus dominios a [[Reino de Toledo|taifa de Toledo]]. Desde este momento Afonso comeza a figurar na documentación histórica non só como rei galego senón tamén como rei de España&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso VI: Imperator totius orbis Hispanie|editorial=Sanz y Torres|ano=2011|url=https://books.google.es/books?id=gpJADwAAQBAJ&amp;lpg=PA3&amp;hl=es&amp;pg=PA17#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=17}}&lt;/ref&gt;{{Efn|Ningún soberano galego se titula &quot;''Rex Hispaniae''&quot; antes de Afonso VI, malia o afirmado por Menéndez Pidal, que basea tal afirmación en documentos interpolados&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estudios sobre Galicia en la temprana Edad Media|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Fundación Barrié de La Maza|ano=1981|ISBN=8485728106|páxinas=104-105|cita=&quot;nin as fontes cronísticas dignas de fe, nin os documentos auténticos dos séculos IX e X xamais intitulan non xa 'Imperator Hispaniae' nin sequera 'Rex Hispaniae' a ningún soberano asturleonés&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.}}.

O proceso de fragmentacón política continuou no '''século XII''' cando, da man do &quot;pérfido galego&quot; [[Afonso I de Portugal|Afonso Henriques]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Portugal|apelidos=de Almeida|nome=Fortunato|ano=1922|url=https://books.google.es/books?id=ulITAAAAQAAJ&amp;q=%22p%C3%A9rfido+galego+Afonso+Henriques,+senhor+de+Coimbra%22&amp;dq=%22p%C3%A9rfido+galego+Afonso+Henriques,+senhor+de+Coimbra%22&amp;hl=en&amp;ei=j2MPTZ3qM87usga5yY3-DA&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;redir_esc=y|volume=1|cita=O pérfido galego Afonso Henriques, senhor de Coímbra, maldito de Deus}}&lt;/ref&gt;, tivo lugar o esgallamento de '''Portugal'''. Un reino que a finais do século XI era concibido como un máis dos territorios de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|volume=22|url=https://books.google.es/books?id=QCk2AAAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA247#v=onepage&amp;q=%22sic%20in%20Limia%2C%20quomodo%20in%20Portugali%22&amp;f=false|cita=(Ano 1071) &quot;in utrisque territoriis, sic in Limia, quomodo in Portugali|edición=1767|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Cita libro|título=Dissertações chronologicas e criticas sobre a historia e jurisprudencia ecclesiatica e civil de Portugal|apelidos=Ribeiro|nome=João Pedro|ano=1819|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=22|volume=4|cita=Dos cinco documentos (..) dos fins do século XI se ve que D. Affonso VI. figurava no territorio de Portugal como Rei de Galiza}}&lt;/ref&gt;. Aínda era lembrado así no século XIII polo cronista navarro [[Rodrigo Ximénez de Rada|Ximenez de Rada]] (†[[1247]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=De rebus Hispaniae|apelidos=Ximenez de Rada|cita=Alcorexi ([[Almanzor]]), rei dos agarenos, asolou esa parte de Galicia que agora se chama Portugal|apelidos-editor=Fernandez Valverde|edición=1989|páxina=200}}&lt;/ref&gt;.

De igual xeito as terras de '''Castela''' foron separadas do reino común na hora da morte do rei [[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]]). Nese momento o seu imperio foi dividido entre os seus fillos a instancias do conde galego [[Fernando Pérez de Traba]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cronica latina de los reyes de Castilla|apelidos=de Soria|nome=Juan|ano=1217-1239|páxina=7|url=https://www.oocities.org/iblbo/archivo/cronicastilla/laticas1.htm|cita=as instanciam Fernandi comitis de Gallecia}}&lt;/ref&gt;. Sancho recibiu Castela e Toledo e Fernando &quot;toda Galicia, todas as Asturias de Oviedo, as cidades e terras de León, Astorga, Toro, Zamora e Salamanca&quot;&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=Instituto de Historia Jeronimo Zurita|ano=1943|url=https://books.google.es/books?hl=es&amp;id=AQzSAAAAMAAJ&amp;dq=regesta+fernando+ii+julio+gonzalez&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=toda+galicia|páxina=20}}&lt;/ref&gt;. É dicir, Galicia, Asturias e cinco cidades, coas súas terras circundantes, situadas fóra do [[Macizo Galaico|macizo galaico]].

Tamén '''León''' deixou neste século de ser considerado nas fontes un espazo propiamente galego. A &quot;''terra de foris''&quot;{{refn|A &quot;''terra de foris''&quot; era o espazo de expansión da monarquía galaica. A partir do século X conformou o chamado &quot;''territorio legionense''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=136}}&lt;/ref&gt;. Unha similar denominación recibía (e recibe) o territorio alén da [[Serra do Xurés]], a terra de &quot;[[Trás-os-Montes|tras os montes]]&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O onomástico Trás-os-Montes - Ciberdúvidas da Língua Portuguesa|url=https://ciberduvidas.iscte-iul.pt/consultorio/perguntas/o-onomastico-tras-os-montes/34698|páxina-web=ciberduvidas.iscte-iul.pt|data-acceso=2020-12-11|cita=foram decerto os povos do Minho que deram o nome a Trás-os-Montes, pois esta província lhes fica para lá dos montes do Gerês, Cabreira, etc. Os Trasmontanos deviam naturalmente chamar à sua terra Aquém dos Montes;|lingua=pt}}&lt;/ref&gt;|group=lower-alpha|name=}}&lt;ref name=&quot;:23&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ante a Historia Compostelá|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Trifolium|url=https://books.google.es/books?id=QPENcQe80WAC&amp;lpg=PT9&amp;dq=%22terra%20de%20foris%22&amp;pg=PT9#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=2010|en=cap.2|cita=''terra de foris'', como chamaban os galegos os páramos de León e as chairas de Castela}}&lt;/ref&gt;, o inicial &quot;''territorivm legionense''&quot; asociado á corte real do século X&lt;ref name=&quot;:93&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Montenegro Valentín|nome=Julia|data=1999|título=Merinos y tenentes en el &quot;territorivm legionense&quot;|revista=Anales de la Universidad de Alicante: Historia medieval|número=12|cita=al convertirse la ciudad de León desde principios del siglo X en centro neurálgico del Reino, fuera entonces la expresión «territorium legionense» genérica, y aludiera, sin mayores precisiones, a las tierras situadas en el entorno de la sede regia. […] serían en general las tierras situadas al otro lado de los Montes.|lingua=es|url=https://core.ac.uk/download/pdf/16360293.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-178,471|data-acceso=01 de decembro de 2020|data-arquivo=14 de novembro de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20171114043343/https://core.ac.uk/download/pdf/16360293.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-178,471|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;, foi individualizándose nun proceso paulatino,{{Efn|[[Lope de Vega]] (†[[1635]]) situará aínda séculos máis tarde a acción dunha das súas obras en &quot;Léon, nun pobo de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El mejor alcalde, el rey|apelidos=De Vega|nome=Lope|editorial=Cambridge University Press|ano=1949|url=https://books.google.es/books?id=nezAi3GODFMC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA2#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=2|cita=...en Léon, en un pueblo de Galicia}}&lt;/ref&gt;.}} aparecendo agora na documentación como un territorio á parte situado após os ''&quot;Alpes de Galicia&quot;''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Compostelana|editorial=Akal|ano=1994|url=https://books.google.es/books?id=XVybJYbv27AC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA183#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=183 (c.479)|apelidos-editor=Falque Rey|nome-editor=Emma|cita=Di o texto latino Alpes (''reginam Alpes transcendisse'') co sentido que ten o termo de &quot;montes&quot; (en xeral). Posibelmente se trate dos montes do Cebreiro que separan Galicia de León|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Compostelá|editorial=AKAL|url=https://books.google.es/books?id=XVybJYbv27AC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA203#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxinas=203-205|apelidos-editor=Falque Rey|edición=1994|nome-editor=Emma|cita=... despois de que teñan regresado, non pasarán as montañas de Galicia (''Galitie Alpes'') para vir aqui en expedición.|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Sen que sexa posíbel determinar claramente unha xeografía leonesa propia, separábel de Galicia, limitándose os documentos a sinalar o carácter de León como sé rexia e sen asignar xamais tal nome a todo o territorio.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Castilla y León, consideraciones sobre su historia. Los nombres, los territorios y el proceso histórico|apelidos=Estepa Díez|nome=Carlos|editorial=Universidad de León|ano=1987|páxina=17}}&lt;/ref&gt; Conformando as veces, xa nos séculos seguintes, un conxunto territorial denominado na diplomatura Galicia-León&lt;ref name=&quot;:15&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=377}}&lt;/ref&gt;. Malia a interpretación do período establecida pola historiografía española, a cal contempla a existencia exclusiva dun &quot;reino de León&quot;&lt;ref name=&quot;:18&quot;&gt;{{Cita libro|título=Los adelantados y merinos mayores de León (Siglos XIII-XV)|apelidos=Jular Pérez-Alfaro|nome=Cristina|editorial=Universidad de León|ano=1990|cita=si se habla en terminos políticos aplicados a la época, hai que ser mas rigurosos y matizar esa &quot;concepción globalizadora del reino de León&quot;|páxinas=55-58}}&lt;/ref&gt;, a documentación coetánea mantivo Galicia como nome do reino&lt;ref name=&quot;:24&quot;&gt;{{Cita web|título=Xosé Antonio López Teixeira: “A liña oficial de investigación da USC fai historia de España desde Galicia”|url=https://biosbardia.wordpress.com/2014/10/27/xose-antonio-lopez-teixeira-a-lina-oficial-de-investigacion-da-usc-fai-historia-de-espana-desde-galicia/|páxina-web=BiosBardia|data=2014-10-27|data-acceso=2020-10-20|lingua=gl-ES|cita=A gran confusión da que viviron os historiadores oficiais españois foi querer facer crer que cando un rei asinaba en León ou en Oviedo estaba a referirse a un nome do reino. Non, o reino era de Galicia. E así foi até o século XIII.}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:CRUZADAS-es.svg|miniatura|O reino galego é mencionado nos itinerarios de [[Cruzadas|cruzados]] camiño de [[Terra Santa]]&lt;ref name=&quot;:91&quot; /&gt; e Galicia citada entre as nacións chamadas á defensa de [[Xerusalén]] polo papa Pascual II&lt;ref name=&quot;:722&quot; /&gt;.]]
[[Ficheiro:Códice Calixtino (Archivo de la catedral de Santiago de Compostela) (cropped).jpg|miniatura|''[[Códice Calixtino]]''. No texto, que denomina a Afonso VII &quot;emperador de España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:57&quot; /&gt;, non exiten referencias ao reino de León.&lt;ref name=&quot;:78&quot; /&gt;]]
* Na ''[[Crónica de Sampiro]]'' (séc. XI), recollida na chamada ''[[Crónica Silense]]'' (séc. XII), aparece a primeira referencia explícita á existencia dun reino de León. Este manuscrito, que foi o gran construtor da identidade da cidade de León como sede rexia, propósito ao cal tamén contribuiría posteriormente a Silense,&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=José M.ª |apelidos={{Versaleta|Monsalvo Antón}} |ano=2010 |título=La imagen de las ciudades y regiones altomedievales de León y de Castilla en las Crónicas Generales (de Sampiro a la ''Estoria de España'') |revista=Studia Historica. Historia Medieval |volume=28 |páxinas=83-123, en 86 |editorial=[[Universidade de Salamanca]] |lingua=es |issn=0213-2060 |url=https://revistas.usal.es/index.php/Studia_H_Historia_Medieval/article/download/7664/8913}}&lt;/ref&gt; menciona así por primeira vez o &quot;''Legionis regnum''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|ano=1921|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/50/mode/2up|páxina=50|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco}}&lt;/ref&gt;. Aínda que entre as dúas crónicas se fan cincuenta e dúas mencións a León&lt;ref name=&quot;Gaël&quot;/&gt;, a maioría son como cidade.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Georges |apelidos={{Versaleta|Martin}} |título=Toponimia y “avidez de los reyes”: doble lexicalización de los territorios hispanos en la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis'') |revista=e-Spania |data=xuño de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21070 |doi=10.4000/e-spania.21070 |issn=1951-6169 |número=13 |lingua=es |cita=León como ''Legionis regnum'' (reino de León), como ''legionense regnum'' (reino leonés) e incluso, aunque escasamente, como ''Legionensium regnum'' (reino de los leoneses)”, “Ahora bien: gran parte de los empleos citados proceden de Sampiro”, “muchas más veces que un reino, la palabra ''Legione'' denota, en esta y otras fuentes […], la ciudad de León}}&lt;/ref&gt; Ademais, na primeira metade do texto sampirense, até o reinado de Ordoño III ([[951]]-[[956]]), Zamora tamén posúe un significativo número de aparicións, nas cales figura cos mesmos atributos rexios que se outorgan á propia cidade leonesa.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Álvaro |apelidos={{Versaleta|Carvajal Castro}} |título=La construcción de una sede regia: León y la identidad política de los reyes asturleoneses en la crónica de Sampiro y en los documentos |revista=e-Spania |data=xuño de 2014 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/23714 |doi=10.4000/e-spania.23714 |issn=1951-6169 |número=18 |lingua=es |cita=Se ha tendido, además, a llevar a cabo una identificación metonímica entre la ciudad [León] y el reino}}&lt;/ref&gt; Pola súa banda, o texto da Silense, hoxe tamén chamada ''Historia legionense'', deixa claro que é o reino de Galicia o obxecto da súa narración, pois así é denominado constantemente o reino,&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Julio |apelidos={{Versaleta|Escalona}} |título=La geografía de la ''Historia Legionensis'' (antes llamada ''Silensis''). Ensayo de análisis |revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21620 |doi=10.4000/e-spania.21620 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es |cita=en la mayor parte de los casos la Gallecia de HL coincide claramente con el reino de León”, “Establece una identificación sistemática entre un centro de poder (León) y un reino al que suele denominar Gallecia}}&lt;/ref&gt; sendo ademais o que máis veces aparece citado (vinte e oito).&lt;ref name=&quot;Gaël&quot;&gt;{{Cita publicación periódica |título=Reinos e imperio: la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis'') y la reivindicación leonesa de la herencia visigótica|apelidos={{Versaleta|Le Morvan}}|nome=Gaël|revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21681#tocto1n5 |en=59 |doi=10.4000/e-spania.21681 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es}}&lt;/ref&gt; Adicionalmente, nel sinálanse como reis de Galicia, entre outros, a Bermudo II&lt;ref name=&quot;:2524&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/details/historiasilense00sant/page/62/mode/2up|páxina=62|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Qui profecto '''Veremudus''', post ubi '''in finibus Gallecie arcem regni adeptus est'''}}&lt;/ref&gt; e Afonso V&lt;ref name=&quot;:262&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:252&quot; /&gt;.

*A ''[[Historia Compostelá]]'', narración dos principais acontecementos políticos do reino entre os anos [[1100]] e [[1140]], non fai referencia ningunha á existencia dun reino leonés&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Diego Gelmírez (c. 1065-1140). El báculo y la ballesta|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Marcial Pons|ano=2016|páxina=86|cita=no sería exacto, ateniéndonos al texto de la crónica gelmiriana, hablar del reino de León, si damos a la expresión una proyección territorial|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. No texto aparece o reino galego baixo a denominación de &quot;''regnum Hispanie''&quot; en vinte ocasións, cando inclúe as terras hispanas gañadas aos musulmáns (taifa de Toledo), e como &quot;''regnum Gallaecie''&quot; en dezasete, ao referirse ao reino tradicional&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino da Gallaecia|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|editorial=Xerais|páxina=209}}&lt;/ref&gt;. A ''Historia'' cita tamén tres veces o &quot;''regnum Aragoniae''&quot;, e nunha ocasión o &quot;''regnum Toleti''&quot; e o &quot;''regno Portugalensi''&quot;; non existen máis reinos na crónica xelmiriana.&lt;ref name=&quot;:13&quot;&gt;{{Cita libro|título=El báculo y la ballesta. Diego Gelmírez (c.1065-1140)|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Marcial Pons|ano=2016|páxina=82}}&lt;/ref&gt;

* O ''[[Códice Calixtino]]'' tampouco recolle referencia ningunha ao reino de León. No seu libro IV, a ''[[Códice Calixtino#Libro IV|Historia Turpini]]'', enuméranse as vilas e cidades de Galicia (e España) sen incluír León entre elas&lt;ref name=&quot;:73&quot;&gt;{{Cita libro|título=Liber Sancti Jacobi. Codex Calixtinus. Libro IV. Historia Turpini|ano=1138-1145|url=https://www.scribd.com/document/325805269/Liber-Sancti-Jacobi-Codex-Calixtinus-Libro-IV-Historia-Turpini-PDF|capítulo=III|cita=Urbes et maiores ville in '''Gallaecia''': Visunia, Lamego, Dumia, Colimbria, Lugo, Aurenas, Yria, Tuda, Midonia, Brachara metropolis, Civitas Sancte Marie, Vimarana, Crunia, Compostella, […] In Yspania: Auchala, Godelfaiar, Thalamanca, Uzeda, Ulmas, Canalias, Madrita, Maqueda, Sancta Eulalia, Talavera, que est fructifera, Medinacelim, id est, urbs excelsa, Berlanga, Osma, Seguncia, Segovia, que est magna, Aavilla, Salamanqua […]}}&lt;/ref&gt;. No libro V, a coñecida como ''[[Códice Calixtino#Libro V|Guía do peregrino]]'', atribuída ao monxe francés [[Aimerico Picaud|Aymeric Picaud]], detállanse as xornadas e pobos no seu tránsito polo camiño de Santiago facendo só unha mínima referencia a Léon&lt;ref name=&quot;:78&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=740|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta|cita=‘''Inde terra Gallecianorum, transitis horis Legionis''’, es la única mención de León, y el autor parece no saber que es reino o imperio que incluye a Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;.

* Na ''[[Chronographia]]'' do monxe belga [[Sigeberto de Gembloux]] (†[[1112]]), crónica universal dos máis importantes acontecementos entre os anos [[379]] e [[1111]], dise que &quot;o reino que é a terceira parte da Hispania, o cal chamamos de Galicia […] continúa intacto, que coa protección de Deus segue inexpugnábel&quot;&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;.

* A ''[[Chronica Adefonsi Imperatoris]]'', escrita entre o ano 1153 e o 1157, reflicte as mudanzas políticas do territorio. No ano [[1139]], cando o emperador Afonso VII inicia a campaña militar contra o castelo de Oreja, congrega as &quot;milicias de toda Galicia, da terra de León e de Castela&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Adefonsi Imperatoris|url=https://books.google.es/books?id=qQ9HCOM3Vy0C&amp;hl=es&amp;pg=PA375#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=375|publicación=España Sagrada. Tomo XXI|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1797|cita=congregata militia totius Galletie et terre Legionis et de Castella [parágrafo 146]”, “et tota militia Galletie et Legionis et Castelle [parágrafo 186]}}&lt;/ref&gt;. No ''[[Poema de Almería]]'' ([[Circa|ca.]] [[1147]]), apéndice épico da crónica, destaca a primacía do territorio galego sobre os demais dominios imperiais ao describir a orde de marcha dos exércitos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Rex et Regina. Urraca, Afonso Raimúndez e a monarquía galega|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2013|páxina=226|cita=Era o mes de maio e vai á cabeza o exército galego, segundo o mandado pola dozura de Santiago}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Gil|nome=Juan|data=2013|título=El Poema de Almería y la tradición épica|revista=e-Spania|número=15|url=https://journals.openedition.org/e-spania/22253#bodyftn58}}&lt;/ref&gt;. Os galegos lideran a expedición seguidos pola [[cabalaría]] da cidade de León, a &quot;''urbis legionis''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Alfonso VII|url=https://books.google.es/books?id=AZdfAAAAcAAJ&amp;lpg=PA401&amp;ots=-w0Zr-LShx&amp;dq=Florida%20milities%20post%20hos%20urbis%20Legionis&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA401#v=onepage&amp;q=Florida%20milities%20post%20hos%20urbis%20Legionis&amp;f=false|publicación=España Sagrada. Tomo XXI|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1766}}&lt;/ref&gt;.

* Galicia aparece citada na crónica do monxe xermano [[Ekkehard de Aura]] (†[[1126]]), entre as nacións que acoden ao chamamento do papa [[Pascual II, papa|Pascual II]] para reforzar a recente conquista de Xerusalén&lt;ref name=&quot;:722&quot;&gt;{{Cita libro|título=Hierosolymita and World Chronicle|apelidos=Uraugiensis|nome=Ekkehardus|url=https://sourcebooks.fordham.edu/source/ekkehard-cde.asp|lingua=Inglés|cita=one hundred thousand men were appointed to the immediate service of God from Aquitaine and Normandy, England, Scotland, Ireland, Brittany, '''Galicia''', Gascony, France, Flanders, Lorraine, and from other Christian peoples,}}&lt;/ref&gt;.

* Nun texto das illas británicas, os ''[[Annales Cambriae]]'' ou cameracenses, enuméranse tres imperios cristiáns para o ano 1159: o xermánico, o bizantino e o galego&lt;ref name=&quot;:033&quot;&gt;{{Cita libro|título=El imperio medieval español|apelidos=García Gallo|nome=Alfonso|editorial=Arbor|ano=1945|páxina=227|cita=Imperator […] noster Fredericus per annum circiter pugnans contra Mediolanenses […] Imperator vero Constantinopolitanus […] Imperator quippe Galitie Sarracenos et ipse congreditur / O propio emperador de Galiza marchou contra os sarracenos|url=https://books.google.es/books?id=wA4tFv2xRxQC&amp;pg=PA163&amp;lpg=PA163&amp;dq=%22+Imperator+quippe+Galitie%22&amp;source=bl&amp;ots=zBk_1-2i8V&amp;sig=ACfU3U1odnACJzs_w-QmJemfbDb0OwdjLA&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwixgsvgm6PlAhXeAWMBHdJlCTEQ6AEwCnoECAkQAQ#v=onepage&amp;q=%22%20Imperator%20quippe%20Galitie%22&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Europe in the High Middle Ages.|apelidos=Mundy|nome=John|editorial=Longman Group|ano=1991|páxina=40|url=https://www.scribd.com/document/397361076/John-Hine-Mundy-1991-Europe-in-the-High-Middle-Ages-1150-1309-General-History-of-Europe-Longman-Group-United-Kingdom}}&lt;/ref&gt;.

* Na ''Narratio de Itinere Navali'',&lt;ref&gt;[https://imprompto.blogspot.com/2010/11/narratio-de-itinere-navali.html ''Narratio de Itinere Navali'']&lt;/ref&gt; itinerario de [[Cruzadas|cruzados]] do ano [[1189]], descríbense cinco reinos na península ibérica: Aragón, Navarra, o dos españois (musulmáns), Galicia e Portugal&lt;ref name=&quot;:91&quot;&gt;{{Cita libro|título=Relação da derrota naval, façanhas, e successos dos cruzados que partírão do Escalda para a Terra Santa no anno de 1189|url=https://books.google.es/books?id=GicMAAAAYAAJ&amp;dq=considerandum%20etiam%20quod%20cum%20sint%20regna%20hispanorum&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP7#v=onepage&amp;q=Galiciae%20et%20Portugalensium&amp;f=false|edición=1844|apelidos-editor=da Silva Lopes|nome-editor=João Baptista|cita=Considerandum etiam quod cum sint quinque regna Hispanorum, vedelicet Aragonense, Navarrorum, et eorum qui specificato vocabulo Hispani dicuntur, quorum metropolis est Toletum, item incolarum '''Galiciae''' et Portugalensium...}}&lt;/ref&gt;.

* Os textos épicos franceses dos séculos XII e XIII recoñecen extensamente a correcta denominación do reino galego; así, entre a toponimia da ''[[Cantar de xesta|chanson de geste]]'' francesa, &quot;''Galice''&quot; aparece 50 veces en 35 textos, &quot;''Saint Ja(c)ques''&quot; 65 en 35 textos, &quot;''Compostel(l)e''&quot; 9 en 6 textos, en tanto que &quot;''Lion''&quot; só figura nun par de ocasións&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=741|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta|cita=León como nombre de reino o imperio parece que al otro lado del Pirineo apenas ha dejado impresión.}}&lt;/ref&gt;. Un exemplo atópase no máis antigo dos seus  exemplares, o ''[[O Cantar de Roldán|Cantar de Rolán]]'' ([[Circa|ca.]] [[1170]]), onde Galicia aparece citada dúas veces&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La Galice, dez séculos de olladas francesas|apelidos=Harguindey Banet|nome=Henrique|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=2009|ISBN=978-84-9887-125-8|url=https://books.google.es/books?id=uzp29NXBsY4C&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA14#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=}}&lt;/ref&gt;, outro no [[Charroi de Nîmes]] onde se menciona Galicia xunto a outras nacións do seu tempo.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Le commerce des mots: l'usage des listes dans la littérature médiévale|apelidos=Jeay|nome=Madeleine|ano=2006|url=https://books.google.es/books?id=vSPgBR6NBSoC&amp;lpg=PA1&amp;pg=PA52#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Puis m'en revieng de ça devers Galice|páxinas=51-52|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;

* O historiador británico [[Roger de Howden]] (†[[1201]]) tamén elude a mención do suposto reino leonés na súa ''Chronica Magistri''. Nesta obra, cando se refire ao reino galego faino baixo a forma &quot;a terra do rei de ''Sancto Jacobo''&quot;, é dicir, a terra de Afonso VIII de Santiago de Compostela&lt;ref name=&quot;:2102&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronica magistri Rogeri de Houedene|editorial=Cambridge|url=https://books.google.es/books?id=RO6LfkVZnTwC&amp;lpg=PA52&amp;ots=6kdDhPn9fQ&amp;dq=terra%20regis%20sancto%20jacobo&amp;hl=es&amp;pg=PP5#v=snippet&amp;q=%22sancto%20jacobo%22&amp;f=false|páxina=52|lingua=en|volume=3|edición=2012|cita=terra regis de Sancto Jacobo}}&lt;/ref&gt;. Igualmente, no itinerario marítimo ''De Viis Maris'', atribuído ao propio Howden e composto entre [[1191]] e [[1193]], que describe a ruta desde [[York]] até a [[Terra Santa]], o reino aparece coa mesma fórmula, precisándose ademais que se lle chama &quot;''Galicia''&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Patrick |apelidos={{Versaleta|Gautier Dalché}} |título=Du Yorkshire a l'Inde: une «géographie» urbaine et maritime de la fin du XII&lt;sup&gt;e&lt;/sup&gt; siècle (Roger de Howden?) |url=https://books.google.es/books?id=aJGxU3FCsJsC&amp;q=%22terra+regis+de+Sancto+Iacobo%22 |ano=2005 |editorial=Librairie Droz |lugar=Xenebra |lingua=fr, la |isbn=978-2-600-01036-8 |páxinas=184, 188 |cita=tota terra regis de Sancto Iacobo dicitur Galicia}}&lt;/ref&gt;

Son estes os anos da chamada [[Era Compostelá|era compostelá]], unha época de esplendor económico e de apoxeo da lingua e da lírica do reino galego&lt;ref&gt;{{Cita web|título=.:: Cantigas Medievais Galego-Portuguesas ::.|url=https://cantigas.fcsh.unl.pt/index.asp|páxina-web=cantigas.fcsh.unl.pt|data-acceso=2020-12-01}}&lt;/ref&gt;. A lingua do reino de Galicia, o galego, figuraba entre as catro linguas habilitadas para a práctica trobadoresca citadas polo catalán [[Jofre de Foixá]] († [[Circa|ca.]] [[1295]]) nas súas ''Regles de Trobar''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Aspectos sociolingüísticos do uso escrito do galego, o castelán e o latín na Galicia tardomedieval (ss. XIII-XV)|apelidos=Monteagudo|nome=Henrique|editorial=CILL Ramón Piñeiro|ano=1994|publicación=Estudios galegos en homenaxe ó profesor Giuseppe Tavani|páxina=173|url=https://www.academia.edu/1442293/Aspectos_socioling%C3%BC%C3%ADsticos_do_uso_escrito_do_galego_o_castel%C3%A1n_eo_lat%C3%ADn_na_Galicia_tardomedieval_ss._XIII-XV_}}&lt;/ref&gt;. Nesa lingua, o propio rei castelán [[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]{{Efn|Denominado &quot;X&quot; na correlación de monarcas seguida pola historiografía tradicional que inclúe fraudulentamente como &quot;VIII&quot; a Afonso I de Castela.}} elaborou as súas afamadas ''[[Cantigas de Santa María]]'' e, aínda no século XV, [[Íñigo López de Mendoza]]  (†[[1458]]), marqués de Santillana, lembraba como o galego era empregado para a lírica en todo o territorio peninsular&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Para un mellor coñecemento do estado de opinión sobre o galego no século XVIII.|apelidos=Hermida Gulías|nome=Carme|editorial=USC|ano=1999|url=https://books.google.es/books?id=AP-ODymPl-oC&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PA190#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=190|publicación=Homenaxe ó profesor Camilo Flores|cita=no ha mucho tiempo qualesquier Decidores ó Trobadores de estas partes, agora fuessen Castellanos, Andaluces ó de la Estremadura, todas sus obras componían en lengua Gallega}}&lt;/ref&gt;. Este predominio cultural de Galicia (sempre a lingua foi compañeira do imperio&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Gramática de la lengua castellana|apelidos=de Nebrija|nome=Antonio|url=https://books.google.es/books?id=e_SsDwAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;pg=PT7#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=siempre la lengua fue compañera del imperio […] que juntamente comenzaron, crecieron y florecieron, y despues junta fue la caída de ambos|lingua=es}}&lt;/ref&gt;), resulta inexplicábel desde o paradigma historiográfico hispano&lt;ref name=&quot;:21&quot;&gt;{{Cita libro|título=España, un enigma histórico|apelidos=Sánchez-Albornoz|nome=Claudio|ano=1956|url=https://books.google.es/books?id=b-AcAAAAMAAJ&amp;dq=poetas+de+castilla+con+una+tradici%C3%B3n+l%C3%ADrica+remota&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22Nadie+ha+intentado+aclararnos+la+misteriosa+adopci%C3%B3n+de+una+lengua+que+no+era+la+de+un+pueblo+imperial%2C+pol%C3%ADtica+o+culturalmente%2C+por+los+poetas+de+una+Castilla+con+una+tradici%C3%B3n+l%C3%ADrica+remota+%3A+por+poetas+hijos+de+un+pueblo+cuyos%22|volume=1|cita=Quienes durante los siglos XII y XIII, en  tierras castellanas se sintieron torturados por una vivacísima sensibilidad lírica escribieron en gallego. Nadie ha intentado aclararnos la misteriosa adopción de una lengua que no era la de un pueblo imperial, política o culturalmente, por los poetas de una Castilla con una tradición lírica remota|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:25&quot;&gt;{{Cita libro|título=A poesía lírica galego-portuguesa|apelidos=Tavani|nome=Giuseppe|editorial=Galaxia|ano=1986|páxina=26|cita=falta aínda por explica-lo motivo polo que a poesía lírica expresada por esta entidade socio-económica e superestrutural foi galega e, pola contra, non asturiana ou leonesa}}&lt;/ref&gt;, e só se pode entender aceptando a existencia dun reino galego que abranguía todo o noroeste peninsular&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=393-394}}&lt;/ref&gt;.

=== Na coroa de Castela. Referencias documentais (séc. XIII-XV) ===
[[Ficheiro:Reino_de_Galicia_-_Kingdom_of_Galicia_-_Segars_Roll.jpg|miniatura|upright=1.1|[[Escudo de Galicia]] no [[armorial]] ''[[Segar’s Roll]]'' ([[Circa|ca.]] [[1282]]). A antigüi­dade e proxección da que durante séculos gozou o reino e os seus reis fixo que a súa represen­tación [[heráldica]] se manifestase en varios armoriais temperáns.]]
No '''século XIII''', [[Fernando III de Castela|Fernando III]] (†[[1252]]), rei de Castela e fillo de Afonso VIII, herdou Galicia contra a vontade do seu pai. Durante o conflito sucesorio os galegos chegaron a propor para o trono a [[Afonso de Molina]], irmán menor de Fernando&lt;ref name=&quot;:77&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Castilla: Édition et présentation|cita=los gallegos querien alçar rrey a su hermano, el infante don Alfonso|url=https://books.google.es/books?id=_WXBDwAAQBAJ&amp;pg=PA20&amp;dq=los+gallegos+querien+al%C3%A7ar+rrey&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie2-3K0Z_pAhUQ8BQKHdGFCUIQ6AEIMzAB#v=onepage&amp;q=los%20gallegos%20querien%20al%C3%A7ar%20rrey&amp;f=false|páxina=20|apelidos-editor=Patricia Rochwert-Zuili}}&lt;/ref&gt;. A unión dos reinos do novo monarca figuraba na diplomatura rexia mediante un pareado de entidades políticas: Castela-Toledo e León-Galicia&lt;ref name=&quot;:26&quot;&gt;{{Cita libro|título=Manual de paleografía diplomática española de los siglos XII al XVII|apelidos=Muñoz y Rivero|nome=Jesús|ano=1917|cita=Rex Castelle et Toleti, Legionis et Gallecie|url=https://books.google.es/books?id=JhoPAAAAIAAJ&amp;dq=ex%20Castelle%20et%20Toleti%2C%20Legionis%20et%20Gallecie&amp;hl=es&amp;pg=PA385#v=onepage&amp;q=ex%20Castelle%20et%20Toleti,%20Legionis%20et%20Gallecie&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, e así figuran tamén en selos&lt;ref name=&quot;:27&quot;&gt;{{Cita web|título=Selo de chumbo de Fernando III|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Selo_de_chumbo_de_Fernando_III_como_rei_de_Castela_e_Toledo_e_de_Galiza_e_Leon.jpg|cita=✠ S : Feradi Regis : Castelle et Tolti / ✠ Legionis et Gallecie}}&lt;/ref&gt; e sinais rodados&lt;ref name=&quot;:28&quot;&gt;{{Cita web|título=Sinal rodado atribuído a Fernando III|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sinal_rodado_atribu%C3%ADdo_a_Fernando_III_no_Tombo_de_Caaveiro_(s%C3%A9c._XIII).jpg|cita=✠ Signum Ferrandi Dei Gr͠a Regis Castelle et Tolleti Legionẽsiṽ et Gallecie.}}&lt;/ref&gt;. Galicia-León mantiña, ademais, o seu propio código legal, o ''Liber Iudicium'' &lt;ref name=&quot;:29&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección Fuentes y estudios de historia leonesa|editorial=Centro de Estudios e Investigación &quot;San Isidoro&quot;,|ano=1969|url=https://books.google.es/books?id=lOu-fDqOzTcC&amp;q=%22regnos+de+leon+e+de+gallizia+que+vayan+al+livro+julgo%22&amp;dq=%22regnos+de+leon+e+de+gallizia+que+vayan+al+livro+julgo%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwi38YeSpqzpAhUPDmMBHfAAAdUQ6AEIKTAA|volume=124|cita=que las apelaciones de nuestra casa de los conçeios de los Regnos de León e de Gallizia que vayan al Livro Julgo a León, asi como se solia husar en tienpo del Rey don Alfonso}}&lt;/ref&gt;. Significativamente, os arcebispos de Compostela e Toledo eran á par os chanceleres da coroa até o ano 1290 cando, tras un proceso iniciado anteriormente por Afonso IX, se deposita o cargo só no de Toledo&lt;ref name=&quot;:30&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2009|páxina=397}}&lt;/ref&gt;.

Durante a sucesión deste rei, os burgueses das cidades e vilas dos reinos, agora claramente diferenciados, de León e Galicia conformaron a &quot;''Hermandat de los Regnos de Leon et de Gallisia''&quot;, que tiña por obxectivo a defensa dos dereitos sucesorios do seu fillo [[Sancho IV de Castela|Sancho IV]]&lt;ref name=&quot;:42&quot;&gt;{{Cita libro|título=Teoria de las cortes o grandes juntas nacionales de los reinos de León y Castilla|apelidos=Martínez Marina|nome=Francisco|ano=1813|url=https://books.google.es/books?id=8KA-AQAAMAAJ&amp;dq=Hermandad%20de%20los%20Reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;hl=es&amp;pg=PA466#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=466|volume=2}}&lt;/ref&gt;. Esta irmandade reapareceu no 1295&lt;ref name=&quot;:55&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Del Derecho Español|apelidos=Sempere y Guarinos|ano=1844|url=https://books.google.es/books?id=H3Gy-xuTTTwC&amp;dq=Sello%20de%20la%20hermandad%20de%20los%20reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;hl=es&amp;pg=PA216#v=onepage&amp;q=Sello%20de%20la%20hermandad%20de%20los%20reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;f=false|volume=1}}&lt;/ref&gt; apoiando nesta ocasión a Fernando IV&lt;ref name=&quot;:71&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/notario%252Bmaior/infodoc/12%7C26/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Fernando por la gracia de Dios rey de Castiella de Leon de Toledo de '''Galliçia''' de Sevilla de Cordova de Murcia de Jahen del Algarbe et senor de Molina}}&lt;/ref&gt;. Entre os anos 1296 e 1300 separáronse outra vez brevemente Galicia-León e Castela-Toledo, ao coroar a [[Xoán I de Galiza e León|Xoán I]] rei de León, Galicia e Sevilla&lt;ref name=&quot;:75&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Don Fernando el IV|edición=1860|apelidos-editor=Benavides|nome-editor=Antonio|url=https://books.google.es/books?id=VLIGAAAAQAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PR17#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt; co apoio do rei [[Dinís de Portugal|Dinis I]] de Portugal&lt;ref name=&quot;:76&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Don Fernando el IV|url=https://books.google.es/books?id=cuf9Fl-qZp4C&amp;dq=memoria%20fernando%20iv&amp;hl=es&amp;pg=PA56#v=onepage&amp;q&amp;f=false|apelidos-editor=Benavides|nome-editor=Antonio|edición=1860|cita=[…] que diesen luego al infante D. Juan todo el '''reyno de Galisia''', é que se llamase ende rey é que toviese en su vida la '''cibda de Léon''' é todos los otros lugares que avie tomado}}&lt;/ref&gt;.

Durante o '''século XIV''' Galicia aparece nos diplomas enumerada como un máis dos reinos da coroa castelá. A comezos deste século foi gobernada separadamente polo [[infante Felipe]]&lt;ref name=&quot;:81&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.org/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/traslado/infodoc/12%7C228/op/1/|páxina-web=gmh.consellodacultura.org|data-acceso=2020-06-04|cita=yo el ynfante don Felipe, fijo del moy noble rey don Sancho, señor de Cabrera e de Riveyra, e pertigueiro mayor de tierra de Santiago, e mayordomo mayor del rey, e su adelantado mayor en el '''reyno de Galliça'''}}&lt;/ref&gt;, irmán do rei Fernando IV. Despois da morte de Fernando, o reino pasou ao seu fillo Afonso X&lt;ref name=&quot;:83&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/privilexio/infodoc/12%7C413/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Don Alfonso por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de '''Gallisia''', de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarve e señor de Molina}}&lt;/ref&gt; e despois ao seu neto Pedro I&lt;ref name=&quot;:84&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/comercio/infodoc/12%7C610/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Don Pedro por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Tolledo, de '''Gallisia''', de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira, e señor de Molina}}&lt;/ref&gt;. Este monarca, apoiado pola [[Familia Castro|nobreza galega]], librou unha guerra civil polo trono co seu medio irmán [[Henrique II de Castela|Henrique II]]. Após a súa derrota, os nobres galegos tentaron entregar o reino a [[Fernando I de Portugal]] e, posteriormente, a [[Xoán de Gante]]. A derrota final significou a práctica desaparición da alta nobreza galega e o ascenso de nobres de segunda liña, ficando as cidades baixo o control do clero.

Esta situación política deu orixe no '''século XV''' ás revoltas das irmandades burguesas&lt;ref name=&quot;:85&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Santa María de Iria|apelidos=Vasques|nome=Rui|ano=1468|url=https://www.academia.edu/2630612/Rui_Vasques_Cr%C3%B3nica_de_Santa_Maria_de_%C3%8Dria|páxina=58|apelidos-editor=Souto Cabo|nome-editor=Jose María|edición=2001|cita=En este encomedio levantouse toda a terra con a Santa Irmandade, entanto que nunca deixaron fortolleza en todo o '''reino de Galiza'''. Et esto foi porla maa vivenda dos caballeiros que non fazian senon furtar et roubar. Et por esto quiso Nostro Señor tornar porlo seu pobóó, que era este '''reino de Galiza''', todo destroido pola maa vivenda destes caballeiros}}&lt;/ref&gt;. Os [[irmandiños]] alzáronse en  representación do reino de Galicia, e no seu nome sempre se expresaron, sendo a súa a derradeira acción de carácter nacional coñecida na Galicia medieval&lt;ref name=&quot;:86&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino de Galicia no remate da Idade Media|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2016|páxina=25|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2016_A-lingua-galega-no-solpor-medieval.pdf#page=25&amp;zoom=auto,-311,500|publicación=A lingua galega no solpor medieval|cita=o dito '''regno de Galisia''' e çibdades foron e son muy agraviadas}}&lt;/ref&gt;. Rematadas as [[guerras irmandiñas]], a debilitada nobreza galega tomou novamente partido polo bando perdedor noutra guerra civil castelá&lt;ref name=&quot;:87&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia Feudal|apelidos=Armesto|nome=Victoria|editorial=Galaxia|ano=1969|url=https://books.google.es/books?id=LBGZ-m7FGJcC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA426#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=425}}&lt;/ref&gt;, sumándose nesta ocasión á causa de [[Xoana a Beltranexa|Xoana de Castela]] enfrontada á súa tía [[Isabel I de Castela|Isabel]]&lt;ref name=&quot;:88&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Oro|nome=Jose|data=2009|título=Galicia y el Bierzo en el s. XV de puentes a fronteras (Las luchas de los condes de Lemos por el dominio de El Bierzo)|revista=Anuario Brigantino|número=32|páxina=130|cita=Don Fernando e doña Ysabel, por la graçia de Dios, Rey e Reyna de Castilla, de Leon, de Aragon, de Seçilia, de Toledo, de Valençia, de '''Galizia''', de Sevilla, de Çerdeña, de Cordova, de Corçega, de Murçia, de Jahen, de los Algarbes, de Algezira, de Gibraltar, conde y condesa de Barçelona, señores de Viscaya e de Molina, duques de Atenas e de Neopatria, condes de Rusellon e de Çerdania, marqueses de Oristan e de Goçeano.|url=http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2009PDF/2009%20125_142%20ORO.pdf#page=6&amp;zoom=auto,-332,514}}&lt;/ref&gt;. Xoana contaba tamén co apoio do rei de Portugal [[Afonso V de Portugal|Afonso V]], seu esposo, quen tiña a pretensión de reunir novamente os reinos galego e portugués&lt;ref name=&quot;:89&quot;&gt;{{Cita libro|título=Anales de Aragón|apelidos=Zurita|nome=Jerónimo|url=https://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/24/48/ebook2473_8.pdf#page=85&amp;zoom=auto,-215,339|cita=Y el rey de Portugal […]. Pidía que le dejasen las ciudades de Toro y Zamora y le diesen el '''reino de Galicia''' para que se juntase con su reino|volume=XIX (Capítulo XXXVIII)|edición=}}&lt;/ref&gt;. Despois da derrota do partido de Xoana, iniciouse un proceso que pasou á historia como a &quot;[[Doma y castración del Reino de Galicia|doma e castración do Reino de Galicia]]&quot;, no que os magnates galegos foron caendo sucesivamente diante dos exércitos da vencedora Isabel de Castela. En primeiro lugar o conde de Soutomaior [[Pedro Madruga]], despois o mariscal [[Pardo de Cela]], e finalmente os condes de Lemos: [[Pedro Álvarez Osorio]] e [[Rodrigo Henríquez de Castro|Rodrigo Henriquez de Castro]], momento este no que se separa o territorio do Bierzo do reino de Galicia&lt;ref name=&quot;:90&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Oro|nome=Jose|data=2009|título=Galicia y el Bierzo en el S. XV de puentes a fronteras (las luchas de los condes de Lemos por el dominio del Bierzo)|revista=Anuario Brigantino|número=32|url=http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2009PDF/2009%20125_142%20ORO.pdf#page=1&amp;zoom=auto,-332,497|cita=el Rey, nuestro señor, entendiendo que cunplya a su serviçio e a la paçificaçion  del  su  '''Reyno  de  Gallisia'''  mando  al  dicho conde  don  Rodrigo  Enrriques  Osorio  que entregase a su Alteza la villa y fortaleza de Ponferrada}}&lt;/ref&gt;.

A desaparición de todo [[estamento]] capaz de conducir Galicia cunha dinámina diferenciada, unida á forte centralización exercida pola monarquía castelá supuxo a práctica desaparición do reino galego, convertido agora nun territorio marxinal, que con todo, mantivo formalmente a categoría de reino durante todo o [[Antigo Réxime]].

== Os reis Galicia na documentación histórica medieval ==
Os reis do reino de Galicia son recoñecidos como tales pola documentación medieval. Así son nomeados xa no século VI os monarcas suevos, e así son referidos tamén no século VIII os primeiros caudillos ástures. No século IX, Afonso II foi o primeiro monarca extensamente documentado como rei de Galicia, e desde ese momento até o século XIII practicamente todos os soberanos contan con referencias que lles outorgan tal titulación.
[[Ficheiro:King_of_Galicia_-_Rei_de_Galicia_-_Ariamirus.jpg|miniatura|180x180px|O rei [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]]&lt;ref name=&quot;concilio_lugo&quot;&gt;{{Cita libro|título=Actas concilio de Lugo|ano=1855|url=https://books.google.es/books?id=oHLb87Y6qAoC&amp;dq=%22Galleciae%20totius%20provinciae%20rex%22&amp;hl=es&amp;pg=PA654#v=onepage&amp;q=%22Galleciae%20totius%20provinciae%20rex%22&amp;f=false|páxina=654|apelidos-editor=Tejada y Ramiro|nome-editor=Juan|edición=Colección de cánones y de todos los concilios de la Iglesia de Espana|cita=ego Theodomirus rex cognomento et Mirus, '''Galleciae totius provinciae rex'''}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:11&quot;&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=179&amp;zoom=auto,-219,181|cita=En este  anno  otrossi  alçaron  los  sueuos  '''en Gallizia  por  rey a  Theodemiro'''  pues  que  Remismundo  fue  muerto  et  regno diez  annos|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;nunha iluminación do Chronicon Albeldense, [[Circa|ca]]. [[976]].]]

=== Período xermánico ===
Os gobernantes suevos do &quot;''Galliciensim regnum''&quot; foron os primeiros en ser sinalados como reis de Galicia nas fontes documentais. Deste xeito denomina Gregorio de Tours (†[[594]]) os monarcas [[Carriarico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Libri de virtutibus sancti Martini episcopi|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://csla.history.ox.ac.uk/record.php?recid=E02847|cita=Chararici cuiusdam '''regis Galliciae''' filius graviter aegrotabat|volume=I}}&lt;/ref&gt;, [[Miro]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours5.shtml|cita=Mirus '''rex Galliciensis'''&quot;, &quot;Mironis '''Galliciensis regis'''|páxina=41|volume=V}}&lt;/ref&gt;, [[Eborico|Eurico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|cita=Eurichus […], '''regnum Galliciensim''' suscepit|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|páxina=43|volume=VI}}&lt;/ref&gt; e [[Andeca]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|volume=6|páxina=43|cita=Audica, […] '''Galliciensim regnum''' obtenuit.}}&lt;/ref&gt;. [[Martiño de Dumio]] (†[[Circa|ca.]] [[580]]) adica varios tratados á educación do seu pupilo Miro, rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Martinus_Braccarensis|url=http://www.monumenta.ch/latein/xanfang.php?n=232|páxina-web=www.monumenta.ch|data-acceso=2020-10-23|cita=Formula honestae vitae ad '''Mironem Regem Galliciae'''.}}&lt;/ref&gt;. Tamén [[Xoán Biclarense]] (†[[Circa|ca.]] [[621]]) chama a Andeca &quot;rei do reino suevo de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Biclarensis|nome=Iohannes|ano=584|cita=Audeca in '''Gallaecia Suevorum regnum'''|url=https://la.wikisource.org/wiki/Chronicon_(Iohannes_Biclarensis)#ANNO_II_MAVRICII_IMP.,_QVI_EST_LIVVIGILDI_XVI_ANNVS_(584)}}&lt;/ref&gt;. E na [[crónica de Fredegario]] ([[Circa|ca.]] [[650]]) nomease novamente rei de Galicia a Miro&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chrónicon|apelidos=.|nome=Fredegarius|url=https://books.google.es/books?id=OJpTAwAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=%22Mirionis%20regis%20Galliciae%22&amp;f=false|cita=Mironis '''regis Galliciae'''|páxina=116|volume=III}}&lt;/ref&gt;. A mesma designación recibe [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]] nas actas do [[concilio de Lugo]] ([[569]])&lt;ref name=&quot;concilio_lugo&quot;/&gt;. Unha fonte serodia, a [[Estoria de España]] ([[1289]]) do rei [[Afonso X o Sabio|Afonso IX]], fai tamén &quot;''rey de Gallizia''&quot; a [[Hermerico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=119&amp;zoom=auto,-219,702|cita=cuentan las estorias que el rey Hermerico estando doliente de la emfermedat que dessuso auedes oyda, cuemo quier que fuesse '''rey de Gallizia'''|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;, [[Requila]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=120&amp;zoom=auto,-634,679|cita=Depues de la muerte de Hermerico finco Riquila su fijo por '''rey de Gallizia''' […]|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;, [[Requiario]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=133&amp;zoom=auto,-219,746|cita=aquell anno  que  el  rey  Requiario,  '''aniendo  por regno  Gallizia''' […]|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;{{Efn|[[Requiario]] foi o primeiro rei [[bárbaro]] con autoridade suficiente para cuñar moeda propia: ''IUSSU RECHIARI REGIS'' (Por orde de Requiario)&lt;ref&gt;[https://www.diarioliberdade.org/archivos/Administradores/diego/2012-04/moeda-sueva_da_galiza.nodo.jpg Imaxe da moeda do rei Requiario]&lt;/ref&gt;.}}, [[Remismundo]] e [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]]&lt;ref name=&quot;:11&quot; /&gt;. Mesmo após a anexión do reino suevo pola monarquía goda, o rei visigodo [[Recaredo]] é descrito como &quot;rei dos godos e dos suevos&quot; nunha misiva do papa [[Gregorio I, papa|Gregorio o magno]] (†[[604]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Collectio canonum ecclesiae Hispanae. ex probatissimis ac pervetustis codicibus|ano=1808|url=https://books.google.es/books?id=AZWyhcxboO0C&amp;hl=es&amp;pg=PA159#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=159|cita=Regi Gothorum atque Suevorum}}&lt;/ref&gt;. As crónicas asturianas lembran, xa no [[século VIII]], como [[Witiza|Vitiza]] rexía Galicia desde [[Tui]],&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica Albeldense|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Uittizza […] Iste in uita patris in Tudense hurbe Gallicie resedit|Cita=}}&lt;/ref&gt; de xeito que o seu pai [[Éxica|Exica]] gobernaba o reino dos godos e o fillo o dos suevos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Rotensis. Chronica Ad Sebastianum|url=https://books.google.es/books?id=mxfdQGSgFDMC&amp;lpg=PA118&amp;dq=Gotorum%20et%20%EF%AC%81lius%20Sueuorum&amp;pg=PA168#v=onepage&amp;q=%22Gotorum%20et%20%EF%AC%81lius%20Sueuorum%22&amp;f=false|cita=pater teneret regnum Gotorum et filius Sueuorum|apelidos-editor=Gil Fernandez|nome-editor=Juan|edición=1985|páxinas=118-119}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Don Pelayo.jpg|esquerda|miniatura|214x214px|Estatua do mítico [[Paio de Asturias|Paio]], natural de Asturias, en Galicia&lt;ref name=&quot;:53&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ajbar machmuâ|url=https://archive.org/details/bub_gb_w9YX-vouHY4C/page/n229|apelidos-editor=Lafuente Alcántara|nome-editor=Emilio|edición=1867|páxina=230}}&lt;/ref&gt;.]]

=== Primeiros caudillos ===
Diante da desaparición da estrutura estatal visigoda, as terras cristiás pasaron a organizarse arredor do clero e da nobreza condal, sen a existencia agora dun poder centralizado&lt;ref name=&quot;:49&quot;&gt;{{Cita libro|título=A formación do Reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xose Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=16}}&lt;/ref&gt;. Este poder comezou a estruturarse, baixo o influxo do [[Imperio Carolinxio|imperio carolinxio]], no tempo do rei ovetense [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†[[842]])&lt;ref name=&quot;:50&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=157, 160}}&lt;/ref&gt; e foi consolidado baixo o reinado de [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]]). A corte deste monarca, na procura da afirmación da súa autoridade, creou unha serie de [[Crónica de Afonso III|crónicas]] que emparentaban a figura do rei coa dos derradeiros soberanos visigodos. Hoxe considérase que os primeiros señores incluídos nesta listaxe de sucesores rexios non puideron pasar, de existir, de meros &quot;caudillos&quot; territoriais&lt;ref name=&quot;:51&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=149, 156}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Carlos |apelidos=Baliñas Pérez |ligazón-autor=Carlos Baliñas Pérez |título=Estudios en homenaje al profesor José M. Pérez García |ano=2009 |volume=1. Historia y Cultura |editorial=[[Universidade de Vigo]] |lingua=es |isbn=978-84-8158-460-8 |páxinas=37-66, en 39 |capítulo=Rebeldes con causa: un análisis interpretativo de la conflictiva relación entre la nobleza gallega y los reyes de Asturias, ca. 750-910 |url-capítulo=https://pt.scribd.com/document/287531207/Rebeldes-Con-Causa-Un-Analisis-Interpretativo-de-La-Conflictiva-Relacion-Entre-La-Nobleza-Gallega-y-Los-Reyes-de-Asturias-710-910-Carlos-Balinas-Pe |cita=De hecho, existe un amplio consenso entre los especialistas en el tema en que los primeros monarcas son poco más que líderes militares…}}&lt;/ref&gt;.

Do primeiro destes caudillos, [[Paio de Asturias|Paio]], para a historiografía hispana iniciador do suposto reino ástur&lt;ref name=&quot;:52&quot;&gt;{{Cita libro|título=La invención del pasado: Verdad y ficción en la Historia de España|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2013|páxina=38-44|url=https://books.google.es/books?id=8bkNAgAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT29#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, dise na crónica de Al Maqqari, quen cita á súa vez o historiador [[Al-Razí (historiadores)|Isa Ibn Ahmand al-Razí]] (†[[977]]), que &quot;se levantou nas terras de Galicia un asno salvaxe chamado Belay [Paio]&quot;, e engadindo unha cita similar de [[Ibn Hayyan]] (†[[1075]]), infórmase de que Paio era &quot;natural de Asturias, en Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:53&quot; /&gt;. Paio e os seus hipotéticos sucesores pasaron como reis de Galicia aos textos cronísticos árabes&lt;ref name=&quot;:54&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Devasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=127}}&lt;/ref&gt;. Así acontece con: [[Afonso I de Asturias|Afonso I]] (†[[757]]) (''malik''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Malik|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/malik-SIM_4861?s.num=0&amp;s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopedie-de-l-islam&amp;s.q=malik|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=A.|apelidos=Ayalon|número=}}&lt;/ref&gt; ''Jilliquiyya''&lt;ref name=&quot;:79&quot; /&gt;)&lt;ref name=&quot;:56&quot;&gt;{{Cita libro|título=Arabic-Islamic Views of the Latin West|apelidos=König|nome=Daniel G.|editorial=Oxford University press|ano=2015|url=https://books.google.es/books?id=WqiSCgAAQBAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=%22adhfunsh%2C%20malik%22&amp;f=false|páxina=310|cita=with the death of the 'Galician' ruler Alfonso I of Asturias ('''Adhfunsh, malik Jillīqiyya''') (Citando a Ibn Hayyan)|lingua=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:592&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2.htm#_ftnref140|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=année 140 (24 mai 757) mourut, après un règne de dix-huit ans, '''Alfonse, roi de Galice'''}}&lt;/ref&gt;, [[Froila I]] (†[[768]])&lt;ref name=&quot;:593&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2.htm#_ftnref140|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=Alfonse, '''roi de Galice''' ; il eut pour successeur son fils '''Firowilia''' (Froila I)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2522&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/22/mode/2up/search/%22fedifragum+Gallecie%22|páxina=23|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Superavit etiam fedifragum Gallecie populum adversus regnum suum inania meditantem}}&lt;/ref&gt;, [[Aurelio]] (†[[774]])&lt;ref name=&quot;:58&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref191|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Ourâlî, roi de Galice''', qui avait régné six ans, et qui eut pour successeur Chiyaloûn}}&lt;/ref&gt;, [[Silo (rei)|Silo]] (†[[783]])&lt;ref name=&quot;:59&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref214|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Chîloûn (Silon), roi de Galice''', que l'on remplaça par Alphonse}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Amoenitatum juris canonici semestria duo|apelidos=|url=https://books.google.es/books?id=toqaTGbVoREC&amp;hl=es&amp;pg=PA132#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ovetum urbs Gallaeciae (..) fundata regnante '''Sylone, Rege Gallaeciae''' (doc. papal Honorio III)|volume=1|páxina=132|ano=}}&lt;/ref&gt;, [[Mauregato]] (†[[788]])&lt;ref name=&quot;:60&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref236|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Mauregat, roi de Galice''' en Espagne, qui eut pour successeur Bermond ben Kaloûria le prêtre}}&lt;/ref&gt; e [[Vermudo I o Diácono|Bermudo I]] (†[[797]])&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=28&amp;zoom=auto,-332,667|cita='''(Bermudo) el rey de Yilliqiya''' abdicó y se hizo monje|páxina=64|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:602&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref240|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=Hichâm envoya aussi une armée commandée par Yoûsof ben Bokht en '''Galice, dont le roi Bermude''' le grand soutint une bataille acharnée}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot; /&gt;.&lt;ref name=&quot;:61&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=131|cita=Reis de Galicia (Yilliqiya) (citando a Ibn al-Athir, Ibn Khaldun, Ibn Al-Khatib, al-Qalqashandi e El-Hajji)}}&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Armiger_regis_1098-1109.jpg|miniatura|192x192px|O rei de Galicia [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]]. Libro dos testamentos da Catedral de Oviedo.&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos'''. '''Señor de Galicia''' - Ibn Hayyan '''Rex […] regni totius Galletiae''' - Diploma Ramiro I '''Regis Galleciae''' - Annales regni francorum '''Galleciae […] regem''' - Vita Karoli Magni '''Galleciarum principis''' - Vita Hludovici '''Rex Gallaeciae''' - Ado de Viena '''Rex Gallaeciae''' - Codex Augiensis '''Rege Gallecie''' - Ximenez de Rada&lt;/ref&gt;]]

=== Reis Ovetenses ===
[[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†[[842]]) é designado tamén como &quot;rei dos galegos&quot; nas crónicas árabes&lt;ref name=&quot;:62&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=136, 145|cita='''señor de Yilliqiya''' (Ibn Hayyan) '''rey de los gallegos'''(Ibn Hayyan e Ibn Khaldun)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Existindo para este monarca outros exemplos entre a documentación cristiá: nunha carta do ano [[832]] el mesmo di ser &quot;rei de toda Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita libro|título=Diploma de Ramiro I|apelidos=Masdeu|nome=Juan Francisco|ano=1804|url=https://books.google.es/books?id=12n_VhvJDHIC&amp;hl=es&amp;pg=PA299#v=onepage&amp;q=Regni%20totius%20Galletiae&amp;f=false|cita=Dei '''Adefonsus Rex''' Froilani Regis filius, postquam auxiliante Deo '''regni totius Galletiae'''|páxina=299}}&lt;/ref&gt;; nos ''[[Annales Regni Francorum|Annales regni Francorum]]'' ([[741]]-[[829]]) é denominado &quot;rei de Galicia e Asturias&quot;&lt;ref name=&quot;:33&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.thelatinlibrary.com/annalesregnifrancorum.html|título=Annales Regni Francorum|cita='''Hadefonsi Regis Galleciae''' et Asturiae|páxina=798|Cita=}}&lt;/ref&gt;; na biografía de [[Carlomagno]], ''[[Vita Karoli Magni]]'', escrita polo clérigo [[Exinhardo]] (†[[840]]), aparece como &quot;rei de Galicia e Astorga&quot;&lt;ref name=&quot;:63&quot;&gt;{{Cita libro|título=Einhardi Vita Caroli Magni|url=http://www.thelatinlibrary.com/ein.html|páxina=16|cita='''Hadefonsum Galleciae''' atque Asturicae '''regem'''}}&lt;/ref&gt;; o bispo [[Ado de Viena]] (†[[875]]) chámalle &quot;rei de Galicia e Austria&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Usuardi Martyrologium: Praemittuntur Sancti Adonis opera,|apelidos=Usuardus (Sangermanensis)|url=https://books.google.es/books?id=yvjQVSjz-r0C&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=Hadefons%20rex&amp;f=false|edición=1852|cita='''Hadefons rex Galliciae''' et Austriae}}&lt;/ref&gt;; na biografía do emperador [[Lois I, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Lois o Piadoso]], ''[[Vita Hludovici]]'' ([[Circa|ca.]] [[840]]), chámaselle &quot;príncipe das Galicias&quot;&lt;ref name=&quot;:43&quot;&gt;{{Cita web|url=https://books.google.es/books?id=hvU-AAAAcAAJ&amp;pg=PA643&amp;lpg=PA643&amp;dq=galletiarum+principis&amp;source=bl&amp;ots=spR_61acnm&amp;sig=O48wdGS7gbzBw4hPQ8jukEQmlxA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiNu6Df-J7ZAhUFuRQKHbzyBMoQ6AEIODAF#v=onepage&amp;q=galletiarum%20principis&amp;f=false|título=Vita Hludovici (Annales ecclesiastici Francorum)|data-acceso=07/03/2018|cita='''Adefonsi Galleciarum Principis'''}}&lt;/ref&gt;; no [[Codex Augiensis]] ([[Circa|ca.]] [[850]]) figura como &quot;rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:64&quot;&gt;{{Cita libro|título=Codex Augiensis|url=https://books.google.es/books?id=7-kct711cgkC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=Alfonsus%20rex%20Gal&amp;f=false|capítulo=Patrologiae cursus completus: sive Bibliotheca universalis|cita='''Hadefuns Rex Gallaeciae'''}}&lt;/ref&gt;; e tamén o denomina así [[Rodrigo Ximénez de Rada|Rodrigo Ximenez de Rada]] (†[[1247]]) xa no século XIII&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Arabvum|apelidos=Ximenez de Rada|nome=Rodrigo|url=https://books.google.es/books?id=prrkAAAAMAAJ&amp;q=plura+bella+exercuit+cum+rege+Gallecie+Aldefonso&amp;dq=plura+bella+exercuit+cum+rege+Gallecie+Aldefonso&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiJ7t-iwMzqAhVJfMAKHbfGCmAQ6AEwAHoECAIQAg|cita=et plura bella exercuit cum '''rege Gallecie Aldefonso'''|publicación=Roderici Ximenii de Rada Opera omnia}}&lt;/ref&gt;.

Son tamén reis de Galicia para os estudosos da época os herdeiros de Afonso II, [[Ramiro I de Oviedo|Ramiro I]] (†[[850]])&lt;ref name=&quot;:65&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=136|cita='''Ramiro rei dos galegos''' (citando a Ibn Haián, Ibn Khaldun e al-Qalqashandi)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot;&gt;{{Cita libro|título=La fuente árabe de la historia del Emirato omeya de al-Andalus en la Historia Arabum de Jiménez de Rada|apelidos=Crego Gómez|nome=María|url=https://journals.openedition.org/e-spania/274?lang=it#bodyftn67|cita=mortuus est '''Ranimirus''' (I) filius '''veremudi rex gallecie''' (I) et filius eius '''Ordonius''' (I) successit in regno&quot; &quot;(Historiae Minores XXVII)}}&lt;/ref&gt; e [[Ordoño I de Oviedo|Ordoño I]] (†[[866]])&lt;ref name=&quot;:66&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=139|cita='''Ordoño I príncipe dos galegos&quot;. &quot;Rei de Yilliqiya&quot;'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=32&amp;zoom=auto,-332,659|cita='''Ordoño''', hijo de Alfonso, '''señor de Yilliqiyya''' (citando a Ibn Idari)|páxina=68}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot; /&gt;. E o mesmo acontece con [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=338&amp;zoom=auto,-434,137|volume=1|páxina=330|cita='''(Alfonso III el Magno) rey de Galicia'''|lingua=es}}&lt;/ref&gt;; así nolo indica Ibn Hayyan, quen, seguindo unha crónica previa de [[Isa ibn Ahmad al-Razi|Al-Razí]] († [[Circa|ca.]] [[977]]), afirma que é fillo do rei de Galicia Ordoño I&lt;ref name=&quot;:68&quot;&gt;{{Cita libro|nome=Manuel|apelidos={{Versaleta|Gómez-Moreno}}|ano=1917|título=Desglose de “iglesias mozárabes”|páxinas=105-140, en 107|editorial=Centro de Estudios Históricos. Junta para Ampliación de Estudios|lingua=es|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10068346#page=7&amp;zoom=auto,-314,589|cita='''Adefonso''' hijo de Ordoño, '''rey de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;. O propio pontífice [[Xoán VIII, papa|Xoán VIII]] (†[[882]]), nunha misiva do ano [[876]], sinala o rei Afonso como &quot;glorioso rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:69&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Sampiro|url=https://books.google.es/books?id=4iOEAAeXZ7UC&amp;hl=es&amp;pg=PA455#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=España Sagrada. 1786|apelidos-editor=Flórez|nome-editor=Henrique|cita='''Adefonso glorioso regi gallitiarum'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:70&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1899|url=https://archive.org/stream/historiadelasant02lpez#page/n193/mode/2up|páxina=190|volume=2|cita='''Adefonso Regi Gallaeciarum'''}}&lt;/ref&gt;. Tamén a [[Crónica Silense]] ([[Circa|ca.]] [[1020]]) indica que Afonso é &quot;o grande e glorioso rei vivo no comando da provincia de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:2523&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/36/mode/2up|páxina=36|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Ordonium (II) insignem militern '''Aldefonsus''' Pater, Magnus et '''Gloriosus Rex vivens Galliciensium''' provinciae praefecerat}}&lt;/ref&gt; e unha crónica anónima do século X, o ''[[Liber Historiae Francorum]]'', chama rei de Galicia a Afonso ao tempo que informa da súa amizade co emperador carolinxio [[Carlos II, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Carlos II]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La proyección europea del Reino de Asturias: Política, Cultura y Economía (718-910)|apelidos=González García|nome=Alberto|ano=2014|páxina=247|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/4849655.pdf|cita=Carolus rex princeps et '''Adefonsus rex Galliciarum''', filius Ordinis regis, contemporanei fuerunt amicitiasque maximas, dum vixerunt, ad invicem habuerunt}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Alfonso5gal_mini.jpg|esquerda|miniatura|160x160px|Afonso V, rei de Galicia. Libro dos testamentos da Catedral de Oviedo.&lt;ref&gt;'''Rex Gallitianus''' - Ademar de Chabannes '''Galiciensis Regis. Galleciensium Principis''' - Crónica Silense&lt;/ref&gt;]]

=== Reis Legionenses ===
A comezos do [[século X]] a corte dos reis foi trasladada desde Asturias á cidade galega&lt;ref name=&quot;:032&quot;&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.es/books?id=aUfcrTHc4M8C&amp;pg=PA429&amp;dq=espa%C3%B1a+sagrada+in+civitate+legio&amp;hl=pt-PT&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwj5t4iTgMzbAhVlLsAKHWZhAsUQ6AEIMTAB#v=onepage&amp;q=legio%20territorio%20Gallecie&amp;f=false|páxina=429|cita=Ano 874: Diploma nº6. Colección Documental da Catedral de León: &quot;in civitate quo uocitatur Legio, in territorio Gallecie / Na cidade chamada León, no territorio de Galicia|apelidos-editor=Risco|nome-editor=Manuel|edición=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:111&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección documental del Archivo de la Catedral de león (775-1230):I (785-952)|url=https://books.google.es/books?id=ncwpAQAAMAAJ&amp;q=%22legione+de+Galletia%22&amp;dq=%22legione+de+Galletia%22&amp;hl=pt-PT&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiysL6dgszbAhVLXBQKHeFsAB4Q6AEILzAB|cita=Ano 946. Diploma nº192. Colección Documental da Catedral de León: &quot;in Legione de Galletia / en León de Galicia|apelidos-editor=Sáez|nome-editor=Emilio|edición=1969}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:134&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/66/mode/2up/search/finibus+Gallecie+veniens|páxina=67|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fernandus […] a finibus Gallecie veniens, obsedit Legionem. / Fernando I […] chegando desde os límites de Galicia puxo sitio a León}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:95&quot;&gt;{{Cita libro|título=Il martirologio della Certosa|apelidos=del Bosco|nome=Stefano|url=https://books.google.es/books?id=NSUpAHFew-UC&amp;lpg=PA90&amp;ots=0kVB47SAgT&amp;dq=%22apud%20Legionem%2C%20Gallaeciae%20urbem%22&amp;pg=PA90#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=apud Legionem, Gallaeciae urbem&quot; / &quot;en León, cidade de Galicia|ano=S.XII}}&lt;/ref&gt; de León&lt;ref name=&quot;:32&quot;&gt;{{Cita libro|título=Configuración do mundo|apelidos=Ibn Hawqal|cita=[…] frente as dúas cidades galegas de Zamora e León. León é a residencia do seu soberano.|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=32&amp;zoom=100,-78,423|páxina=63|apelidos-editor=Romani Suay|edición=1971}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:410&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=414&amp;zoom=auto,-436,155|páxina=406|cita=Medina Leionis capital de Galicia|volume=1}}&lt;/ref&gt;, feito aínda lembrado polo pontífice [[Honorio III, papa|Honorio III]] no século XIII.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Amoenitatum juris canonici semestria duo|apelidos=|url=https://books.google.es/books?id=toqaTGbVoREC&amp;hl=es&amp;pg=PA132#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ovetum urbs Gallaeciae, olim Regia, fundata regnante Sylone, Rege Gallaeciae (..) Principes Gallaeciae fedem transtulerant Legionem / Oviedo é unha urbe de Galicia, fundada durante o reinado de Silo, rey de Galicia (..) A sede dos &quot;príncipes de Galicia&quot; sería posteriormente trasladada a León. -   (doc. papal Honorio III)|volume=1|páxina=132|ano=}}&lt;/ref&gt; Malia a mudanza da sede rexia, as referencias ao reino de Galicia e aos seus monarcas mantéñense inalterábeis&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=37&amp;zoom=auto,-332,359|páxina=73|cita=Así pues, al igual que los ovetenses, los monarcas capitalizados en León fueron conocidos siempre por los musulmanes como reyes de Yilliqiyya durante todo el siglo X|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Son considerados reis de Galicia os fillos de Afonso III, que dividiron o reino após a súa morte: [[García I de León|García I]] (†[[914]])&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=36&amp;zoom=auto,-332,682|páxina=72|cita='''García, hijo de Alfonso […], rey de Yilliqiyya''' (citando a Ibn Hayyan)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:022&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''García fillo de Afonso, rei dos galegos''' (citando a Ibn Hayyan e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;, [[Ordoño II]] (†[[924]])&lt;ref name=&quot;:182&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Ordoño fillo de Afonso, rei de Galicia''' (citando a Ibn Haián e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:610&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Cañada Juste|nome=Alberto|data=2013|título=Doña Onneca, una princesa vascona en la corte de los emires cordobeses|revista=Príncipe de Viana|páxinas=484|número=74|cita='''Urdun ibn Idfunsh (Ordoño, hijo de Alfonso), tagiya Yilliqiya (tirano de Galicia)'''|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/4542037.pdf}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:72&quot;&gt;{{Cita libro|título=España árabe. Historias de Al-Andalus.|apelidos=Aben-Ahhari|ano=1862|volume=I|url=https://digibug.ugr.es/handle/10481/15894|páxina=195|cita='''Ordon, señor de Galiquia'''|apelidos-editor=Fernández González|nome-editor=Francisco}}&lt;/ref&gt; e [[Froila II]] (†[[925]])&lt;ref name=&quot;:82&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita=este ano faleceu o tirano '''Froila, príncipe dos galegos''' (citando a Ibn Haián e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,662|lingua=es|cita=el tirano '''Fruela,señor  de  Galicia''' (citando a al-Nasir)|páxina=74}}&lt;/ref&gt;. Tamén os fillos de Ordoño II dividiron o reino entre eles, sendo [[Sancho I de León|Sancho I]] (†[[929]]) recoñecido como rei na Galicia &quot;nuclear&quot; e gobernando [[Afonso IV de León|Afonso IV]] (†[[933]]) a &quot;terra de fóra&lt;ref name=&quot;:23&quot; /&gt; e as cidades&quot;&lt;ref name=&quot;:92&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ordoño de Celanova, Vida y Milagros de San Rosendo|editorial=Fundación Pedro Barrie de la Maza|nome-editor=Manuel C.|apelidos-editor=Díaz y Díaz|páxinas=236-237|cita=[…] se diuisio inter Galletiae et terra de foris uel ciuitates de fratribus meis, qui obtinuerunt ciuitates et terra de foris cui uoluerunt concesserunt et donauerunt}}&lt;/ref&gt;, até o ano 926 cando Sancho, &quot;serenísimo rei […] príncipe de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Cita libro|título=Notas y documentos sobre Sancho Ordoñez, rey de Galicia|apelidos=Sáez Sánchez|nome=Emilio|ano=1949|páxina=57|url=https://books.google.es/books?redir_esc=y&amp;hl=es&amp;id=06FCAAAAYAAJ&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=Gallecie+princeps|cita=serenissimus '''rex domno Santius''', uniuerse urbe '''Gallecie princeps'''}}&lt;/ref&gt;, se erixe como monarca de todo o reino&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2016|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=37&amp;zoom=auto,-332,37|páxina=74|cita=Sancho hijo  de  Ramiro […]  '''rey  de  Galicia''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Outro dos fillos de Ordoño, [[Ramiro II de León|Ramiro II]] (†[[951]])&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=398&amp;zoom=auto,-433,195|volume=1|páxina=390|lingua=es|cita='''rey Radmir de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;, é &quot;rei dos galegos&quot; para Al-Himyari&lt;ref name=&quot;:19&quot;&gt;{{Cita libro|título=Kitab al-Rawd al-Mitar|apelidos=Al-Himyari|nome-editor=Evariste|apelidos-editor=Lévi-Provençal|páxina=121|url=https://www.scribd.com/doc/295745731/Levi-Provencal-E-La-Peninsule-Iberique-au-Moyen-Age-d-apres-le-kitab-ar-rawd-al-mi-tar-fi-habar-al-aktar-d-Ibn-Al-Mun-im-Al-Himyari-texte-arabe-des|lingua=francés|cita='''Rudmir, roi des Galiciens'''}}&lt;/ref&gt; e &quot;rei de Galicia&quot; para o andalusí Ibn Hayyan&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=40&amp;zoom=auto,-332,555|páxina=76|cita=Hizo la paz con '''Ramiro hijo de Ordoño, rey de Yilliqiyya'''|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, e como tal aparece en textos cristiáns como o ''Gomesanis Prologus'' ([[950]])&lt;ref name=&quot;:14&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Yarza Urquiola|nome=Valeriano|data=2016|título=El Prólogo de Gómez, presbítero de Albelda|revista=Cuadernos de filología clásica: Estudios latinos|volume=36|páxinas=229|número=2|cita=Ipsis igitur diebus obiit '''Galleciensis rex Ranimirus'''|url=https://revistas.ucm.es/index.php/CFCL/article/viewFile/54270/49622}}&lt;/ref&gt; ou na obra de [[Liutprando de Cremona|Luitprando de Cremona]] (†[[972]]), quen o sinala como &quot;cristianísimo rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:17&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia gestorum regum et imperatorum sive antodoposis|apelidos=de Cremona|nome=Luitprando|ano=939|volume=5 (p. 877)|capítulo=2|cita='''Radamiro, christianissimo rege Gallitiae'''|url=http://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/0922-0972,_Liutprandus_Cremonensis_Episcopus,_Historia_Gestorum_Regum_Et_Imperatorum_Sive_Antapodosis,_MLT.pdf#page=48&amp;zoom=auto,-77,967}}&lt;/ref&gt;. Mesmo un diploma do mosteiro aragonés de San Juan de la Peña, datado no ano [[948]], fai del emperador de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Documentos reales navarro-aragoneses hasta el año 1004|apelidos=Ubieto Arteta|nome=Antonio|ano=1986|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2072%20Ubieto%20Arteta%20Documentos%20reales%20navarro%20aragoneses.pdf#page=39&amp;zoom=auto,-203,396|cita='''Ranimirus rex Obeto sibe Galletia imperium suum''' / &quot;Ramiro rei en Oviedo ou en Galicia, o seu imperio&quot; (Cartulario de San Juan de la Peña nº 18). (Ano 948)|páxinas=79-80}}&lt;/ref&gt;

Tamén era &quot;rei cristián de Galicia&quot; [[Ordoño III de León|Ordoño III]] (†[[956]]) para [[Ibn Idari]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Histoire  de  l’Afrique  et  de l’Espagne intitulée Al-Bayano’l-Mogrib|apelidos=Ibn Idari|url=https://archive.org/details/HistoireDeLafriqueEtDeLespagneIntituleacuteeAl-bayanol-mogrib/page/n381/mode/2up|páxina=367|cita='''roi chrétien de Galice Ordoño''' ben Rudmir|volume=2|apelidos-editor=E. Fagnan|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;, e simple rei de Galicia [[Sancho I de León|Sancho II]] (†[[966]]) para Ibn Khaldun&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Sancho''' hijo  de  Ramiro […] '''rey  de  Galicia''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. [[Ordoño IV]] (†[[962]]), &quot;príncipe infiel de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''el príncipe infiel de Galicia Ordoño''' (citando a Ibn Idari)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, procedía &quot;da familia dos reis galegos&quot;&lt;ref name=&quot;:20&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=158}}&lt;/ref&gt;. [[Ramiro III]] (†[[985]]) é citado como &quot;rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:16&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Ramiro […] rei de Galicia'''}}&lt;/ref&gt; e &quot;señor á sazón de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Ramiro''' […] '''señor a la sazón de Galicia''' (citando a Ibn Hayyan)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O rei [[Vermudo II|Bermudo II]] (†[[999]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069798#page=89&amp;zoom=auto,-265,56|volume=2|páxina=82|cita=el '''rey Bermond de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Bermudo''' […] '''rey de los gallegos''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, coroado en Compostela no ano 982&lt;ref name=&quot;:2524&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/56/mode/2up/search/%22Regem+alium+nomine+Veremudum%22|páxina=57|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=et '''regem alium nomine Veremudum''' super se erexerunt, qui fuit ordinatus in sede sancti lacobi apostoli}}&lt;/ref&gt;, aparece como &quot;''rex in Galezia''&quot; nunha doazón ao mosteiro de Sahagun no ano 997&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática del Monasterio de Sahagún|url=https://books.google.es/books?id=7kJpAAAAIAAJ&amp;q=veremudo+rex+in+galezia&amp;dq=veremudo+rex+in+galezia&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjA8OuZgM3qAhUWA2MBHaTFDrIQ6AEwAHoECAAQAg|páxina=430|volume=1|apelidos-editor=Minguéz Fernández|cita=Regnante '''Veremundo rex in Galezia'''}}&lt;/ref&gt;, como &quot;''in Gallecia dominante''&quot; no 998 na documentación do [[Mosteiro de San Xulián de Samos|mosteiro de Samos]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El reino de León en la alta Edad media: La documentación real astur-leonesas (718-1072)|apelidos=Lucas Álvarez|nome=Manuel|editorial=CSIC|ano=1995|url=https://books.google.es/books?id=0E5pAAAAMAAJ&amp;q=%22principe+in+foris+terra%22+%22in+Gallecia+dominante%22&amp;dq=%22principe+in+foris+terra%22+%22in+Gallecia+dominante%22&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwin_6O38bjtAhWZDmMBHVw8AXkQ6AEwAXoECAMQAg|cita=Regnante '''Veremudo serenissimo principe''' in foris terra seu et in '''Gallecia dominante'''}}&lt;/ref&gt;, e como &quot;''dei gratia Rex Gallecie''&quot; e &quot;''Rex Veremudus regnans Gallecie''&quot; na do [[Mosteiro de San Xoán de Caaveiro|mosteiro de Caaveiro]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El monasterio de San Juan de Caaveiro|editorial=Deputación Provincial de A Coruña|ano=1999|apelidos-editor=Castro Álvarez|apelidos-editor2=Fernández de Viana y Vieites|apelidos-editor3=González Balasch|páxina=120 - 121|cita=Ego, prenominat[us] '''rex Veremudus, regnans Gallecie''', cartam quam fieri iussi, manu propria roboro et confirmo.}}&lt;/ref&gt;. Sen existir neste último caso acordo entre os estudosos sobre a datación do diploma&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Vaamonde Lores|nome=Cesar|data=1924|título=Importante escritura de donación otorgada por Don Bermudo, Rey de Galicia, a favor del Monasterio de Canónigos de San Juan de Caabeiro. Año 934.|PMC=|revista=Boletín de la Real Academia Gallega|doi=|ISSN=|PMID=|volume=|páxinas=|número=159|url=https://academia.gal/boletins-web/paxinas.do;jsessionid=8FFB8BEEFC5EC1DBDE11C04AB33EE867?id=2605&amp;d-447263-p=1}}{{Ligazón morta|data=setembro de 2021 }}&lt;/ref&gt;, pois o cartulario foi modificado no século XIII.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Castro Correa|nome=|data=2011|título=El Cartulario de Caaveiro y el proceso de cartularización en Galicia. Nueva documentación altomedieval sobre el monasterio de San Xoán de Caaveiro|PMC=|revista=Cátedra: Revista Eumesa de estudios|doi=|ISSN=|PMID=|volume=|número=18|url=http://catedra.pontedeume.es/18/catedra1807.pdf#page=15&amp;zoom=auto,-320,58|apelidos2=Pichel Gotérrez|páxina=244|data-acceso=03 de febreiro de 2021|data-arquivo=09 de decembro de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201209233016/http://catedra.pontedeume.es/18/catedra1807.pdf#page=15&amp;zoom=auto,-320,58|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; Tamén é presentado como rei de Galicia pola Crónica Silense, ao indicar o manuscrito que foi nas fronteiras de tal reino onde Bermudo obtivo a coroa.&lt;ref name=&quot;:96&quot;&gt;{{Cita libro|título=Reinos e imperio: la Historia legionensis (llamada silensis) y la reivindicación leonesa de la herencia visigótica|apelidos=Le Morvan|nome=Gaël|editorial=e-Spania|ano=2012|url=https://journals.openedition.org/e-spania/21681#tocto1n5|páxina=59|cita=Qui profecto '''Veremudus''', post ubi '''in finibus Gallecie arcem regni adeptus est''',}}&lt;/ref&gt;

O rei [[Afonso V o Nobre|Afonso V]] (†[[1028]]) é sinalado como &quot;rei galego&quot; polo cronista [[Adémar de Chabannes]] (†[[1034]])&lt;ref name=&quot;:242&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronique Adémar de Chabannes|url=https://archive.org/details/chronique00aduoft/page/194|páxina=195|apelidos-editor=Chavanon|nome-editor=Jules|edición=1897|cita='''Rex Gallitianus Adefonsus'''}}&lt;/ref&gt;. Tamén o denomina así a Crónica Silense&lt;ref name=&quot;:252&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/64/mode/2up/search/Adefonsi+galleciensis+regis|páxina=64|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita='''Adefonsi Galleciensis regis'''}}&lt;/ref&gt;, que o chama ademais &quot;príncipe dos galegos&quot;&lt;ref name=&quot;:262&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/64/mode/2up/search/galleciensium+principis|páxina=65|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita='''Adefonsi Galleciensium principis'''}}&lt;/ref&gt; ao tempo que fala dos seus herdeiros: [[Vermudo III|Bermudo III]] (†[[1037]]) e [[Sancha I de Galicia|Sancha I]] (†[[1067]]). Na hora da morte do rei Bermudo III, que goberna unha Galicia que chega até o [[río Pisuerga]]&lt;ref name=&quot;:2525&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/details/historiasilense00sant/page/64/mode/2up|páxina=64|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=a finibus Gallicienssium usque ad fluuium Pisorga, qui Cantabriensium regnum separat}}&lt;/ref&gt; e a quen [[Sancho III o Maior]] de Navarra denomina &quot;emperador de Galicia&quot; nun diploma do ano 1030&lt;ref name=&quot;:272&quot;&gt;{{Cita libro|título=Alfonso VI: Imperator totius orbis Hispanie|editorial=Sanz y Torres|ano=2011|páxina=25|url=https://books.google.es/books?id=gpJADwAAQBAJ&amp;lpg=PA25&amp;dq=imperator%20domnus%20Veremudius%20in%20Gallecia&amp;hl=es&amp;pg=PA25#v=onepage&amp;q=imperator%20domnus%20Veremudius%20in%20Gallecia&amp;f=false|cita='''imperator domnus Veremudius in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;, herda a coroa a súa irmá a &quot;emperatriz&quot; Sancha,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de Fernando I. Nº 25|apelidos=Blanco Lozano|nome=Pilar|cita=Ipse confirmat omnia facta patris, ut benedictionibus est cum filiis et eggregia '''imperatrice uxori Santia''' erigatur, et semper '''in regno Gallicie''' eorum sobolis dominetur.|url=https://books.openedition.org/cvz/779?lang=es#ftn155}}&lt;/ref&gt; casada co navarro [[Fernando I de León|Fernando I]] (†[[1065]]) xunto ao cal gobernou sobre o &quot;imperio galego&quot;&lt;ref name=&quot;:282&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de Fernando I. Nº 25|apelidos=Blanco Lozano|nome=Pilar|cita=Hoc priuilegium est actum temporem regnante '''imperatori Fredelando in imperio Gallicie'''|url=https://books.openedition.org/cvz/779?lang=es#ftn155}}&lt;/ref&gt;. Fernando, que chegou a sitiar León no seu camiño ao trono&lt;ref name=&quot;:1322&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/66/mode/2up/search/finibus+Gallecie+veniens|páxina=67|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fernandus […] a finibus Gallecie veniens, obsedit Legionem. / Fernando I […] chegando desde os límites de Galiza puxo sitio a León}}&lt;/ref&gt; e defendeu Galicia do seu irmán García de Navarra&lt;ref name=&quot;:13222&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/69/mode/2up|páxina=69|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fredinandus rex, collecto a finibus Gallecie immenso exercitu, iniuriam regni ulcisci properat / O rei Fernando apresúrase a vingar nos límites de Galicia os ataques de que é obxecto seu reino.}}&lt;/ref&gt;, figura como rei de Galicia na documentación do mosteiro de Celanova&lt;ref name=&quot;:292&quot;&gt;{{Cita libro|título=Documentos del Monasterio de Celanova (años 975 a 1164)|apelidos=Serrano y Sanz|nome=Manuel|ano=1929|cita=et functus in '''regno domnos Fernandus princeps super omnem Galletiam'''|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/viaxe/infodoc/17%7C534/op/az/|capítulo=Tombo de Celanova. Folios 182vb - 182vb}}&lt;/ref&gt; e é denominado &quot;rei dos galegos&quot; polo historiador marroquino [[Ibn Idari]] na súa crónica do século XIII&lt;ref name=&quot;:302&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Fernando fillo de Sancho, rei dos galegos'''}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Alfons6Kastilie.jpg|miniatura|231x231px|O rei de Galicia Afonso VI. Tombo A da Catedral de Santiago.&lt;ref&gt;'''Regnate Adefonsus princeps in Gallicia''' - Mosteiro de Arouca '''Regnante […] Adefonso […] in legione et in Galletia''' - Catedral de Burgos '''Regem Galliciae''' '''et Castellae potentissimum''' - Chronica Alberici monachi Trium Fontaim '''Regnante in Gallecia Adefonsus rex''' - Mosteiro de Arouca '''Regi Ildefonso Gallitiae''' - Papa Urbano II '''Rege in''' '''Toleto, et in Hispania, et''' '''Gallecia''' - Catedral de Lugo '''Rege […] in totam Galletiam''' '''et Ispaniam''' - Catedral de León '''Regi Galleciae''' - Orderico Vital '''Galleciae Regi''' - Guillerme de Malmesbury '''Galiciae Regi''' - Mateo de Paris&lt;/ref&gt;]]

=== Crise sucesoria ===
Após a morte da raíña Sancha I e o seu consorte Fernando, o reino galego foi dividido entre os seus fillos [[Sancho II de Castela|Sancho]] (†[[1072]]), [[Afonso VI de León|Afonso VI]] (†[[1109]]) e [[García II de Galicia|García II]] (†[[1090]]). García herdou a que, segundo narra o [[Cantar de xesta#Cantares de xesta hipotéticos|cantar do cerco de Zamora]], sería a parte principal do reino&lt;ref name=&quot;:31&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.filo.uba.ar/contenidos/carreras/letras/catedras/literaturaespanola1/sitio/zamora.htm|título=Cantar del cerco de Zamora|páxina-web=Literatura Española I (Medieval)|lingua=es|cita=Et dixole el rey don Sancho al rey don Alfonso: «Nuestro padre por nuestros pecados dexonos la tierra mal partida, et dio al rey don Garcia la mayor parte del regno, et uos fincastes el mas deseredado de todos nos et con mas poca tierra et por eso ternia yo por bien de tomargela»|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160304072033/http://www.filo.uba.ar/contenidos/carreras/letras/catedras/literaturaespanola1/sitio/zamora.htm|dataarquivo=04 de marzo de 2016|urlmorta=yes|data-acceso=12 de xullo de 2020}}&lt;/ref&gt;, a Galicia propiamente dita ou nuclear{{Efn|Nos momentos históricos nos que o reino galego se divide, os autores distinguen entre unha Galicia reducida e o reino completo. Por exemplo, [[Anselmo López Carreira]] fala dunha Galicia ''nuclear'' fronte a outra &quot;extensa&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=336}}&lt;/ref&gt;. [[Carlos Baliñas Pérez]] contrapón a Galicia &quot;nuclear&quot; e a &quot;Gran Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A flumine Mineo usque in Tagum: Os camiños diverxentes de Galicia e Portugal na alta idade media (700-1100)|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2014|páxina=41|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2014_Lingua-e-identidade-na-fronteira-galego-portuguesa.pdf#page=41&amp;zoom=auto,-145,665|cita=}}&lt;/ref&gt; etc.}}. Paradoxalmente, García nunca aparece na documentación como rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=García II de Galicia. El rey y el reino|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|ano=2001|páxina=168}}&lt;/ref&gt;, cousa que si fai o seu irmán Afonso no ano 1070&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugaliae monumenta histórica|ano=1070-05-1 - Doc. nº CCCLXXXX|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Regnante Adefonsus princeps in Gallicia'''}}&lt;/ref&gt; e Sancho no 1071&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cartulario de San Pedro de Arlanza|apelidos=Ibañez de Aldecoa|ano=1925|url=https://books.google.es/books?id=u7tlAAAAMAAJ&amp;q=%22regnante+rex+sancio%22+%22in+castella+et+in+gallecia%22&amp;dq=%22regnante+rex+sancio%22+%22in+castella+et+in+gallecia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjwiryrioTpAhUK5uAKHRHcD-MQ6AEIMTAB|cita='''Regnante rex Sancio […] in Castella et in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|apelidos=Florez|nome=Henrique|ano=1796|url=https://books.google.es/books?id=_j0-AAAAcAAJ&amp;pg=PA417&amp;dq=sancius+castellae+et+galleciae+rex+conf&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjGld2Ei4TpAhWSDmMBHYTiBIIQ6AEIKTAA#v=onepage&amp;q=sancius%20castellae%20et%20galleciae%20rex%20conf&amp;f=false|volume=40|cita='''Sancius Castellae et Galleciae rex'''}}&lt;/ref&gt;, e neste mesmo ano mesmo os dous en conxunto&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The cid and his spain|apelidos=Menéndez Pidal|nome=Ramón|edición=2016|lingua=en|cita='''regnante rege santio''' in castella et '''in galletia''' et '''adefonso''' fratre eius in legione et '''in galletia'''|url=https://books.google.es/books?id=moukDAAAQBAJ&amp;lpg=PT85&amp;dq=regnante%20rege%20santio%20in%20castella%20et%20in%20galletia%20et%20adefonso%20fratre%20eius%20in%20legione%20et%20in%20galletia&amp;hl=es&amp;pg=PT85#v=onepage&amp;q=regnante%20rege%20santio%20in%20castella%20et%20in%20galletia%20et%20adefonso%20fratre%20eius%20in%20legione%20et%20in%20galletia&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;. Tamén aparecen como reis de Galicia na ''Chronica'' de [[Alberic de Trois-Fontaines]] (†[[1252]]), onde se chama a Sancho rei de Galicia e a Afonso &quot;potentísimo rei de Galicia e Castela&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA102#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Regi Galliciae Sanctio'''&quot;. &quot;'''Alphonsum, Regem Galliciae''' et Castellae potentissimum}}&lt;/ref&gt;. Foi finalmente Afonso quen reunificou a coroa na súa persoa, aparecendo desde entón prolixamente nas fontes históricas co título de rei de Galicia. Deste xeito aparece nun documento portugués do ano 1086&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugaliae monumenta historica|ano=1086-01-8 - Doc. nº DCLIII|url=https://books.google.es/books?id=ZqBCAAAAYAAJ&amp;q=%22Regnante+in+Gallecia+Adefonsus+rex%22&amp;dq=%22Regnante+in+Gallecia+Adefonsus+rex%22&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiPsuOLifXoAhVd8uAKHagpAEsQ6AEIJjAA|cita='''Regnante in Gallecia Adefonsus rex'''}}&lt;/ref&gt; e noutros posteriores&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Dissertações chronologicas e criticas sobre a historia e jurisprudencia ecclesiastica e civil de Portugal|apelidos=Ribeiro|nome=João Pedro|ano=1819|páxina=22|volume=4|cita=Dos cinco documentos […] dos fins do século XI, se ve que don Affoso VI, figurava no territorio de Portugal como rei de Galiza|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, e así se dirixe a el o propio pontífice [[Urbano II, papa|Urbano II]] no ano [[1088]]&lt;ref name=&quot;:332&quot;&gt;{{Cita libro|título=Regesta Honorii Papae III|editorial=Georg Olms Verlag|ano=1978|url=https://books.google.es/books?id=TdURAQAAIAAJ&amp;q=Regi+Ildefonso+Gallitiae&amp;dq=Regi+Ildefonso+Gallitiae&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjq76Oei57mAhWSyoUKHSS9Dj8Q6AEIKzAA|cita='''Regi Ildefonso Gallitiae'''|páxina=167|apelidos-editor=Pressutti|nome-editor=Pietro}}&lt;/ref&gt;{{Efn|As denominacións dos monarcas galegos como reis de Galicia desconcertan os historiadores académicos, pois estes asumen un paradigma historiográfico errado. Tal é o caso do británico Bernard F. Reilly, quen chega a afirmar na súa biografía de Afonso VI que Urbano II e a chancelaría papal tiñan un &quot;vago coñecemento dos asuntos políticos de España&quot;!!&lt;ref name=&quot;Reilly1988&quot;&gt;{{Cita libro|título=The Kingdom of León-Castilla under King Alfonso VI, 1065-1109|apelidos=F. Reilly|nome=Bernard|editorial=Princeton University Press|ano=1988|url=https://libro.uca.edu/alfonso6/alfonso10.pdf#page=12&amp;zoom=auto,-267,118|páxina=208|lingua=en}}&lt;/ref&gt;.}}. No ano 1085 Afonso anexionou o reino hispano de Toledo aos seus dominios; desde a súa conquista figura tamén nas fontes &quot;imperando&quot; na España musulmá&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=358-359}}&lt;/ref&gt;. Posterior á súa conquista é un privilexio outorgado á [[catedral de Lugo]] onde figura como &quot;vitoriosísimo rei en Toledo, España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:35&quot;&gt;{{Cita libro|título=España sagrada|apelidos=Flórez|nome=Enrique|ano=1796|url=https://books.google.es/books?id=_j0-AAAAcAAJ&amp;pg=PA425&amp;lpg=PA425&amp;dq=regnante+Adephonso+victoriosissimo+rege+in+Toleto&amp;source=bl&amp;ots=XCcQIaYLId&amp;sig=ACfU3U2TCd0-AQGqObmTm3AXL8PVs_2Fmg&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW2tGplJ7mAhWGohQKHadoAgkQ6AEwAXoECAoQAQ#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=425|volume=40|cita=regnante Adephonso victoriosissimo '''rege in Toleto, &amp; in Hispania, &amp; Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;, e no ano [[1095]] aparece na documentación da [[Catedral de León]] como &quot;rei […] en toda Galicia e España&quot;&lt;ref name=&quot;:36&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección documental del archivo de la Catedral de León (1032-1109)|editorial=Centro de Estudios e Investigación &quot;San Isidoro&quot;|ano=1990|url=https://books.google.es/books?id=BvhWAAAAYAAJ&amp;q=%22in+totam+galletiam+et+ispaniam%22&amp;dq=%22in+totam+galletiam+et+ispaniam%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwi35ML3jZ7mAhVPxoUKHY6bDAAQ6AEIPTAC|páxina=596|volume=3|cita='''Adefonso rege''', Fredinandi regis filio, '''in totam Galletiam''' et Ispaniam}}&lt;/ref&gt;.

As fontes europeas tamén se refiren a Afonso como rei de Galicia. Así o fan [[Oderico Vital|Orderico Vital]] (†[[1142]]), na súa obra ''Ecclesiasticae Historiae'', e [[Guillerme de Malmesbury]] (†[[1143]]), na súa ''[[De Gestis Regum Anglorum]]''&lt;ref name=&quot;:37&quot;&gt;{{Cita libro|título=The History of the Norman Conquest of England|apelidos=Freeman|nome=Edwar Augustus|editorial=Oxford University|ano=1873|url=https://books.google.es/books?id=OLvZAAAAMAAJ&amp;pg=PA557#v=onepage&amp;q=regi%20Galliciae&amp;f=false|cita='''Amfurcio Regi Galliciae'''&quot;. &quot;'''Aldefonso Galliciae Regi'''|páxina=557|volume=4}}&lt;/ref&gt;, ambos ao referírense á súa posíbel voda con Agatha, filla do rei [[Guillerme I de Inglaterra]].&lt;ref name=&quot;:38&quot;&gt;{{Cita web|título=O cabalo negro de Guillerme|url=http://www.manuelgago.org/blog/2010/11/10/o-cabalo-negro-de-guillermo/|páxina-web=Capítulo 0|data=2010-11-10|data-acceso=2019-12-08|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt; O mesmo fai outro monxe inglés, [[Mateo de París]] (†[[1259]]), na súa ''Historia Anglorum''&lt;ref name=&quot;:39&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historiae Anglorum|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=KlgstgXS2bIC&amp;dq=Andefulso%2C%20Galiciae%20regi&amp;pg=PA31#v=onepage&amp;q=Andefulso,%20Galiciae%20regi&amp;f=false|cita='''Andefulso, Galiciae regi'''}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:R. de Galice &amp; darragon. Armorial de Charolais (1658).jpg|miniatura|esquerda|Escudo atribuído ao rei de Galicia e Aragón nun [[armorial]] francés. No ano 1109, [[Urraca I|Urraca]], raíña de Galicia, casou en segundas nupcias con [[Afonso I de Aragón]].]]
Durante o reinado de Afonso, a Galicia nuclear, que fora asignada a García II, foi confiada ao nobre franco [[Raimundo de Borgoña]] (†[[1107]]), casado coa súa filla e herdeira na altura [[Urraca de León|Urraca I]] (†[[1126]])&lt;ref name=&quot;:40&quot;&gt;{{Cita libro|título=Histoire de Normandie|apelidos=Vital|nome=Orderico|url=http://remacle.org/bloodwolf/historiens/vital/normands32.htm|lingua=francés|cita='''Uraca […] filia Hildefonsi senioris Galliciae regis'''}}&lt;/ref&gt;. Raimundo aparece na documentación histórica con atribucións e definicións case rexias&lt;ref name=&quot;:41&quot;&gt;{{cita publicación periódica|apelidos=Barón Faraldo|nome=Andrés|ano=2011|data=2011|título=Magnates y nobiles en la curia del conde Raimundo de Borgoña. Totius Gallecie Princeps (c. 1091-1107)|url=https://docs.wixstatic.com/ugd/4dc129_1e2248f737f0442eb746acaaeae2d01d.pdf#page=533&amp;zoom=auto,-331,680|revista=[[Estudios Mindonienses]]|volume=27|páxinas=533–536|cita='''In urbe Gallecia regnante Comite Raimundus''' con coniuge sua filia Adefonsus rex}}&lt;/ref&gt;, chegando a ser cualificado en ocasións como &quot;''regnante&quot;'' en Galicia e mesmo como &quot;emperador de toda Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Taboa tenentes Galicia no Reinado de Alfonso VI (1065-1109)|url=http://www.xenealoxiasdoortegal.net/ortegal/tenenciagalicia.htm|páxina-web=www.xenealoxiasdoortegal.net|data-acceso=2020-07-22|cita='''Raimundo regnate Gallecia''' et Sanctarem”, “'''Raimundo regnante in Gallecia'''”, “'''totius Gallecie imperator'''}}&lt;/ref&gt;. A Galicia de Raimundo incluía naturalmente a zona leonesa, chegando a autoridade do conde a Zamora ou Salamanca&lt;ref name=&quot;:432&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=350-352. 361}}&lt;/ref&gt;. A pegada histórica do nobre borgoñón ficou testemuñada no [[O Cantar de Roldán|Cantar de Rolán]] onde aparece baixo o nome Hamon de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Gicquel|nome=Bernard|data=2003|título=Généalogie de la Chanson de Roland, suivi des Sources et Modèles|url=https://books.google.es/books?id=9W9JClF6l3IC&amp;lpg=PA1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA246#v=onepage&amp;q&amp;f=false|revista=Cahiers de civilisation médiévale, 49e année|lingua=Francés|número=194}}&lt;/ref&gt;. No ano 1107 faleceu o conde Raimundo, sendo agora Urraca sinalada nas fontes históricas en termos similares aos do seu home: &quot;emperatriz de toda Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:44&quot;&gt;{{Cita libro|título=La reina Urraca|apelidos=Pallares|nome=María del Carmen|editorial=Nerea|ano=2006|url=https://books.google.es/books?id=uqp7mHCeen0C&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA39#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=39|cita='''totius Gallecia domina'''”, “'''tocius Gallecie imperatrix'''}}&lt;/ref&gt;. Urraca e o seu fillo [[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]]) disputaron longamente a coroa do reino galego. Afonso VI deixara o reino a Urraca mais explicitando que se volvía casar este pasaría ao seu neto&lt;ref name=&quot;:45&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia compostelana|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|url=https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/9378|edición=1765|páxina=209 (Libro I - CVIII)|cita=O rei don Afonso, meu avó, puxo esta condición, que se a raíña, miña nai, permanecese en estado de viuvidade, todo o reino de Galicia […] estaría suxeito ao seu dominio; pero se asinase un contrato de matrimonio, o reino de Galicia voltaría a min.|Cita=}}&lt;/ref&gt;. Urraca casou con [[Afonso I de Aragón]] e, durante os longos anos de conflito, o seu fillo Afonso chegou a ser coroado como rei de Galicia en Compostela en dúas ocasións: no ano [[1111]], en toda Galicia, contando coa aquiescencia da súa nai, e no [[1116]] só na Galicia ''nuclear'' e en aberto enfrontamento&lt;ref name=&quot;:46&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia compostelana|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|url=https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/9378|edición=1765|páxina=211 (Libro I - CIX)|cita=A raíña,cando soubo que o seu fillo tiña vido a Galicia e recibido como rei […] temeu ter perdido completamente o reino de Galicia.|Cita=}}&lt;/ref&gt;.

Finalmente Afonso asumiría a coroa na hora da morte da súa nai no ano 1127, gobernando &quot;toda Galicia, Asturias e a terra de León, Castela, Estremadura e a Trasierra&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cronica latina de los reyes de Castilla|apelidos=de Soria|nome=Juan|ano=1217-1239|páxina=5|url=https://www.oocities.org/iblbo/archivo/cronicastilla/laticas1.htm|cita='''gobernó en paz por mucho tiempo toda Galicia''', Asturias y la tierra de León, Castilla, Extremadura y la Trasierra|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O cronista árabe Ibn Al-Atir fala del como &quot;rei do pobo franco dos galegos&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=179}}&lt;/ref&gt;. É chamado rei de Galicia polo monxe francés [[Helinando de Froidemont|Helinando de Froidmont]] (†[[1237]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Frigidi Montis|nome=Helinandus|ano=1123|cita=Hanc solemnitatem celeberrime observabat '''Adelfonsus rex Galliciae'''|url=http://www.mlat.uzh.ch/MLS/advsuchergebnis.php?suchbegriff=Hanc%20solemnitatem%20celeberrime%20observabat%20Adelfonsus%20rex%20Galliciae&amp;table=Helinandus_Frigidi_Montis_cps2&amp;level2_name=&amp;from_year=&amp;to_year=&amp;mode=SPH_MATCH_EXTENDED2&amp;lang=0&amp;corpus=2&amp;verses=&amp;lemmatised=&amp;suchenin=in_tabelle|volume=LIBER XLVIII}}&lt;/ref&gt;. No libro V do ''Códice Calixtino'' afírmase que Afonso era o &quot;emperador de España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:57&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1901|url=https://archive.org/stream/historiadelasant04lpez#page/n77/mode/2up/search/adefonsi+imperatoris|páxina=75|volume=4|cita='''Adefonsi imperatoris Yspanie et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;. A diplomatura do mosteiro de Caaveiro di que o &quot;emperador Afonso impera en Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El monasterio de San Juan de Caaveiro,|editorial=Deputación Provincial da Coruña|ano=1999|apelidos-editor=Castro Álvarez|apelidos-editor2=Fernández de Viana y Vieites|apelidos-editor3=González Balasch|páxinas=303 - 304|data=1154-6-25|cita='''Imperante Adefonsus imperator in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt; Un diploma do Tamén os ''[[Annales Cambriae]]'' ou cameracenses semellan referirse a el ao enumerar os imperios da cristiandade para o ano 1159: o xermánico ([[Frederico I do Sacro Imperio Romano Xermánico|Frederico I]]), o bizantino ([[Manuel I Comneno|Manuel I]]) e o galego (Afonso VII), se ben é posíbel que se refiran xa ao seu fillo Fernando II&lt;ref name=&quot;:03&quot;&gt;{{Cita libro|título=El imperio medieval español|apelidos=García Gallo|nome=Alfonso|editorial=Arbor|ano=1945|páxina=227|cita=Imperator […] noster Fredericus per annum circiter pugnans contra Mediolanenses […] Imperator vero Constantinopolitanus […] Imperator quippe Galitie Sarracenos et ipse congreditur / O propio emperador de Galiza marchou contra os sarracenos|url=https://books.google.es/books?id=wA4tFv2xRxQC&amp;pg=PA163&amp;lpg=PA163&amp;dq=%22+Imperator+quippe+Galitie%22&amp;source=bl&amp;ots=zBk_1-2i8V&amp;sig=ACfU3U1odnACJzs_w-QmJemfbDb0OwdjLA&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwixgsvgm6PlAhXeAWMBHdJlCTEQ6AEwCnoECAkQAQ#v=onepage&amp;q=%22%20Imperator%20quippe%20Galitie%22&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;. O historiador inglés [[Mateo de París]] explica que no ano 1155 Afonso VII é &quot;rei de España, que a súa capital é Toledo e que os seu reinos principais son Aragón e Galicia, e que por iso é chamado emperador de España&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Majora|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=BaxEAQAAMAAJ&amp;pg=PA210&amp;dq=sub+eisdem+diebus+lodowicus&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie_LOS6prpAhWF3OAKHX2sD8YQ6AEIJjAA#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Aldefunsi, regis hispaniae, cujus regni caput est Tholetum. Quem, quia principatur regis Arragonum et Galatie, imperatorem hyspaniae appellant}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Tomb_of_Afonso_VIII_de_Galicia_León_(Capela_das_Reliquias_da_catedral_de_Santiago_de_Compostela).jpg|miniatura|Sepulcro de [[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] na [[Panteón Real da Catedral de Santiago|Catedral de Santiago]]. A historiografía española asígnalle o numeral &quot;IX&quot;, reservando fraudulentamente o &quot;VIII&quot; para o primeiro rei de Castela&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino de Gallaecia|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|editorial=Xerais|ano=2001|ISBN=84-8302-656-2|páxina=233|cita=[Afonso de Castela] Como primeiro rei exclusivo de Castela, debería ser titulado Afonso I, do mesmo xeito que o é Afonso Henriques en Portugal.|ref=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|ISBN=978-84-8341-293-0|páxina=128|cita=Afonso VIII […] foi impunemente convertido en 'noveno' para podelo incluir nunha inventada nómina de reis de España xunto con outro Afonso, de Castela (a quen se lle outorga o ordinal 'oitavo') […] creandose así unha secuencia ficticia.|ref=}}&lt;/ref&gt;]]

=== División do reino ===
Na hora da morte de Afonso VII o reino foi dividido entre os seus fillos, Sancho recibiu Castela e Toledo e [[Fernando II de León e Galicia|Fernando II]] (†[[1188]])  &quot;t''oda Galicia, todas as Asturias de Oviedo, as cidades e terras de León, Astorga, Toro, Zamora e Salamanca''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=Instituto de Historia Jeronimo Zurita|ano=1943|url=https://books.google.es/books?hl=es&amp;id=AQzSAAAAMAAJ&amp;dq=regesta+fernando+ii+julio+gonzalez&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=toda+galicia|páxina=20}}&lt;/ref&gt;. Desde o ano 1152, cinco anos antes da morte do emperador Afonso, o seu fillo Fernando aparece titulado como rei de Galicia en diversos documentos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=386|cita=regnante dono '''Fernando rege in Gallecia'''&quot; &quot;Doc.104-1 Mosteiro de Moreruela (Benavente) (Ano 1152)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de San Martín de Jubia|nome-editor=Santiago|apelidos-editor=Montero Diaz|publicación=Boletín de la Universidad de Santiago de Compostela, VII, nº 25|cita=Doc. ano 1152: &quot;'''tenente Gallicie rex Fernandus'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Boletín del Instituto de Estudios Asturianos|editorial=Instituto de Estudios Asturianos|ano=1981|volume=102|cita=Cartulario do Mosteiro de Vilanova de Oscos (1153): &quot;'''Fredenandus, rex in Gallecia'''|url=https://books.google.es/books?id=HxocTmauWuAC&amp;q=%22Fredenandus,+rex+in+Gallecia%22&amp;dq=%22Fredenandus,+rex+in+Gallecia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiajP6Vu5DpAhVDExoKHZSCAuQQ6AEIKTAA}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Boletín del Instituto de Estudios Asturianos|editorial=Instituto de Estudios Asturianos|ano=1981|volume=102|cita=Cartulario do Mosteiro de Vilanova de Oscos (1155): &quot;'''regis Fernandi imperat Galletia'''|url=https://books.google.es/books?id=P90zAAAAIAAJ&amp;q=%22regis+Fernandi+imperat+Galletia%22&amp;dq=%22regis+Fernandi+imperat+Galletia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiU0KuTupDpAhXI4IUKHRkXBZkQ6AEIMTAB}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática, Diocese de Lugo|ano=2012-2016|apelidos-editor=Cañizares del Rey|nome-editor=Buenaventura|volume=2|cita=Doc. ano 1155: &quot;'''Fernandus […] rex Galletie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Voces de mujeres en la edad media: Entre realidad y ficción|apelidos=Corral Diaz|nome=Esther|url=https://books.google.es/books?id=ywh2DwAAQBAJ&amp;pg=PA15&amp;lpg=PA15&amp;dq=rex+domnus+fernandus+in+omni+galletia&amp;source=bl&amp;ots=WcsVjjTUVY&amp;sig=ACfU3U3BPKXT9iOMnKcwPRJ8Zbf_cG-i7Q&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXmYH0xJXpAhUTCWMBHbp1CTsQ6AEwAHoECAQQAQ#v=onepage&amp;q=rex%20domnus%20fernandus%20in%20omni%20galletia&amp;f=false|cita='''rex domnus fernandus in omni galletia'''&quot; &quot;Doc. Mosteiro de Sobrado. Ano 1156|páxina=15}}&lt;/ref&gt;. Desde a morte de Afonso VII, o rei Fernando asina na diplomatura rexia maioritariamente baixo a fórmula de &quot;rei en León, Galicia, Asturias e Estremadura&quot;&lt;ref name=&quot;:110&quot;&gt;{{Cita libro|título=Los adelantados y merinos mayores de León (Siglos XIII-XV)|apelidos=Jular Pérez-Alfaro|nome=Cristina|editorial=Universidad de León|ano=1990|páxinas=56-58|cita=}}&lt;/ref&gt;. O trobador provenzal [[Arnaut Daniel]]  (†[[1200]]) sinálao como &quot;señor dos galegos&quot; na súa composición “Doutz brais e critz”&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Homenaxe ó profesor Camilo Flores|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1999|url=https://books.google.es/books?id=NhmrACHDSA8C&amp;pg=PA368&amp;lpg=PA368&amp;dq=%22seignor+dels+galecs%22&amp;source=bl&amp;ots=_fmQmtqZlB&amp;sig=ACfU3U06-5tk5dgdxxJiOYl6heUb9Q50Iw&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjYkovlj5jpAhXwDmMBHX16DQMQ6AEwAnoECAUQAQ#v=onepage&amp;q=%22seignor%20dels%20galecs%22&amp;f=false|páxina=368|cita=seignor dels Galecs}}&lt;/ref&gt;. Tamén fan del rei de Galicia, o relixioso británico Mateo de París na súa ''[[Chronica Majora]]''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Majora|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=BaxEAQAAMAAJ&amp;pg=PA210&amp;dq=sub+eisdem+diebus+lodowicus&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie_LOS6prpAhWF3OAKHX2sD8YQ6AEIJjAA#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=in vigilia beati Jacobi […] quod '''galaciae rex''' advenerat}}&lt;/ref&gt; e a anónima ''Chronica regia Coloniensis.''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica regia Coloniensis|ano=1197 (orixinal)|url=https://archive.org/details/chronicaregiaco00waitgoog/page/n171/mode/2up?q=Galiciae|lingua=Latín|cita=Circa natale Domini et '''rex Galiciae''' terrae Sancti lacobi occiditur a paganis, cum ipse tamen victor extitisaet.|páxina=138}}&lt;/ref&gt;

Á morte de Fernando II herda o trono o seu fillo [[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] (†[[1230]]), quen asinou como &quot;''rex legionensis et Gallecie''&quot; na maioría dos diplomas conservados até os nosos días, 213 dos 322 estudados polo historiador Julio González&lt;ref name=&quot;:110&quot; /&gt;. Esta fórmula está presente tamén nos seus selos e sinais rodados&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Selo de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Selo_Afonso_VIII.png|cita=Anfonsi '''Regis Legionis et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Sinal rodado de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Sinal_rodado_de_Afonso_VIII_de_Galiza_e_Leom_no_privil%C3%A9gio_do_mosteiro_de_Sobrado_polo_traslado_de_Betan%C3%A7os_%C3%B2_Castro_de_%C3%9Antia_(1219).jpg|cita=Adefonsi '''Regis Legionis et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Selo de chumbo de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Selo_de_chumbo_de_Afonso_VIII_de_Galiza_e_Leon.png|cita=Adefonsvs Dei Gracia '''Rex / Legion et Gall.'''}}&lt;/ref&gt;, atopándose xa presente na época de seu pai Fernando&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=CSIC|ano=1943|páxina=206|url=http://www.saber.es/web/biblioteca/libros/regesta-fernando-II/regesta-fernando-II.pdf#page=208&amp;zoom=970,-7,62|cita=Fernandus Dei Gracia '''Rex Legionis et Gallecie'''|data-acceso=25 de xullo de 2020|data-arquivo=25 de xullo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200725082229/http://www.saber.es/web/biblioteca/libros/regesta-fernando-II/regesta-fernando-II.pdf#page=208&amp;zoom=970,-7,62|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;{{Efn|Tanto Fernando II como Afonso VIII empregaban a titulación de &quot;reis de León e de Galicia&quot;, onde o factor León indica a sede rexia e Galicia a clásica globalidade do territorio.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Panteón Real|apelidos=López Carreira|editorial=Concello de Santiago de Compostela|ano=2019|apelidos2=Vilar Álvarez|apelidos3=Yzquierdo Peiró|páxina=59}}&lt;/ref&gt;}}. Na súa representación nos tombos de Compostela titúlase &quot;rei dos leoneses e Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galego: Afonso VIII, rei &quot;Legionensium et Gallecie&quot; (rei dos leoneses e Galicia) nunha miniatura do Tumbo A. Catedral de Santiago. Século XIII.|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Adeffonsus_rex_legionensium_et_gallecie.jpg|data=2012-10-26|data-acceso=2020-07-25|nome=Descoñecido|apelidos=Unknown}}&lt;/ref&gt;. O cronista británico [[Roger de Howden]] (†[[1201]]) refírese ao rei Afonso como o &quot;rei de Santiago&quot;&lt;ref name=&quot;:210&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronica magistri Rogeri de Houedene|editorial=Cambridge|url=https://books.google.es/books?id=RO6LfkVZnTwC&amp;lpg=PA52&amp;ots=6kdDhPn9fQ&amp;dq=terra%20regis%20sancto%20jacobo&amp;hl=es&amp;pg=PP5#v=snippet&amp;q=%22sancto%20jacobo%22&amp;f=false|páxina=52|lingua=en|volume=3|edición=2012|cita='''Regi Sancto Jacobo'''}}&lt;/ref&gt; e o francés [[Alberic de Trois-Fontaines]] (†[[1252]]) denomínao rei de Galicia ao narrar a voda dunha das súas fillas co rei de Xerusalén&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA2-PA13#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Predictus vero rex Iohannes Hierosolymitanus duxit uxorem '''filiam regis galliciae'''}}&lt;/ref&gt;. Nesta crónica emprega como equivalentes as denominacións de rei de León e rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA464#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Rex Legionensis, qui dicitur, Rex Gallaeciae'''&quot;. &quot;'''Regi Legionensi, id est, Regi Gallaeciae'''}}&lt;/ref&gt;.
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=&quot;7&quot; caption=&quot;Reis de Galicia no [[Tombos da Catedral de Santiago de Compostela|&lt;small&amp;gt;Tombo A da Catedral de Santiago&lt;/small&amp;gt;]]&quot;&gt;

Ficheiro:Afonso II o Casto, de Oviedo (Tumbo A), r.jpg|[[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†842)&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos'''. '''Señor de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Rex […] regni totius Galletiae''' - Diploma Ramiro I&lt;br /&gt;'''Regis Galleciae''' - Annales regni francorum&lt;br /&gt;'''Galleciae […] regem''' - Vita Karoli Magni&lt;br /&gt;'''Galleciarum principis''' - Vita Hludovici&lt;br /&gt;'''Rex Gallaeciae''' - Hermann de Reichenau&lt;br /&gt;'''Rege Gallecie''' - Ximenez de Rada&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono1of Asturias.jpg|[[Ordoño I de Oviedo|Ordoño I]] (†[[866]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia. Príncipe dos galegos''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Señor de Galicia''' - Ibn Idari&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Afonso III o Magno (Tumbo A), r.jpg|[[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Glorioso rei das Galicias''' - Papa Xoán VIII&lt;br /&gt;'''Adefonsus rex Galliciarum''' - ''Liber Historiae Francorum''&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono II of León.jpg|[[Ordoño II]] (†[[924]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia. Señor de Galicia. Tirano de Galicia''' - Ibn Hayyan. Al-Razi&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Miniatura de Fruela II el Leproso, rey de León.JPG|[[Froila II]] (†[[925]])&lt;ref&gt;'''Príncipe dos galegos''' - Ibn Hayyan. Al Razí&lt;br /&gt;'''Señor de Galicia''' - Al Nasir&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:King Ramiro II of Leon, miniature from the Index of Royal Privileges, Spain 12th Century (21404317065).jpg|[[Ramiro II de León|Ramiro II]] (†[[951]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Rei dos galegos''' - Al Himyari&lt;br /&gt;'''Galleciensis rex''' - Gomesanis Prologus&lt;br /&gt;'''Christianissimo rege Gallitiae''' - Luitprando de Cremona&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono IV of Leon big.jpg|[[Ordoño III de León|Ordoño III]] (†[[956]])&lt;ref&gt;'''Rei cristián de Galicia''' - Ibn Idari&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:TumboA – Sancho I of León.jpg|[[Sancho I de León|Sancho II]] (†[[966]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Khaldun&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Bermudo2.jpg|[[Vermudo II|Bermudo II]] (†[[999]])&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos''' - Ibn Khaldun&lt;br /&gt;'''Rex in Galezia''' - Mosteiro de Sahagún&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Alfonso V of Leon.jpg|[[Afonso V o Nobre|Afonso V]] (†[[1028]])&lt;ref&gt;'''Rex Gallitianus''' - Ademar de Chabannes&lt;br /&gt;'''Galiciensis Regis. Galleciensium Principis''' - Crónica Silense&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Bermudo III.jpg|[[Bermudo III]] (†[[1037]])&lt;ref&gt;'''Imperator domnus Veremudius in Gallecia''' - Sancho III de Navarra&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando I, rei consorte da Galiza.jpg|[[Fernando I de León|Fernando I]] (†[[1065]])&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos''' - Ibn Idari&lt;br /&gt;'''princeps super omnem Galletiam''' - Mosteiro de Celanova&lt;br /&gt;'''Regnante […] in imperio Gallicie''' - Colección diplomática de Fernando I&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Afonso VI, rei de Galiza, no Tombo A.jpg|[[Afonso VI de León|Afonso VI]] (†[[1109]])&lt;ref&gt;'''Regnate Adefonsus princeps in Gallicia''' - Mosteiro de Arouca&lt;br /&gt;'''Regnante […] Adefonso […] in legione et in Galletia''' - Catedral de Burgos&lt;br /&gt;'''Regem Galliciae''' '''et Castellae potentissimum''' - Chronica Alberici monachi Trium Fontaim&lt;br /&gt;'''Regnante in Gallecia Adefonsus rex''' - Mosteiro de Arouca&lt;br /&gt;'''Regi Ildefonso Gallitiae''' - Papa Urbano II&lt;br /&gt;'''Rege in''' '''Toleto, et in Hispania, et''' '''Gallecia''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''Rege […] in totam Galletiam''' '''et Ispaniam''' - Catedral de León&lt;br /&gt;'''Regi Galleciae''' - Orderico Vital&lt;br /&gt;'''Galleciae Regi''' - Guillerme de Malmesbury&lt;br /&gt;'''Galiciae Regi''' - Mateo de Paris&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:UrracaRegina TumboA.jpg|[[Urraca de León|Urraca I]] (†[[1126]])&lt;ref&gt;'''Uraca […] filia […] Galliciae regis''' - Orderico Vital&lt;br /&gt;'''totius Gallecia domina''' - Tombo A Catedral Santiago&lt;br /&gt;'''tocius Gallecie imperatrix''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''Urracha''', Dei gratia '''totius Hispanie et Galleciae Regina''' - Mosteiro de San Martiño Pinario&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Alfonso VII of Castile, 13th c.jpg|[[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]])&lt;ref&gt;'''rei do pobo franco dos galegos''' - Ibn Al-Atir&lt;br /&gt;'''rex Galliciae''' - Helinando de Froidmont&lt;br /&gt;'''imperatoris Yspanie et Gallecie''' - Códice Calixtino&lt;br /&gt;'''imperator […] Galitie''' - Annales Cambriae&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando II de Galicia e Leon no tombo A.jpg|[[Fernando II de León e Galicia|Fernando II]] (†[[1188]])&lt;ref&gt;'''Fernando rege in Gallecia''' - Mosteiro de Moreruela&lt;br /&gt;'''tenente Gallicie rex Fernandus''' - Mosteiro de Xubia&lt;br /&gt;'''Fredenandus rex in Gallecia''' - Mosteiro de Oscos&lt;br /&gt;'''regis Fernandi imperat Galletia''' - Mosteiro de Oscos&lt;br /&gt;'''Fernandus […] rex Galletie''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''rex domnus Fernandus in omni Galletia''' - Mosteiro de Sobrado&lt;br /&gt;'''Seignor dels Galecs''' - Arnaut Daniel&lt;br /&gt;'''galaciae rex''' - Mateo de París&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Adeffonsus rex legionensium et gallecie.jpg|[[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] (†[[1230]])&lt;ref&gt;'''Regis Legionis et Gallecie''' - Selo Real&lt;br /&gt;'''Regis Legionis et Gallecie''' - Sinal Rodado&lt;br /&gt;'''Rex legionensium et Gallecie''' - Tombo A&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando III como rei de Castela e Toledo e de Galiza e Leon no Tombo A.jpg|[[Fernando III de Castela|Fernando III]] (†[[1252]]).

Ficheiro:TumboAKing.jpg|[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]] (†[[1284]]).

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== O reino de Galicia na cartografía medieval ==
Os mapas medievais referendan graficamente a configuración política da península ibérica presentada pola documentación escrita. Na totalidade da cartografía conservada é Galicia o nome utilizado para referenciar o territorio do noroeste. Non existe ningún mapa do período medieval no que aparezan Asturias ou León en solitario, e, nas ocasións en que estes territorios son representados, sempre é dentro ou a carón de Galicia.

=== Galicia na cartografía do século X ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Mapa do Mediterráneo, al-Balkhī (921).jpg|Ano [[921]]. Mapa do mar Mediterráneo de [[Abu Zayd al-Balkhi|al-Balkhi]] coa transcrición de [[Konrad Miller]]. Na marxe dereita da metade superior do mapa, na Península Ibérica, figura a '''bilad al-galalika''' (terra dos galegos).&lt;ref name=&quot;mapas&quot;&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Juan |apelidos={{Versaleta|Piqueras Haba}} |ano=2009 |título=Cartografía islámica de Sharq Al-Andalus. Siglos X-XII. Al-Idrīsī y los precursores |revista=Cuadernos de geografía |número=86 |páxinas=137-163, en 139 e 142-144 |lingua=es |issn=0210-086X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/3237774.pdf}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa do Magreb, al-Istakhrī (c. 934).jpg|Ano c. [[934]]. Mapa do [[Magreb]] (poñente) segundo al-Istakhri. Na marxe superior indícase que fóra dos límites do mapa fica a “rexión de '''Galicia''', zona dos cristiáns”.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;
Ficheiro:Mapamundi Etimologias San Isidoro Iberian penínsule.jpg|Ano [[946]]. Fragmento do mapa das ''[[Etimoloxías]]'' de [[Isidoro de Sevilla]]. '''Gallecia''' ocupa todo o norte da península ibérica fronte a ''Spania'', o outro espazo territorial presentado.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Sermos publica os mapas do Reino de Galiza|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-do-reino-galiza-946/20180121194956065258.html|data-acceso=2020-04-08|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa de al-Andalus, Ibn Hawqal (c. 950).jpg|Ano c. [[950]]. Mapa de al-Andalus de Ibn Hawqal coa súa transcrición. Nel dise: “Este é un río xunto ao cal se atopan lugares […] que pertencen aos musul­máns; chamado [[río Texo]], sobre o seu curso hai unha cidade &lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[[Zamora]]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt; que fai fronteira con '''Galicia'''. Este río atravesa '''Galicia''' entre [[Almada]] e [[Lisboa]], do dominio de al-Andalus, e penetra no Océano”.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;

Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (Londres) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Versión persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhi. Conservada en [[Londres]], foi transcrita por Konrad Miller. Na marxe dereita da parte superior do mapa figura o territorio galego como '''djar ǵalalika'''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Konrad |apelidos={{Versaleta|Miller}} |título=Mappae Arabicae : Arabische Welt - und Länderkarten des 9.-13. Jahrhunderts |url=http://arachne.uni-koeln.de/item/buchseite/511110 |ano=1926 |volume=I |lugar=[[Stuttgart]] |lingua=de |páxina=28 |cita=ǵalalik, diar gálalik … j[etzt] Galicien}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (Paris) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Outra versión persa dos mapas do Mediterráneo pertencentes á «escola de al-Balkhī». Conservada en [[París]] neste caso, tamén foi transcrita por K. Miller. Na marxe dereita consta Galicia como '''diar ǵalalik''', ocupando a Península alén ''bilād al andalus''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;/&gt;
Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (San Petersburgo) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Terceiro mapa persa da «escola de al-Balkhī». Transcrito igual cós anteriores por Miller e mantido en [[San Petersburgo]], posúe na marxe dereita as palabras '''diar ǵalalika''', que representan a Galicia máis aló de ''diar andalus''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;/&gt;

Ficheiro:Galiza no beato de morgan.png|Entre o ano [[922]] e o [[958]]. Fragmento do Beato Morgan&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2072-escalada.pdf#page=8&amp;zoom=auto,-267,692|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Escalada, a.k.a. Asburnham, Morgan 644, New York I and Magius|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;, o mapa máis antigo da serie cartográfica derivada da obra do [[Beato de Liébana]]. '''Gallecia''' ocupa en solitario o espazo noroccidental da península ibérica, onde tamén figuran ''Spania'', ''Olisibona'' e ''Tarracona''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Beato Morgan e a Galiza do século X|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/beato-morgan-galiza-do-seculo-x/20190123190152075442.html|data-acceso=2020-08-18|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-múndi do Beato de Valcavado (970).jpg|Ano [[970]]. Fragmento do Beato de Valcavado&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2074-valcavado-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Valcavado|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Pertencente á serie cartográfica dos &quot;beatos&quot;, o mapa sitúa '''Gallecia''' no noroeste da península ibérica citando tamén ''Spania'', ''Olisobona'', ''Tarracona'', e engadindo agora ''Asturias'' no interior da Galicia cristiá.
Ficheiro:Galiza no mapa-múndi do Beato de Girona (975).jpg|Ano [[975]]. Fragmento do Beato de Girona&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2076-the-girona-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Girona|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Coloca '''Gallecia''' na esquina noroccidental da península con Asturias ao seu carón. Este beato, que non nomea a España musulmá, fai referencia por primeira vez á cidade de Santiago de Compostela (''Sti. Jacobi Apstli'').
Ficheiro:Ibn Hawqual map.png|Ano [[980]]. Tradución inglesa do mapamundi de Ibn Hawqal&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ibn Hawqal's World Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/213-ibn-hawqals-world-map/|páxina-web=myoldmaps|data-acceso=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;. Apréciase a división da península ibérica en tres espazos: o ''Al-Andalus'' musulmán, a '''Galicia''' cristiá e a rexión dos ''Ifrani'' (francos).
Ficheiro:Iberian peninsula beato seu de urgell.png|Ano [[975]] - [[999]]. Fragmento do Beato de Seu d'Urgell&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2078-the-seo-de-urgel-beatu.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Seu de Urgel|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Único da súa serie sen [[policromía]], o mapa reproduce a división da península presentada polos outros beatos con '''Gallecia''' a noroeste e Asturias ao seu lado.  
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XI ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:1025. Peninsula ibérica no mapa de Cotton.png|Ano [[995]] - [[1050]]. Fragmento do Mapa de Cotton&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Anglo-Saxon or Cottonian World Map|url=http://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/210-anglo-saxon-or-cottonia/|páxina-web=myoldmaps|data-acceso=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;. Copia dunha xeografía do século VI, non garda relación coas outras familias cartogŕaficas medievais. A península ibérica aparece dividida en tres espazos territoriais: ''Ispania citerior'' no sur, ''Barcinona'' no leste e '''Brigantia''' no noroeste.{{Refn|group=&quot;lower-alpha&quot;|A antiga cidade de Brigantia é mencionada por Paulo Orosio na súa obra, a cal tivo unha gran difusión.{{Sfn|{{Versaleta|Ferreira Priegue}}|1999|p=68}}}}
Ficheiro:Dzelikia in map of Abu-reyhan Biruni.png|Ano [[1030]]. Fragmento dunha reconstrución do 1912 do mapa de [[Al Biruni|Abu-reyhan Biruni]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=al-Biruni World Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2143-al-biruni-world-map/2143-al-biruni.pdf#page=10&amp;zoom=auto,-267,790|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O erudito musulmán divide a península ibérica en dous espazos territoriais: '''Dzelikia''' (Galicia) e Andlus (Al-Andalus).
Ficheiro:Iberian península no Mapa-mundi das Etimologias conservadas no Escorial e encomendadas por Sancha I, rainha da Galiza (1047).png|Ano [[1047]]. Fragmento do mapa das ''Etimoloxías'' de Sancha I. Elaborado para a educación dos seus fillos os principes herdeiros, o mapa presenta '''Gallecia''' como único nome do reino.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza no mapa da raíña Sancha|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-mapa-da-raina-sancha/20180711180022070582.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Península Ibérica no mapa-mundi do Beato de Facundo (1047) para Fernando I e Sancha I, reis de Galiza.jpg|Ano [[1047]]. Fragmento do mapa de Fernando e Sancha&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20711-fernando-i.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Fernando I &amp; Sancha, a.k.a Madrid, Facundus|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Pertencente á saga cartográfica dos &quot;beatos&quot; foi elaborado para a educación dos fillos dos reis. '''Gallecia''' figura no noroeste peninsular con Asturias no seu interior.
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de Saint-Sever (c. 1060).jpg|Ano [[1060]]. Fragmento do Beato de Saint-Sever&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20713-saint-sever.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Saint-Sever/Paris I|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. O máis detallado mapa da familia dos beatos, contando con até 270 nomes. '''Gallicia''' figura na parte superior da península, con ''Cantabria'' ao seu carón e separada da ''Lusitania'' polo río Douro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa gascón do século XI|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-nun-mapa-gascon-do-seculo-xi/20190501202516078982.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Península ibérica no tempo do Beato de Liebana.jpg|Ano [[1086]]. Fragmento do Beato do Burgo de Osma&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20714-osma.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: The El Burgo de Osma Map|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. '''Gallecia''' ocupa todo o norte peninsular, dentro dela aparece ''Asturias'' e os dous monumentos máis importantes do reino: O faro da Coruña e a Catedral de Santiago. A sur dos ríos Miño e Douro represéntase tamén a catedral de Toledo, na España musulmá.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O mapa do Burgo de Osma: unha apoloxía de Galiza en 1086|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-do-burgo-osma-apoloxia-galiza-1086/20180418180719067970.html|data-acceso=2020-08-23|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;  
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XII ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Europa en mapa provenzal, século xii.png|Ano [[1100]] - [[1125]]. Fragmento dun mapa anónimo de [[Mapa T e O]] (''Orbis Terrarum''). Procedente da [[Provenza]], o mapa cita '''Gallicia''' como o territorio máis occidental do continente europeo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa provenzal do século XII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-provenzal-do-seculo-xii/20180907191517071910.html|data-acceso=2020-09-01|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Silos.png|Ano [[1109]]. Fragmento do Beato de Londres&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20716-london.pdf#page=6&amp;zoom=200,664,184|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Silos/ London|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa reitera a toponimia presente en anteriores &quot;beatos&quot;: '''Gallecia''' ao norte con ''Asturias'' no seu interior, ''Spania'' no sur e ''Olisobona'' e ''Tarracona'' a leste e oeste.
Ficheiro:1125 Lambert de Saint Omer Liber Floridus Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1120]]. Fragmento dun dos mapas recollidos na enciclopedia ''Liber Floridus'' de Lambert de Saint-Omer&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Lambert of St. Omer World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/217-lambert-of-st-omer/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Na península ibérica presenta o nome de '''Galitia''', xunto a ''Hispania'', ''Wascona,'' ''Lusitania'' e ''Hesperia''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no mapa de Lambert de Saint Omer|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-mapa-lambert-saint-omer/20180515175730068886.html|data-acceso=2020-08-26|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Liber Floridus de Lambert of Saint-Omer (c. 1120).jpg|Ano [[1120]]. Fragmento dun dos mapamundis aparecidos na enciclopedia ''Liber Floridus'' de Lambert de Saint-Omer&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Lambert of St. Omer World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/217-lambert-of-st-omer/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Represéntase '''Gallia''' (Galicia) no norte peninsular, xunto a outros tres topónimos ''Lusitania'', ''Hispania'' e ''Hesperia??''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no mapa de Lambert de Saint Omer|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-mapa-lambert-saint-omer/20180515175730068886.html|data-acceso=2020-08-26|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Turin.png|Ano [[1150]]. Fragmento do Beato de Turín&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20715-turin-beatus-map.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Turin|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa sitúa '''Gallecia''' na parte norte da península ibérica xunto a Asturias e a cidade de Santiago (''Sti. Jacobi Apstli'').
Ficheiro:1154 Tabula Rogeriana Al Idrisi transcripcion de Konrad Miller 1928 detalle.jpg|Ano [[1154]]. Fragmento da ''[[Tábula Rogeriana]]'' de [[Muhammad al-Idrisí|Al-Idrisi]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=al-Idrisi World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/219-al-idrisi-world-maps/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O autor divide a península ibérica en tres espazos: '''ard Galika''' (Galicia), ''al-andalus'' (a España musulmá) e ''ard kastalia'' (Castela).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no atlas de Al-Idrisi|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-atlas-idrisi/20171220171027064461.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de Manchester (c. 1175).jpg|Ano [[1175]]. Fragmento do Beato de Manchester&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20720-beatus-the-manchester.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Manchester|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. Represéntase '''Gallecia''' no noroeste da península ibérica con ''Asturias'' ao seu carón.
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Navarra.png|Ano [[1180]]. Fragmento do Beato de Navarra&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20723-the-navarre.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Navarre/Paris II|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa sitúa '''Gallecia''' na esquina noroccidental peninsular colocando na súa fronte ''Toleto'', histórica sé relixiosa, e ao seu lado, dun xeito destacado, a cidade de  ''Astorga''.
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Onha.png|Ano [[1185]]. Fragmento do Beato de Oña&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20726-milan-mapa-de-ona.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Milan, a.k.a. Mapa de Oña|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. Represéntase a imaxe do apóstolo Santiago (''Iacobus'') sobre '''Gallecia''', a súa zona de apostolado. O mapa garda gran similitude co mural aparecido na igrexa de [[San Pedro de Rocas, Rocas, Esgos|San Pedro de Rocas]]&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=López Quiroga, Figueiras Pimentel|data=2020|título=El mapamundi de los Beatos (San Pedro de Rocas, Ourense)|revista=La aventura de la historia|número=259|url=https://www.researchgate.net/publication/341000685_El_mapamundi_de_los_Beatos_San_Pedro_de_Rocas_Ourense_La_Aventura_de_la_Historia_numero_259_mayo_2020}}&lt;/ref&gt;. Dentro da área galega fica incluída Asturias situada detrás dunha formación montañosa.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O reino de Galiza nun mapamundi do século X|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapamundi-do-seculo-x/20191009170340084997.html|data-acceso=2020-08-31|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:1190 Imago Mundi Honorius of Autum (Henry of Mainz) Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1190]]. Fragmento do [[mapa de Sawley]] da ''Imago Mundi'' de ''Honorius de Autum''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Sawley Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/215-the-sawley-map/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. '''Galicia''' ocupa a parte norte peninsular enfrontada a ''hispania''. Destácase a Catedral de Santiago cuxa representación figura como o edificio mais grande de Europa, mesmo maior que a [[Basílica de San Pedro]] de Roma.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Mapa de Sawley: Galiza arredor de 1150|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-sawley-galiza-arredor-do-1150/20180314175715066960.html|data-acceso=2020-08-25|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Mapa de Sawley: Galicia como centro do mundo|url=https://www.gciencia.com/historias-gc/mapa-de-sawley/|páxina-web=GCiencia|data-acceso=2020-08-25|lingua=gl-ES|apelidos=}}&lt;/ref&gt;  

Ficheiro:Book-of-Curiosities-Bodleian.jpg|Entre [[1190]] e [[1210]]. Mapamundi do ''Kitāb ġarā'ib al-funūn'' (Libro de Curiosidades), copia dun orixinal [[Califato fatimí|fatimí]] da 1.ª metade do séc. XI. Na Península [canto inferior dereito] sinálase a terra dos galegos ('''al-Jallāliqah'''), indicándose ademais ―no texto sobre a extensión de ''al-Andalus''― que fica «cara ao oeste». Tamén aparece a cidade de León (''Liyūn''), da cal se di que é «onde está (o rei dos galegos)».&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=Kitāb Gharāʼib al-funūn wa-mulaḥ al-ʻuyūn (كتاب غرائب الفنون وملح العيون) ('The Book of Curiosities') |títulotrad=O Libro de Curiosidades |url=https://iiif.bodleian.ox.ac.uk/iiif/mirador/9fb56203-ad71-4a99-bd74-aacf3c381dae |ano=1190-1210 |ano-orixinal=séc. XI |lingua=ar, en |id=Bodleian Library MS. Arab. c. 90 |en=ff. 23b e 24a |cita=The Galicians [''al-Jallāliqah'']”, “The extent of al-Andalus is […] day’s journey // and 20 day’s journey in breadth […] // […] its northern part protruding (?) to the west // [the land ?] of the Galicians [''al-jallāliqah'']”, “Léon, in which there is (the king of the Galicians) [''Liyūn, bihā yakun'']}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa do Mediterráneo do Libro de Curiosidades (1190-1210).jpg|Entre [[1190]] e [[1210]]. Mapa do mar Mediterráneo do Libro de Curiosidades. O autor sitúa os «ancoradoiros de Galicia (ou dos galegos)» ('''marāsī al-Jillā’iqah''') entre os de ''al-Andalus'' e os dos francos.&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=Kitāb Gharāʼib al-funūn wa-mulaḥ al-ʻuyūn (كتاب غرائب الفنون وملح العيون) ('The Book of Curiosities') |títulotrad=O Libro de Curiosidades |url=https://iiif.bodleian.ox.ac.uk/iiif/mirador/9fb56203-ad71-4a99-bd74-aacf3c381dae |ano=1190-1210 |ano-orixinal=séc. XI |lingua=ar, en |id=Bodleian Library MS. Arab. c. 90 |en=ff. 30b e 31a |cita=anchorages of the Galicians [''marāsī al-Jillā’iqah'']}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=David |apelidos={{Versaleta|Bramoullé}} |ano=2017 |título=Représenter et décrire l'espace maritime dans le califat fatimide: L'exemple des cartes de la Méditerranée et de l'océan Indien dans le ''Kitāb ġarā'ib al-funūn'' |revista=Cartes &amp; géomatique |número=234 |páxina=55-68, en 60 |editorial=Comité français de cartographie |lingua=fr |id=hal-01880311 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01880311/document |cita=mouillages de Galice}}&lt;/ref&gt;
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XIII ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de San Andrés de Arroyo, Palencia (c. 1220).png|Ano [[1220]]. Fragmento do mapa do Beato de San Andrés de Arroyo&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20725-beatus-sada.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: San Andrés de Arroyo|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa de estilo románico, non esquece situar '''Gallecia''' no norte peninsular acompañada de ''Asturias''.
Ficheiro:Gallecia no Beato de Las Huelgas.jpg|Ano [[1220]]. Fragmento do Beato de Las Huelgas&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20724-the-huelgas-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Las Huelgas|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;, unha das últimas representacións da familia cartográfica derivada da obra do Beato de Liébana. Sitúa '''Gallecia''' no noroeste da península con ''Asturias'' á súa beira.
Ficheiro:1234 Convento de Ebstorfer Gervase of Tilbury Gallicia Regio.jpg|Ano [[1234]]. Fragmento do [[mapamundi de Ebstorf]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Ebstorf Mappamundi|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/224-the-ebstorf-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O mapa asigna ao reino galego ('''Gallicia regio''') un espazo territorial delimitado polo río Douro (''Durrus Fl.''). Nel destácanse dous edificios, a Catedral de Santiago e o faro de Brigantia (Coruña).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa saxón do século XIII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-saxon-do-seculo-xiii/20181219185503074758.html|data-acceso=2020-09-01|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:1265 Psalterio Londres Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1225]] - [[1265]]. Fragmento do mapa do salterio de Londres&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Psalter Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/223-the-psalter-mappamundi/223-psalter.pdf|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Este pequeno mapamundi, aparecido nun libro de salmos inglés, representa '''Galizia''' como a terra máis  occidental do orbe, compartindo a península ibérica con ''Hispania''.
Ficheiro:1250 Arnamagnaeanisches Institut Reykjavik occidente europeo.jpg|Ano c. [[1250]]. Fragmento dun mapa islandés conservado no [[Instituto Árni Magnússon para os Estudos Islandeses]] de [[Reykjavik]]. É outro dos mapamundis que dividen a península entre '''Galicia''' e ''Hispania''&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.nosdiario.gal/articulo/mapas/galiza-nun-mapa-islandes-1250/20201128123640110113.html |título=Galiza nun mapa islandés de 1250 |nome=Cilia |apelidos={{Versaleta|Torna}} |data=14 de decembro de 2020 |páxina-web=[[Nós Diario]]}}&lt;/ref&gt;.
Ficheiro:Península Ibérica na Carta Pisana (2.ª mtd. séc. XIII; séc. XIX).png|Ano [[1258]] - [[1291]]. Fragmento da [[Carta Pisana]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carte Pisane|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Carte_Pisane_Portolan.jpg|data=1258 - 1291|data-acceso=2020-12-08|nome=Unknown|apelidos=artist}}&lt;/ref&gt;, a máis antiga carta náutica conservada. O portolano engloba a costa noroeste da península ibérica baixo o nome de '''Galizia'''.
Ficheiro:Galiza no mapa de Hereford.png|Ano [[1290]]. Fragmento do [[mapa de Hereford]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Hereford Mappamundi|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2261-ibn-fadi-allah-al/226-the-hereford-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Destácanse en vermello as distintas áreas xeográficas e en negro as cidades. O habitual &quot;Galicia&quot; é substituído aquí  por '''''Compostii''''' (Compostela), deseñándose no interior o faro da coruña e a Catedral de Santiago e aparecendo os topónimos ''Bragantia'' (Coruña), ''Templum Sancti Jacobi'' entre outros.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Hispania: (geografía, etnología, historia)|apelidos=Schulten|nome=Adolf|ano=2004|url=https://books.google.es/books?id=bHtIQB8MugwC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA44#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=44}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa británico do século XII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-britanico-do-seculo-xii/20190619183336081017.html|data-acceso=2020-09-02|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XIV ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;8&quot;&gt;

Ficheiro:1320 Pietro Vesconte (Liber Secretorum de Marino Sanuto) Norte Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1320]]. Fragmento do noroeste da península ibérica no ''Liber Secretorum'' de [[Marino Sanuto]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Marino Sanudo and Pietro Vesconte World Maps|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/228-marino-sanudo-and-pietr/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; O mapa, elaborado polo cartógrafo [[Pietro Vesconte]], presenta '''Galitia''' como único nome para a zona setentrional da península ibérica.

Ficheiro:Península Ibérica no mapa-múndi de Paulinus Venetus (c. 1320).jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1320]]. Fragmento do noroeste da península ibérica no mapa de [[Paulus Venetus]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ficheiro:Paulinus venetus chronologia magna de mapa mundi 1320 TAV. 9r.jpg|url=https://gl.wikipedia.org/wiki/Ficheiro:Paulinus_venetus_chronologia_magna_de_mapa_mundi_1320_TAV._9r.jpg|lingua=gl}}&lt;/ref&gt; Relacionado co mapa de Vesconte, na representación da península ibérica sitúa ''Castela'' e ''Aragón'' compartindo espazo territorial con '''Galicia''', que ocupa todo o noroeste.

Ficheiro:Galiza no portolano de Angelino Dolcert.png|Ano [[1339]]. Fragmento da península ibérica no portolano de [[Angelino Dulcert]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Portolan Charts|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/2501-portolan-charts/2501-portolans.pdf#page=12&amp;zoom=auto,-79,431|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; A detallada carta náutica sitúa '''Gallicia''' no noroeste ibérico, entre ''Castela Vela'' e ''Portu gallo'', coa destacada representación da Catedral de Santiago (''St. Iacobus de Galicia'').

Ficheiro:Galiza no mapamundi de Hidgen.png|Ano [[Circa|ca.]] [[1350]]. Fragmento do mapamundi de [[Ranulf Hidgen]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ranulf Higden's Polychronicon|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/232-ranulf-higdens-polychro/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; O mapa, que coloca Xerusalén no centro do orbe terráqueo, sitúa '''St. Iacobi''' (a catedral de Santiago) ocupando todo o norte da península ibérica como o monumento mais importante do occidente europeo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapamundi inglés do século XIV|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapamundi-ingles-do-sxiv/20191204163303087858.html|data-acceso=2020-09-03|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Galiza no portolano de Pizzigano.png|Ano [[1367]]. Fragmento do cuadrante noroccidental da península ibérica no portolano de Pizzigano.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=English: The Pizigani portolan chart of 1367 in a computer enhanced image of reduced resolution.|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pizigani_1367_Chart_1MB.jpg|data=1367|data-acceso=2020-12-10|apelidos=Pizigano}}&lt;/ref&gt; A carta náutica continúa o esquema presentado no portolano de Dulcert situando '''Galizia''' no noroeste e destacando a Catedral de Santiago.

Ficheiro:Noroeste da península ibérica no mapamundi de Cresques.png|Ano [[1375]]. O [[Atlas Catalán]] de  [[Cresques Abraham|Abraham Cresques]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Catalan Atlas|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/235-catalan-atlas/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; presenta a mesma configuración do territorio peninsular de portolanos precedentes, destacando a catedral de Santiago no territorio galego. No orixinal conservado non é lexíbel a toponimia do noroeste peninsular.

Ficheiro:Península Ibérica no portolano catalán anónimo de talvez o taller de Cresques Abraham (c. 1400).jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1390]]. Portolano anónimo conservado na biblioteca nacional de Francia&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Stock Photo - Anonymous Catalan chart (Paris|url=https://www.alamy.com/anonymous-catalan-chart-paris-image214758123.html|páxina-web=Alamy|data-acceso=2020-12-11|lingua=en|nome=Alamy|apelidos=Limited}}&lt;/ref&gt;, datado a finais do século XIV, é atribuido ao taller de Abraham Cresques. Repite a configuración política presente en cartas náuticas precedentes destacando Santiago en Galicia.

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XV ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;8&quot;&gt;

Ficheiro:Península Ibérica no portolano de Mecia de Viladestes (1413).jpg|Ano [[1413]]. A carta náutica de [[Mecia de Viladestes]]&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/2402-viladestes.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=Viladestes Chart|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt; segue o esquema de portolanos máis antigos. Galicia ocupa o noroeste peninsular coa Catedral de Santiago como o seu senlleiro monumento.

Ficheiro:Galicia in pirrus de noha map.jpg|Ano [[1414]]. Fragmento da península ibérica no mapamundi de [[Pirrus de Noha]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pirrus de Noha World Map|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/239-pirrus-de-noha-world/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa divide a península entre '''Galicia''' no noroeste, Portugalia, Ispania e Granada.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O mapamundi de Noha|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/o-mapamundi-de-noha/20190320164742077237.html|data-acceso=2020-09-13|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1420 Salustio de Ginebra Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1420]]. Fragmento do occidente europeo no mapa do [[Salustio de Xenebra]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Stock Photo - cartography, world maps, map from a Sallust Codex, 15th century, continents, Africa, Asia, Europe, historic, historical, middle ages|url=https://www.alamy.com/stock-photo-cartography-world-maps-map-from-a-sallust-codex-15th-century-continents-19848529.html|páxina-web=Alamy|data-acceso=2020-12-11|lingua=en|nome=Alamy|apelidos=Limited}}&lt;/ref&gt;. O mapa está influído pola obra de Ptolomeo e reflicte a distribución territorial da península ibérica, con '''Galacia''' ocupando todo o noroeste ibérico.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino da Galiza no mapamundi de Salustio|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-da-galiza-mapamundi-salustio/20190911132320083935.html|data-acceso=2020-09-16|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Mapa de Borgia XV noroeste Peninsula Iberica.jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1430]]. Fragmento do [[mapa de Borgia]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Borgia Mappamundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/237-the-borgia-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt; Na representación cartográfica da península ibérica esta aparece divida entre a &quot;''Infidelis Yspania''&quot; e '''Galiicia''', espazo no que aparecen as cidades de Santiago (''Iacobi'') e León (''Lioni'').&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa italiano do século XV|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-italiano-do-seculo-xv/20190522204915079964.html|data-acceso=2020-09-20|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1448 Andreas Walsperger peninsula iberica.jpg|Ano [[1448]]. Fragmento do mapamundi de [[Andreas Walsperger]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Andreas Walsperger World Map|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/245-andreas-walsperger/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa, orientado ao sur, presenta '''Galicia''' como o nome do reino que ocupa a parte noroccidental da península.

Ficheiro:Map of Leardo (Galizia).png|Ano [[1453]]. Fragmento do mapa de [[Giovanni Leardo]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Giovanni Leardo World Maps|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/242-giovanni-leardo-world/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. Influído pola obra de Ptolomeo e polos portolanos cataláns presenta un preciso mapa político da Europa da súa época que sitúa '''Galizia''' no noroeste da península ibérica.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O reino de Galiza nun mapa veneciano de 1453|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-veneciano-1453/20190813143032083079.html|data-acceso=2020-09-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1459. Galicia no mapamundi de Fra Mauro.png|Ano [[1459]]. Fragmento do mapa de [[Fra Mauro]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Fra Mauro's Mappamundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/249-fra-mauros-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O detallado planisferio do cartógrafo veneciano presenta '''Galicia''' no noroeste da península ibérica.

Ficheiro:1475 Rudimentum Novitorum Lucas Brandis occidente europeo.jpg|Ano [[1475]]. Fragmento do mapa recollido no ''Rudimentum Novitorum'' de Lucas Brandis&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Rudimentum Novitiorum|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/253-rudimentum-novitiorum/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa de tipo T e O, que pasa por ser o primeiro mapamundi impreso, sitúa '''Galicia''' no extremo occidental de Europa entre outros territorios como ''Hispani'' ou ''Anglia''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa alemán de 1472|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-aleman-1472/20181121180958073913.html|data-acceso=2020-09-24|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Península Ibérica no Erdapfel (original, 1492; fac-símile, 1908).jpg|Ano [[1492]]. Fragmento do [[globo terrestre]] máis antigo que se conserva: o [[Erdapfel]] de [[Martin Behaim]]. O mapa divide a península entre '''Galicia''' e ''Hispania'', outorgándolles cadansúa bandeira cuartelada coas armas do león e o castelo, dando preferencia ao león na galega e ao castelo na hispana.

Ficheiro:1493. Galicia Liber chronicarum.png|Ano [[1493]]. Fragmento do mapamundi da [[Liber chronicarum|Crónica de Nuremberg]] de [[Hartmann Schedel]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Liber Chronicarum Secunda etas Mundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/260-liber-chronicarum-secun/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa, de inspiración Ptolomeica, sitúa '''Galicia''' como o territorio máis occidental do orbe coñecido.

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Interpretación historiográfica ==
{{Cadro de citas|Tivo Galicia reis antes que Castela leis.|[[Aforismo]] galego.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://xornaldebetanzos.gal/betanzos/os-mitos-do-800-aniversario-alfonso-ix/ |título=Os mitos do 800 aniversario: Alfonso IX |data=28 de maio de 2018 |páxina-web=Xornal de Betanzos }}{{Ligazón morta|data=marzo de 2021 }}&lt;/ref&gt;}}
Na [[Idade Moderna]] (séculos XVI-XVIII), a lembranza da magnitude e importancia do reino galego medieval xa se disolvera no tempo. Nesta época de gran [[galegofobia]],{{Sfn|{{Versaleta|Murado}}|2013|p=70}} os historiadores, incapaces de asimilar que a deprimida Galicia por eles coñecida fose o mesmo reino da cristiandade medieval sobre o que escribían, recorreron nas súas obras a diversas denominacións para un reino ao que non podían chamar aínda Castela, nin obviamente España.&lt;ref name=&quot;:183&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2016|páxina=111|apelidos-editor=Dubert|nome-editor=Isidro}}&lt;/ref&gt; Así, por exemplo, o erudito [[Henrique Flórez]], que non tiña reparos en facer desaparecer documentos que fosen &quot;contra o honor da nación&quot; ―admitindo por carta a súa queima e pedindo ademais que a propia carta fose tamén destruída para non deixar constancia ningunha―,&lt;ref name=&quot;Mestre Sanchis&quot;/&gt; recorría ao termo &quot;reino dos cristiáns&quot;.{{Sfn|VV. AA.|2016|p=110}} O cóengo e historiador [[Pascual Galindo]], perante a actitude de Flórez e após se decatar das eivas existentes na ''[[España Sagrada]]'' ―a obra máis famosa de Flórez― ao estudar a historia da igrexa de [[Tui]], chega a se preguntar se lles ocorrería o mesmo a outros documentos, por ese ou outros motivos, e se serán fiábeis todas as transcricións e publicacións.&lt;ref name=&quot;Mestre Sanchis&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Mestre Sanchis}} |título=Historia, fueros y actitudes políticas: Mayans y la historiografía del XVIII |url=https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA105 |ano=2000 |ano-orixinal=1970 |editorial=[[Universidade de Valencia]] |lingua=es |isbn=84-370-4931-8 |páxinas=[https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA105 105]-[https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA106 106] |cita=Ante tal actitud, ante tan vituperable criterio de hacer desaparacer documentos porque ''iban contra el honor de la nación'' y queriendo luego rodear del mayor silencio tales desafueros y desaguisados ''como punto de sigilo sacramental'', ocurre preguntar: ¿habrá sucedido igual a otros documentos?, ¿habrán desaparecido por esa misma causa u otras parecidas?, ¿serán de fiar desinteresadamente todas las transcripciones y publicaciones?}}&lt;/ref&gt;

Non foi até o século XIX, momento no que se elaboraron as grandes historias dos estados liberais, cando a historiografía hispana fixou as denominacións de &quot;reino de Asturias&quot; (na realidade unha parte de Galicia&lt;ref name=&quot;:80&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:94&quot;&gt;{{Cita libro|título=Etymologiae|apelidos=De Sevilla|nome=Isidoro|cita=regiones partes sunt provinciarum […] sicut in Gallicia Cantabria, Asturia|capítulo=Libro XIV|lingua=latín|url=http://www.thelatinlibrary.com/isidore/14.shtml}}&lt;/ref&gt;) e &quot;reino de León&quot; (inicialmente unha cidade galega&lt;ref name=&quot;:032&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:111&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:134&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:95&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:32&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:410&quot; /&gt;). Naquel momento, a procura no pasado da &quot;esencia nacional&quot;, levou ao establecemento dunha secuencia segundo a cal o devir histórico de España se iniciaría co reino toledano dos visigodos{{Efn|A historiografía tradicional exaltou o reino visigodo e ignorou completamente o reino suevo, cuxa historia foi considerada apenas un apéndice da do visigodo. Os seus concilios foron integrados na relación dos concilios godos e as súas manifestacións artísticas catalogadas como &quot;arte visigodo&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=26}}&lt;/ref&gt;  A promoción do visigodo chegou ao extremo de asignar o nome de &quot;letra visigótica&quot; a un tipo de letra medieval  utilizada séculos despois da súa desaparición&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Arte e escritura na Galicia medieval|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2019|páxinas=131-155|cita=Cap.: Unha letra mal chamada visigótica}}&lt;/ref&gt;.}}, continuaría en Asturias, León, Castela, e culminaría na España contemporánea&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2016|nome-editor=Isidro|apelidos-editor=Dubert|páxina=102}}&lt;/ref&gt;. Neste esquema ideolóxico o reino medieval de Galicia foi eliminado, empregando como xustificación o feito de, en ocasións, o nome do reino ser identificado co da cidade na que se asentaba o trono&lt;ref name=&quot;:24&quot; /&gt;. Algo habitual nas chancelarías reais da época&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=223-224}}&lt;/ref&gt;{{Efn|A denominación do reino empregando só a sede rexia é frecuente na documentación histórica. Indícase por exemplo: &quot;''Roderici regis Toletani''&quot;, para falar de todo o reino visigodo; &quot;''regnaverunt in Cordoba''&quot;, en referencia ao califato andalusí; ou &quot;''in Pampilona rex Sancius''&quot;, para falar do reino de Navarra.}}, e que non implicaba que o territorio baixo a soberanía do rei tivese o mesmo nome que a residencia rexia&lt;ref name=&quot;:183&quot; /&gt;.

No entanto, os historiadores aínda se teñen que valer doutras fórmulas a maiores que lles permitan salvar a documentación histórica e, deste xeito, validar a existencia duns reinos de Asturias e de León no canto do galego; fórmulas como ''traducir'' Galicia por &quot;Galicia e Asturias&quot;,&lt;ref name=&quot;Gayangos&quot;/&gt; &quot;Asturias&quot;,&lt;ref name=&quot;Murado2013&quot;/&gt; &quot;León&quot;,{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2005|p=128}} &quot;Castela-León&quot;&lt;ref name=&quot;Teres_Sábada&quot;/&gt; ou &quot;Cantabria&quot;&lt;ref name=&quot;Murguia1891&quot;/&gt; segundo o caso, considerar que o papa e a súa chancelaría só tiñan un &quot;vago coñecemento dos asuntos políticos de España&quot;&lt;ref name=&quot;Reilly1988&quot;/&gt;, cualificar de &quot;anomalía&quot; as aparicións do reino e dos reis como galegos&lt;ref name=&quot;:96&quot;/&gt;, ou mesmo acusar algunha crónica de &quot;confundir deliberada e repetidamente con Galicia o reino de León&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Georges |apelidos={{Versaleta|Martin}} |título=Ordoño Sisnández, autor de la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis''). Notas histórico-filológicas sobre un ''ego'' fundador |revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21711 |doi=10.4000/e-spania.21711 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Adicionalmente, o feito destes dous espazos políticos e territoriais inventados seren tomados como referentes polos [[historiadores da arte]] e das [[ciencias auxiliares da historia]] para os seus obxectos de estudo, dando lugar a conceptos e termos errados, como a mal chamada [[arte asturiana]], xera unha importante retroalimentación coa cal a historiografía tradicional reforza a súa tese.{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2019|p=15}}

Na historiografía internacional a influencia por parte do modelo español fica patente na ''[[Enciclopedia Británica]]'', pois mentres a [[Enciclopedia Británica (edición de 1911)|11.ª edición]] do ano [[1911]], considerada unha das edicións máis famosas pola súa erudición e estilo literario,&lt;ref name=&quot;Kogan&quot;&gt;{{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Kogan}} |nome=Herman |ano=1958 |título=The Great EB: The Story of the Encyclopædia Britannica |url=https://archive.org/details/greatebthestoryo012434mbp |editorial=[[University of Chicago Press]] |lugar=Chicago |id={{LCCN|58|00|8379}}}}&lt;/ref&gt; falaba de Afonso III como o monarca do «reino coñecido como “de Galicia” ou “de Oviedo”»,&lt;ref name=&quot;Enciclopedia Británica&quot;&gt;{{Cita enciclopedia |enciclopedia=[[Enciclopedia Británica]] |título=Alphonso III |url=https://en.wikisource.org/wiki/Page:EB1911_-_Volume_01.djvu/778 |lingua=en |edición=11.ª |ano=1911 |volume=1 |páxina=734 |cita=the kingdom known as “of Galicia” or “of Oviedo”}}&lt;/ref&gt; actualmente só aparece como rei de Asturias.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.britannica.com/biography/Alfonso-III-king-of-Asturias |título=Alfonso III, king of Asturias |páxina-web=[[Enciclopedia Británica]] |lingua=en}}&lt;/ref&gt; Porén, tamén existen obras nas cales o nome do reino se mantivo, polo menos para determinadas épocas. Deste xeito, no atlas histórico ''The Penguin Atlas of Medieval History'' de [[Colin McEvedy]], publicado pola primeira vez en [[1961]], na serie de [[Mapa político|mapas políticos]] de Europa que comprenden o período entre os anos [[771]] e [[888]], o reino chámase Galicia. De igual xeito é amosada politicamente a Europa desa época na edición revisada que se publicou en [[1992]] baixo o título ''The New Penguin Atlas of Medieval History''.&lt;ref name=&quot;McEvedy&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Colin |apelidos={{Versaleta|McEvedy}} |título=The Penguin Atlas of Medieval History |ano=1961 |editorial=Penguin Books |lugar=Londres |lingua=en |isbn=978-0140511529 |url=https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev |páxinas=[https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev/page/44 44]-[https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev/page/48 49]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;McEvedy2&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Colin |apelidos={{Versaleta|McEvedy}} |título=The New Penguin Atlas of Medieval History |url=https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev |edición=2.ª |ano=1992 |editorial=Penguin Books |lugar=Londres |lingua=en |isbn=978-0-14-051249-6 |páxinas=[https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev/page/42 42]-[https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev/page/46 47]}}&lt;/ref&gt; Outro exemplo é o mapa que representa a Europa política do século IX e que se publicou nun especial sobre a Idade Media do ano [[2015]] da edición alemá da revista ''[[National Geographic]]''.&lt;ref name=&quot;MittelalterMapa&quot;&gt;{{Cita web |url=https://pbs.twimg.com/media/DUbAuPvWkAA3xuQ?format=jpg |título=Die Welt des Mittelalters, 800-900 |título-trad=O mundo da Idade Media, 800-900 |páxina-web=Twitter |lingua=de |cita=Königreich Galicien}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Mittelalter&quot;&gt;{{Cita libro |ano=Xaneiro de 2015 |título=Das Mittelalter: Streifzug durch eine Epoche |título-trad=A Idade Media: Viaxe por unha era |revista=[[National Geographic]] Deutschland |outros=Especial |páxina=57 |lingua=de |issn=1615-0872}}&lt;/ref&gt;{{Sfn|{{Versaleta|Andrade Cernadas}}|{{Versaleta|López Carreira}}|2020|p=25}} No entanto, tanto na obra inglesa como na alemá, o reino é denominado como Asturias na época inmediatamente anterior e como León na posterior.

Este paradigma histórico mantense na actualidade, malia que, motivado polas denuncias dunha parte da historiografía moderna, existe un intenso debate arredor da cuestión.

=== Cronoloxía ===
'''Idade Moderna'''

[[Ficheiro:Descripcion del Reyno de Galizia de Fernando Ojea (1603) (2).jpg|miniatura|upright=1.4|O salientábel mapa de [[Fernando Ojea]], 1603. Alén de ser un dos primeiros independentes de Galicia, e de ter un [[escudo galego]] que se tornou na pauta a seguir nos séculos seguintes, tamén informaba da antiga extensión do reino.]]

* '''1572'''. Cando xa o nome e territorio de Galicia ficaran restrinxidos ás súas actuais dimensións, o historiador [[Ambrosio de Morales]] recorreu ao nome de &quot;''Reino de León, Galicia e principado de Asturias''&quot; para un relatorio dunha viaxe a ditos reinos encargado por Felipe II.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Viage de Ambrosio de Morales por orden del Rey D. Phelippe II a los Reynos de León, y Galicia y Principado de Asturias|apelidos=de Morales|nome=Ambrosio|ano=1572|url=https://books.google.es/books?id=fp1eAAAAcAAJ&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP11#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=1765}}&lt;/ref&gt;

* '''1580'''. [[Jerónimo Zurita]], historiador e [[cronista mor do Reino de Aragón]], recolle que foi [[Paio de Asturias|Paio]] en calidade de primeiro rei de Galicia o sucesor dos [[reis visigodos]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Jerónimo |apelidos={{Versaleta|Zurita}} |ligazón-autor=Jerónimo Zurita y Castro |título=Historia del Rey Don Hernando el Catholico |url=https://books.google.es/books?id=9VruuYA-HC8C&amp;dq=pelayo+galizia&amp;pg=PA48-IA1 |ano=1580 |lugar=Zaragoza |lingua=es |en=f. 48v |cita=…Reyes Godos : en cuyo derecho ſucedio Pelayo primero Rey de Galizia : de quien ſucedieron los Reyes, q̃ deſpues reynaron en Leon, y Caſtilla}}&lt;/ref&gt;

* '''1600''' e '''1603'''. Nos ''[[Annales Ecclesiastici]]'', unha historia dos primeiros doce séculos da [[Igrexa Cristiá]] escrita polo [[cardeal]] e historiador [[Italia|italiano]] [[Cesare Baronius]], figuran como reis de Galicia [[Afonso I de Asturias|Afonso I]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA242&amp;dq=%22Adefon%C5%BFus%20Rex%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%20cognomento%20Catholicus%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=242 |cita=Adefonſus Rex Gallæciæ cognomento Catholicus}}&lt;/ref&gt; [[Aurelio]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA330&amp;dq=%22Aurelium%20regem%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=330 |cita=Aurelium regem Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; [[Silo (rei)|Silo]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA350&amp;dq=%22Silo+rex+Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=350 |cita=Silo Rex Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; [[Mauregato]] ―e [[Vermudo I]] por extensión―,&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA412&amp;dq=Maurogato%20Gall%C3%A6ci%C3%A6 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=412 |cita=Maurogato Rege Gallæciæ in locum eius ſucceſſit Veremundus diaconus}}&lt;/ref&gt; [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]]&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA582&amp;dq=%22Alfonsum%20Regem%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%20cognomento%20Castum%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=582 |cita=Alfonſum Regem Gallæciæ cognomento Caſtum}}&lt;/ref&gt; e [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=ARiifIRJ578C&amp;pg=PA599&amp;dq=%22Adefonsum+regem+Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=10 |ano=1603 |lugar=Antuerpen |lingua=la |páxina=599 |cita=Adefonsum Regem Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; A obra foi continuada por diferentes autores nos séculos seguintes.

*'''1603'''. O relixioso [[Hernando Ojea]], no texto incluído na súa obra cartográfica ''[[Descripcion del Reyno de Galizia (mapa)|Descripción del reyno de Galizia]]'', indicaba que antigamente os límites do reino galego ían desde [[Biscaia]] até as fontes do Douro e desde estas á súa desembocadura, marcando a fronteira o percorrido do río. Tamén afirmaba que &quot;coa mudanza do goberno, e dos tempos, quedou con este nome só o que aparece neste mapa&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Descripcion del Reyno de Galizia|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Descripcion_del_Reyno_de_Galizia_de_Fernando_Ojea_(1603)_(2).jpg|data=1603|nome=Hernando|apelidos=Ojea|cita=Galizia […] era antiguamente mucho mayor que ahora, comprendia todas las tierras y prouinçias que ay dentro de los limites ſiguientes, de la mar del Norte y montaña de Iunto à Vizcaya, haſta las fuentes del gran Rio Duero, y de ay todo lo que el corre hasta dar consigo en la mar, y caminando por las orillas della haſta boluer al miſmo punto de dunde ſalimos. […] Oy en dia con la mudança del gouierno, y de los tiempos, ha quedado con eſte nombre solo lo que parece en eſta tabla|lingua=es|páxina-web=|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;

* '''1608'''. O xesuíta [[Juan de Mariana]] utilizaba a expresión &quot;reino dos cristiáns&quot; na súa ''Historia general de España''.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia General de España|apelidos=de Mariana|nome=Juan|ano=1608|url=https://books.google.es/books?id=pOzoez54tDMC&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA1#v=onepage&amp;q=%22reino%20de%20los%20cristianos%22&amp;f=false|volume=1|edición=}}&lt;/ref&gt;

* '''1612'''. Na edición póstuma da obra ''[[Theatrum orbis terrarum]]'' do cartógrafo [[Abraham Ortelius]] advírtese que a Galicia do seu tempo era unha pequena parte da do pasado.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Theatrum Orbis Terrarum|apelidos=Ortelius|nome=Abraham|ano=1612|url=http://bdh-rd.bne.es/pdf.raw?query=id:%220000001862%22&amp;page=52&amp;view=main&amp;lang=es#page=1&amp;zoom=100,584,1428|cita=La que oy en día en Latin se llama Gallicia, y en vulgar Galizia, llamavase por lo passado, Gallaecia y Callaeçia […]. Mas ançhos an sydo antigamente los terminos d'esta provinçia, ya que hazia la Lusitania llegavan hasta el rio Duero: y lo que mas es, era ella parte de la Lusitania. […] No es tan grande oydia la Galizia, pues que por su parte Oriental comarca tanto con el Prinçipado de las Asturias, como con el Reyno de Leon: Por la parte Meridional con el Reyno de Portugal; del qual se divide en parte por el rio Minio […] Oydia Galizia es Reyno, pero comprendese, como tanbien otros, de baxo del Reyno de Castilla.&quot;}}&lt;/ref&gt;

* '''1634'''. O clérigo [[Prudencio de Sandoval]] percibía implicitamente o territorio como un conxunto de reinos: Castela, León, Galicia e Portugal, non outorgando un nome ao conxunto nas súas obras.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la vida y hechos del emperador Carlos V|apelidos=de Sandoval|nome=Prudencio|ano=1634|url=https://books.google.es/books?id=xlM-AAAAcAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA205#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;

*'''1662'''. O frade agostiño [[Felipe de la Gándara]] indicaba no seu ''Armas i triunfos: hechos heroicos de los hijos de Galicia'' que &quot;foi cabeza Galicia […] de onde procederon os que agora se nomean casteláns vellos, asturianos, leoneses, vascos e aqueles que a Portugal fixeron Reino&quot; e que ao se &quot;variaren os límites e termos, ficou o nome xeral diminuído, e Galicia reducida aos estreitos en que hoxe se acha, […] ambiciosa do título de Nai destes Reinos&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Armas i Triunfos. Hechos heroicos de los hijos de Galicia|apelidos=de la Gándara|nome=Felipe|ano=1662||url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1135508&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=32&amp;registrardownload=0|páxina=4 |cita=Auiendo, pues, variadoſe los limites, i terminos, quedò el nombre general diſminuido, i Galicia reduzida a los eſtrechos en que oi ſe halla […], que ambicioſa del titulo de Madre deſtos Reinos}}&lt;/ref&gt;

*'''1696.''' O erudito sevillano [[Nicolas Antonio]], na súa obra póstuma ''Bibliotheca hispana vetus'', dicía o seguinte sobre os reis de Galicia: &quot;É un absurdo que aínda se sigan chamando reis de Oviedo, pois foron chamados dende hai séculos de Galicia ou de León, como consta na epístola do Papa Xoán a Afonso o Magno&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Bibliotheca Hispana Vetus|apelidos=Antonio Hispalensi|nome=Nicolao|ano=1696|url=https://books.google.es/books?id=4XxlAAAAcAAJ&amp;pg=PA391#v=onepage&amp;q=adhuc%20appellatos%20finxerit%22&amp;f=false|páxina=390|lingua=Latín|cita=Absurdum, quod Oveti reges adhuc appellatos finxerit: qui vel Galliciae, vel Legionis fere ante saeculum appellabantur, ut constat ex Ioannis papae epistola ad Alphonsum Magnum}}&lt;/ref&gt;

*'''1730'''. O relixioso portugués [[Manoel da Rocha]] adicaba un capítulo do seu tratado ''Portugal Renascido'' ao, para el, sorprendente encadramento da provincia da [[Beira, Portugal|Beira]] dentro de Galicia no século X.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugal renascido, tratado historico-critico-chronologico|apelidos=da Rocha|nome=Manoel|editorial=|ano=1730|ISBN=|ref=|url=https://books.google.es/books?id=JV5JAAAAcAAJ&amp;pg=PA51#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=51|cita=Do estado das terras de Portugal no anno 900, do nome que neste tempo tinha a provincia da Beira; mostra-se como vulgarmente se incluía sen distinção, ou diferença, debaixo deste univeral nome: Galliza}}&lt;/ref&gt; Despois dunha revisión das fontes históricas, o autor remataba por concluír que o motivo era que de Galicia &quot;chegaran os seus reis restaurando as terras de Portugal&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugal renascido, tratado historico-critico-chronologico|apelidos=da Rocha|nome=Manoel|editorial=|ano=1730|ISBN=|ref=|url=https://books.google.es/books?id=JV5JAAAAcAAJ&amp;pg=PA57#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=57|cita=de Galliza vierão os seus Reys restaurando as terras de Portugal, ao passo que estas se lhe união, e se sogeitavão ao seu Principe, tomavão tambem o seu mesmo nome}}&lt;/ref&gt;

* '''1736'''. O [[cronista do reino de Galicia]], o madrileño [[Francisco Javier Manuel de la Huerta y Vega]], fiel aos documentos ao seu alcance, lanzaba esta advertencia nos seus ''Anales del reyno de Galicia'': &quot;o antigo, e invencíbel reino de Galicia, que hoxe en día se ve estreitado no último confín do mundo, foi na antigüidade tan celebrado, que comprendía co seu nome a quinta parte de toda España&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Anales de el Reyno de Galicia|apelidos=de la Huerta y Vega|nome=Francisco Javier Manuel|ano=1736|url=http://biblioteca.galiciana.gal/pt/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1000465&amp;posicion=17&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|lingua=es|cita=}}&lt;/ref&gt;

* '''1766'''. O [[padre Sarmiento]] afirmaba de xeito rotundo que &quot;na Media Idade Galicia tiña reis e non Castela&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Martín |apelidos={{Versaleta|Sarmiento}} |ligazónautor=Martín Sarmiento |nome-editor=Henrique |apelidos-editor={{Versaleta|Monteagudo}} |ligazón-editor=Henrique Monteagudo |título=Sobre a lingua galega. Antoloxía Martín Sarmiento |url=http://www.consellodacultura.gal/sarmiento/files/2008/04/sobre_a_lingua_galega.pdf |ano=2002 |editorial=[[Editorial Galaxia|Galaxia]] |isbn=978-84-8288-528-5 |páxina=274}}&lt;/ref&gt;{{Sfn|{{Versaleta|Andrade Cernadas}}|{{Versaleta|López Carreira}}|2020|p=32}}

* '''1771'''. O anónimo autor compostelán do manuscrito titulado ''Prueva de los Retratos Antiguos de Santiago á caballo armado en Batalla de Capitán'' sinala que o reino de Galicia era anterior ao de León.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Rocío |apelidos={{Versaleta|Sánchez Ameijeiras}} |ano=2018 |capítulo=Un asunto con mala pinta: el testimonio de las imágenes en el pleito sobre el voto de Santiago en el siglo XVIII |título=Medieval studies. In honour of Peter Linehan |páxinas=809-850, en 821-822 |localización=[[Florencia]] |editorial=SISMEL - Edizioni del Galluzzo |lingua=es |isbn=978-8884508584 |url=https://www.academia.edu/43414152/_Un_asunto_con_mala_pinta_el_testimonio_de_las_imágenes_en_el_Pleito_del_Voto_de_Santiago_en_la_Compostela_del_siglo_XVIII_}}&lt;/ref&gt;

* '''1774'''. [[Henrique Flórez]] recorría nos seus traballos ao eufemismo de &quot;reino dos cristiáns&quot; e ao de &quot;principado de asturias&quot;, recollendo unha titulación creada no século XIV para os herdeiros da coroa.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Clave historial con que se abre la puerta a la historia eclesiastica, y politica : chronologia de los Papas, y Emperadores, Reyes de España, Italia y Francia, con los origenes de todas las Monarquías, concilios hereges, santos, escritores, y sucesos memorables de cada siglo|apelidos=Florez|nome=Henrique|ano=1774|url=https://digibug.ugr.es/handle/10481/23645|páxina=150}}&lt;/ref&gt;

'''Século XIX'''
* '''1820'''. O arabista [[Jose Antonio Conde y García]], tradutor de diversas crónicas árabes, mantívose fiel aos textos históricos recoñecendo Galicia como nome do reino cristián. O autor explicaba que &quot;os árabes chamaban reis de Galicia ao que nós de León, Asturias e Galicia&quot;,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España, sacada de varios manuscritos y memorias arábigas|apelidos=Conde y García|nome=Jose Antonio|ano=1820|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=338&amp;zoom=auto,-434,137}}&lt;/ref&gt; ao tempo que denunciaba as irregulares traducións dalgún dos seus colegas.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España, sacada de varios manuscritos y memorias arábigas|apelidos=Conde y García|nome=Jose Antonio|ano=1820|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=188&amp;zoom=auto,-431,385|páxina=180|lingua=es|cita=El Granadino, que trae esta escritura refiriéndose a Razí no la copió, a mi parecer, con exactitud, pues en tiempo de este antiguo historiador […] no llamaban Castela sino Galicia a las provincias y tierras del otro lado del […] Guadarrama}}&lt;/ref&gt;

* '''1840'''. [[Pascual de Gayangos y Arce]], tradutor ao inglés do cronista arxelino Al-Maqqari, substituía no seu traballo &quot;''ardhu-l-jalalkah''&quot; (o país dos galegos) por &quot;''Galicia y Asturias''&quot;.&lt;ref name=&quot;Gayangos&quot;&gt;{{Cita libro|título=The History of the Mohammedan Dynasties in Spain|apelidos=de Gayangos|nome=Pascual|ano=1840|url=https://books.google.es/books?id=dRVlWhdJkZYC&amp;pg=PR3#v=snippet&amp;q=%22the%20land%20of%20the%20Galicians%22&amp;f=false|páxina=545|volume=1|cita=Ardhu-l-jalalkah (the land of the Galicians)}}&lt;/ref&gt;.

* '''1846'''. O portugués [[Alexandre Herculano]] seguía as denominacións de Asturias e León marcadas pola historiografía española, se ben advertindo que os musulmáns denominaban reis de Galicia os monarcas residentes en Asturias&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Portugal|apelidos=Herculano|nome=Alexandre|ano=1846|url=https://archive.org/details/historiadeportu02hercgoog/page/n107/mode/2up|páxina=78|cita=Rei de Galliza (assim denominavam os sarracenos os monarchas das Asturias)|editorial=|ISBN=|ref=}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Flag of the Kingdom of Asturias.svg|miniatura|300x300px|Imaxinada bandeira do &quot;Reino de Asturias&quot; coa [[Cruz da Vitoria|cruz da vitoria]].{{Efn| Durante o século XII o galego [[Paio, bispo de Oviedo]] (†[[1153]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los reyes de Castilla y de León|apelidos=De Sandoval|nome=Prudencio|ano=1792|url=https://archive.org/details/bub_gb_ST9hM_exss8C/page/n171/mode/2up?q=Galecia+Provintia+ortus|cita=in '''Galecia''' provintia ortus/nado en Galicia}}&lt;/ref&gt;, creou unha memoria ficticia para a súa diocese mitificando e falsificando todo tipo de materiais&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La miniatura en los Tumbos A y B|apelidos=Moralejo Álvarez|nome=Serafín|url=https://serafinmoralejoalvarez.files.wordpress.com/2016/03/laminiaturaenlostumbosaybdelacatedraldesantiago.pdf#page=3&amp;zoom=180,-69,346|lingua=es|cita=El obispo Pelayo de Oviedo, modelo de falsarios, […] hizo arropar las falacias y adulteraciones de su ''liber testamentorum'' con un extravagante lujo iconográfico, en un vano intento de detener el inevitable declinar de su sede}}&lt;/ref&gt;, entre eles as chamada [[Cruz da Vitoria|cruz da vitoria]], supostamente sostida por Paio na [[batalla de Covadonga]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=El origen de las leyendas de la Cruz de los Ángeles y la Cruz de la Victoria (catedral de Oviedo): cruces gemmatæ al servicio de la propaganda episcopal|url=http://reunido.uniovi.es/index.php/TSP/article/view/9458/9271|páxina-web=reunido.uniovi.es|data-acceso=2020-12-14|apelidos=Alonso Álvarez|nome=Raquel}}&lt;/ref&gt;.}} &lt;br&gt;Malia non existir referencias documentais que o sustenten, a historiografía española sostén a súa existencia entre os séculos VIII e X.{{Efn|Adoita facerse pasar como equivalente a &quot;reino de Asturias&quot; dúas palabras presentes nunha frase da [[Crónica Albeldense]]: &quot;'''''Asturorum Regnum''' divina providentia exoritur''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónicas Asturianas|apelidos=Gil Fernandez|nome=Juan|editorial=Universidade de Oviedo|ano=1985|ISBN=84-600-4405-X|url=https://books.google.co.uk/books?id=mxfdQGSgFDMC&amp;lpg=PA273&amp;vq=Astororum&amp;hl=es&amp;pg=PA173#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=}}&lt;/ref&gt;, literalmente: &quot;naceu pola divina providencia o reino dos ástures&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.academia.edu/23164546/_Hubo_alguna_vez_un_Asturorum_regnum_2006_|apelidos=Canto|nome=Alicia Mª|páxina-web=www.academia.edu|título=¿Hubo alguna vez un &quot;Asturorum regnum&quot;?|data-acceso=08/03/2018|cita=}}&lt;/ref&gt;. Asúmese que existe unha errata no texto pois &quot;''asturorum''&quot; tradúcese en &quot;asturores&quot;, non &quot;ástures&quot;.&lt;br/&gt; Este erro gramatical, a infrecuente definición étnica do reino, e a abundancia de manipulacións na documentación da época fai que existan dúbidas sobre a autenticidade da solitaria referencia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A nosa terra|ano=2008|ISBN=978-84-8341-293-0|páxina=125|cita=&quot;a expresión &quot;Asturorum Regnum&quot; (de sabor tan étnico que abondaria para desbotalo completamente da alta Idade Media por apócrifo) estimouse como un cravo ardente, transmitiuse ata a historiografía actual e xeralizouse como se dun título oficial se tratase co ánimo de demostrar a existencia do dito reino&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;. Sexa como for, constituiría unha excepción en séculos de documentos, igual que ocorre por exemplo con ''Xp̃ianorum regnum'' (reino dos cristiáns), tamén da Albeldense, de xeito que non se pode considerar como denominación para o reino.&lt;ref name=&quot;Aguirre Cano&quot;/&gt;}}]]

* '''1847'''. O xeógrafo e estadista navarro [[Pascual Madoz]], no seu coñecido ''[[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]]'', presenta sen prexuízos uns condes de Galicia &quot;case ao nivel do mesmo rei de Oviedo&quot;, explicando así o papel decisorio da nobreza galega,&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.terraetempo.gal/artigo.php?artigo=3478&amp;seccion=13 |título=Dos reis de Galiza |nome=Xoán Ramón |apelidos={{Versaleta|Fernández Pacios}} |ligazón-autor=Xoán Ramón Fernández Pacios |data=11 de abril de 2014 |páxina-web=[[Terra e Tempo]]}}&lt;/ref&gt; e recoñece que os musulmáns &quot;apelidaron constantemente reis de Galicia os de Asturias&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pascual |apelidos={{versaleta|Madoz}} |ligazónautor=Pascual Madoz |enciclopedia=[[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]] |lugar=[[Madrid]] |lingua=es |título=Galicia |url=https://archive.org/details/diccionariogeogr08mado/page/275 |volume=VIII |ano=1847 |páxinas=274-275}}&lt;/ref&gt;
*'''1849'''. O historiador e xornalista [[Leopoldo Martínez Padín]] publica a súa obra ''Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia''. Nela afirma, á luz das referencias historiográficas, que os límites primitivos de Galicia abranguían a metade da península&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia.|apelidos=Martínez Padín|nome=Leopoldo|ano=1849|url=http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1157934&amp;posicion=25&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|páxina=19}}&lt;/ref&gt; e que non chegou aos actuais até o tempo de Afonso VI.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia|apelidos=Martínez Padín|nome=Leopoldo|ano=1849|url=http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1157934&amp;posicion=33&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|páxina=27}}&lt;/ref&gt;

* '''1850''' e até o 1867. [[Modesto Lafuente]], autor dunha enciclopédica ''Historia de España'' en 30 volumes, fixou definitivamente a denominación de &quot;reino de Asturias&quot;, que sería a seguir adoptada polo resto da historiografía hispana. Un reino ástur ao que as fontes históricas chamaban Galicia, como o propio Lafuente recoñecía nunha nota ao rodapé&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia General de España|apelidos=Modesto|nome=Lafuente|ano=1850|url=https://archive.org/details/historiageneral25lafugoog/page/n126/mode/2up?q=%22sino+galicia%22|páxina=121|cita=ni al reino cristiano de Asturias le llamaban ellos Castela, sino Galicia}}&lt;/ref&gt;, e do que admitía estenderse desde &quot;Galicia até Basconia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia general de España|apelidos=Lafuente|nome=Modesto|ano=1850|url=https://archive.org/details/historiageneral25lafugoog/page/n88/mode/2up?q=reino+de+asturias |páxina=82}}&lt;/ref&gt;.

* '''1867'''. O arabista [[Miguel Lafuente Alcántara]], tradutor do texto árabe ''[[Ajbar Machmúa]]'', indicaba no seu índice xeográfico que é Galicia o nome que o texto emprega para denominar o reino dos cristiáns da península ibérica.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Ajbar Machmuâ : (colección de tradiciones): crónica anónima del siglo XI|apelidos=Lafuente Alcántara|nome=Miguel|ano=1867|páxina=253|url=http://www.bibliotecavirtualdeandalucia.es/catalogo/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=88984#page=253&amp;zoom=auto,-276,609|cita=Galicia (Chaliquia): Los árabes llamaban así, no sólo al reino de Galicia, sino a toda la parte N. O. de la Península}}&lt;/ref&gt;
*'''1871'''. [[Benito Vicetto]] advertía no volume catro da súa [[Historia de Galicia (Vicetto)|''Historia de Galicia'']] de que a equivocada denominación do reino galego asentaba un erro terminolóxico que &quot;destruiría a pureza da historia&quot; para a posteridade.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Vicetto Pérez|nome=Benito|editorial=|ano=1871|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159340&amp;registrardownload=0&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=21|volume=4|páxinas=8-9|cita=Vean, pues, los que aún persisten en denominar reyes de Oviedo y reyes de Asturias a los primeros reyes de la reconquista, vean, pues, claramente el error que asientan para los que investigan la historia de un pueblo por las denominaciones corográficas que, como la que nos ocupa, destruyen la pureza dela historia. Los reyes de la reconquista según dejamos ya demostrado geográfica e historicamente, no eran reyes de Oviedo ni reyes de Asturias; eran reyes de Galicia […]}}&lt;/ref&gt;

* '''1886'''. O catedrático madrileño [[Miguel Morayta y Sagrario]], autor dunha Historia de España en nove volumes, substituía o termo &quot;''Djalikyah''&quot; (Galicia) do cronista Al-Razí por &quot;Cantabria&quot;. Feito este denunciado por Manuel Murguía.&lt;ref name=&quot;Murguia1891&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|lingua=es|volume=IV|páxina=76|cita=[…] empeñados los autores en hacer gracia de todo a los cántabros, Morayta (Hist.gen. de España) […] traduce, Cantabria, el Djalikyah de al-Razí, cuando es Galicia|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=94}}&lt;/ref&gt;
*'''1891'''. O galego [[Manuel Murguía]], consciente de que se estaba a eliminar Galicia da historia do estado&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguia|nome=Manuel|ano=1891|volume=IV|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=9&amp;registrardownload=0|cita=Para ellos bajo la denominación de reino de León, Galicia desaparece […]; casualmente cuando es ella la que impera y constituye el núcleo del Estado, y son sus cosas las que vencen y se consolidan|páxina=7|editorial=|ISBN=|ref=}}&lt;/ref&gt;, advertía tamén de que os chamados reis de Asturias eran sinalados como reis de Galicia pola documentación&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|páxina=20|lingua=es|volume=IV|cita=[…] lo de reyes de Asturias y Oviedo es una excepción, una vez que dichos monarcas imperan y se llaman comunmente reyes de toda Galicia.|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=39}}&lt;/ref&gt; e de que o mesmo acontecía cos supostos reis de León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|volume=IV|páxina=22|cita=[…] los árabes […] siempre que se trata de monarcas denominados de León y de las gentes que viven bajo su régimen, les llaman reyes de Galicia y gallegos|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=41}}&lt;/ref&gt;.

* '''1897'''. [[Francisco Javier Simonet]] utilizaba &quot;''reino de Asturias y Galicia''&quot; para designar o reino cristián do norte da península&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1897|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA504#v=snippet&amp;q=%22reino%20de%20asturias%20y%20galicia%22&amp;f=false|páxina=504}}&lt;/ref&gt;, facendo constar que o termo &quot;''Chaliquia''&quot; empregado nos textos árabes incluía Galicia, Asturias, León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los Mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1897|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA217#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=217|cita=Chaliquia, nombre por el cual los autores arábigos entienden la antigua Gallaecia, […] abarcando las actuales comarcas de Galicia, Asturias y León}}&lt;/ref&gt; e mesmo Castela&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Leyendas históricas árabes|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1858|url=https://books.google.es/books?id=YupFAAAAcAAJ&amp;pg=PA43&amp;dq=castilla+formaba+una+parte+de+Gialiquia&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiPhPqTj6zqAhXIsaQKHYFnDQ8Q6AEwAHoECAAQAg#v=onepage&amp;q=castilla%20formaba%20una%20parte%20de%20Gialiquia&amp;f=false|páxina=43|cita=Castilla formaba parte de Gialiquia o Galicia}}&lt;/ref&gt;.

'''Século XX'''
* '''1904'''. A autora alemano-portuguesa [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] advertía de que era Galicia o único nome co que se coñecía globalmente o territorio cristián peninsular na Idade Media. Existindo probas deste feito &quot;na poesía épica xermana, nas sagas escandinavas, nos historiadores flamengos, nos cantares de xesta franceses, na poesía popular inglesa, nas obras de trobadores, nos poetas de Italia e nos autores árabes&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cancioneiro da ajuda|apelidos=de Vasconcellos|nome=Carolina Michaëlis|ano=1904|url=https://archive.org/details/cancioneirodaaju02vascuoft/page/790|páxinas=791-793|volume=2|cita=O curto periodo em que S.Salvador de Oviedo fora capital dos territorios reconquistados não teve eco na memoria dos povos. O immediato, pelo contrario, em que as Asturias e a Galliza formaram uma unidade, dentro em pouco augmentada pela panicie de Leão, repercutiu-se longe, espalhando todavia exclusivamente a fama das terras gallizianas.|lingua=pt}}&lt;/ref&gt;

* '''1911'''. A [[Enciclopedia Británica (edición de 1911)|11.ª edición]] da ''[[Enciclopedia Británica]]'', considerada unha das edicións máis famosas pola súa erudición e estilo literario,&lt;ref name=&quot;Kogan&quot;/&gt; fai referencia a Afonso III como o monarca do «reino coñecido como “de Galicia” ou “de Oviedo”».&lt;ref name=&quot;Enciclopedia Británica&quot;/&gt;

* '''1921'''. O francés [[Louis Barrau-Dihigo]] publicaba a súa tese doutoral sobre o reino asturiano (''Recherches sur l'histoire politique du royaume asturien'' (718-910)), tese que iniciaba indicando ser esta unha historia &quot;estritamente nacional e que non afecta máis que á península&quot;, ademais de &quot;escura e falta de fontes documentais&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Recherches sur l'histoire politique du royaume asturien (718-910)|apelidos=Barrau-Dihigo|nome=Louis|ano=1921|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k62143148/f13.item|lingua=fr|cita=A historia do Reino de Asturias é estritamente nacional e non afecta máis que á Península; é, ademais, demasiado escura e sempre estará falta de fontes documentais; é, en fin, na súa indixencia, dunha pesada monotonía, non ofrecendo apenas máis que relatos de batallas ou de revoltas}}&lt;/ref&gt;

* '''1926'''. O académico [[Julio Puyol y Alonso]] chega a preguntarse se existiu de verdade un Reino de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Origenes del reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA48#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxinas=48-50}}&lt;/ref&gt;, recoñecendo na súa loita por esclarecer ese feito que &quot;na corte de Roma e outros pobos de Europa se daba o nome de reino de Galicia ao estado cristián do noroeste&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Orígenes del Reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA50#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=50}}&lt;/ref&gt; e que León non era senón un territorio de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Orígenes del Reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA125#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=125|cita=es considerada la tierra leonesa como una parte del territorio de Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;.
*'''1928.''' O medievalista [[Claudio Sánchez-Albornoz]] publicaba o artigo ''La primitiva organización monetaria de León y Castilla''. Neste traballo o autor non consegue explicar o motivo da profusa circulación na Galicia altomedieval das moedas coñecidas como ''gallicanos'', ''gallicenses'' ou ''galleganos''. &quot;Entenderían os homes do século X por sólidos ''gallicanos'' sólidos de Galicia?&quot; pergúntase, e malia achar escrito sobre elas seren &quot;de uso na nosa terra (''usui terre nostre'')&quot; o autor ignora a evidencia de que o nome da moeda deriva do nome do reino: &quot;resulta difícil explicar que se calificasen de galleganos sólidos fabricados polos reis de León para todo o seu reino e moi dubidoso que os soberanos leoneses cuñasen só en Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Sánchez-Albornoz|nome=Claudio|data=1928|título=La primitiva organización monetaria de León y Castilla|revista=Anuario de historia del derecho español|páxinas=301-345|número=5|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2057894.pdf|páxina=309|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

*'''1933'''. [[Armando Cotarelo Valledor]] publica unha premiada biografía de Afonso III na que lle outorga a condición de rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=107&amp;zoom=auto,-360,603|lingua=es|cita=Don Alfonso Rey de Galicia (Cp.III)}}&lt;/ref&gt;. Porén, malia afirmar que nunca existiu unha conquista musulmá do territorio galego&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=106&amp;zoom=auto,-359,68|páxinas=77-79|lingua=es}}&lt;/ref&gt; e traducir correctamente as fontes árabes e cristiás que sinalan a Afonso como rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=294&amp;zoom=auto,-358,655|páxina=264|cita=Almondir […] corrió toda la frontera de Galicia. […]cuando tuvo aviso de la venida del Rey de Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=202&amp;zoom=auto,-358,654|páxina=172|cita=Alfonso, glorioso rey de las Galicias|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, o autor asume que o reino galego dependía de Asturias, para el unha entidade diferente.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=107&amp;zoom=auto,-360,635|páxina=77|lingua=es|cita=Galicia reino dependiente de Asturias}}&lt;/ref&gt; Unha edición facsimilar da obra foi publicada no ano [[1991]] baixo o título ''Alfonso III el Magno. Último rey de Oviedo y primero de Galicia''.

* '''1944'''. [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao]], nunha misiva a Claudio Sánchez-Albornoz, acúsao a el e a Menéndez Pidal de &quot;ocultar con malicia de inimigos todo o que Galicia significou na España doutros tempos&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Rodríguez Castelao|nome=Alfonso Daniel|data=1975|título=Homenaxe a Castelao|revista=Grial: revista galega de cultura|páxinas=100|número=47|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/num-47-1975/}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Ramón_Menéndez_Pidal_com_Charlton_Heston.png|miniatura|300x300px|Ramón Menéndez Pidal na rodaxe da película &quot;El cid&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|páxina=59|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PT52&amp;dq=al-kalb%20al-ghalizi&amp;hl=es&amp;pg=PT52#v=onepage&amp;q=al-kalb%20al-ghalizi&amp;f=false|cita=o Cid Campeador, quen aparece nun texto árabe do século XII como ''al-kalb al-ghalizi'', &quot;galego&quot; (&quot;can galego&quot;, para sermos máis exactos)}}&lt;/ref&gt;, baseada no ''[[Cantar de Mio Cid]]'', manuscrito propiedade da súa familia. O hispanista inglés [[Colin Smith]], analizando as tinturas do manuscrito con [[raios X]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La creación del poema de mio cid|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Crítica|ano=1985|ISBN=9788474232646|ref=}}&lt;/ref&gt;, demostrou que Pidal manipulou o documento retocando versos, mudando palabras e cambiando a data que figura no texto para facelo pasar por máis antigo do que era na realidade.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La invención del pasado|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|ISBN=978-84-8306-853-3|páxinas=98-99|ref=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La honestidad intelectual es lo que cuenta – Rebelion|url=https://rebelion.org/la-honestidad-intelectual-es-lo-que-cuenta/|data-acceso=2020-11-22|lingua=es}}&lt;/ref&gt;]]
* '''1947'''. [[Ramón Menéndez Pidal]], o grande impulsor da idea de Castela como núcleo da &quot;nación&quot; española, comparaba a &quot;lacónica historiografía cristiá&quot; do período ástur coa historiografía árabe cuxos historiadores eran &quot;precisos na cronoloxía, abundantes nos pormenores, moi atentos ás personaxes secundarias, amosando en todo un poder de visión extenso, á vez que penetrante&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La España del cid|apelidos=Menéndez Pidal|nome=Ramón|ano=1947|páxina=5|url=https://books.google.es/books?id=a2QJAQAAIAAJ&amp;dq=la+espa%C3%B1a+del+cid+menendez+pidal&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22la+historiograf%C3%ADa+cristiana+se+encerraba+en+un+laconismo+tan+desabrido%22}}&lt;/ref&gt;. Malia isto o autor optou por ignorar a comprensión política dos estudosos árabes substituíndo o nome de Galicia polos de Castela, Asturias e León.

* '''1948'''. [[Americo Castro Quesada]] elimina tamén o nome de Galicia como propio do reino medieval do norte peninsular, se ben incluíndo a advertencia de que &quot;os árabes chamaban galegos a todos os cristiáns do norte&quot;&lt;ref name=&quot;:113&quot;&gt;{{Cita libro|título=España en su historia|url=https://archive.org/details/espanaensuhistor0000cast|apelidos=Castro|nome=Américo|editorial=Losada|ano=1948|cita=&quot;los árabes llamaban gallegos a todos los cristianos del norte, mientras que a los catalanes los consideraban francos&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.

* '''1949'''. O catedrático [[Antonio Cristino Floriano y Cumbreño]] indicaba na súa obra ''Diplomática española del período astur'' que a denominación utilizada para designar o reino galego medieval non pasaba dun &quot;concepto político-xeográfico&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Diplomática española del período Astur|apelidos=Floriano|nome=Antonio Cristino|ano=1949|url=https://books.google.es/books?id=rJJCAAAAYAAJ&amp;dq=concepto+pol%C3%ADtico+geografico+que+historicamente+comprendemos+como+reino+asturiano&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22concepto+pol%C3%ADtico+-+geografico+que+historicamente+comprendemos+como+reino+asturiano%22|cita=Al norte de esta faja, ya con el carácter de un concepto político-geográfico, se extiende lo que históricamente comprendemos como «Reino Astur»}}&lt;/ref&gt;.

* '''1952'''. O catalán [[Ferran Soldevila]], na súa ''Historia de España'', afirmaba tamén que &quot;os sarracenos comprendían baixo o nome de galegos tamén a asturianos e leoneses&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de España|apelidos=Soldevila|nome=Ferran|ano=1952|url=https://books.google.es/books?id=87IcAAAAMAAJ&amp;dq=los+sarracenos+comprend%C3%ADan+bajo+el+nombre+de+gallegos+tambi%C3%A9n+a+leoneses+y+asturianos&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22de+gallegos+a+los+leoneses+y+a+los+asturianos%22|volume=1}}&lt;/ref&gt;

* '''1954'''. [[Jose Antonio Maravall]], no seu traballo ''El concepto de España en la Edad Media'', recoñecía que tanto nas fontes cristiás como nas árabes todo o territorio cristián medieval era denominado Galicia&lt;ref name=&quot;:1343&quot;&gt;{{Cita libro|título=El concepto de España en la edad media|apelidos=Maravall|nome=Jose Antonio|ano=1954|páxina=214|cita=&quot;tanto en las fuentes carolingias como en las musulmanas toda la zona se denominaba, en efecto, Galicia&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.

* '''1956'''. O historiador Claudio Sánchez-Albornoz, en ''España, un enigma histórico'', non conseguía comprender o motivo polo cal o idioma galego era empregado en todo o reino cristián medieval cando, para el, Galicia non deixaba de ser un territorio marxinal&lt;ref name=&quot;:21&quot; /&gt;.

* '''1961''' e '''1992'''. O atlas histórico ''The Penguin Atlas of Medieval History'' de [[Colin McEvedy]] denomina o reino como Galicia na serie de mapas políticos de Europa que comprenden o período entre os anos 771 e 888. Isto mantense na edición revisada que se publicou en [[1992]] so o título ''The New Penguin Atlas of Medieval History''.&lt;ref name=&quot;McEvedy&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;McEvedy2&quot;/&gt;

* '''1963'''. O médico e historiador ribadaviense [[Manuel Rubén García Álvarez|Ruben García Álvarez]] lembrou, nun artigo na [[Grial (revista)|revista Grial]], que &quot;era Galicia o único nome que para falar da España cristiá empregaban as fontes latinas e árabes&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Álvarez|nome=Rubén|data=1963|título=Contribución gallega a la formación de Castilla|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/num-2-1963/|revista=Grial|cita=¿qué diremos del por todos llamado solar astur-leonés y que era en realidad Galicia, único nombre que para hablarnos de la España cristiana emplean las fuentes latinas y árabes más antiguas y más dignas de crédito?|páxinas=142|número=2}}&lt;/ref&gt;

* '''1970'''. O notario coruñés [[Eduardo Menéndez-Valdes Golpe]], na súa obra ''Separatismo e unidade - Unha mitificación histórica'' criticaba a idealización de Castela realizada pola historiografía española, ao tempo que apuntaba que na realidade esta xurdiu separándose do reino cristián medieval. Un reino incorrectamente chamado &quot;de León&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Separatismo e unidade - Unha mitificación histórica|apelidos=Menéndez-Valdes Golpe|nome=Eduardo|editorial=Galaxia|ano=1970|url=https://books.google.es/books?id=t0KskYrcY1QC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA39#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=39|cita=ao falar de &quot;Reino de León&quot; non debemos dar a esta expresión outro valor do que unha denominación puramente convencional para designar o estado que tiña a súa capitalidade na cidade de León}}&lt;/ref&gt;

* '''1981'''. [[Claudio Sánchez-Albornoz]] recoñecía na súa obra ''Estudios sobre Galicia en la temprana edad media'' que era Galicia e non outro o nome co cal se atopaba nas fontes históricas por el manexadas&lt;ref name=&quot;:22&quot;&gt;{{Cita libro|título=Estudios sobre Galicia en la temprana Edad Media|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Fundación Barrié de La Maza|ano=1981|páxinas=26, 159, 523|cita=&quot;en Cordoba llamaban '''Galicia''' al solar del reino astur&quot;&lt;br&gt;&quot;durante el siglo IX fuera de la España […] cristiana se daba al topónimo '''Galicia''' un amplio significado que llegaba a identificarse con toda la extensión de las tierras regidas por los sucesores de Pelayo&quot;&lt;br&gt;&quot;durante el siglo IX en la españa musulmana y mas allá de los Pirineos se acostumbraba a llamar reyes de '''Galicia''' a los de Oviedo&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.[[Ficheiro:Claudio Sánchez-Albornoz.png|miniatura|Fotografía de [[Claudio Sánchez Albornoz]]. Este autor escribiu un artigo no ano 1974 titulado &quot;Sobre una epístola del papa Juan IX a Alfonso III de Asturias&quot;, feito ilustrativo do proceder do medievalismo hispano, pois no documento o rei Afonso só figura nomeado como rei de Galicia&lt;ref name=&quot;:332&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Murado2013&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PT53&amp;dq=ep%C3%ADstola%20del%20papa%20juan%20ix%20a%20alfonso%20iii&amp;hl=es&amp;pg=PT53#v=onepage&amp;q=ep%C3%ADstola%20del%20papa%20juan%20ix%20a%20alfonso%20iii&amp;f=false|páxina=60}}&lt;/ref&gt;.]]

* '''1981'''. A edición da crónica de Ibn Hayyan, dos autores María J. Viguera, Federico Corriente e José María Lacarra, traduce &quot;''al-yalalika''&quot; (galego) por &quot;leonés&quot; e substitúe no texto &quot;''Yalliqiyya''&quot; (Galicia) por &quot;León&quot; (que no texto aparece como &quot;''Liyun''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Liyūn|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_4679|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=en|nome=P.|apelidos=Chalmeta}}&lt;/ref&gt;). No apéndice toponímico do libro os autores explican que &quot;''Yilliqiyya''&quot; é &quot;o territorio cristián nese tempo capitalizado en León&quot;{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2005|p=128}}.

*'''1986'''. O arabista [[Elías Teres Sábada]], na súa obra ''Materiales para el estudio de la toponimia hispanoárabe: nómina fluvial'' non dubida en traducir &quot;''Yilliquiya''&quot; (Galicia)&lt;ref name=&quot;:79&quot; /&gt; por &quot;''Castilla-León''&quot;. Porén, no mesmo texto aparece &quot;''Qastalla''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ḳas̲h̲tāla|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_3977|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=en|nome=P.|apelidos=Chalmeta}}&lt;/ref&gt; traducido correctamente por Castela.&lt;ref name=&quot;Teres_Sábada&quot;&gt;{{Cita libro|título=Materiales para el estudio de la toponimia hispanoárabe : nómina fluvial|apelidos=Teres Sábada|nome=Elías|editorial=CSIC|ano=1986|ISBN=|ref=|url=https://archive.org/details/materialesparael0001tere/page/158/mode/2up?q=tawfar}}&lt;/ref&gt;

* '''1986'''. O filólogo [[Giuseppe Tavani]], estudoso da lírica galega medieval, afirmaba no seu libro ''A poesía lírica galego-portuguesa'' que &quot;falta aínda por explica-lo motivo polo que a poesía lírica expresada por esta entidade socio-económica e superestrutural foi galega e, pola contra, non asturiana ou leonesa&quot;&lt;ref name=&quot;:25&quot; /&gt;.

* '''1988'''. A historiadora ourensá [[Olga Gallego]], na súa obra ''La organización administrativa territorial de la antigua provincia de Ourense a mediados del siglo XVIII'', ao facer unha síntese histórica da organización territorial de Galicia, di que “o territorio da Galecia romana e do posterior reino suevo se incorpora ao ''reino asturleonés''” (en [[Escritura itálica|itálica]] no orixinal), mais considerando e explicando que para [[Benito Vicetto|Vicetto]] se trata dunha monarquía galaica.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Olga |apelidos={{Versaleta|Gallego Domínguez}} |ligazón-autor=Olga Gallego |título=La organización administrativa territorial de la antigua provincia de Ourense a mediados del siglo XVIII |serie=[[Boletín Auriense]]. Anexo 10 |ano=1988 |editorial=[[Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense]] |lingua=es |páxina=26 |isbn=84-505-7865-5}}&lt;/ref&gt;

* '''1995'''. No primeiro número da nova etapa da revista ''[[Terra e Tempo]]'', dedicado á historia de Galicia, os historiadores [[Anselmo López Carreira]] e [[Luís Obelleiro Piñón]], no artigo «A historia “oficial” e a negación de Galicia», e o tamén historiador [[André Pena Graña]], en «O reino de Galicia na Idade Media», advirten que o país galego era no período medieval independente e que a súa existencia é negada ou desvirtuada pola historiografía oficial española ao non encaixar no modelo patrioteiro español. A este ''novo'' paradigma historiográfico súmase o profesor e político [[Francisco Rodríguez Sánchez]].{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}} et al.|1995|p=}}

* '''1995'''. O hispanista inglés [[Roger Collin|Roger Collins]], na súa obra ''The Arab Conquest of Spain: 710-797'', afirmaba que á unión de Galicia con rexións veciñas &quot;chámaselle xeralmente Reino de Asturias&quot;, malia que &quot;os detalles históricos precisos se achan escurecidos polos mitos nacionais que conducen á construción da identidade española moderna&quot;.&lt;ref name=&quot;:510&quot;&gt;{{Cita libro|título=The Arab Conquest of Spain: 710 - 797|apelidos=Collins|nome=Roger|editorial=Wiley|ano=1995|páxinas=50-51|cita=Durante varios séculos despois da derrota dos godos, Galicia uniuse con outras rexións veciñas nos mesmos monarcas […] Isto xeralmente chámase Reino de Asturias nas fontes tradicionais e modernas, aínda que os detalles históricos precisos destes eventos foron escurecidos polos mitos nacionais que conducen á construción da identidade española moderna.|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1996'''. O profesor da universidade de Cambridge, [[Colin Smith]], publica o artigo &quot;Galicia, todo un reino&quot; nunha obra homenaxe á profesora [[Pilar Vázquez Cuesta]]. Nel, o autor analiza documentación de todo tipo e procedencia comprobando a proxección internacional do reino galego e a inexistencia dos supostos reinos de Asturias e León. O sorprendido profesor especula coa posibilidade de tal feito deberse á &quot;proxección do culto xacobeo&quot; ou á &quot;supervivencia de textos da xeografía clásica&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=743-744|cita=..creo que no vale atribuir el &quot;error&quot; […] a la creciente importancia y proyección del culto jacobeo, y la razón se nos escapa a no ser que atribuyamos el hecho a alguna supervivencia de textos de la geografía clásica|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta}}&lt;/ref&gt; Máis adiante, nun texto póstumo publicado no ano 2000, o profesor Smith afirmará, falando sobre a Historia Turpini, que &quot;as razóns para o extremo protagonismo de Galicia en toda a rexión (..) poden conxeturarse e non son tan absurdas como podería parecer; non foi este equivoco (que o reino de León se chamaba Galicia) reducido ao presente texto.&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The Geography and History of Iberia in the Liber Sancti Jacobi|apelidos=Colin Smith|nome=Christopher|ano=2000|url=https://books.google.es/books?id=BKvsDUvvveYC&amp;lpg=PA23&amp;pg=PA32#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=32|páxinas=23-43|publicación=The Pilgrimage to Compostela in the Middle Ages|cita=The reasons for the extreme prominence of Galicia throughout - leon, castile, and other political entities - being hardly mentioned can be conjetured and are not quite so absurd as might be throught; not was such a misconception ('''that the kingdom of leon was called Galicia''') confined to the present text.|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

* '''1996''' e '''2001'''. O economista e político [[Camilo Nogueira Román]] publicaba senllos artigos na revista ''[[A Trabe de Ouro (revista)|A Trabe de Ouro]]''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|data=1996|título=Sobre as orixes da cuestión nacional galega: a división de Gallaecia e a creación do estado portugués|revista=A Trabe de Ouro|páxinas=11-24, 59-79|número=25 e 26}}&lt;/ref&gt;, traballo ampliado no ano 2001 no libro ''A memoria da nación. O reino de Gallaecia'', no cal realizaba unha crítica da ideoloxía castelanista e denunciaba a desaparición historiográfica do reino galego medieval.&lt;ref name=&quot;:74&quot;&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación: O reino de Gallaecia|apelidos=Nogueira|nome=Camilo|editorial=Xerais|ano=2001|páxina=144|cita=As fontes documentais cristiás e as historiografías carolinxia e árabe da época poñen en evidencia que os monarcas cristiáns eran denominados reis de Gallaecia|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1997'''-'''2003'''. O historiador [[Anselmo López Carreira]], na obra colectiva ''Historia Xeral de Galicia'', advertía de que o reino cristián do noroeste peninsular era denominado Galicia, nunca Asturias ou León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Xeral de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=1997|páxinas=138-139|cita=Galicia, é dicir, o territorio cristián do noroeste […] así se denominará no sucesivo nas crónicas árabes e norteeuropeas e mesmo en documentos cristiáns […]; nunca Asturias ou León, términos carentes de calquera significación política}}&lt;/ref&gt;. Este autor publicaba posteriormente dúas pequenas obras adicadas ao reino galego: ''O reino de Galiza'' no ano 1998 e ''Os reis de Galicia'' no ano 2003, nas que incidía novamente neste feito.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino de Galiza|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=1998|páxina=6|cita=&quot;falar dos reinos de Asturias e León é unha sinécdoque (xa se sabe, tomar a parte polo todo), pois naquela época a todo ese territorio chamabaselle Galiza (segundo se pode comprobar tanto nos documentos como nos mapas)&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1998'''. O lingüista [[Xosé Ramón Freixeiro Mato|Xose Ramón Freixeiro Mato]] sumábase á denuncia da eliminación do reino de Galicia da narración histórica cun texto publicado pola editorial A Nosa Terra&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Freixeiro Mato|nome=Xose Ramón|data=1998|título=A lingua do reino de Galiza|revista=A nosa cultura|ISSN=0213-3105|número=18: Polo reino de Galiza|páxina=p. 21|editorial=Promocións Culturais Galegas|cita=A pesar de na historiografía oficial española o reino de Galiza practicamente non existir ou simplesmente figurar como subsidiario dos reinos de Asturias, León ou Castela, na documentación medieval aparece constantemente citado, outorgándoselle grande relevancia|url=https://illa.udc.gal/Repository/Publications/Drafts/1431681726034_El_papel_del_Reino.pdf#page=2&amp;zoom=auto,609,980}}&lt;/ref&gt;.

* '''1999'''. O historiador galego [[Xosé Antonio López Teixeira]] publicaba entre o 1999 e o 2001 tres artigos en ''A Trabe de Ouro''&lt;ref&gt;* López Teixeira, Xosé Antonio (1999). &quot;As orixes políticas do reino de Galicia. Usurpadores e tiranos (711-910)&quot;. A Trabe de Ouro (38): 181–199.

* López Teixeira, Xosé Antonio (2000). &quot;Arredor do regnum christianorum dos galegos&quot;. A Trabe de Ouro (39): 221–229.

* López Teixeira, Xosé Antonio (2001). &quot;A reconstrución político-institucional do reino de Gallaecia&quot;. A Trabe de Ouro (40): 489-500.&lt;/ref&gt; cos que conformaría o libro ''Arredor da conformación do reino de Galicia'' no ano 2003. Posteriormente, en 2010, publicou ''A formación do reino de Galiza''. Nestes traballos o autor realizou unha análise das orixes do reino galego recoñecendo o seu correcto alcance e denominación.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xose Antonio|editorial=Toxosoutos|ano=2010|páxina=142|cita=Gallaecia foi o topónimo que identificaba, alén das nosas fronteiras, a todo o conxunto de territorios que conforman o cuadrante noroccidental peninsular. Os cronistas árabes e francos nomeaban a nova formación social como Gallaecia, e nela incluían o distrito de Asturias e as cidades de Léon, Astorga e Zamora […]&quot;|ref=|ISBN=}}&lt;/ref&gt;

* '''2000'''. O debuxante [[Pepe Carreiro]], asesorado historicamente polo equipo de [[Edicións A Nosa Terra]], escribiu e ilustrou unha didáctica e amena historia de Galicia para os máis novos. Titulada ''Historia de Galicia. A nosa historia'', nela explícase que, ao acabaren os musulmáns co reino visigodo e ocuparen toda a Península agás Galicia e algunhas zonas do norte, “o reino da Gallaecia estivo durante un tempo sen rei”; que os “señores de Galicia” instauraron unha nova monarquía, que pasou a residir en cortes como Oviedo, León ou Compostela; e que “Galicia” tiña uns límites moi superiores aos actuais, tanto polo sur como polo leste. Foi publicada no ano 2000&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2000 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=84-95350-53-X |id=D.L. VG-589-2000 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; e reeditouse no 2001.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2001 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=84-95350-53-X |id=D.L. VG-612-2001 |edición=2.ª |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; Fíxose tamén unha edición para a [[Fundación Caixa Galicia]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |editorial=Vigo: [[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]]; [[Fundación Caixa Galicia]] |isbn=84-89976-93-7 |id=D.L. VG-652-1999 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; En 2009 saíu do prelo unha nova edición que se publicou xa en 2010.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2010 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=978-84-8341-434-7 |id=D.L. VG-1323-2009 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; Tamén saíu unha edición para a [[Deputación da Coruña]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |editorial=Vigo: [[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]]; [[Deputación da Coruña]] |isbn=978-84-8341-434-7 |id=D.L. VG-1323-2009 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; En 2012, [[Baía Edicións]] lanzou a súa propia edición baixo o título ''Historia de Galicia. Da vida nas covas ás acampadas nas prazas''. Os textos foron modificados: por unha banda suprimíronse as expresións “reino da Gallaecia” e “señores de Galicia”, por outra especificouse que nesa época a “Gallaecia”, alén da Galicia actual, comprendía Asturias, León e Zamora polo leste e até Coímbra polo sur.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. Da vida nas covas ás acampadas nas prazas |ano=2012 |editorial=[[Baía Edicións]] |lugar=A Coruña |isbn=978-84-9995-034-1 |páxinas=26-27}}&lt;/ref&gt;

'''Século XXI'''
* [[Ficheiro:Anselmo López Carreira (AELG)-1.jpg|miniatura|A publicación no ano 2005 do libro ''O reino medieval de Galicia'' de [[Anselmo López Carreira]] supuxo un punto de inflexión na consideración histórica do reino galego.]]'''2001'''. Unha nova edición en castelán do cronista Ibn Hayyan, a cargo de Mahmud `Ali Makki e Federico Corriente&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Ibn Hayyan. Crónica de los emires Alhakam I y `Abdarrahman II entre los años 796 y 847 [Almuqtabis II-1]|editorial=CSIC|ano=2001|url=https://digital.csic.es/handle/10261/14139}}&lt;/ref&gt;, traducía &quot;''Gilliqiyah''&quot;, termo que figura no texto en catorce ocasións, por &quot;reino de Asturias (e León)&quot;, cando Asturias non aparece nunca e León só nunha ocasión e como cidade, non como reino&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|editorial=Xerais|ano=2020|páxina=159|apelidos2=López Carreira}}&lt;/ref&gt;.

* '''2005'''. Publícase o artigo «Pervivencia altomedieval (714-1080) de la “Gallaecia” suevo-visigoda (561-714)» de [[Manuel Carriedo Tejedo]]. Nel, o medievalista leonés defende que a Gallaecia [[Reino suevo de Galicia|suevo]]-[[Galicia visigoda|visigoda]] permaneceu vixente aínda varios séculos máis após a [[conquista musulmá de Hispania]] comezada no ano 711.{{Sfn|{{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|2005|p=}} Este paradigma historiográfico xa se manifestaba na traxectoria previa do autor, por exemplo, en estudos como «Andalusíes en la “Gallaecia” (756/1009)» en 2004 ou «Los obispos de sedes foráneas, documentados en la “Gallaecia” altomedieval (711-1065)» en 2003.

*'''2005'''. O profesor Anselmo López Carreira publicaba o libro ''[[O reino medieval de Galicia]]'' no que estudaba pormenorizadamente a historia do reino galego entre os séculos V e XV, denunciando o seu ocultamento pola historiografía nacionalista española.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2005|páxinas=111-112|cita=[…] o traballo de restituír a historia máis verosímil de Galicia pasa ineludiblemente pola penosa tarefa 'deconstrutora' de plantarlle cara con decisión á arraigadísima mitoloxía elaborada por unha historiografía que naceu e prosperou como un instrumento máis ao servizo de designios políticos}}&lt;/ref&gt; A obra tivo unha segunda e terceira edicións en 2008 e 2020 respectivamente.

*'''2006'''. O profesor da [[universidade de Deusto]] [[Armando Besga Marroquín]] afirmaba nun artigo sobre o Beato de Liébana e a Cantabria do século VIII que a monarquía asturiana careceu de nome oficial, e que foron os historiadores os que crearon a denominación de Reino de Asturias, que para os cronistas árabes recibía o nome de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cantabria en el siglo VIII|apelidos=Besga Marroquin|nome=Armando|editorial=Gobierno de Cantabria, Consejería de Cultura, Turismo y Deporte|ano=2006|ISBN=84-87616-96-8|páxinas=91-106|páxina=100|publicación=Apocalipsis : el ciclo histórico de Beato de Liébana|cita=la monarquía asturiana (..) careció de nombre oficial; somos los historiadores los que le hemos dado la denominación de Reino de Asturias (los cronistas musulmanes lo designaban con el nombre de Galicia)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2007'''. A investigadora do CSIC [[Ana María Carballeira Devasa]] publicaba o libro ''Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales''. Nel analízase a obra de máis de cincuenta autores árabes, de entre os séculos VIII e XV, certificando que para os musulmáns era Galicia o espazo territorial ocupado polos cristiáns do norte da península.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Devasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|url=https://digital.csic.es/bitstream/10261/55847/1/Carballeira_Arabes%20in%20patria%20asturiensium.pdf#page=10&amp;zoom=80,-359,711|cita=las fuentes árabes suelen referirse a los soberanos astur-leones y a los castellanos como 'reyes gallegos' o 'reyes de Yilliqiya'|páxina=127}}&lt;/ref&gt;

* '''2008'''. O escritor [[Miguel-Anxo Murado]] publicaba a súa obra divulgativa ''Otra idea de Galicia'' no que adicaba un capítulo á desaparición de Galicia do canon historiográfico hispano&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT40#v=onepage&amp;q&amp;f=false|capítulo=Cap.3: Terra sen historia|páxina=50}}&lt;/ref&gt; e analizaba a errónea interpretación dada ao seu período medieval.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2016|ISBN=9788499923468|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;dq=miguel%20anxo%20murado%20otra%20idea%20de%20galicia&amp;hl=es&amp;pg=PT50#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=O que non existía entón era un reino asturiano como tal […]. Para os seus contemporáneos, o Reino de Asturias era na realidade o Reino de Galicia […]|ref=}}&lt;/ref&gt; En 2013 publicouna en galego.

* '''2008'''. O medievalista [[Carlos Baliñas Pérez]], autor que empregou a terminoloxía fixada por Modesto Lafuente durante toda a súa traxectoria, recoñecía no libro ''O condado de Lemos na Idade Media'' que o nome de &quot;Reino de Asturias&quot; outorgado ao reino galego medieval non pasa dunha convención&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=As orixes altomedievais da Terra e Condado de Lemos|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Xunta de Galicia|ano=2008|ISBN=978-84-453-4598-6|publicación=O condado de Lemos na Idade Media|cita=[…] o territorio da Galicia nuclear queda definitivamente incorporado ao espazo político que coñecemos convencionalmente como Reino de Asturias e que de feito deberiamos denominar como reino astur-galaico-leonés}}&lt;/ref&gt;. Malia recoñecer o desacertado do termo, este historiador amosábase disposto a continuar utilizándoo nunha entrevista do ano 2016&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carlos Baliñas: “É hora de deixar tranquilos os reis de Galicia e democratizar a historia social”|url=https://biosbardia.wordpress.com/2016/01/18/carlos-balinas-e-hora-de-deixar-tranquilos-os-reis-de-galicia-e-democratizar-a-historia-social/|páxina-web=BiosBardia|data=2016-01-18|cita=penso que aínda que o termo sexa incorrecto, […] é preferible admitir unha terminoloxía establecida para que a nosa historiografía non quede desconectada do estudo internacional.}}&lt;/ref&gt;.

*'''2008'''. O historiador [[José Manuel Barbosa]] publica o ''Atlas Histórico da Galiza, e o seu contorno Geográfico e cultural''. Na obra, empregando 84 mapas e 70 textos descriptivos, o autor da conta das modificacións das fronteiras do territorio galego desde época prerromana, destacando o papel preponderante na península ibérica do reino galego medieval.

*'''2011'''. O medievalista Armando Besga Marroquín afirmaba no artigo ''El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias'' que tal reino non aparece documentado, e que a fórmula ''regnante in Asturias'' coa que ás veces se xustifica a súa existencia non é máis que un xeito de datar os diplomas.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=154|cita=el nombre &quot;reino de Asturias&quot; no aparece en la documentación de la época (..) la fórmula ''regnante in Asturias'' (..) sólo fue una forma de datar los documentos|lingua=es}}&lt;/ref&gt; E malia afirmar que atendendo ás fontes históricas o reino debería denominarse Galicia&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=169|cita=Si fuera por el número de apariciones en las fuentes, habría que concluir que Galicia fue el nombre del reino de Asturias|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, o autor remata por concluír que na realidade este carecía dun nome propio.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=184|cita=el reino de Asturias, su territorio o sus reyes fueron llamados de distintas maneras. (..) Esa misma diversidad indica que el reino no tuvo un nombre propio|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2011'''. O historiador e profesor da universidade compostelá [[Antonio Míguez Macho]] explica na súa ''Historia breve de Galicia'' que os monarcas asturianos reinaban no que era e seguiu a ser o territorio de ''Gallaecia''.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Míguez Macho}} |ligazón-autor=Antonio Míguez Macho |título=Historia breve de Galicia |ano=2011 |editorial=Sílex |lingua=es |isbn=978-84-7737-507-4 |páxina=74}}&lt;/ref&gt;

* '''2011'''. O historiador e teólogo [[Francisco Carballo]] publica unha breve historia de Galicia na que denuncia a suplantación do reino galego polas inexistentes entidades políticas de Asturias e León&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://cedofeita.arcanaverba.org/rc11/reino007.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-295,741|páxina-web=Asociación Cedofeita|título=Breve historia de Galiza (Francisco Carballo)|data-acceso=01/10/2018|cita=Asturias non foi nunca reino, nin León antes da división a vir de Fernando I. De Paio a Vermudo III eran reis da Galecia, non de León, nin Asturias. Tanto o &quot;neogoticismo&quot; a derivar dos godos o inexistente reino asturián, como a ideoloxía españolista que inventa unha España desde os visigodos, Covadonga, etc. ata os Borbóns, son pura fantasía.}}&lt;/ref&gt;.

*'''2013'''. O profesor da Universidade de Lincoln [[Robert Portass]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Staff Directory - Dr Robert Portass|url=https://staff.lincoln.ac.uk/rportass|páxina-web=University of Lincoln|data-acceso=2021-03-20}}&lt;/ref&gt; publica o artigo ''All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950.'' No texto o medievalista indica que &quot;por razóns complexas relacionadas co curso da historiografía española ao longo do século XX, a rexión de Galicia foi vista como politicamente periférica&quot; e defende a súa posición política ''central'' durante os séculos IX e X.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/emed.12019|revista=Early Medieval Europe|data=2013|ISSN=1468-0254|volume=21|doi=10.1111/emed.12019|lingua=en|nome=Robert|apelidos=Portass}}&lt;/ref&gt;

* '''2015'''. O especial da edición alemá da revista ''[[National Geographic]]'' dedicado á Idade Media en xaneiro deste ano representa a Europa política do século IX mediante un mapa no cal Galicia é o nome do reino.&lt;ref name=&quot;Mittelalter&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;MittelalterMapa&quot;/&gt;

*'''2015'''. O historiador [[David Pérez López]] publica unha Historia de Galicia na que afirma que durante o medievo Galicia &quot;converteuse nun reino independente que alternou a súa capital entre León e Oviedo, cidades pertencentes daquela a Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Pérez López|nome=David|editorial=Edicións do Cumio|ano=2015|ISBN=978-84-8289-491-1|páxina=125}}&lt;/ref&gt;

*'''2018'''. O historiador cántabro Víctor Manuel Aguirre Cano, no seu traballo ''La construcción de la realeza astur: poder, territorio y comunicación en la alta edad media'', sinala que &quot;nunca houbo un reino de Asturias ou de León, senón que foron convencións posteriores da historiografía&quot; e que &quot;desde fóra do ''regnum'' chamóuselle frecuentemente Galicia, ou reino de Galicia&quot;.&lt;ref name=&quot;Aguirre Cano&quot;&gt;{{Cita libro|título=La construcción de la realeza astur: poder, territorio y comunicación en la alta edad media|apelidos=Aguirre Cano|nome=Victor Manuel|editorial=Universidad de Cantabria|ano=2018|ISBN=9788481028423|url=https://books.google.es/books?id=aSRTDwAAQBAJ&amp;lpg=PA5&amp;pg=PA5#v=onepage&amp;q=convenciones&amp;f=false|páxina=208|lingua=es |cita=Las excepciones ―''Astororum regnum'', ''Xp̃ianorum regnum''―, que son escasas para tres siglos de documentos, no pueden ser tenidas como norma}}&lt;/ref&gt;

* '''2019'''. O historiador [[Isidro Dubert]] sinala que o paradigma historiográfico defendido especialmente por Anselmo López Carreira, que sostén a existencia dun reino de Galicia que abranguía Asturias, parte de Cantabria, León e o norte de Portugal, é correcto, pois é referendado polas fontes da época. Ademais subliña que o reino galego foi tan real como a posterior deturpación histórica que sofreu por parte da historiografía española, a cal interesadamente vencellouno de xeito subsidiario, primeiro, a Asturias e, despois, León.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Isidro |apelidos={{Versaleta|Dubert}} |ligazónautor=Isidro Dubert |título=Galicia en sete estralos. Instantáneas do país borroso |ano=2019 |editorial=[[Luzes]] |lugar=A Coruña |isbn=978-84-947545-5-5 |páxinas=23-28, en 27 |capítulo=A Historia de Galicia é un conto?}}&lt;/ref&gt;

* '''2020'''-'''2022'''. O xornalista e escritor [[Rodrigo Cota]] denuncia a invención do reino de Asturias, coa que se suplanta o de Galicia, en diversos artigos da súa sección incluída nos medios do [[Grupo El Progreso]].&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/los-mapas/202003211359331078394.html |título=Los mapas de Galiza |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=24 de marzo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/galisiya-segun-los-arabes/202003281358121079448.html |título=Galísiya según los árabes |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=31 de marzo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/el-moro-mahamut/202007071405501094018.html |título=El moro Mahamut |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=7 de xullo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/gallego-don-pelayo/202105221947431142748.html |título=El gallego Don Pelayo |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=22 de maio de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/reino-gallego-codice-calixtino/202109111739201159623.html |título=El Reino gallego en el Códice Calixtino |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=11 de setembro de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/petrus-arteiru-rey-melide/202112211909291177395.html |título=Petrus Arteiru, rey de Melide |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=21 de decembro de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-galicia-histerica/vagos-quintacolumnistas/202201292055531183009.html |título=Vagos quintacolumnistas |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=31 de xaneiro de 2022 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2020'''. Publícase o libro ''O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria'' dos historiadores [[Xosé Miguel Andrade Cernadas|Xosé Miguel Andrade]] e Anselmo López Carreira. Segundo afirma no seu prólogo o profesor [[Isidro Dubert García|Isidro Dubert]], o libro trata de explicar o papel que Galicia xogou na historia peninsular entre os séculos V e XIII, explicación que supón cuestionar o emprego que das fontes históricas fixeron os historiadores españois desde o século XIX para &quot;agochar a existencia do vello reino de Galicia e dar pulo neses séculos á suposta importancia do reino de León&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|nome=Xosé Miguel|editorial=Xerais|ano=2020|apelidos2=López Carreira|nome2=Anselmo|páxina=10}}&lt;/ref&gt;.

* '''2021'''. O historiador José Manuel Barbosa publica en dous volumes a súa obra ''A evolução histórica dos limites da Galiza'', texto no que se analizan as modificacións das fronteiras galegas ao longo da historia desde unha óptica centrada en Galicia que confronta as posicións da historiografía tradicional.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=José Manuel Barbosa: &quot;Aceitamos a narrativa imposta pela inércia historiográfica oficial&quot;|url=https://pgl.gal/jose-manuel-barbosa-aceitamos-a-narrativa-imposta-pela-inercia-historiografica-oficial/|páxina-web=Portal Galego da Língua|data=2021-02-08|data-acceso=2021-03-20|nome=Jose Manuel|apelidos=Barbosa}}&lt;/ref&gt;

* '''2022'''. O ensaísta e estudoso [[Francisco Rodríguez Sánchez]] publica ''A relevancia do reino galego medieval'', o tomo I da súa obra ''Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (a segunda metade do século XIV)''. Nel expón a eliminación e terxiversación do Reino de Galicia por parte da historiografía española, isto é, por exemplo, como se oculta a súa existencia como entidade política independente ou mesmo se lle chama Reino de Asturias. Tamén explica que o reino galego era o orixinario da Península e os seus reis eran galegos.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.laregion.es/articulo/foro-region/directo-francisco-rodriguez-foro-region-etapa-estelar-conflictiva-galiza/202203151102021115080.html |título=Francisco Rodríguez: “Os historiadores españois ocultan a importancia do Reino de Galiza” |nome=Sergio |apelidos=Conde |data=15 de marzo de 2022 |xornal=[[La Región]] |localización=Ourense}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.galizasempre.org/general/presentacion-en-ferrol-de-unha-etapa-estelar-e-conflitiva-de-galiza.html |título=Presentación en Ferrol de Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza |data=14 de febreiro de 2022 |páxina-web=Galiza Sempre}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha|02}}{{Collapsible list|{{Listaref|03}}|titlestyle=color:black;|framestyle=border:none; padding:0;|title=Referencias}}

== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita libro |nome1=Anselmo |apelidos1={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor1=Anselmo López Carreira |nome2=Luís |apelidos2={{Versaleta|Obelleiro Piñón}} |ligazón-autor2=Luís Obelleiro Piñón |nome3=André |apelidos3={{Versaleta|Pena Graña}} |ligazón-autor3=André Pena Graña |nome4=Francisco |apelidos4={{Versaleta|Rodríguez Sánchez}} |ligazón-autor4=Francisco Rodríguez Sánchez |nome5=Xosé Ramón |apelidos5={{Versaleta|Freixeiro Mato}} |ligazón-autor5=Xosé Ramón Freixeiro Mato |ano=1995 |título=Galiza, nun período histórico de seu |serie=''[[Terra e Tempo]]'', n.º 1 (2.ª época) |editorial=[[Unión do Povo Galego|UPG]] |issn=1575-5509 |url=http://calameo.download/000471136f7600fe874bd |ref={{SfnRef|López Carreira et al.|1995}}}}
* {{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos={{Versaleta|Colin Smith}}|nome={{Versaleta|Christopher}}|ligazón-autor=Colin Smith|editorial=[[Universidade de Santiago de Compostela]]|ano=1996|url=https://pt.scribd.com/document/511850470/Galicia-Todo-Un-Reino-Colin-Smith-1999|ISBN=84-8121-476-0|páxinas=735-744|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Polo Reino de Galiza|apelidos={{Versaleta|Nogueira Román}}|nome={{Versaleta|Camilo}}|ligazón-autor=Camilo Nogueira Román|editorial=Edicións A Nosa Terra|ano=1998|ISSN=0213-3105|apelidos2={{Versaleta|Freixeiro Mato}}|nome2={{Versaleta|Xosé Ramón}}|ligazón-autor2=Xosé Ramón Freixeiro Mato|apelidos3={{Versaleta|Martínez Pereiro}}|nome3={{Versaleta|Carlos Paulo}}|ligazón-autor3=Carlos Paulo Martínez Pereiro|apelidos4={{Versaleta|Carballo Carballo}}|nome4={{Versaleta|Francisco}}|ligazón-autor4=Francisco Carballo Carballo |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=La identidad de Galicia, en la ficción y en la realidad, en la Europa medieval|apelidos={{Versaleta|Ferreira Priegue}}|nome={{Versaleta|Elisa}}|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1999|ISSN=1137-9669|páxinas=65-83|url=https://minerva.usc.es/xmlui/bitstream/handle/10347/4655/pg_069-088_semata11.pdf|publicación=Sémata, ciencias sociais e humanidades|volume=11 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino de Gallaecia.|apelidos={{Versaleta|Nogueira Román}}|nome={{Versaleta|Camilo}}|editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]]|ano=2001|ISBN=84-8302-656-2 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Arredor da conformación do reino de Galicia (711-910). Reis, series e liñaxes galegas nos séculos VIII e IX. Cara a unha nova interpretación histórica das orixes.|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|ligazón-autor=Xosé Antonio López Teixeira|editorial=[[Editorial Toxosoutos]]|ano=2003|ISBN=978-84-9562-278-5 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica |nome=Manuel |apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}} |ano=2005 |título=Pervivencia altomedieval (714-1080) de la “Gallaecia” suevo-visigoda (561-714) |revista=Memoria Ecclesiae |número=27. Actas del XIX Congreso de la Asociación celebrado en Santa Cruz de Tenerife y Las Palmas (15 al 20 de septiembre de 2003) |páxinas=553-590 |localización=Oviedo |editorial=Asociación de Archiveros de la Iglesia en España |issn=2792-3525 |url=http://scrinia.org/wp-content/uploads/2021/12/Memoria-Ecclesiae-27.pdf#page=553 |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|ligazón-autor=Anselmo López Carreira|editorial=[[Edicións A Nosa Terra]]|ano=2005|ISBN=978-84-8341-293-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales.|apelidos={{Versaleta|Carballeira Debasa}}|nome={{Versaleta|Ana María}}|editorial=[[Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento]]|ano=2007|ISBN=978-84-0008-576-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Otra idea de Galicia.|apelidos={{Versaleta|Murado López}}|nome={{Versaleta|Miguel-Anxo}}|ligazón-autor=Miguel-Anxo Murado|editorial=Debate|ano=2008|ISBN=84-8306-771-4 |ref=harv}} Publicado tamén en galego: {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Murado}} |nome=Miguel-Anxo |ligazón-autor=Miguel-Anxo Murado |título=Outra idea de Galicia |editorial=Debate |ano=2013 |isbn=978-84-9992-346-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=J. M. |apelidos={{Versaleta|Barbosa Álvares}} |nome2=J. M.|apelidos2={{versaleta|Gonçales Ribeira}} |título=Atlas histórico da Galiza |ano=2008 |editorial=Edições da Galiza |isbn=978-84-936218-1-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=La Galice, dez séculos de olladas francesas.|apelidos={{Versaleta|Harguindey Banet}}|nome={{Versaleta|Henrique}}|ligazón-autor=Henrique Harguindey|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=2009|ISBN=978-84-9887-125-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910).|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|editorial=[[Editorial Toxosoutos]]|ano=2010|ISBN=978-84-9279-276-4 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|apelidos={{Versaleta|Besga Marroquín}}|nome={{Versaleta|Armando}}|editorial=[[Universidade de Deusto]]|ano=2011|url=https://pt.scribd.com/document/511849901/El-Problema-Del-Nombre-y-de-La-Naturaleza-Del-Reino-de-Asturias|publicación=Letras de Deusto|número=130|volume=41|páxinas=135-206|ref=harv}}
* {{Cita libro|título=La invención del pasado. Verdad y ficción en la historia de España.|apelidos={{Versaleta|Murado López}}|nome={{Versaleta|Miguel-Anxo}}|editorial=Debate|ano=2013|ISBN=978-84-8306-853-3 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Rex et Regina. Urraca, Afonso Raimúndez e a monarquía galega.|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|editorial=Editorial Toxosoutos|ano=2013|ISBN=978-84-1540-078-3 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Historia de Galicia.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]]|ano=2013|ISBN=978-84-9914-532-7 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950 |apelidos={{Versaleta|Portass}}|nome={{Versaleta|Robert}}|ano=2013|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/emed.12019|publicación=Early Medieval Europe |número=21 |páxinas=283-306 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=VV. AA.|ligazón-editor=Isidro Dubert García||editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2016|ISBN=978-84-9121-001-6|nome-editor={{Versaleta|Isidro}}|apelidos-editor={{Versaleta|Dubert García}} |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=''Gallaecia'' y Galicia (1)|apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|nome={{Versaleta|Manuel}}|editorial=[[Academia Auriense-Mindoniense de San Rosendo]]|ano=2019|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=1&amp;zoom=auto,-332,686|publicación=Revista Rudesindus |número=12|páxinas=37-92 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=''Gallaecia'' y Galicia (2)|apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|nome={{Versaleta|Manuel}}|editorial=[[Academia Auriense-Mindoniense de San Rosendo]]|ano=2020|url=http://www.rudesindus.org/13_2020_rudesindus/115-234%20Carriedo-gallaecia_galicia_2_rudesindus_2020_13_alta.pdf|publicación=Revista Rudesindus |número=13|páxinas=115-234|ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Arte e escritura na Galicia medieval.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2019|ISBN=978-84-9121-561-5 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria.|apelidos={{Versaleta|Andrade Cernadas}}|nome={{Versaleta|Xose Miguel}}|ligazón-autor=Xosé Miguel Andrade Cernadas||apelidos2={{Versaleta|López Carreira}}|nome2={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2020|ISBN=978-84-9121-689-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A evolução histórica dos limites da Galiza|apelidos={{Versaleta|Barbosa Álvares}}|nome={{Versaleta|Jose Manuel}}|ligazón-autor=Jose Manuel Barbosa|editorial=[[Através Editora]]|ano=2021|ISBN=978-84-16545-50-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Rodríguez Sánchez}} |ligazón-autor=Francisco Rodríguez Sánchez |título=Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (a segunda metade do século XIV) |volume=Tomo I: A relevancia do reino galego medieval |ano=2022 |editorial=[[Asociación Socio-Pedagóxica Galega|AS-PG]] |isbn=978-84-949659-4-4 |ref=harv}}
{{Reftermina}}

{{Multimedia externa
| width  = 420px
| title  = Multimedia: Anselmo López Carreira
| video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=WxRjYZw8708 A desaparición do Reino de Galiza na historia española. Resumo I]
| video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=fvKSAkYm8eo A desaparición do Reino de Galiza na historia española. Resumo II]
| audio1 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-historiografia-do-reino-suevo-audios-mp3_rf_573341_1.html O Reino Suevo na historiografía]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;Congreso Internacional 1600 anos do Reino de Galiza, Pontevedra, 5.10.2010&lt;/small&gt;
| audio2 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-a-desaparicom-do-audios-mp3_rf_152924_1.html A desaparición do Reino de Galiza na historia española]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;[[Fundación Caixa Galicia]] da Coruña, 10.11.2009&lt;/small&gt;
| audio3 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-historiografia-e-fontes-medievais-audios-mp3_rf_278752_1.html Historiografía e fontes medievais]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;Auditorio de Ourense, 2010&lt;/small&gt;
}}

=== Outros artigos ===
* [[Reino de Galicia]]

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.youtube.com/watch?v=xfcBE8iEYkc O reino de Galicia nos mapas medievais]. [[YouTube]]
* [https://www.galizahistorica.com/falsificaciones-historicas-el-reino-de-asturias/ Falsificaciones históricas: El reino de Asturias]. [https://www.galizahistorica.com/ Galiza Histórica]

{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Reino de Galicia]]</text>
      <sha1>5bn4cd91ymijtsekm30gl6fs7zrvst3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163162</id>
      <parentid>6163161</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:41:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cossue</username>
        <id>82922</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* O reino dos cristiáns. Referencias documentais (séc. VIII-XI) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="292704" xml:space="preserve">[[Ficheiro:Reino_de_Galicia_-_kingdom_of_Galicia_-_Jalilkiah.jpg|miniatura|500px|Mapa incluído na ''Historia General de España'' de [[Modesto Lafuente]], ano 1850.&lt;br&gt;O autor traduce o termo árabe ''Jalikiah'' (Galicia) por ''Reino de León''.]]
A primeira referencia historiográfica explícita sobre a existencia do [[Reino de Galicia|'''reino de Galicia''']] data do [[século VI]], cando o bispo [[Gregorio de Tours]] denomina ''Galliciensim regnum''&lt;ref name=&quot;:98&quot; /&gt; o [[estado]] creado polo pobo [[Pobos xermánicos|xermánico]] dos [[suevos]] na [[provincia romana]] da [[Gallaecia]]. Este reino [[Galicia altomedieval|galego altomedieval]] perdurou, con dimensións e significados cambiantes, desde a época sueva até o [[século XIX]], momento no que nunha [[División territorial de España en 1833|reforma administrativa]], a tradicional organización en reinos da [[Reino de España|monarquía hispana]] foi substituída por unha estrutura provincial centralizada.

Malia este dilatado lapso temporal, e a existencia de abondosas alusións documentais, os historiadores españois da [[Idade Contemporánea|idade contemporánea]] substituíron as referencias ao reino galego da alta e plena [[idade media]] polas denominacións de [[reino de Asturias]] e [[reino de León]], sendo o territorio da Galicia actual presentado como un espazo subsidiario de escasa importancia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT40#v=onepage&amp;q&amp;f=false|capítulo=Cap.3: Terra sen historia|páxina=50}}&lt;/ref&gt;. A contradición entre esta visión historiográfica e a realidade presentada polos documentos históricos foi denunciada por unha parte dos estudosos galegos e non deixou de ser recoñecida, dun ou outro xeito, polos propios historiadores que a propagaron.

== O reino de Galicia na documentación histórica medieval ==
A designación &quot;reino de Galicia&quot;, empregada nun primeiro momento para dar nome ao [[Reino suevo|reino dos suevos]], pasou coa islamización da [[Reino visigodo|Hispania visigoda]] a designar todo o territorio peninsular baixo dominio cristián, coa excepción da [[Marca Hispánica|marca hispánica]] franca. A escisión de novas realidades políticas desde o [[século XII]] ([[Reino de Portugal|Portugal]], [[Reino de Castela|Castela]], [[Reino de León|León]]), reduciu paulatinamente as dimensións do territorio, nun proceso que culminou no [[século XV]] cando, após a separación do [[O Bierzo|Bierzo]], o reino galego presentaba practicamente a extensión da actual [[comunidade autónoma de Galicia]].

=== Período xermánico. Referencias documentais (séc. V-VII) ===
[[Ficheiro:Galician-suevic-kingdom.png|miniatura|230x230px|'''Bispados do Reino de Galicia.'''&lt;br/&gt;[[Século VI]]: &lt;small&gt;Braga, Porto, Lamego, Coímbra, Dumio, Lugo, Ourense, Astorga, Iria, Britonia, Tui, Idaña, Viseu&lt;/small&gt;.&lt;ref name=&quot;:211&quot;&gt;{{Cita libro|título=Monumentos antiguos de la iglesia compostelana|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1882|url=https://docplayer.es/65432218-.html|páxina=49|cita='''in tota Galliciae regione''' (Braga, Lugo, Dumio, Britonia (Mondoñedo), Iria (Compostela), Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, Astorga, Tui, Idaña, Viseu)}}&lt;/ref&gt;]]
No ano [[411]], nos estertores do imperio, [[Imperio Romano de Occidente|Roma]] chegou a un acordo (''[[foedus]]'') coa tribo xermánica dos [[suevos]] polo que lles foi cedida para o seu asentamento a provincia da Gallaecia. Este referente territorial foi axiña asumido polos novos gobernantes, como se pode deducir da inscrición &quot;MVNITA GALLICA&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=MVNITA GALLICA PAX - Moedas galegas|url=https://www.galizahistorica.com/mvnita-gallica-pax-moedas-galegas/|páxina-web=Galiza Histórica|data=2020-02-22|data-acceso=2020-10-17|lingua=pt-PT}}&lt;/ref&gt;, presente nalgunha das moedas da época&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=27}}&lt;/ref&gt;. No século seguinte o clérigo francés [[Gregorio de Tours]] (†[[594]]), na súa obra ''Historia Francorum'', nomeaba xa como &quot;''Galliciensim regnum''&quot;&lt;ref name=&quot;:98&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|páxina=43|volume=VI|cita='''Galliciensim regnum'''}}&lt;/ref&gt; aos dominios suevos.{{Efn|Existe unha referencia anterior ao ''Galliciae Regno'' nunha epístola do papa [[León I, papa|León I]] datada no ano [[447]],&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=De haeresi et historia Priscillianistarum|apelidos=[[León I, papa|León I]]|ano=447|url=http://www.mlat.uzh.ch/MLS/advsuchergebnis.php?suchbegriff=Galliciae%20Regno&amp;table=Leo_I_cps2&amp;level2_name=&amp;from_year=&amp;to_year=&amp;mode=SPH_MATCH_EXTENDED2&amp;lang=0&amp;corpus=2&amp;verses=&amp;lemmatised=&amp;suchenin=in_tabelle|cita=(..) et Bracarensibus synodis in '''Galliciae regnis''' apostolicae sedis decreto habitis&quot; &quot;(..)ad alia concilia in '''Galliciae regno'''|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;.
Se ben a súa autenticidade é dubidosa pois proceden dunha recesión do autor Pascasio Quesnello no século XVII. Unha edición literal da mesma carta de J.P. Migne en ningún momento fala de &quot;reino&quot;.}} 

Os seus territorios incluían Asturias e a [[chaira]] leonesa. Así o transmitiron os cronistas [[Paulo Orosio]] (†[[420]]), quen sitúa en Galicia a cántabros e ástures&lt;ref name=&quot;:80&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia nos textos clásicos|apelidos=Romero Masiá|nome=Ana María|editorial=Museu arqueolóxico da Coruña|ano=1988|cita=Cantabri et Astures Gallaecie provinciae portio sunt|nome2=Xose Manuel|apelidos2=Pose Mesura|páxina=145|url=https://issuu.com/jmbello7/docs/galicianostextosclasicos/141}}&lt;/ref&gt;; [[Idacio]] (†[[469]]), quen, ademais de sinalar a galeguidade de &quot;''Asturica&quot;'' ([[Astorga]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.es/books?id=OkmUspoE1UUC&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP7#v=onepage&amp;q=in%20asturicense%20urbe%20gallaeciae&amp;f=false|cita=in Asturicense urbe Gallaeciae|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1787|volume=16}}&lt;/ref&gt;, denomina ''&quot;Campos Gallaeciae&quot;'' a planicie leonesa coñecida hoxe como [[Terra de Campos]]&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cita libro|título=La Galicia romana|apelidos=Torres Rodríguez|nome=Casimiro|editorial=Fundación Barrié de la Maza|ano=1982|páxinas=108-110|url=https://pt.scribd.com/document/289464400/La-Galicia-Romana-Casimiro-Torres-Rodriguez-PDF}}&lt;/ref&gt;; e [[Isidoro de Sevilla]] (†[[636]]), que xa no [[século VII]] volve a indicar que Asturias e Cantabria están dentro de Galicia&lt;ref name=&quot;:94&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=España Sagrada |apelidos-editor=Florez |nome-editor=Henrique |cita=regiones partes sunt provinciarum […] sicut in Gallicia Cantabria, Asturia |url=https://books.google.es/books?id=YTw-AAAAcAAJ&amp;pg=PA6&amp;q=regiones+partes+sunt+provinciarum |páxina=6 |volume=24 |ano=1759}}&lt;/ref&gt;. As dimensións aproximadas do reino galaico poden ser deducidas da enumeración de prelados asistentes aos [[Primeiro Concilio de Braga|concilios de Braga]] e [[Concilio de Lugo|Lugo]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Concilium Bracarense I|url=http://corpus.cirp.gal/codolga/fontes/2016_concilios_de_braga|páxina-web=corpus.cirp.gal (CODOLGA)|data-acceso=2019-10-14|cita=Cum Galliciae provinciae episcopi}}&lt;/ref&gt; e da relación de sés relixiosas incluída no ''[[Parrochiale Suevum|parrochiale suevum]]'' ([[Circa|ca.]] [[569]]), onde todos os bispados fican englobados na ''&quot;regione''&quot; galega&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.de/books?id=YzxxSwAGqIYC&amp;pg=PA131#v=onepage&amp;q=in%20tota%20Regione&amp;f=false|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|volume=4|edición=1850|cita=in tota Gallaeciae regione}}&lt;/ref&gt;.

No ano [[585]] a monarquía [[Visigodos|visigoda]] incorporou o reino de Galicia aos seus dominios. As [[Crónica de Afonso III|crónicas de Afonso III]] afirmarán tres séculos despois que &quot;os visigodos eran mais fortes e dominaron o reino de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica Albeldense|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Sueuos superabit et '''Gallicie regnum''' Gotis admiscit&quot;. &quot;Uittizza […] Iste in uita patris in Tudense hurbe '''Gallicie''' resedit|Cita=}}&lt;/ref&gt;. Este feito non supuxo a desaparición como entidade diferenciada do reino ''galisuevo'' (así o denomina o poeta [[Venancio Fortunato]] [† ca. [[600]]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|editorial=Xerais|ano=2020|páxina=45|apelidos2=López Carreira}}&lt;/ref&gt;, pois o propio ''[[Liber Iudiciorum]]'' visigodo, divide o territorio godo en tres espazos: España, Galia e Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Forum judicum|editorial=Boston Book Company|url=http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0506-0506,_AA_VV,_Leges_Romanae_Visigotorum_[Scott_JP_Curatore],_EN.pdf#page=179&amp;zoom=auto,-275,489|cita=Where any scandal arises within the limits of Spain, Gaul, '''Galicia''', or in any other province of our kingdom […]|apelidos-editor=Scott|nome-editor=S. P.|edición=1910|lingua=Inglés}}&lt;/ref&gt; Esta división tamén figura nos [[Concilios de Toledo|concilios visigodos]]: no concilio terceiro ([[589]]) establécense rezos para os homes das igrexas de España, Galia e Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección de cánones y de todos los concilios de la iglesia de la iglesia de España y de America|apelidos=Tejada y Ramiro|nome=Juan|ano=1861|url=https://books.google.es/books?id=P5wsAAAAYAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA230#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=230|volume=2|cita=Per omnes ecclesia Spaniae, Galliae vel '''Galliciae'''}}&lt;/ref&gt;, e no décimo terceiro ([[683]]) un decreto fiscal diferenza entre estes tres mesmos espazos territoriais para a súa aplicación.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Coleccion de canones y de todos los concilios de la iglesia española|apelidos=Tejada y Ramiro|nome=Juan|ano=1850|url=https://books.google.es/books?id=H38zAQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA516#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=516|cita=In provinciam Galliae vel '''Galliciae''' atque in omnes provincias Hispaniae}}&lt;/ref&gt; A mesma distribución territorial aparece na crónica de [[Xoán Biclarense]] (†[[621]]), autor que distingue a &quot;''provincia Gallaecia''&quot; da &quot;''provincia gothorum''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Alexander Pierre |apelidos=Bronisch |ano=2006 |título=El concepto de España en la historiografía visigoda y asturiana |revista=Norba: Revista de historia |número=19 |páxinas=9-42, en 11 |lingua=es |issn=0213-375X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2566373.pdf}}&lt;/ref&gt; e, cando dá noticia dun Concilio en Toledo, coincide en sinalar que a el acudiron bispos de &quot;España, Galia e Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Biclarensis|nome=Iohannes|ano=590|cita=Sancta synodus episcoporum totius Hispaniae, Galliae et '''Gallaetiae''' in urbe Toletana|url=https://la.wikisource.org/wiki/Chronicon_(Iohannes_Biclarensis)#ANNO_VIII_MAVRICII_IMPERATORIS,_QVI_EST_RECCAREDI_REGIS_IIII_ANNVS_(590)}}&lt;/ref&gt;

=== O reino dos cristiáns. Referencias documentais (séc. VIII-XI) ===
[[Ficheiro:Bishoprics_of_the_kingdom_of_galicia_(881).png|miniatura|230x230px|'''Bispados do Reino de Galicia.'''&lt;br/&gt;[[Século IX]]: &lt;small&gt;Braga (metrópole), Dumio, Porto, Tui, Ourense, Iria, Lugo, Britonia e Astorga.&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;:97&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chonicon Albeldense|ano=Ano 881|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Braga metrópole, Dumio, Porto, Tui, Ourense, Iria, Lugo, Britonia e Astorga}}&lt;/ref&gt;]]
A comezos do [[século VIII]], o islam estendeuse até a [[Península Ibérica|península ibérica]] poñendo fin ao reino visigodo. A ocupación islámica non chegou a alcanzar Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=144-145|cita=o dominio musulmán de España excluía, por definición, a Galicia}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:122&quot;&gt;{{Cita libro|título=Acerca de la conquista árabe de Hispania. Imprecisiones, equívocos y patrañas|apelidos=Maíllo Salgado|nome=Felipe|ano=2011|cita=La ocupación musulmana del cuadrante noroeste peninsular nunca se dio (no hay prueba de que en los primeros años de la conquista llegara ejército alguno por Galicia o áreas adyacentes) y el poblamiento bereber no tuvo apenas consecuencias por su brevedad|url=https://metahistoria.com/novedades/acerca-de-la-conquista-arabe-de-hispania-rb/|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, onde permaneceron inalteradas as estruturas sociais&lt;ref name=&quot;:9&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia á marxe do Islam|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Museo do pobo galego|ano=1996|apelidos2=Pallares|nome2=Mª Carmén|publicación=Galicia fai dous mil anos. O feito diferencial galego.|volume=I|páxina=441|cita=&quot;[…] a continuidade dos lugares habitados e a permanencia das súas estruturas organizativas tanto económicas coma políticas reúnen a triple característica da fiabilidade, a claridade e a abundancia&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt; e relixiosas&lt;ref name=&quot;ReferenceD&quot;&gt;{{Cita libro|título=A igrexa galega|apelidos=Carballo|nome=Francisco|editorial=Promocions Culturais Galegas|ano=1995|páxina=38|ref=}}&lt;/ref&gt;. A documentación medieval mesmo recolle nestes séculos referencias a unha moeda galega propia: o [[Sólido Galego]]. Estes sólidos de &quot;uso na nosa terra&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=7&amp;zoom=auto,-278,843|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|cita=pretio proinde XVm '''solidos gallicarios usui terre nostre'''|lingua=Latín|localización=Guimarães|data=28/07/924}}&lt;/ref&gt; aparecen referidos, baixo diferentes variantes: ''gallicanos''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-278,642|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|cita=accepi de uobis precio id est, cauallo dosno de IIIIor '''solidos gallicanos''' et IIos solidos de alio precio, sub uno VIes '''solidos gallicanos''' que uos mihi dedistis et ego accepi et de precio|lingua=Latín|localización=Catedral de Braga|data=900}}&lt;/ref&gt;, ''gallicenses''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-278,469|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|data=905|localización=Mosteiro de Celanova|cita=et ccepimus de te pretium quod nobis bene complacuit XXV '''solidos gallicenses''' in pannos uel argento et boves|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;, ''gallicanus''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://wearenumismatics.com/wp-content/uploads/2021/06/29-Docum.pdf#page=8&amp;zoom=auto,-278,77|páxina-web=wearenumismatics.com|título=Fuentes Documentales Archivísticas|data=941|localización=Mosteiro de Sobrado|cita=et IIIIor lenzos lineos, ceuaria et sicera in simul VII '''solidos gallicanus''', quod precium bene nobis complacuit, et de ipso precio apud|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;, nos cartularios das igrexas galegas até o século XII.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Solidos Galicenses|url=https://frornarea.blogspot.com/2008/05/solidos-galicenses.html|páxina-web=Fror na area. Toponimia galega|data-acceso=2022-08-19|apelidos=Costa|nome=Miguel}}&lt;/ref&gt; 

Estes feitos, ignorados pola historiografía española tradicional, aparecen reflectidos en crónicas cristiás e musulmás&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=215|cita=3}}&lt;/ref&gt; e nas obras de diferentes historiadores ao longo dos séculos. Así, [[Sigeberto de Gembloux]] (†[[1112]]) escribiu sobre &quot;o reino que é a terceira parte da Hispania, o cal chamamos de Galicia que nin os visigodos nin despois os sarracenos puideron someter&quot;&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronicon sive Chronographia|apelidos=de Gembloux|nome=Sigeberto|ano=ca. 1105|páxina=CLX|cita='''Regnum''' vero tertiae partis hispaniarum, quod dicitur '''Gallitiensium''', quod nec tunc Wisigothae, nec postea Saraceni potuerunt subigere, adhuc viget incolume, et Dei protegente fide manet inexpugnabile|url=https://books.google.es/books?id=0_DoBQAAQBAJ&amp;lpg=PA337&amp;dq=Regnum%20vero%20tertiae%20partis%20hispaniarum%2C%20quod%20dicitur%20Gallitiensium%2C%20quod%20nec%20tunc%20Wisigothae%2C%20nec%20postea%20Saraceni%20potuerunt%20subigere%2C%20adhuc%20viget%20incolume%2C%20et%20Dei%20protegente%20fide%20manet%20inexpugnabile&amp;pg=PA337#v=onepage&amp;q=Regnum%20vero%20tertiae%20partis%20hispaniarum,%20quod%20dicitur%20Gallitiensium,%20quod%20nec%20tunc%20Wisigothae,%20nec%20postea%20Saraceni%20potuerunt%20subigere,%20adhuc%20viget%20incolume,%20et%20Dei%20protegente%20fide%20manet%20inexpugnabile&amp;f=false|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;; o rei granadino [[Abd Allah ibn Buluggin]] († [[Circa|ca.]] [[621|1090]]) lembrou nas súas memorias como Al-Andalus &quot;pertencía aos cristiáns até que os árabes os derrotaron e acantoaron en Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Las memorias de abd allah, último rey zïrí de Granada destronado por los Almorávides (1090)|ano=1981|páxina=158|apelidos-editor=Lévi Provençal/García Gómez}}&lt;/ref&gt;; o alemán [[Georgius Agricola]] (†[[1555]]) explicou que os sarracenos &quot;irromperon en Hispania cun exercito inxente e despoboaron todas as terras agás Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Oratio de Bello adversus Turcam|apelidos=Agricola|nome=Georgius|ano=1538|páxina=113|url=https://www2.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/agricola1/jpg/s113.html|cita=Saraceni […] cum ingenti exercitu in Hispaniam irruunt omnem terram excepta Gallicia depopulantes.|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;; e o alxeriano [[Al-Maqqari|Al Maqqari]] (†[[1632]]) narrou como &quot;naquel tempo non ficou ningún lugar sen dominar por Al-Andalus se exceptuamos o país de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The History of the Mohammedan Dynasties in Spain|apelidos=Al-Makkari|nome=Ahmed ibn Mohammed|editorial=Royal Asiatic Society Books|ano=2002|volume=I|páxina=291|url=https://books.google.es/books?id=dRVlWhdJkZYC&amp;hl=es&amp;pg=PA291#v=onepage&amp;q&amp;f=false|lingua=en}}&lt;/ref&gt;. 

O territorio da península ibérica mantivo pois a mesma división territorial en tres espazos do período xermánico: Galicia, o reino dos cristiáns; a España musulmá, herdeira do reino visigodo, e a [[Marca Hispánica|marca hispánica]] do imperio franco. No contexto deste marco político abundan as referencias a Galicia e ao seu territorio:

[[Ficheiro:Barco vikingo.jpg|miniatura|''Drakkar'' viquingo.&lt;br&gt;Os normandos dividían a península ibérica en tres espazos políticos: ''Galizuland'', ''Spanland'' e ''Skarland''.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PT48&amp;dq=galizuland%20spanland%20skarland&amp;hl=es&amp;pg=PT48#v=onepage&amp;q=galizuland%20spanland%20skarland&amp;f=false|editorial=Debate|nome=Miguel-Anxo|apelidos=Murado|ano=2013|páxina=59|cita=Na xeografía normanda distínguese entre &quot;Spanland, Galizuland e Skarland&quot;}}&lt;/ref&gt;]]
* '''Documentación de orixe cristiá''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Gallaecia''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONLINE LATIN DICTIONARY - Latin - English|url=https://www.online-latin-dictionary.com/latin-english-dictionary.php?parola=gallaecia|páxina-web=www.online-latin-dictionary.com|data-acceso=2020-07-09|cita=province of Spain Tarragonensis, now Galicia}}&lt;/ref&gt;), España (''Hispania''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONLINE LATIN DICTIONARY - Latin - English|url=https://www.online-latin-dictionary.com/latin-english-dictionary.php?parola=hispania|páxina-web=www.online-latin-dictionary.com|data-acceso=2020-07-09}}&lt;/ref&gt;) e a [[Marca Hispánica|marca hispánica]] do imperio franco:
:Ao [[Concilio de Frankfurt]] ([[794]]) acudiron os bispos de Galicia xunto aos de Italia, Gotia e Aquitania&lt;ref name=&quot;:47&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de los heterodoxos españoles|apelidos=Menéndez Pelayo|nome=Marcelino|ano=1880|páxina=457|url=https://books.google.es/books?id=vPi9qQFIR94C&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PA457#v=onepage&amp;q&amp;f=false|volume=1|edición=CSIC|lingua=es|cita=}}&lt;/ref&gt;, e desde alí o papa [[Hadrián I, papa|Hadrián I]] (†[[795]]) emitiu un documento dirixido ao clero de Galicia e España&lt;ref name=&quot;:48&quot;&gt;{{Cita libro|título=El adopcionismo en España|apelidos=Rivera Recio|nome=Juan Francisco|editorial=Toledo|ano=1980|url=https://books.google.es/books?id=gWI2IQZS50gC&amp;lpg=PR1&amp;ots=K9vq41Lzy4&amp;dq=el%20adopcionismo%20en%20espa%C3%B1a%20rivera%20recio&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA59#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=59|ref=}}&lt;/ref&gt;, é dicir, ao clero galaico e ao [[Mozárabes|mozárabe]]. Os bispos galegos figuran tamén entre os asistentes ao [[Concilio de Attigny]] ([[874]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|ano=874|url=https://books.google.es/books?id=03jJBy9klRkC&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=quantum episcopus in partibus Septimania atque Gallaeciae|volume=29|apelidos-editor=Flórez|nome-editor=Henrique|edición=1775|lingua=Latín}}&lt;/ref&gt;. Na obra do monxe [[Beato de Liébana]] (†[[798]]) atribúese a Santiago a evanxelización de Galicia, non a de Hispania. Un texto mozárabe denominado ''Nomina Ovetensis'' ([[780]]) incluído na chamada ''Nomina Sedium Episcopalium'' enumera os bispados galegos do século VIII.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|editorial=Nomina civitatum Ispanie sede Episcopalium|ano=1903|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;pg=PA808#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=898|cita=Braga, Dumio, Porto, Tui, Ourense, Lugo, Britonia, Astorga, Iria, Boticas}}&lt;/ref&gt; No século seguinte fai o mesmo a [[crónica Albeldense]] ([[881]]), o que permite debuxar os límites territoriais de Galicia&lt;ref name=&quot;:97&quot; /&gt;{{Efn|Nesta versión da crónica Albeldense non aparecen as dioceses de Oviedo e León, territorios incluídos nos bispados de Britonia e Astorga. Porén, existen outras versións da crónica que si as inclúen,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chonicon Albeldense|ano=Ano 881: Item notitia episcoporum cum sedibus suis|url=https://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/0800-0900,_Auctor_Incertus,_Chronicon_Albeldense_(Dulcidio_Salmaticensi),_MLT.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-331,624|cita=(Sé rexia (Oviedo), Braga, Lugo, Dumio, Mondoñedo (Britonia), Iria (Compostela), Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, León, Astorga)}}&lt;/ref&gt;. Para algúns estudosos isto é debido a interpolacións posteriores.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A evolução histórica dos limites da Galiza|ano=2021|url=|cita=|apelidos=Barbosa Álvares|nome=José Manuel|editorial=Através Editora|páxina=149}}&lt;/ref&gt; }} e cotexar a continuidade coa época sueva&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Monumentos antiguos de la iglesia compostelana|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1882|url=https://docplayer.es/65432218-.html|páxina=49|cita=Braga, Lugo, Dumio, Britonia, Iria, Coimbra, Lamego, Ourense, Porto, Astorga, Tui, Idaña, Viseu}}&lt;/ref&gt;. Uns límites que a documentación do [[século X]] sitúa no [[Río Cea, río Esla|río Cea]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Coleccion diplomatica del Monasterio de Sahagun|editorial=Centro de Estudios e Investigacion San Isidoro|ano=1976|volume=2|url=https://books.google.es/books?id=OBAUehvVplYC&amp;q=in+eclesia+in+loco+Calzata+que+est+sita+super+ripam+fluminis+cui+nomen+est+Ceia+in+finibus+Gallecie&amp;dq=in+eclesia+in+loco+Calzata+que+est+sita+super+ripam+fluminis+cui+nomen+est+Ceia+in+finibus+Gallecie&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjB5sSwtfvnAhW78uAKHbKxDx8Q6AEIKjAA|cita=Diplomas dos anos 904 e 922: &quot;... in hunc locum Calzata, que est sita super ripam fluminis cui nomen est Zela, in finibus Galleciae./ sobre o rio chamado Cea nos límites de Galicia|páxina=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia del Real Monasterio de Sahagún|apelidos=Escalona|nome=Romualdo|ano=1782|url=https://books.google.es/books?id=yHJPAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=Primitibi%20in%20finibus%20Gallecie%2C%20super%20ripam%20amnis%20Ceia%20cartulam&amp;f=false|páxina=467|cita=Documento nº 613. Marzo de 1060: &quot;...uel collegio fratrum Sancti Facundi et Primitivi, in finibus Gallecie, super ripam amnis Ceia...}}&lt;/ref&gt;, chegando polo sur até o [[río Mondego]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/76/mode/2up/search/Mondego+qui+utramque+a+Gallecia|páxina=77|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=ultra fluvium Mondego qui utramque a Gallecie}}&lt;/ref&gt;, Coímbra e o mosteiro fortaleza de [[Lorvão]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A flumine Mineo usque in Tagum: Os camiños diverxentes de Galicia e Portugal na alta idade media (700-1100)|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2014|páxina=42|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2014_Lingua-e-identidade-na-fronteira-galego-portuguesa.pdf#page=42&amp;zoom=auto,-332,602|cita=monte Lauribano in finibus Gallecie}}&lt;/ref&gt;. O valor referencial de Galicia é claro e preciso entre toda a cristiandade medieval, existindo numerosos exemplos asociados sobre todo ao fenómeno das peregrinacións xacobeas&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=242}}&lt;/ref&gt;. Por exemplo, a viaxe do monxe armenio [[Simeón de Mantua]] (†[[1016]]), quen no ano [[983]] peregrinou &quot;por diversos lugares de Galicia coñecedor da fama do rei (Bermudo II)&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2009|título=Relaciones ultrapirenaicas de la Provincia &quot;Gallaeciae&quot; (714-1074)|revista=Rudesindus|número=5|url=http://www.rudesindus.org/05_2009_rudesindus/043_carriedo_provincia_gallaecia_05_2009_rudesindus.pdf#page=39&amp;zoom=auto,-332,515|cita=per diversa Galliciae loca inclaruit, atque sanctitatis fama regi illius prouinciae innotuit|páxina=81}}&lt;/ref&gt; Alén dos confíns tradicionais, no ano [[956]] un monxe franco recolle nos [[Annales Sangallenses maiores|Anais de St. Gallen]] que a batalla do Barranco, producida en [[939]] ao sur do río Douro, ao pé da actual [[provincia de Soria]], tivo lugar na &quot;rexión de Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita tese |apelidos={{Versaleta|Pérez Marinas}} |nome=Iván |data=2016 |título=Tierra de nadie. Sociedad y poblamiento entre el Duero y el Sistema Central (siglos VIII-XI) |institución=[[Universidade Autónoma de Madrid]] |url=https://repositorio.uam.es/bitstream/handle/10486/673422/perez_marinas_ivan.pdf |lingua=es |páxina=125 |cita=regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Gonzalo |apelidos={{Versaleta|Martínez Díez}} |título=El condado de Castilla (711-1038). La historia frente a la la leyenda |url=https://books.google.es/books?id=KgiDVZfBipwC&amp;pg=PA356&amp;dq=%22regi%C3%B3n%20de%20Galicia%22 |volume=I |ano=2005 |editorial=Junta de Castilla y León; Marcial Pons Historia |lingua=es |isbn=84-95379-95-3 |páxina=356 |cita=regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;

* '''Documentación de orixe escandinava''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Galizuland''&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=ONP: galizuland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o25770|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-07-09|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt;), España (''Spánland''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONP: spánland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o74257|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-07-09|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt;) e a marca franca (''Skarland''&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;):
: A primeira incursión normanda chegou ás costas galegas no ano [[844]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1899|url=https://archive.org/stream/historiadelasant02lpez#page/n151/mode/2up|volume=2|páxina=148|publicación=Cronicón Iriense|cita=naves Normanorum in Gallaecia venerunt}}&lt;/ref&gt;, despois de asaltar [[Tolosa, Francia|Tolosa]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Annales Bertiniani|url=https://www.dmgh.de/mgh_ss_1/index.htm#page/441/mode/1up|cita=Nordomanni per Garrondam Tolosam usque proficiscentes, praedas passim inpuneque perficiunt. Unde regressi quidam Galliciemque adgressi (..) / Os normandos subiron polo Garona até Tolosa (..). De volta dalí algúns aproximáronse a Galicia(..)|páxina=441}}&lt;/ref&gt; Existen dezaseis sagas nas que se fala de Galicia&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;, en ocasións co nome Jakobsland,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=ONP: jakobsland sb. n. place-name|url=https://onp.ku.dk/o41162|páxina-web=ONP|data-acceso=2020-02-24|lingua=en|nome=ONP: Dictionary of Old Norse|apelidos=Prose}}&lt;/ref&gt; a &quot;terra de Santiago&quot;, e dos reis galegos.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Por exemplo, a saga dos ''Jarls'' das [[Orcadas|illas Orcadas]] (''[[Saga Orkneyinga]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Orknøboernes saga (Ægidius) - Sagatekst – heimskringla.no|url=http://www.heimskringla.no/wiki/Orkn%C3%B8boernes_saga_(%C3%86gidius)_-_Sagatekst|páxina-web=www.heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galicien}}&lt;/ref&gt;, a saga dos fillos de [[Magnus III de Noruega]] (†[[1103]]) (''[[Saga Magnússona]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Saga Sigurðar jórsalafara, Eysteins ok Ólafs – heimskringla.no|url=https://heimskringla.no/wiki/Saga_Sigur%C3%B0ar_j%C3%B3rsalafara,_Eysteins_ok_%C3%93lafs|páxina-web=heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galizuland}}&lt;/ref&gt; ou a saga dos descendentes de [[Canuto o Grande]] (†[[1035]]) (''[[Saga Knytlinga]]'')&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Knytlinga saga – heimskringla.no|url=https://heimskringla.no/wiki/Knytlinga_saga|páxina-web=heimskringla.no|data-acceso=2019-11-11|cita=Galizuland}}&lt;/ref&gt;. Nesta última nárrase a historia de [[Ulv Galiciefarer]] que &quot;foi como viquingo cara ao oeste e arrasou Galicia facéndose cun rico botín; motivo polo que se lle chamou Ulf o Galego&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Jómsvíkíngasaga ok Knytlínga|edición=1828|lingua=Islandés|url=https://books.google.es/books/reader?id=9OtSutSW5uoC&amp;hl=es&amp;printsec=frontcover&amp;output=reader&amp;pg=GBS.PA302#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ülfr, hann var jarl i Danmörk, hann var her-mathr mikill; hann fór í vestrviking ok vann Galizuland ok eyddi okgerthi thar mikinn hernath: thví var hann kallathr Galizu-Ülfr}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Península Ibérica por volta do ano de 950 segundo a Crónica do mouro Rasis (al-Razi) e a Crónica de 1344.jpg|miniatura|Península Ibérica segundo a [[Crónica do Mouro Rasis]] (†955).]]
* '''Documentación de orixe musulmá''', que divide a península ibérica entre Galicia (''Djilliquiyya''&lt;ref name=&quot;:79&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ḏj̲illīḳiyya|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_2076|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=A.|apelidos=Huici Miranda|cita=Galice. Région Nord-est de la péninsule Ibérique}}&lt;/ref&gt;), España (''al-Andalus''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=al-Andalus|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/al-andalus-COM_0054?s.num=0&amp;s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopedie-de-l-islam&amp;s.q=al-andalus|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=E.|apelidos=Lévi-Provençal|nome2=J. D.|apelidos2=Latham|nome3=L.|apelidos3=Torres Balbás|nome4=G. S.|apelidos4=Colin|número=}}&lt;/ref&gt;) e os territorios pirenaicos dos francos (''Ifrandj''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ifrand̲j̲|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/ifrandj-COM_0353|revista=Encyclopaedia of Islam, Second Edition|data=2012-04-24|lingua=en|nome=B.|apelidos=Lewis|nome2=J. F. P.|apelidos2=Hopkins}}&lt;/ref&gt;):
: No [[Ajbar machmúa]], compilación de textos árabes dos séculos VIII a XI, denomínanse galegos (''al-yalaliqa'') os cristiáns do occidente peninsular e Galicia o seu reino&lt;ref name=&quot;:213&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia política del reino asturiano|apelidos=Barrau-Dihigo|nome=Louis|ano=1989|páxinas=61-62}}&lt;/ref&gt;. O historiador e xeógrafo [[Al-Ya'qubi]] (†[[897]]/[[898|8]]) rexistra no seu ''Kitāb al-buldān'' (Libro dos países) que Mérida limita co territorio do pobo dos galegos.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Alejandro |apelidos={{Versaleta|García Sanjuán}} |ano=2006 |título=La caracterización de al-Andalus en los textos geográficos árabes orientales (siglos IX-XV) |revista=Norba: Revista de historia |número=19 |páxinas=43-59, en 45-46 |editorial=[[Universidade de Estremadura]] |lingua=es |issn=0213-375X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2566375.pdf}}&lt;/ref&gt; O xeógrafo [[Al Masudi|Al-Masudi]] (†[[956]]) fala dos galegos e os seus pobos veciños: francos, eslavos, lombardos etc.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=59}}&lt;/ref&gt;, citándoos como o maior perigo para Al-Andalus&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,650|páxina=74|cita=Los gallegos(-yalaliqa-)son... entre las naciones vecinas de al-Andalus la más peligrosa... '''el reino de los gallegos'''... el mayor peligro|lingua=es}}&lt;/ref&gt; e narrando como [[Abd al-Rahman III|Abd al-Rahman]], rei de España, marchou contra Zamora, capital dos galegos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica de la provincia de Zamora|apelidos=Fulgosio|nome=Fernando|ano=1869|url=https://books.google.es/books?id=RupFAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=onepage&amp;q=%22Zamora%20capital%20de%20los%20gallegos%22&amp;f=false|páxina=36|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O persa [[Al-Istakhri]] (†[[957]]) describe no seu ''Kitāb al-Masālik al-mamālik'' (Libro de camiños e reinos) a fronteira de Al-Andalus incluíndo Zamora e Oviedo entre as cidades galegas&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=63-64}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Maíllo&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Felipe |apelidos={{Versaleta|Maíllo Salgado}} |capítulo=El Reino de Asturias desde la perspectiva de las fuentes árabes |título=La época de la monarquía asturiana: actas del Simposio celebrado en Covadonga |url-capítulo=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/84350/DLE_Maillo_Reino.pdf |ano=2002 |editorial=Real Instituto de Estudios Asturianos |lugar=Oviedo |lingua=es |isbn=84-89645-65-5 |páxinas=229-249, en 232 |cita=Las ciudades fronterizas (''ṯugūr'') [de al-Andalus con el país] de los gallegos (''ŷalāliqa'') son: Mérida, Nafza, Guadalajara y Toledo. Y la ciudad de los gallegos que está contigua a la frontera de Al-Andalus se llama Zamora. Y la mejor gente (''ʿazīm'') de los gallegos reside en una ciudad lejana del país de al-Andalus, llamada Oviedo}}&lt;/ref&gt;. O árabe [[Ibn Hawqal]] (†[[988]]) sinala Galicia entre os reinos cristiáns europeos por el recoñecíbeis, dividindo a península ibérica entre ela e a España musulmá&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Configuración del Mundo|apelidos=Hawqal|nome=Ibn|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=5&amp;zoom=auto,-225,497|páxina=9|cita=[…] Roma, Calabria, Lombardía, Francia y Galicia; el territorio restante pertenece a los árabes, bajo la dominación de los señores de España|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, citando como cidades galegas Oviedo, Zamora e León&lt;ref name=&quot;:472&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=63-77|cita=(1.2.2. Galicia en la geografía peninsular)}}&lt;/ref&gt; e situando en Lisboa a fronteira sur&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Configuración del Mundo|apelidos=Hawqal|nome=Ibn|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=6&amp;zoom=auto,-253,558|páxina=11|cita=A fronteira (de España) corre a partir dor arredores do país de Galicia, a través da provincia de Santarem, Lisboa...|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. [[Said Al-Andalusi|Al-Andalusi]] (†[[1070]]) sitúa os galegos entre as nacións nas que divide o mundo coñecido. [[Ibn Hayyan]] (†[[1075]]) cita Clunia como &quot;primeiro confín de ''Yilliqiyya''&quot; polo leste e [[Coímbra]] polo sur&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=34&amp;zoom=auto,-332,166|páxina=70|cita=no (..) extremo de Galicia chega a Coimbra, perto de terra musulmá}}&lt;/ref&gt;. O cartógrafo e xeógrafo [[Muhammad al-Idrisí|Al-Idrisí]], na súa descrición do mundo realizada contra [[1150]] e titulada ''[[Nuzhat al-mushtāq fi'khtirāq al-āfāq]]'' (Libro de agradábeis viaxes a afastadas terras), tamén coñecida como o Libro de Roxerio (''[[Kitāb Rūŷar]]'') ao ser un encargo de [[Roxerio II de Sicilia]], informa que de Galicia dependen, entre outras, as cidades de León, Segovia, Burgos e Soria.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pierre Amédée |apelidos=Jaubert |título=Géographie d'Édrisi |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Edrisi_-_Géographie,_traduite_par_P._Amédée_Jaubert,_tome_second.pdf?page=244 |volume=2.º |ano=1840 |editorial=Imprimerie royale |lugar=París |lingua=fr |páxina=226 |cita=De la Galice dépendent Ségovie, Léon, Soria, Burgos…}}&lt;/ref&gt; O xeógrafo [[Yaqut al-Hamawi|Yaqut]], que viviu entre [[1179]] e [[1229]] e compuxo o ''Kitāb Mu'jam al-Buldān'' (Dicionario de Países) entre [[1224]] e [[1228]], localiza ''Yilliqiyya'' &quot;próxima á costa do océano, no extremo noroeste de al-Andalus&quot;.&lt;ref name=&quot;Maíllo&quot;/&gt; Outros autores árabes máis serodios, mais que basean as súas obras en crónicas previas continúan na mesma liña; así: [[Ibn Khaldún]] (†[[1406]]) cita os galegos entre as nacións veciñas de Al-Andalus, e [[Al-Himyari]] (†[[1495]]) narra a [[batalla de Simancas]] ([[939]]) situándoa en territorio galego (o mesmo fan as fontes cristiás&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Annales Sangallenses Maiores|ano=939|url=https://books.google.es/books?id=zMpeAAAAcAAJ&amp;pg=PR3#v=snippet&amp;q=%22in%20regione%20galliciae%22&amp;f=false|cita=in regione Galliciae}}&lt;/ref&gt;) e indicando que &quot;de entre as nacións coas que os habitantes de Al-Andalus estaban en conflito, a galega era a máis poderosa&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Kitab al-Rawd al-Mitar|apelidos=Al-Himyari|url=https://pt.scribd.com/doc/295745731/Levi-Provencal-E-La-Peninsule-Iberique-au-Moyen-Age-d-apres-le-kitab-ar-rawd-al-mi-tar-fi-habar-al-aktar-d-Ibn-Al-Mun-im-Al-Himyari-texte-arabe-des|cita=Parmi les nations avec lesquelles les habitants d’al-Andalus étaient em hostilités, les Galiciens formaient la plus puissante; bien que les Francs (Ifranya) fissent aussi la guere aus Mususlmans, les Galiciens constituaient leurs plus redoutables ennemis.|apelidos-editor=Lévi Provençal|nome-editor=Evariste|páxina=121|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;.

=== Disgregación do reino. Referencias documentais (séc. XI-XIII) ===
[[Ficheiro:Galician-Didacus Gelmiri.jpg|miniatura|O [[Diego Xelmírez|bispo Diego Xelmírez]].&lt;br/&gt;A ''[[Historia compostellana]]'', libro sobre a vida do prelado e os acontecementos políticos da súa época, nunca menciona a existencia dun reino de León.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;]]
Desde o '''século XI''', a documentación histórica amosa unha progresiva diferenciación entre os espazos xeográficos que integraban o reino galego. Malia pervivir aínda a tradicional distinción entre Galicia, o reino cristián, e España, o territorio musulmán, observábel por exemplo nunha misiva diplomática de [[Urbano II, papa|Urbano II]] (†[[1099]])&lt;ref name=&quot;:34&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;pg=PT48&amp;dq=Hispaniis+et+Gallicis+regionibus&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjtg7Tuj57mAhVKXBoKHa6uB0cQ6AEINTAB#v=onepage&amp;q=Hispaniis%20et%20Gallicis%20regionibus&amp;f=false|páxina=59|cita=Hispaniis et Gallicis regionibus}}&lt;/ref&gt;, vai emerxendo nos documentos unha nova toponimia política: León, Castela, Portugal...&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=15}}&lt;/ref&gt; Así é testemuñado polo xeógrafo e historiador andalusí [[Al-Bakri]] (†[[1094]]), quen divide nesta altura Galicia en 4 rexións: A Galicia propiamente dita ou nuclear; Asturias, da que di que debe o seu nome ao [[Río Esla|río Astura (Esla)]]; Portugal, pequeno enclave entre Braga e Porto; e Castela (onde inclúe León)&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxinas=65-66}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|editorial=Xerais|ano=2016|páxinas=105-106|apelidos-editor=Dubert|nome-editor=Isidro}}&lt;/ref&gt;. Esta diferenciación territorial viuse acelerada a finais do século XI cando Afonso VI mudou os límites políticos ao unir aos seus dominios a [[Reino de Toledo|taifa de Toledo]]. Desde este momento Afonso comeza a figurar na documentación histórica non só como rei galego senón tamén como rei de España&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso VI: Imperator totius orbis Hispanie|editorial=Sanz y Torres|ano=2011|url=https://books.google.es/books?id=gpJADwAAQBAJ&amp;lpg=PA3&amp;hl=es&amp;pg=PA17#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=17}}&lt;/ref&gt;{{Efn|Ningún soberano galego se titula &quot;''Rex Hispaniae''&quot; antes de Afonso VI, malia o afirmado por Menéndez Pidal, que basea tal afirmación en documentos interpolados&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estudios sobre Galicia en la temprana Edad Media|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Fundación Barrié de La Maza|ano=1981|ISBN=8485728106|páxinas=104-105|cita=&quot;nin as fontes cronísticas dignas de fe, nin os documentos auténticos dos séculos IX e X xamais intitulan non xa 'Imperator Hispaniae' nin sequera 'Rex Hispaniae' a ningún soberano asturleonés&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.}}.

O proceso de fragmentacón política continuou no '''século XII''' cando, da man do &quot;pérfido galego&quot; [[Afonso I de Portugal|Afonso Henriques]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Portugal|apelidos=de Almeida|nome=Fortunato|ano=1922|url=https://books.google.es/books?id=ulITAAAAQAAJ&amp;q=%22p%C3%A9rfido+galego+Afonso+Henriques,+senhor+de+Coimbra%22&amp;dq=%22p%C3%A9rfido+galego+Afonso+Henriques,+senhor+de+Coimbra%22&amp;hl=en&amp;ei=j2MPTZ3qM87usga5yY3-DA&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;redir_esc=y|volume=1|cita=O pérfido galego Afonso Henriques, senhor de Coímbra, maldito de Deus}}&lt;/ref&gt;, tivo lugar o esgallamento de '''Portugal'''. Un reino que a finais do século XI era concibido como un máis dos territorios de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|volume=22|url=https://books.google.es/books?id=QCk2AAAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA247#v=onepage&amp;q=%22sic%20in%20Limia%2C%20quomodo%20in%20Portugali%22&amp;f=false|cita=(Ano 1071) &quot;in utrisque territoriis, sic in Limia, quomodo in Portugali|edición=1767|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Cita libro|título=Dissertações chronologicas e criticas sobre a historia e jurisprudencia ecclesiatica e civil de Portugal|apelidos=Ribeiro|nome=João Pedro|ano=1819|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=22|volume=4|cita=Dos cinco documentos (..) dos fins do século XI se ve que D. Affonso VI. figurava no territorio de Portugal como Rei de Galiza}}&lt;/ref&gt;. Aínda era lembrado así no século XIII polo cronista navarro [[Rodrigo Ximénez de Rada|Ximenez de Rada]] (†[[1247]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=De rebus Hispaniae|apelidos=Ximenez de Rada|cita=Alcorexi ([[Almanzor]]), rei dos agarenos, asolou esa parte de Galicia que agora se chama Portugal|apelidos-editor=Fernandez Valverde|edición=1989|páxina=200}}&lt;/ref&gt;.

De igual xeito as terras de '''Castela''' foron separadas do reino común na hora da morte do rei [[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]]). Nese momento o seu imperio foi dividido entre os seus fillos a instancias do conde galego [[Fernando Pérez de Traba]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cronica latina de los reyes de Castilla|apelidos=de Soria|nome=Juan|ano=1217-1239|páxina=7|url=https://www.oocities.org/iblbo/archivo/cronicastilla/laticas1.htm|cita=as instanciam Fernandi comitis de Gallecia}}&lt;/ref&gt;. Sancho recibiu Castela e Toledo e Fernando &quot;toda Galicia, todas as Asturias de Oviedo, as cidades e terras de León, Astorga, Toro, Zamora e Salamanca&quot;&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=Instituto de Historia Jeronimo Zurita|ano=1943|url=https://books.google.es/books?hl=es&amp;id=AQzSAAAAMAAJ&amp;dq=regesta+fernando+ii+julio+gonzalez&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=toda+galicia|páxina=20}}&lt;/ref&gt;. É dicir, Galicia, Asturias e cinco cidades, coas súas terras circundantes, situadas fóra do [[Macizo Galaico|macizo galaico]].

Tamén '''León''' deixou neste século de ser considerado nas fontes un espazo propiamente galego. A &quot;''terra de foris''&quot;{{refn|A &quot;''terra de foris''&quot; era o espazo de expansión da monarquía galaica. A partir do século X conformou o chamado &quot;''territorio legionense''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=136}}&lt;/ref&gt;. Unha similar denominación recibía (e recibe) o territorio alén da [[Serra do Xurés]], a terra de &quot;[[Trás-os-Montes|tras os montes]]&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O onomástico Trás-os-Montes - Ciberdúvidas da Língua Portuguesa|url=https://ciberduvidas.iscte-iul.pt/consultorio/perguntas/o-onomastico-tras-os-montes/34698|páxina-web=ciberduvidas.iscte-iul.pt|data-acceso=2020-12-11|cita=foram decerto os povos do Minho que deram o nome a Trás-os-Montes, pois esta província lhes fica para lá dos montes do Gerês, Cabreira, etc. Os Trasmontanos deviam naturalmente chamar à sua terra Aquém dos Montes;|lingua=pt}}&lt;/ref&gt;|group=lower-alpha|name=}}&lt;ref name=&quot;:23&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ante a Historia Compostelá|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Trifolium|url=https://books.google.es/books?id=QPENcQe80WAC&amp;lpg=PT9&amp;dq=%22terra%20de%20foris%22&amp;pg=PT9#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=2010|en=cap.2|cita=''terra de foris'', como chamaban os galegos os páramos de León e as chairas de Castela}}&lt;/ref&gt;, o inicial &quot;''territorivm legionense''&quot; asociado á corte real do século X&lt;ref name=&quot;:93&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Montenegro Valentín|nome=Julia|data=1999|título=Merinos y tenentes en el &quot;territorivm legionense&quot;|revista=Anales de la Universidad de Alicante: Historia medieval|número=12|cita=al convertirse la ciudad de León desde principios del siglo X en centro neurálgico del Reino, fuera entonces la expresión «territorium legionense» genérica, y aludiera, sin mayores precisiones, a las tierras situadas en el entorno de la sede regia. […] serían en general las tierras situadas al otro lado de los Montes.|lingua=es|url=https://core.ac.uk/download/pdf/16360293.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-178,471|data-acceso=01 de decembro de 2020|data-arquivo=14 de novembro de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20171114043343/https://core.ac.uk/download/pdf/16360293.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-178,471|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;, foi individualizándose nun proceso paulatino,{{Efn|[[Lope de Vega]] (†[[1635]]) situará aínda séculos máis tarde a acción dunha das súas obras en &quot;Léon, nun pobo de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El mejor alcalde, el rey|apelidos=De Vega|nome=Lope|editorial=Cambridge University Press|ano=1949|url=https://books.google.es/books?id=nezAi3GODFMC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA2#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=2|cita=...en Léon, en un pueblo de Galicia}}&lt;/ref&gt;.}} aparecendo agora na documentación como un territorio á parte situado após os ''&quot;Alpes de Galicia&quot;''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Compostelana|editorial=Akal|ano=1994|url=https://books.google.es/books?id=XVybJYbv27AC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA183#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=183 (c.479)|apelidos-editor=Falque Rey|nome-editor=Emma|cita=Di o texto latino Alpes (''reginam Alpes transcendisse'') co sentido que ten o termo de &quot;montes&quot; (en xeral). Posibelmente se trate dos montes do Cebreiro que separan Galicia de León|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Compostelá|editorial=AKAL|url=https://books.google.es/books?id=XVybJYbv27AC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA203#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxinas=203-205|apelidos-editor=Falque Rey|edición=1994|nome-editor=Emma|cita=... despois de que teñan regresado, non pasarán as montañas de Galicia (''Galitie Alpes'') para vir aqui en expedición.|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Sen que sexa posíbel determinar claramente unha xeografía leonesa propia, separábel de Galicia, limitándose os documentos a sinalar o carácter de León como sé rexia e sen asignar xamais tal nome a todo o territorio.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Castilla y León, consideraciones sobre su historia. Los nombres, los territorios y el proceso histórico|apelidos=Estepa Díez|nome=Carlos|editorial=Universidad de León|ano=1987|páxina=17}}&lt;/ref&gt; Conformando as veces, xa nos séculos seguintes, un conxunto territorial denominado na diplomatura Galicia-León&lt;ref name=&quot;:15&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=377}}&lt;/ref&gt;. Malia a interpretación do período establecida pola historiografía española, a cal contempla a existencia exclusiva dun &quot;reino de León&quot;&lt;ref name=&quot;:18&quot;&gt;{{Cita libro|título=Los adelantados y merinos mayores de León (Siglos XIII-XV)|apelidos=Jular Pérez-Alfaro|nome=Cristina|editorial=Universidad de León|ano=1990|cita=si se habla en terminos políticos aplicados a la época, hai que ser mas rigurosos y matizar esa &quot;concepción globalizadora del reino de León&quot;|páxinas=55-58}}&lt;/ref&gt;, a documentación coetánea mantivo Galicia como nome do reino&lt;ref name=&quot;:24&quot;&gt;{{Cita web|título=Xosé Antonio López Teixeira: “A liña oficial de investigación da USC fai historia de España desde Galicia”|url=https://biosbardia.wordpress.com/2014/10/27/xose-antonio-lopez-teixeira-a-lina-oficial-de-investigacion-da-usc-fai-historia-de-espana-desde-galicia/|páxina-web=BiosBardia|data=2014-10-27|data-acceso=2020-10-20|lingua=gl-ES|cita=A gran confusión da que viviron os historiadores oficiais españois foi querer facer crer que cando un rei asinaba en León ou en Oviedo estaba a referirse a un nome do reino. Non, o reino era de Galicia. E así foi até o século XIII.}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:CRUZADAS-es.svg|miniatura|O reino galego é mencionado nos itinerarios de [[Cruzadas|cruzados]] camiño de [[Terra Santa]]&lt;ref name=&quot;:91&quot; /&gt; e Galicia citada entre as nacións chamadas á defensa de [[Xerusalén]] polo papa Pascual II&lt;ref name=&quot;:722&quot; /&gt;.]]
[[Ficheiro:Códice Calixtino (Archivo de la catedral de Santiago de Compostela) (cropped).jpg|miniatura|''[[Códice Calixtino]]''. No texto, que denomina a Afonso VII &quot;emperador de España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:57&quot; /&gt;, non exiten referencias ao reino de León.&lt;ref name=&quot;:78&quot; /&gt;]]
* Na ''[[Crónica de Sampiro]]'' (séc. XI), recollida na chamada ''[[Crónica Silense]]'' (séc. XII), aparece a primeira referencia explícita á existencia dun reino de León. Este manuscrito, que foi o gran construtor da identidade da cidade de León como sede rexia, propósito ao cal tamén contribuiría posteriormente a Silense,&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=José M.ª |apelidos={{Versaleta|Monsalvo Antón}} |ano=2010 |título=La imagen de las ciudades y regiones altomedievales de León y de Castilla en las Crónicas Generales (de Sampiro a la ''Estoria de España'') |revista=Studia Historica. Historia Medieval |volume=28 |páxinas=83-123, en 86 |editorial=[[Universidade de Salamanca]] |lingua=es |issn=0213-2060 |url=https://revistas.usal.es/index.php/Studia_H_Historia_Medieval/article/download/7664/8913}}&lt;/ref&gt; menciona así por primeira vez o &quot;''Legionis regnum''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|ano=1921|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/50/mode/2up|páxina=50|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco}}&lt;/ref&gt;. Aínda que entre as dúas crónicas se fan cincuenta e dúas mencións a León&lt;ref name=&quot;Gaël&quot;/&gt;, a maioría son como cidade.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Georges |apelidos={{Versaleta|Martin}} |título=Toponimia y “avidez de los reyes”: doble lexicalización de los territorios hispanos en la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis'') |revista=e-Spania |data=xuño de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21070 |doi=10.4000/e-spania.21070 |issn=1951-6169 |número=13 |lingua=es |cita=León como ''Legionis regnum'' (reino de León), como ''legionense regnum'' (reino leonés) e incluso, aunque escasamente, como ''Legionensium regnum'' (reino de los leoneses)”, “Ahora bien: gran parte de los empleos citados proceden de Sampiro”, “muchas más veces que un reino, la palabra ''Legione'' denota, en esta y otras fuentes […], la ciudad de León}}&lt;/ref&gt; Ademais, na primeira metade do texto sampirense, até o reinado de Ordoño III ([[951]]-[[956]]), Zamora tamén posúe un significativo número de aparicións, nas cales figura cos mesmos atributos rexios que se outorgan á propia cidade leonesa.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Álvaro |apelidos={{Versaleta|Carvajal Castro}} |título=La construcción de una sede regia: León y la identidad política de los reyes asturleoneses en la crónica de Sampiro y en los documentos |revista=e-Spania |data=xuño de 2014 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/23714 |doi=10.4000/e-spania.23714 |issn=1951-6169 |número=18 |lingua=es |cita=Se ha tendido, además, a llevar a cabo una identificación metonímica entre la ciudad [León] y el reino}}&lt;/ref&gt; Pola súa banda, o texto da Silense, hoxe tamén chamada ''Historia legionense'', deixa claro que é o reino de Galicia o obxecto da súa narración, pois así é denominado constantemente o reino,&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Julio |apelidos={{Versaleta|Escalona}} |título=La geografía de la ''Historia Legionensis'' (antes llamada ''Silensis''). Ensayo de análisis |revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21620 |doi=10.4000/e-spania.21620 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es |cita=en la mayor parte de los casos la Gallecia de HL coincide claramente con el reino de León”, “Establece una identificación sistemática entre un centro de poder (León) y un reino al que suele denominar Gallecia}}&lt;/ref&gt; sendo ademais o que máis veces aparece citado (vinte e oito).&lt;ref name=&quot;Gaël&quot;&gt;{{Cita publicación periódica |título=Reinos e imperio: la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis'') y la reivindicación leonesa de la herencia visigótica|apelidos={{Versaleta|Le Morvan}}|nome=Gaël|revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21681#tocto1n5 |en=59 |doi=10.4000/e-spania.21681 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es}}&lt;/ref&gt; Adicionalmente, nel sinálanse como reis de Galicia, entre outros, a Bermudo II&lt;ref name=&quot;:2524&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/details/historiasilense00sant/page/62/mode/2up|páxina=62|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Qui profecto '''Veremudus''', post ubi '''in finibus Gallecie arcem regni adeptus est'''}}&lt;/ref&gt; e Afonso V&lt;ref name=&quot;:262&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:252&quot; /&gt;.

*A ''[[Historia Compostelá]]'', narración dos principais acontecementos políticos do reino entre os anos [[1100]] e [[1140]], non fai referencia ningunha á existencia dun reino leonés&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Diego Gelmírez (c. 1065-1140). El báculo y la ballesta|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Marcial Pons|ano=2016|páxina=86|cita=no sería exacto, ateniéndonos al texto de la crónica gelmiriana, hablar del reino de León, si damos a la expresión una proyección territorial|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. No texto aparece o reino galego baixo a denominación de &quot;''regnum Hispanie''&quot; en vinte ocasións, cando inclúe as terras hispanas gañadas aos musulmáns (taifa de Toledo), e como &quot;''regnum Gallaecie''&quot; en dezasete, ao referirse ao reino tradicional&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino da Gallaecia|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|editorial=Xerais|páxina=209}}&lt;/ref&gt;. A ''Historia'' cita tamén tres veces o &quot;''regnum Aragoniae''&quot;, e nunha ocasión o &quot;''regnum Toleti''&quot; e o &quot;''regno Portugalensi''&quot;; non existen máis reinos na crónica xelmiriana.&lt;ref name=&quot;:13&quot;&gt;{{Cita libro|título=El báculo y la ballesta. Diego Gelmírez (c.1065-1140)|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|editorial=Marcial Pons|ano=2016|páxina=82}}&lt;/ref&gt;

* O ''[[Códice Calixtino]]'' tampouco recolle referencia ningunha ao reino de León. No seu libro IV, a ''[[Códice Calixtino#Libro IV|Historia Turpini]]'', enuméranse as vilas e cidades de Galicia (e España) sen incluír León entre elas&lt;ref name=&quot;:73&quot;&gt;{{Cita libro|título=Liber Sancti Jacobi. Codex Calixtinus. Libro IV. Historia Turpini|ano=1138-1145|url=https://www.scribd.com/document/325805269/Liber-Sancti-Jacobi-Codex-Calixtinus-Libro-IV-Historia-Turpini-PDF|capítulo=III|cita=Urbes et maiores ville in '''Gallaecia''': Visunia, Lamego, Dumia, Colimbria, Lugo, Aurenas, Yria, Tuda, Midonia, Brachara metropolis, Civitas Sancte Marie, Vimarana, Crunia, Compostella, […] In Yspania: Auchala, Godelfaiar, Thalamanca, Uzeda, Ulmas, Canalias, Madrita, Maqueda, Sancta Eulalia, Talavera, que est fructifera, Medinacelim, id est, urbs excelsa, Berlanga, Osma, Seguncia, Segovia, que est magna, Aavilla, Salamanqua […]}}&lt;/ref&gt;. No libro V, a coñecida como ''[[Códice Calixtino#Libro V|Guía do peregrino]]'', atribuída ao monxe francés [[Aimerico Picaud|Aymeric Picaud]], detállanse as xornadas e pobos no seu tránsito polo camiño de Santiago facendo só unha mínima referencia a Léon&lt;ref name=&quot;:78&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=740|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta|cita=‘''Inde terra Gallecianorum, transitis horis Legionis''’, es la única mención de León, y el autor parece no saber que es reino o imperio que incluye a Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;.

* Na ''[[Chronographia]]'' do monxe belga [[Sigeberto de Gembloux]] (†[[1112]]), crónica universal dos máis importantes acontecementos entre os anos [[379]] e [[1111]], dise que &quot;o reino que é a terceira parte da Hispania, o cal chamamos de Galicia […] continúa intacto, que coa protección de Deus segue inexpugnábel&quot;&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;.

* A ''[[Chronica Adefonsi Imperatoris]]'', escrita entre o ano 1153 e o 1157, reflicte as mudanzas políticas do territorio. No ano [[1139]], cando o emperador Afonso VII inicia a campaña militar contra o castelo de Oreja, congrega as &quot;milicias de toda Galicia, da terra de León e de Castela&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Adefonsi Imperatoris|url=https://books.google.es/books?id=qQ9HCOM3Vy0C&amp;hl=es&amp;pg=PA375#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=375|publicación=España Sagrada. Tomo XXI|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1797|cita=congregata militia totius Galletie et terre Legionis et de Castella [parágrafo 146]”, “et tota militia Galletie et Legionis et Castelle [parágrafo 186]}}&lt;/ref&gt;. No ''[[Poema de Almería]]'' ([[Circa|ca.]] [[1147]]), apéndice épico da crónica, destaca a primacía do territorio galego sobre os demais dominios imperiais ao describir a orde de marcha dos exércitos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Rex et Regina. Urraca, Afonso Raimúndez e a monarquía galega|apelidos=López Teixeira|nome=Xosé Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2013|páxina=226|cita=Era o mes de maio e vai á cabeza o exército galego, segundo o mandado pola dozura de Santiago}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Gil|nome=Juan|data=2013|título=El Poema de Almería y la tradición épica|revista=e-Spania|número=15|url=https://journals.openedition.org/e-spania/22253#bodyftn58}}&lt;/ref&gt;. Os galegos lideran a expedición seguidos pola [[cabalaría]] da cidade de León, a &quot;''urbis legionis''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Alfonso VII|url=https://books.google.es/books?id=AZdfAAAAcAAJ&amp;lpg=PA401&amp;ots=-w0Zr-LShx&amp;dq=Florida%20milities%20post%20hos%20urbis%20Legionis&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA401#v=onepage&amp;q=Florida%20milities%20post%20hos%20urbis%20Legionis&amp;f=false|publicación=España Sagrada. Tomo XXI|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|edición=1766}}&lt;/ref&gt;.

* Galicia aparece citada na crónica do monxe xermano [[Ekkehard de Aura]] (†[[1126]]), entre as nacións que acoden ao chamamento do papa [[Pascual II, papa|Pascual II]] para reforzar a recente conquista de Xerusalén&lt;ref name=&quot;:722&quot;&gt;{{Cita libro|título=Hierosolymita and World Chronicle|apelidos=Uraugiensis|nome=Ekkehardus|url=https://sourcebooks.fordham.edu/source/ekkehard-cde.asp|lingua=Inglés|cita=one hundred thousand men were appointed to the immediate service of God from Aquitaine and Normandy, England, Scotland, Ireland, Brittany, '''Galicia''', Gascony, France, Flanders, Lorraine, and from other Christian peoples,}}&lt;/ref&gt;.

* Nun texto das illas británicas, os ''[[Annales Cambriae]]'' ou cameracenses, enuméranse tres imperios cristiáns para o ano 1159: o xermánico, o bizantino e o galego&lt;ref name=&quot;:033&quot;&gt;{{Cita libro|título=El imperio medieval español|apelidos=García Gallo|nome=Alfonso|editorial=Arbor|ano=1945|páxina=227|cita=Imperator […] noster Fredericus per annum circiter pugnans contra Mediolanenses […] Imperator vero Constantinopolitanus […] Imperator quippe Galitie Sarracenos et ipse congreditur / O propio emperador de Galiza marchou contra os sarracenos|url=https://books.google.es/books?id=wA4tFv2xRxQC&amp;pg=PA163&amp;lpg=PA163&amp;dq=%22+Imperator+quippe+Galitie%22&amp;source=bl&amp;ots=zBk_1-2i8V&amp;sig=ACfU3U1odnACJzs_w-QmJemfbDb0OwdjLA&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwixgsvgm6PlAhXeAWMBHdJlCTEQ6AEwCnoECAkQAQ#v=onepage&amp;q=%22%20Imperator%20quippe%20Galitie%22&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Europe in the High Middle Ages.|apelidos=Mundy|nome=John|editorial=Longman Group|ano=1991|páxina=40|url=https://www.scribd.com/document/397361076/John-Hine-Mundy-1991-Europe-in-the-High-Middle-Ages-1150-1309-General-History-of-Europe-Longman-Group-United-Kingdom}}&lt;/ref&gt;.

* Na ''Narratio de Itinere Navali'',&lt;ref&gt;[https://imprompto.blogspot.com/2010/11/narratio-de-itinere-navali.html ''Narratio de Itinere Navali'']&lt;/ref&gt; itinerario de [[Cruzadas|cruzados]] do ano [[1189]], descríbense cinco reinos na península ibérica: Aragón, Navarra, o dos españois (musulmáns), Galicia e Portugal&lt;ref name=&quot;:91&quot;&gt;{{Cita libro|título=Relação da derrota naval, façanhas, e successos dos cruzados que partírão do Escalda para a Terra Santa no anno de 1189|url=https://books.google.es/books?id=GicMAAAAYAAJ&amp;dq=considerandum%20etiam%20quod%20cum%20sint%20regna%20hispanorum&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP7#v=onepage&amp;q=Galiciae%20et%20Portugalensium&amp;f=false|edición=1844|apelidos-editor=da Silva Lopes|nome-editor=João Baptista|cita=Considerandum etiam quod cum sint quinque regna Hispanorum, vedelicet Aragonense, Navarrorum, et eorum qui specificato vocabulo Hispani dicuntur, quorum metropolis est Toletum, item incolarum '''Galiciae''' et Portugalensium...}}&lt;/ref&gt;.

* Os textos épicos franceses dos séculos XII e XIII recoñecen extensamente a correcta denominación do reino galego; así, entre a toponimia da ''[[Cantar de xesta|chanson de geste]]'' francesa, &quot;''Galice''&quot; aparece 50 veces en 35 textos, &quot;''Saint Ja(c)ques''&quot; 65 en 35 textos, &quot;''Compostel(l)e''&quot; 9 en 6 textos, en tanto que &quot;''Lion''&quot; só figura nun par de ocasións&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=741|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta|cita=León como nombre de reino o imperio parece que al otro lado del Pirineo apenas ha dejado impresión.}}&lt;/ref&gt;. Un exemplo atópase no máis antigo dos seus  exemplares, o ''[[O Cantar de Roldán|Cantar de Rolán]]'' ([[Circa|ca.]] [[1170]]), onde Galicia aparece citada dúas veces&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La Galice, dez séculos de olladas francesas|apelidos=Harguindey Banet|nome=Henrique|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=2009|ISBN=978-84-9887-125-8|url=https://books.google.es/books?id=uzp29NXBsY4C&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA14#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=}}&lt;/ref&gt;, outro no [[Charroi de Nîmes]] onde se menciona Galicia xunto a outras nacións do seu tempo.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Le commerce des mots: l'usage des listes dans la littérature médiévale|apelidos=Jeay|nome=Madeleine|ano=2006|url=https://books.google.es/books?id=vSPgBR6NBSoC&amp;lpg=PA1&amp;pg=PA52#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Puis m'en revieng de ça devers Galice|páxinas=51-52|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;

* O historiador británico [[Roger de Howden]] (†[[1201]]) tamén elude a mención do suposto reino leonés na súa ''Chronica Magistri''. Nesta obra, cando se refire ao reino galego faino baixo a forma &quot;a terra do rei de ''Sancto Jacobo''&quot;, é dicir, a terra de Afonso VIII de Santiago de Compostela&lt;ref name=&quot;:2102&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronica magistri Rogeri de Houedene|editorial=Cambridge|url=https://books.google.es/books?id=RO6LfkVZnTwC&amp;lpg=PA52&amp;ots=6kdDhPn9fQ&amp;dq=terra%20regis%20sancto%20jacobo&amp;hl=es&amp;pg=PP5#v=snippet&amp;q=%22sancto%20jacobo%22&amp;f=false|páxina=52|lingua=en|volume=3|edición=2012|cita=terra regis de Sancto Jacobo}}&lt;/ref&gt;. Igualmente, no itinerario marítimo ''De Viis Maris'', atribuído ao propio Howden e composto entre [[1191]] e [[1193]], que describe a ruta desde [[York]] até a [[Terra Santa]], o reino aparece coa mesma fórmula, precisándose ademais que se lle chama &quot;''Galicia''&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Patrick |apelidos={{Versaleta|Gautier Dalché}} |título=Du Yorkshire a l'Inde: une «géographie» urbaine et maritime de la fin du XII&lt;sup&gt;e&lt;/sup&gt; siècle (Roger de Howden?) |url=https://books.google.es/books?id=aJGxU3FCsJsC&amp;q=%22terra+regis+de+Sancto+Iacobo%22 |ano=2005 |editorial=Librairie Droz |lugar=Xenebra |lingua=fr, la |isbn=978-2-600-01036-8 |páxinas=184, 188 |cita=tota terra regis de Sancto Iacobo dicitur Galicia}}&lt;/ref&gt;

Son estes os anos da chamada [[Era Compostelá|era compostelá]], unha época de esplendor económico e de apoxeo da lingua e da lírica do reino galego&lt;ref&gt;{{Cita web|título=.:: Cantigas Medievais Galego-Portuguesas ::.|url=https://cantigas.fcsh.unl.pt/index.asp|páxina-web=cantigas.fcsh.unl.pt|data-acceso=2020-12-01}}&lt;/ref&gt;. A lingua do reino de Galicia, o galego, figuraba entre as catro linguas habilitadas para a práctica trobadoresca citadas polo catalán [[Jofre de Foixá]] († [[Circa|ca.]] [[1295]]) nas súas ''Regles de Trobar''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Aspectos sociolingüísticos do uso escrito do galego, o castelán e o latín na Galicia tardomedieval (ss. XIII-XV)|apelidos=Monteagudo|nome=Henrique|editorial=CILL Ramón Piñeiro|ano=1994|publicación=Estudios galegos en homenaxe ó profesor Giuseppe Tavani|páxina=173|url=https://www.academia.edu/1442293/Aspectos_socioling%C3%BC%C3%ADsticos_do_uso_escrito_do_galego_o_castel%C3%A1n_eo_lat%C3%ADn_na_Galicia_tardomedieval_ss._XIII-XV_}}&lt;/ref&gt;. Nesa lingua, o propio rei castelán [[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]{{Efn|Denominado &quot;X&quot; na correlación de monarcas seguida pola historiografía tradicional que inclúe fraudulentamente como &quot;VIII&quot; a Afonso I de Castela.}} elaborou as súas afamadas ''[[Cantigas de Santa María]]'' e, aínda no século XV, [[Íñigo López de Mendoza]]  (†[[1458]]), marqués de Santillana, lembraba como o galego era empregado para a lírica en todo o territorio peninsular&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Para un mellor coñecemento do estado de opinión sobre o galego no século XVIII.|apelidos=Hermida Gulías|nome=Carme|editorial=USC|ano=1999|url=https://books.google.es/books?id=AP-ODymPl-oC&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PA190#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=190|publicación=Homenaxe ó profesor Camilo Flores|cita=no ha mucho tiempo qualesquier Decidores ó Trobadores de estas partes, agora fuessen Castellanos, Andaluces ó de la Estremadura, todas sus obras componían en lengua Gallega}}&lt;/ref&gt;. Este predominio cultural de Galicia (sempre a lingua foi compañeira do imperio&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Gramática de la lengua castellana|apelidos=de Nebrija|nome=Antonio|url=https://books.google.es/books?id=e_SsDwAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;pg=PT7#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=siempre la lengua fue compañera del imperio […] que juntamente comenzaron, crecieron y florecieron, y despues junta fue la caída de ambos|lingua=es}}&lt;/ref&gt;), resulta inexplicábel desde o paradigma historiográfico hispano&lt;ref name=&quot;:21&quot;&gt;{{Cita libro|título=España, un enigma histórico|apelidos=Sánchez-Albornoz|nome=Claudio|ano=1956|url=https://books.google.es/books?id=b-AcAAAAMAAJ&amp;dq=poetas+de+castilla+con+una+tradici%C3%B3n+l%C3%ADrica+remota&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22Nadie+ha+intentado+aclararnos+la+misteriosa+adopci%C3%B3n+de+una+lengua+que+no+era+la+de+un+pueblo+imperial%2C+pol%C3%ADtica+o+culturalmente%2C+por+los+poetas+de+una+Castilla+con+una+tradici%C3%B3n+l%C3%ADrica+remota+%3A+por+poetas+hijos+de+un+pueblo+cuyos%22|volume=1|cita=Quienes durante los siglos XII y XIII, en  tierras castellanas se sintieron torturados por una vivacísima sensibilidad lírica escribieron en gallego. Nadie ha intentado aclararnos la misteriosa adopción de una lengua que no era la de un pueblo imperial, política o culturalmente, por los poetas de una Castilla con una tradición lírica remota|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:25&quot;&gt;{{Cita libro|título=A poesía lírica galego-portuguesa|apelidos=Tavani|nome=Giuseppe|editorial=Galaxia|ano=1986|páxina=26|cita=falta aínda por explica-lo motivo polo que a poesía lírica expresada por esta entidade socio-económica e superestrutural foi galega e, pola contra, non asturiana ou leonesa}}&lt;/ref&gt;, e só se pode entender aceptando a existencia dun reino galego que abranguía todo o noroeste peninsular&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=393-394}}&lt;/ref&gt;.

=== Na coroa de Castela. Referencias documentais (séc. XIII-XV) ===
[[Ficheiro:Reino_de_Galicia_-_Kingdom_of_Galicia_-_Segars_Roll.jpg|miniatura|upright=1.1|[[Escudo de Galicia]] no [[armorial]] ''[[Segar’s Roll]]'' ([[Circa|ca.]] [[1282]]). A antigüi­dade e proxección da que durante séculos gozou o reino e os seus reis fixo que a súa represen­tación [[heráldica]] se manifestase en varios armoriais temperáns.]]
No '''século XIII''', [[Fernando III de Castela|Fernando III]] (†[[1252]]), rei de Castela e fillo de Afonso VIII, herdou Galicia contra a vontade do seu pai. Durante o conflito sucesorio os galegos chegaron a propor para o trono a [[Afonso de Molina]], irmán menor de Fernando&lt;ref name=&quot;:77&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Castilla: Édition et présentation|cita=los gallegos querien alçar rrey a su hermano, el infante don Alfonso|url=https://books.google.es/books?id=_WXBDwAAQBAJ&amp;pg=PA20&amp;dq=los+gallegos+querien+al%C3%A7ar+rrey&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie2-3K0Z_pAhUQ8BQKHdGFCUIQ6AEIMzAB#v=onepage&amp;q=los%20gallegos%20querien%20al%C3%A7ar%20rrey&amp;f=false|páxina=20|apelidos-editor=Patricia Rochwert-Zuili}}&lt;/ref&gt;. A unión dos reinos do novo monarca figuraba na diplomatura rexia mediante un pareado de entidades políticas: Castela-Toledo e León-Galicia&lt;ref name=&quot;:26&quot;&gt;{{Cita libro|título=Manual de paleografía diplomática española de los siglos XII al XVII|apelidos=Muñoz y Rivero|nome=Jesús|ano=1917|cita=Rex Castelle et Toleti, Legionis et Gallecie|url=https://books.google.es/books?id=JhoPAAAAIAAJ&amp;dq=ex%20Castelle%20et%20Toleti%2C%20Legionis%20et%20Gallecie&amp;hl=es&amp;pg=PA385#v=onepage&amp;q=ex%20Castelle%20et%20Toleti,%20Legionis%20et%20Gallecie&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, e así figuran tamén en selos&lt;ref name=&quot;:27&quot;&gt;{{Cita web|título=Selo de chumbo de Fernando III|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Selo_de_chumbo_de_Fernando_III_como_rei_de_Castela_e_Toledo_e_de_Galiza_e_Leon.jpg|cita=✠ S : Feradi Regis : Castelle et Tolti / ✠ Legionis et Gallecie}}&lt;/ref&gt; e sinais rodados&lt;ref name=&quot;:28&quot;&gt;{{Cita web|título=Sinal rodado atribuído a Fernando III|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sinal_rodado_atribu%C3%ADdo_a_Fernando_III_no_Tombo_de_Caaveiro_(s%C3%A9c._XIII).jpg|cita=✠ Signum Ferrandi Dei Gr͠a Regis Castelle et Tolleti Legionẽsiṽ et Gallecie.}}&lt;/ref&gt;. Galicia-León mantiña, ademais, o seu propio código legal, o ''Liber Iudicium'' &lt;ref name=&quot;:29&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección Fuentes y estudios de historia leonesa|editorial=Centro de Estudios e Investigación &quot;San Isidoro&quot;,|ano=1969|url=https://books.google.es/books?id=lOu-fDqOzTcC&amp;q=%22regnos+de+leon+e+de+gallizia+que+vayan+al+livro+julgo%22&amp;dq=%22regnos+de+leon+e+de+gallizia+que+vayan+al+livro+julgo%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwi38YeSpqzpAhUPDmMBHfAAAdUQ6AEIKTAA|volume=124|cita=que las apelaciones de nuestra casa de los conçeios de los Regnos de León e de Gallizia que vayan al Livro Julgo a León, asi como se solia husar en tienpo del Rey don Alfonso}}&lt;/ref&gt;. Significativamente, os arcebispos de Compostela e Toledo eran á par os chanceleres da coroa até o ano 1290 cando, tras un proceso iniciado anteriormente por Afonso IX, se deposita o cargo só no de Toledo&lt;ref name=&quot;:30&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2009|páxina=397}}&lt;/ref&gt;.

Durante a sucesión deste rei, os burgueses das cidades e vilas dos reinos, agora claramente diferenciados, de León e Galicia conformaron a &quot;''Hermandat de los Regnos de Leon et de Gallisia''&quot;, que tiña por obxectivo a defensa dos dereitos sucesorios do seu fillo [[Sancho IV de Castela|Sancho IV]]&lt;ref name=&quot;:42&quot;&gt;{{Cita libro|título=Teoria de las cortes o grandes juntas nacionales de los reinos de León y Castilla|apelidos=Martínez Marina|nome=Francisco|ano=1813|url=https://books.google.es/books?id=8KA-AQAAMAAJ&amp;dq=Hermandad%20de%20los%20Reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;hl=es&amp;pg=PA466#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=466|volume=2}}&lt;/ref&gt;. Esta irmandade reapareceu no 1295&lt;ref name=&quot;:55&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Del Derecho Español|apelidos=Sempere y Guarinos|ano=1844|url=https://books.google.es/books?id=H3Gy-xuTTTwC&amp;dq=Sello%20de%20la%20hermandad%20de%20los%20reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;hl=es&amp;pg=PA216#v=onepage&amp;q=Sello%20de%20la%20hermandad%20de%20los%20reinos%20de%20Le%C3%B3n%20et%20de%20Galicia&amp;f=false|volume=1}}&lt;/ref&gt; apoiando nesta ocasión a Fernando IV&lt;ref name=&quot;:71&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/notario%252Bmaior/infodoc/12%7C26/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Fernando por la gracia de Dios rey de Castiella de Leon de Toledo de '''Galliçia''' de Sevilla de Cordova de Murcia de Jahen del Algarbe et senor de Molina}}&lt;/ref&gt;. Entre os anos 1296 e 1300 separáronse outra vez brevemente Galicia-León e Castela-Toledo, ao coroar a [[Xoán I de Galiza e León|Xoán I]] rei de León, Galicia e Sevilla&lt;ref name=&quot;:75&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Don Fernando el IV|edición=1860|apelidos-editor=Benavides|nome-editor=Antonio|url=https://books.google.es/books?id=VLIGAAAAQAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PR17#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt; co apoio do rei [[Dinís de Portugal|Dinis I]] de Portugal&lt;ref name=&quot;:76&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Don Fernando el IV|url=https://books.google.es/books?id=cuf9Fl-qZp4C&amp;dq=memoria%20fernando%20iv&amp;hl=es&amp;pg=PA56#v=onepage&amp;q&amp;f=false|apelidos-editor=Benavides|nome-editor=Antonio|edición=1860|cita=[…] que diesen luego al infante D. Juan todo el '''reyno de Galisia''', é que se llamase ende rey é que toviese en su vida la '''cibda de Léon''' é todos los otros lugares que avie tomado}}&lt;/ref&gt;.

Durante o '''século XIV''' Galicia aparece nos diplomas enumerada como un máis dos reinos da coroa castelá. A comezos deste século foi gobernada separadamente polo [[infante Felipe]]&lt;ref name=&quot;:81&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.org/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/traslado/infodoc/12%7C228/op/1/|páxina-web=gmh.consellodacultura.org|data-acceso=2020-06-04|cita=yo el ynfante don Felipe, fijo del moy noble rey don Sancho, señor de Cabrera e de Riveyra, e pertigueiro mayor de tierra de Santiago, e mayordomo mayor del rey, e su adelantado mayor en el '''reyno de Galliça'''}}&lt;/ref&gt;, irmán do rei Fernando IV. Despois da morte de Fernando, o reino pasou ao seu fillo Afonso X&lt;ref name=&quot;:83&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/privilexio/infodoc/12%7C413/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Don Alfonso por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de '''Gallisia''', de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarve e señor de Molina}}&lt;/ref&gt; e despois ao seu neto Pedro I&lt;ref name=&quot;:84&quot;&gt;{{Cita web|título=GMH: Resultados|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/comercio/infodoc/12%7C610/op/az/|páxina-web=gmh.consellodacultura.gal|data-acceso=2020-06-04|cita=Don Pedro por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Tolledo, de '''Gallisia''', de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira, e señor de Molina}}&lt;/ref&gt;. Este monarca, apoiado pola [[Familia Castro|nobreza galega]], librou unha guerra civil polo trono co seu medio irmán [[Henrique II de Castela|Henrique II]]. Após a súa derrota, os nobres galegos tentaron entregar o reino a [[Fernando I de Portugal]] e, posteriormente, a [[Xoán de Gante]]. A derrota final significou a práctica desaparición da alta nobreza galega e o ascenso de nobres de segunda liña, ficando as cidades baixo o control do clero.

Esta situación política deu orixe no '''século XV''' ás revoltas das irmandades burguesas&lt;ref name=&quot;:85&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Santa María de Iria|apelidos=Vasques|nome=Rui|ano=1468|url=https://www.academia.edu/2630612/Rui_Vasques_Cr%C3%B3nica_de_Santa_Maria_de_%C3%8Dria|páxina=58|apelidos-editor=Souto Cabo|nome-editor=Jose María|edición=2001|cita=En este encomedio levantouse toda a terra con a Santa Irmandade, entanto que nunca deixaron fortolleza en todo o '''reino de Galiza'''. Et esto foi porla maa vivenda dos caballeiros que non fazian senon furtar et roubar. Et por esto quiso Nostro Señor tornar porlo seu pobóó, que era este '''reino de Galiza''', todo destroido pola maa vivenda destes caballeiros}}&lt;/ref&gt;. Os [[irmandiños]] alzáronse en  representación do reino de Galicia, e no seu nome sempre se expresaron, sendo a súa a derradeira acción de carácter nacional coñecida na Galicia medieval&lt;ref name=&quot;:86&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino de Galicia no remate da Idade Media|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2016|páxina=25|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2016_A-lingua-galega-no-solpor-medieval.pdf#page=25&amp;zoom=auto,-311,500|publicación=A lingua galega no solpor medieval|cita=o dito '''regno de Galisia''' e çibdades foron e son muy agraviadas}}&lt;/ref&gt;. Rematadas as [[guerras irmandiñas]], a debilitada nobreza galega tomou novamente partido polo bando perdedor noutra guerra civil castelá&lt;ref name=&quot;:87&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia Feudal|apelidos=Armesto|nome=Victoria|editorial=Galaxia|ano=1969|url=https://books.google.es/books?id=LBGZ-m7FGJcC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA426#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=425}}&lt;/ref&gt;, sumándose nesta ocasión á causa de [[Xoana a Beltranexa|Xoana de Castela]] enfrontada á súa tía [[Isabel I de Castela|Isabel]]&lt;ref name=&quot;:88&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Oro|nome=Jose|data=2009|título=Galicia y el Bierzo en el s. XV de puentes a fronteras (Las luchas de los condes de Lemos por el dominio de El Bierzo)|revista=Anuario Brigantino|número=32|páxina=130|cita=Don Fernando e doña Ysabel, por la graçia de Dios, Rey e Reyna de Castilla, de Leon, de Aragon, de Seçilia, de Toledo, de Valençia, de '''Galizia''', de Sevilla, de Çerdeña, de Cordova, de Corçega, de Murçia, de Jahen, de los Algarbes, de Algezira, de Gibraltar, conde y condesa de Barçelona, señores de Viscaya e de Molina, duques de Atenas e de Neopatria, condes de Rusellon e de Çerdania, marqueses de Oristan e de Goçeano.|url=http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2009PDF/2009%20125_142%20ORO.pdf#page=6&amp;zoom=auto,-332,514}}&lt;/ref&gt;. Xoana contaba tamén co apoio do rei de Portugal [[Afonso V de Portugal|Afonso V]], seu esposo, quen tiña a pretensión de reunir novamente os reinos galego e portugués&lt;ref name=&quot;:89&quot;&gt;{{Cita libro|título=Anales de Aragón|apelidos=Zurita|nome=Jerónimo|url=https://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/24/48/ebook2473_8.pdf#page=85&amp;zoom=auto,-215,339|cita=Y el rey de Portugal […]. Pidía que le dejasen las ciudades de Toro y Zamora y le diesen el '''reino de Galicia''' para que se juntase con su reino|volume=XIX (Capítulo XXXVIII)|edición=}}&lt;/ref&gt;. Despois da derrota do partido de Xoana, iniciouse un proceso que pasou á historia como a &quot;[[Doma y castración del Reino de Galicia|doma e castración do Reino de Galicia]]&quot;, no que os magnates galegos foron caendo sucesivamente diante dos exércitos da vencedora Isabel de Castela. En primeiro lugar o conde de Soutomaior [[Pedro Madruga]], despois o mariscal [[Pardo de Cela]], e finalmente os condes de Lemos: [[Pedro Álvarez Osorio]] e [[Rodrigo Henríquez de Castro|Rodrigo Henriquez de Castro]], momento este no que se separa o territorio do Bierzo do reino de Galicia&lt;ref name=&quot;:90&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Oro|nome=Jose|data=2009|título=Galicia y el Bierzo en el S. XV de puentes a fronteras (las luchas de los condes de Lemos por el dominio del Bierzo)|revista=Anuario Brigantino|número=32|url=http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2009PDF/2009%20125_142%20ORO.pdf#page=1&amp;zoom=auto,-332,497|cita=el Rey, nuestro señor, entendiendo que cunplya a su serviçio e a la paçificaçion  del  su  '''Reyno  de  Gallisia'''  mando  al  dicho conde  don  Rodrigo  Enrriques  Osorio  que entregase a su Alteza la villa y fortaleza de Ponferrada}}&lt;/ref&gt;.

A desaparición de todo [[estamento]] capaz de conducir Galicia cunha dinámina diferenciada, unida á forte centralización exercida pola monarquía castelá supuxo a práctica desaparición do reino galego, convertido agora nun territorio marxinal, que con todo, mantivo formalmente a categoría de reino durante todo o [[Antigo Réxime]].

== Os reis Galicia na documentación histórica medieval ==
Os reis do reino de Galicia son recoñecidos como tales pola documentación medieval. Así son nomeados xa no século VI os monarcas suevos, e así son referidos tamén no século VIII os primeiros caudillos ástures. No século IX, Afonso II foi o primeiro monarca extensamente documentado como rei de Galicia, e desde ese momento até o século XIII practicamente todos os soberanos contan con referencias que lles outorgan tal titulación.
[[Ficheiro:King_of_Galicia_-_Rei_de_Galicia_-_Ariamirus.jpg|miniatura|180x180px|O rei [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]]&lt;ref name=&quot;concilio_lugo&quot;&gt;{{Cita libro|título=Actas concilio de Lugo|ano=1855|url=https://books.google.es/books?id=oHLb87Y6qAoC&amp;dq=%22Galleciae%20totius%20provinciae%20rex%22&amp;hl=es&amp;pg=PA654#v=onepage&amp;q=%22Galleciae%20totius%20provinciae%20rex%22&amp;f=false|páxina=654|apelidos-editor=Tejada y Ramiro|nome-editor=Juan|edición=Colección de cánones y de todos los concilios de la Iglesia de Espana|cita=ego Theodomirus rex cognomento et Mirus, '''Galleciae totius provinciae rex'''}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:11&quot;&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=179&amp;zoom=auto,-219,181|cita=En este  anno  otrossi  alçaron  los  sueuos  '''en Gallizia  por  rey a  Theodemiro'''  pues  que  Remismundo  fue  muerto  et  regno diez  annos|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;nunha iluminación do Chronicon Albeldense, [[Circa|ca]]. [[976]].]]

=== Período xermánico ===
Os gobernantes suevos do &quot;''Galliciensim regnum''&quot; foron os primeiros en ser sinalados como reis de Galicia nas fontes documentais. Deste xeito denomina Gregorio de Tours (†[[594]]) os monarcas [[Carriarico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Libri de virtutibus sancti Martini episcopi|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://csla.history.ox.ac.uk/record.php?recid=E02847|cita=Chararici cuiusdam '''regis Galliciae''' filius graviter aegrotabat|volume=I}}&lt;/ref&gt;, [[Miro]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours5.shtml|cita=Mirus '''rex Galliciensis'''&quot;, &quot;Mironis '''Galliciensis regis'''|páxina=41|volume=V}}&lt;/ref&gt;, [[Eborico|Eurico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|cita=Eurichus […], '''regnum Galliciensim''' suscepit|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|páxina=43|volume=VI}}&lt;/ref&gt; e [[Andeca]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Francorum|apelidos=de Tours|nome=Gregorio|url=http://www.thelatinlibrary.com/gregorytours/gregorytours6.shtml|volume=6|páxina=43|cita=Audica, […] '''Galliciensim regnum''' obtenuit.}}&lt;/ref&gt;. [[Martiño de Dumio]] (†[[Circa|ca.]] [[580]]) adica varios tratados á educación do seu pupilo Miro, rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Martinus_Braccarensis|url=http://www.monumenta.ch/latein/xanfang.php?n=232|páxina-web=www.monumenta.ch|data-acceso=2020-10-23|cita=Formula honestae vitae ad '''Mironem Regem Galliciae'''.}}&lt;/ref&gt;. Tamén [[Xoán Biclarense]] (†[[Circa|ca.]] [[621]]) chama a Andeca &quot;rei do reino suevo de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Biclarensis|nome=Iohannes|ano=584|cita=Audeca in '''Gallaecia Suevorum regnum'''|url=https://la.wikisource.org/wiki/Chronicon_(Iohannes_Biclarensis)#ANNO_II_MAVRICII_IMP.,_QVI_EST_LIVVIGILDI_XVI_ANNVS_(584)}}&lt;/ref&gt;. E na [[crónica de Fredegario]] ([[Circa|ca.]] [[650]]) nomease novamente rei de Galicia a Miro&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chrónicon|apelidos=.|nome=Fredegarius|url=https://books.google.es/books?id=OJpTAwAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=%22Mirionis%20regis%20Galliciae%22&amp;f=false|cita=Mironis '''regis Galliciae'''|páxina=116|volume=III}}&lt;/ref&gt;. A mesma designación recibe [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]] nas actas do [[concilio de Lugo]] ([[569]])&lt;ref name=&quot;concilio_lugo&quot;/&gt;. Unha fonte serodia, a [[Estoria de España]] ([[1289]]) do rei [[Afonso X o Sabio|Afonso IX]], fai tamén &quot;''rey de Gallizia''&quot; a [[Hermerico]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=119&amp;zoom=auto,-219,702|cita=cuentan las estorias que el rey Hermerico estando doliente de la emfermedat que dessuso auedes oyda, cuemo quier que fuesse '''rey de Gallizia'''|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;, [[Requila]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=120&amp;zoom=auto,-634,679|cita=Depues de la muerte de Hermerico finco Riquila su fijo por '''rey de Gallizia''' […]|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;, [[Requiario]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Estoria de España|apelidos=[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]]|ano=1289|url=https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/55381/visigodosI.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y#page=133&amp;zoom=auto,-219,746|cita=aquell anno  que  el  rey  Requiario,  '''aniendo  por regno  Gallizia''' […]|apelidos-editor=Menéndez Pidal|edición=1977}}&lt;/ref&gt;{{Efn|[[Requiario]] foi o primeiro rei [[bárbaro]] con autoridade suficiente para cuñar moeda propia: ''IUSSU RECHIARI REGIS'' (Por orde de Requiario)&lt;ref&gt;[https://www.diarioliberdade.org/archivos/Administradores/diego/2012-04/moeda-sueva_da_galiza.nodo.jpg Imaxe da moeda do rei Requiario]&lt;/ref&gt;.}}, [[Remismundo]] e [[Teodomiro dos Suevos|Teodomiro]]&lt;ref name=&quot;:11&quot; /&gt;. Mesmo após a anexión do reino suevo pola monarquía goda, o rei visigodo [[Recaredo]] é descrito como &quot;rei dos godos e dos suevos&quot; nunha misiva do papa [[Gregorio I, papa|Gregorio o magno]] (†[[604]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Collectio canonum ecclesiae Hispanae. ex probatissimis ac pervetustis codicibus|ano=1808|url=https://books.google.es/books?id=AZWyhcxboO0C&amp;hl=es&amp;pg=PA159#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=159|cita=Regi Gothorum atque Suevorum}}&lt;/ref&gt;. As crónicas asturianas lembran, xa no [[século VIII]], como [[Witiza|Vitiza]] rexía Galicia desde [[Tui]],&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónica Albeldense|url=http://humanidades.cchs.csic.es/ih/paginas/fmh/albeldensia.htm|cita=Uittizza […] Iste in uita patris in Tudense hurbe Gallicie resedit|Cita=}}&lt;/ref&gt; de xeito que o seu pai [[Éxica|Exica]] gobernaba o reino dos godos e o fillo o dos suevos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Rotensis. Chronica Ad Sebastianum|url=https://books.google.es/books?id=mxfdQGSgFDMC&amp;lpg=PA118&amp;dq=Gotorum%20et%20%EF%AC%81lius%20Sueuorum&amp;pg=PA168#v=onepage&amp;q=%22Gotorum%20et%20%EF%AC%81lius%20Sueuorum%22&amp;f=false|cita=pater teneret regnum Gotorum et filius Sueuorum|apelidos-editor=Gil Fernandez|nome-editor=Juan|edición=1985|páxinas=118-119}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Don Pelayo.jpg|esquerda|miniatura|214x214px|Estatua do mítico [[Paio de Asturias|Paio]], natural de Asturias, en Galicia&lt;ref name=&quot;:53&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ajbar machmuâ|url=https://archive.org/details/bub_gb_w9YX-vouHY4C/page/n229|apelidos-editor=Lafuente Alcántara|nome-editor=Emilio|edición=1867|páxina=230}}&lt;/ref&gt;.]]

=== Primeiros caudillos ===
Diante da desaparición da estrutura estatal visigoda, as terras cristiás pasaron a organizarse arredor do clero e da nobreza condal, sen a existencia agora dun poder centralizado&lt;ref name=&quot;:49&quot;&gt;{{Cita libro|título=A formación do Reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xose Antonio|editorial=Toxos Outos|ano=2010|páxina=16}}&lt;/ref&gt;. Este poder comezou a estruturarse, baixo o influxo do [[Imperio Carolinxio|imperio carolinxio]], no tempo do rei ovetense [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†[[842]])&lt;ref name=&quot;:50&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=157, 160}}&lt;/ref&gt; e foi consolidado baixo o reinado de [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]]). A corte deste monarca, na procura da afirmación da súa autoridade, creou unha serie de [[Crónica de Afonso III|crónicas]] que emparentaban a figura do rei coa dos derradeiros soberanos visigodos. Hoxe considérase que os primeiros señores incluídos nesta listaxe de sucesores rexios non puideron pasar, de existir, de meros &quot;caudillos&quot; territoriais&lt;ref name=&quot;:51&quot;&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=149, 156}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Carlos |apelidos=Baliñas Pérez |ligazón-autor=Carlos Baliñas Pérez |título=Estudios en homenaje al profesor José M. Pérez García |ano=2009 |volume=1. Historia y Cultura |editorial=[[Universidade de Vigo]] |lingua=es |isbn=978-84-8158-460-8 |páxinas=37-66, en 39 |capítulo=Rebeldes con causa: un análisis interpretativo de la conflictiva relación entre la nobleza gallega y los reyes de Asturias, ca. 750-910 |url-capítulo=https://pt.scribd.com/document/287531207/Rebeldes-Con-Causa-Un-Analisis-Interpretativo-de-La-Conflictiva-Relacion-Entre-La-Nobleza-Gallega-y-Los-Reyes-de-Asturias-710-910-Carlos-Balinas-Pe |cita=De hecho, existe un amplio consenso entre los especialistas en el tema en que los primeros monarcas son poco más que líderes militares…}}&lt;/ref&gt;.

Do primeiro destes caudillos, [[Paio de Asturias|Paio]], para a historiografía hispana iniciador do suposto reino ástur&lt;ref name=&quot;:52&quot;&gt;{{Cita libro|título=La invención del pasado: Verdad y ficción en la Historia de España|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2013|páxina=38-44|url=https://books.google.es/books?id=8bkNAgAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT29#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, dise na crónica de Al Maqqari, quen cita á súa vez o historiador [[Al-Razí (historiadores)|Isa Ibn Ahmand al-Razí]] (†[[977]]), que &quot;se levantou nas terras de Galicia un asno salvaxe chamado Belay [Paio]&quot;, e engadindo unha cita similar de [[Ibn Hayyan]] (†[[1075]]), infórmase de que Paio era &quot;natural de Asturias, en Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:53&quot; /&gt;. Paio e os seus hipotéticos sucesores pasaron como reis de Galicia aos textos cronísticos árabes&lt;ref name=&quot;:54&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Devasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=127}}&lt;/ref&gt;. Así acontece con: [[Afonso I de Asturias|Afonso I]] (†[[757]]) (''malik''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Malik|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/malik-SIM_4861?s.num=0&amp;s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopedie-de-l-islam&amp;s.q=malik|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=fr|nome=A.|apelidos=Ayalon|número=}}&lt;/ref&gt; ''Jilliquiyya''&lt;ref name=&quot;:79&quot; /&gt;)&lt;ref name=&quot;:56&quot;&gt;{{Cita libro|título=Arabic-Islamic Views of the Latin West|apelidos=König|nome=Daniel G.|editorial=Oxford University press|ano=2015|url=https://books.google.es/books?id=WqiSCgAAQBAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=%22adhfunsh%2C%20malik%22&amp;f=false|páxina=310|cita=with the death of the 'Galician' ruler Alfonso I of Asturias ('''Adhfunsh, malik Jillīqiyya''') (Citando a Ibn Hayyan)|lingua=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:592&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2.htm#_ftnref140|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=année 140 (24 mai 757) mourut, après un règne de dix-huit ans, '''Alfonse, roi de Galice'''}}&lt;/ref&gt;, [[Froila I]] (†[[768]])&lt;ref name=&quot;:593&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2.htm#_ftnref140|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=Alfonse, '''roi de Galice''' ; il eut pour successeur son fils '''Firowilia''' (Froila I)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2522&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/22/mode/2up/search/%22fedifragum+Gallecie%22|páxina=23|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Superavit etiam fedifragum Gallecie populum adversus regnum suum inania meditantem}}&lt;/ref&gt;, [[Aurelio]] (†[[774]])&lt;ref name=&quot;:58&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref191|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Ourâlî, roi de Galice''', qui avait régné six ans, et qui eut pour successeur Chiyaloûn}}&lt;/ref&gt;, [[Silo (rei)|Silo]] (†[[783]])&lt;ref name=&quot;:59&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref214|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Chîloûn (Silon), roi de Galice''', que l'on remplaça par Alphonse}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Amoenitatum juris canonici semestria duo|apelidos=|url=https://books.google.es/books?id=toqaTGbVoREC&amp;hl=es&amp;pg=PA132#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ovetum urbs Gallaeciae (..) fundata regnante '''Sylone, Rege Gallaeciae''' (doc. papal Honorio III)|volume=1|páxina=132|ano=}}&lt;/ref&gt;, [[Mauregato]] (†[[788]])&lt;ref name=&quot;:60&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref236|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=mourut '''Mauregat, roi de Galice''' en Espagne, qui eut pour successeur Bermond ben Kaloûria le prêtre}}&lt;/ref&gt; e [[Vermudo I o Diácono|Bermudo I]] (†[[797]])&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=28&amp;zoom=auto,-332,667|cita='''(Bermudo) el rey de Yilliqiya''' abdicó y se hizo monje|páxina=64|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:602&quot;&gt;{{Cita libro|título=Annales du maghreb &amp; de l'espagne|apelidos=Ibn El-Atir|url=http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm#_ftnref240|edición=1897|apelidos-editor=Fagnan|lingua=Francés|cita=Hichâm envoya aussi une armée commandée par Yoûsof ben Bokht en '''Galice, dont le roi Bermude''' le grand soutint une bataille acharnée}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot; /&gt;.&lt;ref name=&quot;:61&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=131|cita=Reis de Galicia (Yilliqiya) (citando a Ibn al-Athir, Ibn Khaldun, Ibn Al-Khatib, al-Qalqashandi e El-Hajji)}}&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Armiger_regis_1098-1109.jpg|miniatura|192x192px|O rei de Galicia [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]]. Libro dos testamentos da Catedral de Oviedo.&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos'''. '''Señor de Galicia''' - Ibn Hayyan '''Rex […] regni totius Galletiae''' - Diploma Ramiro I '''Regis Galleciae''' - Annales regni francorum '''Galleciae […] regem''' - Vita Karoli Magni '''Galleciarum principis''' - Vita Hludovici '''Rex Gallaeciae''' - Ado de Viena '''Rex Gallaeciae''' - Codex Augiensis '''Rege Gallecie''' - Ximenez de Rada&lt;/ref&gt;]]

=== Reis Ovetenses ===
[[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†[[842]]) é designado tamén como &quot;rei dos galegos&quot; nas crónicas árabes&lt;ref name=&quot;:62&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=136, 145|cita='''señor de Yilliqiya''' (Ibn Hayyan) '''rey de los gallegos'''(Ibn Hayyan e Ibn Khaldun)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Existindo para este monarca outros exemplos entre a documentación cristiá: nunha carta do ano [[832]] el mesmo di ser &quot;rei de toda Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita libro|título=Diploma de Ramiro I|apelidos=Masdeu|nome=Juan Francisco|ano=1804|url=https://books.google.es/books?id=12n_VhvJDHIC&amp;hl=es&amp;pg=PA299#v=onepage&amp;q=Regni%20totius%20Galletiae&amp;f=false|cita=Dei '''Adefonsus Rex''' Froilani Regis filius, postquam auxiliante Deo '''regni totius Galletiae'''|páxina=299}}&lt;/ref&gt;; nos ''[[Annales Regni Francorum|Annales regni Francorum]]'' ([[741]]-[[829]]) é denominado &quot;rei de Galicia e Asturias&quot;&lt;ref name=&quot;:33&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.thelatinlibrary.com/annalesregnifrancorum.html|título=Annales Regni Francorum|cita='''Hadefonsi Regis Galleciae''' et Asturiae|páxina=798|Cita=}}&lt;/ref&gt;; na biografía de [[Carlomagno]], ''[[Vita Karoli Magni]]'', escrita polo clérigo [[Exinhardo]] (†[[840]]), aparece como &quot;rei de Galicia e Astorga&quot;&lt;ref name=&quot;:63&quot;&gt;{{Cita libro|título=Einhardi Vita Caroli Magni|url=http://www.thelatinlibrary.com/ein.html|páxina=16|cita='''Hadefonsum Galleciae''' atque Asturicae '''regem'''}}&lt;/ref&gt;; o bispo [[Ado de Viena]] (†[[875]]) chámalle &quot;rei de Galicia e Austria&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Usuardi Martyrologium: Praemittuntur Sancti Adonis opera,|apelidos=Usuardus (Sangermanensis)|url=https://books.google.es/books?id=yvjQVSjz-r0C&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q=Hadefons%20rex&amp;f=false|edición=1852|cita='''Hadefons rex Galliciae''' et Austriae}}&lt;/ref&gt;; na biografía do emperador [[Lois I, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Lois o Piadoso]], ''[[Vita Hludovici]]'' ([[Circa|ca.]] [[840]]), chámaselle &quot;príncipe das Galicias&quot;&lt;ref name=&quot;:43&quot;&gt;{{Cita web|url=https://books.google.es/books?id=hvU-AAAAcAAJ&amp;pg=PA643&amp;lpg=PA643&amp;dq=galletiarum+principis&amp;source=bl&amp;ots=spR_61acnm&amp;sig=O48wdGS7gbzBw4hPQ8jukEQmlxA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiNu6Df-J7ZAhUFuRQKHbzyBMoQ6AEIODAF#v=onepage&amp;q=galletiarum%20principis&amp;f=false|título=Vita Hludovici (Annales ecclesiastici Francorum)|data-acceso=07/03/2018|cita='''Adefonsi Galleciarum Principis'''}}&lt;/ref&gt;; no [[Codex Augiensis]] ([[Circa|ca.]] [[850]]) figura como &quot;rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:64&quot;&gt;{{Cita libro|título=Codex Augiensis|url=https://books.google.es/books?id=7-kct711cgkC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=es#v=snippet&amp;q=Alfonsus%20rex%20Gal&amp;f=false|capítulo=Patrologiae cursus completus: sive Bibliotheca universalis|cita='''Hadefuns Rex Gallaeciae'''}}&lt;/ref&gt;; e tamén o denomina así [[Rodrigo Ximénez de Rada|Rodrigo Ximenez de Rada]] (†[[1247]]) xa no século XIII&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Arabvum|apelidos=Ximenez de Rada|nome=Rodrigo|url=https://books.google.es/books?id=prrkAAAAMAAJ&amp;q=plura+bella+exercuit+cum+rege+Gallecie+Aldefonso&amp;dq=plura+bella+exercuit+cum+rege+Gallecie+Aldefonso&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiJ7t-iwMzqAhVJfMAKHbfGCmAQ6AEwAHoECAIQAg|cita=et plura bella exercuit cum '''rege Gallecie Aldefonso'''|publicación=Roderici Ximenii de Rada Opera omnia}}&lt;/ref&gt;.

Son tamén reis de Galicia para os estudosos da época os herdeiros de Afonso II, [[Ramiro I de Oviedo|Ramiro I]] (†[[850]])&lt;ref name=&quot;:65&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=136|cita='''Ramiro rei dos galegos''' (citando a Ibn Haián, Ibn Khaldun e al-Qalqashandi)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot;&gt;{{Cita libro|título=La fuente árabe de la historia del Emirato omeya de al-Andalus en la Historia Arabum de Jiménez de Rada|apelidos=Crego Gómez|nome=María|url=https://journals.openedition.org/e-spania/274?lang=it#bodyftn67|cita=mortuus est '''Ranimirus''' (I) filius '''veremudi rex gallecie''' (I) et filius eius '''Ordonius''' (I) successit in regno&quot; &quot;(Historiae Minores XXVII)}}&lt;/ref&gt; e [[Ordoño I de Oviedo|Ordoño I]] (†[[866]])&lt;ref name=&quot;:66&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=139|cita='''Ordoño I príncipe dos galegos&quot;. &quot;Rei de Yilliqiya&quot;'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=32&amp;zoom=auto,-332,659|cita='''Ordoño''', hijo de Alfonso, '''señor de Yilliqiyya''' (citando a Ibn Idari)|páxina=68}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:67&quot; /&gt;. E o mesmo acontece con [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=338&amp;zoom=auto,-434,137|volume=1|páxina=330|cita='''(Alfonso III el Magno) rey de Galicia'''|lingua=es}}&lt;/ref&gt;; así nolo indica Ibn Hayyan, quen, seguindo unha crónica previa de [[Isa ibn Ahmad al-Razi|Al-Razí]] († [[Circa|ca.]] [[977]]), afirma que é fillo do rei de Galicia Ordoño I&lt;ref name=&quot;:68&quot;&gt;{{Cita libro|nome=Manuel|apelidos={{Versaleta|Gómez-Moreno}}|ano=1917|título=Desglose de “iglesias mozárabes”|páxinas=105-140, en 107|editorial=Centro de Estudios Históricos. Junta para Ampliación de Estudios|lingua=es|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10068346#page=7&amp;zoom=auto,-314,589|cita='''Adefonso''' hijo de Ordoño, '''rey de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;. O propio pontífice [[Xoán VIII, papa|Xoán VIII]] (†[[882]]), nunha misiva do ano [[876]], sinala o rei Afonso como &quot;glorioso rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:69&quot;&gt;{{Cita libro|título=Crónica de Sampiro|url=https://books.google.es/books?id=4iOEAAeXZ7UC&amp;hl=es&amp;pg=PA455#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=España Sagrada. 1786|apelidos-editor=Flórez|nome-editor=Henrique|cita='''Adefonso glorioso regi gallitiarum'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:70&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1899|url=https://archive.org/stream/historiadelasant02lpez#page/n193/mode/2up|páxina=190|volume=2|cita='''Adefonso Regi Gallaeciarum'''}}&lt;/ref&gt;. Tamén a [[Crónica Silense]] ([[Circa|ca.]] [[1020]]) indica que Afonso é &quot;o grande e glorioso rei vivo no comando da provincia de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:2523&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/36/mode/2up|páxina=36|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=Ordonium (II) insignem militern '''Aldefonsus''' Pater, Magnus et '''Gloriosus Rex vivens Galliciensium''' provinciae praefecerat}}&lt;/ref&gt; e unha crónica anónima do século X, o ''[[Liber Historiae Francorum]]'', chama rei de Galicia a Afonso ao tempo que informa da súa amizade co emperador carolinxio [[Carlos II, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Carlos II]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La proyección europea del Reino de Asturias: Política, Cultura y Economía (718-910)|apelidos=González García|nome=Alberto|ano=2014|páxina=247|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/4849655.pdf|cita=Carolus rex princeps et '''Adefonsus rex Galliciarum''', filius Ordinis regis, contemporanei fuerunt amicitiasque maximas, dum vixerunt, ad invicem habuerunt}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Alfonso5gal_mini.jpg|esquerda|miniatura|160x160px|Afonso V, rei de Galicia. Libro dos testamentos da Catedral de Oviedo.&lt;ref&gt;'''Rex Gallitianus''' - Ademar de Chabannes '''Galiciensis Regis. Galleciensium Principis''' - Crónica Silense&lt;/ref&gt;]]

=== Reis Legionenses ===
A comezos do [[século X]] a corte dos reis foi trasladada desde Asturias á cidade galega&lt;ref name=&quot;:032&quot;&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|url=https://books.google.es/books?id=aUfcrTHc4M8C&amp;pg=PA429&amp;dq=espa%C3%B1a+sagrada+in+civitate+legio&amp;hl=pt-PT&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwj5t4iTgMzbAhVlLsAKHWZhAsUQ6AEIMTAB#v=onepage&amp;q=legio%20territorio%20Gallecie&amp;f=false|páxina=429|cita=Ano 874: Diploma nº6. Colección Documental da Catedral de León: &quot;in civitate quo uocitatur Legio, in territorio Gallecie / Na cidade chamada León, no territorio de Galicia|apelidos-editor=Risco|nome-editor=Manuel|edición=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:111&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección documental del Archivo de la Catedral de león (775-1230):I (785-952)|url=https://books.google.es/books?id=ncwpAQAAMAAJ&amp;q=%22legione+de+Galletia%22&amp;dq=%22legione+de+Galletia%22&amp;hl=pt-PT&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiysL6dgszbAhVLXBQKHeFsAB4Q6AEILzAB|cita=Ano 946. Diploma nº192. Colección Documental da Catedral de León: &quot;in Legione de Galletia / en León de Galicia|apelidos-editor=Sáez|nome-editor=Emilio|edición=1969}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:134&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/66/mode/2up/search/finibus+Gallecie+veniens|páxina=67|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fernandus […] a finibus Gallecie veniens, obsedit Legionem. / Fernando I […] chegando desde os límites de Galicia puxo sitio a León}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:95&quot;&gt;{{Cita libro|título=Il martirologio della Certosa|apelidos=del Bosco|nome=Stefano|url=https://books.google.es/books?id=NSUpAHFew-UC&amp;lpg=PA90&amp;ots=0kVB47SAgT&amp;dq=%22apud%20Legionem%2C%20Gallaeciae%20urbem%22&amp;pg=PA90#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=apud Legionem, Gallaeciae urbem&quot; / &quot;en León, cidade de Galicia|ano=S.XII}}&lt;/ref&gt; de León&lt;ref name=&quot;:32&quot;&gt;{{Cita libro|título=Configuración do mundo|apelidos=Ibn Hawqal|cita=[…] frente as dúas cidades galegas de Zamora e León. León é a residencia do seu soberano.|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2026%20Ibn%20Hawkal%20Configuracion%20del%20mundo.pdf#page=32&amp;zoom=100,-78,423|páxina=63|apelidos-editor=Romani Suay|edición=1971}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:410&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=414&amp;zoom=auto,-436,155|páxina=406|cita=Medina Leionis capital de Galicia|volume=1}}&lt;/ref&gt;, feito aínda lembrado polo pontífice [[Honorio III, papa|Honorio III]] no século XIII.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Amoenitatum juris canonici semestria duo|apelidos=|url=https://books.google.es/books?id=toqaTGbVoREC&amp;hl=es&amp;pg=PA132#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Ovetum urbs Gallaeciae, olim Regia, fundata regnante Sylone, Rege Gallaeciae (..) Principes Gallaeciae fedem transtulerant Legionem / Oviedo é unha urbe de Galicia, fundada durante o reinado de Silo, rey de Galicia (..) A sede dos &quot;príncipes de Galicia&quot; sería posteriormente trasladada a León. -   (doc. papal Honorio III)|volume=1|páxina=132|ano=}}&lt;/ref&gt; Malia a mudanza da sede rexia, as referencias ao reino de Galicia e aos seus monarcas mantéñense inalterábeis&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=37&amp;zoom=auto,-332,359|páxina=73|cita=Así pues, al igual que los ovetenses, los monarcas capitalizados en León fueron conocidos siempre por los musulmanes como reyes de Yilliqiyya durante todo el siglo X|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Son considerados reis de Galicia os fillos de Afonso III, que dividiron o reino após a súa morte: [[García I de León|García I]] (†[[914]])&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=36&amp;zoom=auto,-332,682|páxina=72|cita='''García, hijo de Alfonso […], rey de Yilliqiyya''' (citando a Ibn Hayyan)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:022&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''García fillo de Afonso, rei dos galegos''' (citando a Ibn Hayyan e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;, [[Ordoño II]] (†[[924]])&lt;ref name=&quot;:182&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Ordoño fillo de Afonso, rei de Galicia''' (citando a Ibn Haián e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:610&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Cañada Juste|nome=Alberto|data=2013|título=Doña Onneca, una princesa vascona en la corte de los emires cordobeses|revista=Príncipe de Viana|páxinas=484|número=74|cita='''Urdun ibn Idfunsh (Ordoño, hijo de Alfonso), tagiya Yilliqiya (tirano de Galicia)'''|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/4542037.pdf}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:72&quot;&gt;{{Cita libro|título=España árabe. Historias de Al-Andalus.|apelidos=Aben-Ahhari|ano=1862|volume=I|url=https://digibug.ugr.es/handle/10481/15894|páxina=195|cita='''Ordon, señor de Galiquia'''|apelidos-editor=Fernández González|nome-editor=Francisco}}&lt;/ref&gt; e [[Froila II]] (†[[925]])&lt;ref name=&quot;:82&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita=este ano faleceu o tirano '''Froila, príncipe dos galegos''' (citando a Ibn Haián e al-Razí)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,662|lingua=es|cita=el tirano '''Fruela,señor  de  Galicia''' (citando a al-Nasir)|páxina=74}}&lt;/ref&gt;. Tamén os fillos de Ordoño II dividiron o reino entre eles, sendo [[Sancho I de León|Sancho I]] (†[[929]]) recoñecido como rei na Galicia &quot;nuclear&quot; e gobernando [[Afonso IV de León|Afonso IV]] (†[[933]]) a &quot;terra de fóra&lt;ref name=&quot;:23&quot; /&gt; e as cidades&quot;&lt;ref name=&quot;:92&quot;&gt;{{Cita libro|título=Ordoño de Celanova, Vida y Milagros de San Rosendo|editorial=Fundación Pedro Barrie de la Maza|nome-editor=Manuel C.|apelidos-editor=Díaz y Díaz|páxinas=236-237|cita=[…] se diuisio inter Galletiae et terra de foris uel ciuitates de fratribus meis, qui obtinuerunt ciuitates et terra de foris cui uoluerunt concesserunt et donauerunt}}&lt;/ref&gt;, até o ano 926 cando Sancho, &quot;serenísimo rei […] príncipe de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Cita libro|título=Notas y documentos sobre Sancho Ordoñez, rey de Galicia|apelidos=Sáez Sánchez|nome=Emilio|ano=1949|páxina=57|url=https://books.google.es/books?redir_esc=y&amp;hl=es&amp;id=06FCAAAAYAAJ&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=Gallecie+princeps|cita=serenissimus '''rex domno Santius''', uniuerse urbe '''Gallecie princeps'''}}&lt;/ref&gt;, se erixe como monarca de todo o reino&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2016|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=37&amp;zoom=auto,-332,37|páxina=74|cita=Sancho hijo  de  Ramiro […]  '''rey  de  Galicia''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Outro dos fillos de Ordoño, [[Ramiro II de León|Ramiro II]] (†[[951]])&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=398&amp;zoom=auto,-433,195|volume=1|páxina=390|lingua=es|cita='''rey Radmir de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;, é &quot;rei dos galegos&quot; para Al-Himyari&lt;ref name=&quot;:19&quot;&gt;{{Cita libro|título=Kitab al-Rawd al-Mitar|apelidos=Al-Himyari|nome-editor=Evariste|apelidos-editor=Lévi-Provençal|páxina=121|url=https://www.scribd.com/doc/295745731/Levi-Provencal-E-La-Peninsule-Iberique-au-Moyen-Age-d-apres-le-kitab-ar-rawd-al-mi-tar-fi-habar-al-aktar-d-Ibn-Al-Mun-im-Al-Himyari-texte-arabe-des|lingua=francés|cita='''Rudmir, roi des Galiciens'''}}&lt;/ref&gt; e &quot;rei de Galicia&quot; para o andalusí Ibn Hayyan&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=40&amp;zoom=auto,-332,555|páxina=76|cita=Hizo la paz con '''Ramiro hijo de Ordoño, rey de Yilliqiyya'''|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, e como tal aparece en textos cristiáns como o ''Gomesanis Prologus'' ([[950]])&lt;ref name=&quot;:14&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Yarza Urquiola|nome=Valeriano|data=2016|título=El Prólogo de Gómez, presbítero de Albelda|revista=Cuadernos de filología clásica: Estudios latinos|volume=36|páxinas=229|número=2|cita=Ipsis igitur diebus obiit '''Galleciensis rex Ranimirus'''|url=https://revistas.ucm.es/index.php/CFCL/article/viewFile/54270/49622}}&lt;/ref&gt; ou na obra de [[Liutprando de Cremona|Luitprando de Cremona]] (†[[972]]), quen o sinala como &quot;cristianísimo rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:17&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia gestorum regum et imperatorum sive antodoposis|apelidos=de Cremona|nome=Luitprando|ano=939|volume=5 (p. 877)|capítulo=2|cita='''Radamiro, christianissimo rege Gallitiae'''|url=http://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/0922-0972,_Liutprandus_Cremonensis_Episcopus,_Historia_Gestorum_Regum_Et_Imperatorum_Sive_Antapodosis,_MLT.pdf#page=48&amp;zoom=auto,-77,967}}&lt;/ref&gt;. Mesmo un diploma do mosteiro aragonés de San Juan de la Peña, datado no ano [[948]], fai del emperador de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Documentos reales navarro-aragoneses hasta el año 1004|apelidos=Ubieto Arteta|nome=Antonio|ano=1986|url=http://www.anubar.com/coltm/pdf/TM%2072%20Ubieto%20Arteta%20Documentos%20reales%20navarro%20aragoneses.pdf#page=39&amp;zoom=auto,-203,396|cita='''Ranimirus rex Obeto sibe Galletia imperium suum''' / &quot;Ramiro rei en Oviedo ou en Galicia, o seu imperio&quot; (Cartulario de San Juan de la Peña nº 18). (Ano 948)|páxinas=79-80}}&lt;/ref&gt;

Tamén era &quot;rei cristián de Galicia&quot; [[Ordoño III de León|Ordoño III]] (†[[956]]) para [[Ibn Idari]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Histoire  de  l’Afrique  et  de l’Espagne intitulée Al-Bayano’l-Mogrib|apelidos=Ibn Idari|url=https://archive.org/details/HistoireDeLafriqueEtDeLespagneIntituleacuteeAl-bayanol-mogrib/page/n381/mode/2up|páxina=367|cita='''roi chrétien de Galice Ordoño''' ben Rudmir|volume=2|apelidos-editor=E. Fagnan|lingua=Francés}}&lt;/ref&gt;, e simple rei de Galicia [[Sancho I de León|Sancho II]] (†[[966]]) para Ibn Khaldun&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Sancho''' hijo  de  Ramiro […] '''rey  de  Galicia''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. [[Ordoño IV]] (†[[962]]), &quot;príncipe infiel de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''el príncipe infiel de Galicia Ordoño''' (citando a Ibn Idari)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, procedía &quot;da familia dos reis galegos&quot;&lt;ref name=&quot;:20&quot;&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=158}}&lt;/ref&gt;. [[Ramiro III]] (†[[985]]) é citado como &quot;rei de Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:16&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Ramiro […] rei de Galicia'''}}&lt;/ref&gt; e &quot;señor á sazón de Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Ramiro''' […] '''señor a la sazón de Galicia''' (citando a Ibn Hayyan)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O rei [[Vermudo II|Bermudo II]] (†[[999]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España|apelidos=Conde|nome=Jose Antonio|ano=1844|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069798#page=89&amp;zoom=auto,-265,56|volume=2|páxina=82|cita=el '''rey Bermond de Galicia'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Carriedo Tejedo|nome=Manuel|data=2019|título=Gallaecia y Galicia (1)|revista=Rudesindus|número=12|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=38&amp;zoom=auto,-332,680|páxina=74|cita='''Bermudo''' […] '''rey de los gallegos''' (citando a Ibn Jaldún)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, coroado en Compostela no ano 982&lt;ref name=&quot;:2524&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/56/mode/2up/search/%22Regem+alium+nomine+Veremudum%22|páxina=57|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=et '''regem alium nomine Veremudum''' super se erexerunt, qui fuit ordinatus in sede sancti lacobi apostoli}}&lt;/ref&gt;, aparece como &quot;''rex in Galezia''&quot; nunha doazón ao mosteiro de Sahagun no ano 997&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática del Monasterio de Sahagún|url=https://books.google.es/books?id=7kJpAAAAIAAJ&amp;q=veremudo+rex+in+galezia&amp;dq=veremudo+rex+in+galezia&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjA8OuZgM3qAhUWA2MBHaTFDrIQ6AEwAHoECAAQAg|páxina=430|volume=1|apelidos-editor=Minguéz Fernández|cita=Regnante '''Veremundo rex in Galezia'''}}&lt;/ref&gt;, como &quot;''in Gallecia dominante''&quot; no 998 na documentación do [[Mosteiro de San Xulián de Samos|mosteiro de Samos]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El reino de León en la alta Edad media: La documentación real astur-leonesas (718-1072)|apelidos=Lucas Álvarez|nome=Manuel|editorial=CSIC|ano=1995|url=https://books.google.es/books?id=0E5pAAAAMAAJ&amp;q=%22principe+in+foris+terra%22+%22in+Gallecia+dominante%22&amp;dq=%22principe+in+foris+terra%22+%22in+Gallecia+dominante%22&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwin_6O38bjtAhWZDmMBHVw8AXkQ6AEwAXoECAMQAg|cita=Regnante '''Veremudo serenissimo principe''' in foris terra seu et in '''Gallecia dominante'''}}&lt;/ref&gt;, e como &quot;''dei gratia Rex Gallecie''&quot; e &quot;''Rex Veremudus regnans Gallecie''&quot; na do [[Mosteiro de San Xoán de Caaveiro|mosteiro de Caaveiro]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El monasterio de San Juan de Caaveiro|editorial=Deputación Provincial de A Coruña|ano=1999|apelidos-editor=Castro Álvarez|apelidos-editor2=Fernández de Viana y Vieites|apelidos-editor3=González Balasch|páxina=120 - 121|cita=Ego, prenominat[us] '''rex Veremudus, regnans Gallecie''', cartam quam fieri iussi, manu propria roboro et confirmo.}}&lt;/ref&gt;. Sen existir neste último caso acordo entre os estudosos sobre a datación do diploma&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Vaamonde Lores|nome=Cesar|data=1924|título=Importante escritura de donación otorgada por Don Bermudo, Rey de Galicia, a favor del Monasterio de Canónigos de San Juan de Caabeiro. Año 934.|PMC=|revista=Boletín de la Real Academia Gallega|doi=|ISSN=|PMID=|volume=|páxinas=|número=159|url=https://academia.gal/boletins-web/paxinas.do;jsessionid=8FFB8BEEFC5EC1DBDE11C04AB33EE867?id=2605&amp;d-447263-p=1}}{{Ligazón morta|data=setembro de 2021 }}&lt;/ref&gt;, pois o cartulario foi modificado no século XIII.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Castro Correa|nome=|data=2011|título=El Cartulario de Caaveiro y el proceso de cartularización en Galicia. Nueva documentación altomedieval sobre el monasterio de San Xoán de Caaveiro|PMC=|revista=Cátedra: Revista Eumesa de estudios|doi=|ISSN=|PMID=|volume=|número=18|url=http://catedra.pontedeume.es/18/catedra1807.pdf#page=15&amp;zoom=auto,-320,58|apelidos2=Pichel Gotérrez|páxina=244|data-acceso=03 de febreiro de 2021|data-arquivo=09 de decembro de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201209233016/http://catedra.pontedeume.es/18/catedra1807.pdf#page=15&amp;zoom=auto,-320,58|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt; Tamén é presentado como rei de Galicia pola Crónica Silense, ao indicar o manuscrito que foi nas fronteiras de tal reino onde Bermudo obtivo a coroa.&lt;ref name=&quot;:96&quot;&gt;{{Cita libro|título=Reinos e imperio: la Historia legionensis (llamada silensis) y la reivindicación leonesa de la herencia visigótica|apelidos=Le Morvan|nome=Gaël|editorial=e-Spania|ano=2012|url=https://journals.openedition.org/e-spania/21681#tocto1n5|páxina=59|cita=Qui profecto '''Veremudus''', post ubi '''in finibus Gallecie arcem regni adeptus est''',}}&lt;/ref&gt;

O rei [[Afonso V o Nobre|Afonso V]] (†[[1028]]) é sinalado como &quot;rei galego&quot; polo cronista [[Adémar de Chabannes]] (†[[1034]])&lt;ref name=&quot;:242&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronique Adémar de Chabannes|url=https://archive.org/details/chronique00aduoft/page/194|páxina=195|apelidos-editor=Chavanon|nome-editor=Jules|edición=1897|cita='''Rex Gallitianus Adefonsus'''}}&lt;/ref&gt;. Tamén o denomina así a Crónica Silense&lt;ref name=&quot;:252&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/64/mode/2up/search/Adefonsi+galleciensis+regis|páxina=64|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita='''Adefonsi Galleciensis regis'''}}&lt;/ref&gt;, que o chama ademais &quot;príncipe dos galegos&quot;&lt;ref name=&quot;:262&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/64/mode/2up/search/galleciensium+principis|páxina=65|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita='''Adefonsi Galleciensium principis'''}}&lt;/ref&gt; ao tempo que fala dos seus herdeiros: [[Vermudo III|Bermudo III]] (†[[1037]]) e [[Sancha I de Galicia|Sancha I]] (†[[1067]]). Na hora da morte do rei Bermudo III, que goberna unha Galicia que chega até o [[río Pisuerga]]&lt;ref name=&quot;:2525&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/details/historiasilense00sant/page/64/mode/2up|páxina=64|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|edición=1921|cita=a finibus Gallicienssium usque ad fluuium Pisorga, qui Cantabriensium regnum separat}}&lt;/ref&gt; e a quen [[Sancho III o Maior]] de Navarra denomina &quot;emperador de Galicia&quot; nun diploma do ano 1030&lt;ref name=&quot;:272&quot;&gt;{{Cita libro|título=Alfonso VI: Imperator totius orbis Hispanie|editorial=Sanz y Torres|ano=2011|páxina=25|url=https://books.google.es/books?id=gpJADwAAQBAJ&amp;lpg=PA25&amp;dq=imperator%20domnus%20Veremudius%20in%20Gallecia&amp;hl=es&amp;pg=PA25#v=onepage&amp;q=imperator%20domnus%20Veremudius%20in%20Gallecia&amp;f=false|cita='''imperator domnus Veremudius in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;, herda a coroa a súa irmá a &quot;emperatriz&quot; Sancha,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de Fernando I. Nº 25|apelidos=Blanco Lozano|nome=Pilar|cita=Ipse confirmat omnia facta patris, ut benedictionibus est cum filiis et eggregia '''imperatrice uxori Santia''' erigatur, et semper '''in regno Gallicie''' eorum sobolis dominetur.|url=https://books.openedition.org/cvz/779?lang=es#ftn155}}&lt;/ref&gt; casada co navarro [[Fernando I de León|Fernando I]] (†[[1065]]) xunto ao cal gobernou sobre o &quot;imperio galego&quot;&lt;ref name=&quot;:282&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de Fernando I. Nº 25|apelidos=Blanco Lozano|nome=Pilar|cita=Hoc priuilegium est actum temporem regnante '''imperatori Fredelando in imperio Gallicie'''|url=https://books.openedition.org/cvz/779?lang=es#ftn155}}&lt;/ref&gt;. Fernando, que chegou a sitiar León no seu camiño ao trono&lt;ref name=&quot;:1322&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/66/mode/2up/search/finibus+Gallecie+veniens|páxina=67|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fernandus […] a finibus Gallecie veniens, obsedit Legionem. / Fernando I […] chegando desde os límites de Galiza puxo sitio a León}}&lt;/ref&gt; e defendeu Galicia do seu irmán García de Navarra&lt;ref name=&quot;:13222&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia Silense|url=https://archive.org/stream/historiasilense00sant#page/69/mode/2up|páxina=69|edición=1921|apelidos-editor=Santos Coco|nome-editor=Francisco|cita=Fredinandus rex, collecto a finibus Gallecie immenso exercitu, iniuriam regni ulcisci properat / O rei Fernando apresúrase a vingar nos límites de Galicia os ataques de que é obxecto seu reino.}}&lt;/ref&gt;, figura como rei de Galicia na documentación do mosteiro de Celanova&lt;ref name=&quot;:292&quot;&gt;{{Cita libro|título=Documentos del Monasterio de Celanova (años 975 a 1164)|apelidos=Serrano y Sanz|nome=Manuel|ano=1929|cita=et functus in '''regno domnos Fernandus princeps super omnem Galletiam'''|url=http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/metadato/1/buscar/viaxe/infodoc/17%7C534/op/az/|capítulo=Tombo de Celanova. Folios 182vb - 182vb}}&lt;/ref&gt; e é denominado &quot;rei dos galegos&quot; polo historiador marroquino [[Ibn Idari]] na súa crónica do século XIII&lt;ref name=&quot;:302&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=228|cita='''Fernando fillo de Sancho, rei dos galegos'''}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Alfons6Kastilie.jpg|miniatura|231x231px|O rei de Galicia Afonso VI. Tombo A da Catedral de Santiago.&lt;ref&gt;'''Regnate Adefonsus princeps in Gallicia''' - Mosteiro de Arouca '''Regnante […] Adefonso […] in legione et in Galletia''' - Catedral de Burgos '''Regem Galliciae''' '''et Castellae potentissimum''' - Chronica Alberici monachi Trium Fontaim '''Regnante in Gallecia Adefonsus rex''' - Mosteiro de Arouca '''Regi Ildefonso Gallitiae''' - Papa Urbano II '''Rege in''' '''Toleto, et in Hispania, et''' '''Gallecia''' - Catedral de Lugo '''Rege […] in totam Galletiam''' '''et Ispaniam''' - Catedral de León '''Regi Galleciae''' - Orderico Vital '''Galleciae Regi''' - Guillerme de Malmesbury '''Galiciae Regi''' - Mateo de Paris&lt;/ref&gt;]]

=== Crise sucesoria ===
Após a morte da raíña Sancha I e o seu consorte Fernando, o reino galego foi dividido entre os seus fillos [[Sancho II de Castela|Sancho]] (†[[1072]]), [[Afonso VI de León|Afonso VI]] (†[[1109]]) e [[García II de Galicia|García II]] (†[[1090]]). García herdou a que, segundo narra o [[Cantar de xesta#Cantares de xesta hipotéticos|cantar do cerco de Zamora]], sería a parte principal do reino&lt;ref name=&quot;:31&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.filo.uba.ar/contenidos/carreras/letras/catedras/literaturaespanola1/sitio/zamora.htm|título=Cantar del cerco de Zamora|páxina-web=Literatura Española I (Medieval)|lingua=es|cita=Et dixole el rey don Sancho al rey don Alfonso: «Nuestro padre por nuestros pecados dexonos la tierra mal partida, et dio al rey don Garcia la mayor parte del regno, et uos fincastes el mas deseredado de todos nos et con mas poca tierra et por eso ternia yo por bien de tomargela»|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160304072033/http://www.filo.uba.ar/contenidos/carreras/letras/catedras/literaturaespanola1/sitio/zamora.htm|dataarquivo=04 de marzo de 2016|urlmorta=yes|data-acceso=12 de xullo de 2020}}&lt;/ref&gt;, a Galicia propiamente dita ou nuclear{{Efn|Nos momentos históricos nos que o reino galego se divide, os autores distinguen entre unha Galicia reducida e o reino completo. Por exemplo, [[Anselmo López Carreira]] fala dunha Galicia ''nuclear'' fronte a outra &quot;extensa&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=336}}&lt;/ref&gt;. [[Carlos Baliñas Pérez]] contrapón a Galicia &quot;nuclear&quot; e a &quot;Gran Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A flumine Mineo usque in Tagum: Os camiños diverxentes de Galicia e Portugal na alta idade media (700-1100)|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Consello da Cultura Galega|ano=2014|páxina=41|url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2014_Lingua-e-identidade-na-fronteira-galego-portuguesa.pdf#page=41&amp;zoom=auto,-145,665|cita=}}&lt;/ref&gt; etc.}}. Paradoxalmente, García nunca aparece na documentación como rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=García II de Galicia. El rey y el reino|apelidos=Portela|nome=Ermelindo|ano=2001|páxina=168}}&lt;/ref&gt;, cousa que si fai o seu irmán Afonso no ano 1070&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugaliae monumenta histórica|ano=1070-05-1 - Doc. nº CCCLXXXX|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Regnante Adefonsus princeps in Gallicia'''}}&lt;/ref&gt; e Sancho no 1071&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cartulario de San Pedro de Arlanza|apelidos=Ibañez de Aldecoa|ano=1925|url=https://books.google.es/books?id=u7tlAAAAMAAJ&amp;q=%22regnante+rex+sancio%22+%22in+castella+et+in+gallecia%22&amp;dq=%22regnante+rex+sancio%22+%22in+castella+et+in+gallecia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjwiryrioTpAhUK5uAKHRHcD-MQ6AEIMTAB|cita='''Regnante rex Sancio […] in Castella et in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=España Sagrada|apelidos=Florez|nome=Henrique|ano=1796|url=https://books.google.es/books?id=_j0-AAAAcAAJ&amp;pg=PA417&amp;dq=sancius+castellae+et+galleciae+rex+conf&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjGld2Ei4TpAhWSDmMBHYTiBIIQ6AEIKTAA#v=onepage&amp;q=sancius%20castellae%20et%20galleciae%20rex%20conf&amp;f=false|volume=40|cita='''Sancius Castellae et Galleciae rex'''}}&lt;/ref&gt;, e neste mesmo ano mesmo os dous en conxunto&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The cid and his spain|apelidos=Menéndez Pidal|nome=Ramón|edición=2016|lingua=en|cita='''regnante rege santio''' in castella et '''in galletia''' et '''adefonso''' fratre eius in legione et '''in galletia'''|url=https://books.google.es/books?id=moukDAAAQBAJ&amp;lpg=PT85&amp;dq=regnante%20rege%20santio%20in%20castella%20et%20in%20galletia%20et%20adefonso%20fratre%20eius%20in%20legione%20et%20in%20galletia&amp;hl=es&amp;pg=PT85#v=onepage&amp;q=regnante%20rege%20santio%20in%20castella%20et%20in%20galletia%20et%20adefonso%20fratre%20eius%20in%20legione%20et%20in%20galletia&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;. Tamén aparecen como reis de Galicia na ''Chronica'' de [[Alberic de Trois-Fontaines]] (†[[1252]]), onde se chama a Sancho rei de Galicia e a Afonso &quot;potentísimo rei de Galicia e Castela&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA102#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Regi Galliciae Sanctio'''&quot;. &quot;'''Alphonsum, Regem Galliciae''' et Castellae potentissimum}}&lt;/ref&gt;. Foi finalmente Afonso quen reunificou a coroa na súa persoa, aparecendo desde entón prolixamente nas fontes históricas co título de rei de Galicia. Deste xeito aparece nun documento portugués do ano 1086&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugaliae monumenta historica|ano=1086-01-8 - Doc. nº DCLIII|url=https://books.google.es/books?id=ZqBCAAAAYAAJ&amp;q=%22Regnante+in+Gallecia+Adefonsus+rex%22&amp;dq=%22Regnante+in+Gallecia+Adefonsus+rex%22&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiPsuOLifXoAhVd8uAKHagpAEsQ6AEIJjAA|cita='''Regnante in Gallecia Adefonsus rex'''}}&lt;/ref&gt; e noutros posteriores&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Dissertações chronologicas e criticas sobre a historia e jurisprudencia ecclesiastica e civil de Portugal|apelidos=Ribeiro|nome=João Pedro|ano=1819|páxina=22|volume=4|cita=Dos cinco documentos […] dos fins do século XI, se ve que don Affoso VI, figurava no territorio de Portugal como rei de Galiza|url=https://books.google.es/books?id=yNwAAAAAcAAJ&amp;pg=PA22#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;, e así se dirixe a el o propio pontífice [[Urbano II, papa|Urbano II]] no ano [[1088]]&lt;ref name=&quot;:332&quot;&gt;{{Cita libro|título=Regesta Honorii Papae III|editorial=Georg Olms Verlag|ano=1978|url=https://books.google.es/books?id=TdURAQAAIAAJ&amp;q=Regi+Ildefonso+Gallitiae&amp;dq=Regi+Ildefonso+Gallitiae&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjq76Oei57mAhWSyoUKHSS9Dj8Q6AEIKzAA|cita='''Regi Ildefonso Gallitiae'''|páxina=167|apelidos-editor=Pressutti|nome-editor=Pietro}}&lt;/ref&gt;{{Efn|As denominacións dos monarcas galegos como reis de Galicia desconcertan os historiadores académicos, pois estes asumen un paradigma historiográfico errado. Tal é o caso do británico Bernard F. Reilly, quen chega a afirmar na súa biografía de Afonso VI que Urbano II e a chancelaría papal tiñan un &quot;vago coñecemento dos asuntos políticos de España&quot;!!&lt;ref name=&quot;Reilly1988&quot;&gt;{{Cita libro|título=The Kingdom of León-Castilla under King Alfonso VI, 1065-1109|apelidos=F. Reilly|nome=Bernard|editorial=Princeton University Press|ano=1988|url=https://libro.uca.edu/alfonso6/alfonso10.pdf#page=12&amp;zoom=auto,-267,118|páxina=208|lingua=en}}&lt;/ref&gt;.}}. No ano 1085 Afonso anexionou o reino hispano de Toledo aos seus dominios; desde a súa conquista figura tamén nas fontes &quot;imperando&quot; na España musulmá&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=358-359}}&lt;/ref&gt;. Posterior á súa conquista é un privilexio outorgado á [[catedral de Lugo]] onde figura como &quot;vitoriosísimo rei en Toledo, España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:35&quot;&gt;{{Cita libro|título=España sagrada|apelidos=Flórez|nome=Enrique|ano=1796|url=https://books.google.es/books?id=_j0-AAAAcAAJ&amp;pg=PA425&amp;lpg=PA425&amp;dq=regnante+Adephonso+victoriosissimo+rege+in+Toleto&amp;source=bl&amp;ots=XCcQIaYLId&amp;sig=ACfU3U2TCd0-AQGqObmTm3AXL8PVs_2Fmg&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW2tGplJ7mAhWGohQKHadoAgkQ6AEwAXoECAoQAQ#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=425|volume=40|cita=regnante Adephonso victoriosissimo '''rege in Toleto, &amp; in Hispania, &amp; Gallecia'''}}&lt;/ref&gt;, e no ano [[1095]] aparece na documentación da [[Catedral de León]] como &quot;rei […] en toda Galicia e España&quot;&lt;ref name=&quot;:36&quot;&gt;{{Cita libro|título=Colección documental del archivo de la Catedral de León (1032-1109)|editorial=Centro de Estudios e Investigación &quot;San Isidoro&quot;|ano=1990|url=https://books.google.es/books?id=BvhWAAAAYAAJ&amp;q=%22in+totam+galletiam+et+ispaniam%22&amp;dq=%22in+totam+galletiam+et+ispaniam%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwi35ML3jZ7mAhVPxoUKHY6bDAAQ6AEIPTAC|páxina=596|volume=3|cita='''Adefonso rege''', Fredinandi regis filio, '''in totam Galletiam''' et Ispaniam}}&lt;/ref&gt;.

As fontes europeas tamén se refiren a Afonso como rei de Galicia. Así o fan [[Oderico Vital|Orderico Vital]] (†[[1142]]), na súa obra ''Ecclesiasticae Historiae'', e [[Guillerme de Malmesbury]] (†[[1143]]), na súa ''[[De Gestis Regum Anglorum]]''&lt;ref name=&quot;:37&quot;&gt;{{Cita libro|título=The History of the Norman Conquest of England|apelidos=Freeman|nome=Edwar Augustus|editorial=Oxford University|ano=1873|url=https://books.google.es/books?id=OLvZAAAAMAAJ&amp;pg=PA557#v=onepage&amp;q=regi%20Galliciae&amp;f=false|cita='''Amfurcio Regi Galliciae'''&quot;. &quot;'''Aldefonso Galliciae Regi'''|páxina=557|volume=4}}&lt;/ref&gt;, ambos ao referírense á súa posíbel voda con Agatha, filla do rei [[Guillerme I de Inglaterra]].&lt;ref name=&quot;:38&quot;&gt;{{Cita web|título=O cabalo negro de Guillerme|url=http://www.manuelgago.org/blog/2010/11/10/o-cabalo-negro-de-guillermo/|páxina-web=Capítulo 0|data=2010-11-10|data-acceso=2019-12-08|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt; O mesmo fai outro monxe inglés, [[Mateo de París]] (†[[1259]]), na súa ''Historia Anglorum''&lt;ref name=&quot;:39&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historiae Anglorum|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=KlgstgXS2bIC&amp;dq=Andefulso%2C%20Galiciae%20regi&amp;pg=PA31#v=onepage&amp;q=Andefulso,%20Galiciae%20regi&amp;f=false|cita='''Andefulso, Galiciae regi'''}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:R. de Galice &amp; darragon. Armorial de Charolais (1658).jpg|miniatura|esquerda|Escudo atribuído ao rei de Galicia e Aragón nun [[armorial]] francés. No ano 1109, [[Urraca I|Urraca]], raíña de Galicia, casou en segundas nupcias con [[Afonso I de Aragón]].]]
Durante o reinado de Afonso, a Galicia nuclear, que fora asignada a García II, foi confiada ao nobre franco [[Raimundo de Borgoña]] (†[[1107]]), casado coa súa filla e herdeira na altura [[Urraca de León|Urraca I]] (†[[1126]])&lt;ref name=&quot;:40&quot;&gt;{{Cita libro|título=Histoire de Normandie|apelidos=Vital|nome=Orderico|url=http://remacle.org/bloodwolf/historiens/vital/normands32.htm|lingua=francés|cita='''Uraca […] filia Hildefonsi senioris Galliciae regis'''}}&lt;/ref&gt;. Raimundo aparece na documentación histórica con atribucións e definicións case rexias&lt;ref name=&quot;:41&quot;&gt;{{cita publicación periódica|apelidos=Barón Faraldo|nome=Andrés|ano=2011|data=2011|título=Magnates y nobiles en la curia del conde Raimundo de Borgoña. Totius Gallecie Princeps (c. 1091-1107)|url=https://docs.wixstatic.com/ugd/4dc129_1e2248f737f0442eb746acaaeae2d01d.pdf#page=533&amp;zoom=auto,-331,680|revista=[[Estudios Mindonienses]]|volume=27|páxinas=533–536|cita='''In urbe Gallecia regnante Comite Raimundus''' con coniuge sua filia Adefonsus rex}}&lt;/ref&gt;, chegando a ser cualificado en ocasións como &quot;''regnante&quot;'' en Galicia e mesmo como &quot;emperador de toda Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Taboa tenentes Galicia no Reinado de Alfonso VI (1065-1109)|url=http://www.xenealoxiasdoortegal.net/ortegal/tenenciagalicia.htm|páxina-web=www.xenealoxiasdoortegal.net|data-acceso=2020-07-22|cita='''Raimundo regnate Gallecia''' et Sanctarem”, “'''Raimundo regnante in Gallecia'''”, “'''totius Gallecie imperator'''}}&lt;/ref&gt;. A Galicia de Raimundo incluía naturalmente a zona leonesa, chegando a autoridade do conde a Zamora ou Salamanca&lt;ref name=&quot;:432&quot;&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=350-352. 361}}&lt;/ref&gt;. A pegada histórica do nobre borgoñón ficou testemuñada no [[O Cantar de Roldán|Cantar de Rolán]] onde aparece baixo o nome Hamon de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Gicquel|nome=Bernard|data=2003|título=Généalogie de la Chanson de Roland, suivi des Sources et Modèles|url=https://books.google.es/books?id=9W9JClF6l3IC&amp;lpg=PA1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA246#v=onepage&amp;q&amp;f=false|revista=Cahiers de civilisation médiévale, 49e année|lingua=Francés|número=194}}&lt;/ref&gt;. No ano 1107 faleceu o conde Raimundo, sendo agora Urraca sinalada nas fontes históricas en termos similares aos do seu home: &quot;emperatriz de toda Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:44&quot;&gt;{{Cita libro|título=La reina Urraca|apelidos=Pallares|nome=María del Carmen|editorial=Nerea|ano=2006|url=https://books.google.es/books?id=uqp7mHCeen0C&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA39#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=39|cita='''totius Gallecia domina'''”, “'''tocius Gallecie imperatrix'''}}&lt;/ref&gt;. Urraca e o seu fillo [[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]]) disputaron longamente a coroa do reino galego. Afonso VI deixara o reino a Urraca mais explicitando que se volvía casar este pasaría ao seu neto&lt;ref name=&quot;:45&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia compostelana|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|url=https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/9378|edición=1765|páxina=209 (Libro I - CVIII)|cita=O rei don Afonso, meu avó, puxo esta condición, que se a raíña, miña nai, permanecese en estado de viuvidade, todo o reino de Galicia […] estaría suxeito ao seu dominio; pero se asinase un contrato de matrimonio, o reino de Galicia voltaría a min.|Cita=}}&lt;/ref&gt;. Urraca casou con [[Afonso I de Aragón]] e, durante os longos anos de conflito, o seu fillo Afonso chegou a ser coroado como rei de Galicia en Compostela en dúas ocasións: no ano [[1111]], en toda Galicia, contando coa aquiescencia da súa nai, e no [[1116]] só na Galicia ''nuclear'' e en aberto enfrontamento&lt;ref name=&quot;:46&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia compostelana|apelidos-editor=Florez|nome-editor=Henrique|url=https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/9378|edición=1765|páxina=211 (Libro I - CIX)|cita=A raíña,cando soubo que o seu fillo tiña vido a Galicia e recibido como rei […] temeu ter perdido completamente o reino de Galicia.|Cita=}}&lt;/ref&gt;.

Finalmente Afonso asumiría a coroa na hora da morte da súa nai no ano 1127, gobernando &quot;toda Galicia, Asturias e a terra de León, Castela, Estremadura e a Trasierra&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cronica latina de los reyes de Castilla|apelidos=de Soria|nome=Juan|ano=1217-1239|páxina=5|url=https://www.oocities.org/iblbo/archivo/cronicastilla/laticas1.htm|cita='''gobernó en paz por mucho tiempo toda Galicia''', Asturias y la tierra de León, Castilla, Extremadura y la Trasierra|lingua=es}}&lt;/ref&gt;. O cronista árabe Ibn Al-Atir fala del como &quot;rei do pobo franco dos galegos&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Debasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|páxina=179}}&lt;/ref&gt;. É chamado rei de Galicia polo monxe francés [[Helinando de Froidemont|Helinando de Froidmont]] (†[[1237]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronicon|apelidos=Frigidi Montis|nome=Helinandus|ano=1123|cita=Hanc solemnitatem celeberrime observabat '''Adelfonsus rex Galliciae'''|url=http://www.mlat.uzh.ch/MLS/advsuchergebnis.php?suchbegriff=Hanc%20solemnitatem%20celeberrime%20observabat%20Adelfonsus%20rex%20Galliciae&amp;table=Helinandus_Frigidi_Montis_cps2&amp;level2_name=&amp;from_year=&amp;to_year=&amp;mode=SPH_MATCH_EXTENDED2&amp;lang=0&amp;corpus=2&amp;verses=&amp;lemmatised=&amp;suchenin=in_tabelle|volume=LIBER XLVIII}}&lt;/ref&gt;. No libro V do ''Códice Calixtino'' afírmase que Afonso era o &quot;emperador de España e Galicia&quot;&lt;ref name=&quot;:57&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela|apelidos=López Ferreiro|nome=Antonio|ano=1901|url=https://archive.org/stream/historiadelasant04lpez#page/n77/mode/2up/search/adefonsi+imperatoris|páxina=75|volume=4|cita='''Adefonsi imperatoris Yspanie et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;. A diplomatura do mosteiro de Caaveiro di que o &quot;emperador Afonso impera en Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El monasterio de San Juan de Caaveiro,|editorial=Deputación Provincial da Coruña|ano=1999|apelidos-editor=Castro Álvarez|apelidos-editor2=Fernández de Viana y Vieites|apelidos-editor3=González Balasch|páxinas=303 - 304|data=1154-6-25|cita='''Imperante Adefonsus imperator in Gallecia'''}}&lt;/ref&gt; Un diploma do Tamén os ''[[Annales Cambriae]]'' ou cameracenses semellan referirse a el ao enumerar os imperios da cristiandade para o ano 1159: o xermánico ([[Frederico I do Sacro Imperio Romano Xermánico|Frederico I]]), o bizantino ([[Manuel I Comneno|Manuel I]]) e o galego (Afonso VII), se ben é posíbel que se refiran xa ao seu fillo Fernando II&lt;ref name=&quot;:03&quot;&gt;{{Cita libro|título=El imperio medieval español|apelidos=García Gallo|nome=Alfonso|editorial=Arbor|ano=1945|páxina=227|cita=Imperator […] noster Fredericus per annum circiter pugnans contra Mediolanenses […] Imperator vero Constantinopolitanus […] Imperator quippe Galitie Sarracenos et ipse congreditur / O propio emperador de Galiza marchou contra os sarracenos|url=https://books.google.es/books?id=wA4tFv2xRxQC&amp;pg=PA163&amp;lpg=PA163&amp;dq=%22+Imperator+quippe+Galitie%22&amp;source=bl&amp;ots=zBk_1-2i8V&amp;sig=ACfU3U1odnACJzs_w-QmJemfbDb0OwdjLA&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwixgsvgm6PlAhXeAWMBHdJlCTEQ6AEwCnoECAkQAQ#v=onepage&amp;q=%22%20Imperator%20quippe%20Galitie%22&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;. O historiador inglés [[Mateo de París]] explica que no ano 1155 Afonso VII é &quot;rei de España, que a súa capital é Toledo e que os seu reinos principais son Aragón e Galicia, e que por iso é chamado emperador de España&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Majora|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=BaxEAQAAMAAJ&amp;pg=PA210&amp;dq=sub+eisdem+diebus+lodowicus&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie_LOS6prpAhWF3OAKHX2sD8YQ6AEIJjAA#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Aldefunsi, regis hispaniae, cujus regni caput est Tholetum. Quem, quia principatur regis Arragonum et Galatie, imperatorem hyspaniae appellant}}&lt;/ref&gt;.
[[Ficheiro:Tomb_of_Afonso_VIII_de_Galicia_León_(Capela_das_Reliquias_da_catedral_de_Santiago_de_Compostela).jpg|miniatura|Sepulcro de [[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] na [[Panteón Real da Catedral de Santiago|Catedral de Santiago]]. A historiografía española asígnalle o numeral &quot;IX&quot;, reservando fraudulentamente o &quot;VIII&quot; para o primeiro rei de Castela&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino de Gallaecia|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|editorial=Xerais|ano=2001|ISBN=84-8302-656-2|páxina=233|cita=[Afonso de Castela] Como primeiro rei exclusivo de Castela, debería ser titulado Afonso I, do mesmo xeito que o é Afonso Henriques en Portugal.|ref=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino Medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|ISBN=978-84-8341-293-0|páxina=128|cita=Afonso VIII […] foi impunemente convertido en 'noveno' para podelo incluir nunha inventada nómina de reis de España xunto con outro Afonso, de Castela (a quen se lle outorga o ordinal 'oitavo') […] creandose así unha secuencia ficticia.|ref=}}&lt;/ref&gt;]]

=== División do reino ===
Na hora da morte de Afonso VII o reino foi dividido entre os seus fillos, Sancho recibiu Castela e Toledo e [[Fernando II de León e Galicia|Fernando II]] (†[[1188]])  &quot;t''oda Galicia, todas as Asturias de Oviedo, as cidades e terras de León, Astorga, Toro, Zamora e Salamanca''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=Instituto de Historia Jeronimo Zurita|ano=1943|url=https://books.google.es/books?hl=es&amp;id=AQzSAAAAMAAJ&amp;dq=regesta+fernando+ii+julio+gonzalez&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=toda+galicia|páxina=20}}&lt;/ref&gt;. Desde o ano 1152, cinco anos antes da morte do emperador Afonso, o seu fillo Fernando aparece titulado como rei de Galicia en diversos documentos&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=386|cita=regnante dono '''Fernando rege in Gallecia'''&quot; &quot;Doc.104-1 Mosteiro de Moreruela (Benavente) (Ano 1152)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática de San Martín de Jubia|nome-editor=Santiago|apelidos-editor=Montero Diaz|publicación=Boletín de la Universidad de Santiago de Compostela, VII, nº 25|cita=Doc. ano 1152: &quot;'''tenente Gallicie rex Fernandus'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Boletín del Instituto de Estudios Asturianos|editorial=Instituto de Estudios Asturianos|ano=1981|volume=102|cita=Cartulario do Mosteiro de Vilanova de Oscos (1153): &quot;'''Fredenandus, rex in Gallecia'''|url=https://books.google.es/books?id=HxocTmauWuAC&amp;q=%22Fredenandus,+rex+in+Gallecia%22&amp;dq=%22Fredenandus,+rex+in+Gallecia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiajP6Vu5DpAhVDExoKHZSCAuQQ6AEIKTAA}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Boletín del Instituto de Estudios Asturianos|editorial=Instituto de Estudios Asturianos|ano=1981|volume=102|cita=Cartulario do Mosteiro de Vilanova de Oscos (1155): &quot;'''regis Fernandi imperat Galletia'''|url=https://books.google.es/books?id=P90zAAAAIAAJ&amp;q=%22regis+Fernandi+imperat+Galletia%22&amp;dq=%22regis+Fernandi+imperat+Galletia%22&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiU0KuTupDpAhXI4IUKHRkXBZkQ6AEIMTAB}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Colección diplomática, Diocese de Lugo|ano=2012-2016|apelidos-editor=Cañizares del Rey|nome-editor=Buenaventura|volume=2|cita=Doc. ano 1155: &quot;'''Fernandus […] rex Galletie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Voces de mujeres en la edad media: Entre realidad y ficción|apelidos=Corral Diaz|nome=Esther|url=https://books.google.es/books?id=ywh2DwAAQBAJ&amp;pg=PA15&amp;lpg=PA15&amp;dq=rex+domnus+fernandus+in+omni+galletia&amp;source=bl&amp;ots=WcsVjjTUVY&amp;sig=ACfU3U3BPKXT9iOMnKcwPRJ8Zbf_cG-i7Q&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXmYH0xJXpAhUTCWMBHbp1CTsQ6AEwAHoECAQQAQ#v=onepage&amp;q=rex%20domnus%20fernandus%20in%20omni%20galletia&amp;f=false|cita='''rex domnus fernandus in omni galletia'''&quot; &quot;Doc. Mosteiro de Sobrado. Ano 1156|páxina=15}}&lt;/ref&gt;. Desde a morte de Afonso VII, o rei Fernando asina na diplomatura rexia maioritariamente baixo a fórmula de &quot;rei en León, Galicia, Asturias e Estremadura&quot;&lt;ref name=&quot;:110&quot;&gt;{{Cita libro|título=Los adelantados y merinos mayores de León (Siglos XIII-XV)|apelidos=Jular Pérez-Alfaro|nome=Cristina|editorial=Universidad de León|ano=1990|páxinas=56-58|cita=}}&lt;/ref&gt;. O trobador provenzal [[Arnaut Daniel]]  (†[[1200]]) sinálao como &quot;señor dos galegos&quot; na súa composición “Doutz brais e critz”&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Homenaxe ó profesor Camilo Flores|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1999|url=https://books.google.es/books?id=NhmrACHDSA8C&amp;pg=PA368&amp;lpg=PA368&amp;dq=%22seignor+dels+galecs%22&amp;source=bl&amp;ots=_fmQmtqZlB&amp;sig=ACfU3U06-5tk5dgdxxJiOYl6heUb9Q50Iw&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjYkovlj5jpAhXwDmMBHX16DQMQ6AEwAnoECAUQAQ#v=onepage&amp;q=%22seignor%20dels%20galecs%22&amp;f=false|páxina=368|cita=seignor dels Galecs}}&lt;/ref&gt;. Tamén fan del rei de Galicia, o relixioso británico Mateo de París na súa ''[[Chronica Majora]]''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Majora|apelidos=de Paris|nome=Mateo|url=https://books.google.es/books?id=BaxEAQAAMAAJ&amp;pg=PA210&amp;dq=sub+eisdem+diebus+lodowicus&amp;hl=gl&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwie_LOS6prpAhWF3OAKHX2sD8YQ6AEIJjAA#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=in vigilia beati Jacobi […] quod '''galaciae rex''' advenerat}}&lt;/ref&gt; e a anónima ''Chronica regia Coloniensis.''&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica regia Coloniensis|ano=1197 (orixinal)|url=https://archive.org/details/chronicaregiaco00waitgoog/page/n171/mode/2up?q=Galiciae|lingua=Latín|cita=Circa natale Domini et '''rex Galiciae''' terrae Sancti lacobi occiditur a paganis, cum ipse tamen victor extitisaet.|páxina=138}}&lt;/ref&gt;

Á morte de Fernando II herda o trono o seu fillo [[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] (†[[1230]]), quen asinou como &quot;''rex legionensis et Gallecie''&quot; na maioría dos diplomas conservados até os nosos días, 213 dos 322 estudados polo historiador Julio González&lt;ref name=&quot;:110&quot; /&gt;. Esta fórmula está presente tamén nos seus selos e sinais rodados&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Selo de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Selo_Afonso_VIII.png|cita=Anfonsi '''Regis Legionis et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Sinal rodado de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Sinal_rodado_de_Afonso_VIII_de_Galiza_e_Leom_no_privil%C3%A9gio_do_mosteiro_de_Sobrado_polo_traslado_de_Betan%C3%A7os_%C3%B2_Castro_de_%C3%9Antia_(1219).jpg|cita=Adefonsi '''Regis Legionis et Gallecie'''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Selo de chumbo de Afonso VIII|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seals_of_Alfonso_IX_of_Le%C3%B3n#/media/File:Selo_de_chumbo_de_Afonso_VIII_de_Galiza_e_Leon.png|cita=Adefonsvs Dei Gracia '''Rex / Legion et Gall.'''}}&lt;/ref&gt;, atopándose xa presente na época de seu pai Fernando&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Regesta de Fernando II|apelidos=González|nome=Julio|editorial=CSIC|ano=1943|páxina=206|url=http://www.saber.es/web/biblioteca/libros/regesta-fernando-II/regesta-fernando-II.pdf#page=208&amp;zoom=970,-7,62|cita=Fernandus Dei Gracia '''Rex Legionis et Gallecie'''|data-acceso=25 de xullo de 2020|data-arquivo=25 de xullo de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200725082229/http://www.saber.es/web/biblioteca/libros/regesta-fernando-II/regesta-fernando-II.pdf#page=208&amp;zoom=970,-7,62|url-morta=yes}}&lt;/ref&gt;{{Efn|Tanto Fernando II como Afonso VIII empregaban a titulación de &quot;reis de León e de Galicia&quot;, onde o factor León indica a sede rexia e Galicia a clásica globalidade do territorio.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Panteón Real|apelidos=López Carreira|editorial=Concello de Santiago de Compostela|ano=2019|apelidos2=Vilar Álvarez|apelidos3=Yzquierdo Peiró|páxina=59}}&lt;/ref&gt;}}. Na súa representación nos tombos de Compostela titúlase &quot;rei dos leoneses e Galicia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galego: Afonso VIII, rei &quot;Legionensium et Gallecie&quot; (rei dos leoneses e Galicia) nunha miniatura do Tumbo A. Catedral de Santiago. Século XIII.|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Adeffonsus_rex_legionensium_et_gallecie.jpg|data=2012-10-26|data-acceso=2020-07-25|nome=Descoñecido|apelidos=Unknown}}&lt;/ref&gt;. O cronista británico [[Roger de Howden]] (†[[1201]]) refírese ao rei Afonso como o &quot;rei de Santiago&quot;&lt;ref name=&quot;:210&quot;&gt;{{Cita libro|título=Chronica magistri Rogeri de Houedene|editorial=Cambridge|url=https://books.google.es/books?id=RO6LfkVZnTwC&amp;lpg=PA52&amp;ots=6kdDhPn9fQ&amp;dq=terra%20regis%20sancto%20jacobo&amp;hl=es&amp;pg=PP5#v=snippet&amp;q=%22sancto%20jacobo%22&amp;f=false|páxina=52|lingua=en|volume=3|edición=2012|cita='''Regi Sancto Jacobo'''}}&lt;/ref&gt; e o francés [[Alberic de Trois-Fontaines]] (†[[1252]]) denomínao rei de Galicia ao narrar a voda dunha das súas fillas co rei de Xerusalén&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA2-PA13#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=Predictus vero rex Iohannes Hierosolymitanus duxit uxorem '''filiam regis galliciae'''}}&lt;/ref&gt;. Nesta crónica emprega como equivalentes as denominacións de rei de León e rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Chronica Albrici Monachi Trium Fontium|apelidos=de Trois-Fontaines|nome=Alberic|url=https://books.google.es/books?id=b9oBAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA464#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita='''Rex Legionensis, qui dicitur, Rex Gallaeciae'''&quot;. &quot;'''Regi Legionensi, id est, Regi Gallaeciae'''}}&lt;/ref&gt;.
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=&quot;7&quot; caption=&quot;Reis de Galicia no [[Tombos da Catedral de Santiago de Compostela|&lt;small&amp;gt;Tombo A da Catedral de Santiago&lt;/small&amp;gt;]]&quot;&gt;

Ficheiro:Afonso II o Casto, de Oviedo (Tumbo A), r.jpg|[[Afonso II de Oviedo|Afonso II]] (†842)&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos'''. '''Señor de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Rex […] regni totius Galletiae''' - Diploma Ramiro I&lt;br /&gt;'''Regis Galleciae''' - Annales regni francorum&lt;br /&gt;'''Galleciae […] regem''' - Vita Karoli Magni&lt;br /&gt;'''Galleciarum principis''' - Vita Hludovici&lt;br /&gt;'''Rex Gallaeciae''' - Hermann de Reichenau&lt;br /&gt;'''Rege Gallecie''' - Ximenez de Rada&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono1of Asturias.jpg|[[Ordoño I de Oviedo|Ordoño I]] (†[[866]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia. Príncipe dos galegos''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Señor de Galicia''' - Ibn Idari&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Afonso III o Magno (Tumbo A), r.jpg|[[Afonso III de Oviedo|Afonso III]] (†[[910]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Glorioso rei das Galicias''' - Papa Xoán VIII&lt;br /&gt;'''Adefonsus rex Galliciarum''' - ''Liber Historiae Francorum''&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono II of León.jpg|[[Ordoño II]] (†[[924]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia. Señor de Galicia. Tirano de Galicia''' - Ibn Hayyan. Al-Razi&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Miniatura de Fruela II el Leproso, rey de León.JPG|[[Froila II]] (†[[925]])&lt;ref&gt;'''Príncipe dos galegos''' - Ibn Hayyan. Al Razí&lt;br /&gt;'''Señor de Galicia''' - Al Nasir&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:King Ramiro II of Leon, miniature from the Index of Royal Privileges, Spain 12th Century (21404317065).jpg|[[Ramiro II de León|Ramiro II]] (†[[951]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Hayyan&lt;br /&gt;'''Rei dos galegos''' - Al Himyari&lt;br /&gt;'''Galleciensis rex''' - Gomesanis Prologus&lt;br /&gt;'''Christianissimo rege Gallitiae''' - Luitprando de Cremona&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Ordono IV of Leon big.jpg|[[Ordoño III de León|Ordoño III]] (†[[956]])&lt;ref&gt;'''Rei cristián de Galicia''' - Ibn Idari&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:TumboA – Sancho I of León.jpg|[[Sancho I de León|Sancho II]] (†[[966]])&lt;ref&gt;'''Rei de Galicia''' - Ibn Khaldun&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Bermudo2.jpg|[[Vermudo II|Bermudo II]] (†[[999]])&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos''' - Ibn Khaldun&lt;br /&gt;'''Rex in Galezia''' - Mosteiro de Sahagún&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Alfonso V of Leon.jpg|[[Afonso V o Nobre|Afonso V]] (†[[1028]])&lt;ref&gt;'''Rex Gallitianus''' - Ademar de Chabannes&lt;br /&gt;'''Galiciensis Regis. Galleciensium Principis''' - Crónica Silense&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Bermudo III.jpg|[[Bermudo III]] (†[[1037]])&lt;ref&gt;'''Imperator domnus Veremudius in Gallecia''' - Sancho III de Navarra&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando I, rei consorte da Galiza.jpg|[[Fernando I de León|Fernando I]] (†[[1065]])&lt;ref&gt;'''Rei dos galegos''' - Ibn Idari&lt;br /&gt;'''princeps super omnem Galletiam''' - Mosteiro de Celanova&lt;br /&gt;'''Regnante […] in imperio Gallicie''' - Colección diplomática de Fernando I&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Afonso VI, rei de Galiza, no Tombo A.jpg|[[Afonso VI de León|Afonso VI]] (†[[1109]])&lt;ref&gt;'''Regnate Adefonsus princeps in Gallicia''' - Mosteiro de Arouca&lt;br /&gt;'''Regnante […] Adefonso […] in legione et in Galletia''' - Catedral de Burgos&lt;br /&gt;'''Regem Galliciae''' '''et Castellae potentissimum''' - Chronica Alberici monachi Trium Fontaim&lt;br /&gt;'''Regnante in Gallecia Adefonsus rex''' - Mosteiro de Arouca&lt;br /&gt;'''Regi Ildefonso Gallitiae''' - Papa Urbano II&lt;br /&gt;'''Rege in''' '''Toleto, et in Hispania, et''' '''Gallecia''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''Rege […] in totam Galletiam''' '''et Ispaniam''' - Catedral de León&lt;br /&gt;'''Regi Galleciae''' - Orderico Vital&lt;br /&gt;'''Galleciae Regi''' - Guillerme de Malmesbury&lt;br /&gt;'''Galiciae Regi''' - Mateo de Paris&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:UrracaRegina TumboA.jpg|[[Urraca de León|Urraca I]] (†[[1126]])&lt;ref&gt;'''Uraca […] filia […] Galliciae regis''' - Orderico Vital&lt;br /&gt;'''totius Gallecia domina''' - Tombo A Catedral Santiago&lt;br /&gt;'''tocius Gallecie imperatrix''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''Urracha''', Dei gratia '''totius Hispanie et Galleciae Regina''' - Mosteiro de San Martiño Pinario&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Alfonso VII of Castile, 13th c.jpg|[[Afonso VII de León|Afonso VII]] (†[[1157]])&lt;ref&gt;'''rei do pobo franco dos galegos''' - Ibn Al-Atir&lt;br /&gt;'''rex Galliciae''' - Helinando de Froidmont&lt;br /&gt;'''imperatoris Yspanie et Gallecie''' - Códice Calixtino&lt;br /&gt;'''imperator […] Galitie''' - Annales Cambriae&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando II de Galicia e Leon no tombo A.jpg|[[Fernando II de León e Galicia|Fernando II]] (†[[1188]])&lt;ref&gt;'''Fernando rege in Gallecia''' - Mosteiro de Moreruela&lt;br /&gt;'''tenente Gallicie rex Fernandus''' - Mosteiro de Xubia&lt;br /&gt;'''Fredenandus rex in Gallecia''' - Mosteiro de Oscos&lt;br /&gt;'''regis Fernandi imperat Galletia''' - Mosteiro de Oscos&lt;br /&gt;'''Fernandus […] rex Galletie''' - Catedral de Lugo&lt;br /&gt;'''rex domnus Fernandus in omni Galletia''' - Mosteiro de Sobrado&lt;br /&gt;'''Seignor dels Galecs''' - Arnaut Daniel&lt;br /&gt;'''galaciae rex''' - Mateo de París&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Adeffonsus rex legionensium et gallecie.jpg|[[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]] (†[[1230]])&lt;ref&gt;'''Regis Legionis et Gallecie''' - Selo Real&lt;br /&gt;'''Regis Legionis et Gallecie''' - Sinal Rodado&lt;br /&gt;'''Rex legionensium et Gallecie''' - Tombo A&lt;/ref&gt;.

Ficheiro:Fernando III como rei de Castela e Toledo e de Galiza e Leon no Tombo A.jpg|[[Fernando III de Castela|Fernando III]] (†[[1252]]).

Ficheiro:TumboAKing.jpg|[[Afonso X o Sabio|Afonso IX]] (†[[1284]]).

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== O reino de Galicia na cartografía medieval ==
Os mapas medievais referendan graficamente a configuración política da península ibérica presentada pola documentación escrita. Na totalidade da cartografía conservada é Galicia o nome utilizado para referenciar o territorio do noroeste. Non existe ningún mapa do período medieval no que aparezan Asturias ou León en solitario, e, nas ocasións en que estes territorios son representados, sempre é dentro ou a carón de Galicia.

=== Galicia na cartografía do século X ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Mapa do Mediterráneo, al-Balkhī (921).jpg|Ano [[921]]. Mapa do mar Mediterráneo de [[Abu Zayd al-Balkhi|al-Balkhi]] coa transcrición de [[Konrad Miller]]. Na marxe dereita da metade superior do mapa, na Península Ibérica, figura a '''bilad al-galalika''' (terra dos galegos).&lt;ref name=&quot;mapas&quot;&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Juan |apelidos={{Versaleta|Piqueras Haba}} |ano=2009 |título=Cartografía islámica de Sharq Al-Andalus. Siglos X-XII. Al-Idrīsī y los precursores |revista=Cuadernos de geografía |número=86 |páxinas=137-163, en 139 e 142-144 |lingua=es |issn=0210-086X |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/3237774.pdf}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa do Magreb, al-Istakhrī (c. 934).jpg|Ano c. [[934]]. Mapa do [[Magreb]] (poñente) segundo al-Istakhri. Na marxe superior indícase que fóra dos límites do mapa fica a “rexión de '''Galicia''', zona dos cristiáns”.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;
Ficheiro:Mapamundi Etimologias San Isidoro Iberian penínsule.jpg|Ano [[946]]. Fragmento do mapa das ''[[Etimoloxías]]'' de [[Isidoro de Sevilla]]. '''Gallecia''' ocupa todo o norte da península ibérica fronte a ''Spania'', o outro espazo territorial presentado.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Sermos publica os mapas do Reino de Galiza|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-do-reino-galiza-946/20180121194956065258.html|data-acceso=2020-04-08|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa de al-Andalus, Ibn Hawqal (c. 950).jpg|Ano c. [[950]]. Mapa de al-Andalus de Ibn Hawqal coa súa transcrición. Nel dise: “Este é un río xunto ao cal se atopan lugares […] que pertencen aos musul­máns; chamado [[río Texo]], sobre o seu curso hai unha cidade &lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[[Zamora]]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt; que fai fronteira con '''Galicia'''. Este río atravesa '''Galicia''' entre [[Almada]] e [[Lisboa]], do dominio de al-Andalus, e penetra no Océano”.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;

Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (Londres) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Versión persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhi. Conservada en [[Londres]], foi transcrita por Konrad Miller. Na marxe dereita da parte superior do mapa figura o territorio galego como '''djar ǵalalika'''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Konrad |apelidos={{Versaleta|Miller}} |título=Mappae Arabicae : Arabische Welt - und Länderkarten des 9.-13. Jahrhunderts |url=http://arachne.uni-koeln.de/item/buchseite/511110 |ano=1926 |volume=I |lugar=[[Stuttgart]] |lingua=de |páxina=28 |cita=ǵalalik, diar gálalik … j[etzt] Galicien}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (Paris) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Outra versión persa dos mapas do Mediterráneo pertencentes á «escola de al-Balkhī». Conservada en [[París]] neste caso, tamén foi transcrita por K. Miller. Na marxe dereita consta Galicia como '''diar ǵalalik''', ocupando a Península alén ''bilād al andalus''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;/&gt;
Ficheiro:Versom persa do mapa do Mediterráneo de al-Balkhī (San Petersburgo) (c. 950; trans. de K. Miller, 1926).jpg|Ano c. [[950]]. Terceiro mapa persa da «escola de al-Balkhī». Transcrito igual cós anteriores por Miller e mantido en [[San Petersburgo]], posúe na marxe dereita as palabras '''diar ǵalalika''', que representan a Galicia máis aló de ''diar andalus''.&lt;ref name=&quot;mapas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Arabicae&quot;/&gt;

Ficheiro:Galiza no beato de morgan.png|Entre o ano [[922]] e o [[958]]. Fragmento do Beato Morgan&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2072-escalada.pdf#page=8&amp;zoom=auto,-267,692|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Escalada, a.k.a. Asburnham, Morgan 644, New York I and Magius|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;, o mapa máis antigo da serie cartográfica derivada da obra do [[Beato de Liébana]]. '''Gallecia''' ocupa en solitario o espazo noroccidental da península ibérica, onde tamén figuran ''Spania'', ''Olisibona'' e ''Tarracona''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Beato Morgan e a Galiza do século X|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/beato-morgan-galiza-do-seculo-x/20190123190152075442.html|data-acceso=2020-08-18|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-múndi do Beato de Valcavado (970).jpg|Ano [[970]]. Fragmento do Beato de Valcavado&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2074-valcavado-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Valcavado|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Pertencente á serie cartográfica dos &quot;beatos&quot;, o mapa sitúa '''Gallecia''' no noroeste da península ibérica citando tamén ''Spania'', ''Olisobona'', ''Tarracona'', e engadindo agora ''Asturias'' no interior da Galicia cristiá.
Ficheiro:Galiza no mapa-múndi do Beato de Girona (975).jpg|Ano [[975]]. Fragmento do Beato de Girona&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2076-the-girona-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Girona|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Coloca '''Gallecia''' na esquina noroccidental da península con Asturias ao seu carón. Este beato, que non nomea a España musulmá, fai referencia por primeira vez á cidade de Santiago de Compostela (''Sti. Jacobi Apstli'').
Ficheiro:Ibn Hawqual map.png|Ano [[980]]. Tradución inglesa do mapamundi de Ibn Hawqal&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ibn Hawqal's World Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/213-ibn-hawqals-world-map/|páxina-web=myoldmaps|data-acceso=2020-12-06}}&lt;/ref&gt;. Apréciase a división da península ibérica en tres espazos: o ''Al-Andalus'' musulmán, a '''Galicia''' cristiá e a rexión dos ''Ifrani'' (francos).
Ficheiro:Iberian peninsula beato seu de urgell.png|Ano [[975]] - [[999]]. Fragmento do Beato de Seu d'Urgell&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2078-the-seo-de-urgel-beatu.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Seu de Urgel|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Único da súa serie sen [[policromía]], o mapa reproduce a división da península presentada polos outros beatos con '''Gallecia''' a noroeste e Asturias ao seu lado.  
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XI ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:1025. Peninsula ibérica no mapa de Cotton.png|Ano [[995]] - [[1050]]. Fragmento do Mapa de Cotton&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Anglo-Saxon or Cottonian World Map|url=http://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/210-anglo-saxon-or-cottonia/|páxina-web=myoldmaps|data-acceso=2020-12-07}}&lt;/ref&gt;. Copia dunha xeografía do século VI, non garda relación coas outras familias cartogŕaficas medievais. A península ibérica aparece dividida en tres espazos territoriais: ''Ispania citerior'' no sur, ''Barcinona'' no leste e '''Brigantia''' no noroeste.{{Refn|group=&quot;lower-alpha&quot;|A antiga cidade de Brigantia é mencionada por Paulo Orosio na súa obra, a cal tivo unha gran difusión.{{Sfn|{{Versaleta|Ferreira Priegue}}|1999|p=68}}}}
Ficheiro:Dzelikia in map of Abu-reyhan Biruni.png|Ano [[1030]]. Fragmento dunha reconstrución do 1912 do mapa de [[Al Biruni|Abu-reyhan Biruni]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=al-Biruni World Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2143-al-biruni-world-map/2143-al-biruni.pdf#page=10&amp;zoom=auto,-267,790|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O erudito musulmán divide a península ibérica en dous espazos territoriais: '''Dzelikia''' (Galicia) e Andlus (Al-Andalus).
Ficheiro:Iberian península no Mapa-mundi das Etimologias conservadas no Escorial e encomendadas por Sancha I, rainha da Galiza (1047).png|Ano [[1047]]. Fragmento do mapa das ''Etimoloxías'' de Sancha I. Elaborado para a educación dos seus fillos os principes herdeiros, o mapa presenta '''Gallecia''' como único nome do reino.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza no mapa da raíña Sancha|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-mapa-da-raina-sancha/20180711180022070582.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Península Ibérica no mapa-mundi do Beato de Facundo (1047) para Fernando I e Sancha I, reis de Galiza.jpg|Ano [[1047]]. Fragmento do mapa de Fernando e Sancha&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20711-fernando-i.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Fernando I &amp; Sancha, a.k.a Madrid, Facundus|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. Pertencente á saga cartográfica dos &quot;beatos&quot; foi elaborado para a educación dos fillos dos reis. '''Gallecia''' figura no noroeste peninsular con Asturias no seu interior.
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de Saint-Sever (c. 1060).jpg|Ano [[1060]]. Fragmento do Beato de Saint-Sever&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20713-saint-sever.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Saint-Sever/Paris I|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. O máis detallado mapa da familia dos beatos, contando con até 270 nomes. '''Gallicia''' figura na parte superior da península, con ''Cantabria'' ao seu carón e separada da ''Lusitania'' polo río Douro.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa gascón do século XI|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-nun-mapa-gascon-do-seculo-xi/20190501202516078982.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Península ibérica no tempo do Beato de Liebana.jpg|Ano [[1086]]. Fragmento do Beato do Burgo de Osma&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20714-osma.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: The El Burgo de Osma Map|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt;. '''Gallecia''' ocupa todo o norte peninsular, dentro dela aparece ''Asturias'' e os dous monumentos máis importantes do reino: O faro da Coruña e a Catedral de Santiago. A sur dos ríos Miño e Douro represéntase tamén a catedral de Toledo, na España musulmá.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O mapa do Burgo de Osma: unha apoloxía de Galiza en 1086|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-do-burgo-osma-apoloxia-galiza-1086/20180418180719067970.html|data-acceso=2020-08-23|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;  
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XII ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Europa en mapa provenzal, século xii.png|Ano [[1100]] - [[1125]]. Fragmento dun mapa anónimo de [[Mapa T e O]] (''Orbis Terrarum''). Procedente da [[Provenza]], o mapa cita '''Gallicia''' como o territorio máis occidental do continente europeo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa provenzal do século XII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-provenzal-do-seculo-xii/20180907191517071910.html|data-acceso=2020-09-01|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Silos.png|Ano [[1109]]. Fragmento do Beato de Londres&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20716-london.pdf#page=6&amp;zoom=200,664,184|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Silos/ London|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa reitera a toponimia presente en anteriores &quot;beatos&quot;: '''Gallecia''' ao norte con ''Asturias'' no seu interior, ''Spania'' no sur e ''Olisobona'' e ''Tarracona'' a leste e oeste.
Ficheiro:1125 Lambert de Saint Omer Liber Floridus Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1120]]. Fragmento dun dos mapas recollidos na enciclopedia ''Liber Floridus'' de Lambert de Saint-Omer&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Lambert of St. Omer World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/217-lambert-of-st-omer/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Na península ibérica presenta o nome de '''Galitia''', xunto a ''Hispania'', ''Wascona,'' ''Lusitania'' e ''Hesperia''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no mapa de Lambert de Saint Omer|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-mapa-lambert-saint-omer/20180515175730068886.html|data-acceso=2020-08-26|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Liber Floridus de Lambert of Saint-Omer (c. 1120).jpg|Ano [[1120]]. Fragmento dun dos mapamundis aparecidos na enciclopedia ''Liber Floridus'' de Lambert de Saint-Omer&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Lambert of St. Omer World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/217-lambert-of-st-omer/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Represéntase '''Gallia''' (Galicia) no norte peninsular, xunto a outros tres topónimos ''Lusitania'', ''Hispania'' e ''Hesperia??''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no mapa de Lambert de Saint Omer|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-mapa-lambert-saint-omer/20180515175730068886.html|data-acceso=2020-08-26|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Turin.png|Ano [[1150]]. Fragmento do Beato de Turín&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20715-turin-beatus-map.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Turin|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa sitúa '''Gallecia''' na parte norte da península ibérica xunto a Asturias e a cidade de Santiago (''Sti. Jacobi Apstli'').
Ficheiro:1154 Tabula Rogeriana Al Idrisi transcripcion de Konrad Miller 1928 detalle.jpg|Ano [[1154]]. Fragmento da ''[[Tábula Rogeriana]]'' de [[Muhammad al-Idrisí|Al-Idrisi]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=al-Idrisi World Maps|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/219-al-idrisi-world-maps/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O autor divide a península ibérica en tres espazos: '''ard Galika''' (Galicia), ''al-andalus'' (a España musulmá) e ''ard kastalia'' (Castela).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza no atlas de Al-Idrisi|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/reino-galiza-atlas-idrisi/20171220171027064461.html|data-acceso=2020-08-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de Manchester (c. 1175).jpg|Ano [[1175]]. Fragmento do Beato de Manchester&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20720-beatus-the-manchester.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Manchester|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. Represéntase '''Gallecia''' no noroeste da península ibérica con ''Asturias'' ao seu carón.
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Navarra.png|Ano [[1180]]. Fragmento do Beato de Navarra&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20723-the-navarre.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Navarre/Paris II|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa sitúa '''Gallecia''' na esquina noroccidental peninsular colocando na súa fronte ''Toleto'', histórica sé relixiosa, e ao seu lado, dun xeito destacado, a cidade de  ''Astorga''.
Ficheiro:Peninsula iberica no beato de Onha.png|Ano [[1185]]. Fragmento do Beato de Oña&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20726-milan-mapa-de-ona.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Milan, a.k.a. Mapa de Oña|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. Represéntase a imaxe do apóstolo Santiago (''Iacobus'') sobre '''Gallecia''', a súa zona de apostolado. O mapa garda gran similitude co mural aparecido na igrexa de [[San Pedro de Rocas, Rocas, Esgos|San Pedro de Rocas]]&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=López Quiroga, Figueiras Pimentel|data=2020|título=El mapamundi de los Beatos (San Pedro de Rocas, Ourense)|revista=La aventura de la historia|número=259|url=https://www.researchgate.net/publication/341000685_El_mapamundi_de_los_Beatos_San_Pedro_de_Rocas_Ourense_La_Aventura_de_la_Historia_numero_259_mayo_2020}}&lt;/ref&gt;. Dentro da área galega fica incluída Asturias situada detrás dunha formación montañosa.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O reino de Galiza nun mapamundi do século X|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapamundi-do-seculo-x/20191009170340084997.html|data-acceso=2020-08-31|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:1190 Imago Mundi Honorius of Autum (Henry of Mainz) Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1190]]. Fragmento do [[mapa de Sawley]] da ''Imago Mundi'' de ''Honorius de Autum''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Sawley Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/215-the-sawley-map/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. '''Galicia''' ocupa a parte norte peninsular enfrontada a ''hispania''. Destácase a Catedral de Santiago cuxa representación figura como o edificio mais grande de Europa, mesmo maior que a [[Basílica de San Pedro]] de Roma.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Mapa de Sawley: Galiza arredor de 1150|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/mapa-sawley-galiza-arredor-do-1150/20180314175715066960.html|data-acceso=2020-08-25|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Mapa de Sawley: Galicia como centro do mundo|url=https://www.gciencia.com/historias-gc/mapa-de-sawley/|páxina-web=GCiencia|data-acceso=2020-08-25|lingua=gl-ES|apelidos=}}&lt;/ref&gt;  

Ficheiro:Book-of-Curiosities-Bodleian.jpg|Entre [[1190]] e [[1210]]. Mapamundi do ''Kitāb ġarā'ib al-funūn'' (Libro de Curiosidades), copia dun orixinal [[Califato fatimí|fatimí]] da 1.ª metade do séc. XI. Na Península [canto inferior dereito] sinálase a terra dos galegos ('''al-Jallāliqah'''), indicándose ademais ―no texto sobre a extensión de ''al-Andalus''― que fica «cara ao oeste». Tamén aparece a cidade de León (''Liyūn''), da cal se di que é «onde está (o rei dos galegos)».&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=Kitāb Gharāʼib al-funūn wa-mulaḥ al-ʻuyūn (كتاب غرائب الفنون وملح العيون) ('The Book of Curiosities') |títulotrad=O Libro de Curiosidades |url=https://iiif.bodleian.ox.ac.uk/iiif/mirador/9fb56203-ad71-4a99-bd74-aacf3c381dae |ano=1190-1210 |ano-orixinal=séc. XI |lingua=ar, en |id=Bodleian Library MS. Arab. c. 90 |en=ff. 23b e 24a |cita=The Galicians [''al-Jallāliqah'']”, “The extent of al-Andalus is […] day’s journey // and 20 day’s journey in breadth […] // […] its northern part protruding (?) to the west // [the land ?] of the Galicians [''al-jallāliqah'']”, “Léon, in which there is (the king of the Galicians) [''Liyūn, bihā yakun'']}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:Mapa do Mediterráneo do Libro de Curiosidades (1190-1210).jpg|Entre [[1190]] e [[1210]]. Mapa do mar Mediterráneo do Libro de Curiosidades. O autor sitúa os «ancoradoiros de Galicia (ou dos galegos)» ('''marāsī al-Jillā’iqah''') entre os de ''al-Andalus'' e os dos francos.&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=Kitāb Gharāʼib al-funūn wa-mulaḥ al-ʻuyūn (كتاب غرائب الفنون وملح العيون) ('The Book of Curiosities') |títulotrad=O Libro de Curiosidades |url=https://iiif.bodleian.ox.ac.uk/iiif/mirador/9fb56203-ad71-4a99-bd74-aacf3c381dae |ano=1190-1210 |ano-orixinal=séc. XI |lingua=ar, en |id=Bodleian Library MS. Arab. c. 90 |en=ff. 30b e 31a |cita=anchorages of the Galicians [''marāsī al-Jillā’iqah'']}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=David |apelidos={{Versaleta|Bramoullé}} |ano=2017 |título=Représenter et décrire l'espace maritime dans le califat fatimide: L'exemple des cartes de la Méditerranée et de l'océan Indien dans le ''Kitāb ġarā'ib al-funūn'' |revista=Cartes &amp; géomatique |número=234 |páxina=55-68, en 60 |editorial=Comité français de cartographie |lingua=fr |id=hal-01880311 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01880311/document |cita=mouillages de Galice}}&lt;/ref&gt;
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XIII ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;9&quot;&gt;
Ficheiro:Galiza no mapa-mundi do Beato de San Andrés de Arroyo, Palencia (c. 1220).png|Ano [[1220]]. Fragmento do mapa do Beato de San Andrés de Arroyo&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20725-beatus-sada.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: San Andrés de Arroyo|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;. O mapa de estilo románico, non esquece situar '''Gallecia''' no norte peninsular acompañada de ''Asturias''.
Ficheiro:Gallecia no Beato de Las Huelgas.jpg|Ano [[1220]]. Fragmento do Beato de Las Huelgas&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/20724-the-huelgas-beatus.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=The Beatus Maps: Las Huelgas|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;, unha das últimas representacións da familia cartográfica derivada da obra do Beato de Liébana. Sitúa '''Gallecia''' no noroeste da península con ''Asturias'' á súa beira.
Ficheiro:1234 Convento de Ebstorfer Gervase of Tilbury Gallicia Regio.jpg|Ano [[1234]]. Fragmento do [[mapamundi de Ebstorf]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Ebstorf Mappamundi|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/224-the-ebstorf-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. O mapa asigna ao reino galego ('''Gallicia regio''') un espazo territorial delimitado polo río Douro (''Durrus Fl.''). Nel destácanse dous edificios, a Catedral de Santiago e o faro de Brigantia (Coruña).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa saxón do século XIII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-saxon-do-seculo-xiii/20181219185503074758.html|data-acceso=2020-09-01|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
Ficheiro:1265 Psalterio Londres Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1225]] - [[1265]]. Fragmento do mapa do salterio de Londres&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Psalter Map|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/223-the-psalter-mappamundi/223-psalter.pdf|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Este pequeno mapamundi, aparecido nun libro de salmos inglés, representa '''Galizia''' como a terra máis  occidental do orbe, compartindo a península ibérica con ''Hispania''.
Ficheiro:1250 Arnamagnaeanisches Institut Reykjavik occidente europeo.jpg|Ano c. [[1250]]. Fragmento dun mapa islandés conservado no [[Instituto Árni Magnússon para os Estudos Islandeses]] de [[Reykjavik]]. É outro dos mapamundis que dividen a península entre '''Galicia''' e ''Hispania''&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.nosdiario.gal/articulo/mapas/galiza-nun-mapa-islandes-1250/20201128123640110113.html |título=Galiza nun mapa islandés de 1250 |nome=Cilia |apelidos={{Versaleta|Torna}} |data=14 de decembro de 2020 |páxina-web=[[Nós Diario]]}}&lt;/ref&gt;.
Ficheiro:Península Ibérica na Carta Pisana (2.ª mtd. séc. XIII; séc. XIX).png|Ano [[1258]] - [[1291]]. Fragmento da [[Carta Pisana]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carte Pisane|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Carte_Pisane_Portolan.jpg|data=1258 - 1291|data-acceso=2020-12-08|nome=Unknown|apelidos=artist}}&lt;/ref&gt;, a máis antiga carta náutica conservada. O portolano engloba a costa noroeste da península ibérica baixo o nome de '''Galizia'''.
Ficheiro:Galiza no mapa de Hereford.png|Ano [[1290]]. Fragmento do [[mapa de Hereford]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Hereford Mappamundi|url=https://www.myoldmaps.com/early-medieval-monographs/2261-ibn-fadi-allah-al/226-the-hereford-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-08}}&lt;/ref&gt;. Destácanse en vermello as distintas áreas xeográficas e en negro as cidades. O habitual &quot;Galicia&quot; é substituído aquí  por '''''Compostii''''' (Compostela), deseñándose no interior o faro da coruña e a Catedral de Santiago e aparecendo os topónimos ''Bragantia'' (Coruña), ''Templum Sancti Jacobi'' entre outros.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Hispania: (geografía, etnología, historia)|apelidos=Schulten|nome=Adolf|ano=2004|url=https://books.google.es/books?id=bHtIQB8MugwC&amp;lpg=PP1&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA44#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=44}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapa británico do século XII|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapa-britanico-do-seculo-xii/20190619183336081017.html|data-acceso=2020-09-02|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XIV ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;8&quot;&gt;

Ficheiro:1320 Pietro Vesconte (Liber Secretorum de Marino Sanuto) Norte Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1320]]. Fragmento do noroeste da península ibérica no ''Liber Secretorum'' de [[Marino Sanuto]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Marino Sanudo and Pietro Vesconte World Maps|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/228-marino-sanudo-and-pietr/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; O mapa, elaborado polo cartógrafo [[Pietro Vesconte]], presenta '''Galitia''' como único nome para a zona setentrional da península ibérica.

Ficheiro:Península Ibérica no mapa-múndi de Paulinus Venetus (c. 1320).jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1320]]. Fragmento do noroeste da península ibérica no mapa de [[Paulus Venetus]].&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ficheiro:Paulinus venetus chronologia magna de mapa mundi 1320 TAV. 9r.jpg|url=https://gl.wikipedia.org/wiki/Ficheiro:Paulinus_venetus_chronologia_magna_de_mapa_mundi_1320_TAV._9r.jpg|lingua=gl}}&lt;/ref&gt; Relacionado co mapa de Vesconte, na representación da península ibérica sitúa ''Castela'' e ''Aragón'' compartindo espazo territorial con '''Galicia''', que ocupa todo o noroeste.

Ficheiro:Galiza no portolano de Angelino Dolcert.png|Ano [[1339]]. Fragmento da península ibérica no portolano de [[Angelino Dulcert]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Portolan Charts|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/2501-portolan-charts/2501-portolans.pdf#page=12&amp;zoom=auto,-79,431|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; A detallada carta náutica sitúa '''Gallicia''' no noroeste ibérico, entre ''Castela Vela'' e ''Portu gallo'', coa destacada representación da Catedral de Santiago (''St. Iacobus de Galicia'').

Ficheiro:Galiza no mapamundi de Hidgen.png|Ano [[Circa|ca.]] [[1350]]. Fragmento do mapamundi de [[Ranulf Hidgen]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ranulf Higden's Polychronicon|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/232-ranulf-higdens-polychro/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; O mapa, que coloca Xerusalén no centro do orbe terráqueo, sitúa '''St. Iacobi''' (a catedral de Santiago) ocupando todo o norte da península ibérica como o monumento mais importante do occidente europeo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Galiza nun mapamundi inglés do século XIV|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/galiza-nun-mapamundi-ingles-do-sxiv/20191204163303087858.html|data-acceso=2020-09-03|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Galiza no portolano de Pizzigano.png|Ano [[1367]]. Fragmento do cuadrante noroccidental da península ibérica no portolano de Pizzigano.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=English: The Pizigani portolan chart of 1367 in a computer enhanced image of reduced resolution.|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pizigani_1367_Chart_1MB.jpg|data=1367|data-acceso=2020-12-10|apelidos=Pizigano}}&lt;/ref&gt; A carta náutica continúa o esquema presentado no portolano de Dulcert situando '''Galizia''' no noroeste e destacando a Catedral de Santiago.

Ficheiro:Noroeste da península ibérica no mapamundi de Cresques.png|Ano [[1375]]. O [[Atlas Catalán]] de  [[Cresques Abraham|Abraham Cresques]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Catalan Atlas|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/235-catalan-atlas/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-10}}&lt;/ref&gt; presenta a mesma configuración do territorio peninsular de portolanos precedentes, destacando a catedral de Santiago no territorio galego. No orixinal conservado non é lexíbel a toponimia do noroeste peninsular.

Ficheiro:Península Ibérica no portolano catalán anónimo de talvez o taller de Cresques Abraham (c. 1400).jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1390]]. Portolano anónimo conservado na biblioteca nacional de Francia&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Stock Photo - Anonymous Catalan chart (Paris|url=https://www.alamy.com/anonymous-catalan-chart-paris-image214758123.html|páxina-web=Alamy|data-acceso=2020-12-11|lingua=en|nome=Alamy|apelidos=Limited}}&lt;/ref&gt;, datado a finais do século XIV, é atribuido ao taller de Abraham Cresques. Repite a configuración política presente en cartas náuticas precedentes destacando Santiago en Galicia.

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Galicia na cartografía do século XV ===
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; height=&quot;140&quot; lines=&quot;8&quot;&gt;

Ficheiro:Península Ibérica no portolano de Mecia de Viladestes (1413).jpg|Ano [[1413]]. A carta náutica de [[Mecia de Viladestes]]&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/2402-viladestes.pdf|páxina-web=Myoldmaps|título=Viladestes Chart|data-acceso=28/08/2020}}&lt;/ref&gt; segue o esquema de portolanos máis antigos. Galicia ocupa o noroeste peninsular coa Catedral de Santiago como o seu senlleiro monumento.

Ficheiro:Galicia in pirrus de noha map.jpg|Ano [[1414]]. Fragmento da península ibérica no mapamundi de [[Pirrus de Noha]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Pirrus de Noha World Map|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/239-pirrus-de-noha-world/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa divide a península entre '''Galicia''' no noroeste, Portugalia, Ispania e Granada.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O mapamundi de Noha|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/o-mapamundi-de-noha/20190320164742077237.html|data-acceso=2020-09-13|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1420 Salustio de Ginebra Peninsula Iberica.jpg|Ano [[1420]]. Fragmento do occidente europeo no mapa do [[Salustio de Xenebra]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Stock Photo - cartography, world maps, map from a Sallust Codex, 15th century, continents, Africa, Asia, Europe, historic, historical, middle ages|url=https://www.alamy.com/stock-photo-cartography-world-maps-map-from-a-sallust-codex-15th-century-continents-19848529.html|páxina-web=Alamy|data-acceso=2020-12-11|lingua=en|nome=Alamy|apelidos=Limited}}&lt;/ref&gt;. O mapa está influído pola obra de Ptolomeo e reflicte a distribución territorial da península ibérica, con '''Galacia''' ocupando todo o noroeste ibérico.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino da Galiza no mapamundi de Salustio|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-da-galiza-mapamundi-salustio/20190911132320083935.html|data-acceso=2020-09-16|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Mapa de Borgia XV noroeste Peninsula Iberica.jpg|Ano [[Circa|ca.]] [[1430]]. Fragmento do [[mapa de Borgia]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=The Borgia Mappamundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/237-the-borgia-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt; Na representación cartográfica da península ibérica esta aparece divida entre a &quot;''Infidelis Yspania''&quot; e '''Galiicia''', espazo no que aparecen as cidades de Santiago (''Iacobi'') e León (''Lioni'').&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa italiano do século XV|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-italiano-do-seculo-xv/20190522204915079964.html|data-acceso=2020-09-20|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1448 Andreas Walsperger peninsula iberica.jpg|Ano [[1448]]. Fragmento do mapamundi de [[Andreas Walsperger]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Andreas Walsperger World Map|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/245-andreas-walsperger/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa, orientado ao sur, presenta '''Galicia''' como o nome do reino que ocupa a parte noroccidental da península.

Ficheiro:Map of Leardo (Galizia).png|Ano [[1453]]. Fragmento do mapa de [[Giovanni Leardo]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Giovanni Leardo World Maps|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/242-giovanni-leardo-world/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. Influído pola obra de Ptolomeo e polos portolanos cataláns presenta un preciso mapa político da Europa da súa época que sitúa '''Galizia''' no noroeste da península ibérica.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O reino de Galiza nun mapa veneciano de 1453|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-veneciano-1453/20190813143032083079.html|data-acceso=2020-09-22|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:1459. Galicia no mapamundi de Fra Mauro.png|Ano [[1459]]. Fragmento do mapa de [[Fra Mauro]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Fra Mauro's Mappamundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/249-fra-mauros-mappamundi/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O detallado planisferio do cartógrafo veneciano presenta '''Galicia''' no noroeste da península ibérica.

Ficheiro:1475 Rudimentum Novitorum Lucas Brandis occidente europeo.jpg|Ano [[1475]]. Fragmento do mapa recollido no ''Rudimentum Novitorum'' de Lucas Brandis&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Rudimentum Novitiorum|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/253-rudimentum-novitiorum/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa de tipo T e O, que pasa por ser o primeiro mapamundi impreso, sitúa '''Galicia''' no extremo occidental de Europa entre outros territorios como ''Hispani'' ou ''Anglia''.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O Reino de Galiza nun mapa alemán de 1472|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/reino-galiza-nun-mapa-aleman-1472/20181121180958073913.html|data-acceso=2020-09-24|xornal=Nós Diario}}&lt;/ref&gt;

Ficheiro:Península Ibérica no Erdapfel (original, 1492; fac-símile, 1908).jpg|Ano [[1492]]. Fragmento do [[globo terrestre]] máis antigo que se conserva: o [[Erdapfel]] de [[Martin Behaim]]. O mapa divide a península entre '''Galicia''' e ''Hispania'', outorgándolles cadansúa bandeira cuartelada coas armas do león e o castelo, dando preferencia ao león na galega e ao castelo na hispana.

Ficheiro:1493. Galicia Liber chronicarum.png|Ano [[1493]]. Fragmento do mapamundi da [[Liber chronicarum|Crónica de Nuremberg]] de [[Hartmann Schedel]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Liber Chronicarum Secunda etas Mundi|url=http://www.myoldmaps.com/late-medieval-maps-1300/260-liber-chronicarum-secun/|páxina-web=www.myoldmaps.com|data-acceso=2020-12-11}}&lt;/ref&gt;. O mapa, de inspiración Ptolomeica, sitúa '''Galicia''' como o territorio máis occidental do orbe coñecido.

&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Interpretación historiográfica ==
{{Cadro de citas|Tivo Galicia reis antes que Castela leis.|[[Aforismo]] galego.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://xornaldebetanzos.gal/betanzos/os-mitos-do-800-aniversario-alfonso-ix/ |título=Os mitos do 800 aniversario: Alfonso IX |data=28 de maio de 2018 |páxina-web=Xornal de Betanzos }}{{Ligazón morta|data=marzo de 2021 }}&lt;/ref&gt;}}
Na [[Idade Moderna]] (séculos XVI-XVIII), a lembranza da magnitude e importancia do reino galego medieval xa se disolvera no tempo. Nesta época de gran [[galegofobia]],{{Sfn|{{Versaleta|Murado}}|2013|p=70}} os historiadores, incapaces de asimilar que a deprimida Galicia por eles coñecida fose o mesmo reino da cristiandade medieval sobre o que escribían, recorreron nas súas obras a diversas denominacións para un reino ao que non podían chamar aínda Castela, nin obviamente España.&lt;ref name=&quot;:183&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2016|páxina=111|apelidos-editor=Dubert|nome-editor=Isidro}}&lt;/ref&gt; Así, por exemplo, o erudito [[Henrique Flórez]], que non tiña reparos en facer desaparecer documentos que fosen &quot;contra o honor da nación&quot; ―admitindo por carta a súa queima e pedindo ademais que a propia carta fose tamén destruída para non deixar constancia ningunha―,&lt;ref name=&quot;Mestre Sanchis&quot;/&gt; recorría ao termo &quot;reino dos cristiáns&quot;.{{Sfn|VV. AA.|2016|p=110}} O cóengo e historiador [[Pascual Galindo]], perante a actitude de Flórez e após se decatar das eivas existentes na ''[[España Sagrada]]'' ―a obra máis famosa de Flórez― ao estudar a historia da igrexa de [[Tui]], chega a se preguntar se lles ocorrería o mesmo a outros documentos, por ese ou outros motivos, e se serán fiábeis todas as transcricións e publicacións.&lt;ref name=&quot;Mestre Sanchis&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Mestre Sanchis}} |título=Historia, fueros y actitudes políticas: Mayans y la historiografía del XVIII |url=https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA105 |ano=2000 |ano-orixinal=1970 |editorial=[[Universidade de Valencia]] |lingua=es |isbn=84-370-4931-8 |páxinas=[https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA105 105]-[https://books.google.es/books?id=OTlEY4fUQY4C&amp;pg=PA106 106] |cita=Ante tal actitud, ante tan vituperable criterio de hacer desaparacer documentos porque ''iban contra el honor de la nación'' y queriendo luego rodear del mayor silencio tales desafueros y desaguisados ''como punto de sigilo sacramental'', ocurre preguntar: ¿habrá sucedido igual a otros documentos?, ¿habrán desaparecido por esa misma causa u otras parecidas?, ¿serán de fiar desinteresadamente todas las transcripciones y publicaciones?}}&lt;/ref&gt;

Non foi até o século XIX, momento no que se elaboraron as grandes historias dos estados liberais, cando a historiografía hispana fixou as denominacións de &quot;reino de Asturias&quot; (na realidade unha parte de Galicia&lt;ref name=&quot;:80&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:94&quot;&gt;{{Cita libro|título=Etymologiae|apelidos=De Sevilla|nome=Isidoro|cita=regiones partes sunt provinciarum […] sicut in Gallicia Cantabria, Asturia|capítulo=Libro XIV|lingua=latín|url=http://www.thelatinlibrary.com/isidore/14.shtml}}&lt;/ref&gt;) e &quot;reino de León&quot; (inicialmente unha cidade galega&lt;ref name=&quot;:032&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:111&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:134&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:95&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:32&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:410&quot; /&gt;). Naquel momento, a procura no pasado da &quot;esencia nacional&quot;, levou ao establecemento dunha secuencia segundo a cal o devir histórico de España se iniciaría co reino toledano dos visigodos{{Efn|A historiografía tradicional exaltou o reino visigodo e ignorou completamente o reino suevo, cuxa historia foi considerada apenas un apéndice da do visigodo. Os seus concilios foron integrados na relación dos concilios godos e as súas manifestacións artísticas catalogadas como &quot;arte visigodo&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxina=26}}&lt;/ref&gt;  A promoción do visigodo chegou ao extremo de asignar o nome de &quot;letra visigótica&quot; a un tipo de letra medieval  utilizada séculos despois da súa desaparición&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Arte e escritura na Galicia medieval|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2019|páxinas=131-155|cita=Cap.: Unha letra mal chamada visigótica}}&lt;/ref&gt;.}}, continuaría en Asturias, León, Castela, e culminaría na España contemporánea&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=Xerais|ano=2016|nome-editor=Isidro|apelidos-editor=Dubert|páxina=102}}&lt;/ref&gt;. Neste esquema ideolóxico o reino medieval de Galicia foi eliminado, empregando como xustificación o feito de, en ocasións, o nome do reino ser identificado co da cidade na que se asentaba o trono&lt;ref name=&quot;:24&quot; /&gt;. Algo habitual nas chancelarías reais da época&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2008|páxinas=223-224}}&lt;/ref&gt;{{Efn|A denominación do reino empregando só a sede rexia é frecuente na documentación histórica. Indícase por exemplo: &quot;''Roderici regis Toletani''&quot;, para falar de todo o reino visigodo; &quot;''regnaverunt in Cordoba''&quot;, en referencia ao califato andalusí; ou &quot;''in Pampilona rex Sancius''&quot;, para falar do reino de Navarra.}}, e que non implicaba que o territorio baixo a soberanía do rei tivese o mesmo nome que a residencia rexia&lt;ref name=&quot;:183&quot; /&gt;.

No entanto, os historiadores aínda se teñen que valer doutras fórmulas a maiores que lles permitan salvar a documentación histórica e, deste xeito, validar a existencia duns reinos de Asturias e de León no canto do galego; fórmulas como ''traducir'' Galicia por &quot;Galicia e Asturias&quot;,&lt;ref name=&quot;Gayangos&quot;/&gt; &quot;Asturias&quot;,&lt;ref name=&quot;Murado2013&quot;/&gt; &quot;León&quot;,{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2005|p=128}} &quot;Castela-León&quot;&lt;ref name=&quot;Teres_Sábada&quot;/&gt; ou &quot;Cantabria&quot;&lt;ref name=&quot;Murguia1891&quot;/&gt; segundo o caso, considerar que o papa e a súa chancelaría só tiñan un &quot;vago coñecemento dos asuntos políticos de España&quot;&lt;ref name=&quot;Reilly1988&quot;/&gt;, cualificar de &quot;anomalía&quot; as aparicións do reino e dos reis como galegos&lt;ref name=&quot;:96&quot;/&gt;, ou mesmo acusar algunha crónica de &quot;confundir deliberada e repetidamente con Galicia o reino de León&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica |nome=Georges |apelidos={{Versaleta|Martin}} |título=Ordoño Sisnández, autor de la ''Historia legionensis'' (llamada ''silensis''). Notas histórico-filológicas sobre un ''ego'' fundador |revista=e-Spania |data=decembro de 2012 |url=https://journals.openedition.org/e-spania/21711 |doi=10.4000/e-spania.21711 |issn=1951-6169 |número=14 |lingua=es}}&lt;/ref&gt;. Adicionalmente, o feito destes dous espazos políticos e territoriais inventados seren tomados como referentes polos [[historiadores da arte]] e das [[ciencias auxiliares da historia]] para os seus obxectos de estudo, dando lugar a conceptos e termos errados, como a mal chamada [[arte asturiana]], xera unha importante retroalimentación coa cal a historiografía tradicional reforza a súa tese.{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2019|p=15}}

Na historiografía internacional a influencia por parte do modelo español fica patente na ''[[Enciclopedia Británica]]'', pois mentres a [[Enciclopedia Británica (edición de 1911)|11.ª edición]] do ano [[1911]], considerada unha das edicións máis famosas pola súa erudición e estilo literario,&lt;ref name=&quot;Kogan&quot;&gt;{{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Kogan}} |nome=Herman |ano=1958 |título=The Great EB: The Story of the Encyclopædia Britannica |url=https://archive.org/details/greatebthestoryo012434mbp |editorial=[[University of Chicago Press]] |lugar=Chicago |id={{LCCN|58|00|8379}}}}&lt;/ref&gt; falaba de Afonso III como o monarca do «reino coñecido como “de Galicia” ou “de Oviedo”»,&lt;ref name=&quot;Enciclopedia Británica&quot;&gt;{{Cita enciclopedia |enciclopedia=[[Enciclopedia Británica]] |título=Alphonso III |url=https://en.wikisource.org/wiki/Page:EB1911_-_Volume_01.djvu/778 |lingua=en |edición=11.ª |ano=1911 |volume=1 |páxina=734 |cita=the kingdom known as “of Galicia” or “of Oviedo”}}&lt;/ref&gt; actualmente só aparece como rei de Asturias.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.britannica.com/biography/Alfonso-III-king-of-Asturias |título=Alfonso III, king of Asturias |páxina-web=[[Enciclopedia Británica]] |lingua=en}}&lt;/ref&gt; Porén, tamén existen obras nas cales o nome do reino se mantivo, polo menos para determinadas épocas. Deste xeito, no atlas histórico ''The Penguin Atlas of Medieval History'' de [[Colin McEvedy]], publicado pola primeira vez en [[1961]], na serie de [[Mapa político|mapas políticos]] de Europa que comprenden o período entre os anos [[771]] e [[888]], o reino chámase Galicia. De igual xeito é amosada politicamente a Europa desa época na edición revisada que se publicou en [[1992]] baixo o título ''The New Penguin Atlas of Medieval History''.&lt;ref name=&quot;McEvedy&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Colin |apelidos={{Versaleta|McEvedy}} |título=The Penguin Atlas of Medieval History |ano=1961 |editorial=Penguin Books |lugar=Londres |lingua=en |isbn=978-0140511529 |url=https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev |páxinas=[https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev/page/44 44]-[https://archive.org/details/penguinatlasofme0000mcev/page/48 49]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;McEvedy2&quot;&gt;{{Cita libro |nome=Colin |apelidos={{Versaleta|McEvedy}} |título=The New Penguin Atlas of Medieval History |url=https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev |edición=2.ª |ano=1992 |editorial=Penguin Books |lugar=Londres |lingua=en |isbn=978-0-14-051249-6 |páxinas=[https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev/page/42 42]-[https://archive.org/details/newpenguinatlaso00mcev/page/46 47]}}&lt;/ref&gt; Outro exemplo é o mapa que representa a Europa política do século IX e que se publicou nun especial sobre a Idade Media do ano [[2015]] da edición alemá da revista ''[[National Geographic]]''.&lt;ref name=&quot;MittelalterMapa&quot;&gt;{{Cita web |url=https://pbs.twimg.com/media/DUbAuPvWkAA3xuQ?format=jpg |título=Die Welt des Mittelalters, 800-900 |título-trad=O mundo da Idade Media, 800-900 |páxina-web=Twitter |lingua=de |cita=Königreich Galicien}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Mittelalter&quot;&gt;{{Cita libro |ano=Xaneiro de 2015 |título=Das Mittelalter: Streifzug durch eine Epoche |título-trad=A Idade Media: Viaxe por unha era |revista=[[National Geographic]] Deutschland |outros=Especial |páxina=57 |lingua=de |issn=1615-0872}}&lt;/ref&gt;{{Sfn|{{Versaleta|Andrade Cernadas}}|{{Versaleta|López Carreira}}|2020|p=25}} No entanto, tanto na obra inglesa como na alemá, o reino é denominado como Asturias na época inmediatamente anterior e como León na posterior.

Este paradigma histórico mantense na actualidade, malia que, motivado polas denuncias dunha parte da historiografía moderna, existe un intenso debate arredor da cuestión.

=== Cronoloxía ===
'''Idade Moderna'''

[[Ficheiro:Descripcion del Reyno de Galizia de Fernando Ojea (1603) (2).jpg|miniatura|upright=1.4|O salientábel mapa de [[Fernando Ojea]], 1603. Alén de ser un dos primeiros independentes de Galicia, e de ter un [[escudo galego]] que se tornou na pauta a seguir nos séculos seguintes, tamén informaba da antiga extensión do reino.]]

* '''1572'''. Cando xa o nome e territorio de Galicia ficaran restrinxidos ás súas actuais dimensións, o historiador [[Ambrosio de Morales]] recorreu ao nome de &quot;''Reino de León, Galicia e principado de Asturias''&quot; para un relatorio dunha viaxe a ditos reinos encargado por Felipe II.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Viage de Ambrosio de Morales por orden del Rey D. Phelippe II a los Reynos de León, y Galicia y Principado de Asturias|apelidos=de Morales|nome=Ambrosio|ano=1572|url=https://books.google.es/books?id=fp1eAAAAcAAJ&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PP11#v=onepage&amp;q&amp;f=false|edición=1765}}&lt;/ref&gt;

* '''1580'''. [[Jerónimo Zurita]], historiador e [[cronista mor do Reino de Aragón]], recolle que foi [[Paio de Asturias|Paio]] en calidade de primeiro rei de Galicia o sucesor dos [[reis visigodos]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Jerónimo |apelidos={{Versaleta|Zurita}} |ligazón-autor=Jerónimo Zurita y Castro |título=Historia del Rey Don Hernando el Catholico |url=https://books.google.es/books?id=9VruuYA-HC8C&amp;dq=pelayo+galizia&amp;pg=PA48-IA1 |ano=1580 |lugar=Zaragoza |lingua=es |en=f. 48v |cita=…Reyes Godos : en cuyo derecho ſucedio Pelayo primero Rey de Galizia : de quien ſucedieron los Reyes, q̃ deſpues reynaron en Leon, y Caſtilla}}&lt;/ref&gt;

* '''1600''' e '''1603'''. Nos ''[[Annales Ecclesiastici]]'', unha historia dos primeiros doce séculos da [[Igrexa Cristiá]] escrita polo [[cardeal]] e historiador [[Italia|italiano]] [[Cesare Baronius]], figuran como reis de Galicia [[Afonso I de Asturias|Afonso I]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA242&amp;dq=%22Adefon%C5%BFus%20Rex%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%20cognomento%20Catholicus%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=242 |cita=Adefonſus Rex Gallæciæ cognomento Catholicus}}&lt;/ref&gt; [[Aurelio]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA330&amp;dq=%22Aurelium%20regem%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=330 |cita=Aurelium regem Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; [[Silo (rei)|Silo]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA350&amp;dq=%22Silo+rex+Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=350 |cita=Silo Rex Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; [[Mauregato]] ―e [[Vermudo I]] por extensión―,&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA412&amp;dq=Maurogato%20Gall%C3%A6ci%C3%A6 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=412 |cita=Maurogato Rege Gallæciæ in locum eius ſucceſſit Veremundus diaconus}}&lt;/ref&gt; [[Afonso II de Oviedo|Afonso II]]&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=wINEryYxDYkC&amp;pg=PA582&amp;dq=%22Alfonsum%20Regem%20Gall%C3%A6ci%C3%A6%20cognomento%20Castum%22 |volume=9 |ano=1600 |lugar=Roma |lingua=la |páxina=582 |cita=Alfonſum Regem Gallæciæ cognomento Caſtum}}&lt;/ref&gt; e [[Afonso III de Oviedo|Afonso III]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Cesare |apelidos={{Versaleta|Baronius}} |ligazón-autor=Cesare Baronius |título=Annales Ecclesiastici |url=https://books.google.es/books?id=ARiifIRJ578C&amp;pg=PA599&amp;dq=%22Adefonsum+regem+Gall%C3%A6ci%C3%A6%22 |volume=10 |ano=1603 |lugar=Antuerpen |lingua=la |páxina=599 |cita=Adefonsum Regem Gallæciæ}}&lt;/ref&gt; A obra foi continuada por diferentes autores nos séculos seguintes.

*'''1603'''. O relixioso [[Hernando Ojea]], no texto incluído na súa obra cartográfica ''[[Descripcion del Reyno de Galizia (mapa)|Descripción del reyno de Galizia]]'', indicaba que antigamente os límites do reino galego ían desde [[Biscaia]] até as fontes do Douro e desde estas á súa desembocadura, marcando a fronteira o percorrido do río. Tamén afirmaba que &quot;coa mudanza do goberno, e dos tempos, quedou con este nome só o que aparece neste mapa&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Descripcion del Reyno de Galizia|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Descripcion_del_Reyno_de_Galizia_de_Fernando_Ojea_(1603)_(2).jpg|data=1603|nome=Hernando|apelidos=Ojea|cita=Galizia […] era antiguamente mucho mayor que ahora, comprendia todas las tierras y prouinçias que ay dentro de los limites ſiguientes, de la mar del Norte y montaña de Iunto à Vizcaya, haſta las fuentes del gran Rio Duero, y de ay todo lo que el corre hasta dar consigo en la mar, y caminando por las orillas della haſta boluer al miſmo punto de dunde ſalimos. […] Oy en dia con la mudança del gouierno, y de los tiempos, ha quedado con eſte nombre solo lo que parece en eſta tabla|lingua=es|páxina-web=|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;

* '''1608'''. O xesuíta [[Juan de Mariana]] utilizaba a expresión &quot;reino dos cristiáns&quot; na súa ''Historia general de España''.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia General de España|apelidos=de Mariana|nome=Juan|ano=1608|url=https://books.google.es/books?id=pOzoez54tDMC&amp;hl=pt-PT&amp;pg=PA1#v=onepage&amp;q=%22reino%20de%20los%20cristianos%22&amp;f=false|volume=1|edición=}}&lt;/ref&gt;

* '''1612'''. Na edición póstuma da obra ''[[Theatrum orbis terrarum]]'' do cartógrafo [[Abraham Ortelius]] advírtese que a Galicia do seu tempo era unha pequena parte da do pasado.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Theatrum Orbis Terrarum|apelidos=Ortelius|nome=Abraham|ano=1612|url=http://bdh-rd.bne.es/pdf.raw?query=id:%220000001862%22&amp;page=52&amp;view=main&amp;lang=es#page=1&amp;zoom=100,584,1428|cita=La que oy en día en Latin se llama Gallicia, y en vulgar Galizia, llamavase por lo passado, Gallaecia y Callaeçia […]. Mas ançhos an sydo antigamente los terminos d'esta provinçia, ya que hazia la Lusitania llegavan hasta el rio Duero: y lo que mas es, era ella parte de la Lusitania. […] No es tan grande oydia la Galizia, pues que por su parte Oriental comarca tanto con el Prinçipado de las Asturias, como con el Reyno de Leon: Por la parte Meridional con el Reyno de Portugal; del qual se divide en parte por el rio Minio […] Oydia Galizia es Reyno, pero comprendese, como tanbien otros, de baxo del Reyno de Castilla.&quot;}}&lt;/ref&gt;

* '''1634'''. O clérigo [[Prudencio de Sandoval]] percibía implicitamente o territorio como un conxunto de reinos: Castela, León, Galicia e Portugal, non outorgando un nome ao conxunto nas súas obras.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la vida y hechos del emperador Carlos V|apelidos=de Sandoval|nome=Prudencio|ano=1634|url=https://books.google.es/books?id=xlM-AAAAcAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA205#v=onepage&amp;q&amp;f=false}}&lt;/ref&gt;

*'''1662'''. O frade agostiño [[Felipe de la Gándara]] indicaba no seu ''Armas i triunfos: hechos heroicos de los hijos de Galicia'' que &quot;foi cabeza Galicia […] de onde procederon os que agora se nomean casteláns vellos, asturianos, leoneses, vascos e aqueles que a Portugal fixeron Reino&quot; e que ao se &quot;variaren os límites e termos, ficou o nome xeral diminuído, e Galicia reducida aos estreitos en que hoxe se acha, […] ambiciosa do título de Nai destes Reinos&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Armas i Triunfos. Hechos heroicos de los hijos de Galicia|apelidos=de la Gándara|nome=Felipe|ano=1662||url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1135508&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=32&amp;registrardownload=0|páxina=4 |cita=Auiendo, pues, variadoſe los limites, i terminos, quedò el nombre general diſminuido, i Galicia reduzida a los eſtrechos en que oi ſe halla […], que ambicioſa del titulo de Madre deſtos Reinos}}&lt;/ref&gt;

*'''1696.''' O erudito sevillano [[Nicolas Antonio]], na súa obra póstuma ''Bibliotheca hispana vetus'', dicía o seguinte sobre os reis de Galicia: &quot;É un absurdo que aínda se sigan chamando reis de Oviedo, pois foron chamados dende hai séculos de Galicia ou de León, como consta na epístola do Papa Xoán a Afonso o Magno&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Bibliotheca Hispana Vetus|apelidos=Antonio Hispalensi|nome=Nicolao|ano=1696|url=https://books.google.es/books?id=4XxlAAAAcAAJ&amp;pg=PA391#v=onepage&amp;q=adhuc%20appellatos%20finxerit%22&amp;f=false|páxina=390|lingua=Latín|cita=Absurdum, quod Oveti reges adhuc appellatos finxerit: qui vel Galliciae, vel Legionis fere ante saeculum appellabantur, ut constat ex Ioannis papae epistola ad Alphonsum Magnum}}&lt;/ref&gt;

*'''1730'''. O relixioso portugués [[Manoel da Rocha]] adicaba un capítulo do seu tratado ''Portugal Renascido'' ao, para el, sorprendente encadramento da provincia da [[Beira, Portugal|Beira]] dentro de Galicia no século X.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugal renascido, tratado historico-critico-chronologico|apelidos=da Rocha|nome=Manoel|editorial=|ano=1730|ISBN=|ref=|url=https://books.google.es/books?id=JV5JAAAAcAAJ&amp;pg=PA51#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=51|cita=Do estado das terras de Portugal no anno 900, do nome que neste tempo tinha a provincia da Beira; mostra-se como vulgarmente se incluía sen distinção, ou diferença, debaixo deste univeral nome: Galliza}}&lt;/ref&gt; Despois dunha revisión das fontes históricas, o autor remataba por concluír que o motivo era que de Galicia &quot;chegaran os seus reis restaurando as terras de Portugal&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Portugal renascido, tratado historico-critico-chronologico|apelidos=da Rocha|nome=Manoel|editorial=|ano=1730|ISBN=|ref=|url=https://books.google.es/books?id=JV5JAAAAcAAJ&amp;pg=PA57#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=57|cita=de Galliza vierão os seus Reys restaurando as terras de Portugal, ao passo que estas se lhe união, e se sogeitavão ao seu Principe, tomavão tambem o seu mesmo nome}}&lt;/ref&gt;

* '''1736'''. O [[cronista do reino de Galicia]], o madrileño [[Francisco Javier Manuel de la Huerta y Vega]], fiel aos documentos ao seu alcance, lanzaba esta advertencia nos seus ''Anales del reyno de Galicia'': &quot;o antigo, e invencíbel reino de Galicia, que hoxe en día se ve estreitado no último confín do mundo, foi na antigüidade tan celebrado, que comprendía co seu nome a quinta parte de toda España&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Anales de el Reyno de Galicia|apelidos=de la Huerta y Vega|nome=Francisco Javier Manuel|ano=1736|url=http://biblioteca.galiciana.gal/pt/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1000465&amp;posicion=17&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|lingua=es|cita=}}&lt;/ref&gt;

* '''1766'''. O [[padre Sarmiento]] afirmaba de xeito rotundo que &quot;na Media Idade Galicia tiña reis e non Castela&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Martín |apelidos={{Versaleta|Sarmiento}} |ligazónautor=Martín Sarmiento |nome-editor=Henrique |apelidos-editor={{Versaleta|Monteagudo}} |ligazón-editor=Henrique Monteagudo |título=Sobre a lingua galega. Antoloxía Martín Sarmiento |url=http://www.consellodacultura.gal/sarmiento/files/2008/04/sobre_a_lingua_galega.pdf |ano=2002 |editorial=[[Editorial Galaxia|Galaxia]] |isbn=978-84-8288-528-5 |páxina=274}}&lt;/ref&gt;{{Sfn|{{Versaleta|Andrade Cernadas}}|{{Versaleta|López Carreira}}|2020|p=32}}

* '''1771'''. O anónimo autor compostelán do manuscrito titulado ''Prueva de los Retratos Antiguos de Santiago á caballo armado en Batalla de Capitán'' sinala que o reino de Galicia era anterior ao de León.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Rocío |apelidos={{Versaleta|Sánchez Ameijeiras}} |ano=2018 |capítulo=Un asunto con mala pinta: el testimonio de las imágenes en el pleito sobre el voto de Santiago en el siglo XVIII |título=Medieval studies. In honour of Peter Linehan |páxinas=809-850, en 821-822 |localización=[[Florencia]] |editorial=SISMEL - Edizioni del Galluzzo |lingua=es |isbn=978-8884508584 |url=https://www.academia.edu/43414152/_Un_asunto_con_mala_pinta_el_testimonio_de_las_imágenes_en_el_Pleito_del_Voto_de_Santiago_en_la_Compostela_del_siglo_XVIII_}}&lt;/ref&gt;

* '''1774'''. [[Henrique Flórez]] recorría nos seus traballos ao eufemismo de &quot;reino dos cristiáns&quot; e ao de &quot;principado de asturias&quot;, recollendo unha titulación creada no século XIV para os herdeiros da coroa.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Clave historial con que se abre la puerta a la historia eclesiastica, y politica : chronologia de los Papas, y Emperadores, Reyes de España, Italia y Francia, con los origenes de todas las Monarquías, concilios hereges, santos, escritores, y sucesos memorables de cada siglo|apelidos=Florez|nome=Henrique|ano=1774|url=https://digibug.ugr.es/handle/10481/23645|páxina=150}}&lt;/ref&gt;

'''Século XIX'''
* '''1820'''. O arabista [[Jose Antonio Conde y García]], tradutor de diversas crónicas árabes, mantívose fiel aos textos históricos recoñecendo Galicia como nome do reino cristián. O autor explicaba que &quot;os árabes chamaban reis de Galicia ao que nós de León, Asturias e Galicia&quot;,&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España, sacada de varios manuscritos y memorias arábigas|apelidos=Conde y García|nome=Jose Antonio|ano=1820|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=338&amp;zoom=auto,-434,137}}&lt;/ref&gt; ao tempo que denunciaba as irregulares traducións dalgún dos seus colegas.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de la dominación de los árabes en España, sacada de varios manuscritos y memorias arábigas|apelidos=Conde y García|nome=Jose Antonio|ano=1820|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10069797#page=188&amp;zoom=auto,-431,385|páxina=180|lingua=es|cita=El Granadino, que trae esta escritura refiriéndose a Razí no la copió, a mi parecer, con exactitud, pues en tiempo de este antiguo historiador […] no llamaban Castela sino Galicia a las provincias y tierras del otro lado del […] Guadarrama}}&lt;/ref&gt;

* '''1840'''. [[Pascual de Gayangos y Arce]], tradutor ao inglés do cronista arxelino Al-Maqqari, substituía no seu traballo &quot;''ardhu-l-jalalkah''&quot; (o país dos galegos) por &quot;''Galicia y Asturias''&quot;.&lt;ref name=&quot;Gayangos&quot;&gt;{{Cita libro|título=The History of the Mohammedan Dynasties in Spain|apelidos=de Gayangos|nome=Pascual|ano=1840|url=https://books.google.es/books?id=dRVlWhdJkZYC&amp;pg=PR3#v=snippet&amp;q=%22the%20land%20of%20the%20Galicians%22&amp;f=false|páxina=545|volume=1|cita=Ardhu-l-jalalkah (the land of the Galicians)}}&lt;/ref&gt;.

* '''1846'''. O portugués [[Alexandre Herculano]] seguía as denominacións de Asturias e León marcadas pola historiografía española, se ben advertindo que os musulmáns denominaban reis de Galicia os monarcas residentes en Asturias&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Portugal|apelidos=Herculano|nome=Alexandre|ano=1846|url=https://archive.org/details/historiadeportu02hercgoog/page/n107/mode/2up|páxina=78|cita=Rei de Galliza (assim denominavam os sarracenos os monarchas das Asturias)|editorial=|ISBN=|ref=}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Flag of the Kingdom of Asturias.svg|miniatura|300x300px|Imaxinada bandeira do &quot;Reino de Asturias&quot; coa [[Cruz da Vitoria|cruz da vitoria]].{{Efn| Durante o século XII o galego [[Paio, bispo de Oviedo]] (†[[1153]])&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los reyes de Castilla y de León|apelidos=De Sandoval|nome=Prudencio|ano=1792|url=https://archive.org/details/bub_gb_ST9hM_exss8C/page/n171/mode/2up?q=Galecia+Provintia+ortus|cita=in '''Galecia''' provintia ortus/nado en Galicia}}&lt;/ref&gt;, creou unha memoria ficticia para a súa diocese mitificando e falsificando todo tipo de materiais&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La miniatura en los Tumbos A y B|apelidos=Moralejo Álvarez|nome=Serafín|url=https://serafinmoralejoalvarez.files.wordpress.com/2016/03/laminiaturaenlostumbosaybdelacatedraldesantiago.pdf#page=3&amp;zoom=180,-69,346|lingua=es|cita=El obispo Pelayo de Oviedo, modelo de falsarios, […] hizo arropar las falacias y adulteraciones de su ''liber testamentorum'' con un extravagante lujo iconográfico, en un vano intento de detener el inevitable declinar de su sede}}&lt;/ref&gt;, entre eles as chamada [[Cruz da Vitoria|cruz da vitoria]], supostamente sostida por Paio na [[batalla de Covadonga]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=El origen de las leyendas de la Cruz de los Ángeles y la Cruz de la Victoria (catedral de Oviedo): cruces gemmatæ al servicio de la propaganda episcopal|url=http://reunido.uniovi.es/index.php/TSP/article/view/9458/9271|páxina-web=reunido.uniovi.es|data-acceso=2020-12-14|apelidos=Alonso Álvarez|nome=Raquel}}&lt;/ref&gt;.}} &lt;br&gt;Malia non existir referencias documentais que o sustenten, a historiografía española sostén a súa existencia entre os séculos VIII e X.{{Efn|Adoita facerse pasar como equivalente a &quot;reino de Asturias&quot; dúas palabras presentes nunha frase da [[Crónica Albeldense]]: &quot;'''''Asturorum Regnum''' divina providentia exoritur''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Crónicas Asturianas|apelidos=Gil Fernandez|nome=Juan|editorial=Universidade de Oviedo|ano=1985|ISBN=84-600-4405-X|url=https://books.google.co.uk/books?id=mxfdQGSgFDMC&amp;lpg=PA273&amp;vq=Astororum&amp;hl=es&amp;pg=PA173#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=}}&lt;/ref&gt;, literalmente: &quot;naceu pola divina providencia o reino dos ástures&quot;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.academia.edu/23164546/_Hubo_alguna_vez_un_Asturorum_regnum_2006_|apelidos=Canto|nome=Alicia Mª|páxina-web=www.academia.edu|título=¿Hubo alguna vez un &quot;Asturorum regnum&quot;?|data-acceso=08/03/2018|cita=}}&lt;/ref&gt;. Asúmese que existe unha errata no texto pois &quot;''asturorum''&quot; tradúcese en &quot;asturores&quot;, non &quot;ástures&quot;.&lt;br/&gt; Este erro gramatical, a infrecuente definición étnica do reino, e a abundancia de manipulacións na documentación da época fai que existan dúbidas sobre a autenticidade da solitaria referencia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A nosa terra|ano=2008|ISBN=978-84-8341-293-0|páxina=125|cita=&quot;a expresión &quot;Asturorum Regnum&quot; (de sabor tan étnico que abondaria para desbotalo completamente da alta Idade Media por apócrifo) estimouse como un cravo ardente, transmitiuse ata a historiografía actual e xeralizouse como se dun título oficial se tratase co ánimo de demostrar a existencia do dito reino&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;. Sexa como for, constituiría unha excepción en séculos de documentos, igual que ocorre por exemplo con ''Xp̃ianorum regnum'' (reino dos cristiáns), tamén da Albeldense, de xeito que non se pode considerar como denominación para o reino.&lt;ref name=&quot;Aguirre Cano&quot;/&gt;}}]]

* '''1847'''. O xeógrafo e estadista navarro [[Pascual Madoz]], no seu coñecido ''[[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]]'', presenta sen prexuízos uns condes de Galicia &quot;case ao nivel do mesmo rei de Oviedo&quot;, explicando así o papel decisorio da nobreza galega,&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.terraetempo.gal/artigo.php?artigo=3478&amp;seccion=13 |título=Dos reis de Galiza |nome=Xoán Ramón |apelidos={{Versaleta|Fernández Pacios}} |ligazón-autor=Xoán Ramón Fernández Pacios |data=11 de abril de 2014 |páxina-web=[[Terra e Tempo]]}}&lt;/ref&gt; e recoñece que os musulmáns &quot;apelidaron constantemente reis de Galicia os de Asturias&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pascual |apelidos={{versaleta|Madoz}} |ligazónautor=Pascual Madoz |enciclopedia=[[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]] |lugar=[[Madrid]] |lingua=es |título=Galicia |url=https://archive.org/details/diccionariogeogr08mado/page/275 |volume=VIII |ano=1847 |páxinas=274-275}}&lt;/ref&gt;
*'''1849'''. O historiador e xornalista [[Leopoldo Martínez Padín]] publica a súa obra ''Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia''. Nela afirma, á luz das referencias historiográficas, que os límites primitivos de Galicia abranguían a metade da península&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia.|apelidos=Martínez Padín|nome=Leopoldo|ano=1849|url=http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1157934&amp;posicion=25&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|páxina=19}}&lt;/ref&gt; e que non chegou aos actuais até o tempo de Afonso VI.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia política, religiosa y descriptiva de Galicia|apelidos=Martínez Padín|nome=Leopoldo|ano=1849|url=http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1157934&amp;posicion=33&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0|páxina=27}}&lt;/ref&gt;

* '''1850''' e até o 1867. [[Modesto Lafuente]], autor dunha enciclopédica ''Historia de España'' en 30 volumes, fixou definitivamente a denominación de &quot;reino de Asturias&quot;, que sería a seguir adoptada polo resto da historiografía hispana. Un reino ástur ao que as fontes históricas chamaban Galicia, como o propio Lafuente recoñecía nunha nota ao rodapé&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia General de España|apelidos=Modesto|nome=Lafuente|ano=1850|url=https://archive.org/details/historiageneral25lafugoog/page/n126/mode/2up?q=%22sino+galicia%22|páxina=121|cita=ni al reino cristiano de Asturias le llamaban ellos Castela, sino Galicia}}&lt;/ref&gt;, e do que admitía estenderse desde &quot;Galicia até Basconia&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia general de España|apelidos=Lafuente|nome=Modesto|ano=1850|url=https://archive.org/details/historiageneral25lafugoog/page/n88/mode/2up?q=reino+de+asturias |páxina=82}}&lt;/ref&gt;.

* '''1867'''. O arabista [[Miguel Lafuente Alcántara]], tradutor do texto árabe ''[[Ajbar Machmúa]]'', indicaba no seu índice xeográfico que é Galicia o nome que o texto emprega para denominar o reino dos cristiáns da península ibérica.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Ajbar Machmuâ : (colección de tradiciones): crónica anónima del siglo XI|apelidos=Lafuente Alcántara|nome=Miguel|ano=1867|páxina=253|url=http://www.bibliotecavirtualdeandalucia.es/catalogo/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=88984#page=253&amp;zoom=auto,-276,609|cita=Galicia (Chaliquia): Los árabes llamaban así, no sólo al reino de Galicia, sino a toda la parte N. O. de la Península}}&lt;/ref&gt;
*'''1871'''. [[Benito Vicetto]] advertía no volume catro da súa [[Historia de Galicia (Vicetto)|''Historia de Galicia'']] de que a equivocada denominación do reino galego asentaba un erro terminolóxico que &quot;destruiría a pureza da historia&quot; para a posteridade.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Vicetto Pérez|nome=Benito|editorial=|ano=1871|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159340&amp;registrardownload=0&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=21|volume=4|páxinas=8-9|cita=Vean, pues, los que aún persisten en denominar reyes de Oviedo y reyes de Asturias a los primeros reyes de la reconquista, vean, pues, claramente el error que asientan para los que investigan la historia de un pueblo por las denominaciones corográficas que, como la que nos ocupa, destruyen la pureza dela historia. Los reyes de la reconquista según dejamos ya demostrado geográfica e historicamente, no eran reyes de Oviedo ni reyes de Asturias; eran reyes de Galicia […]}}&lt;/ref&gt;

* '''1886'''. O catedrático madrileño [[Miguel Morayta y Sagrario]], autor dunha Historia de España en nove volumes, substituía o termo &quot;''Djalikyah''&quot; (Galicia) do cronista Al-Razí por &quot;Cantabria&quot;. Feito este denunciado por Manuel Murguía.&lt;ref name=&quot;Murguia1891&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|lingua=es|volume=IV|páxina=76|cita=[…] empeñados los autores en hacer gracia de todo a los cántabros, Morayta (Hist.gen. de España) […] traduce, Cantabria, el Djalikyah de al-Razí, cuando es Galicia|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=94}}&lt;/ref&gt;
*'''1891'''. O galego [[Manuel Murguía]], consciente de que se estaba a eliminar Galicia da historia do estado&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguia|nome=Manuel|ano=1891|volume=IV|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;posicion=9&amp;registrardownload=0|cita=Para ellos bajo la denominación de reino de León, Galicia desaparece […]; casualmente cuando es ella la que impera y constituye el núcleo del Estado, y son sus cosas las que vencen y se consolidan|páxina=7|editorial=|ISBN=|ref=}}&lt;/ref&gt;, advertía tamén de que os chamados reis de Asturias eran sinalados como reis de Galicia pola documentación&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|páxina=20|lingua=es|volume=IV|cita=[…] lo de reyes de Asturias y Oviedo es una excepción, una vez que dichos monarcas imperan y se llaman comunmente reyes de toda Galicia.|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=39}}&lt;/ref&gt; e de que o mesmo acontecía cos supostos reis de León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Murguía|nome=Manuel|ano=1891|volume=IV|páxina=22|cita=[…] los árabes […] siempre que se trata de monarcas denominados de León y de las gentes que viven bajo su régimen, les llaman reyes de Galicia y gallegos|editorial=|ISBN=|ref=|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159358&amp;presentacion=pagina&amp;registrardownload=0&amp;posicion=41}}&lt;/ref&gt;.

* '''1897'''. [[Francisco Javier Simonet]] utilizaba &quot;''reino de Asturias y Galicia''&quot; para designar o reino cristián do norte da península&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1897|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA504#v=snippet&amp;q=%22reino%20de%20asturias%20y%20galicia%22&amp;f=false|páxina=504}}&lt;/ref&gt;, facendo constar que o termo &quot;''Chaliquia''&quot; empregado nos textos árabes incluía Galicia, Asturias, León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de los Mozárabes de España|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1897|url=https://books.google.es/books?id=5_s1AQAAMAAJ&amp;hl=es&amp;pg=PA217#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=217|cita=Chaliquia, nombre por el cual los autores arábigos entienden la antigua Gallaecia, […] abarcando las actuales comarcas de Galicia, Asturias y León}}&lt;/ref&gt; e mesmo Castela&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Leyendas históricas árabes|apelidos=Simonet|nome=Francisco Javier|ano=1858|url=https://books.google.es/books?id=YupFAAAAcAAJ&amp;pg=PA43&amp;dq=castilla+formaba+una+parte+de+Gialiquia&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiPhPqTj6zqAhXIsaQKHYFnDQ8Q6AEwAHoECAAQAg#v=onepage&amp;q=castilla%20formaba%20una%20parte%20de%20Gialiquia&amp;f=false|páxina=43|cita=Castilla formaba parte de Gialiquia o Galicia}}&lt;/ref&gt;.

'''Século XX'''
* '''1904'''. A autora alemano-portuguesa [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] advertía de que era Galicia o único nome co que se coñecía globalmente o territorio cristián peninsular na Idade Media. Existindo probas deste feito &quot;na poesía épica xermana, nas sagas escandinavas, nos historiadores flamengos, nos cantares de xesta franceses, na poesía popular inglesa, nas obras de trobadores, nos poetas de Italia e nos autores árabes&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cancioneiro da ajuda|apelidos=de Vasconcellos|nome=Carolina Michaëlis|ano=1904|url=https://archive.org/details/cancioneirodaaju02vascuoft/page/790|páxinas=791-793|volume=2|cita=O curto periodo em que S.Salvador de Oviedo fora capital dos territorios reconquistados não teve eco na memoria dos povos. O immediato, pelo contrario, em que as Asturias e a Galliza formaram uma unidade, dentro em pouco augmentada pela panicie de Leão, repercutiu-se longe, espalhando todavia exclusivamente a fama das terras gallizianas.|lingua=pt}}&lt;/ref&gt;

* '''1911'''. A [[Enciclopedia Británica (edición de 1911)|11.ª edición]] da ''[[Enciclopedia Británica]]'', considerada unha das edicións máis famosas pola súa erudición e estilo literario,&lt;ref name=&quot;Kogan&quot;/&gt; fai referencia a Afonso III como o monarca do «reino coñecido como “de Galicia” ou “de Oviedo”».&lt;ref name=&quot;Enciclopedia Británica&quot;/&gt;

* '''1921'''. O francés [[Louis Barrau-Dihigo]] publicaba a súa tese doutoral sobre o reino asturiano (''Recherches sur l'histoire politique du royaume asturien'' (718-910)), tese que iniciaba indicando ser esta unha historia &quot;estritamente nacional e que non afecta máis que á península&quot;, ademais de &quot;escura e falta de fontes documentais&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Recherches sur l'histoire politique du royaume asturien (718-910)|apelidos=Barrau-Dihigo|nome=Louis|ano=1921|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k62143148/f13.item|lingua=fr|cita=A historia do Reino de Asturias é estritamente nacional e non afecta máis que á Península; é, ademais, demasiado escura e sempre estará falta de fontes documentais; é, en fin, na súa indixencia, dunha pesada monotonía, non ofrecendo apenas máis que relatos de batallas ou de revoltas}}&lt;/ref&gt;

* '''1926'''. O académico [[Julio Puyol y Alonso]] chega a preguntarse se existiu de verdade un Reino de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Origenes del reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA48#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxinas=48-50}}&lt;/ref&gt;, recoñecendo na súa loita por esclarecer ese feito que &quot;na corte de Roma e outros pobos de Europa se daba o nome de reino de Galicia ao estado cristián do noroeste&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Orígenes del Reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA50#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=50}}&lt;/ref&gt; e que León non era senón un territorio de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Orígenes del Reino de León y de sus instituciones políticas|apelidos=Puyol y Alonso|nome=Julio|ano=1926|url=https://books.google.es/books?id=t2y6nXQH6I4C&amp;lpg=PR2&amp;hl=es&amp;pg=PA125#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=125|cita=es considerada la tierra leonesa como una parte del territorio de Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;.
*'''1928.''' O medievalista [[Claudio Sánchez-Albornoz]] publicaba o artigo ''La primitiva organización monetaria de León y Castilla''. Neste traballo o autor non consegue explicar o motivo da profusa circulación na Galicia altomedieval das moedas coñecidas como ''gallicanos'', ''gallicenses'' ou ''galleganos''. &quot;Entenderían os homes do século X por sólidos ''gallicanos'' sólidos de Galicia?&quot; pergúntase, e malia achar escrito sobre elas seren &quot;de uso na nosa terra (''usui terre nostre'')&quot; o autor ignora a evidencia de que o nome da moeda deriva do nome do reino: &quot;resulta difícil explicar que se calificasen de galleganos sólidos fabricados polos reis de León para todo o seu reino e moi dubidoso que os soberanos leoneses cuñasen só en Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Sánchez-Albornoz|nome=Claudio|data=1928|título=La primitiva organización monetaria de León y Castilla|revista=Anuario de historia del derecho español|páxinas=301-345|número=5|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2057894.pdf|páxina=309|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

*'''1933'''. [[Armando Cotarelo Valledor]] publica unha premiada biografía de Afonso III na que lle outorga a condición de rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=107&amp;zoom=auto,-360,603|lingua=es|cita=Don Alfonso Rey de Galicia (Cp.III)}}&lt;/ref&gt;. Porén, malia afirmar que nunca existiu unha conquista musulmá do territorio galego&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=106&amp;zoom=auto,-359,68|páxinas=77-79|lingua=es}}&lt;/ref&gt; e traducir correctamente as fontes árabes e cristiás que sinalan a Afonso como rei de Galicia&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=294&amp;zoom=auto,-358,655|páxina=264|cita=Almondir […] corrió toda la frontera de Galicia. […]cuando tuvo aviso de la venida del Rey de Galicia|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=202&amp;zoom=auto,-358,654|páxina=172|cita=Alfonso, glorioso rey de las Galicias|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, o autor asume que o reino galego dependía de Asturias, para el unha entidade diferente.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Alfonso III el Magno, último rey de Asturias|apelidos=Cotarelo Valledor|nome=Armando|ano=1933|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10069484&amp;posicion=1&amp;registrardownload=1#page=107&amp;zoom=auto,-360,635|páxina=77|lingua=es|cita=Galicia reino dependiente de Asturias}}&lt;/ref&gt; Unha edición facsimilar da obra foi publicada no ano [[1991]] baixo o título ''Alfonso III el Magno. Último rey de Oviedo y primero de Galicia''.

* '''1944'''. [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao]], nunha misiva a Claudio Sánchez-Albornoz, acúsao a el e a Menéndez Pidal de &quot;ocultar con malicia de inimigos todo o que Galicia significou na España doutros tempos&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Rodríguez Castelao|nome=Alfonso Daniel|data=1975|título=Homenaxe a Castelao|revista=Grial: revista galega de cultura|páxinas=100|número=47|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/num-47-1975/}}&lt;/ref&gt;.

[[Ficheiro:Ramón_Menéndez_Pidal_com_Charlton_Heston.png|miniatura|300x300px|Ramón Menéndez Pidal na rodaxe da película &quot;El cid&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|páxina=59|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PT52&amp;dq=al-kalb%20al-ghalizi&amp;hl=es&amp;pg=PT52#v=onepage&amp;q=al-kalb%20al-ghalizi&amp;f=false|cita=o Cid Campeador, quen aparece nun texto árabe do século XII como ''al-kalb al-ghalizi'', &quot;galego&quot; (&quot;can galego&quot;, para sermos máis exactos)}}&lt;/ref&gt;, baseada no ''[[Cantar de Mio Cid]]'', manuscrito propiedade da súa familia. O hispanista inglés [[Colin Smith]], analizando as tinturas do manuscrito con [[raios X]]&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La creación del poema de mio cid|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Crítica|ano=1985|ISBN=9788474232646|ref=}}&lt;/ref&gt;, demostrou que Pidal manipulou o documento retocando versos, mudando palabras e cambiando a data que figura no texto para facelo pasar por máis antigo do que era na realidade.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La invención del pasado|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|ISBN=978-84-8306-853-3|páxinas=98-99|ref=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=La honestidad intelectual es lo que cuenta – Rebelion|url=https://rebelion.org/la-honestidad-intelectual-es-lo-que-cuenta/|data-acceso=2020-11-22|lingua=es}}&lt;/ref&gt;]]
* '''1947'''. [[Ramón Menéndez Pidal]], o grande impulsor da idea de Castela como núcleo da &quot;nación&quot; española, comparaba a &quot;lacónica historiografía cristiá&quot; do período ástur coa historiografía árabe cuxos historiadores eran &quot;precisos na cronoloxía, abundantes nos pormenores, moi atentos ás personaxes secundarias, amosando en todo un poder de visión extenso, á vez que penetrante&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=La España del cid|apelidos=Menéndez Pidal|nome=Ramón|ano=1947|páxina=5|url=https://books.google.es/books?id=a2QJAQAAIAAJ&amp;dq=la+espa%C3%B1a+del+cid+menendez+pidal&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22la+historiograf%C3%ADa+cristiana+se+encerraba+en+un+laconismo+tan+desabrido%22}}&lt;/ref&gt;. Malia isto o autor optou por ignorar a comprensión política dos estudosos árabes substituíndo o nome de Galicia polos de Castela, Asturias e León.

* '''1948'''. [[Americo Castro Quesada]] elimina tamén o nome de Galicia como propio do reino medieval do norte peninsular, se ben incluíndo a advertencia de que &quot;os árabes chamaban galegos a todos os cristiáns do norte&quot;&lt;ref name=&quot;:113&quot;&gt;{{Cita libro|título=España en su historia|url=https://archive.org/details/espanaensuhistor0000cast|apelidos=Castro|nome=Américo|editorial=Losada|ano=1948|cita=&quot;los árabes llamaban gallegos a todos los cristianos del norte, mientras que a los catalanes los consideraban francos&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.

* '''1949'''. O catedrático [[Antonio Cristino Floriano y Cumbreño]] indicaba na súa obra ''Diplomática española del período astur'' que a denominación utilizada para designar o reino galego medieval non pasaba dun &quot;concepto político-xeográfico&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Diplomática española del período Astur|apelidos=Floriano|nome=Antonio Cristino|ano=1949|url=https://books.google.es/books?id=rJJCAAAAYAAJ&amp;dq=concepto+pol%C3%ADtico+geografico+que+historicamente+comprendemos+como+reino+asturiano&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22concepto+pol%C3%ADtico+-+geografico+que+historicamente+comprendemos+como+reino+asturiano%22|cita=Al norte de esta faja, ya con el carácter de un concepto político-geográfico, se extiende lo que históricamente comprendemos como «Reino Astur»}}&lt;/ref&gt;.

* '''1952'''. O catalán [[Ferran Soldevila]], na súa ''Historia de España'', afirmaba tamén que &quot;os sarracenos comprendían baixo o nome de galegos tamén a asturianos e leoneses&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de España|apelidos=Soldevila|nome=Ferran|ano=1952|url=https://books.google.es/books?id=87IcAAAAMAAJ&amp;dq=los+sarracenos+comprend%C3%ADan+bajo+el+nombre+de+gallegos+tambi%C3%A9n+a+leoneses+y+asturianos&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%22de+gallegos+a+los+leoneses+y+a+los+asturianos%22|volume=1}}&lt;/ref&gt;

* '''1954'''. [[Jose Antonio Maravall]], no seu traballo ''El concepto de España en la Edad Media'', recoñecía que tanto nas fontes cristiás como nas árabes todo o territorio cristián medieval era denominado Galicia&lt;ref name=&quot;:1343&quot;&gt;{{Cita libro|título=El concepto de España en la edad media|apelidos=Maravall|nome=Jose Antonio|ano=1954|páxina=214|cita=&quot;tanto en las fuentes carolingias como en las musulmanas toda la zona se denominaba, en efecto, Galicia&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.

* '''1956'''. O historiador Claudio Sánchez-Albornoz, en ''España, un enigma histórico'', non conseguía comprender o motivo polo cal o idioma galego era empregado en todo o reino cristián medieval cando, para el, Galicia non deixaba de ser un territorio marxinal&lt;ref name=&quot;:21&quot; /&gt;.

* '''1961''' e '''1992'''. O atlas histórico ''The Penguin Atlas of Medieval History'' de [[Colin McEvedy]] denomina o reino como Galicia na serie de mapas políticos de Europa que comprenden o período entre os anos 771 e 888. Isto mantense na edición revisada que se publicou en [[1992]] so o título ''The New Penguin Atlas of Medieval History''.&lt;ref name=&quot;McEvedy&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;McEvedy2&quot;/&gt;

* '''1963'''. O médico e historiador ribadaviense [[Manuel Rubén García Álvarez|Ruben García Álvarez]] lembrou, nun artigo na [[Grial (revista)|revista Grial]], que &quot;era Galicia o único nome que para falar da España cristiá empregaban as fontes latinas e árabes&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=García Álvarez|nome=Rubén|data=1963|título=Contribución gallega a la formación de Castilla|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/num-2-1963/|revista=Grial|cita=¿qué diremos del por todos llamado solar astur-leonés y que era en realidad Galicia, único nombre que para hablarnos de la España cristiana emplean las fuentes latinas y árabes más antiguas y más dignas de crédito?|páxinas=142|número=2}}&lt;/ref&gt;

* '''1970'''. O notario coruñés [[Eduardo Menéndez-Valdes Golpe]], na súa obra ''Separatismo e unidade - Unha mitificación histórica'' criticaba a idealización de Castela realizada pola historiografía española, ao tempo que apuntaba que na realidade esta xurdiu separándose do reino cristián medieval. Un reino incorrectamente chamado &quot;de León&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Separatismo e unidade - Unha mitificación histórica|apelidos=Menéndez-Valdes Golpe|nome=Eduardo|editorial=Galaxia|ano=1970|url=https://books.google.es/books?id=t0KskYrcY1QC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA39#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=39|cita=ao falar de &quot;Reino de León&quot; non debemos dar a esta expresión outro valor do que unha denominación puramente convencional para designar o estado que tiña a súa capitalidade na cidade de León}}&lt;/ref&gt;

* '''1981'''. [[Claudio Sánchez-Albornoz]] recoñecía na súa obra ''Estudios sobre Galicia en la temprana edad media'' que era Galicia e non outro o nome co cal se atopaba nas fontes históricas por el manexadas&lt;ref name=&quot;:22&quot;&gt;{{Cita libro|título=Estudios sobre Galicia en la temprana Edad Media|apelidos=Sánchez Albornoz|nome=Claudio|editorial=Fundación Barrié de La Maza|ano=1981|páxinas=26, 159, 523|cita=&quot;en Cordoba llamaban '''Galicia''' al solar del reino astur&quot;&lt;br&gt;&quot;durante el siglo IX fuera de la España […] cristiana se daba al topónimo '''Galicia''' un amplio significado que llegaba a identificarse con toda la extensión de las tierras regidas por los sucesores de Pelayo&quot;&lt;br&gt;&quot;durante el siglo IX en la españa musulmana y mas allá de los Pirineos se acostumbraba a llamar reyes de '''Galicia''' a los de Oviedo&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;.[[Ficheiro:Claudio Sánchez-Albornoz.png|miniatura|Fotografía de [[Claudio Sánchez Albornoz]]. Este autor escribiu un artigo no ano 1974 titulado &quot;Sobre una epístola del papa Juan IX a Alfonso III de Asturias&quot;, feito ilustrativo do proceder do medievalismo hispano, pois no documento o rei Afonso só figura nomeado como rei de Galicia&lt;ref name=&quot;:332&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Murado2013&quot;&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PT53&amp;dq=ep%C3%ADstola%20del%20papa%20juan%20ix%20a%20alfonso%20iii&amp;hl=es&amp;pg=PT53#v=onepage&amp;q=ep%C3%ADstola%20del%20papa%20juan%20ix%20a%20alfonso%20iii&amp;f=false|páxina=60}}&lt;/ref&gt;.]]

* '''1981'''. A edición da crónica de Ibn Hayyan, dos autores María J. Viguera, Federico Corriente e José María Lacarra, traduce &quot;''al-yalalika''&quot; (galego) por &quot;leonés&quot; e substitúe no texto &quot;''Yalliqiyya''&quot; (Galicia) por &quot;León&quot; (que no texto aparece como &quot;''Liyun''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Liyūn|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_4679|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=en|nome=P.|apelidos=Chalmeta}}&lt;/ref&gt;). No apéndice toponímico do libro os autores explican que &quot;''Yilliqiyya''&quot; é &quot;o territorio cristián nese tempo capitalizado en León&quot;{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2005|p=128}}.

*'''1986'''. O arabista [[Elías Teres Sábada]], na súa obra ''Materiales para el estudio de la toponimia hispanoárabe: nómina fluvial'' non dubida en traducir &quot;''Yilliquiya''&quot; (Galicia)&lt;ref name=&quot;:79&quot; /&gt; por &quot;''Castilla-León''&quot;. Porén, no mesmo texto aparece &quot;''Qastalla''&quot;&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Ḳas̲h̲tāla|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedie-de-l-islam/*-SIM_3977|revista=Encyclopédie de l’Islam|data=2010-10-01|lingua=en|nome=P.|apelidos=Chalmeta}}&lt;/ref&gt; traducido correctamente por Castela.&lt;ref name=&quot;Teres_Sábada&quot;&gt;{{Cita libro|título=Materiales para el estudio de la toponimia hispanoárabe : nómina fluvial|apelidos=Teres Sábada|nome=Elías|editorial=CSIC|ano=1986|ISBN=|ref=|url=https://archive.org/details/materialesparael0001tere/page/158/mode/2up?q=tawfar}}&lt;/ref&gt;

* '''1986'''. O filólogo [[Giuseppe Tavani]], estudoso da lírica galega medieval, afirmaba no seu libro ''A poesía lírica galego-portuguesa'' que &quot;falta aínda por explica-lo motivo polo que a poesía lírica expresada por esta entidade socio-económica e superestrutural foi galega e, pola contra, non asturiana ou leonesa&quot;&lt;ref name=&quot;:25&quot; /&gt;.

* '''1988'''. A historiadora ourensá [[Olga Gallego]], na súa obra ''La organización administrativa territorial de la antigua provincia de Ourense a mediados del siglo XVIII'', ao facer unha síntese histórica da organización territorial de Galicia, di que “o territorio da Galecia romana e do posterior reino suevo se incorpora ao ''reino asturleonés''” (en [[Escritura itálica|itálica]] no orixinal), mais considerando e explicando que para [[Benito Vicetto|Vicetto]] se trata dunha monarquía galaica.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Olga |apelidos={{Versaleta|Gallego Domínguez}} |ligazón-autor=Olga Gallego |título=La organización administrativa territorial de la antigua provincia de Ourense a mediados del siglo XVIII |serie=[[Boletín Auriense]]. Anexo 10 |ano=1988 |editorial=[[Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense]] |lingua=es |páxina=26 |isbn=84-505-7865-5}}&lt;/ref&gt;

* '''1995'''. No primeiro número da nova etapa da revista ''[[Terra e Tempo]]'', dedicado á historia de Galicia, os historiadores [[Anselmo López Carreira]] e [[Luís Obelleiro Piñón]], no artigo «A historia “oficial” e a negación de Galicia», e o tamén historiador [[André Pena Graña]], en «O reino de Galicia na Idade Media», advirten que o país galego era no período medieval independente e que a súa existencia é negada ou desvirtuada pola historiografía oficial española ao non encaixar no modelo patrioteiro español. A este ''novo'' paradigma historiográfico súmase o profesor e político [[Francisco Rodríguez Sánchez]].{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}} et al.|1995|p=}}

* '''1995'''. O hispanista inglés [[Roger Collin|Roger Collins]], na súa obra ''The Arab Conquest of Spain: 710-797'', afirmaba que á unión de Galicia con rexións veciñas &quot;chámaselle xeralmente Reino de Asturias&quot;, malia que &quot;os detalles históricos precisos se achan escurecidos polos mitos nacionais que conducen á construción da identidade española moderna&quot;.&lt;ref name=&quot;:510&quot;&gt;{{Cita libro|título=The Arab Conquest of Spain: 710 - 797|apelidos=Collins|nome=Roger|editorial=Wiley|ano=1995|páxinas=50-51|cita=Durante varios séculos despois da derrota dos godos, Galicia uniuse con outras rexións veciñas nos mesmos monarcas […] Isto xeralmente chámase Reino de Asturias nas fontes tradicionais e modernas, aínda que os detalles históricos precisos destes eventos foron escurecidos polos mitos nacionais que conducen á construción da identidade española moderna.|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1996'''. O profesor da universidade de Cambridge, [[Colin Smith]], publica o artigo &quot;Galicia, todo un reino&quot; nunha obra homenaxe á profesora [[Pilar Vázquez Cuesta]]. Nel, o autor analiza documentación de todo tipo e procedencia comprobando a proxección internacional do reino galego e a inexistencia dos supostos reinos de Asturias e León. O sorprendido profesor especula coa posibilidade de tal feito deberse á &quot;proxección do culto xacobeo&quot; ou á &quot;supervivencia de textos da xeografía clásica&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos=Smith|nome=Colin|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1996|páxina=743-744|cita=..creo que no vale atribuir el &quot;error&quot; […] a la creciente importancia y proyección del culto jacobeo, y la razón se nos escapa a no ser que atribuyamos el hecho a alguna supervivencia de textos de la geografía clásica|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta}}&lt;/ref&gt; Máis adiante, nun texto póstumo publicado no ano 2000, o profesor Smith afirmará, falando sobre a Historia Turpini, que &quot;as razóns para o extremo protagonismo de Galicia en toda a rexión (..) poden conxeturarse e non son tan absurdas como podería parecer; non foi este equivoco (que o reino de León se chamaba Galicia) reducido ao presente texto.&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The Geography and History of Iberia in the Liber Sancti Jacobi|apelidos=Colin Smith|nome=Christopher|ano=2000|url=https://books.google.es/books?id=BKvsDUvvveYC&amp;lpg=PA23&amp;pg=PA32#v=onepage&amp;q&amp;f=false|páxina=32|páxinas=23-43|publicación=The Pilgrimage to Compostela in the Middle Ages|cita=The reasons for the extreme prominence of Galicia throughout - leon, castile, and other political entities - being hardly mentioned can be conjetured and are not quite so absurd as might be throught; not was such a misconception ('''that the kingdom of leon was called Galicia''') confined to the present text.|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

* '''1996''' e '''2001'''. O economista e político [[Camilo Nogueira Román]] publicaba senllos artigos na revista ''[[A Trabe de Ouro (revista)|A Trabe de Ouro]]''&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Nogueira Román|nome=Camilo|data=1996|título=Sobre as orixes da cuestión nacional galega: a división de Gallaecia e a creación do estado portugués|revista=A Trabe de Ouro|páxinas=11-24, 59-79|número=25 e 26}}&lt;/ref&gt;, traballo ampliado no ano 2001 no libro ''A memoria da nación. O reino de Gallaecia'', no cal realizaba unha crítica da ideoloxía castelanista e denunciaba a desaparición historiográfica do reino galego medieval.&lt;ref name=&quot;:74&quot;&gt;{{Cita libro|título=A memoria da nación: O reino de Gallaecia|apelidos=Nogueira|nome=Camilo|editorial=Xerais|ano=2001|páxina=144|cita=As fontes documentais cristiás e as historiografías carolinxia e árabe da época poñen en evidencia que os monarcas cristiáns eran denominados reis de Gallaecia|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1997'''-'''2003'''. O historiador [[Anselmo López Carreira]], na obra colectiva ''Historia Xeral de Galicia'', advertía de que o reino cristián do noroeste peninsular era denominado Galicia, nunca Asturias ou León&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia Xeral de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=1997|páxinas=138-139|cita=Galicia, é dicir, o territorio cristián do noroeste […] así se denominará no sucesivo nas crónicas árabes e norteeuropeas e mesmo en documentos cristiáns […]; nunca Asturias ou León, términos carentes de calquera significación política}}&lt;/ref&gt;. Este autor publicaba posteriormente dúas pequenas obras adicadas ao reino galego: ''O reino de Galiza'' no ano 1998 e ''Os reis de Galicia'' no ano 2003, nas que incidía novamente neste feito.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino de Galiza|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=1998|páxina=6|cita=&quot;falar dos reinos de Asturias e León é unha sinécdoque (xa se sabe, tomar a parte polo todo), pois naquela época a todo ese territorio chamabaselle Galiza (segundo se pode comprobar tanto nos documentos como nos mapas)&quot;|ref=}}&lt;/ref&gt;

* '''1998'''. O lingüista [[Xosé Ramón Freixeiro Mato|Xose Ramón Freixeiro Mato]] sumábase á denuncia da eliminación do reino de Galicia da narración histórica cun texto publicado pola editorial A Nosa Terra&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Freixeiro Mato|nome=Xose Ramón|data=1998|título=A lingua do reino de Galiza|revista=A nosa cultura|ISSN=0213-3105|número=18: Polo reino de Galiza|páxina=p. 21|editorial=Promocións Culturais Galegas|cita=A pesar de na historiografía oficial española o reino de Galiza practicamente non existir ou simplesmente figurar como subsidiario dos reinos de Asturias, León ou Castela, na documentación medieval aparece constantemente citado, outorgándoselle grande relevancia|url=https://illa.udc.gal/Repository/Publications/Drafts/1431681726034_El_papel_del_Reino.pdf#page=2&amp;zoom=auto,609,980}}&lt;/ref&gt;.

* '''1999'''. O historiador galego [[Xosé Antonio López Teixeira]] publicaba entre o 1999 e o 2001 tres artigos en ''A Trabe de Ouro''&lt;ref&gt;* López Teixeira, Xosé Antonio (1999). &quot;As orixes políticas do reino de Galicia. Usurpadores e tiranos (711-910)&quot;. A Trabe de Ouro (38): 181–199.

* López Teixeira, Xosé Antonio (2000). &quot;Arredor do regnum christianorum dos galegos&quot;. A Trabe de Ouro (39): 221–229.

* López Teixeira, Xosé Antonio (2001). &quot;A reconstrución político-institucional do reino de Gallaecia&quot;. A Trabe de Ouro (40): 489-500.&lt;/ref&gt; cos que conformaría o libro ''Arredor da conformación do reino de Galicia'' no ano 2003. Posteriormente, en 2010, publicou ''A formación do reino de Galiza''. Nestes traballos o autor realizou unha análise das orixes do reino galego recoñecendo o seu correcto alcance e denominación.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910)|apelidos=López Teixeira|nome=Xose Antonio|editorial=Toxosoutos|ano=2010|páxina=142|cita=Gallaecia foi o topónimo que identificaba, alén das nosas fronteiras, a todo o conxunto de territorios que conforman o cuadrante noroccidental peninsular. Os cronistas árabes e francos nomeaban a nova formación social como Gallaecia, e nela incluían o distrito de Asturias e as cidades de Léon, Astorga e Zamora […]&quot;|ref=|ISBN=}}&lt;/ref&gt;

* '''2000'''. O debuxante [[Pepe Carreiro]], asesorado historicamente polo equipo de [[Edicións A Nosa Terra]], escribiu e ilustrou unha didáctica e amena historia de Galicia para os máis novos. Titulada ''Historia de Galicia. A nosa historia'', nela explícase que, ao acabaren os musulmáns co reino visigodo e ocuparen toda a Península agás Galicia e algunhas zonas do norte, “o reino da Gallaecia estivo durante un tempo sen rei”; que os “señores de Galicia” instauraron unha nova monarquía, que pasou a residir en cortes como Oviedo, León ou Compostela; e que “Galicia” tiña uns límites moi superiores aos actuais, tanto polo sur como polo leste. Foi publicada no ano 2000&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2000 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=84-95350-53-X |id=D.L. VG-589-2000 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; e reeditouse no 2001.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2001 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=84-95350-53-X |id=D.L. VG-612-2001 |edición=2.ª |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; Fíxose tamén unha edición para a [[Fundación Caixa Galicia]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |editorial=Vigo: [[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]]; [[Fundación Caixa Galicia]] |isbn=84-89976-93-7 |id=D.L. VG-652-1999 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; En 2009 saíu do prelo unha nova edición que se publicou xa en 2010.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |ano=2010 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=978-84-8341-434-7 |id=D.L. VG-1323-2009 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; Tamén saíu unha edición para a [[Deputación da Coruña]].&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. A nosa historia |editorial=Vigo: [[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]]; [[Deputación da Coruña]] |isbn=978-84-8341-434-7 |id=D.L. VG-1323-2009 |páxinas=28-29}}&lt;/ref&gt; En 2012, [[Baía Edicións]] lanzou a súa propia edición baixo o título ''Historia de Galicia. Da vida nas covas ás acampadas nas prazas''. Os textos foron modificados: por unha banda suprimíronse as expresións “reino da Gallaecia” e “señores de Galicia”, por outra especificouse que nesa época a “Gallaecia”, alén da Galicia actual, comprendía Asturias, León e Zamora polo leste e até Coímbra polo sur.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Pepe |apelidos={{Versaleta|Carreiro}} |ligazónautor=Pepe Carreiro |título=Historia de Galicia. Da vida nas covas ás acampadas nas prazas |ano=2012 |editorial=[[Baía Edicións]] |lugar=A Coruña |isbn=978-84-9995-034-1 |páxinas=26-27}}&lt;/ref&gt;

'''Século XXI'''
* [[Ficheiro:Anselmo López Carreira (AELG)-1.jpg|miniatura|A publicación no ano 2005 do libro ''O reino medieval de Galicia'' de [[Anselmo López Carreira]] supuxo un punto de inflexión na consideración histórica do reino galego.]]'''2001'''. Unha nova edición en castelán do cronista Ibn Hayyan, a cargo de Mahmud `Ali Makki e Federico Corriente&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Ibn Hayyan. Crónica de los emires Alhakam I y `Abdarrahman II entre los años 796 y 847 [Almuqtabis II-1]|editorial=CSIC|ano=2001|url=https://digital.csic.es/handle/10261/14139}}&lt;/ref&gt;, traducía &quot;''Gilliqiyah''&quot;, termo que figura no texto en catorce ocasións, por &quot;reino de Asturias (e León)&quot;, cando Asturias non aparece nunca e León só nunha ocasión e como cidade, non como reino&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|editorial=Xerais|ano=2020|páxina=159|apelidos2=López Carreira}}&lt;/ref&gt;.

* '''2005'''. Publícase o artigo «Pervivencia altomedieval (714-1080) de la “Gallaecia” suevo-visigoda (561-714)» de [[Manuel Carriedo Tejedo]]. Nel, o medievalista leonés defende que a Gallaecia [[Reino suevo de Galicia|suevo]]-[[Galicia visigoda|visigoda]] permaneceu vixente aínda varios séculos máis após a [[conquista musulmá de Hispania]] comezada no ano 711.{{Sfn|{{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|2005|p=}} Este paradigma historiográfico xa se manifestaba na traxectoria previa do autor, por exemplo, en estudos como «Andalusíes en la “Gallaecia” (756/1009)» en 2004 ou «Los obispos de sedes foráneas, documentados en la “Gallaecia” altomedieval (711-1065)» en 2003.

*'''2005'''. O profesor Anselmo López Carreira publicaba o libro ''[[O reino medieval de Galicia]]'' no que estudaba pormenorizadamente a historia do reino galego entre os séculos V e XV, denunciando o seu ocultamento pola historiografía nacionalista española.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia|apelidos=López Carreira|nome=Anselmo|editorial=A Nosa Terra|ano=2005|páxinas=111-112|cita=[…] o traballo de restituír a historia máis verosímil de Galicia pasa ineludiblemente pola penosa tarefa 'deconstrutora' de plantarlle cara con decisión á arraigadísima mitoloxía elaborada por unha historiografía que naceu e prosperou como un instrumento máis ao servizo de designios políticos}}&lt;/ref&gt; A obra tivo unha segunda e terceira edicións en 2008 e 2020 respectivamente.

*'''2006'''. O profesor da [[universidade de Deusto]] [[Armando Besga Marroquín]] afirmaba nun artigo sobre o Beato de Liébana e a Cantabria do século VIII que a monarquía asturiana careceu de nome oficial, e que foron os historiadores os que crearon a denominación de Reino de Asturias, que para os cronistas árabes recibía o nome de Galicia.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Cantabria en el siglo VIII|apelidos=Besga Marroquin|nome=Armando|editorial=Gobierno de Cantabria, Consejería de Cultura, Turismo y Deporte|ano=2006|ISBN=84-87616-96-8|páxinas=91-106|páxina=100|publicación=Apocalipsis : el ciclo histórico de Beato de Liébana|cita=la monarquía asturiana (..) careció de nombre oficial; somos los historiadores los que le hemos dado la denominación de Reino de Asturias (los cronistas musulmanes lo designaban con el nombre de Galicia)|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2007'''. A investigadora do CSIC [[Ana María Carballeira Devasa]] publicaba o libro ''Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales''. Nel analízase a obra de máis de cincuenta autores árabes, de entre os séculos VIII e XV, certificando que para os musulmáns era Galicia o espazo territorial ocupado polos cristiáns do norte da península.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales|apelidos=Carballeira Devasa|nome=Ana María|editorial=CSIC|ano=2007|url=https://digital.csic.es/bitstream/10261/55847/1/Carballeira_Arabes%20in%20patria%20asturiensium.pdf#page=10&amp;zoom=80,-359,711|cita=las fuentes árabes suelen referirse a los soberanos astur-leones y a los castellanos como 'reyes gallegos' o 'reyes de Yilliqiya'|páxina=127}}&lt;/ref&gt;

* '''2008'''. O escritor [[Miguel-Anxo Murado]] publicaba a súa obra divulgativa ''Otra idea de Galicia'' no que adicaba un capítulo á desaparición de Galicia do canon historiográfico hispano&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel-Anxo|editorial=Debate|ano=2013|url=https://books.google.es/books?id=CUTCAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;hl=es&amp;pg=PT40#v=onepage&amp;q&amp;f=false|capítulo=Cap.3: Terra sen historia|páxina=50}}&lt;/ref&gt; e analizaba a errónea interpretación dada ao seu período medieval.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Outra idea de Galicia|apelidos=Murado|nome=Miguel Anxo|editorial=Debate|ano=2016|ISBN=9788499923468|url=https://books.google.es/books?id=mdYxAAAAQBAJ&amp;lpg=PP1&amp;dq=miguel%20anxo%20murado%20otra%20idea%20de%20galicia&amp;hl=es&amp;pg=PT50#v=onepage&amp;q&amp;f=false|cita=O que non existía entón era un reino asturiano como tal […]. Para os seus contemporáneos, o Reino de Asturias era na realidade o Reino de Galicia […]|ref=}}&lt;/ref&gt; En 2013 publicouna en galego.

* '''2008'''. O medievalista [[Carlos Baliñas Pérez]], autor que empregou a terminoloxía fixada por Modesto Lafuente durante toda a súa traxectoria, recoñecía no libro ''O condado de Lemos na Idade Media'' que o nome de &quot;Reino de Asturias&quot; outorgado ao reino galego medieval non pasa dunha convención&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=As orixes altomedievais da Terra e Condado de Lemos|apelidos=Baliñas Pérez|nome=Carlos|editorial=Xunta de Galicia|ano=2008|ISBN=978-84-453-4598-6|publicación=O condado de Lemos na Idade Media|cita=[…] o territorio da Galicia nuclear queda definitivamente incorporado ao espazo político que coñecemos convencionalmente como Reino de Asturias e que de feito deberiamos denominar como reino astur-galaico-leonés}}&lt;/ref&gt;. Malia recoñecer o desacertado do termo, este historiador amosábase disposto a continuar utilizándoo nunha entrevista do ano 2016&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Carlos Baliñas: “É hora de deixar tranquilos os reis de Galicia e democratizar a historia social”|url=https://biosbardia.wordpress.com/2016/01/18/carlos-balinas-e-hora-de-deixar-tranquilos-os-reis-de-galicia-e-democratizar-a-historia-social/|páxina-web=BiosBardia|data=2016-01-18|cita=penso que aínda que o termo sexa incorrecto, […] é preferible admitir unha terminoloxía establecida para que a nosa historiografía non quede desconectada do estudo internacional.}}&lt;/ref&gt;.

*'''2008'''. O historiador [[José Manuel Barbosa]] publica o ''Atlas Histórico da Galiza, e o seu contorno Geográfico e cultural''. Na obra, empregando 84 mapas e 70 textos descriptivos, o autor da conta das modificacións das fronteiras do territorio galego desde época prerromana, destacando o papel preponderante na península ibérica do reino galego medieval.

*'''2011'''. O medievalista Armando Besga Marroquín afirmaba no artigo ''El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias'' que tal reino non aparece documentado, e que a fórmula ''regnante in Asturias'' coa que ás veces se xustifica a súa existencia non é máis que un xeito de datar os diplomas.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=154|cita=el nombre &quot;reino de Asturias&quot; no aparece en la documentación de la época (..) la fórmula ''regnante in Asturias'' (..) sólo fue una forma de datar los documentos|lingua=es}}&lt;/ref&gt; E malia afirmar que atendendo ás fontes históricas o reino debería denominarse Galicia&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=169|cita=Si fuera por el número de apariciones en las fuentes, habría que concluir que Galicia fue el nombre del reino de Asturias|lingua=es}}&lt;/ref&gt;, o autor remata por concluír que na realidade este carecía dun nome propio.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Besga Marroquín|nome=Armando|data=2011|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|revista=Letras de Deusto|volume=41|número=130|páxina=184|cita=el reino de Asturias, su territorio o sus reyes fueron llamados de distintas maneras. (..) Esa misma diversidad indica que el reino no tuvo un nombre propio|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2011'''. O historiador e profesor da universidade compostelá [[Antonio Míguez Macho]] explica na súa ''Historia breve de Galicia'' que os monarcas asturianos reinaban no que era e seguiu a ser o territorio de ''Gallaecia''.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Míguez Macho}} |ligazón-autor=Antonio Míguez Macho |título=Historia breve de Galicia |ano=2011 |editorial=Sílex |lingua=es |isbn=978-84-7737-507-4 |páxina=74}}&lt;/ref&gt;

* '''2011'''. O historiador e teólogo [[Francisco Carballo]] publica unha breve historia de Galicia na que denuncia a suplantación do reino galego polas inexistentes entidades políticas de Asturias e León&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://cedofeita.arcanaverba.org/rc11/reino007.pdf#page=3&amp;zoom=auto,-295,741|páxina-web=Asociación Cedofeita|título=Breve historia de Galiza (Francisco Carballo)|data-acceso=01/10/2018|cita=Asturias non foi nunca reino, nin León antes da división a vir de Fernando I. De Paio a Vermudo III eran reis da Galecia, non de León, nin Asturias. Tanto o &quot;neogoticismo&quot; a derivar dos godos o inexistente reino asturián, como a ideoloxía españolista que inventa unha España desde os visigodos, Covadonga, etc. ata os Borbóns, son pura fantasía.}}&lt;/ref&gt;.

*'''2013'''. O profesor da Universidade de Lincoln [[Robert Portass]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Staff Directory - Dr Robert Portass|url=https://staff.lincoln.ac.uk/rportass|páxina-web=University of Lincoln|data-acceso=2021-03-20}}&lt;/ref&gt; publica o artigo ''All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950.'' No texto o medievalista indica que &quot;por razóns complexas relacionadas co curso da historiografía española ao longo do século XX, a rexión de Galicia foi vista como politicamente periférica&quot; e defende a súa posición política ''central'' durante os séculos IX e X.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/emed.12019|revista=Early Medieval Europe|data=2013|ISSN=1468-0254|volume=21|doi=10.1111/emed.12019|lingua=en|nome=Robert|apelidos=Portass}}&lt;/ref&gt;

* '''2015'''. O especial da edición alemá da revista ''[[National Geographic]]'' dedicado á Idade Media en xaneiro deste ano representa a Europa política do século IX mediante un mapa no cal Galicia é o nome do reino.&lt;ref name=&quot;Mittelalter&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;MittelalterMapa&quot;/&gt;

*'''2015'''. O historiador [[David Pérez López]] publica unha Historia de Galicia na que afirma que durante o medievo Galicia &quot;converteuse nun reino independente que alternou a súa capital entre León e Oviedo, cidades pertencentes daquela a Galicia&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Historia de Galicia|apelidos=Pérez López|nome=David|editorial=Edicións do Cumio|ano=2015|ISBN=978-84-8289-491-1|páxina=125}}&lt;/ref&gt;

*'''2018'''. O historiador cántabro Víctor Manuel Aguirre Cano, no seu traballo ''La construcción de la realeza astur: poder, territorio y comunicación en la alta edad media'', sinala que &quot;nunca houbo un reino de Asturias ou de León, senón que foron convencións posteriores da historiografía&quot; e que &quot;desde fóra do ''regnum'' chamóuselle frecuentemente Galicia, ou reino de Galicia&quot;.&lt;ref name=&quot;Aguirre Cano&quot;&gt;{{Cita libro|título=La construcción de la realeza astur: poder, territorio y comunicación en la alta edad media|apelidos=Aguirre Cano|nome=Victor Manuel|editorial=Universidad de Cantabria|ano=2018|ISBN=9788481028423|url=https://books.google.es/books?id=aSRTDwAAQBAJ&amp;lpg=PA5&amp;pg=PA5#v=onepage&amp;q=convenciones&amp;f=false|páxina=208|lingua=es |cita=Las excepciones ―''Astororum regnum'', ''Xp̃ianorum regnum''―, que son escasas para tres siglos de documentos, no pueden ser tenidas como norma}}&lt;/ref&gt;

* '''2019'''. O historiador [[Isidro Dubert]] sinala que o paradigma historiográfico defendido especialmente por Anselmo López Carreira, que sostén a existencia dun reino de Galicia que abranguía Asturias, parte de Cantabria, León e o norte de Portugal, é correcto, pois é referendado polas fontes da época. Ademais subliña que o reino galego foi tan real como a posterior deturpación histórica que sofreu por parte da historiografía española, a cal interesadamente vencellouno de xeito subsidiario, primeiro, a Asturias e, despois, León.&lt;ref&gt;{{Cita libro |nome=Isidro |apelidos={{Versaleta|Dubert}} |ligazónautor=Isidro Dubert |título=Galicia en sete estralos. Instantáneas do país borroso |ano=2019 |editorial=[[Luzes]] |lugar=A Coruña |isbn=978-84-947545-5-5 |páxinas=23-28, en 27 |capítulo=A Historia de Galicia é un conto?}}&lt;/ref&gt;

* '''2020'''-'''2022'''. O xornalista e escritor [[Rodrigo Cota]] denuncia a invención do reino de Asturias, coa que se suplanta o de Galicia, en diversos artigos da súa sección incluída nos medios do [[Grupo El Progreso]].&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/los-mapas/202003211359331078394.html |título=Los mapas de Galiza |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=24 de marzo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/galisiya-segun-los-arabes/202003281358121079448.html |título=Galísiya según los árabes |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=31 de marzo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/el-moro-mahamut/202007071405501094018.html |título=El moro Mahamut |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=7 de xullo de 2020 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/gallego-don-pelayo/202105221947431142748.html |título=El gallego Don Pelayo |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=22 de maio de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/reino-gallego-codice-calixtino/202109111739201159623.html |título=El Reino gallego en el Códice Calixtino |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=11 de setembro de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-paranormalia/petrus-arteiru-rey-melide/202112211909291177395.html |título=Petrus Arteiru, rey de Melide |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=21 de decembro de 2021 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.diariodepontevedra.es/blog/rodrigo-cota-galicia-histerica/vagos-quintacolumnistas/202201292055531183009.html |título=Vagos quintacolumnistas |nome=Rodrigo |apelidos={{Versaleta|Cota}} |ligazón-autor=Rodrigo Cota |data=31 de xaneiro de 2022 |páxina-web=[[Diario de Pontevedra]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt;

* '''2020'''. Publícase o libro ''O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria'' dos historiadores [[Xosé Miguel Andrade Cernadas|Xosé Miguel Andrade]] e Anselmo López Carreira. Segundo afirma no seu prólogo o profesor [[Isidro Dubert García|Isidro Dubert]], o libro trata de explicar o papel que Galicia xogou na historia peninsular entre os séculos V e XIII, explicación que supón cuestionar o emprego que das fontes históricas fixeron os historiadores españois desde o século XIX para &quot;agochar a existencia do vello reino de Galicia e dar pulo neses séculos á suposta importancia do reino de León&quot;&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria|apelidos=Andrade Cernadas|nome=Xosé Miguel|editorial=Xerais|ano=2020|apelidos2=López Carreira|nome2=Anselmo|páxina=10}}&lt;/ref&gt;.

* '''2021'''. O historiador José Manuel Barbosa publica en dous volumes a súa obra ''A evolução histórica dos limites da Galiza'', texto no que se analizan as modificacións das fronteiras galegas ao longo da historia desde unha óptica centrada en Galicia que confronta as posicións da historiografía tradicional.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=José Manuel Barbosa: &quot;Aceitamos a narrativa imposta pela inércia historiográfica oficial&quot;|url=https://pgl.gal/jose-manuel-barbosa-aceitamos-a-narrativa-imposta-pela-inercia-historiografica-oficial/|páxina-web=Portal Galego da Língua|data=2021-02-08|data-acceso=2021-03-20|nome=Jose Manuel|apelidos=Barbosa}}&lt;/ref&gt;

* '''2022'''. O ensaísta e estudoso [[Francisco Rodríguez Sánchez]] publica ''A relevancia do reino galego medieval'', o tomo I da súa obra ''Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (a segunda metade do século XIV)''. Nel expón a eliminación e terxiversación do Reino de Galicia por parte da historiografía española, isto é, por exemplo, como se oculta a súa existencia como entidade política independente ou mesmo se lle chama Reino de Asturias. Tamén explica que o reino galego era o orixinario da Península e os seus reis eran galegos.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.laregion.es/articulo/foro-region/directo-francisco-rodriguez-foro-region-etapa-estelar-conflictiva-galiza/202203151102021115080.html |título=Francisco Rodríguez: “Os historiadores españois ocultan a importancia do Reino de Galiza” |nome=Sergio |apelidos=Conde |data=15 de marzo de 2022 |xornal=[[La Región]] |localización=Ourense}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.galizasempre.org/general/presentacion-en-ferrol-de-unha-etapa-estelar-e-conflitiva-de-galiza.html |título=Presentación en Ferrol de Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza |data=14 de febreiro de 2022 |páxina-web=Galiza Sempre}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha|02}}{{Collapsible list|{{Listaref|03}}|titlestyle=color:black;|framestyle=border:none; padding:0;|title=Referencias}}

== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita libro |nome1=Anselmo |apelidos1={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor1=Anselmo López Carreira |nome2=Luís |apelidos2={{Versaleta|Obelleiro Piñón}} |ligazón-autor2=Luís Obelleiro Piñón |nome3=André |apelidos3={{Versaleta|Pena Graña}} |ligazón-autor3=André Pena Graña |nome4=Francisco |apelidos4={{Versaleta|Rodríguez Sánchez}} |ligazón-autor4=Francisco Rodríguez Sánchez |nome5=Xosé Ramón |apelidos5={{Versaleta|Freixeiro Mato}} |ligazón-autor5=Xosé Ramón Freixeiro Mato |ano=1995 |título=Galiza, nun período histórico de seu |serie=''[[Terra e Tempo]]'', n.º 1 (2.ª época) |editorial=[[Unión do Povo Galego|UPG]] |issn=1575-5509 |url=http://calameo.download/000471136f7600fe874bd |ref={{SfnRef|López Carreira et al.|1995}}}}
* {{Cita libro|título=Galicia, todo un reino|apelidos={{Versaleta|Colin Smith}}|nome={{Versaleta|Christopher}}|ligazón-autor=Colin Smith|editorial=[[Universidade de Santiago de Compostela]]|ano=1996|url=https://pt.scribd.com/document/511850470/Galicia-Todo-Un-Reino-Colin-Smith-1999|ISBN=84-8121-476-0|páxinas=735-744|publicación=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Polo Reino de Galiza|apelidos={{Versaleta|Nogueira Román}}|nome={{Versaleta|Camilo}}|ligazón-autor=Camilo Nogueira Román|editorial=Edicións A Nosa Terra|ano=1998|ISSN=0213-3105|apelidos2={{Versaleta|Freixeiro Mato}}|nome2={{Versaleta|Xosé Ramón}}|ligazón-autor2=Xosé Ramón Freixeiro Mato|apelidos3={{Versaleta|Martínez Pereiro}}|nome3={{Versaleta|Carlos Paulo}}|ligazón-autor3=Carlos Paulo Martínez Pereiro|apelidos4={{Versaleta|Carballo Carballo}}|nome4={{Versaleta|Francisco}}|ligazón-autor4=Francisco Carballo Carballo |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=La identidad de Galicia, en la ficción y en la realidad, en la Europa medieval|apelidos={{Versaleta|Ferreira Priegue}}|nome={{Versaleta|Elisa}}|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=1999|ISSN=1137-9669|páxinas=65-83|url=https://minerva.usc.es/xmlui/bitstream/handle/10347/4655/pg_069-088_semata11.pdf|publicación=Sémata, ciencias sociais e humanidades|volume=11 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A memoria da nación. O reino de Gallaecia.|apelidos={{Versaleta|Nogueira Román}}|nome={{Versaleta|Camilo}}|editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]]|ano=2001|ISBN=84-8302-656-2 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Arredor da conformación do reino de Galicia (711-910). Reis, series e liñaxes galegas nos séculos VIII e IX. Cara a unha nova interpretación histórica das orixes.|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|ligazón-autor=Xosé Antonio López Teixeira|editorial=[[Editorial Toxosoutos]]|ano=2003|ISBN=978-84-9562-278-5 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica |nome=Manuel |apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}} |ano=2005 |título=Pervivencia altomedieval (714-1080) de la “Gallaecia” suevo-visigoda (561-714) |revista=Memoria Ecclesiae |número=27. Actas del XIX Congreso de la Asociación celebrado en Santa Cruz de Tenerife y Las Palmas (15 al 20 de septiembre de 2003) |páxinas=553-590 |localización=Oviedo |editorial=Asociación de Archiveros de la Iglesia en España |issn=2792-3525 |url=http://scrinia.org/wp-content/uploads/2021/12/Memoria-Ecclesiae-27.pdf#page=553 |lingua=es |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=O reino medieval de Galicia.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|ligazón-autor=Anselmo López Carreira|editorial=[[Edicións A Nosa Terra]]|ano=2005|ISBN=978-84-8341-293-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Galicia y los gallegos en las fuentes árabes medievales.|apelidos={{Versaleta|Carballeira Debasa}}|nome={{Versaleta|Ana María}}|editorial=[[Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento]]|ano=2007|ISBN=978-84-0008-576-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Otra idea de Galicia.|apelidos={{Versaleta|Murado López}}|nome={{Versaleta|Miguel-Anxo}}|ligazón-autor=Miguel-Anxo Murado|editorial=Debate|ano=2008|ISBN=84-8306-771-4 |ref=harv}} Publicado tamén en galego: {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Murado}} |nome=Miguel-Anxo |ligazón-autor=Miguel-Anxo Murado |título=Outra idea de Galicia |editorial=Debate |ano=2013 |isbn=978-84-9992-346-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=J. M. |apelidos={{Versaleta|Barbosa Álvares}} |nome2=J. M.|apelidos2={{versaleta|Gonçales Ribeira}} |título=Atlas histórico da Galiza |ano=2008 |editorial=Edições da Galiza |isbn=978-84-936218-1-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=La Galice, dez séculos de olladas francesas.|apelidos={{Versaleta|Harguindey Banet}}|nome={{Versaleta|Henrique}}|ligazón-autor=Henrique Harguindey|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|ano=2009|ISBN=978-84-9887-125-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A formación do reino de Galiza (711-910).|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|editorial=[[Editorial Toxosoutos]]|ano=2010|ISBN=978-84-9279-276-4 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=El problema del nombre (y de la naturaleza) del Reino de Asturias|apelidos={{Versaleta|Besga Marroquín}}|nome={{Versaleta|Armando}}|editorial=[[Universidade de Deusto]]|ano=2011|url=https://pt.scribd.com/document/511849901/El-Problema-Del-Nombre-y-de-La-Naturaleza-Del-Reino-de-Asturias|publicación=Letras de Deusto|número=130|volume=41|páxinas=135-206|ref=harv}}
* {{Cita libro|título=La invención del pasado. Verdad y ficción en la historia de España.|apelidos={{Versaleta|Murado López}}|nome={{Versaleta|Miguel-Anxo}}|editorial=Debate|ano=2013|ISBN=978-84-8306-853-3 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Rex et Regina. Urraca, Afonso Raimúndez e a monarquía galega.|apelidos={{Versaleta|López Teixeira}}|nome={{Versaleta|Xosé Antonio}}|editorial=Editorial Toxosoutos|ano=2013|ISBN=978-84-1540-078-3 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Historia de Galicia.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]]|ano=2013|ISBN=978-84-9914-532-7 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=All quiet on the western front? Royal politics in Galicia from c.800 to c.950 |apelidos={{Versaleta|Portass}}|nome={{Versaleta|Robert}}|ano=2013|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/emed.12019|publicación=Early Medieval Europe |número=21 |páxinas=283-306 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Historia das historias de Galicia|apelidos=VV. AA.|ligazón-editor=Isidro Dubert García||editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2016|ISBN=978-84-9121-001-6|nome-editor={{Versaleta|Isidro}}|apelidos-editor={{Versaleta|Dubert García}} |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=''Gallaecia'' y Galicia (1)|apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|nome={{Versaleta|Manuel}}|editorial=[[Academia Auriense-Mindoniense de San Rosendo]]|ano=2019|url=http://www.rudesindus.org/12_2019_rudesindus/037_092_carriedo_gallaecia%20y%20galicia_rudesindus_2019_12.pdf#page=1&amp;zoom=auto,-332,686|publicación=Revista Rudesindus |número=12|páxinas=37-92 |ref=harv}}
* {{Cita publicación periódica|título=''Gallaecia'' y Galicia (2)|apelidos={{Versaleta|Carriedo Tejedo}}|nome={{Versaleta|Manuel}}|editorial=[[Academia Auriense-Mindoniense de San Rosendo]]|ano=2020|url=http://www.rudesindus.org/13_2020_rudesindus/115-234%20Carriedo-gallaecia_galicia_2_rudesindus_2020_13_alta.pdf|publicación=Revista Rudesindus |número=13|páxinas=115-234|ref=harv}}
* {{Cita libro|título=Arte e escritura na Galicia medieval.|apelidos={{Versaleta|López Carreira}}|nome={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2019|ISBN=978-84-9121-561-5 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=O Reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria.|apelidos={{Versaleta|Andrade Cernadas}}|nome={{Versaleta|Xose Miguel}}|ligazón-autor=Xosé Miguel Andrade Cernadas||apelidos2={{Versaleta|López Carreira}}|nome2={{Versaleta|Anselmo}}|editorial=Edicións Xerais de Galicia|ano=2020|ISBN=978-84-9121-689-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro|título=A evolução histórica dos limites da Galiza|apelidos={{Versaleta|Barbosa Álvares}}|nome={{Versaleta|Jose Manuel}}|ligazón-autor=Jose Manuel Barbosa|editorial=[[Através Editora]]|ano=2021|ISBN=978-84-16545-50-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Rodríguez Sánchez}} |ligazón-autor=Francisco Rodríguez Sánchez |título=Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (a segunda metade do século XIV) |volume=Tomo I: A relevancia do reino galego medieval |ano=2022 |editorial=[[Asociación Socio-Pedagóxica Galega|AS-PG]] |isbn=978-84-949659-4-4 |ref=harv}}
{{Reftermina}}

{{Multimedia externa
| width  = 420px
| title  = Multimedia: Anselmo López Carreira
| video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=WxRjYZw8708 A desaparición do Reino de Galiza na historia española. Resumo I]
| video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=fvKSAkYm8eo A desaparición do Reino de Galiza na historia española. Resumo II]
| audio1 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-historiografia-do-reino-suevo-audios-mp3_rf_573341_1.html O Reino Suevo na historiografía]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;Congreso Internacional 1600 anos do Reino de Galiza, Pontevedra, 5.10.2010&lt;/small&gt;
| audio2 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-a-desaparicom-do-audios-mp3_rf_152924_1.html A desaparición do Reino de Galiza na historia española]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;[[Fundación Caixa Galicia]] da Coruña, 10.11.2009&lt;/small&gt;
| audio3 = [https://www.ivoox.com/anselmo-lopez-carreira-historiografia-e-fontes-medievais-audios-mp3_rf_278752_1.html Historiografía e fontes medievais]&lt;br/&gt; &lt;small&gt;Auditorio de Ourense, 2010&lt;/small&gt;
}}

=== Outros artigos ===
* [[Reino de Galicia]]

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.youtube.com/watch?v=xfcBE8iEYkc O reino de Galicia nos mapas medievais]. [[YouTube]]
* [https://www.galizahistorica.com/falsificaciones-historicas-el-reino-de-asturias/ Falsificaciones históricas: El reino de Asturias]. [https://www.galizahistorica.com/ Galiza Histórica]

{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Reino de Galicia]]</text>
      <sha1>4eej8a2xqnh3d9xeqo37vm75s5ziohb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Notholithocarpus densiflorus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>501636</id>
    <revision>
      <id>6162984</id>
      <parentid>5753325</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:23:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Varondán</username>
        <id>73996</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7523" xml:space="preserve">{{título en cursiva}}
{{Taxobox
| name = ''Notholithocarpus densiflorus''
| status = LC
| status_ref =&lt;ref name=U&gt;Stritch, L. (2018): [https://www.iucnredlist.org/species/62005598/62005616 ''Notholithocarpus densiflorus''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2020-1. Consultada o 7 de xullo de 2020.&lt;/ref&gt; 
| image = Lithocarpus densiflorus leaves2.jpg
| image_width = 260px
| image_caption =  Follaxe de '''''Notholithocarpus densiflorus'''''
| regnum = [[Plantae]]
| divisio = [[Magnoliophyta]]
| classis = [[Magnoliopsida]]
| subclassis = [[Hamamelidae]]
| ordo = [[Fagales]]
| familia = [[Fagaceae]]
| genus = '''Notholithocarpus'''
| genus_authority = Manos, Cannon &amp; S.H.Oh, [[2008]]
| species = '''N. densiflorus'''
| binomial = '''Notholithocarpus densiflorus'''
| binomial_authority = (Hook. &amp; Arn.) Manos, Cannon &amp; S.H.Oh, [[2008]]
| synonyms =
:''Véxase o texto''
}}
[[Ficheiro:Notholithocarpus densiflorus range map.jpg|miniatura|250px|[[Área de distribución]] de ''N. densiflorus'']]
[[Ficheiro:Lithocarpus densiflorus acorns.jpg|miniatura|250px|Landras de ''Notholithocarpus densiflorus'']] 
'''''Notholithocarpus densiflorus''''' é unha [[árbore]] de [[perennifolia]] da [[Familia (bioloxía)|familia]] das [[fagáceas]].

Orixinaria do oeste dos [[Estados Unidos]], encóntrase en [[California]], e no suroeste de [[Oregón]], ao leste da [[Serra Nevada, Estados Unidos de América|Serra Nevada]].

== Historia ==
Esta [[especie]] foi reclasificada recentemente nun novo xénero, ''[[Notholithocarpus]]'' (desde ''[[Lithocarpus]]''), xa que recentes estudos xenéticos do xénero ''Lithocarpus'' suxerían que esta especie norteamericana estaba moi distanciada das especies asiáticas de ''Lithocarpus'', e que podía ser transferida ao seu propio xénero.&lt;ref&gt;Paul S. Manos, Zhe-Kun Zhou &amp; Charles H. Cannon (2001): [https://web.archive.org/web/20070221091152/http://www.faculty.biol.ttu.edu/cannon/pdfs/manos01.pdf &quot;Systematics of Fagaceae: Phylogenetic tests ofreproductive trait evolution&quot;]. ''Int. J. Plant Sci.'' '''162''' (6): 1361–1379.&lt;/ref&gt; O que de feito fixeron Manos, Cannon e Oh, en 2008, en que, baseándose en múltiples evidencias, crearon o novo xénero ''Notholithocarpus'', que está máis estreitamente relacionado cos carballos temperados do norte, do xénero ''[[Quercus]]'', e non tanto cos ''carballos de pedra'' tropicais asiáticos, o que semella que se trata dun exemplo de [[evolución converxente|evolución morfolóxica converxente]].&lt;ref name=M&gt;Manos, Paul S.; Cannon, Charles H.; Oh, Sang-Hun (2008): &quot;Phylogenetic relationships and taxonomic status of the paleoendemic Fagaceae of Western North America: recognition of a new genus, Notholithocarpus&quot;. ''Madroño'' '''55''' (3): 181–190.&lt;/ref&gt;

== Características ==
As principais características desta árbore son:&lt;ref&gt;[https://calscape.org/Notholithocarpus-densiflorus-(Tanoak)?srchcr=sc57520b69eb1b3 Tanoak. ''Notholithocarpus densiflorus''] en ''calscape.org'' {{en}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://landscapeplants.oregonstate.edu/plants/notholithocarpus-densiflorus ''Notholithocarpus densiflorus''] en ''Oregon State. College of Agricultural Sciences. Department of Horticulture'' {{en}}.&lt;/ref&gt;

Pode alcanzar até os 40 m de altura nas franxas costeiras de California (aínda que normalmenmete a súa alura oscila entre os 15 e os 25 m), e o diámetro do [[Tronco (árbore)|tronco]] mide entre os 60 e os 190 cm.

As súas [[folla]]s son alternas, de 7 a 15 cm de longo, con marxes dentadas e textura dura, coriácae, e persisten entre tres e catro anos. Ao principio están cubertas de densos pelos de cor laranxa a ambos os dous lados do limbo, pero os da superficie superior (cara) pronto se desgastan; os que están baixo a superficie (revés) persisten máis, pero co tempo tamén se gastan.

A [[semente]] é unha [[landra]] de 2 a 3 cm de lonxitude e 2 cm de diámetro, moi semellante a unha landra de [[carballo]], pero cunha casca moi dura, máis parecida á dunha [[abelá]]. 

A landra está situda nunha [[Cúpula (botánica)|cúpula]] durante a súa maduración de 18 meses; a superficie exterior da cúpula é rugosa e está cuberta de espiñas curtas. As sementes medran en grupos duns poucos elementos nunha soa poliña. 

Estas landras son moi amargas, e non son comestíbeis para as persoas sen lixiviación extensa, aínda que os [[esquío]]s cómenas.

''Notholithocarpus densiflorus'' é unha das especies máis seriamente afectadas pola chamada &quot;morte repentina do carballo&quot;, provocada polo [[protista]] ''[[Phytophthora ramorum]]'', rexistrándose unha alta mortalidade en gran parte da [[área de distribución]] da especie.

== Taxonomía ==
=== Descrición ===
Tanto o xénero como a especie foron descritos en [[2008]] por Paul S. Manos, Charles H. Cannon e Sang-Hun Oh, nun traballo punlicado en ''Madroño'' '''55''' (3): 181–190.&lt;ref name=M/&gt;

=== Etimoloxías ===
O nome do [[genus|xénero]] está formado polo elemento do [[latín científico]] ''notho-'', derviado do [[grego antigo]] νόθος ''nóthos'', &quot;bastardo&quot;, &quot;ilexítimo&quot;,&lt;ref&gt;[https://www.merriam-webster.com/dictionary/noth- noth-] no ''Merriam-Webster Dictionary''.&lt;/ref&gt; coa adición do nome do xénero ''[[Lithocarpus]]'', para sinalar que, aínda que parecido, no é semellante.

O [[especie|epíteto específico]], ''densiflorus'', é un termo do latín científico formado pola unión dos elementos ''densi-'' e ''-florus'', tirados, rspectivamente, das voces do [[latín clásico]] ''densus'', &quot;denso&quot;, &quot;mesto&quot;, e ''flos, floris'', &quot;flor&quot;.&lt;ref&gt;[[Pío Font Quer|Font Quer, P.]] (1993): ''Diccionario de botánica''. [[Barcelona]]: Editorial Labor, S. A. ISBN 84-335-0078-3, p. 308.&lt;/ref&gt; Literalmente, &quot;o de flores mestas, apertadas&quot;.

=== Sinónimos ===
Ademais de polo nome actual, a [[especie]] coñeceuse tamén  polos [[sinónimo]]s:&lt;ref&gt;[https://www.gbif.org/species/3906623  ''Notholithocarpus densiflorus'' (Hook. &amp; Arn.) Manos, Cannon &amp; S.H.Oh] no [[GBIF]].&lt;/ref&gt;
* ''Quercus densiflora'' &lt;small&gt;Hook. &amp; Arn.&lt;/small&gt; ([[protónimo]])
* ''Pasania densiflora'' &lt;small&gt;(Hook. &amp; Arn.) Oerst.&lt;/small&gt; 
* ''Lithocarpus densiflorus'' &lt;small&gt;(Hook. &amp; Arn.) Rehder&lt;/small&gt;
* ''Synaedrys densiflora'' &lt;small&gt;(Hook. &amp; Arn.) Koidz.&lt;/small&gt;

== Estado de conservación ==
Segundo a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN), ''Notholithocarpus densiflorus'' é unha árbore común nos estados de [[California]] e [[Oregón]], nos que ocupa un amplo abano xeográfico, e non presenta ameazas importantes, polo que cualifica o seu status como ''LC'' (pouco preocupante).&lt;ref name=U/&gt;

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat|Notholithocarpus densiflorus}}
{{wikispecies|Notholithocarpus}}

=== Outros artigos ===
* [[Fagáceas]]
* ''[[Lithocarpus]]''

=== Ligazóns externas ===
* [https://plantlust.com/plants/13721/notholithocarpus-densiflorus/ ''Notholithocarpus densiflorus''] en ''plantlust.com'' {{en}}.
* [https://www.calflora.org/cgi-bin/species_query.cgi?where-calrecnum=11880 ''Notholithocarpus densiflorus'' (Hook. &amp; Arn.) Manos, C.H. Cannon, &amp; S. Oh] en ''calflora.org'' {{en}}.
* [https://www.sierraclub.org/ventana/santa-cruz/blog/2014/12/tanoak-notholithocarpus-densiflorus-significant-santa-cruz-native The Tanoak (''Notholithocarpus densiflorus''), A Significant Santa Cruz Native Plant] en ''sierraclub.org {{en}}.

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Fagáceas]]
[[Categoría:Especies descritas en 2008]]</text>
      <sha1>kzrnrwcjpwlw5slm3a8n5bqprkkiozt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Soiuz 2-1b Fregat</title>
    <ns>0</ns>
    <id>528928</id>
    <revision>
      <id>6163077</id>
      <parentid>6128275</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:04:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xosema</username>
        <id>4817</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historial de lanzamentos */ Novo lanzamento</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6693" xml:space="preserve">[[Imaxe:RocketLaunch2018-06.jpg|miniatura|250px|Un Soiuz 2-1b Fregat camiño da rampla de lanzamento.]]

O '''Soiuz 2-1b Fregat''' é un [[foguete espacial]] [[Rusia|ruso]] de nova xeración derivado do mísil [[R-7 (mísil)|R-7]] creado para lanzar tripulacións e carga á [[órbita baixa terrestre]]. É unha versión do [[Soiuz 2-1b]], formado por dúas etapas centrais cunha terceira etapa adicional [[Fregat]] rodeadas de catro foguetes aceleradores, unha configuración común para os foguetes da familia Soiuz. Foi usado por primeira vez durante en 2006 para lanzar o [[observatorio espacial]] [[COROT]]. O foguete pódese lanzar desde o [[cosmódromo de Plesetsk]], desde o de [[cosmódromo de Baikonur|Baikonur]] e desde o [[cosmódromo de Vostochni]]. Tódalas etapas do foguete usan [[queroseno]] e [[oxíxeno líquido]] excepto a Fregat, que usa [[tetróxido de nitróxeno]] e [[UDMH]]. O foguete transpórtase en horizontal ata a [[rampla de lanzamento]], onde é erguido previamente ao lanzamento.&lt;ref name=astronautix&gt;{{Cita web|url=http://astronautix.com/s/soyuz-2-1bfregat.html|título=Soyuz-2-1B Fregat|dataacceso=8 de xullo de 2021|autor=Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano=2021|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=gunter&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau_det/soyuz-2-1b_fregat.htm|título=Soyuz-2-1a Fregat|dataacceso=8 de xullo de 2021|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2021|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;

== Historial de lanzamentos ==
{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Voo&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Data&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Centro de lanzamento&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Carga&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Resultado&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Notas&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|-
|1
|27 de decembro de 2006
|Cosmódromo de Baikonur
|COROT
|Éxito
|
|-
|2
|17 de setembro de 2009
|Cosmódromo de Baikonur
|[[Meteor (satélites)|Meteor-M 1]] / Sterkh 2 / Universitetsky 2 / [[UGATUSAT]] / BLITS / IRIS
|Éxito
|
|-
|3
|26 de febreiro de 2011
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-K 1
|Éxito
|
|-
|4
|2 de outubro de 2011
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 33
|Éxito
|
|-
|5
|28 de novembro de 2011
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 37
|Éxito
|
|-
|6
|23 de decembro de 2011 F
|Cosmódromo de Plesetsk
|[[Meridian|Meridian 5]]
|Fallo
|
|-
|7
|26 de abril de 2013
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 38
|Éxito
|
|-
|8
|23 de marzo de 2014
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 42
|Éxito
|
|-
|9
|14 de xuño de 2014
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 43
|Éxito
|
|-
|10
|8 de xullo de 2014
|Cosmódromo de Baikonur
|[[Meteor (satélites)|Meteor-M 2]] / Relek / TechDemoSat 1 / SkySat 2 / DX 1 / UKube 1 / M3MSat-Dummy
|Éxito
|
|-
|11
|30 de novembro de 2014
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-K 2
|Éxito
|
|-
|12
|17 de novembro de 2015
|Cosmódromo de Plesetsk
|Tundra 1
|Éxito
|
|-
|13
|7 de febreiro de 2016
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 44
|Éxito
|
|-
|14
|29 de maio de 2016 .
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 45
|Éxito
|
|-
|15
|25 de maio de 2017
|Cosmódromo de Plesetsk
|Tundra 2
|Éxito
|
|-
|16
|22 de setembro de 2017
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 46
|Éxito
|
|-
|17
|28 de novembro de 2017
|Cosmódromo de Vostochni
|[[Meteor (satélites)|Meteor-M 2-1]] / LEO Vantage 2 / Baumanets 2 / IDEA-OSG 1 / AISSat 3 / Helios-Wire BIU / Landmapper-BC 3 / Lemur-2 58-67 / D-Star One / SEAM
|Fallo
|
|-
|18
|16 de xuño de 2018
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 47
|Éxito
|
|-
|19
|3 de novembro de 2018
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 48
|Éxito
|
|-
|20
|21 de febreiro de 2019
|Cosmódromo de Baikonur
|EgyptSat A
|Fallo parcial
|
|-
|21
|27 de maio de 2019
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 49
|Éxito
|
|-
|22
|5 de xullo de 2019
|Cosmódromo de Vostochni
|[[Meteor (satélites)|Meteor-M 2-2]] / ICEYE X4 / ICEYE X5 / CarboNIX / DoT 1 / Momentus X1 / Lemur-2 100 a 107 / NSLSat 1 / SEAM 2.0 / SONATE / JAISAT 1 / EXOCONNECT / LightSat / UTE-Ecuador / Lucky-7 / MOVE 2b / MTCube / TTÜ101 / BeeSat 9 / BeeSat 10, 11, 12 e 13 / AmGU 1 / Sokrat / VDNH-80
|Éxito
|
|-
|23
|26 de setembro de 2019
|Cosmódromo de Plesetsk
|Tundra 3
|Éxito
|
|-
|24
|11 de decembro de 2019
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 50
|Éxito
|
|-
|25
|6 de febreiro de 2020
|Cosmódromo de Baikonur
|OneWeb L2-1 a L2-34
|Éxito
|
|-
|26
|16 de marzo de 2020
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-M 51
|Éxito
|
|-
|27
|21 de marzo de 2020
|Cosmódromo de Baikonur
|OneWeb L3-1 a L3-34
|Éxito
|
|-
|28
|22 de maio de 2020
|Cosmódromo de Plesetsk
|Tundra 4
|Éxito
|
|-
|29
|28 de setembro de 2020
|Cosmódromo de Plesetsk
|Gonets-M 17 / Gonets-M 18 / Gonets-M 19 / ICEYE X6 / ICEYE X7 / SALSAT / Kepler 4 e 5 / Dekart / Norbi / Lemur-2 120 a 123 / NetSat 1 a 4 / LacunaSat 3 / MeznSat / Yarilo 1 e 2
|Éxito
|
|-
|30
|25 de outubro de 2020
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-K 3
|Éxito
|
|-
|31
|3 de decembro de 2020
|Cosmódromo de Plesetsk
|Gonets-M 20 / Gonets-M 21 / Gonets-M 22 / ERA 1
|Éxito
|
|-
|32
|18 de decembro de 2020
|Cosmódromo de Vostochni
|OneWeb L4-1 a L4-36
|Éxito
|
|-
|33
|28 de febreiro de 2021
|Cosmódromo de Baikonur
|Arktika-M 1
|Éxito
|
|-
|34
|25 de marzo de 2021
|Cosmódromo de Vostochni
|OneWeb L5-1 a L5-36
|Éxito
|
|-
|35
|25 de abril de 2021
|Cosmódromo de Vostochni
|OneWeb L6-1 a L6-36
|Éxito
|
|-
|36
|28 de maio de 2021
|Cosmódromo de Vostochni
|OneWeb L7-1 a L7-36
|Éxito
|
|-
|37
|1 de xullo de 2021
|Cosmódromo de Vostochni
|OneWeb L8-1 a L8-36
|Éxito
|
|-
|38
|21 de agosto de 2021
|Cosmódromo de Baikonur
|OneWeb L9-1 a L9-34
|Éxito
|
|-
|39
|14 de setembro de 2021
|Cosmódromo de Baikonur
|OneWeb L10-1 a L10-34
|Éxito
|
|-
|40
|14 de outubro de 2021
|Cosmódromo de Vostochni
|OneWeb L11-1 a L11-36
|Éxito
|
|-
|41
|24 de novembro de 2021
|Cosmódromo de Plesetsk
|Tundra 5
|Éxito
|
|-
|43
|27 de decembro de 2021
|Cosmódromo de Baikonur
|OneWeb L12-1 a L12-36
|Éxito
|
|-
|43
|7 de xullo de 2022
|Cosmódromo de Plesetsk
|Uragan-K 4
|Éxito
|
|-
|44
|9 de agosto de 2022
|Cosmódromo de Baikonur
|Khayyam 1 / CubeSX-HSE 2 / CYCLOPS / Geoskan-Edelveis / ISOI / KAI 1 / Kuzbass-300 / MIET AIS / Monitor 1 / Polytech Universe 1, 2 / ReshUCube / Siren / Skoltech B1, B2 / UTMN / VIZARD SS1
|Éxito
|
|}

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[R-7 (mísil)]]
*[[Soiuz 2-1b]]
*[[Fregat]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Soiuz (foguete)]]</text>
      <sha1>bcimjnsittfo8ntyhgm0f9mn1mdr3pr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Premio Galiza Mártir</title>
    <ns>0</ns>
    <id>529083</id>
    <revision>
      <id>6162940</id>
      <parentid>5857945</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:43:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>One2</username>
        <id>785</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2989" xml:space="preserve">{{Ficha de medalla
|nome        = Premio Galiza Mártir
|imaxe       = [[Ficheiro:Avelino Pousa Antelo2.jpg|250px]]
|título      = [[Avelino Pousa Antelo]] co premio.
|outorgada   = [[Fundación Alexandre Bóveda]]
|por0        = pola
|tipo        = Distinción
|establecida = [[2006]]
|primeira    = [[2006]]
}}
O '''Premio Galiza Mártir''' é unha distinción que outorga a [[Fundación Alexandre Bóveda]] no [[Día da Galiza Mártir]] ([[17 de agosto]]) desde [[2006]].&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://alexandreboveda.gal/premio-galiza-martir |título=Premio Galiza Mártir |páxina-web=Fundación Alexandre Bóveda}}&lt;/ref&gt;

== Galardoados ==
{{lista de columnas|2|
* [[2006]]: [[Mariví Villaverde]]
* [[2007]]: [[Dionisio Pereira]]
* [[2008]]: [[Teresa Alvajar]]
* [[2009]]: [[Justo Beramendi]]
* [[2010]]: [[Avelino Pousa Antelo]], [[Francisco Fernández del Riego]], [[Xaime Illa Couto]] e [[Isaac Díaz Pardo]]
* [[2011]]: [[Xosé Álvarez Castro]]
* [[2012]]: [[Xosé Luís Rivas Cruz]] (Mini) e [[Baldomero Francisco Iglesias Dobarrio]] (Mero)
* [[2013]]: Proxecto interuniversitario «[[Nomes e Voces]]»
* [[2014]]: [[Carmen Blanco García]] e [[Claudio Rodríguez Fer]]
* [[2015]]: [[Francisco Carballo]] (a título póstumo)
* [[2016]]: [[Aurora Marco]]
* [[2017]]: [[Xosé Estévez Rodríguez]]
* [[2018]]: [[Xosé María López de Guereñu]]
* [[2019]]: [[Telmo Comesaña]]&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://pontevedraviva.com/xeral/56813/dia-galiza-martir-primera-vez-parque-amalia-alvarez-pontevedra/?lang=gl |título=O Día da Galiza Mártir vivirase por primeira vez no parque Amalia Álvarez de Pontevedra |nome=Almu |apelidos=Dapena |data=13.8.2019 |páxina-web=[[Pontevedra Viva]] |localización=Poio}}&lt;/ref&gt;
* [[2020]]: [[Antonio Nores]] (a título póstumo)&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.pontevedraviva.com/xeral/66707/dia-galiza-martir-programacion-presentacion-concerto/?lang=gl |título=O Día da Galiza Mártir adáptase á situación sanitaria e pecharase cun concerto |nome=María José |apelidos=Pita |data=15.8.2020 |páxina-web=[[Pontevedra Viva]] |localización=Poio}}&lt;/ref&gt;
* [[2021]]: – (''non se entregou debido á [[Pandemia por coronavirus de 2020 en Galicia|pandemia de coronavirus]]'').&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2021/08/17/pontevedra-poio-conmemoran-dia-da-galiza-martir/0003_202108P17C6993.htm |título=Pontevedra e Poio conmemoran o Día da Galiza Mártir |xornal=[[La Voz de Galicia]] |data=17.8.2021}}&lt;/ref&gt;
* [[2022]]: [[Carlos Babío Urkidi|Carlos Babío]] e [[Manuel Pérez Lorenzo|Manuel Pérez]]&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.pontevedraviva.com/cultura/87714/premio-galiza-martir-historiadores-carlos-babio-manuel-perez/?lang=gl |título=Premio Galiza Mártir para os historiadores Carlos Babío e Manuel Pérez |data=15.8.2022 |páxina-web=[[Pontevedra Viva]] |localización=Poio}}&lt;/ref&gt;
}}

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Premios de Galicia]]</text>
      <sha1>t141kbxc02cvryw5cv997865nko6uve</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Estatísticas/Lista de usuarios activos</title>
    <ns>4</ns>
    <id>529428</id>
    <revision>
      <id>6162819</id>
      <parentid>6162281</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:02:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>33958</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Actualizando ranking</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8385" xml:space="preserve">{{/begin|500}}
|-
| 1 || [[User:Miguelferig|Miguelferig]] || [[Special:Contributions/Miguelferig|{{formatnum:706}}]]
|-
| 2 || [[User:Breogan2008|Breogan2008]] || [[Special:Contributions/Breogan2008|{{formatnum:632}}]]
|-
| 3 || [[User:HombreDHojalata|HombreDHojalata]] || [[Special:Contributions/HombreDHojalata|{{formatnum:184}}]]
|-
| 4 || [[User:Gasparoff|Gasparoff]] || [[Special:Contributions/Gasparoff|{{formatnum:184}}]]
|-
| 5 || [[User:MAGHOI|MAGHOI]] (Admin) || [[Special:Contributions/MAGHOI|{{formatnum:170}}]]
|-
| 6 || [[User:Adorian|Adorian]] || [[Special:Contributions/Adorian|{{formatnum:162}}]]
|-
| 7 || [[User:Xabier Cid|Xabier Cid]] (Admin) || [[Special:Contributions/Xabier Cid|{{formatnum:141}}]]
|-
| 8 || [[User:Chairego apc|Chairego apc]] (Admin) || [[Special:Contributions/Chairego apc|{{formatnum:136}}]]
|-
| 9 || [[User:Estevoaei|Estevoaei]] (Admin) || [[Special:Contributions/Estevoaei|{{formatnum:98}}]]
|-
| 10 || [[User:Xas|Xas]] || [[Special:Contributions/Xas|{{formatnum:97}}]]
|-
| 11 || [[User:Alfonso Márquez|Alfonso Márquez]] || [[Special:Contributions/Alfonso Márquez|{{formatnum:83}}]]
|-
| 12 || [[User:Beninho|Beninho]] || [[Special:Contributions/Beninho|{{formatnum:78}}]]
|-
| 13 || [[User:Maria zaos|Maria zaos]] || [[Special:Contributions/Maria zaos|{{formatnum:76}}]]
|-
| 14 || [[User:Xanetas|Xanetas]] || [[Special:Contributions/Xanetas|{{formatnum:70}}]]
|-
| 15 || [[User:Jglamela|Jglamela]] || [[Special:Contributions/Jglamela|{{formatnum:65}}]]
|-
| 16 || [[User:Tfeliz|Tfeliz]] || [[Special:Contributions/Tfeliz|{{formatnum:60}}]]
|-
| 17 || [[User:AliciaPSF|AliciaPSF]] || [[Special:Contributions/AliciaPSF|{{formatnum:42}}]]
|-
| 18 || [[User:Lameiro|Lameiro]] || [[Special:Contributions/Lameiro|{{formatnum:41}}]]
|-
| 19 || [[User:Norrin strange|Norrin strange]] || [[Special:Contributions/Norrin strange|{{formatnum:34}}]]
|-
| 20 || [[User:Iria.cestmoi|Iria.cestmoi]] || [[Special:Contributions/Iria.cestmoi|{{formatnum:32}}]]
|-
| 21 || [[User:Moedagalega|Moedagalega]] || [[Special:Contributions/Moedagalega|{{formatnum:31}}]]
|-
| 22 || [[User:HacheDous=0|HacheDous=0]] || [[Special:Contributions/HacheDous=0|{{formatnum:29}}]]
|-
| 23 || [[User:AntiaLou|AntiaLou]] || [[Special:Contributions/AntiaLou|{{formatnum:28}}]]
|-
| 24 || [[User:Ogalego.gal|Ogalego.gal]] || [[Special:Contributions/Ogalego.gal|{{formatnum:23}}]]
|-
| 25 || [[User:Piquito|Piquito]] || [[Special:Contributions/Piquito|{{formatnum:21}}]]
|-
| 26 || [[User:Vecnai|Vecnai]] || [[Special:Contributions/Vecnai|{{formatnum:21}}]]
|-
| 27 || [[User:Cordal|Cordal]] || [[Special:Contributions/Cordal|{{formatnum:18}}]]
|-
| 28 || [[User:Erosstomee|Erosstomee]] || [[Special:Contributions/Erosstomee|{{formatnum:15}}]]
|-
| 29 || [[User:Alangaliza|Alangaliza]] || [[Special:Contributions/Alangaliza|{{formatnum:15}}]]
|-
| 30 || [[User:One2|One2]] || [[Special:Contributions/One2|{{formatnum:15}}]]
|-
| 31 || [[User:Xosema|Xosema]] || [[Special:Contributions/Xosema|{{formatnum:14}}]]
|-
| 32 || [[User:Cossue|Cossue]] || [[Special:Contributions/Cossue|{{formatnum:10}}]]
|-
| 33 || [[User:Severo Boán Aspiazu|Severo Boán Aspiazu]] || [[Special:Contributions/Severo Boán Aspiazu|{{formatnum:10}}]]
|-
| 34 || [[User:Porto2020|Porto2020]] || [[Special:Contributions/Porto2020|{{formatnum:6}}]]
|-
| 35 || [[User:FleaRHCP|FleaRHCP]] || [[Special:Contributions/FleaRHCP|{{formatnum:6}}]]
|-
| 36 || [[User:Angeldomcer|Angeldomcer]] || [[Special:Contributions/Angeldomcer|{{formatnum:5}}]]
|-
| 37 || [[User:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] || [[Special:Contributions/Лобачев Владимир|{{formatnum:5}}]]
|-
| 38 || [[User:Xoio|Xoio]] || [[Special:Contributions/Xoio|{{formatnum:5}}]]
|-
| 39 || [[User:Zumalabe|Zumalabe]] || [[Special:Contributions/Zumalabe|{{formatnum:4}}]]
|-
| 40 || [[User:Ogaiago|Ogaiago]] || [[Special:Contributions/Ogaiago|{{formatnum:3}}]]
|-
| 41 || [[User:Gallaecio|Gallaecio]] || [[Special:Contributions/Gallaecio|{{formatnum:3}}]]
|-
| 42 || [[User:Servando2|Servando2]] || [[Special:Contributions/Servando2|{{formatnum:3}}]]
|-
| 43 || [[User:Nacaru|Nacaru]] || [[Special:Contributions/Nacaru|{{formatnum:2}}]]
|-
| 44 || [[User:Filmwijker|Filmwijker]] || [[Special:Contributions/Filmwijker|{{formatnum:2}}]]
|-
| 45 || [[User:Gaescribe|Gaescribe]] || [[Special:Contributions/Gaescribe|{{formatnum:2}}]]
|-
| 46 || [[User:FMSky|FMSky]] || [[Special:Contributions/FMSky|{{formatnum:2}}]]
|-
| 47 || [[User:Mark Gasoline|Mark Gasoline]] || [[Special:Contributions/Mark Gasoline|{{formatnum:2}}]]
|-
| 48 || [[User:NCervinho|NCervinho]] || [[Special:Contributions/NCervinho|{{formatnum:2}}]]
|-
| 49 || [[User:XoséXabarin|XoséXabarin]] || [[Special:Contributions/XoséXabarin|{{formatnum:2}}]]
|-
| 50 || [[User:Stephan1000000|Stephan1000000]] || [[Special:Contributions/Stephan1000000|{{formatnum:2}}]]
|-
| 51 || [[User:1234qwer1234qwer4|1234qwer1234qwer4]] || [[Special:Contributions/1234qwer1234qwer4|{{formatnum:2}}]]
|-
| 52 || [[User:Materialscientist|Materialscientist]] || [[Special:Contributions/Materialscientist|{{formatnum:1}}]]
|-
| 53 || [[User:Scip.|Scip.]] || [[Special:Contributions/Scip.|{{formatnum:1}}]]
|-
| 54 || [[User:Jockerouac|Jockerouac]] || [[Special:Contributions/Jockerouac|{{formatnum:1}}]]
|-
| 55 || [[User:Billinghurst|Billinghurst]] || [[Special:Contributions/Billinghurst|{{formatnum:1}}]]
|-
| 56 || [[User:Esquwiki|Esquwiki]] || [[Special:Contributions/Esquwiki|{{formatnum:1}}]]
|-
| 57 || [[User:Dinisinho|Dinisinho]] || [[Special:Contributions/Dinisinho|{{formatnum:1}}]]
|-
| 58 || [[User:Nurang14|Nurang14]] || [[Special:Contributions/Nurang14|{{formatnum:1}}]]
|-
| 59 || [[User:Archaeodontosaurus|Archaeodontosaurus]] || [[Special:Contributions/Archaeodontosaurus|{{formatnum:1}}]]
|-
| 60 || [[User:Malonsoex|Malonsoex]] || [[Special:Contributions/Malonsoex|{{formatnum:1}}]]
|-
| 61 || [[User:Julián Elencwajg|Julián Elencwajg]] || [[Special:Contributions/Julián Elencwajg|{{formatnum:1}}]]
|-
| 62 || [[User:XorcWt|XorcWt]] || [[Special:Contributions/XorcWt|{{formatnum:1}}]]
|-
| 63 || [[User:Atobar|Atobar]] (Admin) || [[Special:Contributions/Atobar|{{formatnum:1}}]]
|-
| 64 || [[User:Ommrianxo|Ommrianxo]] || [[Special:Contributions/Ommrianxo|{{formatnum:1}}]]
|-
| 65 || [[User:Ciglsousa|Ciglsousa]] || [[Special:Contributions/Ciglsousa|{{formatnum:1}}]]
|-
| 66 || [[User:12VSL|12VSL]] || [[Special:Contributions/12VSL|{{formatnum:1}}]]
|-
| 67 || [[User:Carlitoscarlos|Carlitoscarlos]] || [[Special:Contributions/Carlitoscarlos|{{formatnum:1}}]]
|-
| 68 || [[User:JonnyJonny|JonnyJonny]] || [[Special:Contributions/JonnyJonny|{{formatnum:1}}]]
|-
| 69 || [[User:Elia Di Sousa|Elia Di Sousa]] || [[Special:Contributions/Elia Di Sousa|{{formatnum:1}}]]
|-
| 70 || [[User:Mvence|Mvence]] || [[Special:Contributions/Mvence|{{formatnum:1}}]]
|-
| 71 || [[User:Penidos|Penidos]] || [[Special:Contributions/Penidos|{{formatnum:1}}]]
|-
| 72 || [[User:Yisusabel|Yisusabel]] || [[Special:Contributions/Yisusabel|{{formatnum:1}}]]
|-
| 73 || [[User:Hugo1982|Hugo1982]] || [[Special:Contributions/Hugo1982|{{formatnum:1}}]]
|-
| 74 || [[User:MPF|MPF]] || [[Special:Contributions/MPF|{{formatnum:1}}]]
|-
| 75 || [[User:Jorganes|Jorganes]] || [[Special:Contributions/Jorganes|{{formatnum:1}}]]
|-
| 76 || [[User:Chien|Chien]] || [[Special:Contributions/Chien|{{formatnum:1}}]]
|-
| 77 || [[User:Mtarch11|Mtarch11]] || [[Special:Contributions/Mtarch11|{{formatnum:1}}]]
|-
| 78 || [[User:Granxeiro|Granxeiro]] || [[Special:Contributions/Granxeiro|{{formatnum:1}}]]
|-
| 79 || [[User:Rcsprinter123|Rcsprinter123]] || [[Special:Contributions/Rcsprinter123|{{formatnum:1}}]]
|-
| 80 || [[User:Cpls|Cpls]] || [[Special:Contributions/Cpls|{{formatnum:1}}]]
|-
| 81 || [[User:Rkt2312|Rkt2312]] || [[Special:Contributions/Rkt2312|{{formatnum:1}}]]
|-
| 82 || [[User:Jenócrates|Jenócrates]] || [[Special:Contributions/Jenócrates|{{formatnum:1}}]]
|-
| 83 || [[User:Krumpi|Krumpi]] || [[Special:Contributions/Krumpi|{{formatnum:1}}]]
|-
| 84 || [[User:Pacoperez6|Pacoperez6]] || [[Special:Contributions/Pacoperez6|{{formatnum:1}}]]
|-
| 85 || [[User:A.Savin|A.Savin]] || [[Special:Contributions/A.Savin|{{formatnum:1}}]]
|-
| 86 || [[User:Nancy DV0123|Nancy DV0123]] || [[Special:Contributions/Nancy DV0123|{{formatnum:1}}]]
{{/end}}</text>
      <sha1>kfnnzgh7evf3gc3xd5a4qq40axzdkjc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Soiuz 2-1v Volga</title>
    <ns>0</ns>
    <id>529719</id>
    <revision>
      <id>6163084</id>
      <parentid>5822317</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:13:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xosema</username>
        <id>4817</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Historial de lanzamentos */ Novo lanzamento</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2290" xml:space="preserve">[[Imaxe:Пуск ракеты-носителя Союз-2.1в с военным спутником на борту с космодрома Плесецк.jpg|miniatura|250px|Un Soiuz 2-1v Volga engalando.]]

O '''Soiuz 2-1v Volga''' é un [[foguete espacial]] [[Rusia|ruso]] de nova xeración derivado do mísil [[R-7 (mísil)|R-7]] creado para lanzar carga á [[órbita baixa terrestre]]. É unha versión do [[Soiuz 2-1v]] cunha etapa final [[Volga (foguete)|Volga]].&lt;ref name=astronautix&gt;{{Cita web|url=http://astronautix.com/s/soyuz-2-1vvolga.html|título=Soyuz-2-1V Volga|dataacceso=23 de xullo de 2021|autor=Mark Wade|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data=|ano=2021|mes= |formato= |obra= |editor= |páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=gunter&gt;{{Cita web|url=https://space.skyrocket.de/doc_lau_det/soyuz-2-1v_volga.htm|título=Soyuz-2-1v Volga (Soyuz-1 Volga)|dataacceso=23 de xullo de 2021|autor=Gunter Dirk Krebs|apelidos= |nome= |ligazónautor= |coautores= |data= |ano=2021|mes= |formato= |obra= |editor=Gunter's Space Page|páxinas= |lingua=inglés|doi= |urlarquivo= |dataarquivo= }}&lt;/ref&gt;

== Historial de lanzamentos ==
{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Voo&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Data&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Centro de lanzamento&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Carga&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Resultado&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
!Notas&lt;ref name=astronautix/&gt;&lt;ref name=gunter/&gt;
|-
|1
|28 de decembro de 2013
|Cosmódromo de Plesetsk
|Aist-1 1 / SKRL-756 1 / SKRL-756 2
|Éxito
|
|-
|2
|5 de decembro de 2015
|Cosmódromo de Plesetsk
|Kanopus-ST 1 / KYuA 1
|Fallo parcial
|
|-
|3
|23 de xuño de 2017
|Cosmódromo de Plesetsk
|Kosmos 2519 / Sputnik Inspektor / Kosmos 2523
|Éxito
|
|-
|4
|10 de xullo de 2019
|Cosmódromo de Plesetsk
|Kosmos 2535 / Kosmos 2536 / Kosmos 2537 / Kosmos 2538
|Éxito
|
|-
|5
|25 de novembro de 2019
|Cosmódromo de Plesetsk
|Kosmos 2542 / Kosmos 2543
|Éxito
|
|-
|6
|1 de agosto de 2022
|Cosmódromo de Plesetsk
|Kosmos 2558
|Éxito
|
|}

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat|Soyuz-2.1V}}
=== Outros artigos ===
*[[R-7 (mísil)]]
*[[Soiuz 2-1v]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Soiuz (foguete)]]</text>
      <sha1>ojbh5fvbbwpgnnpzh1bn7koa8utgepn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tomás Somoza Caamaño</title>
    <ns>0</ns>
    <id>530079</id>
    <revision>
      <id>6162950</id>
      <parentid>5827507</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:02:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>completo info e referencias</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1793" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Tomás Somoza Caamaño''', finado en [[Monforte de Lemos]] en abril de [[1913]], foi un comerciante e político galego.

== Traxectoria ==
Membro do [[Partido Liberal Fusionista|Partido Liberal]], do que foi secretario do comité de Monforte en 1887,&lt;ref&gt;''El Regional'', 30-7-1887, p. 2.&lt;/ref&gt; foi depositario de fondos municipais e recadador de [[Monforte de Lemos]].&lt;ref&gt;''BOP Lugo'', 19-11-1881, p. 3.&lt;/ref&gt; En 1890 foi  alcalde de [[Monforte de Lemos]].&lt;ref&gt;''BOP Lugo'', 30-5-1890, p. 3.&lt;/ref&gt; Volveu ser nomeado alcalde por Real Orde en novembro de [[1909]],&lt;ref&gt;''El Ideal Gallego'', 25-11-1909, p. 1.&lt;/ref&gt; cesando no cargo en xaneiro do ano seguinte. Finou en Monforte de Lemos en abril de 1913.&lt;ref&gt;''El Regional'', 8-4-1913, p. 2.&lt;/ref&gt;

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo de Monforte de Lemos 2002.svg|30px]]&lt;br/&gt;[[Monforte de Lemos|Alcalde de Monforte de Lemos]] |período= 1890 |predecesor= [[Manuel Arias Rodríguez]] |sucesor= [[Demetrio Fernández Franjo]] }}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo de Monforte de Lemos 2002.svg|30px]]&lt;br/&gt;[[Monforte de Lemos|Alcalde de Monforte de Lemos]] |período= [[1909]] - [[1910]] |predecesor= [[Evaristo Rodríguez Rodríguez]] |sucesor= [[Javier Rodríguez Sánchez]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou con Josefa Rodríguez Saavedra, que finou en 1895.&lt;ref&gt;''El Regional'', 30-6-1895, p. 2.&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{Listaref|30em}}
== Véxase tamén ==

=== Ligazóns externas ===
*[http://www.jrcasan.com/MONFORTE/Alcaldes/1909_1923.htm Alcaldes del siglo XX en Monforte, (1909-1923)]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Somoza Caamanno, Tomas}}
[[Categoría:Alcaldes de Monforte de Lemos]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante a Restauración]]
[[Categoría:Finados en 1913]]</text>
      <sha1>q0lirpp40khxpgnd3kyyzinpx95d100</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Demetrio Fernández Franjo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>530080</id>
    <revision>
      <id>6162949</id>
      <parentid>5836655</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:01:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>sucesión</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1992" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Demetrio Fernández Franjo''', finado en [[Monforte de Lemos]] en novembro de [[1900]], foi un avogado e político galego.

== Traxectoria ==
Licenciado en Dereito pola [[Universidade de Santiago de Compostela]].&lt;ref&gt;''El Eco de Galicia'', 21-6-1886, p. 2.&lt;/ref&gt; Foi alcalde de [[Monforte de Lemos]] en 1890.&lt;ref&gt;''El Regional'', 30-8-1890, p. 1.&lt;/ref&gt; Cesou no cargo en xullo de 1891. Foi nomeado xuíz municipal de Monforte para o período 1891-1893.&lt;ref&gt;''El Eco de Galicia'', 8-7-1891, p. 2.&lt;/ref&gt;. Novamente foi nomeado alcalde de Monforte en maio de 1895.&lt;ref&gt;''El Regional'', 29-6-1895, p. 2.&lt;/ref&gt; Cesou no cargo en xullo de 1899. Finou en Monforte de Lemos en novembro de 1900.&lt;ref&gt;''Gaceta de Galicia'', 6-11-1900, p. 2.&lt;/ref&gt;

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo de Monforte de Lemos 2002.svg|30px]]&lt;br/&gt;[[Monforte de Lemos|Alcalde de Monforte de Lemos]] |período= 1890 - 1891 |predecesor= [[Tomás Somoza Caamaño]] |sucesor= [[Ventura Novoa Seoane]] }}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo de Monforte de Lemos 2002.svg|30px]]&lt;br/&gt;[[Monforte de Lemos|Alcalde de Monforte de Lemos]] |período= 1895 - 1898 |predecesor= [[Agustín Valcarce Valcarce]] |sucesor= [[Emilio Mazaira Beltrán]] }}
{{End box}}

== Notas ==
{{Listaref|02}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* {{Cita publicación periódica |nome= Felipe |apelidos=  Aira Pardo|ano= 2019|título= Alcaldes esquecidos, dignos de lembranza|revista= Festas patronais 2019 Monforte de Lemos|volume= |número= |páxinas= 34-43|editor= |doi= |url= https://www.paxinasgalegas.es/fiestas/festas-patronais-virxe-de-monserrat_pr1768.pdf|dataacceso=21 de xullo de 2021}}

{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Fernandez Franjo, Demetrio}}
[[Categoría:Avogados de Galicia]]
[[Categoría:Alcaldes de Monforte de Lemos]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante a Restauración]]
[[Categoría:Alumnos da Universidade de Santiago de Compostela]]
[[Categoría:Finados en 1900]]</text>
      <sha1>h563ix7sjrq1yew7dtsoli7jxcsace5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Manuel Lámelo Díaz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>530524</id>
    <revision>
      <id>6162964</id>
      <parentid>5831894</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:51:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>corrixo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1476" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Manuel Lámelo Díaz''', nado no [[O Saviñao|Saviñao]] cara a [[1919]] e finado no mesmo concello o [[25 de outubro]] de [[2016]], foi un mestre e político galego.

== Traxectoria ==
Estudou Maxisterio na [[Escola Normal de Santiago de Compostela]]. Diplomado en Iniciación Profesional Agrícola, en medios audiovisuais e na área social. Foi mestre en [[Cuntis]] (1940), [[A Páxara, Licín, O Saviñao|A Páxara]] (1943) e [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]], onde foi director do Colexio. Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] a finais dos anos corenta. Dende 1971 foi mestre do Colexio Público José Antonio de [[Vilagarcía de Arousa]], onde se xubilou en 1984.&lt;ref&gt;''La Voz de Galicia'', 14-2-1984, p. 30.&lt;/ref&gt; Finou no Saviñao o 25 de outubro de 2016.&lt;ref&gt;''El Progreso'', 26-1-2016, p. 65.&lt;/ref&gt;

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1947 - 1968 |predecesor= [[Guillermo González Martínez]] |sucesor= ? }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou con Julia García García. Foi pai de Manuel Lámelo Iglesias.
== Notas ==
{{Listaref}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Lamelo Diaz, Manuel}}
[[Categoría:Mestres de Galicia]]
[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]
[[Categoría:Nados no Saviñao]]
[[Categoría:Nados en 1919]]

[[Categoría:Finados en 2016]]</text>
      <sha1>deny6rv0o96p23dwfb3bmelnsfpt0yu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163056</id>
      <parentid>6162964</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:44:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>sucesión</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1508" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Manuel Lámelo Díaz''', nado no [[O Saviñao|Saviñao]] cara a [[1919]] e finado no mesmo concello o [[25 de outubro]] de [[2016]], foi un mestre e político galego.

== Traxectoria ==
Estudou Maxisterio na [[Escola Normal de Santiago de Compostela]]. Diplomado en Iniciación Profesional Agrícola, en medios audiovisuais e na área social. Foi mestre en [[Cuntis]] (1940), [[A Páxara, Licín, O Saviñao|A Páxara]] (1943) e [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]], onde foi director do Colexio. Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] a finais dos anos corenta. Dende 1971 foi mestre do Colexio Público José Antonio de [[Vilagarcía de Arousa]], onde se xubilou en 1984.&lt;ref&gt;''La Voz de Galicia'', 14-2-1984, p. 30.&lt;/ref&gt; Finou no Saviñao o 25 de outubro de 2016.&lt;ref&gt;''El Progreso'', 26-1-2016, p. 65.&lt;/ref&gt;

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1947 - 1971 |predecesor= [[Guillermo González Martínez]] |sucesor= [[Argelio Rodríguez González]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou con Julia García García. Foi pai de Manuel Lámelo Iglesias.

== Notas ==

{{Listaref}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Lamelo Diaz, Manuel}}
[[Categoría:Mestres de Galicia]]
[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]
[[Categoría:Nados no Saviñao]]
[[Categoría:Nados en 1919]]
[[Categoría:Finados en 2016]]</text>
      <sha1>m60tng5a3v7lotq5wjj8aigu8j878fn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>José López Quintela</title>
    <ns>0</ns>
    <id>530612</id>
    <revision>
      <id>6162958</id>
      <parentid>5832717</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:22:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>data de defunción e referencia</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2172" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''José López Quintela''', nado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[17 de xaneiro]] de [[1897]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=Primer escalafón de maestros de escuelas nacionales existentes en 31 de diciembre de 1933|nome= |apelidos= |ligazónautor= |ano= 1934|editorial= Ministerio de Instrucción Pública y Bellas Artes|lugar= Madrid|isbn= |páxina= 108|dataacceso= |url=}}&lt;/ref&gt; e finado en [[Monforte de Lemos]] o [[26 de decembro]] de [[1985]], foi un mestre e político galego.

== Traxectoria ==
Mestre nacional en [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]]. Na [[Segunda República Española|República]] foi dirixente de Unión de Derechas y Agrarios do Saviñao, vinculado á [[CEDA]].&lt;ref&gt;&quot;Un mal paso de las derechas&quot;, ''El Pueblo Gallego'', 13-2-1936, p. 11.&lt;/ref&gt; Logo do [[golpe de Estado do 18 de xullo de 1936]] foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] nos anos corenta. Finou en Monforte de Lemos o 26 de decembro de 1985.&lt;ref&gt;Necrolóxica en ''La Voz de Galicia'', 27-12-1985, p. 51.&lt;/ref&gt;

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1940 - 1946 |predecesor= ? |sucesor= [[Guillermo González Martínez]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou con Matilde Fernández Rodríguez e foi pai de Gloria, Mario, Sara, José, María Paz, María Teresa, Enrique, Jesús, Josefina, Marta, Rosendo e María del Carmen López Fernández.

== Notas ==

{{Listaref|02}}

== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
*{{Cita publicación periódica |nome= María Jesús|apelidos= Souto Blanco|ano= 2003|título= Una «revuelta de hambre» en la Galicia del primer franquismo: O Saviñao|revista= Pasado y Memoria. Revista de Historia Contemporánea|volume= |número= 2|páxinas= 6-7|editor= |doi= |url= https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/750271.pdf.}}

{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Lopez Quintela, Jose}}
[[Categoría:Mestres de Galicia]]
[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]
[[Categoría:Nados no Saviñao]]
[[Categoría:Nados en 1897]]

[[Categoría:Finados en 1985]]</text>
      <sha1>p4os07gishzj5dyh72phis8w0cnjwm7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163039</id>
      <parentid>6162958</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:10:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>sucesión</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2199" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''José López Quintela''', nado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[17 de xaneiro]] de [[1897]],&lt;ref&gt;{{Cita libro |título=Primer escalafón de maestros de escuelas nacionales existentes en 31 de diciembre de 1933|nome= |apelidos= |ligazónautor= |ano= 1934|editorial= Ministerio de Instrucción Pública y Bellas Artes|lugar= Madrid|isbn= |páxina= 108|dataacceso= |url=}}&lt;/ref&gt; e finado en [[Monforte de Lemos]] o [[26 de decembro]] de [[1985]], foi un mestre e político galego.

== Traxectoria ==
Mestre nacional en [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]]. Na [[Segunda República Española|República]] foi dirixente de Unión de Derechas y Agrarios do Saviñao, vinculado á [[CEDA]].&lt;ref&gt;&quot;Un mal paso de las derechas&quot;, ''El Pueblo Gallego'', 13-2-1936, p. 11.&lt;/ref&gt; Logo do [[golpe de Estado do 18 de xullo de 1936]] foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] nos anos corenta. Finou en Monforte de Lemos o 26 de decembro de 1985.&lt;ref&gt;Necrolóxica en ''La Voz de Galicia'', 27-12-1985, p. 51.&lt;/ref&gt;

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1940 - 1946 |predecesor= [[Manuel Figueiras Martínez]] |sucesor= [[Guillermo González Martínez]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou con Matilde Fernández Rodríguez e foi pai de Gloria, Mario, Sara, José, María Paz, María Teresa, Enrique, Jesús, Josefina, Marta, Rosendo e María del Carmen López Fernández.
== Notas ==
{{Listaref|02}}
== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===

*{{Cita publicación periódica |nome= María Jesús|apelidos= Souto Blanco|ano= 2003|título= Una «revuelta de hambre» en la Galicia del primer franquismo: O Saviñao|revista= Pasado y Memoria. Revista de Historia Contemporánea|volume= |número= 2|páxinas= 6-7|editor= |doi= |url= https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/750271.pdf.}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Lopez Quintela, Jose}}

[[Categoría:Mestres de Galicia]]
[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]
[[Categoría:Nados no Saviñao]]
[[Categoría:Nados en 1897]]
[[Categoría:Finados en 1985]]</text>
      <sha1>hriexa2v4xkmlyl9wy66uu1235486kg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Arsenio Muñiz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>531725</id>
    <revision>
      <id>6163058</id>
      <parentid>5949012</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:49:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>corrixo erro</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1581" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Arsenio Muñiz Fernández''', nado en [[Mugardos]] cara 1908 e finado no mesmo concello o [[1 de xaneiro]] de [[1949]], foi un político galego.

== Traxectoria ==
Falanxista de Mugardos. A noite do día 1 de xaneiro de 1949, os guerrilleiros [[Adolfo Allegue Allegue]] e [[Francisco Martínez Leira]] entraron no Café Mugardés en busca do ex-alcalde [[Manuel Vázquez Fariña]], que estaba acompañado por Muñiz. Atascouse a pistola, Manuel Vázquez puido fuxir pola parte de atrás, e foi Muñiz quen recibiu os disparos e morreu. A Garda Civil, como represalia, asasinou dous días despois catro traballadores: [[Florentino Iglesias Varela]], [[Francisco Loureda Silvar]], Juan Fuentes e [[Antonio Martínez Ferro]], aos que se lles aplicou a lei de fugas no cemiterio de Catabois.

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica|autor1= Domínguez Ferro, Manuel|autor2= Sobrino Ceballos, Juan J.|ano= 2004|título= Riqueche. Vida e morte dun guerrilleiro antifranquista|revista= Cátedra. Revista eumesa de estudios|volume= |número= 11|páxinas= 125-156|editor= |doi= |url= http://catedra.pontedeume.es/11/catedra1108.pdf|data-acceso= 14 de agosto de 2021|data-arquivo= 08 de xuño de 2013|url-arquivo= https://web.archive.org/web/20130608181251/http://catedra.pontedeume.es/11/catedra1108.pdf|url-morta= yes}}

{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Munniz Fernandez,Arsenio}}
[[Categoría:Falanxistas]]
[[Categoría:Nados en Mugardos]]
[[Categoría:Nados en 1908]]
[[Categoría:Finados en 1949]]</text>
      <sha1>8hmfo1cyq373ce8lksmupc9xxhin9cq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Claudino Domínguez Reboredo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>532895</id>
    <revision>
      <id>6163065</id>
      <parentid>5850459</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:08:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>arranxiños de formato</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1546" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Claudino Domínguez Reboredo''', nado no [[O Irixo|Irixo]] cara a [[1885]] e finado no mesmo concello o [[2 de agosto]] de [[1936]], foi un labrego e sindicalista [[Pobo galego|galego]].
== Traxectoria ==
Da casa dos Chanqueiros de [[Loureiro, O Irixo|Loureiro]], casado en [[Reádigos, O Irixo|Reádigos]]. Membro do Sindicato de Construcciones del F.C. de Carballino a Lalín. En abril de 1936 denunciou ao cura de Reádigos ao Instituto da Reforma Agraria por posuír 200 ferrados de labrado e lameiros polos que non pagaba contribución, e que eran propiedade do Estado. Logo do [[golpe de Estado do 18 de xullo de 1936]] foi asasinado por José Villanueva Villanueva e outro mozo falanxista de [[Campo, O Irixo|Santa María do Campo]], que abandonaron o cadáver no quilómetro 12 da estada Carballiño-Silleda.

== Notas ==
{{Listaref|02}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro |título= Ourense, 1936-1939. Alzamento, guerra e represión|nome= Julio|apelidos= Prada Rodríguez|ligazónautor= Julio Prada Rodríguez|ano= 2004|editorial= Do Castro|lugar= Sada|isbn=978-84-8485-157-8|páxinas= 236-237|dataacceso= |url=}}

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.elcorreogallego.es/hemeroteca/memoria-MECG229005 Memoria]
* {{Nomes Voces|10919}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Dominguez Reboredo, Claudino}}
[[Categoría:Sindicalistas de Galicia]]
[[Categoría:Asasinados polo bando nacional en Galicia]]
[[Categoría:Nados no Irixo]]
[[Categoría:Nados en 1885]]
[[Categoría:Finados en 1936]]</text>
      <sha1>8tkaagnxo3hwr8dl9iawj1bb8ojigou</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>José Mateo Mariñas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>534786</id>
    <revision>
      <id>6163135</id>
      <parentid>5867474</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:42:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>completo info e referencias</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1790" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''José Mateo Mariñas Ferrero''', nado o [[8 de setembro]] de [[1918]], foi un xornalista e político español.

== Traxectoria ==
Incorporouse ao [[PSOE]] en 1935. Nos anos corenta residía en [[Lugo]] e foi o contacto do partido para organizar a Federación Provincial do PSOE de [[Lugo]], con [[Manuel Cobas Rodríguez]], [[Luis Fernández del Valle]], [[Graciano Leivas Freire]], [[Antonio Vidal Vilas]] e outros. Acusados de rebelión, Cobas, Mariñas e Vidal foron condenados a seis meses e un día, e Luis foi condenado a nove meses de prisión. En 1949 foi nomeado correspondente en España do semanario mexicano ''Claridad'' e trasladouse a [[Madrid]].&lt;ref&gt;''El Progreso'', 28-4-1949, p. 2.&lt;/ref&gt; Dende xullo de 1949 enviou crónicas de Madrid para ''[[El Progreso (xornal)|El Progreso]]''.&lt;ref&gt;''El Progreso'', 7-7-1949, p. 4.&lt;/ref&gt; Restablecida a democracia formou parte da Agrupación Socialista de Chamartín (Madrid). Traballou como xornalista en [[TVE]]. Foi elixido vicepresidente da Unión de Periodistas en abril de 1978.&lt;ref&gt;[https://elpais.com/diario/1978/04/15/sociedad/261439209_850215.html Elegida la junta directiva de la Unión de Periodistas]&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{Listaref|02}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* [http://www.relats.org/documentos/HIST.ArocaVega.pdf &quot;Reorganización y proceso de estructuración del sindicalismo socialista en Galicia&quot; / Guillerme Pérez Agulla e Rogelio Pérez Poza, in ''Análisis históricos del sindicalismo en España. Del Franquismo a la estabilidad democrática (1970‐1994)'']

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Marinnas Ferrero, Jose Mateo}}

[[Categoría:Xornalistas de España]]

[[Categoría:Políticos do PSOE]]
[[Categoría:Represaliados polo franquismo]]
[[Categoría:Nados en 1918]]</text>
      <sha1>78ommcv2nv9q1ekya9v5w9o2itjivry</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163145</id>
      <parentid>6163135</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:12:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Xas moveu a páxina &quot;[[José Mateo Mariñas Ferrero]]&quot; a &quot;[[José Mateo Mariñas]]&quot;: nome máis coñecido</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1790" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''José Mateo Mariñas Ferrero''', nado o [[8 de setembro]] de [[1918]], foi un xornalista e político español.

== Traxectoria ==
Incorporouse ao [[PSOE]] en 1935. Nos anos corenta residía en [[Lugo]] e foi o contacto do partido para organizar a Federación Provincial do PSOE de [[Lugo]], con [[Manuel Cobas Rodríguez]], [[Luis Fernández del Valle]], [[Graciano Leivas Freire]], [[Antonio Vidal Vilas]] e outros. Acusados de rebelión, Cobas, Mariñas e Vidal foron condenados a seis meses e un día, e Luis foi condenado a nove meses de prisión. En 1949 foi nomeado correspondente en España do semanario mexicano ''Claridad'' e trasladouse a [[Madrid]].&lt;ref&gt;''El Progreso'', 28-4-1949, p. 2.&lt;/ref&gt; Dende xullo de 1949 enviou crónicas de Madrid para ''[[El Progreso (xornal)|El Progreso]]''.&lt;ref&gt;''El Progreso'', 7-7-1949, p. 4.&lt;/ref&gt; Restablecida a democracia formou parte da Agrupación Socialista de Chamartín (Madrid). Traballou como xornalista en [[TVE]]. Foi elixido vicepresidente da Unión de Periodistas en abril de 1978.&lt;ref&gt;[https://elpais.com/diario/1978/04/15/sociedad/261439209_850215.html Elegida la junta directiva de la Unión de Periodistas]&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{Listaref|02}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* [http://www.relats.org/documentos/HIST.ArocaVega.pdf &quot;Reorganización y proceso de estructuración del sindicalismo socialista en Galicia&quot; / Guillerme Pérez Agulla e Rogelio Pérez Poza, in ''Análisis históricos del sindicalismo en España. Del Franquismo a la estabilidad democrática (1970‐1994)'']

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Marinnas Ferrero, Jose Mateo}}

[[Categoría:Xornalistas de España]]

[[Categoría:Políticos do PSOE]]
[[Categoría:Represaliados polo franquismo]]
[[Categoría:Nados en 1918]]</text>
      <sha1>78ommcv2nv9q1ekya9v5w9o2itjivry</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ángel Arce</title>
    <ns>0</ns>
    <id>534799</id>
    <revision>
      <id>6163168</id>
      <parentid>5867870</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:55:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>arranxiño de formato</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1170" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Ángel Arce''', coñecido como '''Ángel''', nado en [[Flariz, Monterrei|Flariz]] ([[Monterrei]]), foi un guerrilleiro antifranquista galego.

== Traxectoria ==
Militante socialista. Foi lugartenente do líder guerrilleiro [[Samuel Mayo Méndez]]. En 1947 foi responsable dun destacamento de la II Agrupación do [[Exército Guerrilleiro de Galicia]] na provincia de Ourense. Logo dun tempo agochado na Serra de Penas Libres logrou pasar a [[Portugal]], desde onde embarcou para [[Francia]].

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro |título= Botarse ao monte. Censo de guerrilleiros antifranquistas na Galiza (1939-1965)|nome= Francisco Xavier|apelidos= Redondo Abal|ligazónautor= |ano= 2006|editorial= Do Castro|localización= Sada|isbn= 84-8485-231-8|páxinas= 38-39}}

=== Ligazóns externas ===

* [https://losdelasierra.info/spip.php?article473 Ficha en Los de la sierra] {{fr}}

{{Guerrilleiros antifranquistas galegos}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Arce, Angel}}
[[Categoría:Guerrilleiros antifranquistas de Galicia]]
[[Categoría:Exilio galego]]
[[Categoría:Galegos de Francia]]
[[Categoría:Nados en Monterrei]]</text>
      <sha1>oggal902pt0ifrpbr3jm4d4gdwy2p0u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163169</id>
      <parentid>6163168</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:56:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>lig int</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1175" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Ángel Arce''', coñecido como '''Ángel''', nado en [[Flariz, Monterrei|Flariz]] ([[Monterrei]]), foi un guerrilleiro antifranquista galego.

== Traxectoria ==
Militante socialista. Foi lugartenente do líder guerrilleiro [[Samuel Mayo Méndez]]. En 1947 foi responsable dun destacamento da II Agrupación do [[Exército Guerrilleiro de Galicia]] na [[provincia de Ourense]]. Logo dun tempo agochado na [[Serra de Penas Libres]] logrou pasar a [[Portugal]], desde onde embarcou para [[Francia]].

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro |título= Botarse ao monte. Censo de guerrilleiros antifranquistas na Galiza (1939-1965)|nome= Francisco Xavier|apelidos= Redondo Abal|ligazónautor= |ano= 2006|editorial= Do Castro|localización= Sada|isbn= 84-8485-231-8|páxinas= 38-39}}

=== Ligazóns externas ===

* [https://losdelasierra.info/spip.php?article473 Ficha en Los de la sierra] {{fr}}

{{Guerrilleiros antifranquistas galegos}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Arce, Angel}}
[[Categoría:Guerrilleiros antifranquistas de Galicia]]
[[Categoría:Exilio galego]]
[[Categoría:Galegos de Francia]]
[[Categoría:Nados en Monterrei]]</text>
      <sha1>shy6qkxgigm96bejjquki3y65nukfua</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tomás Jiménez Esquivias</title>
    <ns>0</ns>
    <id>535185</id>
    <revision>
      <id>6163172</id>
      <parentid>5870971</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:12:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>completo info e referencias</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1665" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Tomás Jiménez Esquivias''', nado en [[Villaverde, Madrid|Villaverde]] ([[Madrid]]) en 1921, foi un guerrilleiro antifranquista.

== Traxectoria ==
Militante do [[Partido Comunista de España|Partido Comunista]], foi integrante da organización clandestina do PCE en Madrid nos primeiros anos do franquismo.&lt;ref&gt;[http://tallerhistoriapce.blogspot.com/2011/10/memorial-madrid-represion-franquista-y.html Ficha en Taller de Historia del PCE &quot;Marusia&quot;]&lt;/ref&gt; Foi enviado a Galicia a finais de 1945 como axudante de [[Manuel Blanco Bueno]] para reactivar o partido e a guerrilla. Comezaron o seu traballo de organización na zona sur, Pontevedra e Ourense, onde o PCE fora desmantelado. Foi detido. Ingresou na Prisión Provincial de Salamanca o 31 de maio de [[1947]] a disposición do Xulgado Especial de Espionaxe e Outras Actividades, por actividades extremistas. O 25 de xuño foi trasladado á Prisión Provincial de Valladolid. Preso na Colonia Penitenciaría del Dueso ([[Santoña]]), saíu en liberdade condicional en 1952.&lt;ref&gt;[https://www.boe.es/datos/pdfs/BOE//1952/090/A01426-01426.pdf ''BOE'', 30-3-1952, p. 1426.]&lt;/ref&gt; 

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://lahistoriaenlamemoria.blogspot.com/2013/04/blanco-bueno-manuel-diego-romero.html Blanco Bueno, Manuel &quot;Diego Romero&quot;]
* [http://salamancamemoriayjusticia.org/vic_ver.asp?id=19864 Ficha en Salamanca Memoria] {{es}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Jimenez Esquivias, Tomas}}
[[Categoría:Guerrilleiros antifranquistas]]
[[Categoría:Represaliados polo franquismo]]
[[Categoría:Nados en Madrid]]
[[Categoría:Nados en 1921]]</text>
      <sha1>erzdsofw5w24ysm6ngfpro95fuzbicw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Antonio Barredo Rodríguez</title>
    <ns>0</ns>
    <id>535572</id>
    <revision>
      <id>6163219</id>
      <parentid>5875103</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:43:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>completo info e referencias</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1018" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Antonio Barredo Rodríguez''', nado en [[Monforte de Lemos]] cara a 1894 e finado en [[Alcabre, Vigo|Alcabre]] ([[Vigo]]) o [[22 de decembro]] de [[1936]], foi un político galego.

== Traxectoria ==
Nado en Monforte de Lemos.&lt;ref&gt;''BOP Lugo'', 27-5-1936, p. 3.&lt;/ref&gt; Mozo de tren, veciño do [[O Montecelo, Teis, Vigo|Montecelo]] ([[Teis, Vigo|Teis]]). Co [[golpe de Estado do 18 de xullo de 1936]] foi detido. Foi asasinado polos franquistas na praia de Alcabre o 22 de decembro de 1936 con [[Joaquín Álvarez Piña]], [[Eloy Fernández Alonso]], [[Constantino Pérez Durán]], [[Matías González Montero]], [[José Moralejo Santos]] e [[Juan de la Cruz García Coco]].

== Notas ==
{{Listaref|02}}
== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* {{Nomes Voces|8017}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Barredo Rodriguez, Antonio}}
[[Categoría:Asasinados polo bando nacional en Galicia]]
[[Categoría:Nados en Monforte de Lemos]]
[[Categoría:Nados en 1894]]

[[Categoría:Finados en 1936]]</text>
      <sha1>40q55omu9dvdx7j2uwkymfgdkiwdfvl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pandeiro</title>
    <ns>0</ns>
    <id>535693</id>
    <revision>
      <id>6163133</id>
      <parentid>6035952</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:33:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cossue</username>
        <id>82922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7872" xml:space="preserve">{{Ficha de instrumento musical|color1=#FFD700|color2=#FFEC8B|nome=Pandeiro|nomes=Adufe, Pandeiro cadrado|imaxe=Vea.adufe.png|descrición=|clasificación=[[Instrumento de percusión|Percusión]]|tesitura=|relacionado=[[Pandeira]]&lt;/br&gt;[[Pandeireta]]|músicos=|fabricantes=|tamaño_imaxe=220px}}Un '''pandeiro''', '''adufe''' ou '''pandeiro cadrado''', é un [[instrumento musical]] [[membranófono]] de [[Instrumento de percusión|percusión]] directa. Está formado por un [[Tambor de marco|marco]] cadrado de madeira e un parche de pel animal cosido sobre el.    

== Características ==

Estes antigos instrumentos de procedencia [[Mar Mediterráneo|mediterránea]] eran xa coñecidos polas culturas [[Mesopotamia|mesopotámicas]] e no [[antigo Exipto]]. Na [[Península Ibérica]] o seu uso conservouse até a actualidade en diferentes rexións como [[Principado de Asturias|Asturias]], [[León, España|León]], [[Cataluña]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Recuperant el pandero quadrat|url=http://www.vilaweb.cat/noticia/3961118/20111215/recuperant-pandero-quadrat.html|páxina-web=VilaWeb.cat|data-acceso=2021-09-30|lingua=ca}}&lt;/ref&gt; ou [[Portugal]]. En [[Galicia|Galiza]], aparece reproducido entre a iconografía [[Arte románica|románica]] dalgunhas [[Igrexa (arquitectura)|igrexas]] desde o [[século XIII]]: [[O Monte, Chantada|San Miguel do Monte]], [[Agudelo, Barro|San Martiño de Agudelo]], [[Ucelle, Coles|Santa María de Ucelle]],etc.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
[[Ficheiro:Vea.adufe2.png|esquerda|miniatura|Perspectiva interior dun pandeiro ]]
O adufe, que foi o nome orixinal en galego para o instrumento até a súa substitución polo termo pandeiro,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Os Instrumentos Musicais na Tradición Galega » Pandeiro (cadrado)|url=http://www.consellodacultura.org/asg/instrumentos/os-membranofonos/pandeiro-cadrado/|data-acceso=2021-10-04}}&lt;/ref&gt; consiste basicamente nunha pel, normalmente de [[cabra]] ou [[ovella]], que envolve un bastidor de madeira fabricado con tal propósito. As medidas do bastidor varían, existindo algúns modelos máis pequenos, que se sosteñen coa man esquerda, e outros máis grandes que apoian nos dous antebrazos. Mesmo foi achado nos [[Comarca dos Ancares|Ancares]] un tipo especial de pandeiro, de grandes dimensións, que tocaban dúas persoas cos puños co fin de escorrentar as [[Treboada|treboadas]].&lt;ref name=&quot;:03&quot;&gt;{{Cita libro|título=Dicionario da música popular en Galicia|apelidos=Camafeita|nome=Olga|editorial=Rinoceronte editora|ano=2010|capítulo=Pandeiro|url=https://www.regueifa.org/archivos/PROXECTO%20OLGA%20CAMAFEITA.pdf#page=111&amp;zoom=page-width,-7,383|páxina=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita audiovisual|título=A Maragata (MELIDE) (Gala 40 anos de música tradicional Xacarandaina)|autor=CanleXacarandaina|url=https://www.youtube.com/watch?v=XywrL3Djp1o&amp;list=PLJjdcCQkj0kLVYZjnznm9ljin1wAX8gHY|data=2020|medio=Youtube}}&lt;/ref&gt;   

Para mellorar a súa sonoridade, os pandeiros cadrados adoitaban levar no interior varios bordóns tensados contra o parche. Tamén se lle introducían garavanzos, axóuxeres ou mesmo pequenas pedras que soaban ao percutir sobre o instrumento. Existían tradicionalmente diferentes xeitos de tanxelo,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=#22 Luis Prego. Al-Duff. Diferentes suxeicións do adufe/pandeiro galego|url=https://percusiongalega.com/22-luis-prego-al-duff-diferentes-suxeicions-do-adufe-pandeiro-galego/|páxina-web=Percusión Galega|data=2018-06-07|data-acceso=2021-10-04|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=#33 Al-Duff. Luis Prego: tipoloxías de ataques para o pandeiro galego|url=https://percusiongalega.com/33-al-duff-luis-prego-tipoloxias-de-agarres-para-o-pandeiro-galego/|páxina-web=Percusión Galega|data=2018-10-04|data-acceso=2021-10-04|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt; e acostumaba acompañarse o seu son grave co son agudo das [[Ferreñas (instrumento musical)|ferreñas]], como testemuñan moitas das cantigas recollidas nos [[Cancioneiro Popular Galego|cancioneiros]]. O adufe foi empregado copiosamente por toda a xeografía galega para o acompañamento do [[Canto tradicional galego|canto]] e do [[Baile tradicional galego|baile]] en [[Serán|seráns]] e foliadas.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=“Este pandeiro que toco”. La entrevista etnográfica como herramienta para la reconstrucción del mapa histórico del repertorio acompañado de pandero cuadrado en Galicia|apelidos=Feijóo|nome=Julia|editorial=Tagus-Atlanticus Associação Cultural|ano=2016|url=https://research.unl.pt/ws/portalfiles/portal/2378596/b80448_78596170c0fc43e586b6faf494af9718.pdf#page=338&amp;zoom=auto,-275,289|páxina=338|publicación=Actas do III Encontro Ibero-americano de Jovens Musicólogos|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Porén, coa aparición da [[pandeireta]] a finais do século XIX, foi relegado nas preferencias populares até desapareceren por completo en moitos lugares.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=&quot;As ferreñas fanlle o son...&quot; Concerto didáctico|apelidos=Díaz|nome=Xabier|ano=2014|url=https://www.youtube.com/watch?v=fcM3oFxnJuo&amp;t=1085s|páxina=18:05}}&lt;/ref&gt; De feito, nas recollas etnográficas iniciadas na década de 1980, só se atoparon en Galiza tocadoras en activo nas [[Comarcas de Galicia|comarcas]] ourensás de [[Comarca de Verín|Verín]] e [[Comarca de Viana|Viana]], e nas pontevedresas do [[Comarca do Condado|Condado]], da [[Comarca da Paradanta|Paradanta]] e de [[Comarca de Vigo|Vigo]].&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cita libro|título=“Este pandeiro que toco”. La entrevista etnográfica como herramienta para la reconstrucción del mapa histórico del repertorio acompañado de pandero cuadrado en Galicia|apelidos=Feijóo|nome=Julia|editorial=Tagus-Atlanticus Associação Cultural|ano=2016|url=https://research.unl.pt/ws/portalfiles/portal/2378596/b80448_78596170c0fc43e586b6faf494af9718.pdf#page=332&amp;zoom=auto,-88,34|páxina=333-335|publicación=Actas do III Encontro Ibero-americano de Jovens Musicólogos|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Prego Fernández|nome=Luis|data=2016|título=A pandeira e o pandeiro|revista=Aturuxo|páxinas=38-39|número=15|url=https://issuu.com/agg./docs/aturuxo15_-_xaneiro_2016/38}}&lt;/ref&gt; A esta última pertencía unha das máis recoñecidas tocadoras galegas de pandeiro cadrado: María Grande Sobral ([[Maruxa das Cortellas]]).&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Maruxa das Cortellas|apelidos=Alalá nº 23|editorial=TVG|ano=2006|url=https://www.crtvg.es/tvg/a-carta/maruxa-das-cortellas}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Maruxa das Cortellas|url=http://www.folque.com/01.140415wp/tenda/chave-mestra/maruxa-das-cortellas/|páxina-web=aCentral Folque|data=2017-12-09|data-acceso=2022-08-19|lingua=gl-ES|apelidos=Feixoo|nome=Xulia}}&lt;/ref&gt; En Viana destacou como interprete e informante a señora [[Concha do Canizo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O pandeiro de Concha do Canizo|url=http://www.diariocultural.gal/radio-galega/o-pandeiro-de-concha-do-canizo/|páxina-web=Diario Cultural|data=2022-08-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Concha do Canizo|url=http://www.folque.com/01.140415wp/tenda/chave-mestra/concha-do-canizo/|páxina-web=aCentral folque|data=2021-11-23|data-acceso=2022-08-19|lingua=gl-ES|apelidos=Feixoo|nome=Xulia}}&lt;/ref&gt;   

== Notas ==
{{Listaref|30em}}
{{commonscat|Adufe}}
== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita libro|título=Os Instrumentos musicais na tradición galega|apelidos={{Versaleta|Carpintero Arias}}|nome={{Versaleta|Pablo}}|ligazón-autor=Pablo Carpintero Arias|editorial=Difusora de Letras, artes.|ano=2010|ISBN=8492958057|url=http://www.consellodacultura.gal/asg/instrumentos/os-membranofonos/pandeiro-cadrado/}}
* 
{{Reftermina}}

*
{{Música tradicional galega}}{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Instrumentos de percusión]]
[[Categoría:Música tradicional galega]]
[[Categoría:Instrumentos musicais de Portugal]]</text>
      <sha1>7qn5aei3creiw25iodptz4qs51hxgju</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163176</id>
      <parentid>6163133</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:22:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>/* Características */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7890" xml:space="preserve">{{Ficha de instrumento musical|color1=#FFD700|color2=#FFEC8B|nome=Pandeiro|nomes=Adufe, Pandeiro cadrado|imaxe=Vea.adufe.png|descrición=|clasificación=[[Instrumento de percusión|Percusión]]|tesitura=|relacionado=[[Pandeira]]&lt;/br&gt;[[Pandeireta]]|músicos=|fabricantes=|tamaño_imaxe=220px}}Un '''pandeiro''', '''adufe''' ou '''pandeiro cadrado''', é un [[instrumento musical]] [[membranófono]] de [[Instrumento de percusión|percusión]] directa. Está formado por un [[Tambor de marco|marco]] cadrado de madeira e un parche de pel animal cosido sobre el.    

== Características ==

Estes antigos instrumentos de procedencia [[Mar Mediterráneo|mediterránea]] eran xa coñecidos polas culturas [[Mesopotamia|mesopotámicas]] e no [[antigo Exipto]]. Na [[Península Ibérica]] o seu uso conservouse até a actualidade en diferentes rexións como [[Principado de Asturias|Asturias]], [[León, España|León]], [[Cataluña]]&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Recuperant el pandero quadrat|url=http://www.vilaweb.cat/noticia/3961118/20111215/recuperant-pandero-quadrat.html|páxina-web=VilaWeb.cat|data-acceso=2021-09-30|lingua=ca}}&lt;/ref&gt; ou [[Portugal]]. En [[Galicia|Galiza]], aparece reproducido entre a iconografía [[Arte románica|románica]] dalgunhas [[Igrexa (arquitectura)|igrexas]] desde o [[século XIII]]: [[O Monte, Chantada|San Miguel do Monte]], [[Agudelo, Barro|San Martiño de Agudelo]], [[Ucelle, Coles|Santa María de Ucelle]],etc.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
[[Ficheiro:Vea.adufe2.png|esquerda|miniatura|Perspectiva interior dun pandeiro ]]
O adufe, que foi o nome orixinal en galego para o instrumento até a súa substitución polo termo pandeiro,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Os Instrumentos Musicais na Tradición Galega » Pandeiro (cadrado)|url=http://www.consellodacultura.org/asg/instrumentos/os-membranofonos/pandeiro-cadrado/|data-acceso=2021-10-04}}&lt;/ref&gt; consiste basicamente nunha pel, normalmente de [[cabra]] ou [[ovella]], que envolve un bastidor de madeira fabricado con tal propósito. As medidas do bastidor varían, existindo algúns modelos máis pequenos, que se sosteñen coa man esquerda, e outros máis grandes que apoian nos dous antebrazos. Mesmo foi achado nos [[Comarca dos Ancares|Ancares]] un tipo especial de pandeiro, de grandes dimensións, que tocaban dúas persoas cos puños co fin de escorrentar as [[Treboada|treboadas]].&lt;ref name=&quot;:03&quot;&gt;{{Cita libro|título=Dicionario da música popular en Galicia|apelidos=Camafeita|nome=Olga|editorial=Rinoceronte editora|ano=2010|capítulo=Pandeiro|url=https://www.regueifa.org/archivos/PROXECTO%20OLGA%20CAMAFEITA.pdf#page=111&amp;zoom=page-width,-7,383|páxina=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita audiovisual|título=A Maragata (MELIDE) (Gala 40 anos de música tradicional Xacarandaina)|autor=CanleXacarandaina|url=https://www.youtube.com/watch?v=XywrL3Djp1o&amp;list=PLJjdcCQkj0kLVYZjnznm9ljin1wAX8gHY|data=2020|medio=Youtube}}&lt;/ref&gt;   

Para mellorar a súa sonoridade, os pandeiros cadrados adoitaban levar no interior varios bordóns tensados contra o parche. Tamén se lle introducían garavanzos, axóuxeres ou mesmo pequenas pedras que soaban ao percutir sobre o instrumento. Existían tradicionalmente diferentes xeitos de tanxelo,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=#22 Luis Prego. Al-Duff. Diferentes suxeicións do adufe/pandeiro galego|url=https://percusiongalega.com/22-luis-prego-al-duff-diferentes-suxeicions-do-adufe-pandeiro-galego/|páxina-web=Percusión Galega|data=2018-06-07|data-acceso=2021-10-04|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=#33 Al-Duff. Luis Prego: tipoloxías de ataques para o pandeiro galego|url=https://percusiongalega.com/33-al-duff-luis-prego-tipoloxias-de-agarres-para-o-pandeiro-galego/|páxina-web=Percusión Galega|data=2018-10-04|data-acceso=2021-10-04|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt; e acostumaba acompañarse o seu son grave co son agudo das [[Ferreñas (instrumento musical)|ferreñas]], como testemuñan moitas das cantigas recollidas nos [[Cancioneiro Popular Galego|cancioneiros]]. O adufe foi empregado copiosamente por toda a xeografía galega para o acompañamento do [[Canto tradicional galego|canto]] e do [[Baile tradicional galego|baile]] en [[Serán|seráns]] e foliadas.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=“Este pandeiro que toco”. La entrevista etnográfica como herramienta para la reconstrucción del mapa histórico del repertorio acompañado de pandero cuadrado en Galicia|apelidos=Feijóo|nome=Julia|editorial=Tagus-Atlanticus Associação Cultural|ano=2016|url=https://research.unl.pt/ws/portalfiles/portal/2378596/b80448_78596170c0fc43e586b6faf494af9718.pdf#page=338&amp;zoom=auto,-275,289|páxina=338|publicación=Actas do III Encontro Ibero-americano de Jovens Musicólogos|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Porén, coa aparición da [[pandeireta]] a finais do século XIX, foi relegado nas preferencias populares até desapareceren por completo en moitos lugares.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=&quot;As ferreñas fanlle o son...&quot; Concerto didáctico|apelidos=Díaz|nome=Xabier|ano=2014|url=https://www.youtube.com/watch?v=fcM3oFxnJuo&amp;t=1085s|páxina=18:05}}&lt;/ref&gt; De feito, nas recollas etnográficas iniciadas na década de 1980, só se atoparon en Galiza tocadoras en activo nas [[Comarcas de Galicia|comarcas]] ourensás de [[Comarca de Verín|Verín]] e [[Comarca de Viana|Viana]], e nas pontevedresas do [[Comarca do Condado|Condado]], da [[Comarca da Paradanta|Paradanta]] e de [[Comarca de Vigo|Vigo]].&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cita libro|título=“Este pandeiro que toco”. La entrevista etnográfica como herramienta para la reconstrucción del mapa histórico del repertorio acompañado de pandero cuadrado en Galicia|apelidos=Feijóo|nome=Julia|editorial=Tagus-Atlanticus Associação Cultural|ano=2016|url=https://research.unl.pt/ws/portalfiles/portal/2378596/b80448_78596170c0fc43e586b6faf494af9718.pdf#page=332&amp;zoom=auto,-88,34|páxina=333-335|publicación=Actas do III Encontro Ibero-americano de Jovens Musicólogos|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Prego Fernández|nome=Luis|data=2016|título=A pandeira e o pandeiro|revista=Aturuxo|páxinas=38-39|número=15|url=https://issuu.com/agg./docs/aturuxo15_-_xaneiro_2016/38}}&lt;/ref&gt; A esta última pertencía unha das máis recoñecidas tocadoras galegas de pandeiro cadrado: María Grande Sobral ([[Maruxa das Cortellas]]).&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Maruxa das Cortellas|apelidos=Alalá nº 23|editorial=TVG|ano=2006|url=https://www.crtvg.es/tvg/a-carta/maruxa-das-cortellas}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Maruxa das Cortellas|url=http://www.folque.com/01.140415wp/tenda/chave-mestra/maruxa-das-cortellas/|páxina-web=aCentral Folque|data=2017-12-09|data-acceso=2022-08-19|lingua=gl-ES|apelidos=Feixoo|nome=Xulia}}&lt;/ref&gt; Nas [[As Frieiras|Frieiras]] destacou como intérprete e informante a señora [[Concha do Canizo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=O pandeiro de Concha do Canizo|url=http://www.diariocultural.gal/radio-galega/o-pandeiro-de-concha-do-canizo/|páxina-web=Diario Cultural|data=2022-08-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Concha do Canizo|url=http://www.folque.com/01.140415wp/tenda/chave-mestra/concha-do-canizo/|páxina-web=aCentral folque|data=2021-11-23|data-acceso=2022-08-19|lingua=gl-ES|apelidos=Feixoo|nome=Xulia}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{Listaref|30em}}
{{commonscat|Adufe}}
== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita libro|título=Os Instrumentos musicais na tradición galega|apelidos={{Versaleta|Carpintero Arias}}|nome={{Versaleta|Pablo}}|ligazón-autor=Pablo Carpintero Arias|editorial=Difusora de Letras, artes.|ano=2010|ISBN=8492958057|url=http://www.consellodacultura.gal/asg/instrumentos/os-membranofonos/pandeiro-cadrado/}}
* 
{{Reftermina}}

*
{{Música tradicional galega}}{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Instrumentos de percusión]]
[[Categoría:Música tradicional galega]]
[[Categoría:Instrumentos musicais de Portugal]]</text>
      <sha1>aly7412nbbekhuiqr9g7y4fpi7rjmfr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modelo:Variables/datos</title>
    <ns>10</ns>
    <id>536348</id>
    <revision>
      <id>6163196</id>
      <parentid>6162035</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:04:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="100137" xml:space="preserve">&lt;onlyinclude&gt;{{#switch:{{{1}}}
| en = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6571629
	| NUMBEROFFILES | FILES = 895846
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 56801444
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 44368105
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 114683
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1032
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1112824809
	| DEPTH | profundidad = 1144
	| 0 }}
| ceb = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6125864
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11232231
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 93462
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 187
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 34882638
	| DEPTH | profundidad = 2
	| 0 }}
| de = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2716715
	| NUMBEROFFILES | FILES = 128770
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 7501900
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3978367
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16937
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 190
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 223941272
	| DEPTH | profundidad = 92
	| 0 }}
| sv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2552288
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 6120467
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 831945
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1899
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 66
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 50992984
	| DEPTH | profundidad = 16
	| 0 }}
| fr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2446757
	| NUMBEROFFILES | FILES = 69049
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 12151703
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 4446140
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16452
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 158
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 195767645
	| DEPTH | profundidad = 253
	| 0 }}
| nl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2098499
	| NUMBEROFFILES | FILES = 20
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4467145
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1224829
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3462
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 36
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 62472683
	| DEPTH | profundidad = 17
	| 0 }}
| ru = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1846198
	| NUMBEROFFILES | FILES = 237769
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 7409643
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3232569
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10579
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 77
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 124616666
	| DEPTH | profundidad = 152
	| 0 }}
| es = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1796140
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 7711398
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 6617875
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13244
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 63
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 144990593
	| DEPTH | profundidad = 203
	| 0 }}
| it = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1767898
	| NUMBEROFFILES | FILES = 139131
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 7494706
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2284108
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 7434
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 122
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 128588023
	| DEPTH | profundidad = 180
	| 0 }}
| arz = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1596727
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1475
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2010169
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 188813
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 192
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 7340215
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| pl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1532759
	| NUMBEROFFILES | FILES = 262
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3558300
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1186810
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 4028
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 101
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 67653043
	| DEPTH | profundidad = 33
	| 0 }}
| ja = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1338278
	| NUMBEROFFILES | FILES = 30126
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3954428
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1968789
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15058
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 41
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 90841031
	| DEPTH | profundidad = 87
	| 0 }}
| zh = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1297617
	| NUMBEROFFILES | FILES = 60772
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 7121274
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3252979
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8632
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 66
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 72961570
	| DEPTH | profundidad = 206
	| 0 }}
| vi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1275276
	| NUMBEROFFILES | FILES = 24539
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 19376451
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 877275
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2169
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 20
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 68959003
	| DEPTH | profundidad = 717
	| 0 }}
| war = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1265929
	| NUMBEROFFILES | FILES = 42
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2881772
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 52929
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 82
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 6287498
	| DEPTH | profundidad = 3
	| 0 }}
| uk = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1187904
	| NUMBEROFFILES | FILES = 110488
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4123695
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 639419
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3127
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 45
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 36809062
	| DEPTH | profundidad = 54
	| 0 }}
| ar = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1182912
	| NUMBEROFFILES | FILES = 49942
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 7809325
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2291215
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 4867
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 26
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 58927633
	| DEPTH | profundidad = 236
	| 0 }}
| pt = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1094302
	| NUMBEROFFILES | FILES = 58351
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5402395
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2793472
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8401
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 56
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 64039723
	| DEPTH | profundidad = 183
	| 0 }}
| fa = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 923688
	| NUMBEROFFILES | FILES = 81818
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5341538
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1143055
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 5211
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 34
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 35307222
	| DEPTH | profundidad = 151
	| 0 }}
| ca = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 708122
	| NUMBEROFFILES | FILES = 15566
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1765247
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 426228
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 980
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 30
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 30510473
	| DEPTH | profundidad = 38
	| 0 }}
| sr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 661632
	| NUMBEROFFILES | FILES = 36379
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3985800
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 310673
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 725
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 18
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 25131536
	| DEPTH | profundidad = 159
	| 0 }}
| id = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 626879
	| NUMBEROFFILES | FILES = 47633
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3295483
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1346496
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3164
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 41
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 21516329
	| DEPTH | profundidad = 118
	| 0 }}
| ko = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 600600
	| NUMBEROFFILES | FILES = 12717
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2733153
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 749126
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1590
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 27
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 33102206
	| DEPTH | profundidad = 152
	| 0 }}
| no = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 596196
	| NUMBEROFFILES | FILES = 4
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1699176
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 559205
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 999
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 44
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 22844443
	| DEPTH | profundidad = 46
	| 0 }}
| fi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 537282
	| NUMBEROFFILES | FILES = 70181
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1410365
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 520705
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1600
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 31
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 20671736
	| DEPTH | profundidad = 38
	| 0 }}
| tr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 510319
	| NUMBEROFFILES | FILES = 37546
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2383728
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1420195
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2995
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 23
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 28292682
	| DEPTH | profundidad = 159
	| 0 }}
| hu = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 510260
	| NUMBEROFFILES | FILES = 8432
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1449053
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 510499
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1521
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 24
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 25129677
	| DEPTH | profundidad = 58
	| 0 }}
| cs = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 508501
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1403667
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 586471
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2050
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 33
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 21562844
	| DEPTH | profundidad = 47
	| 0 }}
| ce = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 481175
	| NUMBEROFFILES | FILES = 315
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 907938
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 30756
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 54
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 8682345
	| DEPTH | profundidad = 7
	| 0 }}
| sh = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 456875
	| NUMBEROFFILES | FILES = 10239
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4644266
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 176375
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 160
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 41241775
	| DEPTH | profundidad = 745
	| 0 }}
| ro = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 432791
	| NUMBEROFFILES | FILES = 116464
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2621414
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 591920
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 873
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 15011484
	| DEPTH | profundidad = 146
	| 0 }}
| zh-min-nan = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 431636
	| NUMBEROFFILES | FILES = 362
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1063152
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 53982
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 81
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3133454
	| DEPTH | profundidad = 6
	| 0 }}
| tt = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 417570
	| NUMBEROFFILES | FILES = 6098
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 564869
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 43150
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 77
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3526920
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| eu = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 397424
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 825639
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 138712
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 240
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 9000556
	| DEPTH | profundidad = 12
	| 0 }}
| ms = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 359932
	| NUMBEROFFILES | FILES = 19611
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1041963
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 298639
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 536
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 5633423
	| DEPTH | profundidad = 19
	| 0 }}
| eo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 323120
	| NUMBEROFFILES | FILES = 11131
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 715050
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 199569
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 300
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 7670171
	| DEPTH | profundidad = 15
	| 0 }}
| he = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 320726
	| NUMBEROFFILES | FILES = 73903
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1341206
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 997122
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3158
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 32
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 34442166
	| DEPTH | profundidad = 259
	| 0 }}
| hy = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 293073
	| NUMBEROFFILES | FILES = 11348
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 988356
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 123978
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 427
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 8481969
	| DEPTH | profundidad = 48
	| 0 }}
| da = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 283763
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 908053
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 435713
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 757
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 25
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 11199026
	| DEPTH | profundidad = 59
	| 0 }}
| bg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 283700
	| NUMBEROFFILES | FILES = 549
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 632111
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 311658
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 718
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 25
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 11470498
	| DEPTH | profundidad = 27
	| 0 }}
| azb = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 242201
	| NUMBEROFFILES | FILES = 246
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 571548
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 37994
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 117
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1523137
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| sk = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 241692
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 549337
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 221797
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 525
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 10
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 7402267
	| DEPTH | profundidad = 21
	| 0 }}
| kk = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 232057
	| NUMBEROFFILES | FILES = 10541
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 588019
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 120982
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 195
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3058535
	| DEPTH | profundidad = 12
	| 0 }}
| et = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 229680
	| NUMBEROFFILES | FILES = 756
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 542431
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 168370
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 425
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 33
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 6171483
	| DEPTH | profundidad = 21
	| 0 }}
| min = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 225608
	| NUMBEROFFILES | FILES = 177
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 385437
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 16139
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 42
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2444380
	| DEPTH | profundidad = 3
	| 0 }}
| be = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 221284
	| NUMBEROFFILES | FILES = 3246
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 646965
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 120898
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 277
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 4181135
	| DEPTH | profundidad = 23
	| 0 }}
| simple = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 217231
	| NUMBEROFFILES | FILES = 36
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 703984
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1224943
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 950
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 8376787
	| DEPTH | profundidad = 59
	| 0 }}
| hr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 213073
	| NUMBEROFFILES | FILES = 20962
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 445579
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 278063
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 467
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 6430606
	| DEPTH | profundidad = 17
	| 0 }}
| el = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 212623
	| NUMBEROFFILES | FILES = 18496
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 630147
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 369467
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1029
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 22
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 9606975
	| DEPTH | profundidad = 58
	| 0 }}
| lt = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 203899
	| NUMBEROFFILES | FILES = 23842
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 500226
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 166567
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 312
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 10
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 6653465
	| DEPTH | profundidad = 28
	| 0 }}
| gl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 188188
	| NUMBEROFFILES | FILES = 352
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 472356
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 128370
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 240
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 6153676
	| DEPTH | profundidad = 29
	| 0 }}
| az = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 186105
	| NUMBEROFFILES | FILES = 23743
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 511060
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 252001
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 634
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 6566991
	| DEPTH | profundidad = 39
	| 0 }}
| sl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 177389
	| NUMBEROFFILES | FILES = 8314
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 439546
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 213726
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 315
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 22
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 5724183
	| DEPTH | profundidad = 28
	| 0 }}
| ur = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 175160
	| NUMBEROFFILES | FILES = 12579
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 994798
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 149796
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 321
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 5049739
	| DEPTH | profundidad = 111
	| 0 }}
| uz = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 168260
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2088
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 690249
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 77087
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 739
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 20
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2787802
	| DEPTH | profundidad = 38
	| 0 }}
| nn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 162638
	| NUMBEROFFILES | FILES = 16
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 372410
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 121868
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 124
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 14
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3390166
	| DEPTH | profundidad = 15
	| 0 }}
| ka = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 162416
	| NUMBEROFFILES | FILES = 14840
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 459975
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 143202
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 249
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 4397115
	| DEPTH | profundidad = 32
	| 0 }}
| hi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 152357
	| NUMBEROFFILES | FILES = 3600
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1190827
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 710053
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1211
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 5607459
	| DEPTH | profundidad = 218
	| 0 }}
| th = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 149511
	| NUMBEROFFILES | FILES = 27284
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 974229
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 429990
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 990
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 10233935
	| DEPTH | profundidad = 319
	| 0 }}
| ta = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 147981
	| NUMBEROFFILES | FILES = 7722
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 465961
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 207840
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 350
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 31
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3486326
	| DEPTH | profundidad = 34
	| 0 }}
| la = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 137135
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 275782
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 158213
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 146
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 21
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3688763
	| DEPTH | profundidad = 13
	| 0 }}
| cy = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 135033
	| NUMBEROFFILES | FILES = 11273
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 275174
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 73781
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 115
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 11098350
	| DEPTH | profundidad = 43
	| 0 }}
| mk = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 129988
	| NUMBEROFFILES | FILES = 8678
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 524424
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 103367
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 220
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 4791074
	| DEPTH | profundidad = 84
	| 0 }}
| ast = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 129968
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 228632
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 106877
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 110
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3703945
	| DEPTH | profundidad = 9
	| 0 }}
| bn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 126525
	| NUMBEROFFILES | FILES = 15339
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 990587
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 385059
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1115
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 13
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 6041165
	| DEPTH | profundidad = 284
	| 0 }}
| zh-yue = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 126440
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2629
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 284994
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 243856
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 287
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1862103
	| DEPTH | profundidad = 10
	| 0 }}
| lv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 115150
	| NUMBEROFFILES | FILES = 25541
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 467626
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 108046
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 288
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 13
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3664735
	| DEPTH | profundidad = 73
	| 0 }}
| tg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 107748
	| NUMBEROFFILES | FILES = 485
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 262864
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 36154
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 65
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1309177
	| DEPTH | profundidad = 10
	| 0 }}
| af = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 104415
	| NUMBEROFFILES | FILES = 9615
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 372937
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 152321
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 193
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2515222
	| DEPTH | profundidad = 44
	| 0 }}
| my = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 103663
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2975
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 216973
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 103216
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 137
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 755009
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| mg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 94876
	| NUMBEROFFILES | FILES = 3
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 245141
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 28851
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 46
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1045904
	| DEPTH | profundidad = 10
	| 0 }}
| bs = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 90359
	| NUMBEROFFILES | FILES = 5463
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 367748
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 144636
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 181
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3415648
	| DEPTH | profundidad = 87
	| 0 }}
| oc = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 89816
	| NUMBEROFFILES | FILES = 925
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 159344
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 48440
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 102
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2316114
	| DEPTH | profundidad = 8
	| 0 }}
| sq = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 86086
	| NUMBEROFFILES | FILES = 4732
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 263330
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 143929
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 221
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2464581
	| DEPTH | profundidad = 39
	| 0 }}
| mr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 85975
	| NUMBEROFFILES | FILES = 19140
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 285298
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 145894
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 157
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2144163
	| DEPTH | profundidad = 40
	| 0 }}
| nds = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 83914
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 162364
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 49026
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 41
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 990159
	| DEPTH | profundidad = 5
	| 0 }}
| ky = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 81598
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2688
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 111381
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 33210
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 83
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 424593
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| ml = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 79051
	| NUMBEROFFILES | FILES = 6966
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 488597
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 163344
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 251
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3705815
	| DEPTH | profundidad = 203
	| 0 }}
| be-tarask = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 78850
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1891
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 226572
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 76263
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 129
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2325991
	| DEPTH | profundidad = 36
	| 0 }}
| te = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 77934
	| NUMBEROFFILES | FILES = 12595
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 305899
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 114593
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 196
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 13
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3608589
	| DEPTH | profundidad = 100
	| 0 }}
| sw = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 74564
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2270
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 150476
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 55184
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 217
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 14
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1240017
	| DEPTH | profundidad = 8
	| 0 }}
| br = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 72457
	| NUMBEROFFILES | FILES = 5404
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 141999
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 70216
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 90
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2003714
	| DEPTH | profundidad = 12
	| 0 }}
| new = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 72352
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 196959
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 25062
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 848784
	| DEPTH | profundidad = 12
	| 0 }}
| jv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 70446
	| NUMBEROFFILES | FILES = 5430
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 178550
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 54000
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 99
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1593812
	| DEPTH | profundidad = 21
	| 0 }}
| vec = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 68987
	| NUMBEROFFILES | FILES = 724
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 140376
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 32104
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1100709
	| DEPTH | profundidad = 8
	| 0 }}
| ht = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 67878
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 82078
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 28541
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 45
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 803532
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| pms = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 66375
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2069
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 101500
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 25326
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 43
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 855419
	| DEPTH | profundidad = 2
	| 0 }}
| pnb = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 65818
	| NUMBEROFFILES | FILES = 225
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 113826
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 32499
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 55
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 606368
	| DEPTH | profundidad = 2
	| 0 }}
| su = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 61278
	| NUMBEROFFILES | FILES = 545
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 97406
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 28402
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 39
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 629329
	| DEPTH | profundidad = 2
	| 0 }}
| lb = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 61024
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2373
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 131489
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 55190
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 67
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 2391405
	| DEPTH | profundidad = 24
	| 0 }}
| ba = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 60395
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1456
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 169997
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 35477
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 75
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1149425
	| DEPTH | profundidad = 22
	| 0 }}
| lld = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 59776
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 63509
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2259
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 95074
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| ga = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 57381
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1123
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 96121
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 52596
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 92
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1080852
	| DEPTH | profundidad = 5
	| 0 }}
| szl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 55854
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 69142
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 21802
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 49
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 347672
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| lmo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 54959
	| NUMBEROFFILES | FILES = 4437
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 123919
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 37779
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 47
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1126762
	| DEPTH | profundidad = 14
	| 0 }}
| is = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 54752
	| NUMBEROFFILES | FILES = 3218
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 141637
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 86819
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 117
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 19
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1760537
	| DEPTH | profundidad = 31
	| 0 }}
| ku = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 53932
	| NUMBEROFFILES | FILES = 565
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 109227
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 51889
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 85
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1094046
	| DEPTH | profundidad = 10
	| 0 }}
| cv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 49651
	| NUMBEROFFILES | FILES = 537
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 97836
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 31234
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 50
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 749596
	| DEPTH | profundidad = 7
	| 0 }}
| fy = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 49319
	| NUMBEROFFILES | FILES = 7594
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 150482
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 43516
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 64
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1087417
	| DEPTH | profundidad = 30
	| 0 }}
| vo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 43404
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 173983
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 32389
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3270558
	| DEPTH | profundidad = 170
	| 0 }}
| tl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 43092
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1897
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 234136
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 123582
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 136
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1957517
	| DEPTH | profundidad = 164
	| 0 }}
| wuu = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42556
	| NUMBEROFFILES | FILES = 135
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 55380
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 78799
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 45
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 294434
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| ckb = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42553
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1620
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 185392
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 51448
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 168
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 971740
	| DEPTH | profundidad = 59
	| 0 }}
| an = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42198
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1499
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 128490
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 68437
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 71
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1838327
	| DEPTH | profundidad = 59
	| 0 }}
| sco = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 40560
	| NUMBEROFFILES | FILES = 690
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 146769
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 95606
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 100
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 862378
	| DEPTH | profundidad = 40
	| 0 }}
| diq = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 40160
	| NUMBEROFFILES | FILES = 209
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 60559
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 24986
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 487301
	| DEPTH | profundidad = 2
	| 0 }}
| pa = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 38469
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1581
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 134454
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 42380
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 108
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 609674
	| DEPTH | profundidad = 28
	| 0 }}
| yo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 34284
	| NUMBEROFFILES | FILES = 168
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 59197
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 24963
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 62
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 553485
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| io = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 33460
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 49254
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 33688
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 51
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 993155
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| ne = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 32322
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1258
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 103685
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 58760
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 110
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1069218
	| DEPTH | profundidad = 50
	| 0 }}
| gu = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 29957
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 117803
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 69213
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 76
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 825614
	| DEPTH | profundidad = 60
	| 0 }}
| als = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 29024
	| NUMBEROFFILES | FILES = 571
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 69729
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 92623
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 72
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1014573
	| DEPTH | profundidad = 28
	| 0 }}
| kn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 28478
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2595
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 130391
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 76242
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 158
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1109531
	| DEPTH | profundidad = 108
	| 0 }}
| bar = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 27538
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1320
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 109795
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 63556
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 50
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 832997
	| DEPTH | profundidad = 67
	| 0 }}
| scn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 26213
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1407
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 55698
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 41389
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 41
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 732874
	| DEPTH | profundidad = 16
	| 0 }}
| bpy = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 25087
	| NUMBEROFFILES | FILES = 45
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 62808
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 23536
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 886478
	| DEPTH | profundidad = 31
	| 0 }}
| avk = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 24058
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 29217
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3115
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 114453
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| ia = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 23782
	| NUMBEROFFILES | FILES = 4
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 37746
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 44790
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 40
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 642003
	| DEPTH | profundidad = 5
	| 0 }}
| qu = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 23067
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 55979
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 27240
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 34
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 650094
	| DEPTH | profundidad = 23
	| 0 }}
| mn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 21378
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1475
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 97991
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 78080
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 95
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 707371
	| DEPTH | profundidad = 92
	| 0 }}
| nv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 20506
	| NUMBEROFFILES | FILES = 709
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 34664
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15154
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 295982
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| crh = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 19837
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 39782
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 17889
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 34
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 177645
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| xmf = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 19635
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 36527
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 17116
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 186438
	| DEPTH | profundidad = 3
	| 0 }}
| si = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 18055
	| NUMBEROFFILES | FILES = 3116
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 80009
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 58460
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 84
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 510715
	| DEPTH | profundidad = 75
	| 0 }}
| ha = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 17744
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 31353
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 18506
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 117
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 166783
	| DEPTH | profundidad = 3
	| 0 }}
| bat-smg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 17083
	| NUMBEROFFILES | FILES = 109
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 29092
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 24194
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 355487
	| DEPTH | profundidad = 6
	| 0 }}
| os = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 16168
	| NUMBEROFFILES | FILES = 164
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 60190
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 22630
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 524145
	| DEPTH | profundidad = 64
	| 0 }}
| frr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 16131
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1323
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 41311
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 18025
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 231575
	| DEPTH | profundidad = 13
	| 0 }}
| gd = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15909
	| NUMBEROFFILES | FILES = 347
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 32210
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 25647
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 566963
	| DEPTH | profundidad = 18
	| 0 }}
| or = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15899
	| NUMBEROFFILES | FILES = 125
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 71804
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 31141
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 54
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 461880
	| DEPTH | profundidad = 79
	| 0 }}
| cdo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15555
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 31365
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 18994
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 89669
	| DEPTH | profundidad = 2
	| 0 }}
| ps = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15524
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1733
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 54553
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 27875
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 51
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 284096
	| DEPTH | profundidad = 32
	| 0 }}
| bug = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15411
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 19625
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12289
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 200741
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| yi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15398
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1062
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 44217
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 45516
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 46
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 579195
	| DEPTH | profundidad = 45
	| 0 }}
| ilo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15362
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 70156
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 16209
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 391872
	| DEPTH | profundidad = 71
	| 0 }}
| sd = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15250
	| NUMBEROFFILES | FILES = 145
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 56244
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15801
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 240222
	| DEPTH | profundidad = 30
	| 0 }}
| ban = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15178
	| NUMBEROFFILES | FILES = 112
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 30678
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5409
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 34
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 122516
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| am = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15042
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1765
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 45926
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 39322
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 43
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 371644
	| DEPTH | profundidad = 34
	| 0 }}
| nap = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 14731
	| NUMBEROFFILES | FILES = 281
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 23713
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 27753
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 664692
	| DEPTH | profundidad = 10
	| 0 }}
| sah = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 14282
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1765
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 47699
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 22232
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 381795
	| DEPTH | profundidad = 43
	| 0 }}
| hsb = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13826
	| NUMBEROFFILES | FILES = 133
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 35383
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 23091
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 377392
	| DEPTH | profundidad = 25
	| 0 }}
| fo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13778
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 40266
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 26951
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 368785
	| DEPTH | profundidad = 33
	| 0 }}
| map-bms = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13751
	| NUMBEROFFILES | FILES = 462
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 30206
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 14948
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 213203
	| DEPTH | profundidad = 10
	| 0 }}
| mai = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13722
	| NUMBEROFFILES | FILES = 115
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 39311
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 11792
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 229578
	| DEPTH | profundidad = 20
	| 0 }}
| li = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13716
	| NUMBEROFFILES | FILES = 623
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 65578
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 26559
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 454377
	| DEPTH | profundidad = 99
	| 0 }}
| mzn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13445
	| NUMBEROFFILES | FILES = 263
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 30429
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 30264
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 165805
	| DEPTH | profundidad = 8
	| 0 }}
| gor = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13305
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 20827
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 4057
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 50771
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| eml = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13011
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2741
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 35054
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 23401
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 152344
	| DEPTH | profundidad = 12
	| 0 }}
| ace = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 12548
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 26478
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 24183
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 137340
	| DEPTH | profundidad = 6
	| 0 }}
| bcl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 12275
	| NUMBEROFFILES | FILES = 865
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 32979
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 19746
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 233511
	| DEPTH | profundidad = 20
	| 0 }}
| sa = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11777
	| NUMBEROFFILES | FILES = 445
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 70227
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 35447
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 79
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 469601
	| DEPTH | profundidad = 164
	| 0 }}
| shn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11631
	| NUMBEROFFILES | FILES = 60
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 27144
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3295
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 55105
	| DEPTH | profundidad = 3
	| 0 }}
| wa = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11572
	| NUMBEROFFILES | FILES = 622
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 27282
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 22288
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 388811
	| DEPTH | profundidad = 26
	| 0 }}
| zh-classical = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11435
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 96996
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 94634
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 43
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 380123
	| DEPTH | profundidad = 219
	| 0 }}
| ie = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11055
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 14859
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 16941
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 151037
	| DEPTH | profundidad = 1
	| 0 }}
| lij = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11020
	| NUMBEROFFILES | FILES = 7
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 26614
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 14518
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 231787
	| DEPTH | profundidad = 17
	| 0 }}
| as = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10629
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1703
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 73208
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 34654
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 93
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 330526
	| DEPTH | profundidad = 156
	| 0 }}
| zu = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10580
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 23981
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 17614
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 46
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 96708
	| DEPTH | profundidad = 6
	| 0 }}
| mhr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10432
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 27269
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13129
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 184962
	| DEPTH | profundidad = 17
	| 0 }}
| mrj = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10426
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 18664
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9970
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 100516
	| DEPTH | profundidad = 3
	| 0 }}
| hif = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10270
	| NUMBEROFFILES | FILES = 192
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 42235
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 29620
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 272264
	| DEPTH | profundidad = 62
	| 0 }}
| hyw = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10253
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 21582
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7358
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 195201
	| DEPTH | profundidad = 11
	| 0 }}
| mni = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10101
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 16220
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2219
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 48811
	| DEPTH | profundidad = 1
	| 0 }}
| km = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9524
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1101
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 33426
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 36361
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 50
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 282180
	| DEPTH | profundidad = 53
	| 0 }}
| hak = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9445
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 18264
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 30430
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 122380
	| DEPTH | profundidad = 5
	| 0 }}
| roa-tara = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9306
	| NUMBEROFFILES | FILES = 288
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 17646
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 10829
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 140144
	| DEPTH | profundidad = 6
	| 0 }}
| ig = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8916
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 15323
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13875
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 89
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 86792
	| DEPTH | profundidad = 2
	| 0 }}
| pam = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8847
	| NUMBEROFFILES | FILES = 403
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 21424
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 19420
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 295768
	| DEPTH | profundidad = 27
	| 0 }}
| nso = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8524
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 10768
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5857
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 49784
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| sn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8519
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 16830
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15507
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 97620
	| DEPTH | profundidad = 5
	| 0 }}
| so = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8456
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 25771
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 32256
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 60
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 239777
	| DEPTH | profundidad = 39
	| 0 }}
| rue = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8388
	| NUMBEROFFILES | FILES = 87
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 17651
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 25419
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 131193
	| DEPTH | profundidad = 9
	| 0 }}
| bh = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8009
	| NUMBEROFFILES | FILES = 53
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 69094
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 29734
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 34
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 723352
	| DEPTH | profundidad = 609
	| 0 }}
| se = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7802
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 20860
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 26331
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 300673
	| DEPTH | profundidad = 40
	| 0 }}
| myv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7710
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 26197
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 11814
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 139705
	| DEPTH | profundidad = 30
	| 0 }}
| vls = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7639
	| NUMBEROFFILES | FILES = 480
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 21224
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 24664
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 308848
	| DEPTH | profundidad = 46
	| 0 }}
| nds-nl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7596
	| NUMBEROFFILES | FILES = 571
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 20404
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 25905
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 320822
	| DEPTH | profundidad = 44
	| 0 }}
| mi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7423
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 13451
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 16673
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 153288
	| DEPTH | profundidad = 7
	| 0 }}
| sat = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7418
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 16978
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5478
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 47
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 97462
	| DEPTH | profundidad = 9
	| 0 }}
| sc = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7332
	| NUMBEROFFILES | FILES = 150
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 16375
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 21971
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 177312
	| DEPTH | profundidad = 16
	| 0 }}
| nah = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7208
	| NUMBEROFFILES | FILES = 170
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 19426
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 20737
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 501633
	| DEPTH | profundidad = 74
	| 0 }}
| vep = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6697
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 31105
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 14482
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 151606
	| DEPTH | profundidad = 64
	| 0 }}
| gan = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6490
	| NUMBEROFFILES | FILES = 146
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 33578
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 38652
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 394891
	| DEPTH | profundidad = 204
	| 0 }}
| kab = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6439
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 15907
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12056
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 105948
	| DEPTH | profundidad = 14
	| 0 }}
| glk = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6430
	| NUMBEROFFILES | FILES = 807
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 13847
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 14310
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 62194
	| DEPTH | profundidad = 5
	| 0 }}
| tk = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6382
	| NUMBEROFFILES | FILES = 319
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 15785
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 24822
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 230458
	| DEPTH | profundidad = 31
	| 0 }}
| fiu-vro = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6298
	| NUMBEROFFILES | FILES = 196
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 12158
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13218
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 176926
	| DEPTH | profundidad = 12
	| 0 }}
| co = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6206
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 14799
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 19900
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 379561
	| DEPTH | profundidad = 49
	| 0 }}
| bo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6010
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 17557
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 26508
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 139868
	| DEPTH | profundidad = 29
	| 0 }}
| ab = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5994
	| NUMBEROFFILES | FILES = 9
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 20338
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 17770
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 118186
	| DEPTH | profundidad = 33
	| 0 }}
| ary = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5731
	| NUMBEROFFILES | FILES = 42
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 43579
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 6383
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 187323
	| DEPTH | profundidad = 187
	| 0 }}
| gv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5715
	| NUMBEROFFILES | FILES = 185
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 20825
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 18087
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 309261
	| DEPTH | profundidad = 103
	| 0 }}
| frp = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5609
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 15504
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 14741
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 214895
	| DEPTH | profundidad = 43
	| 0 }}
| kw = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5518
	| NUMBEROFFILES | FILES = 6
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11763
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13748
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 199498
	| DEPTH | profundidad = 21
	| 0 }}
| kv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5480
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 16714
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13252
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 139788
	| DEPTH | profundidad = 35
	| 0 }}
| csb = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5434
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 8726
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15460
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 185992
	| DEPTH | profundidad = 7
	| 0 }}
| pcd = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5412
	| NUMBEROFFILES | FILES = 49
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 10542
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15838
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 68804
	| DEPTH | profundidad = 5
	| 0 }}
| ug = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5350
	| NUMBEROFFILES | FILES = 282
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 14952
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 19836
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 153843
	| DEPTH | profundidad = 33
	| 0 }}
| skr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5234
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5771
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1314
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 26930
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| udm = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5180
	| NUMBEROFFILES | FILES = 9
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 17164
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13821
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 120832
	| DEPTH | profundidad = 37
	| 0 }}
| zea = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5098
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 9727
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12074
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 120087
	| DEPTH | profundidad = 10
	| 0 }}
| ay = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5027
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 8631
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15361
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 95595
	| DEPTH | profundidad = 5
	| 0 }}
| gn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4909
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11350
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 16485
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 121172
	| DEPTH | profundidad = 18
	| 0 }}
| nrm = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4833
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 10372
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12372
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 219253
	| DEPTH | profundidad = 27
	| 0 }}
| tum = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4808
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 6885
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7192
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 31225
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| mt = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4768
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1145
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 19162
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 20220
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 39
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 278560
	| DEPTH | profundidad = 132
	| 0 }}
| bjn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4622
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 22474
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12817
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 77183
	| DEPTH | profundidad = 51
	| 0 }}
| smn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4522
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 14278
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2310
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 67280
	| DEPTH | profundidad = 21
	| 0 }}
| lez = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4306
	| NUMBEROFFILES | FILES = 10
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 13060
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9818
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 86703
	| DEPTH | profundidad = 27
	| 0 }}
| lfn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4176
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 6669
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9237
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 38019
	| DEPTH | profundidad = 2
	| 0 }}
| stq = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4066
	| NUMBEROFFILES | FILES = 429
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 10692
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12552
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 121157
	| DEPTH | profundidad = 30
	| 0 }}
| lo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4057
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 12343
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15455
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 94947
	| DEPTH | profundidad = 32
	| 0 }}
| olo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3885
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 10657
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 6024
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 32154
	| DEPTH | profundidad = 9
	| 0 }}
| mwl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3881
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 10212
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12231
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 98683
	| DEPTH | profundidad = 25
	| 0 }}
| fur = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3760
	| NUMBEROFFILES | FILES = 318
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 8587
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13231
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 170375
	| DEPTH | profundidad = 32
	| 0 }}
| rm = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3754
	| NUMBEROFFILES | FILES = 51
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 9596
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 18568
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 163013
	| DEPTH | profundidad = 41
	| 0 }}
| ang = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3697
	| NUMBEROFFILES | FILES = 300
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 16574
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 117873
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 205725
	| DEPTH | profundidad = 150
	| 0 }}
| lad = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3603
	| NUMBEROFFILES | FILES = 23
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 12943
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 19669
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 208880
	| DEPTH | profundidad = 108
	| 0 }}
| gom = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3549
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 9042
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 8651
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 206377
	| DEPTH | profundidad = 54
	| 0 }}
| koi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3442
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11005
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7899
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 59750
	| DEPTH | profundidad = 26
	| 0 }}
| ext = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3374
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 7559
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 16059
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 116001
	| DEPTH | profundidad = 23
	| 0 }}
| tyv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3364
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11217
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 8096
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 43458
	| DEPTH | profundidad = 21
	| 0 }}
| dsb = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3325
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11200
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 17253
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 142781
	| DEPTH | profundidad = 71
	| 0 }}
| rw = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3315
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 9344
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 11173
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 85921
	| DEPTH | profundidad = 30
	| 0 }}
| dty = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3307
	| NUMBEROFFILES | FILES = 3
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 19212
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5518
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 237430
	| DEPTH | profundidad = 285
	| 0 }}
| ln = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3278
	| NUMBEROFFILES | FILES = 32
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 8580
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 11820
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 121839
	| DEPTH | profundidad = 37
	| 0 }}
| av = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3131
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 14744
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13360
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 83254
	| DEPTH | profundidad = 77
	| 0 }}
| cbk-zam = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3129
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 8234
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13526
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 110083
	| DEPTH | profundidad = 35
	| 0 }}
| dv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3019
	| NUMBEROFFILES | FILES = 932
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11203
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 23367
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 129999
	| DEPTH | profundidad = 85
	| 0 }}
| ksh = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2915
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 10541
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 21369
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 1606842
	| DEPTH | profundidad = 1043
	| 0 }}
| gag = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2794
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 6579
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12698
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 67764
	| DEPTH | profundidad = 18
	| 0 }}
| bxr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2772
	| NUMBEROFFILES | FILES = 9
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11045
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13852
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 69883
	| DEPTH | profundidad = 56
	| 0 }}
| pfl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2740
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 6916
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 10778
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 89996
	| DEPTH | profundidad = 30
	| 0 }}
| pap = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2694
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 6020
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13380
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 90355
	| DEPTH | profundidad = 22
	| 0 }}
| pag = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2576
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 8813
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7582
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 73081
	| DEPTH | profundidad = 48
	| 0 }}
| pi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2547
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4637
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 6647
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 101640
	| DEPTH | profundidad = 14
	| 0 }}
| haw = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2456
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5524
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15073
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 96451
	| DEPTH | profundidad = 27
	| 0 }}
| awa = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2436
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5350
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1918
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 24112
	| DEPTH | profundidad = 6
	| 0 }}
| tay = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2421
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2827
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1108
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 54139
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| tw = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2116
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5072
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13916
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 49
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 93481
	| DEPTH | profundidad = 35
	| 0 }}
| inh = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2093
	| NUMBEROFFILES | FILES = 37
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11745
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3307
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 54755
	| DEPTH | profundidad = 99
	| 0 }}
| krc = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2057
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 14327
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9680
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 106206
	| DEPTH | profundidad = 263
	| 0 }}
| xal = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2046
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11864
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9276
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 85054
	| DEPTH | profundidad = 165
	| 0 }}
| szy = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2031
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5360
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2325
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 128414
	| DEPTH | profundidad = 64
	| 0 }}
| za = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2010
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4143
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9751
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 39345
	| DEPTH | profundidad = 10
	| 0 }}
| dag = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1981
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4419
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1826
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 44
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 43034
	| DEPTH | profundidad = 14
	| 0 }}
| kaa = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1946
	| NUMBEROFFILES | FILES = 3
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5117
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 10253
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 45947
	| DEPTH | profundidad = 23
	| 0 }}
| pdc = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1932
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5836
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 30390
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 105130
	| DEPTH | profundidad = 73
	| 0 }}
| mdf = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1917
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 11712
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 8533
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 64503
	| DEPTH | profundidad = 143
	| 0 }}
| atj = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1911
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3019
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3696
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 14705
	| DEPTH | profundidad = 1
	| 0 }}
| to = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1908
	| NUMBEROFFILES | FILES = 12
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5333
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9241
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 41590
	| DEPTH | profundidad = 25
	| 0 }}
| arc = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1850
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 6421
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 18802
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 95323
	| DEPTH | profundidad = 90
	| 0 }}
| tcy = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1744
	| NUMBEROFFILES | FILES = 1
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 8985
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 4936
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 102884
	| DEPTH | profundidad = 197
	| 0 }}
| kbp = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1698
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3375
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3847
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 16063
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| jam = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1685
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3024
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7244
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 20759
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| na = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1661
	| NUMBEROFFILES | FILES = 4
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4884
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 11485
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 89536
	| DEPTH | profundidad = 69
	| 0 }}
| wo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1651
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5369
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13942
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 104438
	| DEPTH | profundidad = 98
	| 0 }}
| kbd = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1595
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 6742
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9145
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 43687
	| DEPTH | profundidad = 67
	| 0 }}
| nia = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1518
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3607
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1211
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 17585
	| DEPTH | profundidad = 9
	| 0 }}
| nov = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1516
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4408
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 10834
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 177710
	| DEPTH | profundidad = 146
	| 0 }}
| ki = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1505
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3077
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7967
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 20640
	| DEPTH | profundidad = 7
	| 0 }}
| tet = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1503
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3910
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 8925
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 66597
	| DEPTH | profundidad = 43
	| 0 }}
| lg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1419
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4814
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7165
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 26747
	| DEPTH | profundidad = 31
	| 0 }}
| bi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1395
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3296
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12155
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 41805
	| DEPTH | profundidad = 23
	| 0 }}
| tpi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1351
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5680
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12378
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 86610
	| DEPTH | profundidad = 156
	| 0 }}
| mnw = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1348
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4641
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2672
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 34148
	| DEPTH | profundidad = 43
	| 0 }}
| nqo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1315
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2634
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2871
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 10028
	| DEPTH | profundidad = 3
	| 0 }}
| jbo = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1305
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5717
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 15013
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 111661
	| DEPTH | profundidad = 223
	| 0 }}
| roa-rup = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1293
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4295
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13003
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 205277
	| DEPTH | profundidad = 257
	| 0 }}
| fj = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1274
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3631
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 8360
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 35440
	| DEPTH | profundidad = 33
	| 0 }}
| lbe = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1264
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 14668
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7804
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 50244
	| DEPTH | profundidad = 385
	| 0 }}
| kg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1255
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2905
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9980
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 43792
	| DEPTH | profundidad = 26
	| 0 }}
| xh = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1239
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3825
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 11746
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 34
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 33886
	| DEPTH | profundidad = 38
	| 0 }}
| ty = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1217
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2993
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 6862
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 53070
	| DEPTH | profundidad = 37
	| 0 }}
| ks = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1182
	| NUMBEROFFILES | FILES = 9
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 7833
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9379
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 62512
	| DEPTH | profundidad = 252
	| 0 }}
| cu = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1167
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 5569
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 23061
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 82619
	| DEPTH | profundidad = 211
	| 0 }}
| shi = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1154
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3840
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1479
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 33370
	| DEPTH | profundidad = 47
	| 0 }}
| srn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1112
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2729
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7035
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 39153
	| DEPTH | profundidad = 30
	| 0 }}
| trv = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1110
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2064
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1190
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 85691
	| DEPTH | profundidad = 30
	| 0 }}
| om = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1094
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3740
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9469
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 38036
	| DEPTH | profundidad = 59
	| 0 }}
| sm = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1065
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3295
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9627
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 42637
	| DEPTH | profundidad = 56
	| 0 }}
| guw = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1053
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1777
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 497
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 29611
	| DEPTH | profundidad = 7
	| 0 }}
| gcr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1050
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2556
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2188
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 16485
	| DEPTH | profundidad = 13
	| 0 }}
| alt = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1045
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3712
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1648
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 35965
	| DEPTH | profundidad = 63
	| 0 }}
| chr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1027
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3906
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 21832
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 46153
	| DEPTH | profundidad = 92
	| 0 }}
| ltg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1014
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3223
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 6694
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 35314
	| DEPTH | profundidad = 51
	| 0 }}
| ny = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 919
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4003
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9376
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 38028
	| DEPTH | profundidad = 106
	| 0 }}
| pih = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 891
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3326
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 10486
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 44144
	| DEPTH | profundidad = 99
	| 0 }}
| got = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 866
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3807
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 17721
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 46131
	| DEPTH | profundidad = 139
	| 0 }}
| mad = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 861
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1629
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1567
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 8886
	| DEPTH | profundidad = 4
	| 0 }}
| st = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 843
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 4255
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9441
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 28445
	| DEPTH | profundidad = 109
	| 0 }}
| ami = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 839
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1656
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 934
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 32189
	| DEPTH | profundidad = 18
	| 0 }}
| blk = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 812
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3523
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 220
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 31
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 15673
	| DEPTH | profundidad = 49
	| 0 }}
| tn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 776
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3687
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9243
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 28177
	| DEPTH | profundidad = 107
	| 0 }}
| bm = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 775
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3145
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9870
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 40186
	| DEPTH | profundidad = 119
	| 0 }}
| ve = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 748
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2235
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7196
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 19283
	| DEPTH | profundidad = 34
	| 0 }}
| rmy = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 730
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2701
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 16397
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 50222
	| DEPTH | profundidad = 135
	| 0 }}
| ts = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 717
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3760
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 8829
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 36635
	| DEPTH | profundidad = 175
	| 0 }}
| chy = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 662
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2258
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 10608
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 24106
	| DEPTH | profundidad = 62
	| 0 }}
| rn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 620
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2450
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 8966
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 23097
	| DEPTH | profundidad = 82
	| 0 }}
| iu = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 593
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3183
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 17003
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 44499
	| DEPTH | profundidad = 266
	| 0 }}
| ak = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 590
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2441
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12487
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 28896
	| DEPTH | profundidad = 116
	| 0 }}
| ss = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 574
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2410
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7628
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 38070
	| DEPTH | profundidad = 161
	| 0 }}
| ch = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 543
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2501
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 14410
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 22841
	| DEPTH | profundidad = 118
	| 0 }}
| ff = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 525
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2483
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7884
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 49
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 24929
	| DEPTH | profundidad = 139
	| 0 }}
| pnt = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 481
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2039
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9471
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 35124
	| DEPTH | profundidad = 180
	| 0 }}
| ady = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 453
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3102
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5988
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 12073
	| DEPTH | profundidad = 133
	| 0 }}
| kcg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 453
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2060
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 431
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 16068
	| DEPTH | profundidad = 98
	| 0 }}
| ik = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 443
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2616
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 7940
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 37951
	| DEPTH | profundidad = 349
	| 0 }}
| ee = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 438
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 3123
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 13255
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 49983
	| DEPTH | profundidad = 601
	| 0 }}
| sg = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 311
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1983
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5977
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 20551
	| DEPTH | profundidad = 299
	| 0 }}
| din = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 306
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 1086
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5685
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 8040
	| DEPTH | profundidad = 48
	| 0 }}
| pwn = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 278
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 430
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 842
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 10973
	| DEPTH | profundidad = 7
	| 0 }}
| kl = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 242
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2261
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 12295
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 74461
	| DEPTH | profundidad = 2292
	| 0 }}
| ti = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 234
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2732
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 8469
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 23839
	| DEPTH | profundidad = 994
	| 0 }}
| dz = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 227
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2282
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 9215
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 29401
	| DEPTH | profundidad = 1055
	| 0 }}
| cr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 159
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 2161
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 16742
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 37356
	| DEPTH | profundidad = 2740
	| 0 }}
| ng = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 443
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2385
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 5923
	| DEPTH | profundidad = 39530
	| 0 }}
| cho = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 201
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1809
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 4220
	| DEPTH | profundidad = 22175
	| 0 }}
| mh = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 206
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2140
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 4212
	| DEPTH | profundidad = 52143
	| 0 }}
| kj = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 114
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1377
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3548
	| DEPTH | profundidad = 23536
	| 0 }}
| ii = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 189
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2031
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 11653
	| DEPTH | profundidad = 237005
	| 0 }}
| ho = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 129
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 1575
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3786
	| DEPTH | profundidad = 51771
	| 0 }}
| lrc = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 237
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5037
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 140064
	| DEPTH | profundidad = 32915630
	| 0 }}
| mus = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 115
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 2348
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3603
	| DEPTH | profundidad = 407170
	| 0 }}
| aa = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 509
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 4063
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 4685
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| hz = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 176
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 3761
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 4483
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| kr = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0
	| NUMBEROFFILES | FILES = 0
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 162
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 5464
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 4641
	| DEPTH | profundidad = 0
	| 0 }}
| total = {{#switch:{{{2}}}
	| NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 59293517
	| NUMBEROFFILES | FILES = 2760761
	| NUMBEROFPAGES | PAGES = 245153750
	| NUMBEROFUSERS | USERS = 103778396
	| NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 280567
	| NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3754
	| NUMBEROFEDITS | EDITS = 3218032565
	| DEPTH | profundidad = 128
	| 0 }}
| 0 }}&lt;/onlyinclude&gt;</text>
      <sha1>0frcfpipoeysdp75swfjcgoum0rjca0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modelo:Wikipedias</title>
    <ns>10</ns>
    <id>536385</id>
    <revision>
      <id>6163197</id>
      <parentid>6162045</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:09:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mh68w6gz91w31hfysfpjxnukurrb2c5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163198</id>
      <parentid>6163197</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:10:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>025ulazc2r34i3znxzdc0qjudrbpx42</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163199</id>
      <parentid>6163198</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:10:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n4xroa42uy72j5jauj1aijmepievn5a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163200</id>
      <parentid>6163199</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:12:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ey69joyxass7kp9jkk6c1re8kpkrcp5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163202</id>
      <parentid>6163200</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:12:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b60p7bx62734083l25iprvnjjwcmqx3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163204</id>
      <parentid>6163202</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:13:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3o43t2jy8fb7g2fudzyxj8kxon78tlu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163205</id>
      <parentid>6163204</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:15:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8gqc9wjclv3zvhtdsodmyuqdip17mnt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163207</id>
      <parentid>6163205</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:16:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r1j7b8qzr89pw5ziclnqeb5pyddvgb8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163209</id>
      <parentid>6163207</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:17:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16780" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = Wikipedias
| title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos
| state     = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
| bodyclass = hlist

|group1 = + 6.000.000
|list1 = 
* [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]])
* [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]])

|group2  = + 5.000.000
|list2 =

|group3  = + 3.000.000
|list3 =

|group4  = + 2.000.000
|list4 =
* [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]])
* [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]])
* [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]])
* [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]])

|group5  = + 1.000.000
|list5 =
* [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]])
* [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]])
* [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]])
* [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]])
* [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]])
* [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]])
* [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]])
* [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]])
* [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]])
* [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]])
* [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]])
* [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]])

|group6  = + 500.000 
|list6 = 
* [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]])
* [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]])
* [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]])
* [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]])
* [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]])
* [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]])
* [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]])
* [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]])
* [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]])

|group7  = + 200.000
|list7 = 
* [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]])
* [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]])
* [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]])
* [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]])
* [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]])
* [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]])
* [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]])
* [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]])
* [[Wikipedia en hebreo|Hebreo	]] ([[:he:]])
* [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]])
* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])
* [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]])
* [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]])
* [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]])
* [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]])
* [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]])
* [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]])
* [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]])
* [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]])
* [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]])

|group8  = + 100.000
|list8 = 
* [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]])
* [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]])
* [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]])
* [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]])
* [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]])
* [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]])
* [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]])
* [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]])
* [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]])
* [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]])
* [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]])
* [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]])
* [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]])
* [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]])
* [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]])
* [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]])
* [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]])
* [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]])
* [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]])
* [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]])

|group9  = + 50.000
|list9 = 
* [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]])
* [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]])
* [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]])
* [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]])
* [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]])
* [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]])
* [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]])
* [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]])
* [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]])
* [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]])
* [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]])
* [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]])
* [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]])
* [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]])
* [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]])
* [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]])
* [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]])
* [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]])
* [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]])
* [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]])
* [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]])
* [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]])
* [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]])
* [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]])
* [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]])
* [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]])

|group10  = + 10.000
|list10 = 
* [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]])
* [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]])
* [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]])
* [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]])
* [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]])
* [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]])
* [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]])
* [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]])
* [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]])
* [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]])
* [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]])
* [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]])
* [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]])
* [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]])
* [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]])
* [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]])
* [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]])
* [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]])
* [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]])
* [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]])
* [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]])
* [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]])
* [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]])
* [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]])
* [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]])
* [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]])
* [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]])
* [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]])
* [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]])
* [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]])
* [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]])
* [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]])
* [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]])
* [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]])
* [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]])
* [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]])
* [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]])
* [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]])
* [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]])
* [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]])
* [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]])
* [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]])
* [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]])
* [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]])
* [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]])
* [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]])
* [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]])
* [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]])
* [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]])
* [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]])
* [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]])
* [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]])
* [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]])
* [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]])
* [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]])
* [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]])
* [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]])
* [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:)
* [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]])
* [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]])
* [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]])
* [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]])
* [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]])
* [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]])
* [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]])
* [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]])

|group11  = + 1.000
|list11 = 
* [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]])
* [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]])
* [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]])
* [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]])
* [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]])
* [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]])
* [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]])
* [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]])
* [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]])
* [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]])
* [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]])
* [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]])
* [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]])
* [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]])
* [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]])
* [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]])
* [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]])
* [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]])
* [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]])
* [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]])
* [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]])
* [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]])
* [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]])
* [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]])
* [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]])
* [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]])
* [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]])
* [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]])
* [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]])
* [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]])
* [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]])
* [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]])
* [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]])
* [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]])
* [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]])
* [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]])
* [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]])
* [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]])
* [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]])
* [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]])
* [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]])
* [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]])
* [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]])
* [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]])
* [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]])
* [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]])
* [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]])
* [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]])
* [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]])
* [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]])
* [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]])
* [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]])
* [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]])
* [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]])
* [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]])
* [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]])
* [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]])
* [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]])
* [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]])
* [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]])
* [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]])
* [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]])
* [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]])
* [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]])
* [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]])
* [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]])
* [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]])
* [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]])
* [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]])
* [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]])
* [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]])
* [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]])
* [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]])
* [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]])
* [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]])
* [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]])
* [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]])
* [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]])
* [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]])
* [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]])
* [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]])
* [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]])
* [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]])
* [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]])
* [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]])
* [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]])
* [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]])
* [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]])
* [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]])
* [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]])
* [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]])
* [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]])
* [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]])
* [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]])
* [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]])
* [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]])
* [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]])
* [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]])
* [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]])
* [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]])
* [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]])
* [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]])
* [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]])
* [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]])
* [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]])
* [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]])
* [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]])
* [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]])
* [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]])
* [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]])
* [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]])
* [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]])
* [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]])
* [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]])
* [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]])
* [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]])
* [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]])
* [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]])
* [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]])
* [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]])
* [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]])
* [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]])

|group12  = + 100
|list12 = 
* [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]])
* [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]])
* [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]])
* [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]])
* [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]])
* [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]])
* [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]])
* [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]])
* [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]])
* [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]])
* [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]])
* [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]])
* [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]])
* [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]])
* [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]])
* [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]])
* [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]])
* [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]])
* [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]])
* [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]])
* [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]])
* [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]])
* [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]])
* [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]]
* [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]])
* [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]])
* [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]])
* [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]])
* [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]])
* [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]])
* [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]])

|group13  = Pechadas
|list13 = 
* [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]])
* [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]])
* [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]])
* [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]])
* [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]])
* [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]])
* [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]])
* [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]])
* [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]])
* [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]])
* [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]])
}}&lt;noinclude&gt;{{Uso de marcador}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t7mi67apml7yo605rmdi397l65t3dlh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oso tibetano</title>
    <ns>0</ns>
    <id>540803</id>
    <revision>
      <id>6162983</id>
      <parentid>6099985</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:22:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Varondán</username>
        <id>73996</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6111" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = Oso tibetano&lt;br&gt;''Ursus tibetanus''
| status = VU
| status_system = iucn3.1
| status_ref =&lt;ref name=U&gt;Garshelis, D. &amp; Steinmetz, R. (2020): [https://www.iucnredlist.org/species/22824/166528664 ''Ursus thibetanus''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2021-2. Consultada o 23 de novembro de 2021.&lt;/ref&gt; 
| image = Ursus thibetanus 3 (Wroclaw zoo).JPG
| image_caption = ''Ursus thibetanus'' no zoo de [[Wroclaw]]
| image_width =
 270px| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
| classis = [[Mammalia]]
| ordo = [[Carnivora]]
| subordo = [[Caniformia]]
| familia = [[Ursidae]]
| subfamilia = [[Ursinae]] 
| genus = [[Ursus]]
| species = '''U. thibetanus'''
| species_authority = [[Georges Cuvier|Cuvier]], [[1823]]
| subdivision_ranks = [[Subespecies]]
| subdivision =
:''Véxase o texto''
|range_map = Asian Black Bear area.png
|range_map_caption = [[Área de distribución]] do oso tibetano&lt;br&gt;(marrón – existente, negra – extinto, gris escura – presenza incerta)
|range_map_width = 270px 
| synonyms = 
:''Véxase o texto''         
}}

O '''oso tibetano''' (''Ursus thibetanus''), tamén  chamado '''oso do Himalaia''' e '''oso negro asiático''', é unha [[especie]] de [[mamífero]] [[carnívoro]] da [[familia (bioloxía)|familia]] dos [[úrsidos]], [[familia (bioloxía)|subfamilia]] dos [[ursinos]], unha das catro actualmente viventes incluídas no [[xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Ursus]]''.&lt;ref name=MSW&gt;[http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=14000988 ''Ursus thibetanus'' G. Cuvier, 1823] en: [[Don E. Wilson|Wilson, Don E.]] &amp; Reeder, D. M., editors (2005): ''[[MSW|Mammal Species of the World — A Taxonomic and Geographic Reference]]''.&lt;/ref&gt;

== Taxonomía ==
=== Descrición ===
A especie foi descrita en [[1823]] polo [[naturalista]] [[Francia|francés]] [[Georges Cuvier]], no seu traballo publicado en ''Rech. Oss. Foss., Nouv. ed''., '''4''': 325.&lt;ref name=MSW/&gt;

=== Sinónimos ===
* ''Selenarctos thibetanus''
* ''Ursus torquatus'' 

== Subespecies ==
Recoñecense sete [[subespecies]],&lt;ref name=MSW/&gt; coa [[área de distribución]] que se indica:&lt;ref name=G&gt;Garshelis, D. L. (2009): &quot;Family Ursidae (Bears)&quot;. En: [[Don E. Wilson|Wilson, D. E.]] &amp; Mittermeier, R. A. eds. ''Handbook of the Mammals of the World. Volume I Carnivores''. [[Barcelona]]: [[Lynx Edicions]]. ISBN 978-84-9655-349-1.&lt;/ref&gt;
* ''[[Ursus thibetanus formosanus]]'', [[Taiwán]]
* ''[[Ursus thibetanus gedrosianus]]'', sueste de [[Irán]] e centro e sur de [[Paquistán]]
* ''[[Ursus thibetanus japonicus]]'', [[Xapón]]
* ''[[Ursus thibetanus laniger]]'', cordilleira do [[Himalaia]], desde [[Afganistán]] até o norte da [[India]]
* ''[[Ursus thibetanus mupinensis]]'', centro e sur da [[China]]
* ''[[Ursus thibetanus thibetanus]]'', India, [[Bután]], [[Bangladés]], [[Birmania]], [[Tailandia]], [[Laos]], [[Camboxa]] e [[Vietnam]]
* ''[[Ursus thibetanus ussuricus]]'', extremo oriental de [[Rusia]], nordeste da China e a [[península de Corea]]

== Características ==
É un [[Ursidae|oso]] que habita nos [[bosque]]s de [[Asia]] (desde [[Irán]] até o [[Xapón]]), preferentemente en zonas montañosas.&lt;ref name=G/&gt; 

Está estreitamente emparentado co [[oso negro americano]] (''Ursus americanus'') e, en menor medida, co [[oso pardo]] (''Ursus arctos'') e co [[oso polar]] (''Ursus maritimus'').&lt;ref name=G/&gt;

Mide entre 1,30 e 1,90 m de lonxitude, cun peso de 100 a 200 kg no caso dos machos e uns 90 kg no das femias, polo que se pode considerar un oso de tamaño medio.&lt;ref name=G/&gt;  

Caracterízase polo seu ''manto'' de pelos negros en todo o corpo, máis longog no colo, e unicamente interrompido no fociño e unha banda en forma de &quot;V&quot; no peito, de cor leonada.&lt;ref name=G/&gt; 

A súa [[esperanza de vida]] en liberdade é duns 25 anos.&lt;ref name=G/&gt;

== Distribución ==
A [[área de distribución]] desta especie abarca os bosques do oeste de [[Afganistán]] e [[Paquistán]], do norte da [[India]], o [[Nepal]], [[Bután]], [[Birmania]] e o noroeste da [[China]]. Está presente tamén nalgunhas zonas do [[Xapón]], e é o único oso que se pode encontrar en liberdade en [[Taiwán]].&lt;ref name=G/&gt;

== Alimentación ==
Trátase dunha especie [[omnívora]] que se alimenta practicamente de todo. A súa [[dieta]] inclúe [[froita]]s, [[baga]]s, [[Noz (froito)|noces]], [[raíz|raíces]], pequenos [[invertebrados]], [[mel]], [[peixes]], [[aves]] e [[mamífero]]s de tamaño pequeno e medio, así como [[prea]]s.&lt;ref name=G/&gt;

== Relación cos humanos ==
En zonas demasiado perturbadas pola acción do home, estes osos poden volverse agresivos e atacar aos [[ser humano|humanos]], como no Xapón e o nordeste da China, onde estes ataques aumentaron ultimamnte. Por esta razón non gozan de especial simpatía nos países onde viven, e adoitan ser matados polo [[hombre]], que os considera un inimigo potencial.&lt;ref name=U/&gt;&lt;ref name=G/&gt;

== Estdo de conservación ==
A relación co humanos, unida á [[deforestación]] das rexións onde habita e a que a medicina tradicional chinesa demanda certas partes do seu corpo, [[extinción|extinguírono]] en moitas rexións. Porén, a especie nom se considera que estea actualmente en perigro de [[extinción]], aínda que si se clasifica como vulneráble na lista da [[IUCN]].&lt;ref name=U/&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|Ursus thibetanus}}
{{wikispecies|Ursus thibetanus}}

=== Bibliografía ===
* Nowak, R. M. editor (1991): ''Walker's Mammals of the World''. Fifth Edition. [[Baltimore]], [[Maryland]], [[USA]]: [[The Johns Hopkins University Press]]. ISBN 0-8018-3970-X.
* [[Don E. Wilson|Wilson, Don E.]] &amp; Reeder, D. M., editors (2005): ''[[MSW|Mammal Species of the World — A Taxonomic and Geographic Reference]]''. Third edition. Baltimore, Maryland, USA: The Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-8221-4.

=== Ligazóns externas ===
* [https://osos10.com/tibetano/ Información sobre o oso tibetano] en ''osos10.com'' {{es}}.

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Fauna de Asia]]
[[Categoría:Animais descritos en 1823]]</text>
      <sha1>r9c7hm445gl4ko6rt3a39pfrkimnn6r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nikola Janković</title>
    <ns>0</ns>
    <id>543830</id>
    <revision>
      <id>6163221</id>
      <parentid>6162688</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:54:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6244" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Nikola Janković
| imaxe = Nikola Janković (basketball) 3 Sakarya Büyüksehir Belediyespor 20180523.jpg
| ancho = 200
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]], [[Pivote (baloncesto)|pivote]]
| altura = 2,06 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 9 [[polgada|in]])
| peso = 111 [[kg]] (245 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Axente libre
| equipo2 = Axente libre
| número = 
| nacemento = [[13 de febreiro]] de [[1994]] &lt;small&gt;{{idade|13|12|1994}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{SCGb}} Vranje, [[Serbia e Montenegro|Iugoslavia]]
| nacionalidade = {{SRB}}
| internacional = Categorías inferiores
| anodraft = 2016
| roldadraft = ''Non drafteado''
| canteira = [[KK FMP|FMP Železnik]]&lt;br/&gt;[[KK Crvena zvezda]]
| career_start = [[2012]]−presente
| antigos_equipos = [[Spirou Charleroi]] (2012–2015)&lt;br /&gt;→ [[RBC Pepinster|Verviers-Pepinster]] (2013–2015)&lt;br/&gt;[[Mega Leks]] (2015–2016)&lt;br/&gt;[[Union Olimpija]] (2016−2017)&lt;br/&gt;[[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya BB]] (2017−2018)&lt;br/&gt;[[Movistar Estudiantes]] (2018)&lt;br/&gt;[[KK Partizan|Partizan NIS]] (2018−2021)&lt;br/&gt;[[KK Podgorica]] (2021)&lt;br/&gt;[[Mega Mozzart]] (2021)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2021−2022)
}}
'''Nikola Janković''', nado o [[13 de febreiro]] de [[1994]] en Vranje, é un xogador de [[baloncesto]] profesional [[Serbia|serbia]]. Xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]] e [[Pivote (baloncesto)|pivote]] cunha altura de 2,06 [[metro|m]].&lt;ref name=&quot;breo&quot;&gt;{{cita web|url=http://www.cbbreogan.com/nikola-jankovic-novo-xogador-do-rio-breogan|título=Nikola Janković novo xogador do Río Breogán|páxina-web=cbbreogan.com|data=28 de decembro de 2021}}&lt;/ref&gt; Foi o MVP da [[Liga do Adriático]] en 2017 coa [[Union Olimpija]]. Actualmente é [[axente libre]].

== Traxectoria ==
Nado en Vranje, unha cidade situada no sur de [[Serbia]], Janković comezou a xogar de novo ao baloncesto nun club da súa cidade natal, o Ekonomac. A continuación formou parte das categorías inferiores do [[FMP Železnik]] e do [[KK Crvena zvezda]] (Estrela Vermella), onde fixo unha media de 10,4 puntos por partido entre 2009 e 2012.&lt;ref name=&quot;euro&quot;&gt;{{cita web|páxina-web=Euroleague Basketball |url=http://www.euroleaguebasketball.net/competition/players/showplayer?pcode=002579&amp;seasoncode=E2017#!careerstats|título=Nikola Janković creer stats}}&lt;/ref&gt;&lt;/ref&gt; Após cumprir 18 anos, renunciou a asinar o seu primeiro contrato profesional co equipo de Belgrado, asinando no seu lugar co [[Spirou Charleroi]] [[Bélxica|belga]]. Na súa primeira temporada como profesional fóra do seu país apenas contou con minutos co primeiro equipo, onde fixo unha media de 5,2 puntos e 2,6 rebotes por encontro. Ao ano seguinte foi cedido ao Verviers-Pepinster, outro equipo da máxima categoría belga, onde destacou con 16,1 puntos e 6,2 rebotes por partido.

Regresou a Charleroi ao finalizar a tempada. Con todo, o xogador rompe o contrato que lle unía ao club para fichar polo [[KK Mega Basket]] [[Serbia|serbio]]. En febreiro de 2016 logra xunto ao seu equipo o primeiro trofeo importante na historia do Mega Leks, a Copa de Serbia. Acabou a tempada facendo unha media de 9,4 puntos e 5,4 rebotes por partido. NA seguinte temporada asina coa [[Union Olimpija]] de [[Liubliana]], equipo co conseguiu gañar a liga e a copa. Tamén foi ese mesmo ano o MVP da [[Liga do Adriático]] (ABA Liga), tras facer unha unha valoración de 19,24, con 16,6 puntos e 7,2 rebotes por partido. Tras finalizar a temporada viaxou a [[Turquía]] para xogar co Sakarya BB da [[Basketbol Süper Ligi|máxima categoría do país]]. Esa temporada fai unha media de 7,8 puntos e 4,5 rebotes por xogo. En 2018 asina co [[Movistar Estudiantes]] da [[Liga ACB]], onde fai 9,3 puntos e 4,3 rebotes por partido. Con todo, en decembro dese mesmo ano decide asinar polo [[KK Partizan|Partizan]] de [[Belgrado]]. Tras tres temporadas no equipo serbio e un breve paso polo Podgorica, Janković regresa ao Mega Basket para a temporada 2021, onde permanece até decembro. O [[28 de decembro|28 desde mesmo mes]] anúnicase a súa fichaxe polo [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].&lt;ref name=&quot;breo&quot; /&gt;

=== Equipos ===
Nikola Janković xogou nos seguintes equipos ao longo da súa carreira profesional.&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://basketball.eurobasket.com/player/Nikola_Jankovic/179209|título=Nikola Janković player profile|páxina-web=Eurobasket|dataacceso=24 de decembro de 2021}}&lt;/ref&gt;
* {{BELb}} [[Spirou Charleroi]] ([[Pro Basketball League|PBL]], 2012–2013)
* {{BELb}} [[RBC Pepinster|Verviers-Pepinster]] ([[Pro Basketball League|PBL]], 2013−2015)
* {{SRBb}} [[Mega Leks]] ([[ABA Liga]], 2015−2016)
* {{SLOb}} [[Union Olimpija]] ([[ABA Liga]], 2016−2017)
* {{TURb}} [[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya BB]] ([[Basketbol Süper Ligi|BSL]], 2017−2018)
* {{ESPb}} [[Movistar Estudiantes]] ([[Liga ACB|ACB]], 2018)
* {{SRBb}} [[KK Partizan|Partizan NIS]] ([[ABA Liga]], 2018−2021)
* {{MNEb}} [[KK Podgorica|Podgorica]] ([[ABA Liga 2]], 2021)
* {{SRBb}} [[Mega Mozzart]] ([[ABA Liga]], 2021)
* {{GALb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]], 2021−2022)

== Palmarés ==
* '''Campión da Liga de Eslovenia (1)''': 2017
* '''Campión da Copa de Eslovenia (1)''': 2017
* '''Campión da Copa de Serbia (3)''': 2016, 2019, 2020
* '''MVP da ABA Liga (Liga do Adriático)''': 2017
* '''MVP da Copa de Eslovenia''': 2017

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.euroleague.net/competition/players/showplayer?pcode=002579 Perfil en Euroleague.net] {{en}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Jankovic, Nikola}}
[[Categoría:Nados en 1994]]
[[Categoría:Nados en Vranje]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto de Serbia]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da ACB]]
[[Categoría:Xogadores do Spirou Charleroi‎]]
[[Categoría:Xogadores do RBC Pepinster]]
[[Categoría:Xogadores do KK Mega Basket]]
[[Categoría:Xogadores do Sakarya BB]]
[[Categoría:Xogadores do KK Union Olimpija‎]]
[[Categoría:Xogadores do CB Estudiantes]]
[[Categoría:Xogadores do KK Partizan‎]]
[[Categoría:Xogadores do KK Podgorica‎]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán‎]]</text>
      <sha1>irp1rwdpf0ertl22p72qyr5cwxgkj7z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gwenno Saunders</title>
    <ns>0</ns>
    <id>550085</id>
    <revision>
      <id>6162891</id>
      <parentid>5987086</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:56:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ælfgar</username>
        <id>13233</id>
      </contributor>
      <comment>/* Álbums en solitario */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8014" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Gwenno Mererid Saunders''', nada en [[Cardiff]] o [[23 de maio]] de [[1981]], é unha cantante e artista [[Pobo galés|galesa]], coñecida artisticamente como '''Gwenno'''. Actúa como artista en solitario, e sacou o seu primeiro álbum ''[[Y Dydd Olaf]]'' con Heavenly Recordings en 2015, e o seu segundo álbum en [[lingua córnica]] titulado ''[[Le Kov]]'', en [[2018]].&lt;ref&gt;{{cite web |title=Gwenno - Y Dydd Olaf |url=https://www.discogs.com/Gwenno-Y-Dydd-Olaf/master/818896 |publisher=discogs |access-date=22 de febreiro de 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2016/aug/07/gwenno-live-review-sam-wanamaker-playhouse-y-dydd-olaf|title=Gwenno review – diversity for the ear|last=Empire|first=Kitty|date=7 de agosto de 2016|newspaper=[[The Guardian]]|language=en-GB|issn=0261-3077}}&lt;/ref&gt; Tamén foi cantante no grupo indie pop [[The Pipettes]].

== Traxectoria ==
Saunders naceu en [[Cardiff]].&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://sweepingthenation.blogspot.com/2006/07/friendly-chat-with-gwenno.html |title=Sweeping The Nation: A Friendly Chat With... Gwenno |website=Sweepingthenation.blogspot.com |date=7 de xullo de 2006 |access-date=13 de agosto de 2015}}&lt;/ref&gt; É a filla do [[poeta]] e [[Lingüística|lingüista]] [[Pobo córnico|córnico]] [[Tim Saunders]]&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/wales/music/sites/gwenno/ |title=Gwenno |work=BBC Wales |access-date=6 de outubro de 2008 |urlmorta=si |archive-url=https://web.archive.org/web/20071221090456/http://www.bbc.co.uk/wales/music/sites/gwenno/ |archive-date=21 de decembro de 2007}}&lt;/ref&gt; e Lyn Mererid, quen é activista e membro do coro Côr Cochion Caerdydd e traballa como tradutora.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2015/sep/08/gwenno-welsh-languag-protest-album|title=Gwenno: the ex-Pipette is leading the Welsh-speaking music revival|first=Laura|last=Snapes|date=8 de setembro de 2015|newspaper=The Guardian|access-date=6 de abril de 2018}}&lt;/ref&gt; Segundo ía medrando, o seu pai faloulle en [[Lingua córnica|córnico]] e a súa nai en [[Lingua galesa|galés]].&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Williams|first1=Holly|title=The rebirth of Britain's lost languages|url=http://www.bbc.com/culture/story/20180412-the-rebirth-of-britains-lost-languages|access-date=12 de abril de 2018|publisher=[[BBC]]|date=12 de abril de 2018}}&lt;/ref&gt;

Dende os cinco anos asistiu á Academia de Danza Irlandesa Seán Éireann-McMahon&lt;ref&gt;[http://hjem.get2net.dk/theplace/bio3.html]  {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20030819093618/http://hjem.get2net.dk/theplace/bio3.html |date=19 de agosto de 2003 }}&lt;/ref&gt; e foi membro do elenco da produción de [[Michael Flatley]] [[Lord of the Dance (musical)|Lord of the Dance]]&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/whats-on/music/dotty-about-the-pipettes-1035773 |title=Dotty about The Pipettes |newspaper=Manchester Evening News |date=15 de febreiro de 2007 |access-date=29 de agosto de 2015}}&lt;/ref&gt; e [[Feet of Flames]] cando tiña 17 anos, interpretando o papel principal desta última na produción de [[Las Vegas Strip]]. En 2001, tivo un papel na serie en [[lingua galesa]] ''[[Pobol y Cwm]]'' de [[S4C]], despois do cal conseguiría o seu programa ''Ydy Gwenno'n Gallu...?''. É falante fluída en [[Lingua galesa|galés]] e [[Lingua córnica|córnico]].&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.celticcafe.com/archive/Music/Gwenno/ |title=Gwenno at the Celtic Cafe |first=Bernadette |last=Price |website=Celtic Cafe |archive-url=https://web.archive.org/web/20090611032553/http://www.celticcafe.com/archive/Music/Gwenno/ |archive-date=11 de xuño de 2009 |access-date=18 de xuño de 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/cornwall/connected/stories/gwennointuneincornish.shtml |title=Gwenno - in tune, in Cornish! |website=BBC Cornwall |date=setembro de 2003 |access-date=6 de outubro de 2008 |urlmorta=si |archive-url=https://web.archive.org/web/20110219055907/http://www.bbc.co.uk/cornwall/connected/stories/gwennointuneincornish.shtml |archive-date=19 de febreiro de 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://womad.org/artists/gwenno/ |title=Gwenno » Artists |publisher=WOMAD |access-date=13 de agosto de 2015 |urlmorta=si |archive-url=https://archive.today/20120723205654/http://womad.org/artists/gwenno/ |archive-date=23 de xullo de 2012}}&lt;/ref&gt; 

O 18 de abril de 2019 presentou &quot;Songs from the Edgelands&quot;, un programa sobre cancións en linguas minoritarias para BBC Radio 4.&lt;ref&gt;''Radio Times''; 13–19 de abril de 2019&lt;/ref&gt;

== Influencia cultural ==
En outubro de 2018, [[Kesva an Taves Kernewek]] declarou que o álbum de Saunders ''Le Kov'' contribuíu a un aumento do 15 % no número de persoas que realizaron exames de lingua córnica durante 2018.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-cornwall-45917661|work=[[BBC News]]|title=Gwenno 'sparks record numbers' in Cornish exams|date=20 de outubro de 2018}}&lt;/ref&gt;

== Vida persoal ==
Saunders casou co produtor Rhys Edwards,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.electricity-club.co.uk/introducing-gwenno/|title=Introducing GWENNO {{!}} The Electricity Club|website=electricity-club.co.uk|access-date=2016-08-08|urlmorta=si|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820013601/http://www.electricity-club.co.uk/introducing-gwenno/|archive-date=20 de agosto de 2016}}&lt;/ref&gt; e ten un fillo.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.walesonline.co.uk/whats-on/music-nightlife-news/welsh-music-prize-winner-named-10507907|title=Welsh Music Prize Winner named as Gwenno Saunders for sci-fi inspired album|last=Owens|first=David|date=2015-11-26|access-date=2016-08-08}}&lt;/ref&gt; En 2019, foi nomeada Bardo de [[Gorsedh Kernow]] polos seus &quot;servizos á lingua córnica a través da música e os medios de comunicación&quot;.&lt;ref&gt;{{cite web |title=12.8.19 Gorsedh Kernow names 12 new Bards for 2019 |url=http://gorsedhkernow.org.uk/wp/?p=785 |website=[[Gorsedh Kernow]] |access-date=18 de maio de 2020 |date=12 de agosto de 2019}}&lt;/ref&gt;

Saunders apoia o [[independentismo galés]]. Ela dixo: &quot;E se hai outras formas de coexistir? E se podemos organizarnos doutro xeito? Hai unha anarquía innata na arte e un potencial absoluto para utilizala para o ben mentres imaxinamos futuros mellores. Queremos continuar. unha conversa sobre unha autodeterminación inclusiva botando man do noso pasado, abrazando aos nosos veciños de todo o Reino Unido e do mundo cos brazos abertos, ao mesmo tempo que nos aseguramos de cantar coa mellor canción posible&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Gwenno|url=https://www.yesismore.cymru/artists/gwenno/|access-date=2021-04-22|website=yes is more|language=en-GB}}&lt;/ref&gt;

== Discografía ==
=== Con The Pipettes===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| Ano
! rowspan=&quot;2&quot;| Álbum
! Posición nas listas
|-
! style=&quot;width:40px;&quot;| &lt;small&gt;[[UK Albums Chart|UK]]&lt;/small&gt;
|-
| 2006
| ''[[We Are The Pipettes]]''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| 41
|-
| 2010
| ''[[Earth vs. The Pipettes]]''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| –
|}

==== Álbums en solitario ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Ano
! Nome
! Selo
! Formato
! Lingua
|-
| 2014
| ''[[Y Dydd Olaf]]''
| Peski, [[Heavenly Recordings|Heavenly]]
| Descarga dixital, CD e vinilo
| Galés e córnico
|-
| 2018
| ''[[Le Kov]]''
| Heavenly
| Descarga dixital, CD e vinilo
| Córnico
|-
| 2022
| ''[[Tresor]]''
| Heavenly
| Descarga dixital, CD e vinilo
| Galés e córnico
|}

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Ligazóns externas ===
*[https://web.archive.org/web/20150907021347/http://www.heavenlyrecordings.com/author/kat/ Gwenno en Heavenly Recordings] {{en}}
*[https://web.archive.org/web/20150906221959/http://peski.co.uk/artist/831/cam-or-tywyllwch Cam O'r Tywyllwch radio show page]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Saunders, Gwenno}}
[[Categoría:Nados en 1981]]
[[Categoría:Nados en Cardiff]]
[[Categoría:Cantantes de Gales]]
[[Categoría:Cantantes en lingua galesa]]
[[Categoría:Cantantes en lingua córnica]]
[[Categoría:Bardos de Gorsedh Kernow]]</text>
      <sha1>caei8pfeh23vndcfjxzy5pedyhld6mv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163012</id>
      <parentid>6162891</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:19:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <comment>/* Vida persoal */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8013" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Gwenno Mererid Saunders''', nada en [[Cardiff]] o [[23 de maio]] de [[1981]], é unha cantante e artista [[Pobo galés|galesa]], coñecida artisticamente como '''Gwenno'''. Actúa como artista en solitario, e sacou o seu primeiro álbum ''[[Y Dydd Olaf]]'' con Heavenly Recordings en 2015, e o seu segundo álbum en [[lingua córnica]] titulado ''[[Le Kov]]'', en [[2018]].&lt;ref&gt;{{cite web |title=Gwenno - Y Dydd Olaf |url=https://www.discogs.com/Gwenno-Y-Dydd-Olaf/master/818896 |publisher=discogs |access-date=22 de febreiro de 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2016/aug/07/gwenno-live-review-sam-wanamaker-playhouse-y-dydd-olaf|title=Gwenno review – diversity for the ear|last=Empire|first=Kitty|date=7 de agosto de 2016|newspaper=[[The Guardian]]|language=en-GB|issn=0261-3077}}&lt;/ref&gt; Tamén foi cantante no grupo indie pop [[The Pipettes]].

== Traxectoria ==
Saunders naceu en [[Cardiff]].&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://sweepingthenation.blogspot.com/2006/07/friendly-chat-with-gwenno.html |title=Sweeping The Nation: A Friendly Chat With... Gwenno |website=Sweepingthenation.blogspot.com |date=7 de xullo de 2006 |access-date=13 de agosto de 2015}}&lt;/ref&gt; É a filla do [[poeta]] e [[Lingüística|lingüista]] [[Pobo córnico|córnico]] [[Tim Saunders]]&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/wales/music/sites/gwenno/ |title=Gwenno |work=BBC Wales |access-date=6 de outubro de 2008 |urlmorta=si |archive-url=https://web.archive.org/web/20071221090456/http://www.bbc.co.uk/wales/music/sites/gwenno/ |archive-date=21 de decembro de 2007}}&lt;/ref&gt; e Lyn Mererid, quen é activista e membro do coro Côr Cochion Caerdydd e traballa como tradutora.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2015/sep/08/gwenno-welsh-languag-protest-album|title=Gwenno: the ex-Pipette is leading the Welsh-speaking music revival|first=Laura|last=Snapes|date=8 de setembro de 2015|newspaper=The Guardian|access-date=6 de abril de 2018}}&lt;/ref&gt; Segundo ía medrando, o seu pai faloulle en [[Lingua córnica|córnico]] e a súa nai en [[Lingua galesa|galés]].&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Williams|first1=Holly|title=The rebirth of Britain's lost languages|url=http://www.bbc.com/culture/story/20180412-the-rebirth-of-britains-lost-languages|access-date=12 de abril de 2018|publisher=[[BBC]]|date=12 de abril de 2018}}&lt;/ref&gt;

Dende os cinco anos asistiu á Academia de Danza Irlandesa Seán Éireann-McMahon&lt;ref&gt;[http://hjem.get2net.dk/theplace/bio3.html]  {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20030819093618/http://hjem.get2net.dk/theplace/bio3.html |date=19 de agosto de 2003 }}&lt;/ref&gt; e foi membro do elenco da produción de [[Michael Flatley]] [[Lord of the Dance (musical)|Lord of the Dance]]&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/whats-on/music/dotty-about-the-pipettes-1035773 |title=Dotty about The Pipettes |newspaper=Manchester Evening News |date=15 de febreiro de 2007 |access-date=29 de agosto de 2015}}&lt;/ref&gt; e [[Feet of Flames]] cando tiña 17 anos, interpretando o papel principal desta última na produción de [[Las Vegas Strip]]. En 2001, tivo un papel na serie en [[lingua galesa]] ''[[Pobol y Cwm]]'' de [[S4C]], despois do cal conseguiría o seu programa ''Ydy Gwenno'n Gallu...?''. É falante fluída en [[Lingua galesa|galés]] e [[Lingua córnica|córnico]].&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.celticcafe.com/archive/Music/Gwenno/ |title=Gwenno at the Celtic Cafe |first=Bernadette |last=Price |website=Celtic Cafe |archive-url=https://web.archive.org/web/20090611032553/http://www.celticcafe.com/archive/Music/Gwenno/ |archive-date=11 de xuño de 2009 |access-date=18 de xuño de 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/cornwall/connected/stories/gwennointuneincornish.shtml |title=Gwenno - in tune, in Cornish! |website=BBC Cornwall |date=setembro de 2003 |access-date=6 de outubro de 2008 |urlmorta=si |archive-url=https://web.archive.org/web/20110219055907/http://www.bbc.co.uk/cornwall/connected/stories/gwennointuneincornish.shtml |archive-date=19 de febreiro de 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://womad.org/artists/gwenno/ |title=Gwenno » Artists |publisher=WOMAD |access-date=13 de agosto de 2015 |urlmorta=si |archive-url=https://archive.today/20120723205654/http://womad.org/artists/gwenno/ |archive-date=23 de xullo de 2012}}&lt;/ref&gt; 

O 18 de abril de 2019 presentou &quot;Songs from the Edgelands&quot;, un programa sobre cancións en linguas minoritarias para BBC Radio 4.&lt;ref&gt;''Radio Times''; 13–19 de abril de 2019&lt;/ref&gt;

== Influencia cultural ==
En outubro de 2018, [[Kesva an Taves Kernewek]] declarou que o álbum de Saunders ''Le Kov'' contribuíu a un aumento do 15 % no número de persoas que realizaron exames de lingua córnica durante 2018.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-cornwall-45917661|work=[[BBC News]]|title=Gwenno 'sparks record numbers' in Cornish exams|date=20 de outubro de 2018}}&lt;/ref&gt;

== Vida persoal ==
Saunders casou co produtor Rhys Edwards,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.electricity-club.co.uk/introducing-gwenno/|title=Introducing GWENNO {{!}} The Electricity Club|website=electricity-club.co.uk|access-date=2016-08-08|urlmorta=si|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820013601/http://www.electricity-club.co.uk/introducing-gwenno/|archive-date=20 de agosto de 2016}}&lt;/ref&gt; e ten un fillo.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.walesonline.co.uk/whats-on/music-nightlife-news/welsh-music-prize-winner-named-10507907|title=Welsh Music Prize Winner named as Gwenno Saunders for sci-fi inspired album|last=Owens|first=David|date=2015-11-26|access-date=2016-08-08}}&lt;/ref&gt; En 2019, foi nomeada Bardo de [[Gorsedh Kernow]] polos seus &quot;servizos á lingua córnica a través da música e os medios de comunicación&quot;.&lt;ref&gt;{{cite web |title=12.8.19 Gorsedh Kernow names 12 new Bards for 2019 |url=http://gorsedhkernow.org.uk/wp/?p=785 |website=[[Gorsedh Kernow]] |access-date=18 de maio de 2020 |date=12 de agosto de 2019}}&lt;/ref&gt;

Saunders apoia o [[independentismo galés]]. Ela dixo: &quot;E se hai outras formas de coexistir? E se podemos organizarnos doutro xeito? Hai unha anarquía innata na arte e un potencial absoluto para utilizala para o ben mentres imaxinamos futuros mellores. Queremos continuar unha conversa sobre unha autodeterminación inclusiva botando man do noso pasado, abrazando aos nosos veciños de todo o Reino Unido e do mundo cos brazos abertos, ao mesmo tempo que nos aseguramos de cantar coa mellor canción posible&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Gwenno|url=https://www.yesismore.cymru/artists/gwenno/|access-date=2021-04-22|website=yes is more|language=en-GB}}&lt;/ref&gt;

== Discografía ==
=== Con The Pipettes===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! rowspan=&quot;2&quot;| Ano
! rowspan=&quot;2&quot;| Álbum
! Posición nas listas
|-
! style=&quot;width:40px;&quot;| &lt;small&gt;[[UK Albums Chart|UK]]&lt;/small&gt;
|-
| 2006
| ''[[We Are The Pipettes]]''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| 41
|-
| 2010
| ''[[Earth vs. The Pipettes]]''
| style=&quot;text-align:center;&quot;| –
|}

==== Álbums en solitario ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Ano
! Nome
! Selo
! Formato
! Lingua
|-
| 2014
| ''[[Y Dydd Olaf]]''
| Peski, [[Heavenly Recordings|Heavenly]]
| Descarga dixital, CD e vinilo
| Galés e córnico
|-
| 2018
| ''[[Le Kov]]''
| Heavenly
| Descarga dixital, CD e vinilo
| Córnico
|-
| 2022
| ''[[Tresor]]''
| Heavenly
| Descarga dixital, CD e vinilo
| Galés e córnico
|}

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Ligazóns externas ===
*[https://web.archive.org/web/20150907021347/http://www.heavenlyrecordings.com/author/kat/ Gwenno en Heavenly Recordings] {{en}}
*[https://web.archive.org/web/20150906221959/http://peski.co.uk/artist/831/cam-or-tywyllwch Cam O'r Tywyllwch radio show page]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Saunders, Gwenno}}
[[Categoría:Nados en 1981]]
[[Categoría:Nados en Cardiff]]
[[Categoría:Cantantes de Gales]]
[[Categoría:Cantantes en lingua galesa]]
[[Categoría:Cantantes en lingua córnica]]
[[Categoría:Bardos de Gorsedh Kernow]]</text>
      <sha1>as0x7aydgksmbsgsrno4pef8bkqonxn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa usuario:Estevoaei</title>
    <ns>3</ns>
    <id>552935</id>
    <revision>
      <id>6162851</id>
      <parentid>6157480</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:05:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tfeliz</username>
        <id>7596</id>
      </contributor>
      <comment>Consulta</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31033" xml:space="preserve">{| style=&quot;float:right; border:blue solid 1px; -moz-border-radius: 1em 1em 1em 1em; text-align:center; margin:0 0 1em 1em; padding:0 3px 3px 3px;&quot;
|-
|administración
*[[Conversa Usuario:AMPERIO|AMPERIO]]
*[[Conversa Usuario:Atobar|Atobar]] &lt;small&gt;([[Alejandro Tobar|a]])&lt;/small&gt;
*[[Conversa Usuario:Banjo|Banjo]]
*[[Conversa Usuario:Chairego apc|Chairego apc]]
*[[Conversa Usuario:MAGHOI|MAGHOI]]
*[[Conversa Usuario:Xabier Cid|Xabier Cid]]* &lt;small&gt;([[Xabier Cid|a]])&lt;/small&gt;
|
*[[Conversa Usuario:Adorian|Adorian]]
*[[Conversa Usuario:Agremon|Agremon]]
*[[Conversa Usuario:Alfonso Márquez|Alfonso Márquez]]
*[[Conversa Usuario:Anton45|Anton45]]
*[[Conversa Usuario:Beninho|Beninho]]
*[[Conversa Usuario:Breogan2008|Breogan2008]]
*[[Conversa Usuario:Calq|Calq]]
*[[Conversa Usuario:Elisardojm|Elisardojm]]
*[[Conversa Usuario:HombreDHojalata|HombreDHojalata]]
*[[Conversa Usuario:Imxavitooh|Imxavitooh]]
*[[Conversa Usuario:Lameiro|(Pedro) Lameiro]] &lt;small&gt;([[Pedro Benavente|a]])&lt;/small&gt;
*[[Conversa Usuario:Miguelferig|Miguelferig]]
*[[Conversa Usuario:Norrin strange|Norrin strange]]
*[[Conversa Usuario:Ogalego.gal|Ogalego.gal]] &lt;small&gt;([[Anxo González Guerra|a]])&lt;/small&gt;
*[[Conversa Usuario:Piquito|Piquito]]
*[[Conversa Usuario:Ramiro Torres|Ramiro Torres]] &lt;small&gt;([[Ramiro Torres|a]])&lt;/small&gt;
*[[Conversa Usuario:Servando2|Servando2]]
*[[Conversa Usuario:Sobreira|Sobreira]]
*[[Conversa Usuario:Vitoriaogando|Vitoriaogando]] &lt;small&gt;([[Vitoria Ogando|a]])&lt;/small&gt;
*[[Conversa Usuario:Xas|Xas]] &lt;small&gt;([[Manuel Igrexas|a]])&lt;/small&gt;
*[[Conversa Usuario:Xoio|Xoio]] &lt;small&gt;([[Luís Daviña Facal|a]])&lt;/small&gt;
|}

[[Usuario:Estevoaei|Estevoaei&amp;#9755; &amp;#9743;]] &lt;sup&gt;[[Conversa Usuario:Estevoaei|pa o que queiras...]]&lt;/sup&gt;
{|style=&quot;border: #000000 1px dotted;&quot;
|style=&quot;background-color: #eeeeee; padding: 2px&quot;|'''Arquivo de mensaxes antigas:'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;desde agosto do 2007&lt;/small&gt;||
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo1|2007]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo2|2008]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo3|2009]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo4|2010]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo5|2011]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo6|2012]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo7|2013]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo8|2014]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo9|2015]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo10|2016]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo11|2017]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo12|2018]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo13|2019]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo14|2020]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo15|2021]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;
*[[Conversa usuario:Estevoaei|2022]]
|}


== Cambiar titular dun artigo que publiquei hoxe, poñerlle o til á letra final ==
Ola Estevo, Grazas por arranxar a páxina, é a primeira que a fago, de [[Rufino Rodríguez Llau]] Resulta que o segundo apelido Llaú leva o til no u e non son quen de poñerllo nin no titular nin no encabezado do cadro da biografía.
Moitas grazas.
Saúdos. --[[Usuario:Garrafón de Nadel|Garrafón de Nadel]] ([[Conversa usuario:Garrafón de Nadel|conversa]]) 17 de marzo de 2022 ás 11:40 (UTC)


== Mellorar un artigo que publiquei o ano pasado - Necesito indicacións ==

Boas Estevo

Escríboche porque unha páxina que creei sobre Daniel Álvarez Lamas [[Daniel Álvarez Lamas]] , non consigo que cumpra os requisitos que pedides para que non teña ese estilo de currículo que se comenta nos avisos que aparecen o inicio do artigo. 

¿Poderíasme axudar con isto ou con quen podería falar? Como creo que se pode ver, son moi novata neste tema de wikipedia jeje.

Mil gracias por atenderme. Quedo pendente da túa resposta.

Un saúdo. [[Usuario:Bethlem2809|Bethlem2809]] ([[Conversa usuario:Bethlem2809|conversa]]) 2 de febreiro de 2022 ás 13:58 (UTC)

== Categorías ==

Boas Estevoaei. A ver se me podes axudar con isto. Ultimamente creei varias caixas de navegación sobre fútbol, pero teño problemas con algunhas categorías. Por exemplo con [[:Categoría:Caixas de navegación da Real Sociedad|esta]] ou [[:Categoría:Caixas de navegación do Racing de Ferrol|esta]], que aparecen baleiras, cando deberían aparecer nelas varios modelos como [[Modelo:Real Sociedad na tempada 1980/81|este]] ou [[Modelo:Racing de Ferrol na tempada 1938/39|estoutro]]. En cambio, noutros que creei non houbo ese problema e non vexo que fixese nada diferente. 

Algunha idea de por que pode ser? Saúdos. [[Usuario:Nonsonninguen|Nonsonninguen]] ([[Conversa usuario:Nonsonninguen|conversa]]) 4 de febreiro de 2022 ás 10:48 (UTC)

:Ola, {{@|Nonsonninguen}}. Fedellei para ver como estaban outros modelos similares, por exemplo [[:Modelo:Celta de Vigo na Copa da UEFA de 1971/72]], e vin que a categoría estaba así: &lt;nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;[[Categoría:Caixas de navegación do Celta de Vigo]]&lt;/noinclude&gt;&lt;/nowiki&gt;. Probei a modificar [[:Modelo:Real Sociedad na tempada 1980/81]], e agora este xa aparece en [[:Categoría:Caixas de navegación da Real Sociedad]], así que coido que era ese o problema. Un saúdo!! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 4 de febreiro de 2022 ás 11:00 (UTC)
::Si, sabía que dese xeito funciona, pero tiña entendido que as categorías dos modelos deberían ir na subpáxina de documentación e non no propio modelo. Por exemplo [[Modelo:Xogadores do Real Madrid CF 1955/56|este outro]] que creei si aparece na [[:Categoría:Caixas de navegación do Real Madrid CF|categoría correspondente]], coa categoría incluída na subpáxina e non no modelo. É o que non entendo, que ás veces si e ás veces non. Saúdos. [[Usuario:Nonsonninguen|Nonsonninguen]] ([[Conversa usuario:Nonsonninguen|conversa]]) 4 de febreiro de 2022 ás 11:30 (UTC)

== No camiño de San-Yago ==

Boas, Estevo. Hai dúas frases que non entendo. Unha di que &quot;''logo de buscaren aloxamento, un camioneiro déixaos na caixa do Trabazo''&quot;. ¿que é iso da &quot;caixa de Trabazo&quot;? A segunda di que &quot;''no parador de Antes da Ponte non hai oco para os sete''&quot;: &quot;Antes da Ponte&quot; é un lugar ou se refire a que había un parador antes de chegar a algunha ponte? Saúdos, Pedro --[[User:Lameiro|Lameiro]] &lt;sup&gt;([[User Talk:Lameiro|conversa]])&lt;/sup&gt; 4 de febreiro de 2022 ás 19:49 (UTC)

== Regueiro ==

Boas. Sobre os irmáns Regueiro xa tiña investigado un pouco por riba e non encontrei nada sobre a súa orixe galega, aínda que seguramente a tiñan.
Saúdos. [[Usuario:Xanetas|Xanetas]] ([[Conversa usuario:Xanetas|conversa]]) 2 de marzo de 2022 ás 15:33 (UTC)

== Estevo Santamarina ==

Deberías falar con Don Estevo [[Especial:Contribucións/31.221.157.156|31.221.157.156]] 22 de marzo de 2022 ás 08:14 (UTC)
== Salime ==
Está perfecto.--[[Usuario:HacheDous&amp;#61;0|HacheDous&amp;#61;0]] ([[Conversa usuario:HacheDous&amp;#61;0|conversa]]) 5 de abril de 2022 ás 22:22 (UTC)

== Nacionalidade ''*Australia'' (sic) ==
Ola Estevo. '''Australia''' é unha nación. A nacionalidade dos cidadáns que teñen a nacionalidade dela dise que teñern nacionalidade '''australiana'''.&lt;ref&gt;[https://academia.gal/dicionario australiano, australiana] no ''[[Dicionario da RAG]]''.&lt;/ref&gt; Un saúdo, e moitas grazas polas moitas correccións ''correctas'' qu elle fas aos meus numerosísimos erros. --'''[[Usuario:Xoio|Xoio]]'''&lt;sup&gt;''[[Conversa Usuario:Xoio|Éche o que hai]]''&lt;/sup&gt; 6 de abril de 2022 ás 23:21 (UTC)

:Ola, {{@|Xoio}}; o [[Modelo:Biografía]] ten a sección &quot;nacionalidade&quot;, que o que indica é o &quot;[país de] nacionalidade&quot;. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 7 de abril de 2022 ás 04:32 (UTC)

== Nota ==
{{listaref}}

== Fotos capela da Eirita ==

Boas Estevo xa subin as fotos da capela da Eirita. 
[[Ficheiro:Capela e cruceiro da Eirita.jpg|miniatura]]
[[Ficheiro:Capela da Eirita.jpg|miniatura]]

Espero que che gusten. 
Un saudo.[[Usuario:Alfonso Márquez|Alfonso]] &lt;sup&gt;[[Conversa Usuario:Alfonso Márquez|mande]]&lt;/sup&gt; 7 de abril de 2022 ás 09:48 (UTC)

:Ben fermosas, {{@|Alfonso Márquez}}! Xa as inclúo no artigo da Eirita, e vou movelas a Commons, para poder usalas tamén en Wikidata. Apertas!! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 7 de abril de 2022 ás 10:40 (UTC)

== Muchas gracias !!! ==

Queridos Estevoaei, como estàs?

He colocado en la ''Discusòn'' de [[Lung Chien]] lo que he visto igual a ma manera italiana, porque la otra manera no la he entendida. Està todo correcto o hai algo acrescenatr?

Muchas gracias por todo y hasta luego

[[Usuario:Rei Momo|Rei Momo]] ([[Conversa usuario:Rei Momo|conversa]]) 11 de abril de 2022 ás 13:24 (UTC)

== Ligazóns non mortas ==

Boas. Vin que en varios resumos de edicións pos &quot;reitrada ligazón morta&quot; da sección de ligazóns externas cando non está morta, senón que a ligazón que figuraba era unha ligazón arquivada. Unha ligazón morta é aquela que non funciona e está regulada por esta [[Wikipedia:Ligazóns_mortas|política]] &lt;/br&gt;: 
&quot;''Agás as URLs das seccións de ligazóns externas non usadas para referenciar contido nos artigos, non se debe eliminar unha URL soamente polo feito de que non estea xa dispoñible''.&lt;/br&gt;
Non vou entrar a un novo debate, porque xa o tiven cando comecei a reparar, arquivar e tentar facer o seguimento e corrección do bot de ligazón mortas hai xa varios anos. Na miña opinión, na sección de ligazóns externas antes de borralas hai que ou darlles o mesmo tratamento que ao resto (reparalas) por razóns de interese digamos histórico, que está na filosofía da política ,ou mellor, substituilas polas novas webs ou páxinas equivalentes. Só cando isto non é posible (ligazóns mortas marcadas como permanentes das que non atopamos substitutos) estaría xustificado retiralas. &lt;/br&gt;
Por esta razón e tamén por ter en conta o traballo de arquivo realizado tanto por varias wikimedistas como polo bot, solicitaríache que cando menos: 1)distingas entre urlmortas e arquivadas, mantendo estas últimas na medida do posible, xa que o traballo está feito e 2) e máis importante: naqueles casos de urlmortas en artigos relacionados con Galicia, por favor, non as elimines. O volume do arquivo da internet en galego é moito máis baixo que o resto, polo que non é unha boa idea a longo prazo. É preferible deixalas e ilas revisando como ata agora, como se fixo coas de Blogaliza.E en todo caso sempre estamos a tempo de borralas en bloque cun bot. A supervivencia dese arquivo de urls a longo prazo depende, en certa medida, de que aínda figuren nalgunha wikipedia. Graciñas!  [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 15 de abril de 2022 ás 20:27 (UTC)

== Nomes lugares ==

Non sabia o dato de que os nomes, se publicaban do Nomenclátor de Galicia. Erro meu. O sinto.
De todas formas, decirche, que o lugar Abalde en Beade-Vigo non existe. 
O lugar e &quot;Balde&quot;, ou &quot;A Balde&quot;.
Había que darlle más orellas o da Xunta que escribiu iso
Abalde e un apelido moi común en Beade, pero non ten nada que ver co barrio da Balde. 
Por cierto. 
Son de Beade e apelidome Abalde. 
Un saudo [[Usuario:Icaro106|Icaro106]] ([[Conversa usuario:Icaro106|conversa]]) 17 de abril de 2022 ás 16:28 (UTC)


== Modelo Fundación ==

Boas @[[Usuario:Estevoaei|Estevoaei]]. Finalmente fun mudando as páxinas que apuntaban cara o modelo Fundación para o de organización. Compre borralo pois quedou sen uso. Podes facelo ti?. Saúdos. - [[Usuario:Cossue|Cossue]] ([[Conversa usuario:Cossue|conversa]]) 18 de abril de 2022 ás 07:00 (UTC)

:Ola, {{@|Cossue}}. Eu non podo eliminalo, que non son administrador. Pero podes poñerlle o marcador &lt;nowiki&gt;{{lixo|Modelo sen uso}}&lt;/nowiki&gt; e xa queda listo para eliminar. Un saúdo, e mil grazas! Avisa se precisas axuda para ir fusionando algún outro modelo. --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 18 de abril de 2022 ás 07:34 (UTC)

== Formato correcto das referencias ==

Ola Estevo!
Necesito axuda co tema do formato correcto das referencias, lin o artigo de axuda sobre o tema pero gustaríame que me axudaras xa que ata agora creei 3 artigos e os tres teñen un formato incorrecto e a miña intención é crear máis pero esta vez coas referencias no formato correcto. Poderías explicarme un pouco máis por enriba como se deben colocar as referencias ou os erros que estou a cometer nos artigos para cambialo? Moitas grazas e boa tarde :) [[Usuario:Baintpq|Baintpq]] ([[Conversa usuario:Baintpq|conversa]]) 19 de abril de 2022 ás 18:20 (UTC)

:Ola, {{@|Baintpq}}! Acabo de editar as referencias no artigo de [[Atoumane Diagne]]. Para darlle formato, empreguei os modelos [[Modelo:Cita web]] e [[Modelo:Cita novas]]. Neses tres casos, os artigos non teñen śinatura, pero se o tivesen podería engadirse o nome da persoa que o escribiu, por exemplo, e algunha cousa máis. Agardo que lle pilles o truco, para seguir construíndo :) Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 19 de abril de 2022 ás 18:26 (UTC)
::Moitas grazas pola axuda! Acabo de actualizar as referencias nos outros dous artigos que fixen eu ([[Sergio García Martín]] e [[Facundo Freitas]]), espero que o fixera ben! Saúdos [[Usuario:Baintpq|Baintpq]] ([[Conversa usuario:Baintpq|conversa]]) 19 de abril de 2022 ás 19:28 (UTC)

== Modelo organización ==
Boas Estevoaei! Algunha suxestión para o modelo organización? Ando a voltas con el tentando que tome os mais dados posíbeis de wikidata. Agora estou a tentar que mude as cores das caixas en función do tipo de organización (propiedade P31). En principio, sen telo moi claro, coloquei estas: Fundación,Asociación,Asociación cultural e organización. Ti que opinas? Saúdos - [[Usuario:Cossue|Cossue]] ([[Conversa usuario:Cossue|conversa]]) 20 de abril de 2022 ás 07:36 (UTC)

:Ola, {{@|Cossue}} pois non teño moi claro o tema; eu coido que o procedemento que estás a facer é o correcto, ir vendo que necesidades atopas para ir mellorando [[Modelo:Organización]] conforme vas fusionando outros modelos xa existentes. Non se me ocorren de momento máis posibilidades. Se che parece, pódese ir facendo unha &quot;crónica&quot; do proceso que estás a facer en [[Conversa categoría:Caixas de información]], indicando cales Modelos se van marcando como lixo por quedaren obsoletos.&lt;br /&gt;Onte incluín o modelo en todos os artigos da [[:Categoría:Centros galegos no mundo]], pero teño pendente ir revisando os correspondentes Qs en Wikidata, pois algúns deles están moi incompletos. Por outra banda, non me atrevo a meterlle man aos artigos que teñen o [[Modelo:ONG]], porque son sumamente diversos. Acaso se pode consultar con {{@|Moedagalega}} sobre que apartados se poden incluír en [[Modelo:Organización]] específicas para as sociedades numismáticas. UN saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 20 de abril de 2022 ás 07:42 (UTC)
::Ola de novo, {{@|Cossue}}; Podes facer que no modelo organización aparezan as coordenadas, dentro do recadro de localización? E teño un problema cos pés de imaxe; por exemplo en [[Centro Gallego de Buenos Aires]], a foto está tomada de Wikidata, e probei a poñer &quot;pé&quot; e a poñer &quot;descrición imaxe&quot;, pero non logro que apareza o texto que meto a man no modelo. Graciñas!! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 20 de abril de 2022 ás 17:29 (UTC)

== mudanzas vía Bot ==

Ola Estevoaei,
comentáchesme o de modificar rexistrando como Bot, poderías indicarme porfa cal é o proceso concreto pra se rexistrar como bot?
un saúdo!--[[Usuario:Ourol|Ourol]] ([[Conversa usuario:Ourol|conversa]]) 23 de abril de 2022 ás 07:35 (UTC)

:Ola, {{@|Ourol}} Podes ver como vai o proceso en [[Wikipedia:Bots/Peticións de aprobación]]. Eu non sei operar un bot, nin programalo (gustaríame aprender!), polo que non podo botarche unha man nese sentido. Unha vez que o deseñes, o proceso sería facer edicións de proba con el, e despois que a comunidade aprobe o seu funcionamento (nunca hai problema ao respecto). Un saúdo, e graciñas! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 23 de abril de 2022 ás 07:58 (UTC)
::Grazas pola pronta resposta!. Acabo de ler a páxina que indicas, pero xa encallei no primeiro paso: &quot;'''Crear a páxina de usuario do bot e describir a súa función&quot; .'''.. Debo crear entón un novo usuario e rechear unha páxina de usuario ou vale a miña páxina? Un saúdo e grazas! [[Usuario:Ourol|Ourol]] ([[Conversa usuario:Ourol|conversa]]) 23 de abril de 2022 ás 20:04 (UTC)
:::Coido que si, que terías que crear a páxina de usuario do bot. Bótalle un ollo, por exemplo, aos existentes en [[:Categoría:Wikipedia:Bots]]. --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 23 de abril de 2022 ás 22:40 (UTC)
::::OK, grazas. Acabo de rematalo (o que hai que facer para editar co replacer ! :-). Agora entendo que esperar pola aprobación, non? [[Usuario:Ourol|Ourol]] ([[Conversa usuario:Ourol|conversa]]) 24 de abril de 2022 ás 07:30 (UTC)
:::::Ben feito!! Agora terías que a) facer unhas edicións de proba co bot, e b) abrir votación en [[Wikipedia:Bots/Peticións_de_aprobación#Solicitudes_de_aprobación_de_bots]] (podes ver outras votacións pasadas en [[Wikipedia:Bots/Peticións de aprobación/Arquivo]]). Xa non queda nada! :D --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 24 de abril de 2022 ás 09:15 (UTC)
::::::grazas de novo!. No  entanto, ao tentar usar &quot;replacer&quot; co novo usuario, dime que teño que ter feitas 50 edicións antes de o poder usar :-( [[Usuario:Ourol|Ourol]] ([[Conversa usuario:Ourol|conversa]]) 24 de abril de 2022 ás 10:45 (UTC)

== Dúbida ==

Ola Estevo, boas. Teño unha dúbida lingüística, a ver se me podes axudar. Vendo o artigo [[Virxe do Rosario]] quería engadir unha sección de *Patronazgo para poder organizar e engadir información. Porén, non atopo (ou non teño claro) unha equivalencia galega do &quot;patronazgo&quot; castelán... Seica Padroádego (https://academia.gal/dicionario/-/termo/padro%C3%A1dego)? Ou padroeiro? --[[Usuario:Norrin strange|Norrin]]&lt;sup&gt; ([[Conversa_Usuario:Norrin strange|Fálame]])&lt;/sup&gt; 27 de abril de 2022 ás 07:58 (UTC)

:Ola, {{@|Norrin strange}} Tanto &quot;padroádego&quot; como &quot;padroado&quot; son formas acaídas. Por exemplo, [[Cristovo de Licia]] é padroeiro dos condutores, pero o seu padroado abrangue tamén as [[:Categoría:Parroquias de Galicia baixo a advocación de san Cristovo|parroquias de Galicia baixo a advocación de san Cristovo]]. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 27 de abril de 2022 ás 08:05 (UTC)
::Moitas grazas! [[Usuario:Norrin strange|Norrin]]&lt;sup&gt; ([[Conversa_Usuario:Norrin strange|Fálame]])&lt;/sup&gt; 27 de abril de 2022 ás 08:40 (UTC)

== Revisión dun modelo ==

Boas Estevo. Hai uns días creei o [[modelo:Xogo de mesa]], mais hai algo que non funciona e non se visualiza (podes ver un exemplo en ''[[Afrikan tähti]]''). Poderías ver que é o que non vai ben? Graciñas, [[Usuario:Piquito|Piquito]] ([[Conversa usuario:Piquito|conversa]]) 3 de maio de 2022 ás 21:54 (UTC)

:Ola, {{@|Piquito}}! Estiven a fedellar no código, pero non entendo moito, a verdade. Quizais saiban entendelo mellor {{@|Cossue}}, ou {{@|Elisardojm}}, por exemplo. Sinto non poder ser de axuda :/ Saúdos! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 3 de maio de 2022 ás 22:00 (UTC)

== Referencias ==
Ola, perdón, pero non entendo cal debería ser o formato correcto das fontes no artigo sobre [[Karl Janotta]]. Poderías axudarme por favor? --[[Usuario:Caro de Segeda|Caro de Segeda]] ([[Conversa usuario:Caro de Segeda|conversa]]) 6 de maio de 2022 ás 08:54 (UTC)

:Acabo de ver que o cambiaches, grazas. [[Usuario:Caro de Segeda|Caro de Segeda]] ([[Conversa usuario:Caro de Segeda|conversa]]) 6 de maio de 2022 ás 08:54 (UTC)

== Fusión artigos Iria Ribadomar e Iria Ribadomar Molina ==

Ola @[[Usuario:Estevoaei|Estevoaei]]!
Descoñezo se calquera poder facer a fusión dos artigos, máis penso que como nos pasos a seguir di que &quot;Esta sección é unha guía dos pasos a seguir polos administradores para completar o proceso, unha vez os artigos estean listos para a fusión de historiais&quot;, entendo que tes que ser administador/a. De tódolos xeitos, deixo o meu parecer, e por min adiante co proceso. Graciñas --[[Usuario:Moniquiña|Moniquiña]] ([[Conversa usuario:Moniquiña|conversa]]) 8 de maio de 2022 ás 10:39 (UTC)

:Ola! Efectivamente, só poden facer a fusión os e as administradoras, e de momento non o son :( Agardo que a fusión sexa feita en brve :) Un saúdo!! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 8 de maio de 2022 ás 11:58 (UTC)
::Ola! supoño que hai que esperar sen máis...e non podemos solicitado doutro xeito? escribindo a quen sexa administrador/a. Se sabes xa me dirás. Graciñas. [[Usuario:Moniquiña|Moniquiña]] ([[Conversa usuario:Moniquiña|conversa]]) 14 de maio de 2022 ás 18:34 (UTC)

== Benvida ==

Ola, Estevo. Benvido de novo. --[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 18 de maio de 2022 ás 07:52 (UTC)

== Eleccións a burócrata ==

Boas! Que tal todo, Estevoaei?. Mira, como ben sabes, é recomendable que as wikis pequenas conten cun mínimo de dúas persoas con dereitos de burócrata e levamos bastante tempo só con unha. Moitas das funcións anteriormente asignadas burócratas locais veñen menguando en favor dunha centralización en meta, pero igualmente, resulta recomendable manter o dereito ós botóns na Galipedia ([https://meta.wikimedia.org/wiki/Requests_for_comment/Bureaucrats_on_small_wikis conversas coma estas póden volver a producirse]).&lt;br/&gt; 
Eu veño de preguntarlle a MAGHOI se querería os botóns de burócrata, pero [[Conversa usuario:Maria zaos#Consulta|finalmente declinou esta posibilidade.]]&lt;br/&gt;
Ti xa fuches burócrata non hai tanto, polo que considero que se pode verificar que tes as capacidades para a tarefa. O obxectivo é garantir  que as persoas con estes permisos dean a cobertura esperada cando a Galipedia o precise. Por esta razón, e porque só ti podes valorar o tempo do que dispós, é que veño preguntarche: estarías disposto a asumir de novo os botóns de burócrata?. Se a resposta fose si xa me encargaría eu de abrir a votación. Xa me contas. Aperta! --[[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 21 de maio de 2022 ás 12:45 (UTC)
:Apoio a proposta de María. --[[Usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;&quot;&gt;. '''''HombreDHojalata'''''&lt;/span&gt;.]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:86%;color:brown;&quot;&gt;conversa&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; 22 de maio de 2022 ás 10:36 (UTC)
::Aínda que isto non é propiamente a votación, eu tamén estou de acordo.--[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 22 de maio de 2022 ás 16:11 (UTC)
:::Xa está aberta a votación, @[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]]. Saúdos! [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 23 de maio de 2022 ás 20:22 (UTC)
:::{{@|Maria zaos}} si, non hai problema. Non me importa ser burócrata :) Graciñas pola proposta. --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt;

== Páxinas a borrar ==

Ola, Estevo. Queríache facer unha consulta. Borrei unha morea de páxinas en [Categoría:Wikipedia:Limpar], pero hai unhas poucas que teñen un marcador de que non se deben borrar polo que preferiría que lles botasen un ollo por se procede ou non. Saúdos.--[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 22 de maio de 2022 ás 16:22 (UTC)

:{{@|MAGHOI}} Pois non o teño claro; vexo que {{@|HombreDHojalata}} engadiu o marcador &lt;nowiki&gt;{{lixo}}&lt;/nowiki&gt; nalgunhas categorías que teñen o marcador &lt;nowiki&gt;{{Categoría baleira}}&lt;/nowiki&gt;. Non teño moi claro se estes marcadores entran en contradición, tería que revisar cada caso, pero confío no criterio de HDH, polo que coido que si se deben borrar. En calquera caso, sempre serían recuperables se fixesen falta. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]&lt;/sup&gt; 22 de maio de 2022 ás 20:52 (UTC)

::Certo {{@|MAGHOI}}. Algunha tiña o {{m|Categoría baleira}}, pero xa non se empregan. Eran de mantemento e de mantemento de imaxes, que caeron en desuso. En calquera caso, como di Adrián, son moi doadas de restaurar, se for preciso. Graciñas. --[[Usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;&quot;&gt;. '''''HombreDHojalata'''''&lt;/span&gt;.]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:86%;color:brown;&quot;&gt;conversa&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; 22 de maio de 2022 ás 21:25 (UTC)
:::Grazas {{@|HombreDHojalata}} e {{@|Estevoaei}}. Xa está feito. Saúdos. --[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 23 de maio de 2022 ás 19:48 (UTC)

== Familia Regojo ==

Ola! Preguntábame se che prestaría (cando sexa) tentar facer a bio de Rita Regojo. É familia de [[Juan Manuel Otero Milleiro]], [[Juan Ángel Regojo]] e [[José Regojo]]. Para a relevancia, destacar o seu papel en [[Aldeas Infantís SOS|Aldeas infantiles]]&lt;ref&gt;http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1117931&amp;posicion=10&amp;presentacion=pagina&lt;/ref&gt;. A familia é relevante pola actividade empresarial&lt;ref&gt;https://www.yumpu.com/es/document/read/14882062/el-domingo-2011-07-17-la-opinion&lt;/ref&gt;. Casou con Adriano Márquez Estévez, por se axuda.&lt;ref&gt;http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1259179&amp;posicion=6&amp;presentacion=pagina&lt;/ref&gt;[[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 7 de xuño de 2022 ás 18:01 (UTC)
{{Referencias conversa}}

== José Luis Ponce ==

Interesante historia! Tomo nota para crear o artigo en breve. Saúdos. [[Usuario:Xanetas|Xanetas]] ([[Conversa usuario:Xanetas|conversa]]) 27 de xuño de 2022 ás 15:32 (UTC)

:Aquí o está: [[José Luis Ponce Alcázar]].
:Saúdos. [[Usuario:Xanetas|Xanetas]] ([[Conversa usuario:Xanetas|conversa]]) 29 de xuño de 2022 ás 10:55 (UTC)

== Sobre tradución con problemas e Wikipedia:Proxectos pedagóxicos/IES Breamo ==

Ola! Ignoro se ten algunha relación con este [[Wikipedia:Proxectos pedagóxicos/IES Breamo|proxecto pedagóxico]] ( ou a súa continuidade) que levaras ti, pero hai edicións de dúas persoas ligadas a ese centro. Temos esta entrada que  á que puxeches o [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Thomas_Brodie-Sangster&amp;diff=5746000&amp;oldid=5745917 marcador de autotrad en abril] do ano pasado a [[Thomas Brodie-Sangster|Thomas Brodie-Sangster.]]  Poderías, por favor, buscarlle unha solución definitiva a este problema ? É dicir xa pasaron máis de 30 días e poderíase borrar, pero non sei se lle comunicaches no sei momento ás usuarias correspondentes os problemas que tiñan que solucionar, que é o máis acaído nos proxectos de iniciación á edición. Moitas grazas.--  [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 1 de xullo de 2022 ás 21:13 (UTC)

== Grazas ==

Grazas por a resposta rapida, eu decidín crear a paxina basandome en outras similares que vin na Galipedia(De proxectos personais ou de centros similares) Se e necesario borren a paxina, de todos modos isto só era unha proba para ver que pasaba. [[Usuario:Ricardo.Pazos.|Ricardo.Pazos.]] ([[Conversa usuario:Ricardo.Pazos.|conversa]]) 9 de xullo de 2022 ás 16:11 (UTC)

== Borrar Redirección ==

Boas Estevoaei, poderías borrar a seguinte redirección: https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Comarca_de_Barbanza&amp;redirect=no. Quero mover &quot;Comarca de Barbanza&quot; a &quot;Comarca do Barbanza&quot; aínda que é un tema suxeito a debate esta denominación conta con máis fontes no propio corpo do artigo, así que penso que é unha mundanza xustificada. Saúdos --[[Usuario:Cossue|Cossue]] ([[Conversa usuario:Cossue|conversa]]) 16 de xullo de 2022 ás 07:15 (UTC)

:Boas, recordovos o último debate sobre este tema, porque non é tan fácil de dar con el nos arquivos da taberna. Saúdos @[[Usuario:Estevoaei|Estevoaei]]@[[Usuario:Cossue|Cossue]]:
:[[Wikipedia:A Taberna (políticas)/Arquivo 19#Comarcas en Galipedia e política de Toponimia]]. O termo oficial é de Barbanza. [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 16 de xullo de 2022 ás 15:55 (UTC)

== Historial de artigos ==
Ola! Primeiro desculpas polo lío. O problema e que non me deixaba redireccionar a páxina. O antigo artigo KK FMP movino a KK FMP Zeleznik, é un club de baloncesto que fai case unha década que non existe. Hoxe comunmente chámase KK FMP a secas ao que estaba como artigo como KK FMP Beograd. Movino para facilitar a procura e por ser o nome máis popular do equipo, máis agora que igual ten algunha visita por ser rival do Breogán en setembro. Arranxei tamén todas as redireccións e as ligazóns con outras linguas. Saúdos! --[[Usuario:Adorian|Adorian]] &lt;sup&gt;&lt;small&gt;([[Conversa Usuario:Adorian|conversa]])&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; 8 de agosto de 2022 ás 17:11 (UTC)

== Substancia ==

Que tal, Estevo? Estiven a ir purgando as páxinas sen categorías e só queda unha, que é [[Substancia_(física)]], e que ten un marcador para pasala ao Galizionario. Hai alguén que a poida pasar, ou se elimina, por ser ademais moi curta. Podes botarlle un ollo, para ver que se fai con ela?. Un saúdo.--[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 10 de agosto de 2022 ás 12:24 (UTC)

== Borrado de borrador ==

Preparei o artigo [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy]] como [[Tfeliz/Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy]]. Xa o movín para a xeral, mais ficou a páxina do borrador e non a podo eliminar. Podes borrala porfa? Ou como teño que proceder? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 11 de agosto de 2022 ás 16:40 (UTC)

== Duplicidade? ==

Cando unha parroquia ten varias aldeas, entendo que teña que haber dous artigos, pero non teño claro como diferenciar cando hai unha parroquia cunha única entidade. É o caso de [[Xares, A Veiga]] e [[Xares, Xares, A Veiga]]. Ten sentido manter 2 artigos? De ser así, como se distingue entre a información da parroquia e o da entidade? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz &lt;sup&gt;(Déixame unha mensaxe)&lt;/sup&gt;] 18 de agosto de 2022 ás 13:05 (UTC)</text>
      <sha1>4lyb5oh7uqvbeojw8ysv6y4e48bpat0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Giraldus Cambrensis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>558062</id>
    <revision>
      <id>6162903</id>
      <parentid>6122945</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:18:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1789" xml:space="preserve">{{Biografía}}'''Giraldus Cambrensis''' ou '''Xeraldo de Gales''', en francés '''Gerard Le Cambrien''', nado no [[castelo de Manorbier]] ([[Pembrokeshire]]) c. [[1146]]  e finado probablemente en [[Hereford]] c. [[1223]], foi un monxe e escritor [[Pobo galés|galés]].

== Traxectoria ==

De familia nobre, tivo unha formación completa en teoloxía e letras en [[Inglaterra]] e [[París]]. Regresou ao seu país natal de [[Gales]] como arcidiácono e desde ese cargo tratou de limitar os abusos de recadación de fondos da igrexa local.
Entre as súas obras destaca a ''Topographia Hibernica'', unha descrición das súas viaxes por [[Irlanda]] cun alto contido histórico (que máis tarde continuaría en ''Expugnatio Hibernica'' ); ''Itinerarium Cambriae'', onde fai o mesmo pero en Gales; ''De instructione principis''; ''Speculum ecclesiae'', varias vidas de santos e unha autobiografía titulada ''De rebus a se gestis''.&lt;ref&gt;{{Cita web|autor=MacCaffrey, James|data=1909|título=Giraldus Cambrensis|url=https://www.newadvent.org/cathen/06568d.htm|páxina-web=Catholic Encyclopedia|data-acceso=2022-04-15}}&lt;/ref&gt;

=== Legado ===
O seu legado é especialmente importante para as descricións da [[Normandos|vida normanda]], que coñecía de primeira man. Os seus libros inclúen moitas opinións persoais, moitas veces controvertidas, sobre a corte e a historia do seu país, así como coleccións de [[lenda]]s locais que doutro xeito non sobrevivirían.

== Notas ==

{{listaref}}
== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}

* [[Mito da árbore dos gansos]]
* [[Literatura galesa|Literatura de Gales]]
{{control de autoridades}}

[[Categoría:Alumnos da Universidade de París]]
[[Categoría:Escritores de Gales]]
[[Categoría:Nados no século XII]]
[[Categoría:Finados no século XIII]]</text>
      <sha1>s0iicy6o47of7ya91perx3ny9oeertt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Giraldus Cambrensis</title>
    <ns>1</ns>
    <id>558109</id>
    <revision>
      <id>6162914</id>
      <parentid>6045896</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:33:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="82" xml:space="preserve">{{Traducido de|ca|Giraldus Cambrensis|11 de decembro de 2021|28825618}}{{visitas}}</text>
      <sha1>4vb4crq120jbo2e5t6yuqwwamllm8jw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modelo:Club Baloncesto Breogán 2022</title>
    <ns>10</ns>
    <id>563366</id>
    <revision>
      <id>6162837</id>
      <parentid>6161327</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:24:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2821" xml:space="preserve">{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color: #78C5E3; color: white; text-align: center;&quot; | '''Río Breogán 2022−2023 (ACB)'''
|- style=&quot;background-color: #36344A;color: #78C5E3; text-align: center;&quot;
! '''Xogadores''' !! '''Adestradores'''
|-
| valign=&quot;top&quot; | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}
}}
{| class=&quot;sortable&quot; style=&quot;background:transparent; margin:0px; width:100%;&quot;
! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso !! Procedencia
|-
&lt;!-- lista de xogadores --&gt;
{{player3|num=17|nat={{SRBb}}|first=Marko|last=Luković|pos=PF|m=2.07|kgs=92|from=[[KK Split]] &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=23|nat={{GALb}}|first=Erik|last=Quintela|pos=PG|m=1.86|kgs=74|from=[[CB Bahía San Agustín|B the travel brand Palma]] &lt;small&gt;(2020)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=42|nat={{GALb}}|first=Sergi|last=Quintela|pos=SG|m=1.85|kgs=84|from=[[Xuven Cambados]] &lt;small&gt;(2016)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Víctor|last=Arteaga|pos=C|m=2.13|kgs=109|from=[[MoraBanc Andorra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}{{KOSb}}|first=Scott|last=Bamforth|pos=SG|m=1.88|kgs=86|from=[[Le Mans Sarthe Basket]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{AUTb}}|first=Luka|last=Brajkovic|pos=PF|m=2.08|kgs=113|from=[[NCAA|Davidson]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Marc|last=García|pos=SG|m=1.98|kgs=82|from=[[Hereda San Pablo Burgos]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Sergi|last=García|pos=PG|m=1.93|kgs=82|from=[[CB Gran Canaria|Gran Canaria]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}|first=Ethan|last=Happ|pos=C|m=2.08|kgs=108|from=[[MHP Riesen Ludwigsburg]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{DEUb}}|first=Justus|last=Hollatz|pos=PG|m=1.91|kgs=82|from=[[Hamburg Towers]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{CODb}}|first=Jonathan|last=Kasibabu|pos=PF|m=2.04|kgs=110|from=[[Hermine Nantes Basket]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Stefan|last=Momirov|pos=SF|m=1.98|kgs=87|from=[[Kolossos Rodou]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{HRVb}}|first=Toni|last=Nakić|pos=SF|m=2.00|kgs=89|from=[[Cibona Zagreb]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Nemanja|last=Nenadić|pos=SF|m=1.97|kgs=88|from=[[Zastal Zielona Góra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
&lt;!-- fin lista de xogadores --&gt;
{{FIBA roster footer
| head_coach = 
: {{player||{{HRVb}}|[[Veljko Mršić]]}}
| asst_coach =
: {{player||{{GALb}}|[[Javier Muñoz]]}}
: {{player||{{GALb}}|Fernán Varela}}
| team_man = 
: {{player||{{GALb}}|[[Tito Díaz]]}}
| roster_url = http://www.cbbreogan.com/equipo
| transaction_url = 
| accessdate = [[16 de agosto|16−08]]−[[2022]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Categoría:Cadros de xogadores do Breogán]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jxlnvcuxv4z6zj2ho5prq4pt8gskq1l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162839</id>
      <parentid>6162837</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:25:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2821" xml:space="preserve">{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color: #78C5E3; color: white; text-align: center;&quot; | '''Río Breogán 2022−2023 (ACB)'''
|- style=&quot;background-color: #36344A;color: #78C5E3; text-align: center;&quot;
! '''Xogadores''' !! '''Adestradores'''
|-
| valign=&quot;top&quot; | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}
}}
{| class=&quot;sortable&quot; style=&quot;background:transparent; margin:0px; width:100%;&quot;
! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso !! Procedencia
|-
&lt;!-- lista de xogadores --&gt;
{{player3|num=17|nat={{SRBb}}|first=Marko|last=Luković|pos=PF|m=2.07|kgs=92|from=[[KK Split]] &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=23|nat={{GALb}}|first=Erik|last=Quintela|pos=PG|m=1.86|kgs=74|from=[[CB Bahía San Agustín|B the travel brand Palma]] &lt;small&gt;(2020)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=42|nat={{GALb}}|first=Sergi|last=Quintela|pos=SG|m=1.85|kgs=84|from=[[Xuven Cambados]] &lt;small&gt;(2016)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Víctor|last=Arteaga|pos=C|m=2.13|kgs=109|from=[[MoraBanc Andorra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}{{KOSb}}|first=Scott|last=Bamforth|pos=SG|m=1.88|kgs=86|from=[[Le Mans Sarthe Basket]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{AUTb}}|first=Luka|last=Brajkovic|pos=PF|m=2.08|kgs=113|from=[[NCAA|Davidson]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Marc|last=García|pos=SG|m=1.98|kgs=82|from=[[Hereda San Pablo Burgos]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Sergi|last=García|pos=PG|m=1.93|kgs=82|from=[[CB Gran Canaria|Gran Canaria]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}|first=Ethan|last=Happ|pos=C|m=2.08|kgs=108|from=[[MHP Riesen Ludwigsburg]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{DEUb}}|first=Justus|last=Hollatz|pos=PG|m=1.91|kgs=82|from=[[Hamburg Towers]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{CODb}}|first=Jonathan|last=Kasibabu|pos=PF|m=2.04|kgs=110|from=[[Hermine Nantes Basket]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Stefan|last=Momirov|pos=SF|m=1.98|kgs=87|from=[[Kolossos Rodou]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{HRVb}}|first=Toni|last=Nakić|pos=SF|m=2.00|kgs=89|from=[[Cibona Zagreb]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Nemanja|last=Nenadić|pos=SF|m=1.97|kgs=88|from=[[Zastal Zielona Góra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
&lt;!-- fin lista de xogadores --&gt;
{{FIBA roster footer
| head_coach = 
: {{player||{{HRVb}}|[[Veljko Mršić]]}}
| asst_coach =
: {{player||{{GALb}}|[[Javier Muñoz]]}}
: {{player||{{GALb}}|Fernán Varela}}
| team_man = 
: {{player||{{GALb}}|[[Tito Díaz]]}}
| roster_url = http://www.cbbreogan.com/equipo
| transaction_url = 
| accessdate = [[18 de agosto|18−08]]−[[2022]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Categoría:Cadros de xogadores do Breogán]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>536x86tv9c3vnp5q1oy0mzsy56405pm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162888</id>
      <parentid>6162839</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2821" xml:space="preserve">{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color: #78C5E3; color: white; text-align: center;&quot; | '''Río Breogán 2022−2023 (ACB)'''
|- style=&quot;background-color: #36344A;color: #78C5E3; text-align: center;&quot;
! '''Xogadores''' !! '''Adestradores'''
|-
| valign=&quot;top&quot; | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}
}}
{| class=&quot;sortable&quot; style=&quot;background:transparent; margin:0px; width:100%;&quot;
! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso !! Procedencia
|-
&lt;!-- lista de xogadores --&gt;
{{player3|num=17|nat={{SRBb}}|first=Marko|last=Luković|pos=PF|m=2.07|kgs=92|from=[[KK Split]] &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=23|nat={{GALb}}|first=Erik|last=Quintela|pos=PG|m=1.86|kgs=74|from=[[CB Bahía San Agustín|B the travel brand Palma]] &lt;small&gt;(2020)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=42|nat={{GALb}}|first=Sergi|last=Quintela|pos=SG|m=1.85|kgs=84|from=[[Xuven Cambados]] &lt;small&gt;(2016)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Víctor|last=Arteaga|pos=C|m=2.13|kgs=109|from=[[MoraBanc Andorra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}{{KOSb}}|first=Scott|last=Bamforth|pos=SG|m=1.88|kgs=86|from=[[Le Mans Sarthe Basket]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{AUTb}}|first=Luka|last=Brajkovic|pos=PF|m=2.08|kgs=113|from=[[NCAA|Davidson]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Marc|last=García|pos=SG|m=1.98|kgs=82|from=[[Hereda San Pablo Burgos]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{ESPb}}|first=Sergi|last=García|pos=PG|m=1.93|kgs=82|from=[[CB Gran Canaria|Gran Canaria]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{USAb}}|first=Ethan|last=Happ|pos=C|m=2.08|kgs=108|from=[[MHP Riesen Ludwigsburg]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{DEUb}}|first=Justus|last=Hollatz|pos=PG|m=1.91|kgs=82|from=[[Hamburg Towers]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{CODb}}|first=Jonathan|last=Kasibabu|pos=PF|m=2.04|kgs=110|from=[[Nantes Basket Hermine]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Stefan|last=Momirov|pos=SF|m=1.98|kgs=87|from=[[Kolossos Rodou]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{HRVb}}|first=Toni|last=Nakić|pos=SF|m=2.00|kgs=89|from=[[Cibona Zagreb]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
{{player3|num=|nat={{SRBb}}|first=Nemanja|last=Nenadić|pos=SF|m=1.97|kgs=88|from=[[Zastal Zielona Góra]] &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;}}
&lt;!-- fin lista de xogadores --&gt;
{{FIBA roster footer
| head_coach = 
: {{player||{{HRVb}}|[[Veljko Mršić]]}}
| asst_coach =
: {{player||{{GALb}}|[[Javier Muñoz]]}}
: {{player||{{GALb}}|Fernán Varela}}
| team_man = 
: {{player||{{GALb}}|[[Tito Díaz]]}}
| roster_url = http://www.cbbreogan.com/equipo
| transaction_url = 
| accessdate = [[18 de agosto|18−08]]−[[2022]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Categoría:Cadros de xogadores do Breogán]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i1i1l4j8l9cx0sc6o63el157xbwdd3v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pumar de Don</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563788</id>
    <revision>
      <id>6163132</id>
      <parentid>6091245</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:26:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="731" xml:space="preserve">{{Outros homónimos|Pumar}}
{{Lugar
|nome          = Pumar de Don
|imaxe         = 
|lenda         = 
|parroquia     = Lourenzá
|concello      = Lourenzá
|ano           = 
|poboación     = 
}}
'''Pumar de Don''' é un lugar da [[parroquia civil|parroquia]] de [[Lourenzá, Lourenzá|Lourenzá]], no concello [[provincia de Lugo|lugués]] de [[Lourenzá]], na [[comarca da Mariña Central]].

== Lugares e parroquias ==
=== Lugares de Lourenzá ===
{{Lp Lourenzá}}
=== Parroquias de Lourenzá ===
{{Lourenzá}}
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* ''[[O cego de Pumardedón]]'' &lt;!---- libro de Francisco Fernández del Riego ----&gt;
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Pumar de Don}}
[[Categoría:Lugares de Lourenzá]]</text>
      <sha1>qoat4s9j6cl0zjtdqqj4ybfq952jzkp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163141</id>
      <parentid>6163132</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:53:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>HombreDHojalata moveu a páxina &quot;[[Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá]]&quot; a &quot;[[Pumar de Don]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="731" xml:space="preserve">{{Outros homónimos|Pumar}}
{{Lugar
|nome          = Pumar de Don
|imaxe         = 
|lenda         = 
|parroquia     = Lourenzá
|concello      = Lourenzá
|ano           = 
|poboación     = 
}}
'''Pumar de Don''' é un lugar da [[parroquia civil|parroquia]] de [[Lourenzá, Lourenzá|Lourenzá]], no concello [[provincia de Lugo|lugués]] de [[Lourenzá]], na [[comarca da Mariña Central]].

== Lugares e parroquias ==
=== Lugares de Lourenzá ===
{{Lp Lourenzá}}
=== Parroquias de Lourenzá ===
{{Lourenzá}}
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* ''[[O cego de Pumardedón]]'' &lt;!---- libro de Francisco Fernández del Riego ----&gt;
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Pumar de Don}}
[[Categoría:Lugares de Lourenzá]]</text>
      <sha1>qoat4s9j6cl0zjtdqqj4ybfq952jzkp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163153</id>
      <parentid>6163141</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:18:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="740" xml:space="preserve">{{Outros homónimos|Pumar}}
{{Lugar
|nome          = Pumar de Don
|imaxe         = 
|lenda         = 
|parroquia     = Lourenzá
|concello      = Lourenzá
|ano           = 2021
|poboación     = 27
}}
'''Pumar de Don''' é un lugar da [[parroquia civil|parroquia]] de [[Lourenzá, Lourenzá|Santa María]], no concello [[provincia de Lugo|lugués]] de [[Lourenzá]], na [[comarca da Mariña Central]].

== Lugares e parroquias ==
=== Lugares de Lourenzá ===
{{Lp Lourenzá}}
=== Parroquias de Lourenzá ===
{{Lourenzá}}
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* ''[[O cego de Pumardedón]]'' &lt;!---- libro de Francisco Fernández del Riego ----&gt;
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Pumar de Don}}
[[Categoría:Lugares de Lourenzá]]</text>
      <sha1>8lxd3lbgba8ih4jqukk4tjtfk4codi4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163156</id>
      <parentid>6163153</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:21:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="846" xml:space="preserve">{{Outros homónimos|Pumar}}
{{Lugar
|nome          = Pumar de Don
|imaxe         = 
|lenda         = 
|parroquia     = Lourenzá
|concello      = Lourenzá
|ano           = 2021
|poboación     = 27
}}
'''Pumar de Don''' é un lugar da [[parroquia civil|parroquia]] de [[Lourenzá, Lourenzá|Santa María]], no concello [[provincia de Lugo|lugués]] de [[Lourenzá]], na [[comarca da Mariña Central]]. Segundo o [[Instituto Galego de Estatística]], no ano 2021 tiña 27 habitantes (17 homes e 10 mulleres).

== Lugares e parroquias ==
=== Lugares de Lourenzá ===
{{Lp Lourenzá}}
=== Parroquias de Lourenzá ===
{{Lourenzá}}
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* ''[[O cego de Pumardedón]]'' &lt;!---- libro de Francisco Fernández del Riego ----&gt;
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Pumar de Don}}
[[Categoría:Lugares de Lourenzá]]</text>
      <sha1>1hw151v81x8gli1xo7mzrv50i1bf9qm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163171</id>
      <parentid>6163156</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:05:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="903" xml:space="preserve">{{Outros homónimos|Pumar}}
{{Coordenadas|43|28|10.55|N|7|16|22.01|W|display=title}}
{{Lugar
|nome          = Pumar de Don
|imaxe         = 
|lenda         = 
|parroquia     = Lourenzá
|concello      = Lourenzá
|ano           = 2021
|poboación     = 27
}}
'''Pumar de Don''' é un lugar da [[parroquia civil|parroquia]] de [[Lourenzá, Lourenzá|Santa María]], no concello [[provincia de Lugo|lugués]] de [[Lourenzá]], na [[comarca da Mariña Central]]. Segundo o [[Instituto Galego de Estatística]], no ano 2021 tiña 27 habitantes (17 homes e 10 mulleres).

== Lugares e parroquias ==
=== Lugares de Lourenzá ===
{{Lp Lourenzá}}
=== Parroquias de Lourenzá ===
{{Lourenzá}}
== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* ''[[O cego de Pumardedón]]'' &lt;!---- libro de Francisco Fernández del Riego ----&gt;
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Pumar de Don}}
[[Categoría:Lugares de Lourenzá]]</text>
      <sha1>ak3lxg86yt1uqy7f9t1qqzzx1g9l8f4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Sobre Galicia/Propostas/Historia de Redondela</title>
    <ns>4</ns>
    <id>571420</id>
    <revision>
      <id>6163054</id>
      <parentid>6150384</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:42:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>/* Historia de Redondela */ #{{Concordo}}--~~~~</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1959" xml:space="preserve">===[[Historia de Redondela]]===

&lt;noinclude&gt;{{Wikipedia/Votación|oculto=si}}&lt;/noinclude&gt;&lt;!-- Cambia este modelo por {{Wikipedia/Votación pechada|resumo=|inicio=|fin=|si=|non=|neutro=|conclusión=}} ao rematar a votación --&gt;
&lt;!-- Non edites nada do que hai por riba. Asegúrate de incluíres os motivos da túa proposta. --&gt;
:&lt;small&gt;''Proposto por: [[Usuario:Jockerouac|Jockerouac]] ([[Conversa usuario:Jockerouac|conversa]]) 3 de agosto de 2022 ás 14:39 (UTC) (Período de votación: dende o {{#time: d-m-Y |20220803143924}} ata, polo menos, o  &lt;span style=&quot;color: blue;&quot;&gt;{{#time: d-m-Y |20220803143924+15 days}}&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color: black;&quot;&gt;)&lt;/span&gt;''&lt;/small&gt;

*{{Info}} MÉRITOS DO ARTIGO: Artigo bastante completo sobre a Historia de [[Redondela]]. Xunto ao artigos sobre a [[Historia de Lugo]] e a de [[Historia de Pontedeume|Pontedeume]] considéroo dos mais completos. Se cadra habería que completar algunha referencia ou ampliar alguna sección. --[[Usuario:Jockerouac|Jockerouac]] ([[Conversa usuario:Jockerouac|conversa]]) 3 de agosto de 2022 ás 14:39 (UTC)

;A favor
#{{Concordo}}. --[[Usuario:Jockerouac|Jockerouac]] ([[Conversa usuario:Jockerouac|conversa]]) 3 de agosto de 2022 ás 14:39 (UTC)
#{{Concordo}}. --[[Usuario:Cossue|Cossue]] ([[Conversa usuario:Cossue|conversa]]) 3 de agosto de 2022 ás 18:11 (UTC)
#{{Concordo}}. --[[Usuario:Breogan2008|Breogan2008]] ([[Conversa usuario:Breogan2008|conversa]]) 4 de agosto de 2022 ás 10:02 (UTC)
#{{Concordo}}--[[Usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;&quot;&gt;. '''''HombreDHojalata'''''&lt;/span&gt;.]]&lt;sup&gt;[[Conversa usuario:HombreDHojalata|&lt;span style=&quot;font-size:86%;color:brown;&quot;&gt;conversa&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt; 18 de agosto de 2022 ás 21:42 (UTC)

;En contra

;Neutros

;Comentarios
* Igual habería que ampliar a entradilla tamén.--[[Usuario:Jockerouac|Jockerouac]] ([[Conversa usuario:Jockerouac|conversa]]) 3 de agosto de 2022 ás 14:42 (UTC)</text>
      <sha1>65d6sqx4l9mw5p4hqgvchinsx0jz3wb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ale (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>571809</id>
    <revision>
      <id>6162957</id>
      <parentid>6162664</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:19:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <comment>/* Industria */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10833" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Ale|nativo=Ale kommun|imaxe=Ale03b.jpg|pé=Casa do concello de Ale|escudo=Ale kommunvapen - Riksarkivet Sverige.png|landskap=[[Västergötland]]&lt;br&gt;[[Bohuslän]]|condado=[[Västra Götaland]]|capital=[[Nödinge-Nol]]|poboación=32 238|censo=2022|área=332,12|densidade=101,7|mapa=Ale Municipality in Västra Götaland County.png|web=[https://www.ale.se/ ale.se]}}
'''Ale''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Västra Götaland]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=Statistiska centralbyrån|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-06|data-arquivo=05 de maio de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt; O municipio cobre a meirande parte do anterior ''[[härad]]'' de Ale e recibe o seu nome deste. A súa capital é a área urbana de [[Nödinge-Nol]]. A casa do concello atópase en Alafors, na parte máis ao norte da capital, pero parte da administración municipal trasladouse a Nödinge.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ale kommun vill utveckla sina två centralorter - Allmänna nyheter - World In Property|url=https://worldinproperty.se/article/ale-kommun-vill-utveckla-sina-tvaa-centralorter-12747|páxina-web=WorldInProperty.se|data-acceso=2022-08-06|lingua=sv-SE}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.ale.se/download/18.391c3f241690c86c6af459c/1553261539461/Perspektivsammanst%C3%A4llning%20Ale%20i%20360%20grader.pdf|páxina-web=ale.se|título=Ale i 360 grader - Perspektivsammanställning|data-acceso=6 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt;

O municipio está incluído na área metropolitana de [[Gotemburgo]] (Storgöteborg).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Storstadsområden med ingående kommuner i alfabetisk ordning|url=http://www.scb.se/Grupp/Hitta_statistik/Regional%20statistik/Indelningar/_Dokument/Storstadsomr.pdf|páxina-web=Statistiska centralbyrån|data-acceso=2022-08-06|data-arquivo=15 de maio de 2011|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110515092910/http://www.scb.se/Grupp/Hitta_statistik/Regional%20statistik/Indelningar/_Dokument/Storstadsomr.pdf|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt;

A meirande parte da poboación vive nas seis comunidades parcialmente fusionadas de Surte, Bohus, Nödinge, Nol, Alafors e Älvängen.

== Administración histórica ==
A área do municipio correspóndese ás parroquias (''[[socken]]'') de Hålanda, Kilanda, Nödinge, Skepplanda e Starrkärr. Coa reforma municipal de 1862 formáronse nesas parroquias municipios rurais (''landskommun'') co nome correspondente.

Coa reforma municipal de 1952 formáronse os grandes municipios ''Skepplanda'' (dos anteriores Hålanda e Skepplanda) e ''Starrkärr'' (de Kilanda e Starrkärr), mentres que o municipio rural de Nödinge permaneceu sen cambios.

O municipio de Ale naceu en 1974 tras a reforma municipal de 1971 aos unirse os municipios de Nödinge, Starrkärrs e Skepplanda.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Sveriges kommunindelning 1863-1993|url=https://www.worldcat.org/oclc/33359784|editorial=Bokförlaget Draking|data=1993|lugar=Mjölby|ISBN=91-87784-05-X|OCLC=33359784|nome=Per|apelidos=Andersson}}&lt;/ref&gt; Dende a súa formación o municipio forma parte do partido xudicial de Alingsås.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://bebyggelseregistret.raa.se/bbr2/show/bilaga/showDokument.raa;jsessionid=22B98B2183D7E0D2B154D1234F02EF64?dokumentId=21000001428529&amp;thumbnail=false|título=Elsa Trolle Önnerfors: Domsagohistorik - Alingsås tingsrätt (del av Riksantikvarieämbetets Tings- och rådhusinventeringen 1996-2007)|data-acceso=6 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt;

O municipio leva o nome do härad de Ale, que ademais das parroquias de Ale incluía tamén as de Sankt Peder e Ale-Skövde do municipio de Lilla Edets, e a de Östads no municipio de Lerum.

Ale pertenceu ao condado de Älvsborg ata que este se incorporou ao de [[Västra Götaland]] o 1 de xaneiro de 1998.

== Xeografía ==
O municipio está situado na parte occidental do landskap de Västergötland co [[río Göta]] no oeste. Ale limita co municipio de [[Gotemburgo (municipio)|Gotemburgo]] no sur, cos de [[Lerum (municipio)|Lerum]] e Alingsås no leste, cos de Trollhättan e Lilla Edets no norte, e co municipio de Kungälv no oeste. Unha pequena parte de Ale, Bohus e o norte de Surte, atópase no landskap de [[Bohuslän]].

=== Topografía ===
No sur e no oeste hai zonas densamente poboadas e industrias ao longo do río Göta, a ruta europea E45 e a liña de ferrocarril Norge/Vänerbanan. No leste e o norte hai áreas agrícolas, e están os pobos de Starrkärr, Ryd, Kilanda e Hålanda, así como as vastas e escasamente poboadas áreas naturais de Vättlefjäll, Alefjäll e Risveden.

Nas partes do leste do concello atópase Risveden, unha vasta área de natureza salvaxe e un vello ben comunal de grande valor natural, histórico e cultural situado en Västergötland entre o val do Göta no oeste e os lagos Mjörn e Anten no leste. Risveden ten unhas 20 000 hectáreas de extensión (dentro dos límites do ben comunal), cunha superfie maio que a da illa de Hisingen, sendo a área forestal máis grande do oeste de Suecia.

Vättlefjäll e Alefjäll son áreas naturais que se estenden dende Lövgärdet en Gotemburgo, a través das partes orientais de Ale ata Gråbo, no concello de Lerum. Nesta zona están as reservas naturais de Vättlefjäll e Anfastebo.

O punto máis alto de Ale atópase ao norte do lago Högsjön en Risveden. A montaña acada unha altura máxima de 196 metros sobre o nivel do mar.

=== Hidrografía ===
Os lagos máis grandes do municipio de Ale son o Vanderydsvattnet, que comparte cos concellos de Trollhättan e Lilla Edet, e o Tinnsjön, que comparte co municipio de [[Alingsås (municipio)|Alingsås]].

=== División administrativa ===
Ata o ano 2016 o concello estaba dividido nas parroquias de Nödinge, Skepplanda-Hålanda e Starrkärr-Kilanda. A partir dese ano Ale divídese en cinco distritos, que se corresponden aos anteriores ''[[socken]]'': Hålanda, Kilanda, Nödinge, Skepplanda e Starrkärr.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://rkrattsdb.gov.se/SFSdoc/15/150493.PDF|páxina-web=Regeringskansliets|título=Svensk författningssamling|data-acceso=15 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
Os restos atopados no concello mostran que a zona ten sido habitada dende moi antigo. Atopáronse machadas de pedra, raspadores e puntas de frecha en restos de asentamentos, datados entre o 7 000 e 5 000 a.C.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Ales historia|url=https://www.ale.se/kommun--politik/fakta-om-kommunen/ales-historia.html|páxina-web=www.ale.se|data-acceso=2022-08-15|lingua=sv}}&lt;/ref&gt;

No ano 1933 atopouse nun dique ao carón do [[río Göta]] en Äskekärr, ao norte da capital, o primeiro barco viquingo conservado en Suecia e un dos exemplares máis antigos de barcos puramente de vela dos [[países nórdicos]].&lt;ref&gt;Nancke-Krogh 1987, p. 13&lt;/ref&gt; De tipo [[knarr]] e coñecido como [[Äskekärrskeppet]], é tamén o barco contruído con casco trincado máis antigo de Suecia.&lt;ref&gt;Söderberg 2022, p. 32&lt;/ref&gt; O barco construíuse ao redor do ano 900 e utilizouse durante uns 100 anos.&lt;ref&gt;Nancke-Krogh 1987, p. 27&lt;/ref&gt;

== Áreas urbanas ==
Na demarcación urbana de 2020 do Instituto Nacional de Estadística de Suecia había cinco áreas urbanas no municipio de Ale.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Nr
!Área urbana
!Poboación (2020)&lt;ref&gt;https://www.scb.se/contentassets/2ae651f3169142a7a5812c0aaa4a6070/mi0810_2020a01_tatorter2018_bef_arealer.xlsx&lt;/ref&gt;
|-
|1
|'''[[Nödinge-Nol]]'''
| align=&quot;right&quot; |11 476
|-
|2
|[[Surte]]
| align=&quot;right&quot; |6 490
|-
|3
|[[Älvängen]]
| align=&quot;right&quot; |6 163
|-
|4
|[[Skepplanda]]
| align=&quot;right&quot; |1 875
|-
|5
|[[Alvhem]]
| align=&quot;right&quot; |361
|}

== Economía ==

=== Industria ===
[[Ficheiro:Alafors15.jpg|miniatura|250x250px|Ahlafors Spinneri]]
No leste de Alafors atópanse os edificios da antiga fábica téxtil Ahlafors Spinneri, fundada en 1855 polo industrial Alexander Keiller. A fábrica pechou en 1966.

A fábrica de vidro de Surte caracterizou a esta pequena localidade dende a súa fundación en 1862 ata o seu peche en 1978. Nas súas antigas instalacións atópase no presente o Glasbruksmuseet, onde se amosa o que producía e que rol xogaba a fábrica na localidade.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Startsida|url=https://www.glasbruksmuseet.se/|páxina-web=Glasbruksmuseet Surte|data-acceso=2022-08-18|lingua=sv-SE}}&lt;/ref&gt; O nome de Alexander Samuelson, que traballou na fábrica de Surte antes de emigrar aos Estados Unidos, aparece na patente de 1915 da famosa botella de Coca-Cola.

En Älvängen atopábase a fábrica de cordas da empresa P A Carlmarks, que se trasladou alí en 1917. Era a fábrica de cordas máis antiga e máis grande de Suecia. O Repslagarmuseet ten un curso de cordas de 270 metros de longo funcional.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Repslagarbanan i Älvängen – Ett levande museum|url=https://repslagarbanan.se/|páxina-web=repslagarbanan.se|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt;

=== Servizos e turismo ===
Ao redor de Ale hai moitos restos antigos, castros, petroglifos, granxas e igrexas antigas que atraen a moitos turistas ao municipio. Varios sendeiros percorren ou atravesan eses lugares. Un deles é o Pilgrimsleden (camiño do peregrino) que se extende dende Gamlestaden a través de Lärjedalen e Vättlefjäll, ata Lödöse e Skara.

== Notas ==
{{listaref|2}}

== Véxase tamén ==

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.ale.se/ Páxina oficial do municipio]

== Bibliografía ==

* Nancke-Krogh, Sören (1987). ”Båtar och skepp: Bilder och verklighet”. ''Fynd : tidskrift för Göteborgs arkeologiska museum och Fornminnesföreningen i Göteborg'' (Göteborg: Göteborgs stadsmuseum och Fornminnesföreningen i Göteborg) (1). ISSN 0282-7301.
* Nancke-Krogh, Sören (1987). ”Omkring Äskekärrsskeppet”. ''Fynd : tidskrift för Göteborgs arkeologiska museum och Fornminnesföreningen i Göteborg'' (Göteborg: Göteborgs arkeologiska museum och Fornminnesföreningen i Göteborg) (1). ISSN 0282-7301.
* Nancke-Krogh, Sören (1987). ”Hur daterar man?”. ''Fynd : tidskrift för Göteborgs arkeologiska museum och Fornminnesföreningen i Göteborg'' (Göteborg: Göteborgs arkeologiska museum och Fornminnesföreningen i Göteborg) (1). ISSN 0282-7301.
* Söderberg, Angelica (2022). ”De bygger båtarna som blivit världsarv”. ''Ny teknik'' (Stockholm: Svenska ingenjörssamfundet och Svenska teknologföreningen) (9). ISSN 0550-8754.

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Västra Götaland]]</text>
      <sha1>jixez0ls0j521tvqrtlwfgukqcztthv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alingsås (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>571810</id>
    <revision>
      <id>6162974</id>
      <parentid>6159722</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:36:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4214" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Alingsås|nativo=Alingsås kommun|imaxe=Alingsås rådhus 02.jpg|pé=Casa do concello|escudo=Alingsås kommunvapen - Riksarkivet Sverige.png|landskap=[[Västergötland]]|condado=[[Västra Götaland]]|capital=[[Alingsås]]|poboación=41 824|censo=2022|área=551,17|densidade=88,6|mapa=Alingsås Municipality in Västra Götaland County.png|web=[https://www.alingsas.se/ alingsas.se]}}
'''Alingsås''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Västra Götaland]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=Statistiska centralbyrån|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-06|data-arquivo=05 de maio de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt; Anteriormente formou parte do desaparecido [[condado de Älvsborg]]. A súa capital é Alingsås.

O municipio de Alingsås cóntase dende o 1 de xaneiro de 2005 como parte da área metropolitana de [[Gotemburgo]] (Storgöteborg).

== Administración histórica ==
A área do municipio correspóndese ás parroquias (''[[socken]]'') de Alingsås, Bälinge, Erska, Hemsjö, Långared, Magra, Rödene, Stora Mellby (a parte principal) e Ödenäs, así como unha parte pequena do socken de Östads. Coa reforma municipal de 1862 formáronse nesas parroquias municipios rurais (''landskommun'') co nome correspondente, porén en gemensam för Alingsås och Rödene kallad Alingsås landsförsamlings och Rödene landskommun. A cidade de Alingsås fundouse en 1619, e o municipio da cidade (''stadskommun'') en 1863, e tamén estaban dentro da área actual do municipio.

Coa reforma municipal de 1952 producíronse varias fusións e formáronse os grandes municipios rurais de Bjärke e Hemsjö. En 1955 transferíuse a área de Bälinge do municipio rural de Vårgårda á cidade de Alingsås.

O municipio de Alingsås formouse coa reforma municipal de 1971 a través da reorganización do municipio da cidade de Alingsås. En 1974 incorporouse o concello de Hemsjö e a parte principal do de Bjärke.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Sveriges kommunindelning 1863-1993|url=https://www.worldcat.org/oclc/33359784|editorial=Bokförlaget Draking|data=1993|lugar=Mjölby|ISBN=91-87784-05-X|OCLC=33359784|nome=Per|apelidos=Andersson}}&lt;/ref&gt; En 1975 transferíuse do municipio de Lerum a parte máis ao norte da parroquia de Östad (Brobacka e Österäng e aredores), así como a parte norte do pobo de Östad (a mansión sw Östad e os seus arredores, anteriormente chamados Överbyn).

O municipio pertence ao partido xudicial de Alingsås dende a súa formación.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://bebyggelseregistret.raa.se/bbr2/show/bilaga/showDokument.raa;jsessionid=22B98B2183D7E0D2B154D1234F02EF64?dokumentId=21000001428529&amp;thumbnail=false|título=Elsa Trolle Önnerfors: Domsagohistorik - Alingsås tingsrätt (del av Riksantikvarieämbetets Tings- och rådhusinventeringen 1996-2007)|data-acceso=6 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt;

== Xeografía ==
O municipio de Alingsås está situado no oeste do ''landskap'' de Västergötland. O concello limita ao oeste cos municipios de [[Lerum (municipio)|Lerum]], [[Ale (municipio)|Ale]] e Trollhättan, así como con dous pequenos enclaves do municipio de Lilla Edet,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Webbkarta|url=https://karta.ale.se/|páxina-web=karta.ale.se|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; ao norte co de Grästorp, ao nordés co de Essunga, ao leste co de Vårgårda, e ao sur co concello de [[Bollebygd (municipio)|Bollebygd]]. A través do municipio flúe o [[río Säveån]].

A paisaxe de Alingsås está formada principalmente por bosques e lagos que caracterizan a paisaxe do sur de Västergötland. Porén, esta paisaxe está interrompida por terras de cultivo ao longo do río Säveån, ao nordés da capital, cara Varaslätten.

== Notas ==
{{listaref}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Västra Götaland]]</text>
      <sha1>336kwvz74xtn1e47pr4dgnup7o3hu7x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Luka Brajkovic</title>
    <ns>0</ns>
    <id>571845</id>
    <revision>
      <id>6162832</id>
      <parentid>6153927</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:13:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3677" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Luka Brajkovic
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]]
| altura = 2,08 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 113 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = Austria
| universidade = Davidson (2018–2022)
| anodraft = 2022
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[26 de xuño]] de [[1999]] &lt;small&gt;{{idade|26|6|1999}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{AUTb}} [[Feldkirch]], [[Austria]]
| career_start = [[2015]]−presente
| antigos_equipos = Dornbirn Lions (2015–2018)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Luka Brajkovic''' (en [[Lingua serbocroata|serbocroata]]: ''Luka Brajković''), nado o [[26 de xuño]] de [[1999]] en [[Feldkirch]], [[Vorarlberg]], é un xogador profesional de baloncesto [[Austria|austríaco]]. Cunha altura de 2,08 [[metro|m]] xoga na posición de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na Universidade Davidson, en 2022 foi seleccionado como mellor xogador da Conferencia Atlantic 10. Actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en Feldkirch, no estado [[Austria|austríaco]] de [[Vorarlberg]], Brajkovic comezou a xogar ao baloncesto na súa cidade natal. En 2015, con 16 anos, asinou cos Dornbirn Lions da 2. Basketball-Bundesliga, a segunda categoría do baloncesto do seu país.&lt;ref&gt;{{cita web|título=Der nächste Basketballer heißt Brajkovic |páxina-web=derStandard|url=https://derstandard.at/2000057200199/Der-naechste-Basketballer-heisst-Brajkovic|lingua=de}}&lt;/ref&gt; Durante a temporada fixo unha media 14,4 puntos, 8,7 rebotes e 2,2 tapóns por xogo. Grazas ao seu rendemento, varias universidades [[Estados Unidos|estadounidenses]] amosaron interese polo novo xogador. No verán de 2017, Brajkovic visitou o Davidson College, mais decidiu continuar o seu desenvolvemento en Dornbirn. Brajkovic tamén considerou trasladarse a [[Alemaña]] ao finalizar a temporada, mais finalmente non ocorreu.

En marzo de 2018, comprometeuse a xogar ao [[NCAA|baloncesto universitario]] para Davidson, aínda que tamén dispuña de ofertas de Stanford, Purdue e Penn State. Escolleu aos Wildcats en parte porque o adestrador Bob McKillop viaxou a Austria dúas veces para recrutalo. No seu primeiro ano nos Estados Unidos, xogou 34 partidos co equipo, cunha media de 11,1 puntos e 6 rebotes por encontro. Na súa última temporada en Estados Unidos, a 2021−22, Brajkovic fixo unha media de 14,4 puntos, 7,1 rebotes e 2,5 asistencias por encontro, cunha media de lanzamento de tres puntos do 41%. Grazas a isto foi nomeado mellor xogador da Conferencia Atlantic 10.	 	

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{AUTb}} [[Dornbirn Lions]] (2. BBL, 2015–2018)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/es/baloncesto/jugador/68721/luka-brajkovic Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Brajkovic, Luka}}
[[Categoría:Nados en 1999]]
[[Categoría:Nados en Vorarlberg]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto de Austria]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>ckfb2zmdcdr8d98zt5e3mxeqo7y1cq5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Avesta (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>571861</id>
    <revision>
      <id>6163139</id>
      <parentid>6154114</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:49:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1613" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Avesta|nativo=Avesta kommun|imaxe=Avesta kommunhus 01.jpg|pé=Casa do concello|escudo=Avesta vapen.svg|landskap=[[Dalarna (landskap)|Dalarna]]|condado=[[Dalarna]]|capital=[[Avesta]]|poboación=22 847|censo=2022|área=668,96|densidade=37,26|mapa=Avesta Municipality in Dalarna County.png|web=[https://www.avesta.se/ avesta.se]}}
'''Avesta''' é un municipio [[Suecia|sueco]] (''kommun'') do [[condado de Dalarna]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=Statistiska centralbyrån|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-07|data-arquivo=05 de maio de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt; A súa capital é [[Avesta, Suecia|Avesta]]. No ano 2022 o concello tiña 22 847 habitantes.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2022 och befolkningsförändringar 1 januari - 31 mars 2022. Totalt|url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/kvartals--och-halvarsstatistik--kommun-lan-och-riket/kvartal-1-2022/|páxina-web=Statistiska Centralbyrån|data-acceso=2022-08-07|lingua=sv}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Dalarna]]</text>
      <sha1>fewbz2uzc5dl86ra6m41hvidltqemvi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Itinerario de Exeria</title>
    <ns>0</ns>
    <id>572780</id>
    <revision>
      <id>6163186</id>
      <parentid>6162768</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:57:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AntiaLou</username>
        <id>128369</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21995" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{Título en cursiva}}
{{Manuscrito
| nome          = Itinerario de Exeria
| localización  = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia)
| imaxe         = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]]
| tamaño        = 262 x 171 mm
| descrición    = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]]
| outros nomes  = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta''
| tipo          = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]]
| data          = Do ano 381 ata o 384
| lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]]
| lingua        = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'')
| escriba       =
| autor         = [[Exeria (escritora)|Exeria]]
| compilado por =
| ilustrado por =
| promotor      =
| dedicado a    =
| material      = [[Pergamiño]]
| dimensións    =
| formato       = 262 x 171 mm
| condición     =
| letra         = Escritura da escola longobarda casinense
| contido       = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]].
| ilustracións  = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto.
| adicións      =
| exemplar      =
| posesións previas =
| descuberta    =
| identificador =
| outros        =
}}
O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}&lt;/ref&gt; 

Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas, os costumes dos residentes, os intereses dos viaxeiros, as crenzas populares e a fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], pero tamén [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta a longa viaxe a través dunha serie de cartas dando datos curiosos, anécdotas e detalles dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa, a autora tamén expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres coa locución “''dominae sorores''”, unha forma habitual para referirse a amigas e compañeiras.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}&lt;/ref&gt;

Considérase o primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
=== Descubrimento do manuscrito ===
No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] atopou un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller dirixíndose a outras mulleres en forma de [[Epístola|cartas]]. Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta de [[Valerio do Bierzo]] aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;   

Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice dun relato que anticipa en varios séculos o nacemento dun xénero literario.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;     

O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron follas soltas da mesma viaxe nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] identificaron dous fragmentos nunha colección privada que aportan un pequeno texto ó capítulo XVI.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}&lt;/ref&gt;
=== Precedentes da viaxe ===
Unha muller percorrendo o mundo coñecido no século IV pode considerarse unha proeza digna de encomio, así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Entre a nobleza había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;  

[[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo||miniatura|esquerda|''A descuberta dos restos da Santa Cruz''. [[Piero della Francesca]], frescos da Capela Bacci, [[Arezzo]]]] 

Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara as reliquias e convidou a visitalas. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]], que entraron a formar parte das tradicións cristiás e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

A propia Exeria dá conta das aglomeracións de xente que acudía a ver as reliquias da Santa Cruz. O día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, os peregrinos desfilaban para venerar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;

Ó longo do percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando visitou o sepulcro de Santa Tecla de Iconio. Alí levou unha gran alegría ó atopar á súa amiga Marthana que igualmente estaba viaxando. Ámbalas dúas coincidiran tamén no pasado en Xerusalén. Como tantos outros, compartían a paixón de viaxar, visitar novos lugares e coñecer xente coa que conversar.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt; 

=== Contexto histórico ===
Á parte dos camiñantes vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun séquito de axudantes con cabalarías.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Había dous factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a paz e os servizos.

Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio, a denominada [[Pax Romana]], ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, facían de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban.

[[Ficheiro:Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios, Galiza.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|Dereita|Miliarios romanos en Ponte Nova, [[Lobios]].]]

Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio]]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}&lt;/ref&gt;

Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas para viaxar e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás súas amigas, destacou nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño. 

== Importancia cultural ==
=== Filoloxía ===
=== Socioloxía ===
==== Feminismo ====
==== Turismo ====
Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. Xa naquela época dispoñían de itinerarios especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe dirixida a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada á realización dunha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}&lt;/ref&gt;

Moitos séculos antes de poñerse de moda os “souvenirs”, recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar, era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|euloxias]]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícase a [[Bendición|obxectos benditos]], con frecuencia referíndose á [[eucaristía]]. Pero Exeria entendía que calquera agasallo recibido no momento de partir era unha “euloxia” que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. En ocasións era un froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra que quere lembrar.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}&lt;/ref&gt;

==== Relixión ====
=== Literatura ===
 
== Estrutura ==
 
== Contido ==
=== Primeira parte ===
'''CAPÍTULO I'''

O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro.


'''CAPÍTULO II'''

Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras.

Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos.

Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    


'''CAPÍTULO III'''

Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). 

O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. 


'''CAPÍTULO IV'''

Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus.

Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel.

Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia.


'''CAPÍTULO V'''

Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.     

Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria.

Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas.


'''CAPÍTULO VI'''

Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día.

Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.    


'''CAPÍTULO VII'''

Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''.

Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan.


'''CAPÍTULO VIII'''

O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes.

Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”.

=== Segunda parte ===
 
== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
=== Bibliografía ===
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana'']
* [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco en galego'']
{{Control de autoridades}}</text>
      <sha1>26j8xmwk5rref4saq5vh93bo978upzv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163187</id>
      <parentid>6163186</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T10:06:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AntiaLou</username>
        <id>128369</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22002" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{Título en cursiva}}
{{Manuscrito
| nome          = Itinerario de Exeria
| localización  = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia)
| imaxe         = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]]
| tamaño        = 262 x 171 mm
| descrición    = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]]
| outros nomes  = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta''
| tipo          = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]]
| data          = Do ano 381 ata o 384
| lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]]
| lingua        = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'')
| escriba       =
| autor         = [[Exeria (escritora)|Exeria]]
| compilado por =
| ilustrado por =
| promotor      =
| dedicado a    =
| material      = [[Pergamiño]]
| dimensións    =
| formato       = 262 x 171 mm
| condición     =
| letra         = Escritura da escola longobarda casinense
| contido       = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]].
| ilustracións  = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto.
| adicións      =
| exemplar      =
| posesións previas =
| descuberta    =
| identificador =
| outros        =
}}
O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}&lt;/ref&gt; 

Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas, os costumes dos residentes, os intereses dos viaxeiros, as crenzas populares e a fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], pero tamén [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta a longa viaxe a través dunha serie de cartas dando datos curiosos, anécdotas e detalles dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa, a autora tamén expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres coa locución “''dominae sorores''”, unha forma habitual para referirse a amigas e compañeiras.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}&lt;/ref&gt;

Algúns expertos consideran que é primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
=== Descubrimento do manuscrito ===
No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] atopou un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller dirixíndose a outras mulleres en forma de misivas. Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta de [[Valerio do Bierzo]] aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;   

Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice dun relato que anticipa en varios séculos o nacemento dun xénero literario.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;     

O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron follas soltas da mesma viaxe nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] identificaron dous fragmentos nunha colección privada que aportan un pequeno texto ó capítulo XVI.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}&lt;/ref&gt;
=== Precedentes da viaxe ===
Unha muller percorrendo o mundo coñecido no século IV pode considerarse unha proeza digna de encomio, así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Entre a nobleza había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;  

[[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo||miniatura|esquerda|''A descuberta dos restos da Santa Cruz''. [[Piero della Francesca]], frescos da Capela Bacci, [[Arezzo]]]] 

Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara as reliquias e convidou a visitalas. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]], que entraron a formar parte das tradicións cristiás e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

A propia Exeria dá conta das aglomeracións de xente que acudía a ver as reliquias da Santa Cruz. O día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, os peregrinos desfilaban para venerar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;

Ó longo do percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando visitou o sepulcro de Santa Tecla de Iconio. Alí levou unha gran alegría ó atopar á súa amiga Marthana que igualmente estaba viaxando. Ámbalas dúas coincidiran tamén no pasado en Xerusalén. Como tantos outros, compartían a paixón de viaxar, visitar novos lugares e coñecer xente coa que conversar.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt; 

=== Contexto histórico ===
Á parte dos camiñantes vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun séquito de axudantes con cabalarías.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Había dous factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a paz e os servizos.

Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio, a denominada [[Pax Romana]], ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, facían de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban.

[[Ficheiro:Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios, Galiza.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|Dereita|Miliarios romanos en Ponte Nova, [[Lobios]].]]

Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio]]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}&lt;/ref&gt;

Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas para viaxar e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás súas amigas, destacou nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño. 

== Importancia cultural ==
=== Filoloxía ===
=== Socioloxía ===
==== Feminismo ====
==== Turismo ====
Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. Xa naquela época dispoñían de itinerarios especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe dirixida a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada á realización dunha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}&lt;/ref&gt;

Moitos séculos antes de poñerse de moda os “souvenirs”, recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar, era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|euloxias]]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícase a [[Bendición|obxectos benditos]], con frecuencia referíndose á [[eucaristía]]. Pero Exeria entendía que calquera agasallo recibido no momento de partir era unha “euloxia” que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. En ocasións era un froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra que quere lembrar.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}&lt;/ref&gt;

==== Relixión ====
=== Literatura ===
 
== Estrutura ==
 
== Contido ==
=== Primeira parte ===
'''CAPÍTULO I'''

O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro.


'''CAPÍTULO II'''

Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras.

Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos.

Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    


'''CAPÍTULO III'''

Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). 

O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. 


'''CAPÍTULO IV'''

Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus.

Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel.

Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia.


'''CAPÍTULO V'''

Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.     

Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria.

Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas.


'''CAPÍTULO VI'''

Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día.

Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.    


'''CAPÍTULO VII'''

Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''.

Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan.


'''CAPÍTULO VIII'''

O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes.

Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”.

=== Segunda parte ===
 
== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
=== Bibliografía ===
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana'']
* [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco en galego'']
{{Control de autoridades}}</text>
      <sha1>setehiyrr7kol0rye6yrz36mqxscfn6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163210</id>
      <parentid>6163187</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:20:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AntiaLou</username>
        <id>128369</id>
      </contributor>
      <comment>/* Historia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22584" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{Título en cursiva}}
{{Manuscrito
| nome          = Itinerario de Exeria
| localización  = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia)
| imaxe         = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]]
| tamaño        = 262 x 171 mm
| descrición    = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]]
| outros nomes  = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta''
| tipo          = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]]
| data          = Do ano 381 ata o 384
| lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]]
| lingua        = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'')
| escriba       =
| autor         = [[Exeria (escritora)|Exeria]]
| compilado por =
| ilustrado por =
| promotor      =
| dedicado a    =
| material      = [[Pergamiño]]
| dimensións    =
| formato       = 262 x 171 mm
| condición     =
| letra         = Escritura da escola longobarda casinense
| contido       = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]].
| ilustracións  = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto.
| adicións      =
| exemplar      =
| posesións previas =
| descuberta    =
| identificador =
| outros        =
}}
O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}&lt;/ref&gt; 

Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas, os costumes dos residentes, os intereses dos viaxeiros, as crenzas populares e a fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], pero tamén [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta a longa viaxe a través dunha serie de cartas dando datos curiosos, anécdotas e detalles dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa, a autora tamén expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres coa locución “''dominae sorores''”, unha forma habitual para referirse a amigas e compañeiras.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}&lt;/ref&gt;

Algúns expertos consideran que é primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
=== Descubrimento do manuscrito ===
No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] descubriu un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller descoñecida dirixíndose a outras mulleres en forma de misivas. No material conservado non aparecían datos que puidesen desvelar a autoría do escrito.

[[Ficheiro:Ege_manu.jpg|miniatura|esqueda|350px|alt=Detalle do manuscrito descuberto por Gian Francesco Gamurrini|miniatura|esquerda|Detalle do manuscrito descuberto por [[Gian Francesco Gamurrini]]]]  

Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. 

Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta de [[Valerio do Bierzo]] aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir. Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice do relato.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;  

[[Ficheiro:Egeria.jpg|miniatura|dereita|alt=Posible retrato de Exeria|miniatura|En 1903, atopouse a carta de [[Valerio do Bierzo]] comunicando que a autora do texto é [[Exeria (escritora)|Exeria]]]]   

A partir daquel momento, a descoñecida Exeria entrou a formar parte da Historia como a escritora que anticipou en varios séculos o nacemento dun xénero literario.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;     

O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron varias follas soltas da mesma viaxe nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] identificaron outros dous fragmentos nunha colección privada.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}&lt;/ref&gt;

=== Precedentes da viaxe ===
Unha muller percorrendo o mundo coñecido no século IV pode considerarse unha proeza digna de encomio, así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Entre a nobleza había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;  

[[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo||miniatura|esquerda|''A descuberta dos restos da Santa Cruz''. [[Piero della Francesca]], frescos da Capela Bacci, [[Arezzo]]]] 

Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara as reliquias e convidou a visitalas. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]], que entraron a formar parte das tradicións cristiás e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

A propia Exeria dá conta das aglomeracións de xente que acudía a ver as reliquias da Santa Cruz. O día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, os peregrinos desfilaban para venerar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;

Ó longo do percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando visitou o sepulcro de Santa Tecla de Iconio. Alí levou unha gran alegría ó atopar á súa amiga Marthana que igualmente estaba viaxando. Ámbalas dúas coincidiran tamén no pasado en Xerusalén. Como tantos outros, compartían a paixón de viaxar, visitar novos lugares e coñecer xente coa que conversar.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt; 

=== Contexto histórico ===
Á parte dos camiñantes vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun séquito de axudantes con cabalarías.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Había dous factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a paz e os servizos.

Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio, a denominada [[Pax Romana]], ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, facían de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban.

[[Ficheiro:Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios, Galiza.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|Dereita|Miliarios romanos en Ponte Nova, [[Lobios]].]]

Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio]]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}&lt;/ref&gt;

Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas para viaxar e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás súas amigas, destacou nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño.

== Importancia cultural ==
=== Filoloxía ===
=== Socioloxía ===
==== Feminismo ====
==== Turismo ====
Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. Xa naquela época dispoñían de itinerarios especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe dirixida a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada á realización dunha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}&lt;/ref&gt;

Moitos séculos antes de poñerse de moda os “souvenirs”, recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar, era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|euloxias]]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícase a [[Bendición|obxectos benditos]], con frecuencia referíndose á [[eucaristía]]. Pero Exeria entendía que calquera agasallo recibido no momento de partir era unha “euloxia” que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. En ocasións era un froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra que quere lembrar.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}&lt;/ref&gt;

==== Relixión ====
=== Literatura ===
 
== Estrutura ==
 
== Contido ==
=== Primeira parte ===
'''CAPÍTULO I'''

O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro.


'''CAPÍTULO II'''

Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras.

Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos.

Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    


'''CAPÍTULO III'''

Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). 

O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. 


'''CAPÍTULO IV'''

Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus.

Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel.

Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia.


'''CAPÍTULO V'''

Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.     

Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria.

Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas.


'''CAPÍTULO VI'''

Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día.

Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.    


'''CAPÍTULO VII'''

Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''.

Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan.


'''CAPÍTULO VIII'''

O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes.

Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”.

=== Segunda parte ===
 
== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
=== Bibliografía ===
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana'']
* [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco en galego'']
{{Control de autoridades}}</text>
      <sha1>fjyl6w6rlpo1zp4u97qxp42b7lr8rod</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163211</id>
      <parentid>6163210</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:21:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AntiaLou</username>
        <id>128369</id>
      </contributor>
      <comment>/* Descubrimento do manuscrito */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22593" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{Título en cursiva}}
{{Manuscrito
| nome          = Itinerario de Exeria
| localización  = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia)
| imaxe         = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]]
| tamaño        = 262 x 171 mm
| descrición    = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]]
| outros nomes  = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta''
| tipo          = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]]
| data          = Do ano 381 ata o 384
| lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]]
| lingua        = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'')
| escriba       =
| autor         = [[Exeria (escritora)|Exeria]]
| compilado por =
| ilustrado por =
| promotor      =
| dedicado a    =
| material      = [[Pergamiño]]
| dimensións    =
| formato       = 262 x 171 mm
| condición     =
| letra         = Escritura da escola longobarda casinense
| contido       = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]].
| ilustracións  = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto.
| adicións      =
| exemplar      =
| posesións previas =
| descuberta    =
| identificador =
| outros        =
}}
O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}&lt;/ref&gt; 

Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas, os costumes dos residentes, os intereses dos viaxeiros, as crenzas populares e a fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], pero tamén [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta a longa viaxe a través dunha serie de cartas dando datos curiosos, anécdotas e detalles dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa, a autora tamén expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres coa locución “''dominae sorores''”, unha forma habitual para referirse a amigas e compañeiras.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}&lt;/ref&gt;

Algúns expertos consideran que é primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
=== Descubrimento do manuscrito ===
No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] descubriu un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller descoñecida dirixíndose a outras mulleres en forma de misivas. No material conservado non aparecían datos que puidesen desvelar a autoría do escrito.

[[Ficheiro:Ege_manu.jpg|miniatura|esqueda|350px|alt=Detalle do manuscrito descuberto por Gian Francesco Gamurrini|miniatura|esquerda|Detalle do manuscrito descuberto por [[Gian Francesco Gamurrini]]]]  

Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. 

Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta que [[Valerio do Bierzo]] dirixiu aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir. Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice do relato.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;  

[[Ficheiro:Egeria.jpg|miniatura|dereita|alt=Posible retrato de Exeria|miniatura|En 1903, atopouse a carta de [[Valerio do Bierzo]] comunicando que a autora do texto é [[Exeria (escritora)|Exeria]]]]   

A partir daquel momento, a descoñecida Exeria entrou a formar parte da Historia como a escritora que anticipou en varios séculos o nacemento dun xénero literario.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;     

O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron varias follas soltas da mesma viaxe nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] identificaron outros dous fragmentos nunha colección privada.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}&lt;/ref&gt;

=== Precedentes da viaxe ===
Unha muller percorrendo o mundo coñecido no século IV pode considerarse unha proeza digna de encomio, así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Entre a nobleza había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;  

[[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo||miniatura|esquerda|''A descuberta dos restos da Santa Cruz''. [[Piero della Francesca]], frescos da Capela Bacci, [[Arezzo]]]] 

Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara as reliquias e convidou a visitalas. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]], que entraron a formar parte das tradicións cristiás e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

A propia Exeria dá conta das aglomeracións de xente que acudía a ver as reliquias da Santa Cruz. O día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, os peregrinos desfilaban para venerar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;

Ó longo do percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando visitou o sepulcro de Santa Tecla de Iconio. Alí levou unha gran alegría ó atopar á súa amiga Marthana que igualmente estaba viaxando. Ámbalas dúas coincidiran tamén no pasado en Xerusalén. Como tantos outros, compartían a paixón de viaxar, visitar novos lugares e coñecer xente coa que conversar.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt; 

=== Contexto histórico ===
Á parte dos camiñantes vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun séquito de axudantes con cabalarías.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Había dous factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a paz e os servizos.

Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio, a denominada [[Pax Romana]], ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, facían de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban.

[[Ficheiro:Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios, Galiza.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|Dereita|Miliarios romanos en Ponte Nova, [[Lobios]].]]

Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio]]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}&lt;/ref&gt;

Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas para viaxar e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás súas amigas, destacou nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño.

== Importancia cultural ==
=== Filoloxía ===
=== Socioloxía ===
==== Feminismo ====
==== Turismo ====
Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. Xa naquela época dispoñían de itinerarios especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe dirixida a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada á realización dunha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}&lt;/ref&gt;

Moitos séculos antes de poñerse de moda os “souvenirs”, recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar, era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|euloxias]]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícase a [[Bendición|obxectos benditos]], con frecuencia referíndose á [[eucaristía]]. Pero Exeria entendía que calquera agasallo recibido no momento de partir era unha “euloxia” que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. En ocasións era un froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra que quere lembrar.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}&lt;/ref&gt;

==== Relixión ====
=== Literatura ===
 
== Estrutura ==
 
== Contido ==
=== Primeira parte ===
'''CAPÍTULO I'''

O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro.


'''CAPÍTULO II'''

Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras.

Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos.

Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    


'''CAPÍTULO III'''

Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). 

O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. 


'''CAPÍTULO IV'''

Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus.

Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel.

Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia.


'''CAPÍTULO V'''

Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.     

Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria.

Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas.


'''CAPÍTULO VI'''

Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día.

Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.    


'''CAPÍTULO VII'''

Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''.

Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan.


'''CAPÍTULO VIII'''

O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes.

Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”.

=== Segunda parte ===
 
== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
=== Bibliografía ===
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana'']
* [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco en galego'']
{{Control de autoridades}}</text>
      <sha1>90sk8f41b5ooeizfskwuywh0ack82mi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163220</id>
      <parentid>6163211</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:49:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AntiaLou</username>
        <id>128369</id>
      </contributor>
      <comment>/* Precedentes da viaxe */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22690" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{Título en cursiva}}
{{Manuscrito
| nome          = Itinerario de Exeria
| localización  = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia)
| imaxe         = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]]
| tamaño        = 262 x 171 mm
| descrición    = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]]
| outros nomes  = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta''
| tipo          = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]]
| data          = Do ano 381 ata o 384
| lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]]
| lingua        = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'')
| escriba       =
| autor         = [[Exeria (escritora)|Exeria]]
| compilado por =
| ilustrado por =
| promotor      =
| dedicado a    =
| material      = [[Pergamiño]]
| dimensións    =
| formato       = 262 x 171 mm
| condición     =
| letra         = Escritura da escola longobarda casinense
| contido       = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]].
| ilustracións  = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto.
| adicións      =
| exemplar      =
| posesións previas =
| descuberta    =
| identificador =
| outros        =
}}
O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}&lt;/ref&gt; 

Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas, os costumes dos residentes, os intereses dos viaxeiros, as crenzas populares e a fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], pero tamén [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta a longa viaxe a través dunha serie de cartas dando datos curiosos, anécdotas e detalles dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa, a autora tamén expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres coa locución “''dominae sorores''”, unha forma habitual para referirse a amigas e compañeiras.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}&lt;/ref&gt;

Algúns expertos consideran que é primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
=== Descubrimento do manuscrito ===
No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] descubriu un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller descoñecida dirixíndose a outras mulleres en forma de misivas. No material conservado non aparecían datos que puidesen desvelar a autoría do escrito.

[[Ficheiro:Ege_manu.jpg|miniatura|esqueda|350px|alt=Detalle do manuscrito descuberto por Gian Francesco Gamurrini|miniatura|esquerda|Detalle do manuscrito descuberto por [[Gian Francesco Gamurrini]]]]  

Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. 

Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta que [[Valerio do Bierzo]] dirixiu aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir. Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice do relato.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;  

[[Ficheiro:Egeria.jpg|miniatura|dereita|alt=Posible retrato de Exeria|miniatura|En 1903, atopouse a carta de [[Valerio do Bierzo]] comunicando que a autora do texto é [[Exeria (escritora)|Exeria]]]]   

A partir daquel momento, a descoñecida Exeria entrou a formar parte da Historia como a escritora que anticipou en varios séculos o nacemento dun xénero literario.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;     

O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron varias follas soltas da mesma viaxe nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] identificaron outros dous fragmentos nunha colección privada.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}&lt;/ref&gt;

=== Precedentes da viaxe ===
Unha muller percorrendo o mundo coñecido no século IV pode considerarse unha proeza digna de encomio, así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Entre a nobleza había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;  

[[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo||miniatura|esquerda|350px|As peregrinacións a Terra Santa comezaron cando se difundiu a noticia de que [[Helena de Constantinopla]] descubrira os restos da Santa Cruz]] 

Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara as reliquias e convidou a visitalas porque concedían grazas especiais. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]], que entraron a formar parte da tradición cristiá e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

A propia Exeria dá conta das aglomeracións de xente que acudía a ver as reliquias da Santa Cruz. O día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, os peregrinos desfilaban para venerar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;

Ó longo do percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando visitou o sepulcro de Santa Tecla de Iconio. Alí levou unha gran alegría ó atopar á súa amiga Marthana que igualmente estaba viaxando. Ámbalas dúas coincidiran tamén no pasado en Xerusalén. Como tantos outros, compartían a paixón de viaxar, visitar os lugares mencionados nas Escrituras e coñecer xente coa que conversar.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;

=== Contexto histórico ===
Á parte dos camiñantes vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun séquito de axudantes con cabalarías.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Había dous factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a paz e os servizos.

Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio, a denominada [[Pax Romana]], ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, facían de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban.

[[Ficheiro:Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios, Galiza.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|Dereita|Miliarios romanos en Ponte Nova, [[Lobios]].]]

Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio]]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]].&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}&lt;/ref&gt;

Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas para viaxar e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás súas amigas, destacou nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño.

== Importancia cultural ==
=== Filoloxía ===
=== Socioloxía ===
==== Feminismo ====
==== Turismo ====
Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. Xa naquela época dispoñían de itinerarios especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.&lt;ref&gt;{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}&lt;/ref&gt;

O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe dirixida a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada á realización dunha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}&lt;/ref&gt;

Moitos séculos antes de poñerse de moda os “souvenirs”, recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar, era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|euloxias]]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícase a [[Bendición|obxectos benditos]], con frecuencia referíndose á [[eucaristía]]. Pero Exeria entendía que calquera agasallo recibido no momento de partir era unha “euloxia” que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. En ocasións era un froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra que quere lembrar.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}&lt;/ref&gt;

==== Relixión ====
=== Literatura ===
 
== Estrutura ==
 
== Contido ==
=== Primeira parte ===
'''CAPÍTULO I'''

O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro.


'''CAPÍTULO II'''

Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras.

Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos.

Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    


'''CAPÍTULO III'''

Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). 

O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. 


'''CAPÍTULO IV'''

Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus.

Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel.

Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia.


'''CAPÍTULO V'''

Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.     

Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria.

Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas.


'''CAPÍTULO VI'''

Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día.

Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.    


'''CAPÍTULO VII'''

Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''.

Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan.


'''CAPÍTULO VIII'''

O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes.

Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”.

=== Segunda parte ===
 
== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
=== Bibliografía ===
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana'']
* [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana'']
* [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco en galego'']
{{Control de autoridades}}</text>
      <sha1>2ay1oabthy58bdg6i2wy4zj9xx1qk1w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Danderyd (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>572882</id>
    <revision>
      <id>6163123</id>
      <parentid>6161491</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T03:21:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>89787</id>
      </contributor>
      <comment>Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1218" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Danderyd|nativo=Danderyds kommun|imaxe=Djursholms slott stor.JPG|pé=Castelo de Djursholm|escudo=Danderyd vapen.svg|landskap=[[Uppland]]|condado=[[Condado de Estocolmo|Estocolmo]]|capital=[[Djursholm]]|poboación=32 825|censo=2022|área=32,67|densidade=1 244,79|mapa=Danderyd Municipality in Stockholm County.png|web=[https://www.danderyd.se/ danderyd.se]}}
'''Danderyd''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Estocolmo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-15|data-arquivo=05 de maio de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt; A súa capital é [[Djursholm]], que é unha parte da área urbana de [[Estocolmo]].

== Notas ==
{{listaref}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Estocolmo]]</text>
      <sha1>syjgbfwclx71a2j1oj9km3k4l13ttud</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dals-Ed (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>572899</id>
    <revision>
      <id>6163121</id>
      <parentid>6161494</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T03:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>89787</id>
      </contributor>
      <comment>Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1698" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Dals-Ed|nativo=Dals-Eds kommun|imaxe=Dals-Ed - KMB - 16000300030527.jpg|pé=Vista aérea do municipio|escudo=Dals-Ed vapen.svg|landskap=[[Dalsland]]|condado=[[Västra Götaland]]|capital=[[Ed]]|poboación=4 743|censo=2022|área=825,43|densidade=6,55|mapa=Dals-Ed Municipality in Västra Götaland County.png|web=[https://www.dalsed.se/ dalsed.se]}}
'''Dals-Ed''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Västra Götaland]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-15|data-arquivo=05 de maio de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|url-morta=unfit}}&lt;/ref&gt; Anteriormente pertencía ao desaparecido [[condado de Älvsborg]]. A súa capital é [[Ed]], o que o converte nun dos 42 concellos que ten como capital a unha antiga localidade municipal. Dals-Ed é o concello do condado de Västra Götaland con menos poboación.

O concello está no noroeste do landskap de [[Dalsland]] e limita ao norte co municipio de Årjäng en Värmland, ao leste co de Bengtsfors, ao sur co de Färgelanda, ao suroeste co de Munkedal e ao oeste co de Tanum. Ao oeste lamén limita cos concellos de Halden kommun e Aremark en Noruega.

== Notas ==
{{listaref}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Västra Götaland]]</text>
      <sha1>lzoiue44unbpsc3ua5afhl9znplsuxd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Thomas Gwynn Jones</title>
    <ns>0</ns>
    <id>572925</id>
    <revision>
      <id>6162895</id>
      <parentid>6161618</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:05:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Bibliografía seleccionada */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5857" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}

'''Thomas Gwyn Jones''', máis coñecido como '''T. Gwynn Jones''' ou '''T. Gwynn''', nado o [[10 de outubro]] de [[1871]] en Gwyndy Uchaf, Betws yn Rhos en Denbighshire (actual [[Conwy]]) e finado o [[7 de marzo|7 de marzo de]] [[1949]], foi un [[xornalista]], [[bardo]] e [[Novela|novelista]] [[Pobo galés|galés]]. Foi un escritor versátil que fixo unha contribución moi importante á [[Literatura galesa|literatura]] galesa e aos estudos estudos do [[folclore]] na primeira metade do [[século XX]]. Tamén foi un hábil tradutor de [[Lingua alemá|alemán]], [[Lingua grega|grego]], [[Lingua irlandesa|irlandés]] e [[Lingua inglesa|inglés]]. A súa sepultura está no cemiterio de Heol Llanbadarn.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.aber.ac.uk/en/news/archive/2015/01/title-161526-en.html|páxina-web=www.aber.ac.uk; Prifysgol Aberystwyth University|título=T Gwynn Jones’ work presented to the University}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
Era fillo de Issac e Jane Jones. Casou con Margaret Jane Davies en [[1899]].

T. Gwynn Jones tivo a súa primeira educación en Denbigh e Abergele. Converteuse en ''subeditor de Baner ac Amserau Cymru'' (''Y Faner'') en [[1890]]. Escribiu unha excelente biografía do editor liberal [[Thomas Gee]], que é un espello do seu tempo e da súa obra. En [[1894]] trasladouse a Liverpool e converteuse en subeditor de Isaac Foulkes. En [[1898]] foi subeditor de ''Yr Herald'' e do ''Caernarvon and Denbigh Herald''. Daquela era editor en ''Papur Pawb''. En [[1905]], pasou varios meses en [[Exipto]] -[[Alexandría]] e [[O Cairo]]- para tratar de aliviar un diagnóstico de [[tuberculose]]. En [[1908]] foi un dos fundadores de Clwb Awen a Chân en Caernarfon.

Foi traballar para a [[Biblioteca Nacional de Gales]] en [[Aberystwyth]] en [[1909]] despois de anos de xornalismo, e despois foi profesor no departamento de galés da Universidade de Gales, Aberystwyth. En [[1919]] converteuse en profesor [[Literatura galesa|de literatura galesa]] nesa facultade até a súa xubilación en [[1937]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Legacy of T Gwynn Jones is to be celebrated at the university where he worked|url=http://www.walesonline.co.uk/news/wales-news/legacy-gwynn-jones-celebrated-university-8408238|páxina-web=WalesOnline|data=2015-01-08|data-acceso=2022-08-18|lingua=en|nome=Rachael|apelidos=Misstear}}&lt;/ref&gt;

Gañou a cadeira (''cadair'') no [[Eisteddfod]] en [[Bangor, Gales|Bangor]] en [[1902]] pola súa ''Ymadawiad Arthur (&quot;Oda'' ''á partida de'' ''Artur&quot;),'' e tamén no Eisteddfod de [[Londres]] en [[1909]].

Foi galardoado co D. Lit. da Universidade de Gales e Universidade de Irlanda, ambas en 1938. Foi un firme opositor á [[Primeira guerra mundial]]. Saíu da Capela Tabernacl de [[Aberystwyth]], cando o ministro rezou pola vitoria de [[Reino Unido|Gran Bretaña]] na guerra.

== Galería ==
&lt;gallery&gt;
Ficheiro:T. Gwynn Jones - Ymadawiad Arthur 001.png|''Ymadawiad Arthur'' (&quot;A partida de Arthur&quot; e outros poemas) (Caernarfon, 1910).
Ficheiro:Gwyndy, Betws-yn-Rhos NLW3362965.jpg|'Gwyndy', Betws-yn-Rhos; lugar de nacemento de T. Gwynn Jones.
Ficheiro:T. Gwynn Jones - Gwedi Brad a Gofid (clawr).JPG|''Gwedi brad a gofid'' (&quot;Despois da traizón e da tristeza&quot;).
Ficheiro:T. Gwynn Jones Brethyn Cartref01.jpg|''[[Brethyn Cartref]]'' 
Ficheiro:Cyfres y Werin Faust Goethe cyfieithiad T Gwyn Jones 1922.jpg|alt=T Tradución de Gwyn Jones do Fausto de Goethe. The People's Series, 1922|Tradución de Gwyn Jones do ''[[Fausto (Goethe)|Fausto]]'' de [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]]''.'' [[1922]]
&lt;/gallery&gt;{{Clear}}

== Bibliografía seleccionada ==

=== Libros de T. Gwynn Jones &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.worldcat.org/identities/lccn-n50-062393/|páxina-web=www.worldcat.org|título=identities; OCLC; Jones, T. Gwynn (Thomas Gwynn) 1871-1949}}&lt;/ref&gt; ===

* ''Astudiaethau'' (1936)
* (trans.), ''Awen y Gwyddyl'' (1922) – Poesía traducida do irlandés
* ''Bardism and Romance'' (1914)
* ''Beirniadaeth a Myfyrdod'' (1935)
* (trans.), ''Blodau o Hen Ardd'' (1927) – tradución do grego
* ''Brethyn Cartref'' (1913)
* ''Brithgofion'' (1944)
* ''Caniadau'' (1934)
* ''Cofiant Thomas Gee'' (1913)
* ''Cymeriadau'' (1933)
* ''Y Dwymyn'' (1944)
* ''Dyddgwaith'' (1937)
* ''Eglwys y Dyn Tlawd'' (1892)
* ''Emrys ap Iwan. Cofiant'' (1912)
* (trans.), ''Faust'' by [[Goethe]] (1922)
* ''Gwedi Brad a Gofid'' (1898)
* (ed.) ''Gwaith Tudur Aled'', 2 vols., (1926)
* ''Gwlad y Gân a cherddi eraill'' (1902)
* ''John Homer'' (novela, 1923)
* ''Lona'' (novela, 1923)
* ''Llenyddiaeth Y Cymry'' (1915)
* ''Rhieingerddi'r Gogynfeirdd'' (1915)
* (trans.) ''Visions of the Sleeping Bard'' (1940)
* ''Welsh Folklore and Welsh Folk-custom'' (1930)

=== Crítica e estudos ===

* Owen Williams, ''A Bibliography of Thomas Gwynn Jones'' ([[Wrexham]], [[1938]])
* &quot;Thomas Gwynn Jones Memorial Edition&quot;, ''Y Llenor'' vol. 28 (verán de [[1949]])
* W. Beynon Davies, ''Thomas Gwynn Jones'' ([[Cardiff]], [[1970]])
* D. Ben Rees, ''Fifteen Men of Twentieth Century Literature'' ([[Pontypridd]], [[1972]])
* Derek Llwyd Morgan, ''The Poetry of Thomas Gwynn Jones: A Study'' ([[Llandysul]], 1972)
* David Jenkins, ''Thomas Gwynn Jones - Memoir'' (Gee Press, 1973)
* D. Hywel E. Roberts, ''Llyfryddiaeth T. Gwynn Jones'' (Cardiff, 1981)
* Gwynn ap Gwilym (ed. ), ''Thomas Gwynn Jones'' (Llandybye, 1982)
* David Jenkins (ed. ), ''Bro a Bywyd: T. Gwynn Jones 1871-1949'' (Cardiff, 1984)
* Alan Llwyd, ''Byd Gwynn: A Memoir of T. Gwynn Jones, 1871-1949'' ([[Aberystwyth]], 2019)

== Notas ==
{{Listaref}}

{{DEFAULTSORT:Jones, Thomas Gwynn}}

[[Categoría:Finados en 1949]]
[[Categoría:Nados en 1871]]
[[Categoría:Escritores de Gales]]
[[Categoría:Escritores en lingua galesa]]
[[Categoría:Tradutores ao inglés]]
== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}

* [[Literatura galesa]]
{{Control de autoridades}}</text>
      <sha1>5c5j1eoftscowidcva46wl3avzd8nl6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conwy</title>
    <ns>0</ns>
    <id>572951</id>
    <revision>
      <id>6162873</id>
      <parentid>6161909</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:32:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15828" xml:space="preserve">
{{Primeira entidade subestatal|imaxe_mapa=Conwy_UK_community_map_(blank).svg|imaxe_escudo=Castell_y_Waun_Chirk_castel_North_Wales_11.jpg|poboación=116200 / 14753 / 4065|poboación_ano=2011|estado=Reino Unido|idiomas=galés, inglés}}'''Conwy''' (pronunciado en inglés {{IPAc-en|ˈ|k|ɒ|n|w|i}} e en galés /ˈkɔnʊɨ/ ), antes coñecida en inglés como '''Conway''', é un conxunto de [[Estuario|estuarios]] [[Muralla|amurallados]], unha cidade-castelo (''castle town'') e [[Comunidade (Gales)|comunidade]] circundante, o centro administrativo do [[condado de Conwy]], na costa norte de Gales. A comunidade, que tamén inclúe Deganwy e Llandudno Junction, tiña unha poboación de 14.753 no censo de [[2011]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadKeyFigures.do?a=7&amp;b=11122285&amp;c=LL32+8BZ&amp;d=16&amp;e=62&amp;g=6489349&amp;i=1001x1003x1032x1004&amp;o=362&amp;m=0&amp;r=0&amp;s=1432214504702&amp;enc=1|páxina-web=neighbourhood.statistics.gov.uk|título=dissemination/LeadKeyFigures}}&lt;/ref&gt; A cidade en si é un destino popular para o turismo internacional. A poboación residente do municipio do condado de Conwy no seu conxunto a 30 de xuño de 2015 estimouse en 116.200 persoas.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.conwy.gov.uk/section.asp?cat=1863|páxina-web=conwy.gov.uk|título=section.asp?cat=1863}}&lt;/ref&gt; Non obstante, a cidade ''sensu stricto'' ten unha poboación de 4.065 habitantes.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ukcensusdata.com/conwy-w05000119#sthash.QOX59C63.dpbs|páxina-web=ukcensusdata.com|título=Conwy}}&lt;/ref&gt;

O nome &quot;Conwy&quot; deriva das antigas palabras galesas ''cyn'' (xefe) e ''gwy'' (auga), sendo o río chamado orixinalmente &quot;Cynwy&quot;.&lt;ref&gt;''Llandudno: its history and natural history'', [[1861]], Richard Parry&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;''A guide through North Wales'', [[1860]], William Cathrall &amp; Andrew Crombie Ramsay&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;''Transactions'', [[1822]], Cymmrodorion society&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;''The pedestrian's guide through North Wales'', [[1838]], George John Bennett&lt;/ref&gt;

== Historia ==
[[Ficheiro:(Castle_and_suspension_bridge,_Conway_(i.e._Conwy),_Wales)_(LOC)_(3752435594).jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/%28Castle_and_suspension_bridge%2C_Conway_%28i.e._Conwy%29%2C_Wales%29_LOC_3752435594.jpg/220px-%28Castle_and_suspension_bridge%2C_Conway_%28i.e._Conwy%29%2C_Wales%29_LOC_3752435594.jpg|miniatura| &quot;Castelo e ponte colgante&quot;, ca. 1890-1900.]]

=== Castelo e murallas ===
[[Ficheiro:Conwy_walled_town.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Conwy_walled_town.jpg/220px-Conwy_walled_town.jpg|alt=|miniatura| Unha vista da cidade amurallada orixinal, dende unha das torres das murallas de Conwy.]]
O [[castelo de Conwy]] e as murallas da cidade foron construídos, por orde de [[Eduardo I de Inglaterra]], entre 1283 e 1289, como parte da súa conquista do principado de Gales.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://historykids.net/history/conwy-castle-facts-and-information/|páxinaweb=|páxina-web=History for Kids; historykids.net|título=Conwy castle. Facts and information|lingua=en}}&lt;/ref&gt; A igrexa que se atopa en Conwy foi marcada como o edificio máis antigo de Conwy e permanece nas murallas de Conwy desde o século XIV. Porén, a estrutura máis antiga forma parte das murallas da cidade, no extremo sur do lado leste. Aquí incorporáronse á muralla un muro e a torre de a ''llys'' (palacio/palacio xudicial) pertencentes a Llywelyn o Grande e o seu neto [[Llywelyn ap Gruffydd]]. Construída sobre un afloramento rochoso, con torre [[Ábsida|absidal]], é unha construción clásica, autóctona, galesa e destaca do resto da muralla da cidade, pola presenza de catro ocos de fiestras. Data de principios do [[século XIII]] e é o resto máis completo de calquera dos seus ''llysoedd''.

As murallas forman parte dun [[Patrimonio da Humanidade]]: os castelos e as murallas do rei Eduardo en Gwynedd.

As persoas nacidas dentro das murallas da cidade de Conwy reciben o alcumo de &quot;jackdaws&quot;, en honor ás [[Gralla cereixeira|grallas cereixeiras]] que viven nas murallas. Unha Jackdaw Society existiu até 2011.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.bbc.co.uk/wales/northwest/sites/conwy/pages/jackdaws.shtml|páxina-web=www.bbc.co.uk/wales|título=Jackdaws|lingua=EN}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita novas|título=BBC News - Jackdaw Society for those born within Conwy walls folds|url=https://www.bbc.co.uk/news/mobile/uk-wales-north-west-wales-12714684|data=2011-03-11|data-acceso=2022-08-16|lingua=en-GB}}&lt;/ref&gt;

A poboación da cidade en 1841 era de 1.358 habitantes.&lt;ref&gt;''The National Cyclopaedia of Useful Knowledge, Vol.III,'' ([[1847]]) Londres, Charles Knight, p.1,018&lt;/ref&gt;

=== Abadía ===
Conwy foi o sitio orixinal da abadía de Aberconwy, fundada por Llywelyn o Grande. Edward e as súas tropas tomaron o lugar da abadía e trasladaron aos monxes polo val de Conwy a un novo sitio en Maenan, establecendo a abadía de Maenan.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.snowdoniaheritage.info/en/location/146/aberconwy-abbey/|páxinaweb=|páxina-web=www.snowdoniaheritage.info; Ein Treftadaeth|título=Aberconwy abbey|lingua=inglés e galés}}&lt;/ref&gt; A igrexa parroquial de St Mary's All Saints aínda conserva algunhas partes da igrexa abacial orixinal nos muros leste e oeste. Os colonos ingleses recibiron incentivos para trasladarse á cidade de guarnición amurallada, á que os galeses tiñan prohibido entrar durante décadas.

=== Ponte colgante ===
Conwy ten outras atraccións turísticas. A ponte colgante de Conwy, deseñada por Thomas Telford para substituír o transbordador, foi rematada en [[1826]] e atravesa o río Conwy xunto ao castelo.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.engineering-timelines.com/scripts/engineeringItem.asp?id=60|páxinaweb=|páxina-web=Engineering Timelines|título=Conwy suspension bridge}}&lt;/ref&gt; Telford deseñou as torres de apoio da ponte para que coincidan coas torres do castelo. A ponte está agora aberta só para os peóns e, xunto coa casa do peaxe, está ao coidado do [[National Trust]].

=== Ponte do ferrocarril ===
A ponte ferroviaria de Conwy, unha ponte tubular, foi construída para o [[ferrocarril]] de Chester e Holyhead por [[Robert Stephenson]]. O primeiro tubo completouse en [[1848]], o segundo en [[1849]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Engineering Timelines - Conwy Tubular Bridge|url=http://www.engineering-timelines.com/scripts/engineeringItem.asp?id=383|páxina-web=www.engineering-timelines.com|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; A ponte aínda está en uso na North Wales Coast Line, xunto coa estación, que está situada dentro das murallas da cidade. Ademais dunha moderna ponte que serve á cidade, a estrada A55 pasa por baixo do río nun túnel, o primeiro túnel de tubos inmerso de [[Gran Bretaña]], que foi construído entre [[1986]] e [[1991]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Engineering Timelines - Conwy Immersed Tube Tunnel|url=http://www.engineering-timelines.com/scripts/engineeringItem.asp?id=381|páxina-web=www.engineering-timelines.com|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; A antiga estrada de montaña a Dwygyfylchi e Penmaenmawr atravesa o paso de Sychnant, ao pé da montaña Conwy .

=== Casa Aberconwy ===
O National Trust posúe a Aberconwy House, a única casa de comerciantes de Conwy que sobrevive do [[século XIV]], un dos primeiros edificios construídos dentro dos muros de Conwy.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nationaltrustcollections.org.uk/place/aberconwy-house|páxinaweb=National Trust Collections|título=Aberconwy House}}&lt;/ref&gt;
[[File:Great_Ormes_Head.jpg|miniatura|Great Ormes Head]]


=== Plas Mawr ===
Plas Mawr é unha casa [[Arquitectura isabelina|isabelina]] construída en [[1576]] pola familia Wynn, que foi amplamente reformada até o seu aspecto do [[século XVI]] e agora está ao coidado de Cadw e aberta ao público.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Plas Mawr - Elizabethan Mansion House Conwy|url=https://www.conwy.com/place/plas-mawr/|páxina-web=Conwy.com|data-acceso=2022-08-16|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt;
[[Ficheiro:Plas_Mawr_(original).jpg|miniatura|Plas Mawr]]

=== A casa máis pequena de Gran Bretaña ===
[[Ficheiro:The_Smallest_House_in_Great_Britain.jpg|miniatura|A casa máis pequena de Gran Bretaña.]]
A casa nomeada no [[Guinness World Records|Libro Guinness dos Récords]] como a casa máis pequena de Gran Bretaña, cunhas dimensións de 3,05 × 1,8 metros, pódese atopar no peirao. Estivo en continua ocupación dende o [[século XVI]] (e mesmo estivo habitado por unha familia nun momento) até [[1900]] cando o propietario Robert Jones, un pescador de 1'80m de altura, viuse obrigado a mudarse por motivos de hixiene. As habitacións eran demasiado pequenas para que se puxese de pé. A casa aínda é propiedade dos seus descendentes na actualidade, e os visitantes poden botar un ollo á vivenda por un pequeno custo.

=== Salón Vardre ===
Vardre Hall é un edificio catalogado de grao II do século XIX, situado fronte ao [[castelo de Conwy]]. Foi erixido polo deputado [[Partido Conservador (Reino Unido)|conservador]] de [[Buckinghamshire]] William Edward FitzMaurice a mediados da década de [[1850]]. En [[1869]] o edificio foi vendido ao avogado William Jones. O edificio foi usado como despacho de avogados até [[1972]], cando foi comprado e converteuse en The Towers Restaurant.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://historypoints.org/index.php?page=footnotes-vardre-hall-conwy|páxinaweb=historypoints.org|título=Vardre Hall, Conwy}}&lt;/ref&gt; Despois de estar varios anos baleiro, Vardre Hall cambiou de novo de mans, e en 1999 foi reformado como tenda.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.theknightshop.com/about-us/|páxinaweb=www.theknightshop.com|título=about-us}}&lt;/ref&gt;

=== Atalaia medieval ===
Ao outro lado da ría atópase Bodysgallen Hall, que incorpora unha torre medieval que posiblemente foi construída como torre de vixía para o Castelo de Conwy.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.bodysgallen.com/history/|páxinaweb=Bodysgallen Hall &amp; Spa|título=history}}&lt;/ref&gt;

=== Escudo ===
O ''College of Arms'' concedeu un [[Escudo de armas|brasón]] ao municio en 2001.&lt;ref&gt;''Letters Patent'' do 27 de agosto de [[2001]]&lt;/ref&gt; As novas armas lembran as de Aberconwy e Colwyn. A parte principal representa ondas azuis e prata polo río Conwy. Enriba, unha torre vermella que representa o Castelo. O terzo superior é verde cunha cabeza heráldica de Marchudd ap Cynan. A cada lado hai dúas lanzas negras ''embrutadas'' (con gotas de sangue na punta, véxase o escudo predecesor na infocaixa) das armas de Nefydd Hardd. Diante delas, un ''garb'' ou faixa de trigo dourada, polas zonas rurais da comarca. Enriba do escudo está o dragón galés que apoia unha [[Biblia]] (polo feito de que a primeira tradución do libro en galés se orixinou aquí) xurdindo dunha coroa de follas de [[carballo]] e [[Landra|landras]] (polo antigo concello de Colwyn). 

=== Lema ===
O lema adoptado e integrado no escudo é ''Tegwch i Bawb'' (&quot;Equidade para todos&quot;).

== Lugares salientables ==
Conwy Morfa, un terreo pantanoso no lado oeste da ría, foi probabelmente o lugar onde se xogou por primeira vez ao [[golf]] en terras galesas.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.conwygolfclub.com/club/history/|páxinaweb=Conwy Golf Club|título=History}}&lt;/ref&gt; Tamén foi o lugar onde Hugh Lorys Hughes desenvolveu, e máis tarde construíu, o ''Mulberry Harbour'' flotante, usado na [[Operación Overlord]] na [[Segunda guerra mundial]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Engineering Timelines - Hugh Iorys Hughes|url=http://www.engineering-timelines.com/who/Hughes_HI/hughesHughIorys.asp|páxina-web=www.engineering-timelines.com|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

O hospital de Conwy pechou en [[2003]] e despois foi derrubado.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Conwy Hospital Collection - Archives Hub|url=https://archiveshub.jisc.ac.uk/data/gb2008-ch1|páxina-web=archiveshub.jisc.ac.uk|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

A parada de [[autobús]] da estación de Conwy ten servizos a Llandudno, un servizo de catro horas a Holyhead e un autobús turístico de subida e baixada, ''The Llandudno and Conwy Tour.''[[Ficheiro:Conwy_Guildhall,_Castle_Square_-_geograph.org.uk_-_2224123.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Conwy_Guildhall%2C_Castle_Square_-_geograph.org.uk_-_2224123.jpg/220px-Conwy_Guildhall%2C_Castle_Square_-_geograph.org.uk_-_2224123.jpg|miniatura| Conwy Guildhall]]
== Salvamento marítimo ==
A RNLI estableceu unha estación de botes salvavidas en [[1966]] e actualmente opera o buque costeiro de clase D ''The May Bob.''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://rnli.org/findmynearest/station/Pages/Conwy-Lifeboat-Station.aspx|páxina-web=rnli.org|título=Conwy-Lifeboat-Station}}&lt;/ref&gt;

== Goberno ==
Existe un distrito electoral de Conwy para as eleccións ao Consello Municipal do Condado de Conwy. O barrio esténdese ao oeste do río Conwy só cunha poboación total de 4.065 habitantes.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Conwy - UK Census Data 2011|url=https://www.ukcensusdata.com/conwy-w05000119|páxina-web=UK Census Data|data-acceso=2022-08-16|nome=Good Stuff IT|apelidos=Services}}&lt;/ref&gt; Os outros barrios do condado da comunidade de Conwy son Deganwy, Marl e Pensarn.

Conwy tamén ten un concello, con sede en Conwy Guildhall, composto por 17 concelleiros elixidos dos cinco barrios comunitarios de Aberconwy, Castle, Deganwy, Marl e Pensarn.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Cyngor Tref Conwy|url=https://www.conwytowncouncil.gov.uk/|páxina-web=www.conwytowncouncil.gov.uk|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

== Galería ==

=== Imaxes que mostran cambios ao longo do tempo ===
&lt;gallery&gt;
Ficheiro:Conway Castle from the e(ast) 1795.jpg|Castelo de Conwy antes da construción da ponte, 1795
Ficheiro:Conway Town and Castle.(Plan).jpeg|Conway Town e Castelo, 1800
Ficheiro:Conway Castle - from the wood opposite.jpeg|&quot;Conway Castle: from the wood opposite&quot;, 1823
Ficheiro:Conway Castle N. Wales.jpeg|Castelo de Conwy, 1838
Ficheiro:Conway Bridge (Carnarvonshire, North Wales).jpeg|Conway Bridge and Castle ca 1840
Ficheiro:Conway Bridge and Castle, North Wales.jpeg|A beira do río en Conwy co castelo e a ponte ao fondo cara a 1850
Ficheiro:The Town Of Conway - Its Church, Plas Mawr, Wall, Tower, &amp;c, as seen from the battlement of the castle.jpeg|Conway c.1850
Ficheiro:Conway Bridge &amp; Castle.jpeg|&quot;Conway Bridge &amp; Castle&quot; cara 1850
Ficheiro:Conwymap1947.png|Mapa de Conwy de 1947
Ficheiro:Conwy Castle - bridge view.jpg|Castelo de Conwy - vista da ponte 2007
Ficheiro:Conwy bridges.jpg|Pontes de Conwy en 2012
Ficheiro:Mock Tudor in Conwy.jpg|Mock Tudor en Conwy: tomada o 14 de xaneiro de 2022
&lt;/gallery&gt;

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot;-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;0&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.visionofbritain.org.uk/place/128 Unha visión de Gran Bretaña a través do tempo]
* [http://www.britishlistedbuildings.co.uk/wales/conwy/conwy Edificios catalogados británicos]
* [http://www.conwyriverfestival.org/ Festival do río Conwy]
* [http://www.visitconwytown.co.uk/ Asociación de Turismo de Conwy Town]
* [http://www.genuki.org.uk/big/wal/CAE/Conway/index.html Genuki]
* [https://www.geograph.org.uk/browse.php?p=339716 Xeografía]
* [http://en.structurae.de/structures/data/index.cfm?ID=s0009179 Base de datos internacional e galería de estruturas]
* [http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadSByASelectScotNI.do?a=7&amp;c=Conwy&amp;d=16&amp;i=1001x1002&amp;m=0&amp;r=1&amp;s=1366019629510&amp;enc=1&amp;areaId=11122285&amp;OAAreaId=6489349 Oficina Nacional de Estadística]
* [http://www.greatorme.org.uk/sychnant.html O Paso Synchnant]
* [http://www.greatorme.org.uk/conwy.html Benvido a Conwy]
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Localidades de Gales]]
[[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]]</text>
      <sha1>iarmuz869x3zzfqcnzt7tx4gscvrjl5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alexandre Cabanel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>572959</id>
    <revision>
      <id>6162863</id>
      <parentid>6161981</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:19:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Traxectoria */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3268" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}

'''Alexandre Cabanel''', nado en [[Montpellier]] o [[28 de setembro|28 de setembro de]] [[1823]] e finado en [[París]] o [[23 de xaneiro|23 de xaneiro de]] [[1889]], foi un pintor [[Francia|francés]], representante do [[neoclasicismo]] académico. Dedicouse a temas históricos, mitolóxicos e relixiosos. Tamén foi un excelente acuarelista e autor de retratos, paisaxes e composicións decorativas.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Alexandre Cabanel|url=http://fr.dbpedia.org/page/Alexandre_Cabanel|páxina-web=fr.dbpedia.org|data-acceso=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
En [[1840]] ingresou na École des Beaux Arts, onde foi alumno de Picot. Máis tarde sería nomeado profesor desta famosa escola. Actuou varias veces no ''[[Salón de París]]'' e recibiu unha medalla de segunda clase en [[1852]], unha medalla de primeira clase en [[1855]] e dúas veces unha medalla de honra (en [[1865]] e [[1867]]).

Foi amigo de [[Napoleón III de Francia|Napoleón III]] e recibiu o encargo de pintar obras importantes para a decoración dos pazos imperiais.

En [[París]] foi un dos mestres de pintores franceses como [[Esteve Terrús|Étienne Terrus]] (da Cataluña Norte ou [[Rosellón]]) e portugueses como [[António Carvalho de Silva Porto|António da Silva Porto]], [[João Marques de Oliveira]], [[Horacio Pinto da Hora|Horácio Hora]], [[Rodolfo Amoedo]] e [[Almeida Junior|Almeida Júnior]].

== Galería ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot;&gt;
Ficheiro:1863 Alexandre Cabanel - The Birth of Venus.jpg|''O nacemento de Venus'' (1863)
Ficheiro:Inf. 06 Alexandre Cabanel, Morte di Francesca da Rimini e di Paolo Malatesta, 1870.jpg|''Morte de Francisca de Rimini e Paolo Malatesta'' (1870)
Ficheiro:Fallen Angel (Alexandre Cabanel).jpg|''Anxo caído'' (1868)
Ficheiro:Alexandre Cabanel - Death of Moses.jpeg|''A morte de [[Moisés]]'' (1851)
Ficheiro:Alexandre Cabanel - Albayde.jpg|''Albayde'' (1848)
Ficheiro:Alexandre Cabanel - Pandora - Walters 3799.jpg|''Pandora'' (1873)
Ficheiro:Alexandre Cabanel - Echo.jpg|''Eco'' (1874)
Ficheiro:Alexandre cabanel, thamar, 1875, 01.JPG|''Thamar'' (1875)
Ficheiro:Alexandre Cabanel - Harmonie.jpg|''Harmonía'' (1877)
Ficheiro:Alexandre Cabanel - The Daughter of Jephthah (1879, Oil on canvas).JPG|''A filla de Jefté'' (1879)
Ficheiro:Alexandre Cabanel Phèdre.jpg|''Fedra'' (1880)
Ficheiro:Alexandre Cabanel, Ophelia.JPG|''Ofelia'' (1883)
Ficheiro:Alexandre Cabanel - Cléopatre essayant des poisons sur des condamnés à mort.jpg|''Cleopatra probando venenos a prisioneiros condenados'' (1887)
Ficheiro:Expulsion of Adam and Eve (Alexandre Cabanel).jpg|''Expulsión de Adán e Eva''
Ficheiro:Alexandre Cabanel - Portrait Of Countess E A Vorontsova Dashkova.jpg|''Retrato de [[Catarina Vorontsova-Dashkova]]''
Ficheiro:Alexandre Cabanel 002.jpg|''Napoleón III''
Ficheiro:Cornelia Lyman Warren.png|''Cornelia Lyman Warren''
&lt;/gallery&gt;

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|Alexandre Cabanel}}
=== Bibliografía ===

* BENEZIT, E. ''Dicionario'', etc. París, Gründ, 1999.
{{Barra portal|Francia||}}{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Cabanel, Alexandre}}
[[Categoría:Nados en Montpellier]]
[[Categoría:Pintores do Neoclasicismo]]
[[Categoría:Nados en 1823]]
[[Categoría:Finados en 1889]]</text>
      <sha1>jc366h6rhny7ea0yfcoeob3wfoon8ca</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Étienne Terrus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>572960</id>
    <revision>
      <id>6162864</id>
      <parentid>6161978</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:24:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Nomes</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3642" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Étienne Joseph Mathieu Terrus''', coñecido como '''Esteve Terrús''' en [[Catalán no Rosellón|catalán]] e como '''Étienne Terrus''' en [[Lingua francesa|francés]], nado en Elna, [[Rosellón]] en setembro de [[1857]] e finado [[ibídem]] en xuño de [[1922]]&lt;ref name=&quot;GEC&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0065754.xml|páxina-web=www.enciclopedia.cat/|título=Esteve Terrús}}&lt;/ref&gt; foi un pintor da [[Cataluña Norte]], impulsor dos movementos artísticos do país, que destacou na [[acuarela]] e a paisaxe.  

== Traxectoria ==
[[Ficheiro:Elne_01.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Elne_01.jpg/220px-Elne_01.jpg|esquerda|miniatura|''Vista de Elna'' (pintada arredor de 1900)]]
Terrús naceu en [[1857]] no seo dunha familia acomodada en Elna. En [[1874]], coa aprobación dos seus pais, decidiu establecerse en [[París]] para comezar a súa carreira artística baixo a tutela do pintor de Montpellier [[Alexandre Cabanel]]. Foi amigo de moitos pintores da súa época, entre os que destacan [[Henri Matisse|Matisse]], [[André Derain|Derain]], [[Albert Marquet|Marquet]], [[Charles Camoin|Camoin]] e [[Maximiliano Luce|Luce]], a quen recibiu a miúdo no seu taller de Elna e Cotlliure.&lt;ref&gt;{{Cita libro|nome=Jean-Pierre|título=Matisse-Terrus: histoire d'une amitié (1905-1917) en passant par Camoin, Manguin, Marquet : une exposition présentée au Musée Terrus, Elne, du 15 juin au 23 septembre 2002.|url=https://www.worldcat.org/oclc/52107623|lingua=francès|data=2002|editorial=Indigène|lugar=Montpellier, France|ISBN=2911939417|apelidos=Barou}}&lt;/ref&gt;

A súa técnica favorita era a acuarela, que dominaba de xeito maxistral, pero polo seu carácter introvertido non tiña relación ningunha con escola ou movemento artístico, aínda que na súa obra se nota a influencia do [[fauvismo]]. Tamén foi discípulo de [[Paul Signac]]. 

== Homenaxes ==
Na súa vila natal hai unha estatua dedicada a el. En [[Perpiñán]] hai unha placa que homenaxea a Terrús e outros artistas do Rosellón. En [[1994]] creouse na mesma vila o Museo Terrús. En [[2018]], tras unha operación de reforma, revelouse que 82 das 140 obras do pintor que se conservan neste museo eran falsas e foron retiradas.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=324cat|revista=CCMA|url=http://www.ccma.cat/324/el-museu-terrus-a-elna-reobre-despres-deliminar-el-60-de-les-obres-que-eren-falses/noticia/2852930/|data=|título=El Museu Terrús a Elna reobre després d'eliminar les obres que eren falses}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.elnacional.cat/ca/cultura-idees-arts/obres-falses-museu-elna_263688_102.html|páxina-web=www.elnacional.cat|título=obres-falses-museu-elna|lingua=ca}}&lt;/ref&gt; 

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}

=== Bibliografía ===

* Madeleine Raynal, &quot; Etienne Terrus », ''Conflent'', n° 181, xaneiro-febreiro 1993, p. 2-6
* {{Cita libro|nome=Jean-Pierre|título=Matisse-Terrus: histoire d'une amitié (1905-1917) en passant par Camoin, Manguin, Marquet : une exposition présentée au Musée Terrus, Elne, du 15 juin au 23 septembre 2002.|url=https://www.worldcat.org/oclc/52107623|lingua=francès|data=2002|editorial=Indigène|lugar=Montpellier, France|ISBN=2911939417|apelidos=Barou}}

=== Ligazóns externas ===
* [http://museeterrus.over-blog.com/ Museo Terrús] Páxina oficial

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Terrus, Esteve}}
[[Categoría:Pintores de Francia]]
[[Categoría:Pintores de Cataluña]]
[[Categoría:Nados en 1857]]
[[Categoría:Nados no departamento de Pireneos Orientais]]
[[Categoría:Finados en 1922]]</text>
      <sha1>03x64toqdhq0foo3qzblhsnxypsfwzl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162865</id>
      <parentid>6162864</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:24:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gasparoff moveu a páxina &quot;[[Esteve Terrús]]&quot; a &quot;[[Étienne Terrus]]&quot;: Sinónimos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3642" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Étienne Joseph Mathieu Terrus''', coñecido como '''Esteve Terrús''' en [[Catalán no Rosellón|catalán]] e como '''Étienne Terrus''' en [[Lingua francesa|francés]], nado en Elna, [[Rosellón]] en setembro de [[1857]] e finado [[ibídem]] en xuño de [[1922]]&lt;ref name=&quot;GEC&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0065754.xml|páxina-web=www.enciclopedia.cat/|título=Esteve Terrús}}&lt;/ref&gt; foi un pintor da [[Cataluña Norte]], impulsor dos movementos artísticos do país, que destacou na [[acuarela]] e a paisaxe.  

== Traxectoria ==
[[Ficheiro:Elne_01.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Elne_01.jpg/220px-Elne_01.jpg|esquerda|miniatura|''Vista de Elna'' (pintada arredor de 1900)]]
Terrús naceu en [[1857]] no seo dunha familia acomodada en Elna. En [[1874]], coa aprobación dos seus pais, decidiu establecerse en [[París]] para comezar a súa carreira artística baixo a tutela do pintor de Montpellier [[Alexandre Cabanel]]. Foi amigo de moitos pintores da súa época, entre os que destacan [[Henri Matisse|Matisse]], [[André Derain|Derain]], [[Albert Marquet|Marquet]], [[Charles Camoin|Camoin]] e [[Maximiliano Luce|Luce]], a quen recibiu a miúdo no seu taller de Elna e Cotlliure.&lt;ref&gt;{{Cita libro|nome=Jean-Pierre|título=Matisse-Terrus: histoire d'une amitié (1905-1917) en passant par Camoin, Manguin, Marquet : une exposition présentée au Musée Terrus, Elne, du 15 juin au 23 septembre 2002.|url=https://www.worldcat.org/oclc/52107623|lingua=francès|data=2002|editorial=Indigène|lugar=Montpellier, France|ISBN=2911939417|apelidos=Barou}}&lt;/ref&gt;

A súa técnica favorita era a acuarela, que dominaba de xeito maxistral, pero polo seu carácter introvertido non tiña relación ningunha con escola ou movemento artístico, aínda que na súa obra se nota a influencia do [[fauvismo]]. Tamén foi discípulo de [[Paul Signac]]. 

== Homenaxes ==
Na súa vila natal hai unha estatua dedicada a el. En [[Perpiñán]] hai unha placa que homenaxea a Terrús e outros artistas do Rosellón. En [[1994]] creouse na mesma vila o Museo Terrús. En [[2018]], tras unha operación de reforma, revelouse que 82 das 140 obras do pintor que se conservan neste museo eran falsas e foron retiradas.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=324cat|revista=CCMA|url=http://www.ccma.cat/324/el-museu-terrus-a-elna-reobre-despres-deliminar-el-60-de-les-obres-que-eren-falses/noticia/2852930/|data=|título=El Museu Terrús a Elna reobre després d'eliminar les obres que eren falses}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.elnacional.cat/ca/cultura-idees-arts/obres-falses-museu-elna_263688_102.html|páxina-web=www.elnacional.cat|título=obres-falses-museu-elna|lingua=ca}}&lt;/ref&gt; 

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}

=== Bibliografía ===

* Madeleine Raynal, &quot; Etienne Terrus », ''Conflent'', n° 181, xaneiro-febreiro 1993, p. 2-6
* {{Cita libro|nome=Jean-Pierre|título=Matisse-Terrus: histoire d'une amitié (1905-1917) en passant par Camoin, Manguin, Marquet : une exposition présentée au Musée Terrus, Elne, du 15 juin au 23 septembre 2002.|url=https://www.worldcat.org/oclc/52107623|lingua=francès|data=2002|editorial=Indigène|lugar=Montpellier, France|ISBN=2911939417|apelidos=Barou}}

=== Ligazóns externas ===
* [http://museeterrus.over-blog.com/ Museo Terrús] Páxina oficial

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Terrus, Esteve}}
[[Categoría:Pintores de Francia]]
[[Categoría:Pintores de Cataluña]]
[[Categoría:Nados en 1857]]
[[Categoría:Nados no departamento de Pireneos Orientais]]
[[Categoría:Finados en 1922]]</text>
      <sha1>03x64toqdhq0foo3qzblhsnxypsfwzl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cianocobalamina</title>
    <ns>0</ns>
    <id>572992</id>
    <revision>
      <id>6162921</id>
      <parentid>6162783</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:09:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28607" xml:space="preserve">{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro --&gt;
| nome_IUPAC        = 
| imaxe             = Cyanocobalamin-b12.png
| imaxe2            = Cyanocobalamin-from-xtal-3D-st-noH.png
| alt               = 
| pé_imaxe          =Fórmula esquelética
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = Cobolin-M,&lt;ref name=Over2019/&gt; Depo-Cobolin,&lt;ref name=Over2019/&gt; outros&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin |title=Cyanocobalamin – Drug Usage Statistics, United States, 2006–2016 |website=ClinCalc.com |access-date=2019-11-09}}&lt;/ref&gt;
| Drugs.com         = {{drugs.com|ppa|cyanocobalamin}}
| MedlinePlus       = a604029
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario = 
| embarazo_US      = &lt;!-- A/B/C/D/X/N --&gt;
| categoría_embarazo= 
| rutas_de_administración = vía oral, [[intramuscular]], [[spray nasal]]&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Nose2019/&gt;
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína    = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         = 
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 68-19-9
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC       = B03
| sufixo_ATC        = BA01
| DrugBank          = DB00115
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=C(C7=NC(=CC8=NC(=C(C4=N5)C)C(C8(C)C)CCC(=O)N)C(C7(C)CC(=O)N)CCC(=O)N)C)[N-]6)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[C-]#N.[Co+3]
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.CN.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-2;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);;/q;-1;+3/p-2/t31-,34-,35-,36-,37+,41-,52-,53-,56-,57?,59-,60+,61+,62+;;/m1../s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = FDJOLVPMNUYSCM-QJRSUKKJSA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 300
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 300
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 1/80
| unidades_sol         =g/ml 
}}
[[Ficheiro:Cyanocobalamin-from-xtal-3D-st-noH.png|miniatura|Modelo da cianoobalamina baseado na súa estrutura cristalina.&lt;ref&gt;{{ cite journal | title = Inorganic Cyanide as Protecting Group in the Stereospecific Reconstitution of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; from an Artificial Green Secocorrinoid | authors = Lucas Prieto, Markus Neuburger, Bernhard Spingler, Felix Zelder | journal = [[Organic Letters|Org. Lett.]] | year = 2016 | volume = 18 | issue = 20 | pages = 5292–5295 | doi = 10.1021/acs.orglett.6b02611 | pmid = 27726382 | url = https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.orglett.6b02611 }}&lt;/ref&gt;]]
&lt;!-- Definición e usos médicos --&gt;
A '''cianocobalamina''' é unha forma manufacturada da [[vitamina B12|vitamina {{chem|B|12}}]] (cobalamina) usada para tratar a [[deficiencia de vitamina  B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]].&lt;ref name=Over2019&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 Injection: Side Effects, Uses &amp; Dosage |url=https://www.drugs.com/vitamin-b12.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; A deficiencia pode ocorrer na [[anemia perniciosa]], despois dunha [[gastrectomía]], por inxerir vermes planos de peixes do xénero ''[[Diphyllobothrium]]'', ou debido ao [[cancro colorrectal]].&lt;ref name=Daily2019&gt;{{cite web |title=DailyMed – cyanocobalamin, isopropyl alcohol |url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=da925fe7-2051-487f-a9cf-c288249516e7 |website=dailymed.nlm.nih.gov |access-date=19 dea bril de 2019}}&lt;/ref&gt; É menos preferida que a [[hidroxocobalamina]] para o tratamento da deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.&lt;ref name=BNF76/&gt; Utilízase por vía oral, intramuscular ou como spray nasal.&lt;ref name=BNF76&gt;{{cite book|title=British national formulary : BNF 76|date=2018|publisher=Pharmaceutical Press|isbn=9780857113382|pages=993–994|edition=76}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nose2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Side Effects in Detail |url=https://www.drugs.com/sfx/cyanocobalamin-side-effects.html?form=nasal_spray |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- Efectos secundarios e mecanismo --&gt;
A cianocobalamina xeralmente é ben tolerada.&lt;ref name=Lil2019&gt;{{cite book |last1=Lilley |first1=Linda Lane |last2=Collins |first2=Shelly Rainforth |last3=Snyder |first3=Julie S. |title=Pharmacology and the Nursing Process E-Book |date=2019 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323550468 |page=83 |url=https://books.google.com/books?id=hJGCDwAAQBAJ&amp;pg=PA833}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios menores poden ser a [[diarrea]] e o proído.&lt;ref name=Pro2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin - FDA prescribing information, side effects and uses |url=https://www.drugs.com/pro/cyanocobalamin.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios graves poden ser a [[anafilaxe]], un nivel de [[potasio sanguíneo baixo]] e a [[insuficiencia cardíaca]].&lt;ref name=Pro2019/&gt; Non se recomenda o seu uso a persoas alérxicas ao [[cobalto]] ou que teñan a [[enfermidade de Leber]].&lt;ref name=Daily2019/&gt; A vitamina {{chem|B|12}} é un [[nutriente esencial]], o que significa que o corpo non a pode sintetizar, pero é necesaria para vivir.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Markle HV | title = Cobalamin | journal = Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences | volume = 33 | issue = 4 | pages = 247–356 | date = 1996 | pmid = 8875026 | doi = 10.3109/10408369609081009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;

&lt;!-- Sociedade e cultura --&gt;
A cianocobalamina foi fabricada por primeira vez na década de 1940.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Orkin |first1=Stuart H. |last2=Nathan |first2=David G. |last3=Ginsburg |first3=David |last4=Look |first4=A. Thomas |last5=Fisher |first5=David E. |last6=Lux |first6=Samuel |title=Nathan and Oski's Hematology and Oncology of Infancy and Childhood E-Book |date=2014 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323291774 |page=309 |url=https://books.google.com/books?id=gjWaBQAAQBAJ&amp;pg=PA309}}&lt;/ref&gt; Está dispoñible como [[medicamento xenérico]].&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = The Top 300 of 2019 | url = https://clincalc.com/DrugStats/Top300Drugs.aspx | website = ClinCalc | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = Cyanocobalamin - Drug Usage Statistics | website = ClinCalc | url = https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;

== Usos médicos ==

A cianocobalamina adoita prescribirse despois da extirpación de parte ou todo o [[estómago]] ou [[intestino]] para asegurar que haberá un nivel axeitado de vitamina {{chem|B|12}} no sangue. Tamén se usa na [[anemia perniciosa]], [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]] (debido a unha baixa inxestión de alimentos que a conteñan ou incapacidade de absorbela debido a factores xenéticos ou doutro tipo), [[tirotoxicose]], [[hemorraxia]], [[cancro]], e enfermidades hepáticas e renais. As inxeccións de cianocobalamina adoitan prescribirse aos pacientes de [[bypass gástrico]] e que teñen parte do [[intestino delgado]] con bypass, o que fai difícil que absorban vitamina {{chem|B|12}} dos alimentos ou vitaminas administradas por vía oral. A cianocobalamina tamén se usa para realizar o [[test de Schilling]] para comprobar a capacidade de absorber vitamina {{chem|B|12}}.{{R|umm}}

A cianocobalamina tamén se produce no corpo (e despois é excretada polos ouriños) despois de que se administrou [[hidroxocobalamina]] por vía intravenosa para tratar o [[envelenamento por cianuro]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = MacLennan L, Moiemen N | title = Management of cyanide toxicity in patients with burns | journal = Burns | volume = 41 | issue = 1 | pages = 18–24 | date = febreiro 2015 | pmid = 24994676 | doi = 10.1016/j.burns.2014.06.001 }}&lt;/ref&gt;

== Efectos secundarios ==

Posibles efectos secundarios da inxección de cianocobalamina son: reaccións alérxicas como [[urticaria]]s, dificultade ao respirar; rubor na face; brazos, pés, nocellos ou parte inferior das pernas inchados; gran sede, e [[diarrea]]. Efectos secundarios menos graves poden ser: dor de cabeza, mareos, dores nas pernas, proído ou erupcións cutáneas.{{R|Sides2}}

O tratamento da [[anemia megaloblástica]] concorrente con deficiencia de vitamina {{chem|B|12}} usando vitámeros {{chem|B|12}} (como a cianocobalamina), crea a posibilidade de [[hipocalemia]] debido ao incremento da [[eritropoese]] (produción de [[glóbulo vermello|glóbulos vermellos]]) e a consecuente captación celular de [[potasio]] despois da resolución da anemia.{{R|Anemia}} Cando se trata con cianocobalamina, os pacientes da [[enfermidade de Leber]] poden desenvolver unha [[atrofia óptica]] grave, que posiblemente orixine cegueira.{{R|blind}}

== Química ==

A vitamina {{chem|B|12}} é o nome &quot;descritor xenérico&quot; para calquera dos vitámeros da vitamina {{chem|B|12}}. Os animias, entre eles os humanos, poden converter a cianocobalamina en calquera dos compostos activos da vitamina {{chem|B|12}}.{{R|PMC2809139}}

A cianocobalamina é un dos [[vitámero]]s máis amplamente fabricado da familia da vitamina {{chem|B|12}} (a familia de compostos químicos que funcionan como {{chem|B|12}} cando se administran no corpo), porque a cianocobalamina é a forma máis estable no aire da {{chem|B|12}}.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Injection |url=https://www.empowerpharmacy.com/drugs/cyanocobalamin-vitamin-b12-injection |website=Empower Pharmacy |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; É a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 (Cyanocobalamin) |url=https://med.libretexts.org/Courses/American_River_College/General_Nutrition_Textbook_(not_Plant-Based)-_reference_for_NUTRI_303_(Hagenburger)/7%3A_Vitamins/7.3%3A_Water_Soluble_Vitamins/Vitamin_B12_(Cyanocobalamin) |website=+Medicine LibreTexts |date=12 de maio de 2017 |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de cristalizar e, por tanto, a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=TERMIUM Plus® |url=https://www.btb.termiumplus.gc.ca/tpv2alpha/alpha-eng.html?lang=eng&amp;i=&amp;index=enw&amp;srchtxt=CYANOCOBALAMIN |website=Canada.ca |date = 8 outubro de 2009|publisher=Government of Canada |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de purificar unha vez que se produce por [[fermentación bacteriana]]. Pode obterse en forma de cristais vermellos escuros ou como un po vermello amorfo. A cianocobalamina é [[higroscópica]] na súa forma [[anhidro]], e moderadamente soluble en auga (1:80).&lt;ref&gt;{{cite web |title=Nascobal® (Cyanocobalamin, USP) Nasal Spray 500 mcg/spray 0.125 mL Rx only |url=https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2014/021642s020lbl.pdf |website=Access Data FDA |access-date=2 deabril de 2021}}&lt;/ref&gt; É estable no [[autoclave]] durante curtos períodos de tempo a 121° C. Os [[coencima]]s de vitamina {{chem|B|12}} son inestable á luz. Despois de tomala, o [[ligando]] [[cianuro]] é substituído por outros grupos ([[adenosil]], [[metil]]) para producir as formas bioloxicamene activas. O cianuro é convertido en [[tiocianato]] e excretado polos riles.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Pimenta |first1=Eduardo |title=Cardiac Intensive Care |date=23 de marzo de 2010 |publisher=Saunders |isbn=9781416037736 |page=Chapter 28 |edition=Second |url=https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/thiocyanate |access-date=1 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt;

=== Reaccións químicas ===

[[Ficheiro:Various reduced forms of Cyanocobalamin.jpg|miniatura|Formas reducidas da cianocobalamina, con Co(I) (arriba), Co(II) (no medio), e Co(III) (abaixo)]]
Nas cobalaminas o [[cobalto]] está normalmente en estado trivalente, Co(III). Porén, en condicións redutoras, o centro de cobalto é reducido a Co(II) ou mesmo a Co(I), que se denominan xeralmente {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}}, onde r significa 'reducido' e s, 'superreducido'.

A {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}} poden prepararse a partir de cianocobalamina por redución potencial controlada ou redución química usando [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, [[cinc]] en [[ácido acético]] ou pola acción de [[tiol|tiois]]. Tanto a {{chem|B|12r}} coma a {{chem|B|12s}} son indefinidamente estables en condicións libres de oxíxeno. A {{chem|B|12r}} ten aspecto marrón alaranxado en solución, mentres que a {{chem|B|12s}} é verde azulada baixo luz natural e púrpura baixo luz artificial.{{R|MechB12}}

A {{chem|B|12s}} é unha das especies máis [[nucleófilo|nucleófilas]] coñecidas en solución acuosa.{{R|MechB12}} Esta propiedade permite a preparación conveniente de análogos da cobalamina con disferentes substituíntes, por ataque nucleofílico sobre os [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]] e haluros de vinilo.{{R|MechB12}}

Por exemplo, a cianocobalamina pode converterse nas súas cobalaminas análogas por redución a {{chem|B|12s}}, seguido da adición dos correspondentes [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]], [[haluro de acilo|haluros de acilo]], [[alqueno]]s ou [[alquino]]s. O [[impedimento estérico]] é o principal factor limitante na síntese de análogos do coencima {{chem|B|12}}. Por exemplo, non ocorre ningunha reacción entre o cloruro de [[neopentilo]] e a {{chem|B|12s}}, mentres que os análogos de haluro de alquilo secundario son demasiado inestables para ser illados.{{R|MechB12}} Este efecto pode deberse á forte coordinación entre o [[benzimidazol]] e o átomo de cobalto central, baixándoo ata o plano do anel de [[corrina]]. O [[efecto trans]] determina a polaridade do enlace Co–C así formado. Porén, unha vez que o [[benzimidazol]] é separado do cobalto por cuaternización con [[ioduro de metilo]], é substituído por {{chem|H|2|O}} ou ións [[hidroxilo]]. Varios haluros de alquilo secundarios son despois atacados facilmente pola {{chem|B|12s}} modificada para dar os correspondentes análogos de cobalamina estables.{{R|InnoCatalyst}} Os produtos son xeralmente extraídos e purificados por extracción con cloruro de fenol-metileno ou por [[cromatografía en columna]].{{R|MechB12}}

Entre os análogos da [[cobalamina]] preparados por este método están os coencimas que aparecen na Natureza [[metilcobalamina]] e [[cobamamida]], e outras cobalaminas que non aparecen na Naureza, como a vinilcobalamina, carboximetilcobalamina e ciclohexilcobalamina.{{R|MechB12}} Esta reacción está baixo revisión para o seu uso como catalizador da [[deshaloxenación química]], reactivos orgánicos e sistemas catalizadores fotosensibilizados.{{R|Catalysis}}

== Produción ==

A cianocobalamina prepárase comercialmente por [[fermentación bacteriana]]. A fermentación por diversos [[microorganismo]]s rende unha mestura de [[metilcobalamina]], [[hidroxocobalamina]] e [[adenosilcobalamina]]. Estes compostos son convertidos en cianocobalamina pola adición de [[cianuro de potasio]] en presenza de [[nitrito de sodio]] e calor. Como múltiples especies de ''[[Propionibacterium]]'' non producen  [[exotoxina]]s ou [[endotoxina]]s e teñen o status [[GRAS]] (xeralmente considerado como seguro) dado pola [[FDA]] norteamericana, son os organismos preferidos para a fermentación bacteriana para a produción de vitamina {{chem|B|12}}.{{R|Riaz}}

Historicamente, pensábase que a forma fisiolóxica era a cianocobalamina. Isto debíase a que a [[hidroxocobalamina]] producida polas bacterias era cambiada a cianocobalamina durante a purificación en columnas de [[carbón activado]] despois da separación de cultivos bacterianos (porque o [[cianuro]] está presente de forma natural no carbón activado).&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Linnell JC, Matthews DM | title = Cobalamin metabolism and its clinical aspects | journal = Clinical Science | volume = 66 | issue = 2 | pages = 113–121 | date = febreiro de 1984 | pmid = 6420106 | doi = 10.1042/cs0660113 }}&lt;/ref&gt; A cianocobalamina é a forma presente na maioría das preparacións farmacéuticas porque engadir cianuro estabiliza a molécula.{{R|herbert}}

A produción total mundial de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, feita por catro empresas (a francesa Sanofi-Aventis e tres compañías chinesas) en 2008 foi de 35 toneladas.&lt;ref&gt;{{cite news|first=Yemei|last=Zhang |date=26 de xaneiro de 2009|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20130513111828/http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-date=13 de maio de 2013|title=New round of price slashing in vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; sector (Fine and Specialty)|website=China Chemical Reporter}}&lt;/ref&gt;

== Metabolismo ==

As dúas formas bioactivas de vitamina {{chem|B|12}} son a [[metilcobalamina]] no [[citosol]] e a [[adenosilcobalamina]] nas [[mitocondria]]s. As multivitaminas adoitan conter cianocobalamina, que se supón se converte nas formas bioactivas no corpo. Tanto a metilcobalamina coma a adenosilcobalamina están dispoñibles comercialmente como pílulas de suplementos dietéticos. O produto do [[xene]] ''[[MMACHC]]'' cataliza a descianación da cianocobalamina así como a desalquilación de alquilcobalaminas incluíndo a metilcobalamina e a adenosilcobalamina.{{R|Hannibal}} Esta función foi tamén atribuída a [[Cianocobalamina redutase (eliminadora de cianuro)|cobalamina redutases]].{{R|Watanabe}} O produto do xene ''MMACHC'' e as cobalamina redutases permiten a interconversión de ciano- e alquilcobalaminas.{{R|Quadros}}

A cianocobalamina engádese como forticante {{R|DSM-fortify}} da nutrición, en leite en po para meniños, cereais para almorzo e bebidas enerxéticas para humanos, tamén a alimentos de animais para aves de curral, porcos e peixes. A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ao [[cianuro de hidróxeno]] e o [[óxido nítrico]] do fume do tabaco. Tamén se inactiva debido ao [[óxido nitroso]] {{chem|N|2|O}} (gas do riso), usado en [[anestesia]] e como droga recreativa.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Thompson AG, Leite MI, Lunn MP, Bennett DL | title = Whippits, nitrous oxide and the dangers of legal highs | journal = Practical Neurology | volume = 15 | issue = 3 | pages = 207–9 | date = xuño de 2015 | pmid = 25977272 | pmc = 4453489 | doi = 10.1136/practneurol-2014-001071 }}&lt;/ref&gt; A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ás microondas ou outras formas de quentamento.{{R|Watanabe2}}

=== No citosol ===

A [[metilcobalamina]] e o [[5-metiltetrahidrofolato]] son necesarios para que a [[metionina sintase]] no ciclo da [[metionina]] transfira un grupo metilo do [[5-metiltetrahidrofolato]] á [[homocisteína]], xerando así [[tetrahidrofolato]] (THF) e [[metionina]], que se usa para facer [[SAMe]]. O [[SAMe]] é o doante de metilo universal e utilízase para a [[metilación do ADN]] e para producir [[fosfolípido]]s para as [[membrana celular|membranas celulares]], [[colina]], [[esfingomielina]], [[acetilcolina]] e outros [[neurotransmisor]]es.

=== En mitocondrias ===
[[Ficheiro:Odd-chain FA oxydation.png|miniatura|upright|A vitamina {{chem|B|12}} [[adenosilcobalamina]] no metabolismo do [[colesterol]] mitocondrial e de proteínas.]]

Os encimas que usan {{chem|B|12}} como [[cofactor]] incorporado son a [[metilmalonil-CoA mutase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 4REQ{{R|4REQ}}) e a [[metionina sintase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 1Q8J).{{R|1Q8J}}

O [[metabolismo]] do [[propionil-CoA]] ocorre nas mitocondrias e para que se leve a cabo cómpre vitamina {{chem|B|12}} (en forma de [[adenosilcobalamina]]) para facer [[succinil-CoA]]. Cando a conversión de propionil-CoA a succinil-CoA nas mitocondrias falla debido á deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}, orixínanse niveis sanguíneos elevados de [[ácido metilmalónico]]. Así, niveis sanguíneos elevados de [[homocisteína]] e ácido metilmalónico poden ambos ser indicadores de deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.

A [[adenosilcobalamina]] é necesaria como [[cofactor]] do [[encima]] [[metilmalonil-CoA mutase]] (MUT). O procesamento do colesterol e proteínas dá lugar a propionil-CoA, que se converte en [[metilmalonil-CoA]], que se usa para que o encima MUT produza succinil-CoA. A vitamina {{chem|B|12}} é necesaria para a prevención da anemia, xa que a produción de [[porfirina]] e [[hemo]] nas [[mitocondria]]s para sintetizar [[hemoglobina]] nos glóbulos vermellos depende do succinil-CoA feito a partir de vitamina {{chem|B|12}}.

=== Absorción e transporte ===

Unha inadecuada absorción da vitamina {{chem|B|12}} pode estar relacionada coa [[enfermidade celíaca]]. A absorción intestinal de vitamina {{chem|B|12}} require sucesivamente tres moléculas proteicas diferentes: [[haptocorrina]], [[factor intrínseco]] e [[transcobalamina II]].

{{clear}}

== Notas ==
{{listaref|colwidth=30em |refs=

&lt;ref name=PMC2809139&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV | title = Advances in the understanding of cobalamin assimilation and metabolism | journal = British Journal of Haematology | volume = 148 | issue = 2 | pages = 195–204 | date = xaneiro de 2010 | pmid = 19832808 | pmc = 2809139 | doi = 10.1111/j.1365-2141.2009.07937.x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dolphin D | title = [205] Preparation of the reduced forms of vitamin B12 and of some analogs of the vitamin B12 coenzyme containing a cobalt-carbon bond. | journal = Methods in Enzymology | date = xaneiro de 1971 | volume = 18 | pages = 34–52 | publisher = Academic Press | veditors = McCormick DB, Wright LD | doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8 | isbn = 9780121818821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;InnoCatalyst&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Brodie JD | title = On the mechanism of catalysis by vitamin B12 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 62 | issue = 2 | pages = 461–7 | date = febreiro de 1969 | pmid = 5256224 | pmc = 277821 | doi = 10.1073/pnas.62.2.461 | bibcode = 1969PNAS...62..461B }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Catalysis&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Shimakoshi H, Hisaeda Y |url= http://www.tciamerica.com/tcimail/backnumber/article/138drE.pdf |title=Environmental-friendly catalysts learned from Vitamin {{chem|B|12}}-dependent enzymes|page=2|journal=Tcimail|volume=128}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Riaz&gt;{{cite journal | vauthors = Riaz M, Ansari ZA, Iqbal F, Akram M  |title=Microbial production of vitamin B12 by methanol utilizing strain of Pseudomonas specie|journal=Pak J. Biochem. Mol. Biol|year=2007|volume=40|series=1|pages=5–10|url=https://pu-pk.academia.edu/MuhammadAkram/Papers/83315/Microbial_production_of_vitamin_B12_by_methanol_utilizing_strain_of}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name = herbert&gt;{{cite journal | vauthors = Herbert V | title = Vitamin B-12: plant sources, requirements, and assay | journal = The American Journal of Clinical Nutrition | volume = 48 | issue = 3 Suppl | pages = 852–8 | date = setembro de 1988 | pmid = 3046314 | doi = 10.1093/ajcn/48.3.852 }}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- unused ref &lt;ref name=Ullmann&gt;{{cite book| vauthors = Blum R | chapter = Vitamins, 11. Niacin (nicotinic acid, nicotinamide) | title = Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry | date = Jxuño de 2000 | pages = 1–9 | doi=10.1002/14356007.a27_443 |isbn=3527306730}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=umm&gt;[https://web.archive.org/web/20070514204818/http://www.umm.edu/altmed/drugs/cyanocobalamin-033700.htm Cyanocobalamin]. University of Maryland Medical Center&lt;/ref&gt;

&lt;!--unused&lt;ref name=Sides&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin (Cyanocobalamin 50microgram tablets). Side effects|url=http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|website=NHS Choices|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150704172930/http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|archive-date=4 de xullo de 2015}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=Sides2&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin Injection|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150419093329/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|archive-date=19 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Anemia&gt;{{cite web|title=Clinical Vitamin B12 Deficiency. Managing Patients|url=https://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150426052222/http://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|archive-date=26 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=blind&gt;{{cite web|title=Vitamin B12|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150405050708/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|archive-date=5 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Hannibal&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Nakano Y | year = 1997 | title = Purification and characterization of aquacobalamin reductases from mammals | journal = Methods Enzymol | volume = 281 | pages = 295–305 | doi = 10.1016/S0076-6879(97)81036-1 | pmid = 9250994 | series = Methods in Enzymology | isbn = 9780121821821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Quadros&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV, Jackson B, Hoffbrand AV, Linnell JC | title = Interconversion of cobalamins in human lymphocytes in vitro and the influence of nitrous oxide on the synthesis of cobalamin coenzymes | journal = Vitamin B12, Proceedings of the Third European Symposium on Vitamin B12 and Intrinsic Factor. | date = 1979 | pages = 1045–1054 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=DSM-fortify&gt;{{cite web|title=DSM in Food, Beverages &amp; Dietary Supplements|url=http://www.dsm.com/markets/foodandbeverages/en_US/products/vitamins/vitamin-b12.html |publisher=DSM|access-date=2 de marzo de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe2&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Abe K, Fujita T, Goto M, Hiemori M, Nakano Y | title = Effects of Microwave Heating on the Loss of Vitamin B(12) in Foods | journal = Journal of Agricultural and Food Chemistry | volume = 46 | issue = 1 | pages = 206–210 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 10554220 | doi = 10.1021/jf970670x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=4REQ&gt;{{cite journal | vauthors = Mancia F, Evans PR | title = Conformational changes on substrate binding to methylmalonyl CoA mutase and new insights into the free radical mechanism | journal = Structure | volume = 6 | issue = 6 | pages = 711–20 | date =xuño de 1998 | pmid = 9655823 | doi = 10.1016/S0969-2126(98)00073-2 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=4REQ  }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=1Q8J&gt;{{cite journal | vauthors = Evans JC, Huddler DP, Hilgers MT, Romanchuk G, Matthews RG, Ludwig ML | title = Structures of the N-terminal modules imply large domain motions during catalysis by methionine synthase | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 101 | issue = 11 | pages = 3729–36 | date = marzo de 2004 | pmid = 14752199 | pmc = 374312 | doi = 10.1073/pnas.0308082100 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=1Q8J | bibcode = 2004PNAS..101.3729E }}&lt;/ref&gt;

}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Adenosilcobalamina]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]

=== Ligazóns externas ===
* {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/cyanocobalamin | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Cyanocobalamin }}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Corrinoides]]</text>
      <sha1>d00n0mrfitdouc5nho607jjn7uaczmi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162922</id>
      <parentid>6162921</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:11:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29146" xml:space="preserve">{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro --&gt;
| nome_IUPAC        = 
| imaxe             = Cyanocobalamin-b12.png
| imaxe2            = Cyanocobalamin-from-xtal-3D-st-noH.png
| alt               = 
| pé_imaxe          =Fórmula esquelética (arriba) e modelo baseado na sua estrutura cristalina (abaixo)&lt;ref&gt;{{ cite journal | title = Inorganic Cyanide as Protecting Group in the Stereospecific Reconstitution of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; from an Artificial Green Secocorrinoid | authors = Lucas Prieto, Markus Neuburger, Bernhard Spingler, Felix Zelder | journal = [[Organic Letters|Org. Lett.]] | year = 2016 | volume = 18 | issue = 20 | pages = 5292–5295 | doi = 10.1021/acs.orglett.6b02611 | pmid = 27726382 | url = https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.orglett.6b02611 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = Cobolin-M,&lt;ref name=Over2019/&gt; Depo-Cobolin,&lt;ref name=Over2019/&gt; outros&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin |title=Cyanocobalamin – Drug Usage Statistics, United States, 2006–2016 |website=ClinCalc.com |access-date=2019-11-09}}&lt;/ref&gt;
| Drugs.com         = {{drugs.com|ppa|cyanocobalamin}}
| MedlinePlus       = a604029
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario = 
| embarazo_US      = &lt;!-- A/B/C/D/X/N --&gt;
| categoría_embarazo= 
| rutas_de_administración = vía oral, [[intramuscular]], [[spray nasal]]&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Nose2019/&gt;
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína    = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         = 
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 68-19-9
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC       = B03
| sufixo_ATC        = BA01
| DrugBank          = DB00115
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=C(C7=NC(=CC8=NC(=C(C4=N5)C)C(C8(C)C)CCC(=O)N)C(C7(C)CC(=O)N)CCC(=O)N)C)[N-]6)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[C-]#N.[Co+3]
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.CN.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-2;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);;/q;-1;+3/p-2/t31-,34-,35-,36-,37+,41-,52-,53-,56-,57?,59-,60+,61+,62+;;/m1../s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = FDJOLVPMNUYSCM-QJRSUKKJSA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 300
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 300
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 1/80
| unidades_sol         =g/ml 
}}
[[Ficheiro:Cyanocobalamin-from-xtal-3D-st-noH.png|miniatura|Modelo da cianoobalamina baseado na súa estrutura cristalina.&lt;ref&gt;{{ cite journal | title = Inorganic Cyanide as Protecting Group in the Stereospecific Reconstitution of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; from an Artificial Green Secocorrinoid | authors = Lucas Prieto, Markus Neuburger, Bernhard Spingler, Felix Zelder | journal = [[Organic Letters|Org. Lett.]] | year = 2016 | volume = 18 | issue = 20 | pages = 5292–5295 | doi = 10.1021/acs.orglett.6b02611 | pmid = 27726382 | url = https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.orglett.6b02611 }}&lt;/ref&gt;]]
&lt;!-- Definición e usos médicos --&gt;
A '''cianocobalamina''' é unha forma manufacturada da [[vitamina B12|vitamina {{chem|B|12}}]] (cobalamina) usada para tratar a [[deficiencia de vitamina  B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]].&lt;ref name=Over2019&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 Injection: Side Effects, Uses &amp; Dosage |url=https://www.drugs.com/vitamin-b12.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; A deficiencia pode ocorrer na [[anemia perniciosa]], despois dunha [[gastrectomía]], por inxerir vermes planos de peixes do xénero ''[[Diphyllobothrium]]'', ou debido ao [[cancro colorrectal]].&lt;ref name=Daily2019&gt;{{cite web |title=DailyMed – cyanocobalamin, isopropyl alcohol |url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=da925fe7-2051-487f-a9cf-c288249516e7 |website=dailymed.nlm.nih.gov |access-date=19 dea bril de 2019}}&lt;/ref&gt; É menos preferida que a [[hidroxocobalamina]] para o tratamento da deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.&lt;ref name=BNF76/&gt; Utilízase por vía oral, intramuscular ou como spray nasal.&lt;ref name=BNF76&gt;{{cite book|title=British national formulary : BNF 76|date=2018|publisher=Pharmaceutical Press|isbn=9780857113382|pages=993–994|edition=76}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nose2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Side Effects in Detail |url=https://www.drugs.com/sfx/cyanocobalamin-side-effects.html?form=nasal_spray |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- Efectos secundarios e mecanismo --&gt;
A cianocobalamina xeralmente é ben tolerada.&lt;ref name=Lil2019&gt;{{cite book |last1=Lilley |first1=Linda Lane |last2=Collins |first2=Shelly Rainforth |last3=Snyder |first3=Julie S. |title=Pharmacology and the Nursing Process E-Book |date=2019 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323550468 |page=83 |url=https://books.google.com/books?id=hJGCDwAAQBAJ&amp;pg=PA833}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios menores poden ser a [[diarrea]] e o proído.&lt;ref name=Pro2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin - FDA prescribing information, side effects and uses |url=https://www.drugs.com/pro/cyanocobalamin.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios graves poden ser a [[anafilaxe]], un nivel de [[potasio sanguíneo baixo]] e a [[insuficiencia cardíaca]].&lt;ref name=Pro2019/&gt; Non se recomenda o seu uso a persoas alérxicas ao [[cobalto]] ou que teñan a [[enfermidade de Leber]].&lt;ref name=Daily2019/&gt; A vitamina {{chem|B|12}} é un [[nutriente esencial]], o que significa que o corpo non a pode sintetizar, pero é necesaria para vivir.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Markle HV | title = Cobalamin | journal = Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences | volume = 33 | issue = 4 | pages = 247–356 | date = 1996 | pmid = 8875026 | doi = 10.3109/10408369609081009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;

&lt;!-- Sociedade e cultura --&gt;
A cianocobalamina foi fabricada por primeira vez na década de 1940.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Orkin |first1=Stuart H. |last2=Nathan |first2=David G. |last3=Ginsburg |first3=David |last4=Look |first4=A. Thomas |last5=Fisher |first5=David E. |last6=Lux |first6=Samuel |title=Nathan and Oski's Hematology and Oncology of Infancy and Childhood E-Book |date=2014 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323291774 |page=309 |url=https://books.google.com/books?id=gjWaBQAAQBAJ&amp;pg=PA309}}&lt;/ref&gt; Está dispoñible como [[medicamento xenérico]].&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = The Top 300 of 2019 | url = https://clincalc.com/DrugStats/Top300Drugs.aspx | website = ClinCalc | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = Cyanocobalamin - Drug Usage Statistics | website = ClinCalc | url = https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;

== Usos médicos ==

A cianocobalamina adoita prescribirse despois da extirpación de parte ou todo o [[estómago]] ou [[intestino]] para asegurar que haberá un nivel axeitado de vitamina {{chem|B|12}} no sangue. Tamén se usa na [[anemia perniciosa]], [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]] (debido a unha baixa inxestión de alimentos que a conteñan ou incapacidade de absorbela debido a factores xenéticos ou doutro tipo), [[tirotoxicose]], [[hemorraxia]], [[cancro]], e enfermidades hepáticas e renais. As inxeccións de cianocobalamina adoitan prescribirse aos pacientes de [[bypass gástrico]] e que teñen parte do [[intestino delgado]] con bypass, o que fai difícil que absorban vitamina {{chem|B|12}} dos alimentos ou vitaminas administradas por vía oral. A cianocobalamina tamén se usa para realizar o [[test de Schilling]] para comprobar a capacidade de absorber vitamina {{chem|B|12}}.{{R|umm}}

A cianocobalamina tamén se produce no corpo (e despois é excretada polos ouriños) despois de que se administrou [[hidroxocobalamina]] por vía intravenosa para tratar o [[envelenamento por cianuro]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = MacLennan L, Moiemen N | title = Management of cyanide toxicity in patients with burns | journal = Burns | volume = 41 | issue = 1 | pages = 18–24 | date = febreiro 2015 | pmid = 24994676 | doi = 10.1016/j.burns.2014.06.001 }}&lt;/ref&gt;

== Efectos secundarios ==

Posibles efectos secundarios da inxección de cianocobalamina son: reaccións alérxicas como [[urticaria]]s, dificultade ao respirar; rubor na face; brazos, pés, nocellos ou parte inferior das pernas inchados; gran sede, e [[diarrea]]. Efectos secundarios menos graves poden ser: dor de cabeza, mareos, dores nas pernas, proído ou erupcións cutáneas.{{R|Sides2}}

O tratamento da [[anemia megaloblástica]] concorrente con deficiencia de vitamina {{chem|B|12}} usando vitámeros {{chem|B|12}} (como a cianocobalamina), crea a posibilidade de [[hipocalemia]] debido ao incremento da [[eritropoese]] (produción de [[glóbulo vermello|glóbulos vermellos]]) e a consecuente captación celular de [[potasio]] despois da resolución da anemia.{{R|Anemia}} Cando se trata con cianocobalamina, os pacientes da [[enfermidade de Leber]] poden desenvolver unha [[atrofia óptica]] grave, que posiblemente orixine cegueira.{{R|blind}}

== Química ==

A vitamina {{chem|B|12}} é o nome &quot;descritor xenérico&quot; para calquera dos vitámeros da vitamina {{chem|B|12}}. Os animias, entre eles os humanos, poden converter a cianocobalamina en calquera dos compostos activos da vitamina {{chem|B|12}}.{{R|PMC2809139}}

A cianocobalamina é un dos [[vitámero]]s máis amplamente fabricado da familia da vitamina {{chem|B|12}} (a familia de compostos químicos que funcionan como {{chem|B|12}} cando se administran no corpo), porque a cianocobalamina é a forma máis estable no aire da {{chem|B|12}}.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Injection |url=https://www.empowerpharmacy.com/drugs/cyanocobalamin-vitamin-b12-injection |website=Empower Pharmacy |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; É a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 (Cyanocobalamin) |url=https://med.libretexts.org/Courses/American_River_College/General_Nutrition_Textbook_(not_Plant-Based)-_reference_for_NUTRI_303_(Hagenburger)/7%3A_Vitamins/7.3%3A_Water_Soluble_Vitamins/Vitamin_B12_(Cyanocobalamin) |website=+Medicine LibreTexts |date=12 de maio de 2017 |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de cristalizar e, por tanto, a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=TERMIUM Plus® |url=https://www.btb.termiumplus.gc.ca/tpv2alpha/alpha-eng.html?lang=eng&amp;i=&amp;index=enw&amp;srchtxt=CYANOCOBALAMIN |website=Canada.ca |date = 8 outubro de 2009|publisher=Government of Canada |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de purificar unha vez que se produce por [[fermentación bacteriana]]. Pode obterse en forma de cristais vermellos escuros ou como un po vermello amorfo. A cianocobalamina é [[higroscópica]] na súa forma [[anhidro]], e moderadamente soluble en auga (1:80).&lt;ref&gt;{{cite web |title=Nascobal® (Cyanocobalamin, USP) Nasal Spray 500 mcg/spray 0.125 mL Rx only |url=https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2014/021642s020lbl.pdf |website=Access Data FDA |access-date=2 deabril de 2021}}&lt;/ref&gt; É estable no [[autoclave]] durante curtos períodos de tempo a 121° C. Os [[coencima]]s de vitamina {{chem|B|12}} son inestable á luz. Despois de tomala, o [[ligando]] [[cianuro]] é substituído por outros grupos ([[adenosil]], [[metil]]) para producir as formas bioloxicamene activas. O cianuro é convertido en [[tiocianato]] e excretado polos riles.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Pimenta |first1=Eduardo |title=Cardiac Intensive Care |date=23 de marzo de 2010 |publisher=Saunders |isbn=9781416037736 |page=Chapter 28 |edition=Second |url=https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/thiocyanate |access-date=1 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt;

=== Reaccións químicas ===

[[Ficheiro:Various reduced forms of Cyanocobalamin.jpg|miniatura|Formas reducidas da cianocobalamina, con Co(I) (arriba), Co(II) (no medio), e Co(III) (abaixo)]]
Nas cobalaminas o [[cobalto]] está normalmente en estado trivalente, Co(III). Porén, en condicións redutoras, o centro de cobalto é reducido a Co(II) ou mesmo a Co(I), que se denominan xeralmente {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}}, onde r significa 'reducido' e s, 'superreducido'.

A {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}} poden prepararse a partir de cianocobalamina por redución potencial controlada ou redución química usando [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, [[cinc]] en [[ácido acético]] ou pola acción de [[tiol|tiois]]. Tanto a {{chem|B|12r}} coma a {{chem|B|12s}} son indefinidamente estables en condicións libres de oxíxeno. A {{chem|B|12r}} ten aspecto marrón alaranxado en solución, mentres que a {{chem|B|12s}} é verde azulada baixo luz natural e púrpura baixo luz artificial.{{R|MechB12}}

A {{chem|B|12s}} é unha das especies máis [[nucleófilo|nucleófilas]] coñecidas en solución acuosa.{{R|MechB12}} Esta propiedade permite a preparación conveniente de análogos da cobalamina con disferentes substituíntes, por ataque nucleofílico sobre os [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]] e haluros de vinilo.{{R|MechB12}}

Por exemplo, a cianocobalamina pode converterse nas súas cobalaminas análogas por redución a {{chem|B|12s}}, seguido da adición dos correspondentes [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]], [[haluro de acilo|haluros de acilo]], [[alqueno]]s ou [[alquino]]s. O [[impedimento estérico]] é o principal factor limitante na síntese de análogos do coencima {{chem|B|12}}. Por exemplo, non ocorre ningunha reacción entre o cloruro de [[neopentilo]] e a {{chem|B|12s}}, mentres que os análogos de haluro de alquilo secundario son demasiado inestables para ser illados.{{R|MechB12}} Este efecto pode deberse á forte coordinación entre o [[benzimidazol]] e o átomo de cobalto central, baixándoo ata o plano do anel de [[corrina]]. O [[efecto trans]] determina a polaridade do enlace Co–C así formado. Porén, unha vez que o [[benzimidazol]] é separado do cobalto por cuaternización con [[ioduro de metilo]], é substituído por {{chem|H|2|O}} ou ións [[hidroxilo]]. Varios haluros de alquilo secundarios son despois atacados facilmente pola {{chem|B|12s}} modificada para dar os correspondentes análogos de cobalamina estables.{{R|InnoCatalyst}} Os produtos son xeralmente extraídos e purificados por extracción con cloruro de fenol-metileno ou por [[cromatografía en columna]].{{R|MechB12}}

Entre os análogos da [[cobalamina]] preparados por este método están os coencimas que aparecen na Natureza [[metilcobalamina]] e [[cobamamida]], e outras cobalaminas que non aparecen na Naureza, como a vinilcobalamina, carboximetilcobalamina e ciclohexilcobalamina.{{R|MechB12}} Esta reacción está baixo revisión para o seu uso como catalizador da [[deshaloxenación química]], reactivos orgánicos e sistemas catalizadores fotosensibilizados.{{R|Catalysis}}

== Produción ==

A cianocobalamina prepárase comercialmente por [[fermentación bacteriana]]. A fermentación por diversos [[microorganismo]]s rende unha mestura de [[metilcobalamina]], [[hidroxocobalamina]] e [[adenosilcobalamina]]. Estes compostos son convertidos en cianocobalamina pola adición de [[cianuro de potasio]] en presenza de [[nitrito de sodio]] e calor. Como múltiples especies de ''[[Propionibacterium]]'' non producen  [[exotoxina]]s ou [[endotoxina]]s e teñen o status [[GRAS]] (xeralmente considerado como seguro) dado pola [[FDA]] norteamericana, son os organismos preferidos para a fermentación bacteriana para a produción de vitamina {{chem|B|12}}.{{R|Riaz}}

Historicamente, pensábase que a forma fisiolóxica era a cianocobalamina. Isto debíase a que a [[hidroxocobalamina]] producida polas bacterias era cambiada a cianocobalamina durante a purificación en columnas de [[carbón activado]] despois da separación de cultivos bacterianos (porque o [[cianuro]] está presente de forma natural no carbón activado).&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Linnell JC, Matthews DM | title = Cobalamin metabolism and its clinical aspects | journal = Clinical Science | volume = 66 | issue = 2 | pages = 113–121 | date = febreiro de 1984 | pmid = 6420106 | doi = 10.1042/cs0660113 }}&lt;/ref&gt; A cianocobalamina é a forma presente na maioría das preparacións farmacéuticas porque engadir cianuro estabiliza a molécula.{{R|herbert}}

A produción total mundial de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, feita por catro empresas (a francesa Sanofi-Aventis e tres compañías chinesas) en 2008 foi de 35 toneladas.&lt;ref&gt;{{cite news|first=Yemei|last=Zhang |date=26 de xaneiro de 2009|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20130513111828/http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-date=13 de maio de 2013|title=New round of price slashing in vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; sector (Fine and Specialty)|website=China Chemical Reporter}}&lt;/ref&gt;

== Metabolismo ==

As dúas formas bioactivas de vitamina {{chem|B|12}} son a [[metilcobalamina]] no [[citosol]] e a [[adenosilcobalamina]] nas [[mitocondria]]s. As multivitaminas adoitan conter cianocobalamina, que se supón se converte nas formas bioactivas no corpo. Tanto a metilcobalamina coma a adenosilcobalamina están dispoñibles comercialmente como pílulas de suplementos dietéticos. O produto do [[xene]] ''[[MMACHC]]'' cataliza a descianación da cianocobalamina así como a desalquilación de alquilcobalaminas incluíndo a metilcobalamina e a adenosilcobalamina.{{R|Hannibal}} Esta función foi tamén atribuída a [[Cianocobalamina redutase (eliminadora de cianuro)|cobalamina redutases]].{{R|Watanabe}} O produto do xene ''MMACHC'' e as cobalamina redutases permiten a interconversión de ciano- e alquilcobalaminas.{{R|Quadros}}

A cianocobalamina engádese como forticante {{R|DSM-fortify}} da nutrición, en leite en po para meniños, cereais para almorzo e bebidas enerxéticas para humanos, tamén a alimentos de animais para aves de curral, porcos e peixes. A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ao [[cianuro de hidróxeno]] e o [[óxido nítrico]] do fume do tabaco. Tamén se inactiva debido ao [[óxido nitroso]] {{chem|N|2|O}} (gas do riso), usado en [[anestesia]] e como droga recreativa.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Thompson AG, Leite MI, Lunn MP, Bennett DL | title = Whippits, nitrous oxide and the dangers of legal highs | journal = Practical Neurology | volume = 15 | issue = 3 | pages = 207–9 | date = xuño de 2015 | pmid = 25977272 | pmc = 4453489 | doi = 10.1136/practneurol-2014-001071 }}&lt;/ref&gt; A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ás microondas ou outras formas de quentamento.{{R|Watanabe2}}

=== No citosol ===

A [[metilcobalamina]] e o [[5-metiltetrahidrofolato]] son necesarios para que a [[metionina sintase]] no ciclo da [[metionina]] transfira un grupo metilo do [[5-metiltetrahidrofolato]] á [[homocisteína]], xerando así [[tetrahidrofolato]] (THF) e [[metionina]], que se usa para facer [[SAMe]]. O [[SAMe]] é o doante de metilo universal e utilízase para a [[metilación do ADN]] e para producir [[fosfolípido]]s para as [[membrana celular|membranas celulares]], [[colina]], [[esfingomielina]], [[acetilcolina]] e outros [[neurotransmisor]]es.

=== En mitocondrias ===
[[Ficheiro:Odd-chain FA oxydation.png|miniatura|upright|A vitamina {{chem|B|12}} [[adenosilcobalamina]] no metabolismo do [[colesterol]] mitocondrial e de proteínas.]]

Os encimas que usan {{chem|B|12}} como [[cofactor]] incorporado son a [[metilmalonil-CoA mutase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 4REQ{{R|4REQ}}) e a [[metionina sintase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 1Q8J).{{R|1Q8J}}

O [[metabolismo]] do [[propionil-CoA]] ocorre nas mitocondrias e para que se leve a cabo cómpre vitamina {{chem|B|12}} (en forma de [[adenosilcobalamina]]) para facer [[succinil-CoA]]. Cando a conversión de propionil-CoA a succinil-CoA nas mitocondrias falla debido á deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}, orixínanse niveis sanguíneos elevados de [[ácido metilmalónico]]. Así, niveis sanguíneos elevados de [[homocisteína]] e ácido metilmalónico poden ambos ser indicadores de deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.

A [[adenosilcobalamina]] é necesaria como [[cofactor]] do [[encima]] [[metilmalonil-CoA mutase]] (MUT). O procesamento do colesterol e proteínas dá lugar a propionil-CoA, que se converte en [[metilmalonil-CoA]], que se usa para que o encima MUT produza succinil-CoA. A vitamina {{chem|B|12}} é necesaria para a prevención da anemia, xa que a produción de [[porfirina]] e [[hemo]] nas [[mitocondria]]s para sintetizar [[hemoglobina]] nos glóbulos vermellos depende do succinil-CoA feito a partir de vitamina {{chem|B|12}}.

=== Absorción e transporte ===

Unha inadecuada absorción da vitamina {{chem|B|12}} pode estar relacionada coa [[enfermidade celíaca]]. A absorción intestinal de vitamina {{chem|B|12}} require sucesivamente tres moléculas proteicas diferentes: [[haptocorrina]], [[factor intrínseco]] e [[transcobalamina II]].

{{clear}}

== Notas ==
{{listaref|colwidth=30em |refs=

&lt;ref name=PMC2809139&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV | title = Advances in the understanding of cobalamin assimilation and metabolism | journal = British Journal of Haematology | volume = 148 | issue = 2 | pages = 195–204 | date = xaneiro de 2010 | pmid = 19832808 | pmc = 2809139 | doi = 10.1111/j.1365-2141.2009.07937.x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dolphin D | title = [205] Preparation of the reduced forms of vitamin B12 and of some analogs of the vitamin B12 coenzyme containing a cobalt-carbon bond. | journal = Methods in Enzymology | date = xaneiro de 1971 | volume = 18 | pages = 34–52 | publisher = Academic Press | veditors = McCormick DB, Wright LD | doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8 | isbn = 9780121818821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;InnoCatalyst&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Brodie JD | title = On the mechanism of catalysis by vitamin B12 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 62 | issue = 2 | pages = 461–7 | date = febreiro de 1969 | pmid = 5256224 | pmc = 277821 | doi = 10.1073/pnas.62.2.461 | bibcode = 1969PNAS...62..461B }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Catalysis&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Shimakoshi H, Hisaeda Y |url= http://www.tciamerica.com/tcimail/backnumber/article/138drE.pdf |title=Environmental-friendly catalysts learned from Vitamin {{chem|B|12}}-dependent enzymes|page=2|journal=Tcimail|volume=128}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Riaz&gt;{{cite journal | vauthors = Riaz M, Ansari ZA, Iqbal F, Akram M  |title=Microbial production of vitamin B12 by methanol utilizing strain of Pseudomonas specie|journal=Pak J. Biochem. Mol. Biol|year=2007|volume=40|series=1|pages=5–10|url=https://pu-pk.academia.edu/MuhammadAkram/Papers/83315/Microbial_production_of_vitamin_B12_by_methanol_utilizing_strain_of}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name = herbert&gt;{{cite journal | vauthors = Herbert V | title = Vitamin B-12: plant sources, requirements, and assay | journal = The American Journal of Clinical Nutrition | volume = 48 | issue = 3 Suppl | pages = 852–8 | date = setembro de 1988 | pmid = 3046314 | doi = 10.1093/ajcn/48.3.852 }}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- unused ref &lt;ref name=Ullmann&gt;{{cite book| vauthors = Blum R | chapter = Vitamins, 11. Niacin (nicotinic acid, nicotinamide) | title = Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry | date = Jxuño de 2000 | pages = 1–9 | doi=10.1002/14356007.a27_443 |isbn=3527306730}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=umm&gt;[https://web.archive.org/web/20070514204818/http://www.umm.edu/altmed/drugs/cyanocobalamin-033700.htm Cyanocobalamin]. University of Maryland Medical Center&lt;/ref&gt;

&lt;!--unused&lt;ref name=Sides&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin (Cyanocobalamin 50microgram tablets). Side effects|url=http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|website=NHS Choices|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150704172930/http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|archive-date=4 de xullo de 2015}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=Sides2&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin Injection|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150419093329/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|archive-date=19 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Anemia&gt;{{cite web|title=Clinical Vitamin B12 Deficiency. Managing Patients|url=https://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150426052222/http://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|archive-date=26 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=blind&gt;{{cite web|title=Vitamin B12|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150405050708/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|archive-date=5 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Hannibal&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Nakano Y | year = 1997 | title = Purification and characterization of aquacobalamin reductases from mammals | journal = Methods Enzymol | volume = 281 | pages = 295–305 | doi = 10.1016/S0076-6879(97)81036-1 | pmid = 9250994 | series = Methods in Enzymology | isbn = 9780121821821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Quadros&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV, Jackson B, Hoffbrand AV, Linnell JC | title = Interconversion of cobalamins in human lymphocytes in vitro and the influence of nitrous oxide on the synthesis of cobalamin coenzymes | journal = Vitamin B12, Proceedings of the Third European Symposium on Vitamin B12 and Intrinsic Factor. | date = 1979 | pages = 1045–1054 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=DSM-fortify&gt;{{cite web|title=DSM in Food, Beverages &amp; Dietary Supplements|url=http://www.dsm.com/markets/foodandbeverages/en_US/products/vitamins/vitamin-b12.html |publisher=DSM|access-date=2 de marzo de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe2&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Abe K, Fujita T, Goto M, Hiemori M, Nakano Y | title = Effects of Microwave Heating on the Loss of Vitamin B(12) in Foods | journal = Journal of Agricultural and Food Chemistry | volume = 46 | issue = 1 | pages = 206–210 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 10554220 | doi = 10.1021/jf970670x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=4REQ&gt;{{cite journal | vauthors = Mancia F, Evans PR | title = Conformational changes on substrate binding to methylmalonyl CoA mutase and new insights into the free radical mechanism | journal = Structure | volume = 6 | issue = 6 | pages = 711–20 | date =xuño de 1998 | pmid = 9655823 | doi = 10.1016/S0969-2126(98)00073-2 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=4REQ  }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=1Q8J&gt;{{cite journal | vauthors = Evans JC, Huddler DP, Hilgers MT, Romanchuk G, Matthews RG, Ludwig ML | title = Structures of the N-terminal modules imply large domain motions during catalysis by methionine synthase | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 101 | issue = 11 | pages = 3729–36 | date = marzo de 2004 | pmid = 14752199 | pmc = 374312 | doi = 10.1073/pnas.0308082100 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=1Q8J | bibcode = 2004PNAS..101.3729E }}&lt;/ref&gt;

}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Adenosilcobalamina]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]

=== Ligazóns externas ===
* {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/cyanocobalamin | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Cyanocobalamin }}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Corrinoides]]</text>
      <sha1>jdgni8wyotecmkve760mtsgqlx34ui9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162923</id>
      <parentid>6162922</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:11:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28545" xml:space="preserve">{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro --&gt;
| nome_IUPAC        = 
| imaxe             = Cyanocobalamin-b12.png
| imaxe2            = Cyanocobalamin-from-xtal-3D-st-noH.png
| alt               = 
| pé_imaxe          =Fórmula esquelética (arriba) e modelo baseado na sua estrutura cristalina (abaixo)&lt;ref&gt;{{ cite journal | title = Inorganic Cyanide as Protecting Group in the Stereospecific Reconstitution of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; from an Artificial Green Secocorrinoid | authors = Lucas Prieto, Markus Neuburger, Bernhard Spingler, Felix Zelder | journal = [[Organic Letters|Org. Lett.]] | year = 2016 | volume = 18 | issue = 20 | pages = 5292–5295 | doi = 10.1021/acs.orglett.6b02611 | pmid = 27726382 | url = https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.orglett.6b02611 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = Cobolin-M,&lt;ref name=Over2019/&gt; Depo-Cobolin,&lt;ref name=Over2019/&gt; outros&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin |title=Cyanocobalamin – Drug Usage Statistics, United States, 2006–2016 |website=ClinCalc.com |access-date=2019-11-09}}&lt;/ref&gt;
| Drugs.com         = {{drugs.com|ppa|cyanocobalamin}}
| MedlinePlus       = a604029
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario = 
| embarazo_US      = &lt;!-- A/B/C/D/X/N --&gt;
| categoría_embarazo= 
| rutas_de_administración = vía oral, [[intramuscular]], [[spray nasal]]&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Nose2019/&gt;
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína    = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         = 
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 68-19-9
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC       = B03
| sufixo_ATC        = BA01
| DrugBank          = DB00115
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=C(C7=NC(=CC8=NC(=C(C4=N5)C)C(C8(C)C)CCC(=O)N)C(C7(C)CC(=O)N)CCC(=O)N)C)[N-]6)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[C-]#N.[Co+3]
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.CN.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-2;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);;/q;-1;+3/p-2/t31-,34-,35-,36-,37+,41-,52-,53-,56-,57?,59-,60+,61+,62+;;/m1../s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = FDJOLVPMNUYSCM-QJRSUKKJSA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 300
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 300
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 1/80
| unidades_sol         =g/ml 
}}
&lt;!-- Definición e usos médicos --&gt;
A '''cianocobalamina''' é unha forma manufacturada da [[vitamina B12|vitamina {{chem|B|12}}]] (cobalamina) usada para tratar a [[deficiencia de vitamina  B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]].&lt;ref name=Over2019&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 Injection: Side Effects, Uses &amp; Dosage |url=https://www.drugs.com/vitamin-b12.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; A deficiencia pode ocorrer na [[anemia perniciosa]], despois dunha [[gastrectomía]], por inxerir vermes planos de peixes do xénero ''[[Diphyllobothrium]]'', ou debido ao [[cancro colorrectal]].&lt;ref name=Daily2019&gt;{{cite web |title=DailyMed – cyanocobalamin, isopropyl alcohol |url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=da925fe7-2051-487f-a9cf-c288249516e7 |website=dailymed.nlm.nih.gov |access-date=19 dea bril de 2019}}&lt;/ref&gt; É menos preferida que a [[hidroxocobalamina]] para o tratamento da deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.&lt;ref name=BNF76/&gt; Utilízase por vía oral, intramuscular ou como spray nasal.&lt;ref name=BNF76&gt;{{cite book|title=British national formulary : BNF 76|date=2018|publisher=Pharmaceutical Press|isbn=9780857113382|pages=993–994|edition=76}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nose2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Side Effects in Detail |url=https://www.drugs.com/sfx/cyanocobalamin-side-effects.html?form=nasal_spray |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- Efectos secundarios e mecanismo --&gt;
A cianocobalamina xeralmente é ben tolerada.&lt;ref name=Lil2019&gt;{{cite book |last1=Lilley |first1=Linda Lane |last2=Collins |first2=Shelly Rainforth |last3=Snyder |first3=Julie S. |title=Pharmacology and the Nursing Process E-Book |date=2019 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323550468 |page=83 |url=https://books.google.com/books?id=hJGCDwAAQBAJ&amp;pg=PA833}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios menores poden ser a [[diarrea]] e o proído.&lt;ref name=Pro2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin - FDA prescribing information, side effects and uses |url=https://www.drugs.com/pro/cyanocobalamin.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios graves poden ser a [[anafilaxe]], un nivel de [[potasio sanguíneo baixo]] e a [[insuficiencia cardíaca]].&lt;ref name=Pro2019/&gt; Non se recomenda o seu uso a persoas alérxicas ao [[cobalto]] ou que teñan a [[enfermidade de Leber]].&lt;ref name=Daily2019/&gt; A vitamina {{chem|B|12}} é un [[nutriente esencial]], o que significa que o corpo non a pode sintetizar, pero é necesaria para vivir.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Markle HV | title = Cobalamin | journal = Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences | volume = 33 | issue = 4 | pages = 247–356 | date = 1996 | pmid = 8875026 | doi = 10.3109/10408369609081009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;

&lt;!-- Sociedade e cultura --&gt;
A cianocobalamina foi fabricada por primeira vez na década de 1940.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Orkin |first1=Stuart H. |last2=Nathan |first2=David G. |last3=Ginsburg |first3=David |last4=Look |first4=A. Thomas |last5=Fisher |first5=David E. |last6=Lux |first6=Samuel |title=Nathan and Oski's Hematology and Oncology of Infancy and Childhood E-Book |date=2014 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323291774 |page=309 |url=https://books.google.com/books?id=gjWaBQAAQBAJ&amp;pg=PA309}}&lt;/ref&gt; Está dispoñible como [[medicamento xenérico]].&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = The Top 300 of 2019 | url = https://clincalc.com/DrugStats/Top300Drugs.aspx | website = ClinCalc | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = Cyanocobalamin - Drug Usage Statistics | website = ClinCalc | url = https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;

== Usos médicos ==

A cianocobalamina adoita prescribirse despois da extirpación de parte ou todo o [[estómago]] ou [[intestino]] para asegurar que haberá un nivel axeitado de vitamina {{chem|B|12}} no sangue. Tamén se usa na [[anemia perniciosa]], [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]] (debido a unha baixa inxestión de alimentos que a conteñan ou incapacidade de absorbela debido a factores xenéticos ou doutro tipo), [[tirotoxicose]], [[hemorraxia]], [[cancro]], e enfermidades hepáticas e renais. As inxeccións de cianocobalamina adoitan prescribirse aos pacientes de [[bypass gástrico]] e que teñen parte do [[intestino delgado]] con bypass, o que fai difícil que absorban vitamina {{chem|B|12}} dos alimentos ou vitaminas administradas por vía oral. A cianocobalamina tamén se usa para realizar o [[test de Schilling]] para comprobar a capacidade de absorber vitamina {{chem|B|12}}.{{R|umm}}

A cianocobalamina tamén se produce no corpo (e despois é excretada polos ouriños) despois de que se administrou [[hidroxocobalamina]] por vía intravenosa para tratar o [[envelenamento por cianuro]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = MacLennan L, Moiemen N | title = Management of cyanide toxicity in patients with burns | journal = Burns | volume = 41 | issue = 1 | pages = 18–24 | date = febreiro 2015 | pmid = 24994676 | doi = 10.1016/j.burns.2014.06.001 }}&lt;/ref&gt;

== Efectos secundarios ==

Posibles efectos secundarios da inxección de cianocobalamina son: reaccións alérxicas como [[urticaria]]s, dificultade ao respirar; rubor na face; brazos, pés, nocellos ou parte inferior das pernas inchados; gran sede, e [[diarrea]]. Efectos secundarios menos graves poden ser: dor de cabeza, mareos, dores nas pernas, proído ou erupcións cutáneas.{{R|Sides2}}

O tratamento da [[anemia megaloblástica]] concorrente con deficiencia de vitamina {{chem|B|12}} usando vitámeros {{chem|B|12}} (como a cianocobalamina), crea a posibilidade de [[hipocalemia]] debido ao incremento da [[eritropoese]] (produción de [[glóbulo vermello|glóbulos vermellos]]) e a consecuente captación celular de [[potasio]] despois da resolución da anemia.{{R|Anemia}} Cando se trata con cianocobalamina, os pacientes da [[enfermidade de Leber]] poden desenvolver unha [[atrofia óptica]] grave, que posiblemente orixine cegueira.{{R|blind}}

== Química ==

A vitamina {{chem|B|12}} é o nome &quot;descritor xenérico&quot; para calquera dos vitámeros da vitamina {{chem|B|12}}. Os animias, entre eles os humanos, poden converter a cianocobalamina en calquera dos compostos activos da vitamina {{chem|B|12}}.{{R|PMC2809139}}

A cianocobalamina é un dos [[vitámero]]s máis amplamente fabricado da familia da vitamina {{chem|B|12}} (a familia de compostos químicos que funcionan como {{chem|B|12}} cando se administran no corpo), porque a cianocobalamina é a forma máis estable no aire da {{chem|B|12}}.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Injection |url=https://www.empowerpharmacy.com/drugs/cyanocobalamin-vitamin-b12-injection |website=Empower Pharmacy |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; É a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 (Cyanocobalamin) |url=https://med.libretexts.org/Courses/American_River_College/General_Nutrition_Textbook_(not_Plant-Based)-_reference_for_NUTRI_303_(Hagenburger)/7%3A_Vitamins/7.3%3A_Water_Soluble_Vitamins/Vitamin_B12_(Cyanocobalamin) |website=+Medicine LibreTexts |date=12 de maio de 2017 |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de cristalizar e, por tanto, a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=TERMIUM Plus® |url=https://www.btb.termiumplus.gc.ca/tpv2alpha/alpha-eng.html?lang=eng&amp;i=&amp;index=enw&amp;srchtxt=CYANOCOBALAMIN |website=Canada.ca |date = 8 outubro de 2009|publisher=Government of Canada |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de purificar unha vez que se produce por [[fermentación bacteriana]]. Pode obterse en forma de cristais vermellos escuros ou como un po vermello amorfo. A cianocobalamina é [[higroscópica]] na súa forma [[anhidro]], e moderadamente soluble en auga (1:80).&lt;ref&gt;{{cite web |title=Nascobal® (Cyanocobalamin, USP) Nasal Spray 500 mcg/spray 0.125 mL Rx only |url=https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2014/021642s020lbl.pdf |website=Access Data FDA |access-date=2 deabril de 2021}}&lt;/ref&gt; É estable no [[autoclave]] durante curtos períodos de tempo a 121° C. Os [[coencima]]s de vitamina {{chem|B|12}} son inestable á luz. Despois de tomala, o [[ligando]] [[cianuro]] é substituído por outros grupos ([[adenosil]], [[metil]]) para producir as formas bioloxicamene activas. O cianuro é convertido en [[tiocianato]] e excretado polos riles.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Pimenta |first1=Eduardo |title=Cardiac Intensive Care |date=23 de marzo de 2010 |publisher=Saunders |isbn=9781416037736 |page=Chapter 28 |edition=Second |url=https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/thiocyanate |access-date=1 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt;

=== Reaccións químicas ===

[[Ficheiro:Various reduced forms of Cyanocobalamin.jpg|miniatura|Formas reducidas da cianocobalamina, con Co(I) (arriba), Co(II) (no medio), e Co(III) (abaixo)]]
Nas cobalaminas o [[cobalto]] está normalmente en estado trivalente, Co(III). Porén, en condicións redutoras, o centro de cobalto é reducido a Co(II) ou mesmo a Co(I), que se denominan xeralmente {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}}, onde r significa 'reducido' e s, 'superreducido'.

A {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}} poden prepararse a partir de cianocobalamina por redución potencial controlada ou redución química usando [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, [[cinc]] en [[ácido acético]] ou pola acción de [[tiol|tiois]]. Tanto a {{chem|B|12r}} coma a {{chem|B|12s}} son indefinidamente estables en condicións libres de oxíxeno. A {{chem|B|12r}} ten aspecto marrón alaranxado en solución, mentres que a {{chem|B|12s}} é verde azulada baixo luz natural e púrpura baixo luz artificial.{{R|MechB12}}

A {{chem|B|12s}} é unha das especies máis [[nucleófilo|nucleófilas]] coñecidas en solución acuosa.{{R|MechB12}} Esta propiedade permite a preparación conveniente de análogos da cobalamina con disferentes substituíntes, por ataque nucleofílico sobre os [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]] e haluros de vinilo.{{R|MechB12}}

Por exemplo, a cianocobalamina pode converterse nas súas cobalaminas análogas por redución a {{chem|B|12s}}, seguido da adición dos correspondentes [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]], [[haluro de acilo|haluros de acilo]], [[alqueno]]s ou [[alquino]]s. O [[impedimento estérico]] é o principal factor limitante na síntese de análogos do coencima {{chem|B|12}}. Por exemplo, non ocorre ningunha reacción entre o cloruro de [[neopentilo]] e a {{chem|B|12s}}, mentres que os análogos de haluro de alquilo secundario son demasiado inestables para ser illados.{{R|MechB12}} Este efecto pode deberse á forte coordinación entre o [[benzimidazol]] e o átomo de cobalto central, baixándoo ata o plano do anel de [[corrina]]. O [[efecto trans]] determina a polaridade do enlace Co–C así formado. Porén, unha vez que o [[benzimidazol]] é separado do cobalto por cuaternización con [[ioduro de metilo]], é substituído por {{chem|H|2|O}} ou ións [[hidroxilo]]. Varios haluros de alquilo secundarios son despois atacados facilmente pola {{chem|B|12s}} modificada para dar os correspondentes análogos de cobalamina estables.{{R|InnoCatalyst}} Os produtos son xeralmente extraídos e purificados por extracción con cloruro de fenol-metileno ou por [[cromatografía en columna]].{{R|MechB12}}

Entre os análogos da [[cobalamina]] preparados por este método están os coencimas que aparecen na Natureza [[metilcobalamina]] e [[cobamamida]], e outras cobalaminas que non aparecen na Naureza, como a vinilcobalamina, carboximetilcobalamina e ciclohexilcobalamina.{{R|MechB12}} Esta reacción está baixo revisión para o seu uso como catalizador da [[deshaloxenación química]], reactivos orgánicos e sistemas catalizadores fotosensibilizados.{{R|Catalysis}}

== Produción ==

A cianocobalamina prepárase comercialmente por [[fermentación bacteriana]]. A fermentación por diversos [[microorganismo]]s rende unha mestura de [[metilcobalamina]], [[hidroxocobalamina]] e [[adenosilcobalamina]]. Estes compostos son convertidos en cianocobalamina pola adición de [[cianuro de potasio]] en presenza de [[nitrito de sodio]] e calor. Como múltiples especies de ''[[Propionibacterium]]'' non producen  [[exotoxina]]s ou [[endotoxina]]s e teñen o status [[GRAS]] (xeralmente considerado como seguro) dado pola [[FDA]] norteamericana, son os organismos preferidos para a fermentación bacteriana para a produción de vitamina {{chem|B|12}}.{{R|Riaz}}

Historicamente, pensábase que a forma fisiolóxica era a cianocobalamina. Isto debíase a que a [[hidroxocobalamina]] producida polas bacterias era cambiada a cianocobalamina durante a purificación en columnas de [[carbón activado]] despois da separación de cultivos bacterianos (porque o [[cianuro]] está presente de forma natural no carbón activado).&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Linnell JC, Matthews DM | title = Cobalamin metabolism and its clinical aspects | journal = Clinical Science | volume = 66 | issue = 2 | pages = 113–121 | date = febreiro de 1984 | pmid = 6420106 | doi = 10.1042/cs0660113 }}&lt;/ref&gt; A cianocobalamina é a forma presente na maioría das preparacións farmacéuticas porque engadir cianuro estabiliza a molécula.{{R|herbert}}

A produción total mundial de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, feita por catro empresas (a francesa Sanofi-Aventis e tres compañías chinesas) en 2008 foi de 35 toneladas.&lt;ref&gt;{{cite news|first=Yemei|last=Zhang |date=26 de xaneiro de 2009|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20130513111828/http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-date=13 de maio de 2013|title=New round of price slashing in vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; sector (Fine and Specialty)|website=China Chemical Reporter}}&lt;/ref&gt;

== Metabolismo ==

As dúas formas bioactivas de vitamina {{chem|B|12}} son a [[metilcobalamina]] no [[citosol]] e a [[adenosilcobalamina]] nas [[mitocondria]]s. As multivitaminas adoitan conter cianocobalamina, que se supón se converte nas formas bioactivas no corpo. Tanto a metilcobalamina coma a adenosilcobalamina están dispoñibles comercialmente como pílulas de suplementos dietéticos. O produto do [[xene]] ''[[MMACHC]]'' cataliza a descianación da cianocobalamina así como a desalquilación de alquilcobalaminas incluíndo a metilcobalamina e a adenosilcobalamina.{{R|Hannibal}} Esta función foi tamén atribuída a [[Cianocobalamina redutase (eliminadora de cianuro)|cobalamina redutases]].{{R|Watanabe}} O produto do xene ''MMACHC'' e as cobalamina redutases permiten a interconversión de ciano- e alquilcobalaminas.{{R|Quadros}}

A cianocobalamina engádese como forticante {{R|DSM-fortify}} da nutrición, en leite en po para meniños, cereais para almorzo e bebidas enerxéticas para humanos, tamén a alimentos de animais para aves de curral, porcos e peixes. A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ao [[cianuro de hidróxeno]] e o [[óxido nítrico]] do fume do tabaco. Tamén se inactiva debido ao [[óxido nitroso]] {{chem|N|2|O}} (gas do riso), usado en [[anestesia]] e como droga recreativa.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Thompson AG, Leite MI, Lunn MP, Bennett DL | title = Whippits, nitrous oxide and the dangers of legal highs | journal = Practical Neurology | volume = 15 | issue = 3 | pages = 207–9 | date = xuño de 2015 | pmid = 25977272 | pmc = 4453489 | doi = 10.1136/practneurol-2014-001071 }}&lt;/ref&gt; A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ás microondas ou outras formas de quentamento.{{R|Watanabe2}}

=== No citosol ===

A [[metilcobalamina]] e o [[5-metiltetrahidrofolato]] son necesarios para que a [[metionina sintase]] no ciclo da [[metionina]] transfira un grupo metilo do [[5-metiltetrahidrofolato]] á [[homocisteína]], xerando así [[tetrahidrofolato]] (THF) e [[metionina]], que se usa para facer [[SAMe]]. O [[SAMe]] é o doante de metilo universal e utilízase para a [[metilación do ADN]] e para producir [[fosfolípido]]s para as [[membrana celular|membranas celulares]], [[colina]], [[esfingomielina]], [[acetilcolina]] e outros [[neurotransmisor]]es.

=== En mitocondrias ===
[[Ficheiro:Odd-chain FA oxydation.png|miniatura|upright|A vitamina {{chem|B|12}} [[adenosilcobalamina]] no metabolismo do [[colesterol]] mitocondrial e de proteínas.]]

Os encimas que usan {{chem|B|12}} como [[cofactor]] incorporado son a [[metilmalonil-CoA mutase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 4REQ{{R|4REQ}}) e a [[metionina sintase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 1Q8J).{{R|1Q8J}}

O [[metabolismo]] do [[propionil-CoA]] ocorre nas mitocondrias e para que se leve a cabo cómpre vitamina {{chem|B|12}} (en forma de [[adenosilcobalamina]]) para facer [[succinil-CoA]]. Cando a conversión de propionil-CoA a succinil-CoA nas mitocondrias falla debido á deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}, orixínanse niveis sanguíneos elevados de [[ácido metilmalónico]]. Así, niveis sanguíneos elevados de [[homocisteína]] e ácido metilmalónico poden ambos ser indicadores de deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.

A [[adenosilcobalamina]] é necesaria como [[cofactor]] do [[encima]] [[metilmalonil-CoA mutase]] (MUT). O procesamento do colesterol e proteínas dá lugar a propionil-CoA, que se converte en [[metilmalonil-CoA]], que se usa para que o encima MUT produza succinil-CoA. A vitamina {{chem|B|12}} é necesaria para a prevención da anemia, xa que a produción de [[porfirina]] e [[hemo]] nas [[mitocondria]]s para sintetizar [[hemoglobina]] nos glóbulos vermellos depende do succinil-CoA feito a partir de vitamina {{chem|B|12}}.

=== Absorción e transporte ===

Unha inadecuada absorción da vitamina {{chem|B|12}} pode estar relacionada coa [[enfermidade celíaca]]. A absorción intestinal de vitamina {{chem|B|12}} require sucesivamente tres moléculas proteicas diferentes: [[haptocorrina]], [[factor intrínseco]] e [[transcobalamina II]].

{{clear}}

== Notas ==
{{listaref|colwidth=30em |refs=

&lt;ref name=PMC2809139&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV | title = Advances in the understanding of cobalamin assimilation and metabolism | journal = British Journal of Haematology | volume = 148 | issue = 2 | pages = 195–204 | date = xaneiro de 2010 | pmid = 19832808 | pmc = 2809139 | doi = 10.1111/j.1365-2141.2009.07937.x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dolphin D | title = [205] Preparation of the reduced forms of vitamin B12 and of some analogs of the vitamin B12 coenzyme containing a cobalt-carbon bond. | journal = Methods in Enzymology | date = xaneiro de 1971 | volume = 18 | pages = 34–52 | publisher = Academic Press | veditors = McCormick DB, Wright LD | doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8 | isbn = 9780121818821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;InnoCatalyst&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Brodie JD | title = On the mechanism of catalysis by vitamin B12 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 62 | issue = 2 | pages = 461–7 | date = febreiro de 1969 | pmid = 5256224 | pmc = 277821 | doi = 10.1073/pnas.62.2.461 | bibcode = 1969PNAS...62..461B }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Catalysis&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Shimakoshi H, Hisaeda Y |url= http://www.tciamerica.com/tcimail/backnumber/article/138drE.pdf |title=Environmental-friendly catalysts learned from Vitamin {{chem|B|12}}-dependent enzymes|page=2|journal=Tcimail|volume=128}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Riaz&gt;{{cite journal | vauthors = Riaz M, Ansari ZA, Iqbal F, Akram M  |title=Microbial production of vitamin B12 by methanol utilizing strain of Pseudomonas specie|journal=Pak J. Biochem. Mol. Biol|year=2007|volume=40|series=1|pages=5–10|url=https://pu-pk.academia.edu/MuhammadAkram/Papers/83315/Microbial_production_of_vitamin_B12_by_methanol_utilizing_strain_of}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name = herbert&gt;{{cite journal | vauthors = Herbert V | title = Vitamin B-12: plant sources, requirements, and assay | journal = The American Journal of Clinical Nutrition | volume = 48 | issue = 3 Suppl | pages = 852–8 | date = setembro de 1988 | pmid = 3046314 | doi = 10.1093/ajcn/48.3.852 }}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- unused ref &lt;ref name=Ullmann&gt;{{cite book| vauthors = Blum R | chapter = Vitamins, 11. Niacin (nicotinic acid, nicotinamide) | title = Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry | date = Jxuño de 2000 | pages = 1–9 | doi=10.1002/14356007.a27_443 |isbn=3527306730}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=umm&gt;[https://web.archive.org/web/20070514204818/http://www.umm.edu/altmed/drugs/cyanocobalamin-033700.htm Cyanocobalamin]. University of Maryland Medical Center&lt;/ref&gt;

&lt;!--unused&lt;ref name=Sides&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin (Cyanocobalamin 50microgram tablets). Side effects|url=http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|website=NHS Choices|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150704172930/http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|archive-date=4 de xullo de 2015}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=Sides2&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin Injection|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150419093329/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|archive-date=19 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Anemia&gt;{{cite web|title=Clinical Vitamin B12 Deficiency. Managing Patients|url=https://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150426052222/http://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|archive-date=26 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=blind&gt;{{cite web|title=Vitamin B12|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150405050708/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|archive-date=5 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Hannibal&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Nakano Y | year = 1997 | title = Purification and characterization of aquacobalamin reductases from mammals | journal = Methods Enzymol | volume = 281 | pages = 295–305 | doi = 10.1016/S0076-6879(97)81036-1 | pmid = 9250994 | series = Methods in Enzymology | isbn = 9780121821821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Quadros&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV, Jackson B, Hoffbrand AV, Linnell JC | title = Interconversion of cobalamins in human lymphocytes in vitro and the influence of nitrous oxide on the synthesis of cobalamin coenzymes | journal = Vitamin B12, Proceedings of the Third European Symposium on Vitamin B12 and Intrinsic Factor. | date = 1979 | pages = 1045–1054 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=DSM-fortify&gt;{{cite web|title=DSM in Food, Beverages &amp; Dietary Supplements|url=http://www.dsm.com/markets/foodandbeverages/en_US/products/vitamins/vitamin-b12.html |publisher=DSM|access-date=2 de marzo de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe2&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Abe K, Fujita T, Goto M, Hiemori M, Nakano Y | title = Effects of Microwave Heating on the Loss of Vitamin B(12) in Foods | journal = Journal of Agricultural and Food Chemistry | volume = 46 | issue = 1 | pages = 206–210 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 10554220 | doi = 10.1021/jf970670x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=4REQ&gt;{{cite journal | vauthors = Mancia F, Evans PR | title = Conformational changes on substrate binding to methylmalonyl CoA mutase and new insights into the free radical mechanism | journal = Structure | volume = 6 | issue = 6 | pages = 711–20 | date =xuño de 1998 | pmid = 9655823 | doi = 10.1016/S0969-2126(98)00073-2 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=4REQ  }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=1Q8J&gt;{{cite journal | vauthors = Evans JC, Huddler DP, Hilgers MT, Romanchuk G, Matthews RG, Ludwig ML | title = Structures of the N-terminal modules imply large domain motions during catalysis by methionine synthase | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 101 | issue = 11 | pages = 3729–36 | date = marzo de 2004 | pmid = 14752199 | pmc = 374312 | doi = 10.1073/pnas.0308082100 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=1Q8J | bibcode = 2004PNAS..101.3729E }}&lt;/ref&gt;

}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Adenosilcobalamina]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]

=== Ligazóns externas ===
* {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/cyanocobalamin | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Cyanocobalamin }}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Corrinoides]]</text>
      <sha1>oyyl4nryzrch2o8et1r6wf31j9e978p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162924</id>
      <parentid>6162923</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:12:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28546" xml:space="preserve">{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro --&gt;
| nome_IUPAC        = 
| imaxe             = Cyanocobalamin-b12.png
| imaxe2            = Cyanocobalamin-from-xtal-3D-st-noH.png
| alt               = 
| pé_imaxe          =Fórmula esquelética (arriba) e modelo baseado na súa estrutura cristalina (abaixo)&lt;ref&gt;{{ cite journal | title = Inorganic Cyanide as Protecting Group in the Stereospecific Reconstitution of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; from an Artificial Green Secocorrinoid | authors = Lucas Prieto, Markus Neuburger, Bernhard Spingler, Felix Zelder | journal = [[Organic Letters|Org. Lett.]] | year = 2016 | volume = 18 | issue = 20 | pages = 5292–5295 | doi = 10.1021/acs.orglett.6b02611 | pmid = 27726382 | url = https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.orglett.6b02611 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = Cobolin-M,&lt;ref name=Over2019/&gt; Depo-Cobolin,&lt;ref name=Over2019/&gt; outros&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin |title=Cyanocobalamin – Drug Usage Statistics, United States, 2006–2016 |website=ClinCalc.com |access-date=2019-11-09}}&lt;/ref&gt;
| Drugs.com         = {{drugs.com|ppa|cyanocobalamin}}
| MedlinePlus       = a604029
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario = 
| embarazo_US      = &lt;!-- A/B/C/D/X/N --&gt;
| categoría_embarazo= 
| rutas_de_administración = vía oral, [[intramuscular]], [[spray nasal]]&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Nose2019/&gt;
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína    = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         = 
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 68-19-9
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC       = B03
| sufixo_ATC        = BA01
| DrugBank          = DB00115
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=C(C7=NC(=CC8=NC(=C(C4=N5)C)C(C8(C)C)CCC(=O)N)C(C7(C)CC(=O)N)CCC(=O)N)C)[N-]6)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[C-]#N.[Co+3]
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.CN.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-2;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);;/q;-1;+3/p-2/t31-,34-,35-,36-,37+,41-,52-,53-,56-,57?,59-,60+,61+,62+;;/m1../s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = FDJOLVPMNUYSCM-QJRSUKKJSA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 300
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 300
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 1/80
| unidades_sol         =g/ml 
}}
&lt;!-- Definición e usos médicos --&gt;
A '''cianocobalamina''' é unha forma manufacturada da [[vitamina B12|vitamina {{chem|B|12}}]] (cobalamina) usada para tratar a [[deficiencia de vitamina  B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]].&lt;ref name=Over2019&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 Injection: Side Effects, Uses &amp; Dosage |url=https://www.drugs.com/vitamin-b12.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; A deficiencia pode ocorrer na [[anemia perniciosa]], despois dunha [[gastrectomía]], por inxerir vermes planos de peixes do xénero ''[[Diphyllobothrium]]'', ou debido ao [[cancro colorrectal]].&lt;ref name=Daily2019&gt;{{cite web |title=DailyMed – cyanocobalamin, isopropyl alcohol |url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=da925fe7-2051-487f-a9cf-c288249516e7 |website=dailymed.nlm.nih.gov |access-date=19 dea bril de 2019}}&lt;/ref&gt; É menos preferida que a [[hidroxocobalamina]] para o tratamento da deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.&lt;ref name=BNF76/&gt; Utilízase por vía oral, intramuscular ou como spray nasal.&lt;ref name=BNF76&gt;{{cite book|title=British national formulary : BNF 76|date=2018|publisher=Pharmaceutical Press|isbn=9780857113382|pages=993–994|edition=76}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nose2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Side Effects in Detail |url=https://www.drugs.com/sfx/cyanocobalamin-side-effects.html?form=nasal_spray |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- Efectos secundarios e mecanismo --&gt;
A cianocobalamina xeralmente é ben tolerada.&lt;ref name=Lil2019&gt;{{cite book |last1=Lilley |first1=Linda Lane |last2=Collins |first2=Shelly Rainforth |last3=Snyder |first3=Julie S. |title=Pharmacology and the Nursing Process E-Book |date=2019 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323550468 |page=83 |url=https://books.google.com/books?id=hJGCDwAAQBAJ&amp;pg=PA833}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios menores poden ser a [[diarrea]] e o proído.&lt;ref name=Pro2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin - FDA prescribing information, side effects and uses |url=https://www.drugs.com/pro/cyanocobalamin.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios graves poden ser a [[anafilaxe]], un nivel de [[potasio sanguíneo baixo]] e a [[insuficiencia cardíaca]].&lt;ref name=Pro2019/&gt; Non se recomenda o seu uso a persoas alérxicas ao [[cobalto]] ou que teñan a [[enfermidade de Leber]].&lt;ref name=Daily2019/&gt; A vitamina {{chem|B|12}} é un [[nutriente esencial]], o que significa que o corpo non a pode sintetizar, pero é necesaria para vivir.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Markle HV | title = Cobalamin | journal = Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences | volume = 33 | issue = 4 | pages = 247–356 | date = 1996 | pmid = 8875026 | doi = 10.3109/10408369609081009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;

&lt;!-- Sociedade e cultura --&gt;
A cianocobalamina foi fabricada por primeira vez na década de 1940.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Orkin |first1=Stuart H. |last2=Nathan |first2=David G. |last3=Ginsburg |first3=David |last4=Look |first4=A. Thomas |last5=Fisher |first5=David E. |last6=Lux |first6=Samuel |title=Nathan and Oski's Hematology and Oncology of Infancy and Childhood E-Book |date=2014 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323291774 |page=309 |url=https://books.google.com/books?id=gjWaBQAAQBAJ&amp;pg=PA309}}&lt;/ref&gt; Está dispoñible como [[medicamento xenérico]].&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = The Top 300 of 2019 | url = https://clincalc.com/DrugStats/Top300Drugs.aspx | website = ClinCalc | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = Cyanocobalamin - Drug Usage Statistics | website = ClinCalc | url = https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;

== Usos médicos ==

A cianocobalamina adoita prescribirse despois da extirpación de parte ou todo o [[estómago]] ou [[intestino]] para asegurar que haberá un nivel axeitado de vitamina {{chem|B|12}} no sangue. Tamén se usa na [[anemia perniciosa]], [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]] (debido a unha baixa inxestión de alimentos que a conteñan ou incapacidade de absorbela debido a factores xenéticos ou doutro tipo), [[tirotoxicose]], [[hemorraxia]], [[cancro]], e enfermidades hepáticas e renais. As inxeccións de cianocobalamina adoitan prescribirse aos pacientes de [[bypass gástrico]] e que teñen parte do [[intestino delgado]] con bypass, o que fai difícil que absorban vitamina {{chem|B|12}} dos alimentos ou vitaminas administradas por vía oral. A cianocobalamina tamén se usa para realizar o [[test de Schilling]] para comprobar a capacidade de absorber vitamina {{chem|B|12}}.{{R|umm}}

A cianocobalamina tamén se produce no corpo (e despois é excretada polos ouriños) despois de que se administrou [[hidroxocobalamina]] por vía intravenosa para tratar o [[envelenamento por cianuro]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = MacLennan L, Moiemen N | title = Management of cyanide toxicity in patients with burns | journal = Burns | volume = 41 | issue = 1 | pages = 18–24 | date = febreiro 2015 | pmid = 24994676 | doi = 10.1016/j.burns.2014.06.001 }}&lt;/ref&gt;

== Efectos secundarios ==

Posibles efectos secundarios da inxección de cianocobalamina son: reaccións alérxicas como [[urticaria]]s, dificultade ao respirar; rubor na face; brazos, pés, nocellos ou parte inferior das pernas inchados; gran sede, e [[diarrea]]. Efectos secundarios menos graves poden ser: dor de cabeza, mareos, dores nas pernas, proído ou erupcións cutáneas.{{R|Sides2}}

O tratamento da [[anemia megaloblástica]] concorrente con deficiencia de vitamina {{chem|B|12}} usando vitámeros {{chem|B|12}} (como a cianocobalamina), crea a posibilidade de [[hipocalemia]] debido ao incremento da [[eritropoese]] (produción de [[glóbulo vermello|glóbulos vermellos]]) e a consecuente captación celular de [[potasio]] despois da resolución da anemia.{{R|Anemia}} Cando se trata con cianocobalamina, os pacientes da [[enfermidade de Leber]] poden desenvolver unha [[atrofia óptica]] grave, que posiblemente orixine cegueira.{{R|blind}}

== Química ==

A vitamina {{chem|B|12}} é o nome &quot;descritor xenérico&quot; para calquera dos vitámeros da vitamina {{chem|B|12}}. Os animias, entre eles os humanos, poden converter a cianocobalamina en calquera dos compostos activos da vitamina {{chem|B|12}}.{{R|PMC2809139}}

A cianocobalamina é un dos [[vitámero]]s máis amplamente fabricado da familia da vitamina {{chem|B|12}} (a familia de compostos químicos que funcionan como {{chem|B|12}} cando se administran no corpo), porque a cianocobalamina é a forma máis estable no aire da {{chem|B|12}}.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Injection |url=https://www.empowerpharmacy.com/drugs/cyanocobalamin-vitamin-b12-injection |website=Empower Pharmacy |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; É a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 (Cyanocobalamin) |url=https://med.libretexts.org/Courses/American_River_College/General_Nutrition_Textbook_(not_Plant-Based)-_reference_for_NUTRI_303_(Hagenburger)/7%3A_Vitamins/7.3%3A_Water_Soluble_Vitamins/Vitamin_B12_(Cyanocobalamin) |website=+Medicine LibreTexts |date=12 de maio de 2017 |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de cristalizar e, por tanto, a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=TERMIUM Plus® |url=https://www.btb.termiumplus.gc.ca/tpv2alpha/alpha-eng.html?lang=eng&amp;i=&amp;index=enw&amp;srchtxt=CYANOCOBALAMIN |website=Canada.ca |date = 8 outubro de 2009|publisher=Government of Canada |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de purificar unha vez que se produce por [[fermentación bacteriana]]. Pode obterse en forma de cristais vermellos escuros ou como un po vermello amorfo. A cianocobalamina é [[higroscópica]] na súa forma [[anhidro]], e moderadamente soluble en auga (1:80).&lt;ref&gt;{{cite web |title=Nascobal® (Cyanocobalamin, USP) Nasal Spray 500 mcg/spray 0.125 mL Rx only |url=https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2014/021642s020lbl.pdf |website=Access Data FDA |access-date=2 deabril de 2021}}&lt;/ref&gt; É estable no [[autoclave]] durante curtos períodos de tempo a 121° C. Os [[coencima]]s de vitamina {{chem|B|12}} son inestable á luz. Despois de tomala, o [[ligando]] [[cianuro]] é substituído por outros grupos ([[adenosil]], [[metil]]) para producir as formas bioloxicamene activas. O cianuro é convertido en [[tiocianato]] e excretado polos riles.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Pimenta |first1=Eduardo |title=Cardiac Intensive Care |date=23 de marzo de 2010 |publisher=Saunders |isbn=9781416037736 |page=Chapter 28 |edition=Second |url=https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/thiocyanate |access-date=1 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt;

=== Reaccións químicas ===

[[Ficheiro:Various reduced forms of Cyanocobalamin.jpg|miniatura|Formas reducidas da cianocobalamina, con Co(I) (arriba), Co(II) (no medio), e Co(III) (abaixo)]]
Nas cobalaminas o [[cobalto]] está normalmente en estado trivalente, Co(III). Porén, en condicións redutoras, o centro de cobalto é reducido a Co(II) ou mesmo a Co(I), que se denominan xeralmente {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}}, onde r significa 'reducido' e s, 'superreducido'.

A {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}} poden prepararse a partir de cianocobalamina por redución potencial controlada ou redución química usando [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, [[cinc]] en [[ácido acético]] ou pola acción de [[tiol|tiois]]. Tanto a {{chem|B|12r}} coma a {{chem|B|12s}} son indefinidamente estables en condicións libres de oxíxeno. A {{chem|B|12r}} ten aspecto marrón alaranxado en solución, mentres que a {{chem|B|12s}} é verde azulada baixo luz natural e púrpura baixo luz artificial.{{R|MechB12}}

A {{chem|B|12s}} é unha das especies máis [[nucleófilo|nucleófilas]] coñecidas en solución acuosa.{{R|MechB12}} Esta propiedade permite a preparación conveniente de análogos da cobalamina con disferentes substituíntes, por ataque nucleofílico sobre os [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]] e haluros de vinilo.{{R|MechB12}}

Por exemplo, a cianocobalamina pode converterse nas súas cobalaminas análogas por redución a {{chem|B|12s}}, seguido da adición dos correspondentes [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]], [[haluro de acilo|haluros de acilo]], [[alqueno]]s ou [[alquino]]s. O [[impedimento estérico]] é o principal factor limitante na síntese de análogos do coencima {{chem|B|12}}. Por exemplo, non ocorre ningunha reacción entre o cloruro de [[neopentilo]] e a {{chem|B|12s}}, mentres que os análogos de haluro de alquilo secundario son demasiado inestables para ser illados.{{R|MechB12}} Este efecto pode deberse á forte coordinación entre o [[benzimidazol]] e o átomo de cobalto central, baixándoo ata o plano do anel de [[corrina]]. O [[efecto trans]] determina a polaridade do enlace Co–C así formado. Porén, unha vez que o [[benzimidazol]] é separado do cobalto por cuaternización con [[ioduro de metilo]], é substituído por {{chem|H|2|O}} ou ións [[hidroxilo]]. Varios haluros de alquilo secundarios son despois atacados facilmente pola {{chem|B|12s}} modificada para dar os correspondentes análogos de cobalamina estables.{{R|InnoCatalyst}} Os produtos son xeralmente extraídos e purificados por extracción con cloruro de fenol-metileno ou por [[cromatografía en columna]].{{R|MechB12}}

Entre os análogos da [[cobalamina]] preparados por este método están os coencimas que aparecen na Natureza [[metilcobalamina]] e [[cobamamida]], e outras cobalaminas que non aparecen na Naureza, como a vinilcobalamina, carboximetilcobalamina e ciclohexilcobalamina.{{R|MechB12}} Esta reacción está baixo revisión para o seu uso como catalizador da [[deshaloxenación química]], reactivos orgánicos e sistemas catalizadores fotosensibilizados.{{R|Catalysis}}

== Produción ==

A cianocobalamina prepárase comercialmente por [[fermentación bacteriana]]. A fermentación por diversos [[microorganismo]]s rende unha mestura de [[metilcobalamina]], [[hidroxocobalamina]] e [[adenosilcobalamina]]. Estes compostos son convertidos en cianocobalamina pola adición de [[cianuro de potasio]] en presenza de [[nitrito de sodio]] e calor. Como múltiples especies de ''[[Propionibacterium]]'' non producen  [[exotoxina]]s ou [[endotoxina]]s e teñen o status [[GRAS]] (xeralmente considerado como seguro) dado pola [[FDA]] norteamericana, son os organismos preferidos para a fermentación bacteriana para a produción de vitamina {{chem|B|12}}.{{R|Riaz}}

Historicamente, pensábase que a forma fisiolóxica era a cianocobalamina. Isto debíase a que a [[hidroxocobalamina]] producida polas bacterias era cambiada a cianocobalamina durante a purificación en columnas de [[carbón activado]] despois da separación de cultivos bacterianos (porque o [[cianuro]] está presente de forma natural no carbón activado).&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Linnell JC, Matthews DM | title = Cobalamin metabolism and its clinical aspects | journal = Clinical Science | volume = 66 | issue = 2 | pages = 113–121 | date = febreiro de 1984 | pmid = 6420106 | doi = 10.1042/cs0660113 }}&lt;/ref&gt; A cianocobalamina é a forma presente na maioría das preparacións farmacéuticas porque engadir cianuro estabiliza a molécula.{{R|herbert}}

A produción total mundial de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, feita por catro empresas (a francesa Sanofi-Aventis e tres compañías chinesas) en 2008 foi de 35 toneladas.&lt;ref&gt;{{cite news|first=Yemei|last=Zhang |date=26 de xaneiro de 2009|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20130513111828/http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-date=13 de maio de 2013|title=New round of price slashing in vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; sector (Fine and Specialty)|website=China Chemical Reporter}}&lt;/ref&gt;

== Metabolismo ==

As dúas formas bioactivas de vitamina {{chem|B|12}} son a [[metilcobalamina]] no [[citosol]] e a [[adenosilcobalamina]] nas [[mitocondria]]s. As multivitaminas adoitan conter cianocobalamina, que se supón se converte nas formas bioactivas no corpo. Tanto a metilcobalamina coma a adenosilcobalamina están dispoñibles comercialmente como pílulas de suplementos dietéticos. O produto do [[xene]] ''[[MMACHC]]'' cataliza a descianación da cianocobalamina así como a desalquilación de alquilcobalaminas incluíndo a metilcobalamina e a adenosilcobalamina.{{R|Hannibal}} Esta función foi tamén atribuída a [[Cianocobalamina redutase (eliminadora de cianuro)|cobalamina redutases]].{{R|Watanabe}} O produto do xene ''MMACHC'' e as cobalamina redutases permiten a interconversión de ciano- e alquilcobalaminas.{{R|Quadros}}

A cianocobalamina engádese como forticante {{R|DSM-fortify}} da nutrición, en leite en po para meniños, cereais para almorzo e bebidas enerxéticas para humanos, tamén a alimentos de animais para aves de curral, porcos e peixes. A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ao [[cianuro de hidróxeno]] e o [[óxido nítrico]] do fume do tabaco. Tamén se inactiva debido ao [[óxido nitroso]] {{chem|N|2|O}} (gas do riso), usado en [[anestesia]] e como droga recreativa.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Thompson AG, Leite MI, Lunn MP, Bennett DL | title = Whippits, nitrous oxide and the dangers of legal highs | journal = Practical Neurology | volume = 15 | issue = 3 | pages = 207–9 | date = xuño de 2015 | pmid = 25977272 | pmc = 4453489 | doi = 10.1136/practneurol-2014-001071 }}&lt;/ref&gt; A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ás microondas ou outras formas de quentamento.{{R|Watanabe2}}

=== No citosol ===

A [[metilcobalamina]] e o [[5-metiltetrahidrofolato]] son necesarios para que a [[metionina sintase]] no ciclo da [[metionina]] transfira un grupo metilo do [[5-metiltetrahidrofolato]] á [[homocisteína]], xerando así [[tetrahidrofolato]] (THF) e [[metionina]], que se usa para facer [[SAMe]]. O [[SAMe]] é o doante de metilo universal e utilízase para a [[metilación do ADN]] e para producir [[fosfolípido]]s para as [[membrana celular|membranas celulares]], [[colina]], [[esfingomielina]], [[acetilcolina]] e outros [[neurotransmisor]]es.

=== En mitocondrias ===
[[Ficheiro:Odd-chain FA oxydation.png|miniatura|upright|A vitamina {{chem|B|12}} [[adenosilcobalamina]] no metabolismo do [[colesterol]] mitocondrial e de proteínas.]]

Os encimas que usan {{chem|B|12}} como [[cofactor]] incorporado son a [[metilmalonil-CoA mutase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 4REQ{{R|4REQ}}) e a [[metionina sintase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 1Q8J).{{R|1Q8J}}

O [[metabolismo]] do [[propionil-CoA]] ocorre nas mitocondrias e para que se leve a cabo cómpre vitamina {{chem|B|12}} (en forma de [[adenosilcobalamina]]) para facer [[succinil-CoA]]. Cando a conversión de propionil-CoA a succinil-CoA nas mitocondrias falla debido á deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}, orixínanse niveis sanguíneos elevados de [[ácido metilmalónico]]. Así, niveis sanguíneos elevados de [[homocisteína]] e ácido metilmalónico poden ambos ser indicadores de deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.

A [[adenosilcobalamina]] é necesaria como [[cofactor]] do [[encima]] [[metilmalonil-CoA mutase]] (MUT). O procesamento do colesterol e proteínas dá lugar a propionil-CoA, que se converte en [[metilmalonil-CoA]], que se usa para que o encima MUT produza succinil-CoA. A vitamina {{chem|B|12}} é necesaria para a prevención da anemia, xa que a produción de [[porfirina]] e [[hemo]] nas [[mitocondria]]s para sintetizar [[hemoglobina]] nos glóbulos vermellos depende do succinil-CoA feito a partir de vitamina {{chem|B|12}}.

=== Absorción e transporte ===

Unha inadecuada absorción da vitamina {{chem|B|12}} pode estar relacionada coa [[enfermidade celíaca]]. A absorción intestinal de vitamina {{chem|B|12}} require sucesivamente tres moléculas proteicas diferentes: [[haptocorrina]], [[factor intrínseco]] e [[transcobalamina II]].

{{clear}}

== Notas ==
{{listaref|colwidth=30em |refs=

&lt;ref name=PMC2809139&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV | title = Advances in the understanding of cobalamin assimilation and metabolism | journal = British Journal of Haematology | volume = 148 | issue = 2 | pages = 195–204 | date = xaneiro de 2010 | pmid = 19832808 | pmc = 2809139 | doi = 10.1111/j.1365-2141.2009.07937.x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dolphin D | title = [205] Preparation of the reduced forms of vitamin B12 and of some analogs of the vitamin B12 coenzyme containing a cobalt-carbon bond. | journal = Methods in Enzymology | date = xaneiro de 1971 | volume = 18 | pages = 34–52 | publisher = Academic Press | veditors = McCormick DB, Wright LD | doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8 | isbn = 9780121818821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;InnoCatalyst&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Brodie JD | title = On the mechanism of catalysis by vitamin B12 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 62 | issue = 2 | pages = 461–7 | date = febreiro de 1969 | pmid = 5256224 | pmc = 277821 | doi = 10.1073/pnas.62.2.461 | bibcode = 1969PNAS...62..461B }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Catalysis&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Shimakoshi H, Hisaeda Y |url= http://www.tciamerica.com/tcimail/backnumber/article/138drE.pdf |title=Environmental-friendly catalysts learned from Vitamin {{chem|B|12}}-dependent enzymes|page=2|journal=Tcimail|volume=128}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Riaz&gt;{{cite journal | vauthors = Riaz M, Ansari ZA, Iqbal F, Akram M  |title=Microbial production of vitamin B12 by methanol utilizing strain of Pseudomonas specie|journal=Pak J. Biochem. Mol. Biol|year=2007|volume=40|series=1|pages=5–10|url=https://pu-pk.academia.edu/MuhammadAkram/Papers/83315/Microbial_production_of_vitamin_B12_by_methanol_utilizing_strain_of}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name = herbert&gt;{{cite journal | vauthors = Herbert V | title = Vitamin B-12: plant sources, requirements, and assay | journal = The American Journal of Clinical Nutrition | volume = 48 | issue = 3 Suppl | pages = 852–8 | date = setembro de 1988 | pmid = 3046314 | doi = 10.1093/ajcn/48.3.852 }}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- unused ref &lt;ref name=Ullmann&gt;{{cite book| vauthors = Blum R | chapter = Vitamins, 11. Niacin (nicotinic acid, nicotinamide) | title = Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry | date = Jxuño de 2000 | pages = 1–9 | doi=10.1002/14356007.a27_443 |isbn=3527306730}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=umm&gt;[https://web.archive.org/web/20070514204818/http://www.umm.edu/altmed/drugs/cyanocobalamin-033700.htm Cyanocobalamin]. University of Maryland Medical Center&lt;/ref&gt;

&lt;!--unused&lt;ref name=Sides&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin (Cyanocobalamin 50microgram tablets). Side effects|url=http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|website=NHS Choices|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150704172930/http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|archive-date=4 de xullo de 2015}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=Sides2&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin Injection|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150419093329/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|archive-date=19 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Anemia&gt;{{cite web|title=Clinical Vitamin B12 Deficiency. Managing Patients|url=https://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150426052222/http://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|archive-date=26 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=blind&gt;{{cite web|title=Vitamin B12|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150405050708/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|archive-date=5 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Hannibal&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Nakano Y | year = 1997 | title = Purification and characterization of aquacobalamin reductases from mammals | journal = Methods Enzymol | volume = 281 | pages = 295–305 | doi = 10.1016/S0076-6879(97)81036-1 | pmid = 9250994 | series = Methods in Enzymology | isbn = 9780121821821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Quadros&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV, Jackson B, Hoffbrand AV, Linnell JC | title = Interconversion of cobalamins in human lymphocytes in vitro and the influence of nitrous oxide on the synthesis of cobalamin coenzymes | journal = Vitamin B12, Proceedings of the Third European Symposium on Vitamin B12 and Intrinsic Factor. | date = 1979 | pages = 1045–1054 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=DSM-fortify&gt;{{cite web|title=DSM in Food, Beverages &amp; Dietary Supplements|url=http://www.dsm.com/markets/foodandbeverages/en_US/products/vitamins/vitamin-b12.html |publisher=DSM|access-date=2 de marzo de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe2&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Abe K, Fujita T, Goto M, Hiemori M, Nakano Y | title = Effects of Microwave Heating on the Loss of Vitamin B(12) in Foods | journal = Journal of Agricultural and Food Chemistry | volume = 46 | issue = 1 | pages = 206–210 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 10554220 | doi = 10.1021/jf970670x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=4REQ&gt;{{cite journal | vauthors = Mancia F, Evans PR | title = Conformational changes on substrate binding to methylmalonyl CoA mutase and new insights into the free radical mechanism | journal = Structure | volume = 6 | issue = 6 | pages = 711–20 | date =xuño de 1998 | pmid = 9655823 | doi = 10.1016/S0969-2126(98)00073-2 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=4REQ  }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=1Q8J&gt;{{cite journal | vauthors = Evans JC, Huddler DP, Hilgers MT, Romanchuk G, Matthews RG, Ludwig ML | title = Structures of the N-terminal modules imply large domain motions during catalysis by methionine synthase | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 101 | issue = 11 | pages = 3729–36 | date = marzo de 2004 | pmid = 14752199 | pmc = 374312 | doi = 10.1073/pnas.0308082100 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=1Q8J | bibcode = 2004PNAS..101.3729E }}&lt;/ref&gt;

}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Adenosilcobalamina]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]

=== Ligazóns externas ===
* {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/cyanocobalamin | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Cyanocobalamin }}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Corrinoides]]</text>
      <sha1>3nfuj3fbpp31y9tqgg0bayu1vtumkrr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162932</id>
      <parentid>6162924</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:26:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28567" xml:space="preserve">{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro --&gt;
| nome_IUPAC        = 
| imaxe             = Cyanocobalamin-b12.png
| imaxe2            = Cyanocobalamin-from-xtal-3D-st-noH.png
| alt               = 
| pé_imaxe          =Fórmula esquelética (arriba) e modelo baseado na súa estrutura cristalina (abaixo)&lt;ref&gt;{{ cite journal | title = Inorganic Cyanide as Protecting Group in the Stereospecific Reconstitution of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; from an Artificial Green Secocorrinoid | authors = Lucas Prieto, Markus Neuburger, Bernhard Spingler, Felix Zelder | journal = [[Organic Letters|Org. Lett.]] | year = 2016 | volume = 18 | issue = 20 | pages = 5292–5295 | doi = 10.1021/acs.orglett.6b02611 | pmid = 27726382 | url = https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.orglett.6b02611 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = Cobolin-M,&lt;ref name=Over2019/&gt; Depo-Cobolin,&lt;ref name=Over2019/&gt; outros&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin |title=Cyanocobalamin – Drug Usage Statistics, United States, 2006–2016 |website=ClinCalc.com |access-date=2019-11-09}}&lt;/ref&gt;
| Drugs.com         = {{drugs.com|ppa|cyanocobalamin}}
| MedlinePlus       = a604029
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario = 
| embarazo_US      = &lt;!-- A/B/C/D/X/N --&gt;
| categoría_embarazo= 
| rutas_de_administración = vía oral, [[intramuscular]], [[spray nasal]]&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Nose2019/&gt;
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína    = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         = 
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 68-19-9
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC       = B03
| sufixo_ATC        = BA01
| DrugBank          = DB00115
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=C(C7=NC(=CC8=NC(=C(C4=N5)C)C(C8(C)C)CCC(=O)N)C(C7(C)CC(=O)N)CCC(=O)N)C)[N-]6)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[C-]#N.[Co+3]
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.CN.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-2;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);;/q;-1;+3/p-2/t31-,34-,35-,36-,37+,41-,52-,53-,56-,57?,59-,60+,61+,62+;;/m1../s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = FDJOLVPMNUYSCM-QJRSUKKJSA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 300
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 300
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 1/80
| unidades_sol         =g/ml 
}}
&lt;!-- Definición e usos médicos --&gt;
A '''cianocobalamina''' é unha forma manufacturada da [[vitamina B12|vitamina {{chem|B|12}}]] (cobalamina) usada para tratar a [[deficiencia de vitamina  B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]].&lt;ref name=Over2019&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 Injection: Side Effects, Uses &amp; Dosage |url=https://www.drugs.com/vitamin-b12.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; A deficiencia pode ocorrer na [[anemia perniciosa]], despois dunha [[gastrectomía]], por inxerir vermes planos de peixes do xénero ''[[Diphyllobothrium]]'', ou debido ao [[cancro colorrectal]].&lt;ref name=Daily2019&gt;{{cite web |title=DailyMed – cyanocobalamin, isopropyl alcohol |url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=da925fe7-2051-487f-a9cf-c288249516e7 |website=dailymed.nlm.nih.gov |access-date=19 dea bril de 2019}}&lt;/ref&gt; É menos preferida que a [[hidroxocobalamina]] para o tratamento da deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.&lt;ref name=BNF76/&gt; Utilízase por vía oral, intramuscular ou como spray nasal.&lt;ref name=BNF76&gt;{{cite book|title=British national formulary : BNF 76|date=2018|publisher=Pharmaceutical Press|isbn=9780857113382|pages=993–994|edition=76}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nose2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Side Effects in Detail |url=https://www.drugs.com/sfx/cyanocobalamin-side-effects.html?form=nasal_spray |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- Efectos secundarios e mecanismo --&gt;
A cianocobalamina xeralmente é ben tolerada.&lt;ref name=Lil2019&gt;{{cite book |last1=Lilley |first1=Linda Lane |last2=Collins |first2=Shelly Rainforth |last3=Snyder |first3=Julie S. |title=Pharmacology and the Nursing Process E-Book |date=2019 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323550468 |page=83 |url=https://books.google.com/books?id=hJGCDwAAQBAJ&amp;pg=PA833}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios menores poden ser a [[diarrea]] e o proído.&lt;ref name=Pro2019&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin - FDA prescribing information, side effects and uses |url=https://www.drugs.com/pro/cyanocobalamin.html |website=Drugs.com |access-date=19 de abril de 2019}}&lt;/ref&gt; Efectos secundarios graves poden ser a [[anafilaxe]], un nivel de [[potasio sanguíneo baixo]] e a [[insuficiencia cardíaca]].&lt;ref name=Pro2019/&gt; Non se recomenda o seu uso a persoas alérxicas ao [[cobalto]] ou que teñan a [[enfermidade de Leber]].&lt;ref name=Daily2019/&gt; A vitamina {{chem|B|12}} é un [[nutriente esencial]], o que significa que o corpo non a pode sintetizar, pero é necesaria para vivir.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Markle HV | title = Cobalamin | journal = Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences | volume = 33 | issue = 4 | pages = 247–356 | date = 1996 | pmid = 8875026 | doi = 10.3109/10408369609081009 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;

&lt;!-- Sociedade e cultura --&gt;
A cianocobalamina foi fabricada por primeira vez na década de 1940.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Orkin |first1=Stuart H. |last2=Nathan |first2=David G. |last3=Ginsburg |first3=David |last4=Look |first4=A. Thomas |last5=Fisher |first5=David E. |last6=Lux |first6=Samuel |title=Nathan and Oski's Hematology and Oncology of Infancy and Childhood E-Book |date=2014 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780323291774 |page=309 |url=https://books.google.com/books?id=gjWaBQAAQBAJ&amp;pg=PA309}}&lt;/ref&gt; Está dispoñible como [[medicamento xenérico]].&lt;ref name=BNF76/&gt;&lt;ref name=Lil2019/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = The Top 300 of 2019 | url = https://clincalc.com/DrugStats/Top300Drugs.aspx | website = ClinCalc | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | title = Cyanocobalamin - Drug Usage Statistics | website = ClinCalc | url = https://clincalc.com/DrugStats/Drugs/Cyanocobalamin | access-date = 16 de outubro de 2021}}&lt;/ref&gt;

== Usos médicos ==

A cianocobalamina adoita prescribirse despois da extirpación de parte ou todo o [[estómago]] ou [[intestino]] para asegurar que haberá un nivel axeitado de vitamina {{chem|B|12}} no sangue. Tamén se usa na [[anemia perniciosa]], [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}]] (debido a unha baixa inxestión de alimentos que a conteñan ou incapacidade de absorbela debido a factores xenéticos ou doutro tipo), [[tirotoxicose]], [[hemorraxia]], [[cancro]], e enfermidades hepáticas e renais. As inxeccións de cianocobalamina adoitan prescribirse aos pacientes de [[bypass gástrico]] e que teñen parte do [[intestino delgado]] con bypass, o que fai difícil que absorban vitamina {{chem|B|12}} dos alimentos ou vitaminas administradas por vía oral. A cianocobalamina tamén se usa para realizar o [[test de Schilling]] para comprobar a capacidade de absorber vitamina {{chem|B|12}}.{{R|umm}}

A cianocobalamina tamén se produce no corpo (e despois é excretada polos ouriños) despois de que se administrou [[hidroxocobalamina]] por vía intravenosa para tratar o [[envelenamento por cianuro]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = MacLennan L, Moiemen N | title = Management of cyanide toxicity in patients with burns | journal = Burns | volume = 41 | issue = 1 | pages = 18–24 | date = febreiro 2015 | pmid = 24994676 | doi = 10.1016/j.burns.2014.06.001 }}&lt;/ref&gt;

== Efectos secundarios ==

Posibles efectos secundarios da inxección de cianocobalamina son: reaccións alérxicas como [[urticaria]]s, dificultade ao respirar; rubor na face; brazos, pés, nocellos ou parte inferior das pernas inchados; gran sede, e [[diarrea]]. Efectos secundarios menos graves poden ser: dor de cabeza, mareos, dores nas pernas, proído ou erupcións cutáneas.{{R|Sides2}}

O tratamento da [[anemia megaloblástica]] concorrente con deficiencia de vitamina {{chem|B|12}} usando vitámeros {{chem|B|12}} (como a cianocobalamina), crea a posibilidade de [[hipocalemia]] debido ao incremento da [[eritropoese]] (produción de [[glóbulo vermello|glóbulos vermellos]]) e a consecuente captación celular de [[potasio]] despois da resolución da anemia.{{R|Anemia}} Cando se trata con cianocobalamina, os pacientes da [[enfermidade de Leber]] poden desenvolver unha [[atrofia óptica]] grave, que posiblemente orixine cegueira.{{R|blind}}

== Química ==

A vitamina {{chem|B|12}} é o nome &quot;descritor xenérico&quot; para calquera dos vitámeros da vitamina {{chem|B|12}}. Os animias, entre eles os humanos, poden converter a cianocobalamina en calquera dos compostos activos da vitamina {{chem|B|12}}.{{R|PMC2809139}}

A cianocobalamina é un dos [[vitámero]]s máis amplamente fabricado da familia da vitamina {{chem|B|12}} (a familia de compostos químicos que funcionan como {{chem|B|12}} cando se administran no corpo), porque a cianocobalamina é a forma máis estable no aire da {{chem|B|12}}.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Cyanocobalamin Injection |url=https://www.empowerpharmacy.com/drugs/cyanocobalamin-vitamin-b12-injection |website=Empower Pharmacy |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; É a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=Vitamin B12 (Cyanocobalamin) |url=https://med.libretexts.org/Courses/American_River_College/General_Nutrition_Textbook_(not_Plant-Based)-_reference_for_NUTRI_303_(Hagenburger)/7%3A_Vitamins/7.3%3A_Water_Soluble_Vitamins/Vitamin_B12_(Cyanocobalamin) |website=+Medicine LibreTexts |date=12 de maio de 2017 |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de cristalizar e, por tanto, a máis fácil&lt;ref&gt;{{cite web |title=TERMIUM Plus® |url=https://www.btb.termiumplus.gc.ca/tpv2alpha/alpha-eng.html?lang=eng&amp;i=&amp;index=enw&amp;srchtxt=CYANOCOBALAMIN |website=Canada.ca |date = 8 outubro de 2009|publisher=Government of Canada |access-date=2 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt; de purificar unha vez que se produce por [[fermentación bacteriana]]. Pode obterse en forma de cristais vermellos escuros ou como un po vermello amorfo. A cianocobalamina é [[higroscópica]] na súa forma [[anhidro]], e moderadamente soluble en auga (1:80).&lt;ref&gt;{{cite web |title=Nascobal® (Cyanocobalamin, USP) Nasal Spray 500 mcg/spray 0.125 mL Rx only |url=https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2014/021642s020lbl.pdf |website=Access Data FDA |access-date=2 deabril de 2021}}&lt;/ref&gt; É estable no [[autoclave]] durante curtos períodos de tempo a 121° C. Os [[coencima]]s de vitamina {{chem|B|12}} son inestable á luz. Despois de tomala, o [[ligando]] [[cianuro]] é substituído por outros grupos ([[adenosil]], [[metil]]) para producir as formas bioloxicamene activas. O cianuro é convertido en [[tiocianato]] e excretado polos riles.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=Pimenta |first1=Eduardo |title=Cardiac Intensive Care |date=23 de marzo de 2010 |publisher=Saunders |isbn=9781416037736 |page=Chapter 28 |edition=Second |url=https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/thiocyanate |access-date=1 de abril de 2021}}&lt;/ref&gt;

=== Reaccións químicas ===

[[Ficheiro:Various reduced forms of Cyanocobalamin.jpg|miniatura|Formas reducidas da cianocobalamina, con Co(I) (arriba), Co(II) (no medio), e Co(III) (abaixo)]]
Nas cobalaminas o [[cobalto]] está normalmente en estado trivalente, Co(III). Porén, en condicións redutoras, o centro de cobalto é reducido a Co(II) ou mesmo a Co(I), que se denominan xeralmente {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}}, onde r significa 'reducido' e s, 'superreducido'.

A {{chem|B|12r}} e {{chem|B|12s}} poden prepararse a partir de cianocobalamina por redución potencial controlada ou redución química usando [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, [[cinc]] en [[ácido acético]] ou pola acción de [[tiol|tiois]]. Tanto a {{chem|B|12r}} coma a {{chem|B|12s}} son indefinidamente estables en condicións libres de oxíxeno. A {{chem|B|12r}} ten aspecto marrón alaranxado en solución, mentres que a {{chem|B|12s}} é verde azulada baixo luz natural e púrpura baixo luz artificial.{{R|MechB12}}

A {{chem|B|12s}} é unha das especies máis [[nucleófilo|nucleófilas]] coñecidas en solución acuosa.{{R|MechB12}} Esta propiedade permite a preparación conveniente de análogos da cobalamina con disferentes substituíntes, por ataque nucleofílico sobre os [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]] e haluros de vinilo.{{R|MechB12}}

Por exemplo, a cianocobalamina pode converterse nas súas cobalaminas análogas por redución a {{chem|B|12s}}, seguido da adición dos correspondentes [[haluro de alquilo|haluros de alquilo]], [[haluro de acilo|haluros de acilo]], [[alqueno]]s ou [[alquino]]s. O [[impedimento estérico]] é o principal factor limitante na síntese de análogos do coencima {{chem|B|12}}. Por exemplo, non ocorre ningunha reacción entre o cloruro de [[neopentilo]] e a {{chem|B|12s}}, mentres que os análogos de haluro de alquilo secundario son demasiado inestables para ser illados.{{R|MechB12}} Este efecto pode deberse á forte coordinación entre o [[benzimidazol]] e o átomo de cobalto central, baixándoo ata o plano do anel de [[corrina]]. O [[efecto trans]] determina a polaridade do enlace Co–C así formado. Porén, unha vez que o [[benzimidazol]] é separado do cobalto por cuaternización con [[ioduro de metilo]], é substituído por {{chem|H|2|O}} ou ións [[hidroxilo]]. Varios haluros de alquilo secundarios son despois atacados facilmente pola {{chem|B|12s}} modificada para dar os correspondentes análogos de cobalamina estables.{{R|InnoCatalyst}} Os produtos son xeralmente extraídos e purificados por extracción con cloruro de fenol-metileno ou por [[cromatografía en columna]].{{R|MechB12}}

Entre os análogos da [[cobalamina]] preparados por este método están os coencimas que aparecen na Natureza [[metilcobalamina]] e [[adenosilcobalamina]] (cobamamida), e outras cobalaminas que non aparecen na Naureza, como a vinilcobalamina, carboximetilcobalamina e ciclohexilcobalamina.{{R|MechB12}} Esta reacción está baixo revisión para o seu uso como catalizador da [[deshaloxenación química]], reactivos orgánicos e sistemas catalizadores fotosensibilizados.{{R|Catalysis}}

== Produción ==

A cianocobalamina prepárase comercialmente por [[fermentación bacteriana]]. A fermentación por diversos [[microorganismo]]s rende unha mestura de [[metilcobalamina]], [[hidroxocobalamina]] e [[adenosilcobalamina]]. Estes compostos son convertidos en cianocobalamina pola adición de [[cianuro de potasio]] en presenza de [[nitrito de sodio]] e calor. Como múltiples especies de ''[[Propionibacterium]]'' non producen  [[exotoxina]]s ou [[endotoxina]]s e teñen o status [[GRAS]] (xeralmente considerado como seguro) dado pola [[FDA]] norteamericana, son os organismos preferidos para a fermentación bacteriana para a produción de vitamina {{chem|B|12}}.{{R|Riaz}}

Historicamente, pensábase que a forma fisiolóxica era a cianocobalamina. Isto debíase a que a [[hidroxocobalamina]] producida polas bacterias era cambiada a cianocobalamina durante a purificación en columnas de [[carbón activado]] despois da separación de cultivos bacterianos (porque o [[cianuro]] está presente de forma natural no carbón activado).&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Linnell JC, Matthews DM | title = Cobalamin metabolism and its clinical aspects | journal = Clinical Science | volume = 66 | issue = 2 | pages = 113–121 | date = febreiro de 1984 | pmid = 6420106 | doi = 10.1042/cs0660113 }}&lt;/ref&gt; A cianocobalamina é a forma presente na maioría das preparacións farmacéuticas porque engadir cianuro estabiliza a molécula.{{R|herbert}}

A produción total mundial de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, feita por catro empresas (a francesa Sanofi-Aventis e tres compañías chinesas) en 2008 foi de 35 toneladas.&lt;ref&gt;{{cite news|first=Yemei|last=Zhang |date=26 de xaneiro de 2009|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20130513111828/http://www.highbeam.com/doc/1G1-192899762.html|archive-date=13 de maio de 2013|title=New round of price slashing in vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; sector (Fine and Specialty)|website=China Chemical Reporter}}&lt;/ref&gt;

== Metabolismo ==

As dúas formas bioactivas de vitamina {{chem|B|12}} son a [[metilcobalamina]] no [[citosol]] e a [[adenosilcobalamina]] nas [[mitocondria]]s. As multivitaminas adoitan conter cianocobalamina, que se supón se converte nas formas bioactivas no corpo. Tanto a metilcobalamina coma a adenosilcobalamina están dispoñibles comercialmente como pílulas de suplementos dietéticos. O produto do [[xene]] ''[[MMACHC]]'' cataliza a descianación da cianocobalamina así como a desalquilación de alquilcobalaminas incluíndo a metilcobalamina e a adenosilcobalamina.{{R|Hannibal}} Esta función foi tamén atribuída a [[Cianocobalamina redutase (eliminadora de cianuro)|cobalamina redutases]].{{R|Watanabe}} O produto do xene ''MMACHC'' e as cobalamina redutases permiten a interconversión de ciano- e alquilcobalaminas.{{R|Quadros}}

A cianocobalamina engádese como forticante {{R|DSM-fortify}} da nutrición, en leite en po para meniños, cereais para almorzo e bebidas enerxéticas para humanos, tamén a alimentos de animais para aves de curral, porcos e peixes. A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ao [[cianuro de hidróxeno]] e o [[óxido nítrico]] do fume do tabaco. Tamén se inactiva debido ao [[óxido nitroso]] {{chem|N|2|O}} (gas do riso), usado en [[anestesia]] e como droga recreativa.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Thompson AG, Leite MI, Lunn MP, Bennett DL | title = Whippits, nitrous oxide and the dangers of legal highs | journal = Practical Neurology | volume = 15 | issue = 3 | pages = 207–9 | date = xuño de 2015 | pmid = 25977272 | pmc = 4453489 | doi = 10.1136/practneurol-2014-001071 }}&lt;/ref&gt; A vitamina {{chem|B|12}} faise inactiva debido ás microondas ou outras formas de quentamento.{{R|Watanabe2}}

=== No citosol ===

A [[metilcobalamina]] e o [[5-metiltetrahidrofolato]] son necesarios para que a [[metionina sintase]] no ciclo da [[metionina]] transfira un grupo metilo do [[5-metiltetrahidrofolato]] á [[homocisteína]], xerando así [[tetrahidrofolato]] (THF) e [[metionina]], que se usa para facer [[SAMe]]. O [[SAMe]] é o doante de metilo universal e utilízase para a [[metilación do ADN]] e para producir [[fosfolípido]]s para as [[membrana celular|membranas celulares]], [[colina]], [[esfingomielina]], [[acetilcolina]] e outros [[neurotransmisor]]es.

=== En mitocondrias ===
[[Ficheiro:Odd-chain FA oxydation.png|miniatura|upright|A vitamina {{chem|B|12}} [[adenosilcobalamina]] no metabolismo do [[colesterol]] mitocondrial e de proteínas.]]

Os encimas que usan {{chem|B|12}} como [[cofactor]] incorporado son a [[metilmalonil-CoA mutase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 4REQ{{R|4REQ}}) e a [[metionina sintase]] ([[Protein Data Bank|PDB]] 1Q8J).{{R|1Q8J}}

O [[metabolismo]] do [[propionil-CoA]] ocorre nas mitocondrias e para que se leve a cabo cómpre vitamina {{chem|B|12}} (en forma de [[adenosilcobalamina]]) para facer [[succinil-CoA]]. Cando a conversión de propionil-CoA a succinil-CoA nas mitocondrias falla debido á deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}, orixínanse niveis sanguíneos elevados de [[ácido metilmalónico]]. Así, niveis sanguíneos elevados de [[homocisteína]] e ácido metilmalónico poden ambos ser indicadores de deficiencia de vitamina {{chem|B|12}}.

A [[adenosilcobalamina]] é necesaria como [[cofactor]] do [[encima]] [[metilmalonil-CoA mutase]] (MUT). O procesamento do colesterol e proteínas dá lugar a propionil-CoA, que se converte en [[metilmalonil-CoA]], que se usa para que o encima MUT produza succinil-CoA. A vitamina {{chem|B|12}} é necesaria para a prevención da anemia, xa que a produción de [[porfirina]] e [[hemo]] nas [[mitocondria]]s para sintetizar [[hemoglobina]] nos glóbulos vermellos depende do succinil-CoA feito a partir de vitamina {{chem|B|12}}.

=== Absorción e transporte ===

Unha inadecuada absorción da vitamina {{chem|B|12}} pode estar relacionada coa [[enfermidade celíaca]]. A absorción intestinal de vitamina {{chem|B|12}} require sucesivamente tres moléculas proteicas diferentes: [[haptocorrina]], [[factor intrínseco]] e [[transcobalamina II]].

{{clear}}

== Notas ==
{{listaref|colwidth=30em |refs=

&lt;ref name=PMC2809139&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV | title = Advances in the understanding of cobalamin assimilation and metabolism | journal = British Journal of Haematology | volume = 148 | issue = 2 | pages = 195–204 | date = xaneiro de 2010 | pmid = 19832808 | pmc = 2809139 | doi = 10.1111/j.1365-2141.2009.07937.x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dolphin D | title = [205] Preparation of the reduced forms of vitamin B12 and of some analogs of the vitamin B12 coenzyme containing a cobalt-carbon bond. | journal = Methods in Enzymology | date = xaneiro de 1971 | volume = 18 | pages = 34–52 | publisher = Academic Press | veditors = McCormick DB, Wright LD | doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8 | isbn = 9780121818821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;InnoCatalyst&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Brodie JD | title = On the mechanism of catalysis by vitamin B12 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 62 | issue = 2 | pages = 461–7 | date = febreiro de 1969 | pmid = 5256224 | pmc = 277821 | doi = 10.1073/pnas.62.2.461 | bibcode = 1969PNAS...62..461B }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=&quot;Catalysis&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Shimakoshi H, Hisaeda Y |url= http://www.tciamerica.com/tcimail/backnumber/article/138drE.pdf |title=Environmental-friendly catalysts learned from Vitamin {{chem|B|12}}-dependent enzymes|page=2|journal=Tcimail|volume=128}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Riaz&gt;{{cite journal | vauthors = Riaz M, Ansari ZA, Iqbal F, Akram M  |title=Microbial production of vitamin B12 by methanol utilizing strain of Pseudomonas specie|journal=Pak J. Biochem. Mol. Biol|year=2007|volume=40|series=1|pages=5–10|url=https://pu-pk.academia.edu/MuhammadAkram/Papers/83315/Microbial_production_of_vitamin_B12_by_methanol_utilizing_strain_of}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name = herbert&gt;{{cite journal | vauthors = Herbert V | title = Vitamin B-12: plant sources, requirements, and assay | journal = The American Journal of Clinical Nutrition | volume = 48 | issue = 3 Suppl | pages = 852–8 | date = setembro de 1988 | pmid = 3046314 | doi = 10.1093/ajcn/48.3.852 }}&lt;/ref&gt;

&lt;!-- unused ref &lt;ref name=Ullmann&gt;{{cite book| vauthors = Blum R | chapter = Vitamins, 11. Niacin (nicotinic acid, nicotinamide) | title = Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry | date = Jxuño de 2000 | pages = 1–9 | doi=10.1002/14356007.a27_443 |isbn=3527306730}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=umm&gt;[https://web.archive.org/web/20070514204818/http://www.umm.edu/altmed/drugs/cyanocobalamin-033700.htm Cyanocobalamin]. University of Maryland Medical Center&lt;/ref&gt;

&lt;!--unused&lt;ref name=Sides&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin (Cyanocobalamin 50microgram tablets). Side effects|url=http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|website=NHS Choices|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150704172930/http://www.nhs.uk/medicine-guides/pages/MedicineSideEffects.aspx?condition=Anaemia%20(B12%20deficient)&amp;medicine=cyanocobalamin&amp;preparation=Cyanocobalamin%2050microgram%20tablets|archive-date=4 de xullo de 2015}}&lt;/ref&gt;--&gt;

&lt;ref name=Sides2&gt;{{cite web|title=Cyanocobalamin Injection|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150419093329/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a605007.html|archive-date=19 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Anemia&gt;{{cite web|title=Clinical Vitamin B12 Deficiency. Managing Patients|url=https://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150426052222/http://www.cdc.gov/ncbddd/b12/patients.html|archive-date=26 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=blind&gt;{{cite web|title=Vitamin B12|url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|website=MedlinePlus|access-date=4 de xullo de 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150405050708/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/926.html|archive-date=5 de abril de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Hannibal&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Nakano Y | year = 1997 | title = Purification and characterization of aquacobalamin reductases from mammals | journal = Methods Enzymol | volume = 281 | pages = 295–305 | doi = 10.1016/S0076-6879(97)81036-1 | pmid = 9250994 | series = Methods in Enzymology | isbn = 9780121821821 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Quadros&gt;{{cite journal | vauthors = Quadros EV, Jackson B, Hoffbrand AV, Linnell JC | title = Interconversion of cobalamins in human lymphocytes in vitro and the influence of nitrous oxide on the synthesis of cobalamin coenzymes | journal = Vitamin B12, Proceedings of the Third European Symposium on Vitamin B12 and Intrinsic Factor. | date = 1979 | pages = 1045–1054 }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=DSM-fortify&gt;{{cite web|title=DSM in Food, Beverages &amp; Dietary Supplements|url=http://www.dsm.com/markets/foodandbeverages/en_US/products/vitamins/vitamin-b12.html |publisher=DSM|access-date=2 de marzo de 2015}}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=Watanabe2&gt;{{cite journal | vauthors = Watanabe F, Abe K, Fujita T, Goto M, Hiemori M, Nakano Y | title = Effects of Microwave Heating on the Loss of Vitamin B(12) in Foods | journal = Journal of Agricultural and Food Chemistry | volume = 46 | issue = 1 | pages = 206–210 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 10554220 | doi = 10.1021/jf970670x }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=4REQ&gt;{{cite journal | vauthors = Mancia F, Evans PR | title = Conformational changes on substrate binding to methylmalonyl CoA mutase and new insights into the free radical mechanism | journal = Structure | volume = 6 | issue = 6 | pages = 711–20 | date =xuño de 1998 | pmid = 9655823 | doi = 10.1016/S0969-2126(98)00073-2 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=4REQ  }}&lt;/ref&gt;

&lt;ref name=1Q8J&gt;{{cite journal | vauthors = Evans JC, Huddler DP, Hilgers MT, Romanchuk G, Matthews RG, Ludwig ML | title = Structures of the N-terminal modules imply large domain motions during catalysis by methionine synthase | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 101 | issue = 11 | pages = 3729–36 | date = marzo de 2004 | pmid = 14752199 | pmc = 374312 | doi = 10.1073/pnas.0308082100 | url = http://www.rcsb.org/pdb/explore/explore.do?structureId=1Q8J | bibcode = 2004PNAS..101.3729E }}&lt;/ref&gt;

}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Adenosilcobalamina]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]

=== Ligazóns externas ===
* {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/cyanocobalamin | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Cyanocobalamin }}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Corrinoides]]</text>
      <sha1>eiyb5m930q4owso21khy384cejks3hj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Chus Pereda</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573025</id>
    <revision>
      <id>6162911</id>
      <parentid>6162814</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:27:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17662" xml:space="preserve">{{Futbolista
|nome_xogador        = Chus Pereda
|imaxe               = Pereda.gif
|pé                  =
|nome_completo       = Jesús María Pereda Ruiz de Temiño
|altura              = 1,70 m.
|posición            = [[Centrocampista]]
|youthyears1         = 
|youthclubs1         = Alcázar
|youthyears2         = 
|youthclubs2         = [[Sociedad Deportiva Balmaseda Fútbol Club|Balmaseda]]
|years1              = 1955–1958
|clubs1              = [[Sociedad Deportiva Indautxu|Indautxu]]
|caps1               = 52
|goals1              = 26
|years2              = 1958–1959
|clubs2              = [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]]
|caps2               = 2
|goals2              = 1
|years3              = 1958–1959
|clubs3              = {{abbr|→|Cedido}} [[Real Valladolid|Valladolid]]
|caps3               = 27
|goals3              = 9
|years4              = 1959–1961
|clubs4              = [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|caps4               = 56
|goals4              = 13
|years5              = 1961–1969
|clubs5              = [[Fútbol Club Barcelona|Barcelona]]
|caps5               = 134
|goals5              = 42
|years6              = 1969–1970
|clubs6              = [[Centre d'Esports Sabadell Futbol Club|Sabadell]]
|caps6               = 5
|goals6              = 0
|years7              = 1970–1972
|clubs7              = [[Real Club Deportivo Mallorca|Mallorca]]
|caps7               = 53
|goals7              = 7
|totalcaps           = 329
|totalgoals          = 98
|nationalyears1      = 2013
|nationalteam1       = [[Selección de fútbol sub-21 de España|España sub-21]]
|nationalcaps1       = 2
|nationalgoals1      = 0
|nationalyears2      = 2018
|nationalteam2       = [[Selección de fútbol de España B|España B]]
|nationalcaps2       = 1
|nationalgoals2      = 0
|nationalyears3      = 2016–
|nationalteam3       = [[Selección de fútbol de España|España]]
|nationalcaps3       = 15
|nationalgoals3      = 6
|nationalyears4      = 1966–1968
|nationalteam4       = [[Selección de fútbol de Cataluña|Cataluña]]
|nationalcaps4       = 2
|nationalgoals4      = 1
|manageryears1       = 1973–1975
|managerclubs1       = [[Selección de fútbol de Cataluña|Cataluña]] {{Pequeno|(xuvenís)}}
|manageryears2       = 1976–1993
|managerclubs2       = [[Selección de fútbol sub-18 de España|España sub-18]]
|manageryears3       = 1977–1991
|managerclubs3       = [[Selección de fútbol sub-20 de España|España sub-20]]
|manageryears4       = 1979–1992
|managerclubs4       = [[Selección de fútbol sub-19 de España|España sub-19]]
|manageryears5       = 1980
|managerclubs5       = [[Selección de fútbol sub-16 de España|España sub-16]]
|manageryears6       = 1987–1988
|managerclubs6       = [[Selección de fútbol sub-16 de España|España sub-16]]
|manageryears7       = 1987–1990
|managerclubs7       = [[Selección de fútbol sub-17 de España|España sub-17]]
|manageryears8       = 1988–1992
|managerclubs8       = [[Selección de fútbol sub-21 de España|España sub-21]]
|manageryears9       = 1995–1996
|managerclubs9       = [[Xerez Club Deportivo|Xerez]]
|manageryears10      = 1998
|managerclubs10      = [[Selección de fútbol de Castela e León|Castela e León]]
}}
'''Jesús María Pereda Ruiz de Temiño''', máis coñecido como '''Chus Pereda''', nado en [[Medina de Pomar]] o [[15 de xuño]] de [[1938]] e finado en [[Barcelona]] o [[27 de setembro]] de [[2011]], foi un [[Fútbol|futbolista]] e [[Adestrador, adestradora|adestrador]] [[España|español]], que xogaba como [[centrocampista|interior]].

Militou durante a maior parte da súa carreira no [[Fútbol Club Barcelona|Barcelona]], co que gañou dúas [[Copa do Rei de fútbol|Copas do Xeneralísimo]] e unha [[Copa de Feiras]]. Xogou ademais en varios outros equipos, entre eles o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], co que conquistou unha liga e unha [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]]. Internacional coa selección española, coroouse con esta campión da [[Eurocopa de Fútbol|Eurocopa]] na edición de [[Eurocopa de Fútbol de 1964|1964]], na que marcou gol tanto nas semifinais como na final ante a [[Selección de fútbol da Unión Soviética|Unión Soviética]].

== Traxectoria ==

=== Inicios ===
Naceu en [[Medina de Pomar]], na [[provincia de Burgos]], sendo fillo dun [[Carnizaría|carniceiro]], e aos poucos anos emigrou coa súa familia a [[Chile]]. Ao seu regreso xogou no Alcázar do seu pobo natal, onde axiña empezou a destacar.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita novas|data=21 de xuño de 2016|título=Chus Pereda, héroe del ’64|url=https://www.panenka.org/euro-2016/espana-euro/chus-pereda-heroe-del-64/|data-acceso=17 de agosto de 2022|lingua=es|apelidos=Ortiz|nome=Miguel Ángel}}&lt;/ref&gt; Aos 15 anos fichou polo [[Sociedad Deportiva Balmaseda Fútbol Club|Balmaseda]], da localidade [[Biscaia|biscaíña]] de [[Balmaseda]], pero apenas puido xogar ao ser denunciado por outro equipo debido a que non tiña a idade mínima necesaria.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Estudou o bacharelato en [[Bilbao]] e xogou na selección biscaíña sub-16, da que foi capitán. 

=== Indautxu ===
A continuación fichou polo [[Sociedad Deportiva Indautxu|Indautxu]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], categoría na que debutou o 18 de marzo de [[1956]], con 17 anos, nun partido ante o [[Centre d'Esports Sabadell Futbol Club|Sabadell]]. No seu segundo encontro, ante o [[Unión Deportiva Logroñés|Logroñés]], marcou o seu primeiro gol. No club bilbaíno tivo como adestrador a [[Rafael Iriondo|Iriondo]] e coincidiu con futbolistas como [[Telmo Zarra|Zarra]], [[Raimundo Pérez Lezama|Raimundo Lezama]], [[Joaquín Uría|Uría]], [[Santiago Isasi|Isasi]] ou [[Miguel Jones]], e xogou nel ata os primeiros días de 1958, acadando na [[Segunda división española 1956/57|tempada 1956/57]] o terceiro posto. Tanto el como Jones, e máis tarde [[José Eulogio Gárate|Gárate]], foron rexeitados de xeito polémico polo [[Athletic Club|Athletic de Bilbao]] por non seren vascos de nacemento.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Voluntad de tradición|url=https://servicios.elcorreo.com/especiales/eleccionesathletic/noticias/not270501a.html|data-acceso=17 de agosto de 2022|apelidos=Agiriano|nome=Jon|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Pereda fichou entón polo [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]].

=== Real Madrid ===
Debutou co club branco na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] un mes despois, na 21ª xornada da [[Primeira división española 1957/58|tempada 1957/58]] diante do [[Real Jaén Club de Fútbol|Jaén]]. Dúas semanas despois disputou o seu primeiro e único partido na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], marcando dous goles contra o [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]] no [[Estadio Ramón Sánchez Pizjuán|Sánchez Pizjuán]]. Proclamouse campión tanto da liga como da Copa de Europa e disputou tamén a final da [[Copa do Rei de fútbol|Copa do Xeneralísimo]], sendo titular contra o Athletic, que acabou conquistando o título. O seu balance no club madrileño foi de seis partidos oficiais e tres goles.

==== Cesión ao Valladolid ====
Para a [[Segunda división española 1958/59|seguinte tempada]] foi cedido ao [[Real Valladolid]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]]. Titular indiscutible no club adestrado por [[José Luis Saso|Saso]], marcou 9 goles que contribuíron a que o equipo se proclamase campión e ascendese á máxima categoría.

=== Sevilla ===
En [[1959]] foi traspasado ao [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla FC]], nun intercambio por [[José García Castro|Pepillo II]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=27 de setembro de 2011|título=&quot;Chus&quot; Pereda: el héroe entrañable de la Eurocopa de 1964|url=https://www.mundodeportivo.com/20110927/mundo-barsa/chus-pereda-el-heroe-entranable-de-la-eurocopa-de-1964_54222532376.html|data-acceso=17 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Mundo Deportivo]]}}&lt;/ref&gt; Xogou no club andaluz durante as seguintes dúas campañas, acadando na primeira delas un cuarto posto en liga, e formando un célebre ataque coñecido como a &quot;dianteira de cristal&quot;, xunto a [[Juan Bautista Agüero|Agüero]], [[José Carlos Diéguez|Diéguez]], [[Antonio Ivorra|Antoniet]] e [[Tibor Szalay|Szalay]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=24 de maio de 2018|título=Luis Miró y la delantera de cristal, en la máquina del tiempo|url=https://sevillafc.es/actualidad/noticias/luis-miro-y-la-delantera-de-cristal-en-la-maquina-del-tiempo|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Sevilla Fútbol Club]]}}&lt;/ref&gt; Disputou un total de 64 partidos oficiais, nos que marcou 14 goles, 11 deles durante a primeira campaña.&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=27 de setembro de 2011|título=Fallece Chus Pereda, uno de los campeones de la Eurocopa'64|url=https://www.elmundo.es/elmundodeporte/2011/09/27/futbol/1317114633.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[El Mundo]]}}&lt;/ref&gt;

=== Barcelona ===
No verán de [[1961]] fichou polo [[Fútbol Club Barcelona|FC Barcelona]], club no que militou durante oito anos, disputando un total de 203 partidos oficiais e 65 goles. Durante ese tempo gañou a [[Copa do Rei de fútbol|Copa do Xeneralísimo]] dúas veces, en 1963 e 1963, sendo titular nas dúas finais e marcando o primeiro gol do equipo na de 1963, unha vitoria por 3-1 sobre o [[Real Zaragoza|Zaragoza]] no [[Camp Nou]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=25 de marzo de 2015|título=El Barça buscará ganar su quinta Copa en 'casa'|url=https://www.sport.es/es/noticias/barca/barca-quinta-copa-casa-4050513|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Diario Sport|Sport]]|apelidos=Payarols|nome=Lluís}}&lt;/ref&gt; Participou tamén en varias edicións da [[Copa de Feiras]], proclamándose campión en 1966. Obtivo a súa mellor cifra goleadora na [[Primeira división española 1963/64|campaña 1963/64]], na que marcou 16 goles, 12 deles na liga.

=== Sabadell ===
Con 31 anos deixou o Barcelona e pasou a xogar no [[Centre d'Esports Sabadell Futbol Club|Sabadell]], tamén da Primeira División. Disputou só nove encontros co club catalán, adestrado por [[Bernardino Pérez Elizarán|Pasieguito]], entre eles o histórico debut europeo do equipo, na [[Copa de Feiras]], ante o [[Club Brugge KV|Brugge]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=28 de novembro de 2016|título=Cuando el Sabadell jugó en Europa|url=https://lamedialunadelarea.wordpress.com/2016/11/28/cuando-el-sabadell-jugo-en-europa/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

=== Mallorca ===
En novembro de 1970 fichou polo [[Real Club Deportivo Mallorca|Mallorca]], onde tivo de novo como adestrador a [[José Luis Saso|Saso]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=29 de xaneiro de 2016|título=Chus pereda, el fichaje de un campeón de europa|url=https://www.diariodemallorca.es/rcd-mallorca/2016/01/29/chus-pereda-fichaje-campeon-europa-3675171.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|apelidos=Ruiz|nome=Antoni}}&lt;/ref&gt; Militou dúas campañas no club balear, co que disputou 59 partidos e marcou 10 goles. En 1972 puxo fin á súa carreira, despois de 442 partidos oficiais como profesional e 133 goles.

=== Selección nacional ===
Foi 15 veces internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]], coa que marcou 6 goles. Debutou o 15 de maio de [[1960]] nun partido amigable contra [[Selección de fútbol de Inglaterra|Inglaterra]] no [[estadio Santiago Bernabéu]], onde España venceu por 3-0. Marcou o seu primeiro tanto coa selección ese mesmo ano, nunha vitoria por 1-4 sobre [[Selección de fútbol de Chile|Chile]] no [[Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos|estadio Nacional]] de [[Santiago de Chile|Santiago]].

Dous dos goles internacionais de Pereda chegaron na [[Eurocopa de Fútbol de 1964|Eurocopa de 1964]], onde España conseguiu o primeiro título da súa historia e onde Pereda foi elixido no once ideal do torneo. Nas semifinais contra [[Selección de fútbol de Hungría|Hungría]] xogou de interior dereito e marcou o gol que abriu o marcador. 

Na final ante a [[Selección de fútbol da Unión Soviética|Unión Soviética]] pasou ao interior dereito, intercambiando a súa posición pola do galego [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]], e volveu anotar o gol inicial ao pouco de comezar o partido, collendo un balón dentro da área e superando cun disparo ao histórico gardameta [[Lev Iashin]]. Con todo, o seu gol foi contrarrestado case inmediatamente por un tanto soviético, obra de [[Galimzian Khusainov|Khusainov]]. Preto do final do encontro, Pereda, cun rápido movemento, desfíxose da marcaxe de [[Viktor Anichkin|Anichkin]] e colocou un centro ao dianteiro [[Marcelino Martínez|Marcelino]], que este rematou de cabeza a gol, facendo así o segundo e definitivo tanto. As imaxes do gol mostradas en España no [[NO-DO]] foron manipuladas, mostrando un centro de [[Amancio Amaro|Amancio]] en vez do de Pereda, polo que no imaxinario popular permaneceu durante décadas a idea errónea de que fora o coruñés quen dera a asistencia a Marcelino.&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=27 de setembro de 2011|título=La asistencia de Pereda que el NO-DO le robó|url=https://www.marca.com/2011/09/27/futbol/1317124391.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]|apelidos=Olmedo|nome=Álvaro}}&lt;/ref&gt;

Trala Eurocopa disputou só catro partidos máis como internacional. En [[1968]], despois de tres anos sen vestir a camiseta da selección, acudiu á convocatoria do muxián [[Eduardo Toba]] para xogar ante [[Selección de fútbol de Iugoslavia|Iugoslavia]] en [[Belgrado]], nun partido correspondente á clasificación para o [[Mundial de Fútbol de 1970|Mundial de 1970]]. Xogou a parte final do partido como substituto de [[Marcial Pina]], no que foi o seu último encontro coa selección.

=== Como adestrador ===
Pouco despois da súa retirada iniciou unha carreira como adestrador. Dirixiu durante máis de 15 anos as categorías inferiores da [[Selección de fútbol de España|selección española]]. En 1985 levou á selección sub-20 ao subcampionato mundial no torneo disputado na [[Unión Soviética]], onde perdeu na prórroga da final ante o Brasil. Traballou tamén como axudante na [[Selección de fútbol de España|selección absoluta]] e en 1992 substituíu a un enfermo [[Vicente Miera]] á fronte do equipo durante un partido.&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=27 de setembro de 2011|título=Chus Pereda fallece a los 73 años|url=https://www.abc.es/deportes/futbol/abci-chus-pereda-201109270000_noticia.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[ABC (xornal)|ABC]]}}&lt;/ref&gt;

Na [[Segunda división B española 1995/96|tempada 1995/96]] tivo a súa primeira e única experiencia como adestrador dun club, dirixindo o [[Xerez Club Deportivo|Xerez CD]] na [[Segunda división B española de fútbol|Segunda División B]], onde rematou no 11º lugar. En 1998 dirixiu o primeiro encontro da historia da [[Selección de fútbol de Castela e León|selección de Castela e León]], un empate 1-1 diante de [[Selección de fútbol de Aragón|Aragón]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=27 de setembro de 2011|título=Luto en el fútbol de Castilla y León por la muerte de su primer seleccionador|url=https://ecodiario.eleconomista.es/futbol/noticias/3406364/09/11/Luto-en-el-futbol-de-Castilla-y-Leon-por-la-muerte-de-su-primer-seleccionador.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

== Palmarés ==
;Real Madrid
* '''[[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] (1):''' 1957/58.
* '''[[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] (1):''' [[Copa de Europa 1957-58|1957/58]].

;Valladolid
* '''[[Segunda división española de fútbol|Segunda División]] (1):''' [[Segunda división española 1958/59|1958/59]].

;Barcelona
* '''[[Copa do Rei de fútbol|Copa do Xeneralísimo]] (2):''' 1962/63, 1967/68.
* '''[[Copa de Feiras]] (1):''' 1965/66.

;Selección española
* '''[[Eurocopa de Fútbol|Eurocopa]] (1):''' [[Eurocopa de Fútbol de 1964|1964]].

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.fcbarcelona.es/es/ficha/648192/jesus-maria-pereda Datos do xogador] no sitio web do [[Fútbol Club Barcelona|FC Barcelona]] {{Es}}.
* [https://web.archive.org/web/20160303203658/http://www.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=56096/index.html Datos do xogador] no sitio web da [[FIFA]] {{En}}. Arquivado dende o [http://www.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people%3D56096/index.html orixinal] o 3 de marzo de [[2016]].
* [https://www.sefutbol.com/jugadores/pereda Datos do xogador] no sitio web da [[Selección de fútbol de España|selección española]] {{Es}}.

{{Selección de España na Eurocopa de 1964}}
{{Once Ideal da Eurocopa de 1964}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Pereda, Chus}}
[[Categoría:Nados na provincia de Burgos]]
[[Categoría:Nados en 1938]]
[[Categoría:Finados en 2011]]
[[Categoría:Futbolistas de Castela e León]]
[[Categoría:Futbolistas do País Vasco]]
[[Categoría:Centrocampistas de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores da SD Indautxu]]
[[Categoría:Xogadores do Real Madrid CF]]
[[Categoría:Xogadores do Real Valladolid]]
[[Categoría:Xogadores do Sevilla FC]]
[[Categoría:Xogadores do FC Barcelona]]
[[Categoría:Xogadores do CE Sabadell]]
[[Categoría:Xogadores do RCD Mallorca]]
[[Categoría:Xogadores da selección de fútbol de España sub-21]]
[[Categoría:Xogadores da selección de fútbol de España]]
[[Categoría:Futbolistas gañadores da Eurocopa]]
[[Categoría:Adestradores de fútbol de España]]
[[Categoría:Adestradores da selección de fútbol de España sub-21]]</text>
      <sha1>bygj0okeeg0aoikhvg7k16rffseroab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jonathan Kasibabu</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573068</id>
    <revision>
      <id>6162835</id>
      <timestamp>2022-08-18T12:23:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Xogador FIBA | nome = Jonathan Kasibabu | posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]] | altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]]) | peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]]) | equipo = Club Baloncesto Breogán | equipo2 = Río Breogán | número = | liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]] | internacional = R. D. do Congo | canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3915" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Jonathan Kasibabu
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = R. D. do Congo
| canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]
| universidade = Fairfield (2015–2019)
| anodraft = 2019
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[24 de abril]] de [[1996]] &lt;small&gt;{{idade|24|4|1996}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{CODb}} [[Kisangani]], [[República Democrática do Congo|R. D. do Congo]]
| career_start = 2019−presente
| antigos_equipos = Long Island Nets (2019−2020)&lt;br/&gt;[[Austin Spurs]] (2020−2021)&lt;br/&gt;[[Hermine Nantes Basket]] (2021−2022)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Jonathan Kasibabu''', nado o [[24 de abril]] de [[1996]] en [[Kisangani]], é un xogador profesional de baloncesto [[República Democrática do Congo|congoleño]]. Cunha altura de 2,04 [[metro|m]] xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en [[Kisangani]], na [[República Democrática do Congo]], Kasibasu formouse nas categorías inferiores do Canterbury,&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.realmadrid.com/baloncesto/cantera/junior/jonathan--kasibabu|título=Kasibabu|páxina-web=Real Madrid}}&lt;/ref&gt; até que en 2012 ingresou na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], onde xogou en para jugar en categoría junior. Na temporada 2014−15, vaise aos [[Estados Unidos]] para formar parte de la Westtown School en West Chester, [[Pensilvania]] e, ao ano seguinte, ingresa na Universidad de Fairfield, [[Connecticut]], para xogar durante catro temporadas na [[NCAA]]. Na súa última temporada no baloncesto universitario fixo unha media de 10,6 puntos e 7,4 rebotes por xogo.&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;

Após non ter sido drafteado en 2019, na temporada 2019−20 asina por los Long Island Nets da [[NBA G League]], equipo vinculado ao [[Brooklyn Nets]] da [[NBA]]. No equipo de [[Long Island]] fixo unha media de 7,5	puntos e 6,3 rebotes por encontro. Na seguinte temporada continua na G League, esta vez nos [[Austin Spurs]], onde ten unha aportación estatística semellante con 7,3 puntos por encontro. Na temporada 2021−22 regresa a Europa, asinando polo [[Hermine Nantes Basket]] da [[LNB Pro B]], a segunda categoría do baloncesto francés. Tras finalizar a temporada, o [[18 de agosto]] de [[2022]] asina co [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]]. 

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{USAb}} [[Long Island Nets]] ([[G League]], 2019–2020)
* {{USAb}} [[Austin Spurs]] ([[G League]], 2020–2021)
* {{FRAb}} [[Hermine Nantes Basket]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 2021−2022)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/basketball/player/181707/jonathan-kasibabu Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Kasibabu, Jonathan}}
[[Categoría:Nados en 1996]]
[[Categoría:Nados na República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Hermine Nantes Basket]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>lz386gu5e5dbnx5zckxybdyf57judvr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162836</id>
      <parentid>6162835</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:24:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Traxectoria */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3911" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Jonathan Kasibabu
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = R. D. do Congo
| canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]
| universidade = Fairfield (2015–2019)
| anodraft = 2019
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[24 de abril]] de [[1996]] &lt;small&gt;{{idade|24|4|1996}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{CODb}} [[Kisangani]], [[República Democrática do Congo|R. D. do Congo]]
| career_start = 2019−presente
| antigos_equipos = Long Island Nets (2019−2020)&lt;br/&gt;[[Austin Spurs]] (2020−2021)&lt;br/&gt;[[Hermine Nantes Basket]] (2021−2022)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Jonathan Kasibabu''', nado o [[24 de abril]] de [[1996]] en [[Kisangani]], é un xogador profesional de baloncesto [[República Democrática do Congo|congoleño]]. Cunha altura de 2,04 [[metro|m]] xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en Kisangani, na [[República Democrática do Congo]], Kasibasu formouse nas categorías inferiores do Canterbury,&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.realmadrid.com/baloncesto/cantera/junior/jonathan--kasibabu|título=Kasibabu|páxina-web=Real Madrid}}&lt;/ref&gt; até que en 2012 ingresou na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], onde xogou en para jugar en categoría junior. Na temporada 2014−15, vaise aos [[Estados Unidos]] para formar parte de la Westtown School en West Chester, [[Pensilvania]] e, ao ano seguinte, ingresa na Universidad de Fairfield, [[Connecticut]], para xogar durante catro temporadas na [[NCAA]]. Na súa última temporada no baloncesto universitario fixo unha media de 10,6 puntos e 7,4 rebotes por xogo.&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;

Após non ter sido drafteado en 2019, na temporada 2019−20 asina por los Long Island Nets da [[NBA G League]], equipo vinculado ao [[Brooklyn Nets]] da [[NBA]]. No equipo de [[Long Island]] fixo unha media de 7,5	puntos e 6,3 rebotes por encontro. Na seguinte temporada continua na G League, esta vez nos [[Austin Spurs]], onde ten unha aportación estatística semellante con 7,3 puntos por encontro. Na temporada 2021−22 regresa a Europa, asinando polo [[Hermine Nantes Basket]] da [[LNB Pro B]], a segunda categoría do baloncesto francés. Tras finalizar a temporada, o [[18 de agosto]] de [[2022]] asina co [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]]. 

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{USAb}} [[Long Island Nets]] ([[G League]], 2019–2020)
* {{USAb}} [[Austin Spurs]] ([[G League]], 2020–2021)
* {{FRAb}} [[Hermine Nantes Basket]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 2021−2022)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/basketball/player/181707/jonathan-kasibabu Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Kasibabu, Jonathan}}
[[Categoría:Nados en 1996]]
[[Categoría:Nados na República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Hermine Nantes Basket]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>6ighl3sz3v14s9b6ay0but4729wxooj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162843</id>
      <parentid>6162836</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:30:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3910" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Jonathan Kasibabu
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = R. D. do Congo
| canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]
| universidade = Fairfield (2015–2019)
| anodraft = 2019
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[24 de abril]] de [[1996]] &lt;small&gt;{{idade|24|4|1996}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{CODb}} [[Kisangani]], [[República Democrática do Congo|R. D. do Congo]]
| career_start = 2019−presente
| antigos_equipos = Long Island Nets (2019−2020)&lt;br/&gt;[[Austin Spurs]] (2020−2021)&lt;br/&gt;[[Hermine Nantes Basket]] (2021−2022)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Jonathan Kasibabu''', nado o [[24 de abril]] de [[1996]] en [[Kisangani]], é un xogador profesional de baloncesto [[República Democrática do Congo|congolés]]. Cunha altura de 2,04 [[metro|m]] xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en Kisangani, na [[República Democrática do Congo]], Kasibasu formouse nas categorías inferiores do Canterbury,&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.realmadrid.com/baloncesto/cantera/junior/jonathan--kasibabu|título=Kasibabu|páxina-web=Real Madrid}}&lt;/ref&gt; até que en 2012 ingresou na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], onde xogou en para jugar en categoría junior. Na temporada 2014−15, vaise aos [[Estados Unidos]] para formar parte de la Westtown School en West Chester, [[Pensilvania]] e, ao ano seguinte, ingresa na Universidad de Fairfield, [[Connecticut]], para xogar durante catro temporadas na [[NCAA]]. Na súa última temporada no baloncesto universitario fixo unha media de 10,6 puntos e 7,4 rebotes por xogo.&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;

Após non ter sido drafteado en 2019, na temporada 2019−20 asina por los Long Island Nets da [[NBA G League]], equipo vinculado ao [[Brooklyn Nets]] da [[NBA]]. No equipo de [[Long Island]] fixo unha media de 7,5	puntos e 6,3 rebotes por encontro. Na seguinte temporada continua na G League, esta vez nos [[Austin Spurs]], onde ten unha aportación estatística semellante con 7,3 puntos por encontro. Na temporada 2021−22 regresa a Europa, asinando polo [[Hermine Nantes Basket]] da [[LNB Pro B]], a segunda categoría do baloncesto francés. Tras finalizar a temporada, o [[18 de agosto]] de [[2022]] asina co [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]]. 

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{USAb}} [[Long Island Nets]] ([[G League]], 2019–2020)
* {{USAb}} [[Austin Spurs]] ([[G League]], 2020–2021)
* {{FRAb}} [[Hermine Nantes Basket]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 2021−2022)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/basketball/player/181707/jonathan-kasibabu Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Kasibabu, Jonathan}}
[[Categoría:Nados en 1996]]
[[Categoría:Nados na República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Hermine Nantes Basket]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>8wj5c534fg4nh9egq5c1ki3t8e33xz8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162845</id>
      <parentid>6162843</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T12:30:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chairego apc</username>
        <id>25871</id>
      </contributor>
      <comment>/* Traxectoria */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3905" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Jonathan Kasibabu
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = R. D. do Congo
| canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]
| universidade = Fairfield (2015–2019)
| anodraft = 2019
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[24 de abril]] de [[1996]] &lt;small&gt;{{idade|24|4|1996}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{CODb}} [[Kisangani]], [[República Democrática do Congo|R. D. do Congo]]
| career_start = 2019−presente
| antigos_equipos = Long Island Nets (2019−2020)&lt;br/&gt;[[Austin Spurs]] (2020−2021)&lt;br/&gt;[[Hermine Nantes Basket]] (2021−2022)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Jonathan Kasibabu''', nado o [[24 de abril]] de [[1996]] en [[Kisangani]], é un xogador profesional de baloncesto [[República Democrática do Congo|congolés]]. Cunha altura de 2,04 [[metro|m]] xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en Kisangani, na [[República Democrática do Congo]], Kasibasu formouse nas categorías inferiores do Canterbury,&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.realmadrid.com/baloncesto/cantera/junior/jonathan--kasibabu|título=Kasibabu|páxina-web=Real Madrid}}&lt;/ref&gt; até que en 2012 ingresou na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], onde xogou en para jugar en categoría junior. Na temporada 2014−15, vaise aos [[Estados Unidos]] para formar parte da Westtown School en West Chester, [[Pensilvania]] e, ao ano seguinte, ingresa na Universidad de Fairfield, [[Connecticut]], para xogar durante catro temporadas na [[NCAA]]. Na súa última temporada no baloncesto universitario fixo unha media de 10,6 puntos e 7,4 rebotes por xogo.&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;

Após non ter sido drafteado en 2019, na temporada 2019−20 asina polos Long Island Nets da [[NBA G League]], equipo vinculado ao [[Brooklyn Nets]] da [[NBA]]. No equipo de [[Long Island]] fixo unha media de 7,5 puntos e 6,3 rebotes por encontro. Na seguinte temporada continua na G League, esta vez nos [[Austin Spurs]], onde ten unha aportación estatística semellante con 7,3 puntos por encontro. Na temporada 2021−22 regresa a Europa, asinando polo [[Hermine Nantes Basket]] da [[LNB Pro B]], a segunda categoría do baloncesto francés. Tras finalizar a temporada, o [[18 de agosto]] de [[2022]] asina co [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]]. 

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{USAb}} [[Long Island Nets]] ([[G League]], 2019–2020)
* {{USAb}} [[Austin Spurs]] ([[G League]], 2020–2021)
* {{FRAb}} [[Hermine Nantes Basket]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 2021−2022)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/basketball/player/181707/jonathan-kasibabu Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Kasibabu, Jonathan}}
[[Categoría:Nados en 1996]]
[[Categoría:Nados na República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Hermine Nantes Basket]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>p3cjqqbv9jtnrknkw5tkfte6ow5kkxq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162876</id>
      <parentid>6162845</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:40:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Clubs */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3905" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Jonathan Kasibabu
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = R. D. do Congo
| canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]
| universidade = Fairfield (2015–2019)
| anodraft = 2019
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[24 de abril]] de [[1996]] &lt;small&gt;{{idade|24|4|1996}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{CODb}} [[Kisangani]], [[República Democrática do Congo|R. D. do Congo]]
| career_start = 2019−presente
| antigos_equipos = Long Island Nets (2019−2020)&lt;br/&gt;[[Austin Spurs]] (2020−2021)&lt;br/&gt;[[Hermine Nantes Basket]] (2021−2022)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Jonathan Kasibabu''', nado o [[24 de abril]] de [[1996]] en [[Kisangani]], é un xogador profesional de baloncesto [[República Democrática do Congo|congolés]]. Cunha altura de 2,04 [[metro|m]] xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en Kisangani, na [[República Democrática do Congo]], Kasibasu formouse nas categorías inferiores do Canterbury,&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.realmadrid.com/baloncesto/cantera/junior/jonathan--kasibabu|título=Kasibabu|páxina-web=Real Madrid}}&lt;/ref&gt; até que en 2012 ingresou na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], onde xogou en para jugar en categoría junior. Na temporada 2014−15, vaise aos [[Estados Unidos]] para formar parte da Westtown School en West Chester, [[Pensilvania]] e, ao ano seguinte, ingresa na Universidad de Fairfield, [[Connecticut]], para xogar durante catro temporadas na [[NCAA]]. Na súa última temporada no baloncesto universitario fixo unha media de 10,6 puntos e 7,4 rebotes por xogo.&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;

Após non ter sido drafteado en 2019, na temporada 2019−20 asina polos Long Island Nets da [[NBA G League]], equipo vinculado ao [[Brooklyn Nets]] da [[NBA]]. No equipo de [[Long Island]] fixo unha media de 7,5 puntos e 6,3 rebotes por encontro. Na seguinte temporada continua na G League, esta vez nos [[Austin Spurs]], onde ten unha aportación estatística semellante con 7,3 puntos por encontro. Na temporada 2021−22 regresa a Europa, asinando polo [[Hermine Nantes Basket]] da [[LNB Pro B]], a segunda categoría do baloncesto francés. Tras finalizar a temporada, o [[18 de agosto]] de [[2022]] asina co [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]]. 

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{USAb}} [[Long Island Nets]] ([[G League]], 2019–2020)
* {{USAb}} [[Austin Spurs]] ([[G League]], 2020–2021)
* {{FRAb}} [[Nantes Basket Hermine]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 2021−2022)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/basketball/player/181707/jonathan-kasibabu Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Kasibabu, Jonathan}}
[[Categoría:Nados en 1996]]
[[Categoría:Nados na República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Hermine Nantes Basket]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>6569kwsdyuzdndysvrg20cf79x9m2hn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162877</id>
      <parentid>6162876</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:40:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3905" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Jonathan Kasibabu
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = R. D. do Congo
| canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]
| universidade = Fairfield (2015–2019)
| anodraft = 2019
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[24 de abril]] de [[1996]] &lt;small&gt;{{idade|24|4|1996}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{CODb}} [[Kisangani]], [[República Democrática do Congo|R. D. do Congo]]
| career_start = 2019−presente
| antigos_equipos = Long Island Nets (2019−2020)&lt;br/&gt;[[Austin Spurs]] (2020−2021)&lt;br/&gt;[[Nantes Basket Hermine]] (2021−2022)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Jonathan Kasibabu''', nado o [[24 de abril]] de [[1996]] en [[Kisangani]], é un xogador profesional de baloncesto [[República Democrática do Congo|congolés]]. Cunha altura de 2,04 [[metro|m]] xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en Kisangani, na [[República Democrática do Congo]], Kasibasu formouse nas categorías inferiores do Canterbury,&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.realmadrid.com/baloncesto/cantera/junior/jonathan--kasibabu|título=Kasibabu|páxina-web=Real Madrid}}&lt;/ref&gt; até que en 2012 ingresou na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], onde xogou en para jugar en categoría junior. Na temporada 2014−15, vaise aos [[Estados Unidos]] para formar parte da Westtown School en West Chester, [[Pensilvania]] e, ao ano seguinte, ingresa na Universidad de Fairfield, [[Connecticut]], para xogar durante catro temporadas na [[NCAA]]. Na súa última temporada no baloncesto universitario fixo unha media de 10,6 puntos e 7,4 rebotes por xogo.&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;

Após non ter sido drafteado en 2019, na temporada 2019−20 asina polos Long Island Nets da [[NBA G League]], equipo vinculado ao [[Brooklyn Nets]] da [[NBA]]. No equipo de [[Long Island]] fixo unha media de 7,5 puntos e 6,3 rebotes por encontro. Na seguinte temporada continua na G League, esta vez nos [[Austin Spurs]], onde ten unha aportación estatística semellante con 7,3 puntos por encontro. Na temporada 2021−22 regresa a Europa, asinando polo [[Hermine Nantes Basket]] da [[LNB Pro B]], a segunda categoría do baloncesto francés. Tras finalizar a temporada, o [[18 de agosto]] de [[2022]] asina co [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]]. 

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{USAb}} [[Long Island Nets]] ([[G League]], 2019–2020)
* {{USAb}} [[Austin Spurs]] ([[G League]], 2020–2021)
* {{FRAb}} [[Nantes Basket Hermine]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 2021−2022)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/basketball/player/181707/jonathan-kasibabu Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Kasibabu, Jonathan}}
[[Categoría:Nados en 1996]]
[[Categoría:Nados na República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Hermine Nantes Basket]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>a3qgiwcokxhdyoglrm1erc38j92t7vb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162878</id>
      <parentid>6162877</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:41:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Traxectoria */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3905" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Jonathan Kasibabu
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = R. D. do Congo
| canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]
| universidade = Fairfield (2015–2019)
| anodraft = 2019
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[24 de abril]] de [[1996]] &lt;small&gt;{{idade|24|4|1996}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{CODb}} [[Kisangani]], [[República Democrática do Congo|R. D. do Congo]]
| career_start = 2019−presente
| antigos_equipos = Long Island Nets (2019−2020)&lt;br/&gt;[[Austin Spurs]] (2020−2021)&lt;br/&gt;[[Nantes Basket Hermine]] (2021−2022)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Jonathan Kasibabu''', nado o [[24 de abril]] de [[1996]] en [[Kisangani]], é un xogador profesional de baloncesto [[República Democrática do Congo|congolés]]. Cunha altura de 2,04 [[metro|m]] xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en Kisangani, na [[República Democrática do Congo]], Kasibasu formouse nas categorías inferiores do Canterbury,&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.realmadrid.com/baloncesto/cantera/junior/jonathan--kasibabu|título=Kasibabu|páxina-web=Real Madrid}}&lt;/ref&gt; até que en 2012 ingresou na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], onde xogou en para jugar en categoría junior. Na temporada 2014−15, vaise aos [[Estados Unidos]] para formar parte da Westtown School en West Chester, [[Pensilvania]] e, ao ano seguinte, ingresa na Universidad de Fairfield, [[Connecticut]], para xogar durante catro temporadas na [[NCAA]]. Na súa última temporada no baloncesto universitario fixo unha media de 10,6 puntos e 7,4 rebotes por xogo.&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;

Após non ter sido drafteado en 2019, na temporada 2019−20 asina polos Long Island Nets da [[NBA G League]], equipo vinculado ao [[Brooklyn Nets]] da [[NBA]]. No equipo de [[Long Island]] fixo unha media de 7,5 puntos e 6,3 rebotes por encontro. Na seguinte temporada continua na G League, esta vez nos [[Austin Spurs]], onde ten unha aportación estatística semellante con 7,3 puntos por encontro. Na temporada 2021−22 regresa a Europa, asinando polo [[Nantes Basket Hermine]] da [[LNB Pro B]], a segunda categoría do baloncesto francés. Tras finalizar a temporada, o [[18 de agosto]] de [[2022]] asina co [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]]. 

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{USAb}} [[Long Island Nets]] ([[G League]], 2019–2020)
* {{USAb}} [[Austin Spurs]] ([[G League]], 2020–2021)
* {{FRAb}} [[Nantes Basket Hermine]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 2021−2022)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/basketball/player/181707/jonathan-kasibabu Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Kasibabu, Jonathan}}
[[Categoría:Nados en 1996]]
[[Categoría:Nados na República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Hermine Nantes Basket]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>n4ldu4l7lcl2hc75d2eiwzbo3wnp9zl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162893</id>
      <parentid>6162878</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:01:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3905" xml:space="preserve">{{Xogador FIBA
| nome = Jonathan Kasibabu
| posición = [[Ala-pivote (baloncesto)|Ala-pivote]] / [[Pivote (baloncesto)|Pivote]]
| altura = 2,04 [[metro|m]] (6 [[Pé (medida)|ft]] 10 [[polgada|in]])
| peso = 110 [[kg]] (250 [[libra (masa)|lb]])
| equipo = Club Baloncesto Breogán
| equipo2 = Río Breogán
| número =
| liga = [[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]]
| internacional = R. D. do Congo
| canteira = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]
| universidade = Fairfield (2015–2019)
| anodraft = 2019
| eleccióndraft = ''Non drafteado''
| nacemento = [[24 de abril]] de [[1996]] &lt;small&gt;{{idade|24|4|1996}}&lt;/small&gt;
| lugar = {{CODb}} [[Kisangani]], [[República Democrática do Congo|R. D. do Congo]]
| career_start = 2019−presente
| antigos_equipos = Long Island Nets (2019−2020)&lt;br/&gt;[[Austin Spurs]] (2020−2021)&lt;br/&gt;[[Nantes Basket Hermine]] (2021−2022)&lt;br/&gt;[[Río Breogán]] (2022−presente)
}}
'''Jonathan Kasibabu''', nado o [[24 de abril]] de [[1996]] en [[Kisangani]], é un xogador profesional de baloncesto [[República Democrática do Congo|congolés]]. Cunha altura de 2,04 [[metro|m]] xoga nas posicións de [[Ala-pivote (baloncesto)|ala-pivote]].&lt;ref name=&quot;prob&quot;&gt;{{cita web|url=https://www.proballers.com/basketball/player/68721/luka-brajkovic|título=Luka Brajkovic, Basketball Player|páxina-web=Proballers|lingua=en}}&lt;/ref&gt; Formado na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], actualmente xoga para o [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]].

== Traxectoria ==
Nado en Kisangani, na [[República Democrática do Congo]], Kasibasu formouse nas categorías inferiores do Canterbury,&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.realmadrid.com/baloncesto/cantera/junior/jonathan--kasibabu|título=Kasibabu|páxina-web=Real Madrid}}&lt;/ref&gt; até que en 2012 ingresou na canteira do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], onde xogou en para jugar en categoría junior. Na temporada 2014−15, vaise aos [[Estados Unidos]] para formar parte da Westtown School en West Chester, [[Pensilvania]] e, ao ano seguinte, ingresa na Universidad de Fairfield, [[Connecticut]], para xogar durante catro temporadas na [[NCAA]]. Na súa última temporada no baloncesto universitario fixo unha media de 10,6 puntos e 7,4 rebotes por xogo.&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;

Após non ter sido drafteado en 2019, na temporada 2019−20 asina polos Long Island Nets da [[NBA G League]], equipo vinculado ao [[Brooklyn Nets]] da [[NBA]]. No equipo de [[Long Island]] fixo unha media de 7,5 puntos e 6,3 rebotes por encontro. Na seguinte temporada continua na G League, esta vez nos [[Austin Spurs]], onde ten unha aportación estatística semellante con 7,3 puntos por encontro. Na temporada 2021−22 regresa a Europa, asinando polo [[Nantes Basket Hermine]] da [[LNB Pro B]], a segunda categoría do baloncesto francés. Tras finalizar a temporada, o [[18 de agosto]] de [[2022]] asina co [[Río Breogán]] da [[Liga ACB]]. 

=== Clubs ===
Ao longo da súa carreira, Brajkovic ten xogado para os seguintes equipos profesionais:&lt;ref name=&quot;prob&quot; /&gt;
* {{USAb}} [[Long Island Nets]] ([[G League]], 2019–2020)
* {{USAb}} [[Austin Spurs]] ([[G League]], 2020–2021)
* {{FRAb}} [[Nantes Basket Hermine]] ([[LNB Pro B|Pro B]], 2021−2022)
* {{GLZb}} [[Río Breogán]] ([[Liga ACB|ACB]] / [[Basketball Champions League|Champions League]], 2022−presente)

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.proballers.com/basketball/player/181707/jonathan-kasibabu Perfil en proballers.com]

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Kasibabu, Jonathan}}
[[Categoría:Nados en 1996]]
[[Categoría:Nados na República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Xogadores de baloncesto da República Democrática do Congo]]
[[Categoría:Ala-pivotes de baloncesto]]
[[Categoría:Xogadores do Nantes Basket Hermine]]
[[Categoría:Xogadores do Club Baloncesto Breogán]]</text>
      <sha1>1ono6zlhvfbn1jsl45g73m2b2eoordv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Gerhard Bremer</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573069</id>
    <revision>
      <id>6162850</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:05:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|de|Gerhard Bremer|25 de decembro de 2021|195197432}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="190" xml:space="preserve">{{Traducido de|de|Gerhard Bremer|25 de decembro de 2021|195197432}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:05 (UTC)</text>
      <sha1>icjzfhurh5istnkhic1dopwaqflav0w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162852</id>
      <parentid>6162850</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:06:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79" xml:space="preserve">{{Traducido de|de|Gerhard Bremer|25 de decembro de 2021|195197432}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>qxi8b9jn1f96ilb67oghr7e95698bge</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:We begin bombing in five minutes</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573070</id>
    <revision>
      <id>6162853</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:08:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|de|We begin bombing in five minutes|15 de setembro de 2021|215593275}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="208" xml:space="preserve">{{Traducido de|de|We begin bombing in five minutes|15 de setembro de 2021|215593275}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:08 (UTC)</text>
      <sha1>0ci9u01b5vkyaypcc2ijghqwfra4n6l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162854</id>
      <parentid>6162853</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:08:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="97" xml:space="preserve">{{Traducido de|de|We begin bombing in five minutes|15 de setembro de 2021|215593275}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>4ntatfxyx8f8gyse5iznoiethvhmc8g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Sanidade</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573071</id>
    <revision>
      <id>6162855</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:09:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|ca|Sanitat}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="150" xml:space="preserve">{{Traducido de|ca|Sanitat}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:09 (UTC)</text>
      <sha1>sf68ue7kvbkf9mmk6av2dcadi7z0rki</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162856</id>
      <parentid>6162855</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:09:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" xml:space="preserve">{{Traducido de|ca|Sanitat}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>foyvg11l352552hjk8a7o9tx51yc7mt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:António Carvalho de Silva Porto</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573072</id>
    <revision>
      <id>6162857</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:10:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|en|António Carvalho de Silva Porto|6 de agosto de 2022|1102719855}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="206" xml:space="preserve">{{Traducido de|en|António Carvalho de Silva Porto|6 de agosto de 2022|1102719855}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:10 (UTC)</text>
      <sha1>c9pqs21syfv6ntzsnrh8r9icl13kww4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162858</id>
      <parentid>6162857</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:11:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="95" xml:space="preserve">{{Traducido de|en|António Carvalho de Silva Porto|6 de agosto de 2022|1102719855}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>93vvtsyrbu23xz19ag97c9jblfg7uuj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:André Derain</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573073</id>
    <revision>
      <id>6162859</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:14:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|en|André Derain|14 de xullo de 2022|1098091001}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="187" xml:space="preserve">{{Traducido de|en|André Derain|14 de xullo de 2022|1098091001}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:14 (UTC)</text>
      <sha1>jorz6fb67nggdbwu7ebsdoiuwwqo0wx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162860</id>
      <parentid>6162859</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:15:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="76" xml:space="preserve">{{Traducido de|en|André Derain|14 de xullo de 2022|1098091001}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>fcdggs4nzwrrf9h40p31eebbxgd9mzj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Étienne Terrus</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573074</id>
    <revision>
      <id>6162861</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:17:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|ca|Esteve Terrús|1 de abril de 2022|29819173}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="185" xml:space="preserve">{{Traducido de|ca|Esteve Terrús|1 de abril de 2022|29819173}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:17 (UTC)</text>
      <sha1>c477x4ifrmv3ywj2d7g110afn12ue6c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162862</id>
      <parentid>6162861</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:17:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" xml:space="preserve">{{Traducido de|ca|Esteve Terrús|1 de abril de 2022|29819173}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>t7y4j7u4dr8ogld7m0h3zkng2d1p4qs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162867</id>
      <parentid>6162862</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:24:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gasparoff moveu a páxina &quot;[[Conversa:Esteve Terrús]]&quot; a &quot;[[Conversa:Étienne Terrus]]&quot;: Sinónimos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" xml:space="preserve">{{Traducido de|ca|Esteve Terrús|1 de abril de 2022|29819173}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>t7y4j7u4dr8ogld7m0h3zkng2d1p4qs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Esteve Terrús</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573075</id>
    <redirect title="Étienne Terrus" />
    <revision>
      <id>6162866</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:24:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Gasparoff moveu a páxina &quot;[[Esteve Terrús]]&quot; a &quot;[[Étienne Terrus]]&quot;: Sinónimos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Étienne Terrus]]</text>
      <sha1>jzfk2mol0fs6o5o7bwytu2kmen7et6s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Esteve Terrús</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573076</id>
    <redirect title="Conversa:Étienne Terrus" />
    <revision>
      <id>6162868</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:24:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Gasparoff moveu a páxina &quot;[[Conversa:Esteve Terrús]]&quot; a &quot;[[Conversa:Étienne Terrus]]&quot;: Sinónimos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Conversa:Étienne Terrus]]</text>
      <sha1>8ytz86bpv9hprdclkzfnxmmnd09mhfx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Alexandre Cabanel</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573077</id>
    <revision>
      <id>6162869</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:26:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|pt|Alexandre Cabanel}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="160" xml:space="preserve">{{Traducido de|pt|Alexandre Cabanel}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:26 (UTC)</text>
      <sha1>nc4dry6a8ogahlq04dv5w50wl0sma7o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162870</id>
      <parentid>6162869</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:26:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49" xml:space="preserve">{{Traducido de|pt|Alexandre Cabanel}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>2ao21ohkmlyc2bbwa0dlvmho5fvrb8m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Conwy</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573078</id>
    <revision>
      <id>6162871</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:27:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|en|Conwy|3 de agosto de 2022|1102140092}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="179" xml:space="preserve">{{Traducido de|en|Conwy|3 de agosto de 2022|1102140092}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:27 (UTC)</text>
      <sha1>3dijtue1kys2l1q7t81pktp0noxzn85</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162872</id>
      <parentid>6162871</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:28:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68" xml:space="preserve">{{Traducido de|en|Conwy|3 de agosto de 2022|1102140092}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>oqlqql1ihrpmpxyxyof3263riv97p0j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Arquitectura isabelina</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573079</id>
    <revision>
      <id>6162874</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:34:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|es|Arquitectura isabelina|2 de setembro de 2019|118845751}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="197" xml:space="preserve">{{Traducido de|es|Arquitectura isabelina|2 de setembro de 2019|118845751}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 13:34 (UTC)</text>
      <sha1>6a1qviv1u0pbi6l8yjagvg37ojyl2au</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162875</id>
      <parentid>6162874</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:34:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86" xml:space="preserve">{{Traducido de|es|Arquitectura isabelina|2 de setembro de 2019|118845751}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>p8gcxycgnpdbkf5hkjhlz147yfh43xs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nantes Basket Hermine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573080</id>
    <revision>
      <id>6162879</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:45:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Equipo FIBA | nome                    = Nantes Hermine | fundado                 = [[1932]] | liga                    = [[LNB Pro B|Pro B]] | cidade                  = {{FRAb}} [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Francia]] | pavillón                = Salle de la Trocardière | capacidade              = 4&amp;nbsp;185 | inauguración            = 2015 | alcume                  = ''NBH'' | cores                   = {{Color box|#076633}} {{Color box|#000000}} Verde, negro | presidente...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3935" xml:space="preserve">{{Equipo FIBA
| nome                    = Nantes Hermine
| fundado                 = [[1932]]
| liga                    = [[LNB Pro B|Pro B]]
| cidade                  = {{FRAb}} [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Francia]]
| pavillón                = Salle de la Trocardière
| capacidade              = 4&amp;nbsp;185
| inauguración            = 2015
| alcume                  = ''NBH''
| cores                   = {{Color box|#076633}} {{Color box|#000000}} Verde, negro
| presidente              = {{FRAb}} Thierry Brochard
| adestrador              = {{FRAb}} Jean-Marc Dupraz
| sitio_web               = [https://www.nantes-basket.com/ nantes-basket.com]
}}
O '''Nantes Basket Hermine''', habitualmente coñecido como '''ADA Blois''', é un equipo de [[baloncesto]] profesional [[Francia|francés]] con sede na cidade de [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Países do Loira]]. Fundado en [[1907]], desde 2022 compite por vez primeira na [[LNB Pro B]], segunda categoría do baloncesto galo. Disputa os seus partidos como local na Salle de la Trocardière, un pavillón inaugurado en 2015 con capacidade para 4&amp;nbsp;185 espectadores.&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.pss-archi.eu/immeubles/FR-44143-40165.html|título=Salle sportive métropolitaine|páxina-web=pss-archi.eu}}&lt;/ref&gt;

==Historia==
O Hermine de Nantes foi fundado en 1891 como padroado parroquial da igrexa de Sainte-Anne co nome de &quot;Les Enfants nantais de Sainte-Anne&quot;. A construción da igrexa e a creación da parroquia baixo o patrocinio de Santa Ana poden explicarse polo feito de que o barrio albergaba entón unha numerosa comunidade de [[Bretaña|bretóns]] orixinarios sobre todo da Baixa Bretaña que se asentaban no barrio desde o [[século XIX]], sendo Santa Ana a patroa da Bretaña. O club tomou o nome de &quot;Hermine de Nantes&quot; en 1907, nome que escolleu a sección de ximnasia. En [[heráldica]], o armiño aparece no escudo de Bretaña desde comezos do [[século XIV]].

== Xogadores ==
=== Destacados ===
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} [[Olivier Allinéi]]
* {{flagicon|Francia}} [[Christian Beuchet]]
* {{flagicon|Francia}} [[Laurent Cazalon]]
* {{flagicon|Francia}} [[Jérôme Dessart]]
* {{flagicon|Francia}} [[Boris Dallo]]
* {{flagicon|Francia}} [[Cédric Ferchaud]]
* {{flagicon|Francia}} [[Nicolas Gayon]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Chris Coleman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Allen Durham]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Rashaun Freeman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marquis Gainous]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Kenny Grant]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Malcolm Huckaby]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Eddie Lucas]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Floyd Miller]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[George Reese]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marcus Relphorde]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Steve Watson]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Brendan Winters]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Aaron Cel]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Jonathan Kasibabu]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Carl Ona-Embo]]
* {{flagicon|Senegal}} [[Malick Badiane]]
* {{flagicon|Suíza}} [[David Ramseier]]
{{fin div col}}

== Adestradores ==
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} [[Antoine Michon]] (2005−2011)
* {{flagicon|Francia}} Guillaume Quintard (2011−2013)
* {{flagicon|Francia}} Franck Collineau (2013−2017)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2017)
* {{flagicon|Serbia}} [[Nedeljko Ašćerić]] (2017−2018)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2018−2021)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Marc Dupraz (2021−presente)
{{fin div col}}

== Palmarés ==
'''Leaders Cup da [[LNB Pro B|Segunda División]]'''
* '''Campións (1):''' 2020

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.nantes-basket.com/ Páxina web oficial] {{fr}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Nantes Basket Hermine}}
[[Categoría:Equipos de baloncesto de Francia]]</text>
      <sha1>l2nnm99ojbqnqi4c32m44hl5ga8d4au</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162881</id>
      <parentid>6162879</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:46:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3888" xml:space="preserve">{{Equipo FIBA
| nome                    = Nantes Hermine
| fundado                 = [[1932]]
| liga                    = [[LNB Pro B|Pro B]]
| cidade                  = {{FRAb}} [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Francia]]
| pavillón                = Salle de la Trocardière
| capacidade              = 4&amp;nbsp;185
| inauguración            = 2015
| alcume                  = ''NBH''
| cores                   = {{Color box|#076633}} {{Color box|#000000}} Verde, negro
| presidente              = {{FRAb}} Thierry Brochard
| adestrador              = {{FRAb}} Jean-Marc Dupraz
| sitio_web               = [https://www.nantes-basket.com/ nantes-basket.com]
}}
O '''Nantes Basket Hermine''' é un equipo de [[baloncesto]] profesional [[Francia|francés]] con sede na cidade de [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Países do Loira]]. Fundado en [[1907]], desde 2022 compite por vez primeira na [[LNB Pro B]], segunda categoría do baloncesto galo. Disputa os seus partidos como local na Salle de la Trocardière, un pavillón inaugurado en 2015 con capacidade para 4&amp;nbsp;185 espectadores.&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.pss-archi.eu/immeubles/FR-44143-40165.html|título=Salle sportive métropolitaine|páxina-web=pss-archi.eu}}&lt;/ref&gt;

==Historia==
O Hermine de Nantes foi fundado en 1891 como padroado parroquial da igrexa de Sainte-Anne co nome de &quot;Les Enfants nantais de Sainte-Anne&quot;. A construción da igrexa e a creación da parroquia baixo o patrocinio de Santa Ana poden explicarse polo feito de que o barrio albergaba entón unha numerosa comunidade de [[Bretaña|bretóns]] orixinarios sobre todo da Baixa Bretaña que se asentaban no barrio desde o [[século XIX]], sendo Santa Ana a patroa da Bretaña. O club tomou o nome de &quot;Hermine de Nantes&quot; en 1907, nome que escolleu a sección de ximnasia. En [[heráldica]], o armiño aparece no escudo de Bretaña desde comezos do [[século XIV]].

== Xogadores ==
=== Destacados ===
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} [[Olivier Allinéi]]
* {{flagicon|Francia}} [[Christian Beuchet]]
* {{flagicon|Francia}} [[Laurent Cazalon]]
* {{flagicon|Francia}} [[Jérôme Dessart]]
* {{flagicon|Francia}} [[Boris Dallo]]
* {{flagicon|Francia}} [[Cédric Ferchaud]]
* {{flagicon|Francia}} [[Nicolas Gayon]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Chris Coleman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Allen Durham]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Rashaun Freeman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marquis Gainous]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Kenny Grant]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Malcolm Huckaby]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Eddie Lucas]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Floyd Miller]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[George Reese]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marcus Relphorde]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Steve Watson]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Brendan Winters]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Aaron Cel]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Jonathan Kasibabu]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Carl Ona-Embo]]
* {{flagicon|Senegal}} [[Malick Badiane]]
* {{flagicon|Suíza}} [[David Ramseier]]
{{fin div col}}

== Adestradores ==
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} [[Antoine Michon]] (2005−2011)
* {{flagicon|Francia}} Guillaume Quintard (2011−2013)
* {{flagicon|Francia}} Franck Collineau (2013−2017)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2017)
* {{flagicon|Serbia}} [[Nedeljko Ašćerić]] (2017−2018)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2018−2021)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Marc Dupraz (2021−presente)
{{fin div col}}

== Palmarés ==
'''Leaders Cup da [[LNB Pro B|Segunda División]]'''
* '''Campións (1):''' 2020

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.nantes-basket.com/ Páxina web oficial] {{fr}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Nantes Basket Hermine}}
[[Categoría:Equipos de baloncesto de Francia]]</text>
      <sha1>1wtvft0g2hkigc5nfvpi62ma9z3ijoq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162882</id>
      <parentid>6162881</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:46:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Adestradores */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3880" xml:space="preserve">{{Equipo FIBA
| nome                    = Nantes Hermine
| fundado                 = [[1932]]
| liga                    = [[LNB Pro B|Pro B]]
| cidade                  = {{FRAb}} [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Francia]]
| pavillón                = Salle de la Trocardière
| capacidade              = 4&amp;nbsp;185
| inauguración            = 2015
| alcume                  = ''NBH''
| cores                   = {{Color box|#076633}} {{Color box|#000000}} Verde, negro
| presidente              = {{FRAb}} Thierry Brochard
| adestrador              = {{FRAb}} Jean-Marc Dupraz
| sitio_web               = [https://www.nantes-basket.com/ nantes-basket.com]
}}
O '''Nantes Basket Hermine''' é un equipo de [[baloncesto]] profesional [[Francia|francés]] con sede na cidade de [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Países do Loira]]. Fundado en [[1907]], desde 2022 compite por vez primeira na [[LNB Pro B]], segunda categoría do baloncesto galo. Disputa os seus partidos como local na Salle de la Trocardière, un pavillón inaugurado en 2015 con capacidade para 4&amp;nbsp;185 espectadores.&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.pss-archi.eu/immeubles/FR-44143-40165.html|título=Salle sportive métropolitaine|páxina-web=pss-archi.eu}}&lt;/ref&gt;

==Historia==
O Hermine de Nantes foi fundado en 1891 como padroado parroquial da igrexa de Sainte-Anne co nome de &quot;Les Enfants nantais de Sainte-Anne&quot;. A construción da igrexa e a creación da parroquia baixo o patrocinio de Santa Ana poden explicarse polo feito de que o barrio albergaba entón unha numerosa comunidade de [[Bretaña|bretóns]] orixinarios sobre todo da Baixa Bretaña que se asentaban no barrio desde o [[século XIX]], sendo Santa Ana a patroa da Bretaña. O club tomou o nome de &quot;Hermine de Nantes&quot; en 1907, nome que escolleu a sección de ximnasia. En [[heráldica]], o armiño aparece no escudo de Bretaña desde comezos do [[século XIV]].

== Xogadores ==
=== Destacados ===
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} [[Olivier Allinéi]]
* {{flagicon|Francia}} [[Christian Beuchet]]
* {{flagicon|Francia}} [[Laurent Cazalon]]
* {{flagicon|Francia}} [[Jérôme Dessart]]
* {{flagicon|Francia}} [[Boris Dallo]]
* {{flagicon|Francia}} [[Cédric Ferchaud]]
* {{flagicon|Francia}} [[Nicolas Gayon]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Chris Coleman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Allen Durham]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Rashaun Freeman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marquis Gainous]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Kenny Grant]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Malcolm Huckaby]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Eddie Lucas]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Floyd Miller]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[George Reese]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marcus Relphorde]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Steve Watson]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Brendan Winters]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Aaron Cel]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Jonathan Kasibabu]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Carl Ona-Embo]]
* {{flagicon|Senegal}} [[Malick Badiane]]
* {{flagicon|Suíza}} [[David Ramseier]]
{{fin div col}}

== Adestradores ==
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} Antoine Michon (2005−2011)
* {{flagicon|Francia}} Guillaume Quintard (2011−2013)
* {{flagicon|Francia}} Franck Collineau (2013−2017)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2017)
* {{flagicon|Serbia}} Nedeljko Ašćerić (2017−2018)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2018−2021)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Marc Dupraz (2021−presente)
{{fin div col}}

== Palmarés ==
'''Leaders Cup da [[LNB Pro B|Segunda División]]'''
* '''Campións (1):''' 2020

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.nantes-basket.com/ Páxina web oficial] {{fr}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Nantes Basket Hermine}}
[[Categoría:Equipos de baloncesto de Francia]]</text>
      <sha1>ghy0dxt6ns6cvaevr0c16vo58j7vqnr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162883</id>
      <parentid>6162882</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:48:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3912" xml:space="preserve">{{Equipo FIBA
| nome                    = Nantes Hermine
| fundado                 = [[1932]]
| liga                    = [[LNB Pro B|Pro B]]
| cidade                  = {{FRAb}} [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Francia]]
| pavillón                = Salle de la Trocardière
| capacidade              = 4&amp;nbsp;185
| inauguración            = 2015
| alcume                  = ''NBH''
| cores                   = {{Color box|#FFFFFF}} {{Color box|#213462}} {{Color box|#CA232A}} Branco, azul, vermello
| presidente              = {{FRAb}} Thierry Brochard
| adestrador              = {{FRAb}} Jean-Marc Dupraz
| sitio_web               = [https://www.nantes-basket.com/ nantes-basket.com]
}}
O '''Nantes Basket Hermine''' é un equipo de [[baloncesto]] profesional [[Francia|francés]] con sede na cidade de [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Países do Loira]]. Fundado en [[1907]], desde 2022 compite por vez primeira na [[LNB Pro B]], segunda categoría do baloncesto galo. Disputa os seus partidos como local na Salle de la Trocardière, un pavillón inaugurado en 2015 con capacidade para 4&amp;nbsp;185 espectadores.&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.pss-archi.eu/immeubles/FR-44143-40165.html|título=Salle sportive métropolitaine|páxina-web=pss-archi.eu}}&lt;/ref&gt;

==Historia==
O Hermine de Nantes foi fundado en 1891 como padroado parroquial da igrexa de Sainte-Anne co nome de &quot;Les Enfants nantais de Sainte-Anne&quot;. A construción da igrexa e a creación da parroquia baixo o patrocinio de Santa Ana poden explicarse polo feito de que o barrio albergaba entón unha numerosa comunidade de [[Bretaña|bretóns]] orixinarios sobre todo da Baixa Bretaña que se asentaban no barrio desde o [[século XIX]], sendo Santa Ana a patroa da Bretaña. O club tomou o nome de &quot;Hermine de Nantes&quot; en 1907, nome que escolleu a sección de ximnasia. En [[heráldica]], o armiño aparece no escudo de Bretaña desde comezos do [[século XIV]].

== Xogadores ==
=== Destacados ===
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} [[Olivier Allinéi]]
* {{flagicon|Francia}} [[Christian Beuchet]]
* {{flagicon|Francia}} [[Laurent Cazalon]]
* {{flagicon|Francia}} [[Jérôme Dessart]]
* {{flagicon|Francia}} [[Boris Dallo]]
* {{flagicon|Francia}} [[Cédric Ferchaud]]
* {{flagicon|Francia}} [[Nicolas Gayon]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Chris Coleman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Allen Durham]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Rashaun Freeman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marquis Gainous]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Kenny Grant]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Malcolm Huckaby]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Eddie Lucas]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Floyd Miller]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[George Reese]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marcus Relphorde]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Steve Watson]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Brendan Winters]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Aaron Cel]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Jonathan Kasibabu]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Carl Ona-Embo]]
* {{flagicon|Senegal}} [[Malick Badiane]]
* {{flagicon|Suíza}} [[David Ramseier]]
{{fin div col}}

== Adestradores ==
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} Antoine Michon (2005−2011)
* {{flagicon|Francia}} Guillaume Quintard (2011−2013)
* {{flagicon|Francia}} Franck Collineau (2013−2017)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2017)
* {{flagicon|Serbia}} Nedeljko Ašćerić (2017−2018)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2018−2021)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Marc Dupraz (2021−presente)
{{fin div col}}

== Palmarés ==
'''Leaders Cup da [[LNB Pro B|Segunda División]]'''
* '''Campións (1):''' 2020

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.nantes-basket.com/ Páxina web oficial] {{fr}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Nantes Basket Hermine}}
[[Categoría:Equipos de baloncesto de Francia]]</text>
      <sha1>fovasq61u37t00ik204os38i5b6i0y3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162885</id>
      <parentid>6162883</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:49:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3896" xml:space="preserve">{{Equipo FIBA
| nome                    = Nantes Hermine
| fundado                 = [[1932]]
| liga                    = [[LNB Pro B|Pro B]]
| cidade                  = {{FRAb}} [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Francia]]
| pavillón                = Salle de la Trocardière
| capacidade              = 4&amp;nbsp;185
| inauguración            = 2015
| alcume                  = ''NBH''
| cores                   = {{Color box|#FFFFFF}} {{Color box|#213462}} {{Color box|#CA232A}} Branco, azul, vermello
| presidente              = {{FRAb}} Thierry Brochard
| adestrador              = {{FRAb}} Jean-Marc Dupraz
| sitio_web               = [https://www.nantes-basket.com/ nantes-basket.com]
}}
O '''Nantes Basket Hermine''' é un equipo de [[baloncesto]] profesional [[Francia|francés]] con sede na cidade de [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Países do Loira]]. Fundado en [[1907]], actualmente compite na [[LNB Pro B]], segunda categoría do baloncesto galo. Disputa os seus partidos como local na Salle de la Trocardière, un pavillón inaugurado en 2015 con capacidade para 4&amp;nbsp;185 espectadores.&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.pss-archi.eu/immeubles/FR-44143-40165.html|título=Salle sportive métropolitaine|páxina-web=pss-archi.eu}}&lt;/ref&gt;

==Historia==
O Hermine de Nantes foi fundado en 1891 como padroado parroquial da igrexa de Sainte-Anne co nome de &quot;Les Enfants nantais de Sainte-Anne&quot;. A construción da igrexa e a creación da parroquia baixo o patrocinio de Santa Ana poden explicarse polo feito de que o barrio albergaba entón unha numerosa comunidade de [[Bretaña|bretóns]] orixinarios sobre todo da Baixa Bretaña que se asentaban no barrio desde o [[século XIX]], sendo Santa Ana a patroa da Bretaña. O club tomou o nome de &quot;Hermine de Nantes&quot; en 1907, nome que escolleu a sección de ximnasia. En [[heráldica]], o armiño aparece no escudo de Bretaña desde comezos do [[século XIV]].

== Xogadores ==
=== Destacados ===
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} [[Olivier Allinéi]]
* {{flagicon|Francia}} [[Christian Beuchet]]
* {{flagicon|Francia}} [[Laurent Cazalon]]
* {{flagicon|Francia}} [[Jérôme Dessart]]
* {{flagicon|Francia}} [[Boris Dallo]]
* {{flagicon|Francia}} [[Cédric Ferchaud]]
* {{flagicon|Francia}} [[Nicolas Gayon]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Chris Coleman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Allen Durham]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Rashaun Freeman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marquis Gainous]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Kenny Grant]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Malcolm Huckaby]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Eddie Lucas]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Floyd Miller]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[George Reese]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marcus Relphorde]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Steve Watson]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Brendan Winters]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Aaron Cel]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Jonathan Kasibabu]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Carl Ona-Embo]]
* {{flagicon|Senegal}} [[Malick Badiane]]
* {{flagicon|Suíza}} [[David Ramseier]]
{{fin div col}}

== Adestradores ==
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} Antoine Michon (2005−2011)
* {{flagicon|Francia}} Guillaume Quintard (2011−2013)
* {{flagicon|Francia}} Franck Collineau (2013−2017)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2017)
* {{flagicon|Serbia}} Nedeljko Ašćerić (2017−2018)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2018−2021)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Marc Dupraz (2021−presente)
{{fin div col}}

== Palmarés ==
'''Leaders Cup da [[LNB Pro B|Segunda División]]'''
* '''Campións (1):''' 2020

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.nantes-basket.com/ Páxina web oficial] {{fr}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Nantes Basket Hermine}}
[[Categoría:Equipos de baloncesto de Francia]]</text>
      <sha1>iw2k3hmsuq9ozkthljxajugmxkorqpz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162886</id>
      <parentid>6162885</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T13:50:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Destacados */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3894" xml:space="preserve">{{Equipo FIBA
| nome                    = Nantes Hermine
| fundado                 = [[1932]]
| liga                    = [[LNB Pro B|Pro B]]
| cidade                  = {{FRAb}} [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Francia]]
| pavillón                = Salle de la Trocardière
| capacidade              = 4&amp;nbsp;185
| inauguración            = 2015
| alcume                  = ''NBH''
| cores                   = {{Color box|#FFFFFF}} {{Color box|#213462}} {{Color box|#CA232A}} Branco, azul, vermello
| presidente              = {{FRAb}} Thierry Brochard
| adestrador              = {{FRAb}} Jean-Marc Dupraz
| sitio_web               = [https://www.nantes-basket.com/ nantes-basket.com]
}}
O '''Nantes Basket Hermine''' é un equipo de [[baloncesto]] profesional [[Francia|francés]] con sede na cidade de [[Nantes, Francia|Nantes]], [[Países do Loira]]. Fundado en [[1907]], actualmente compite na [[LNB Pro B]], segunda categoría do baloncesto galo. Disputa os seus partidos como local na Salle de la Trocardière, un pavillón inaugurado en 2015 con capacidade para 4&amp;nbsp;185 espectadores.&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://www.pss-archi.eu/immeubles/FR-44143-40165.html|título=Salle sportive métropolitaine|páxina-web=pss-archi.eu}}&lt;/ref&gt;

==Historia==
O Hermine de Nantes foi fundado en 1891 como padroado parroquial da igrexa de Sainte-Anne co nome de &quot;Les Enfants nantais de Sainte-Anne&quot;. A construción da igrexa e a creación da parroquia baixo o patrocinio de Santa Ana poden explicarse polo feito de que o barrio albergaba entón unha numerosa comunidade de [[Bretaña|bretóns]] orixinarios sobre todo da Baixa Bretaña que se asentaban no barrio desde o [[século XIX]], sendo Santa Ana a patroa da Bretaña. O club tomou o nome de &quot;Hermine de Nantes&quot; en 1907, nome que escolleu a sección de ximnasia. En [[heráldica]], o armiño aparece no escudo de Bretaña desde comezos do [[século XIV]].

== Xogadores ==
=== Destacados ===
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} [[Olivier Allinéi]]
* {{flagicon|Francia}} [[Christian Beuchet]]
* {{flagicon|Francia}} [[Laurent Cazalon]]
* {{flagicon|Francia}} [[Jérôme Dessart]]
* {{flagicon|Francia}} [[Boris Dallo]]
* {{flagicon|Francia}} [[Cédric Ferchaud]]
* {{flagicon|Francia}} [[Nicolas Gayon]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Chris Coleman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Allen Durham]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Rashaun Freeman]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marquis Gainous]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Kenny Grant]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Malcolm Huckaby]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Eddie Lucas]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Floyd Miller]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[George Reese]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Marcus Relphorde]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Steve Watson]]
* {{flagicon|Estados Unidos}} [[Brendan Winters]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Aaron Cel]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Joe McNaull]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Jonathan Kasibabu]]
* {{flagicon|República Democrática do Congo}} [[Carl Ona-Embo]]
* {{flagicon|Senegal}} [[Malick Badiane]]
{{fin div col}}

== Adestradores ==
{{div col|4}}
* {{flagicon|Francia}} Antoine Michon (2005−2011)
* {{flagicon|Francia}} Guillaume Quintard (2011−2013)
* {{flagicon|Francia}} Franck Collineau (2013−2017)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2017)
* {{flagicon|Serbia}} Nedeljko Ašćerić (2017−2018)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Baptiste Lecrosnier (2018−2021)
* {{flagicon|Francia}} Jean-Marc Dupraz (2021−presente)
{{fin div col}}

== Palmarés ==
'''Leaders Cup da [[LNB Pro B|Segunda División]]'''
* '''Campións (1):''' 2020

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.nantes-basket.com/ Páxina web oficial] {{fr}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Nantes Basket Hermine}}
[[Categoría:Equipos de baloncesto de Francia]]</text>
      <sha1>3139fj35zhalvzvdpbelvpo7eri2c2s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hermine Nantes Basket</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573081</id>
    <redirect title="Nantes Basket Hermine" />
    <revision>
      <id>6162880</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:46:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Nantes Basket Hermine]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Nantes Basket Hermine]]</text>
      <sha1>ml0w59f5kcmk9yf9cwzid8voht5ib6a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hermine de Nantes Atlantique</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573082</id>
    <redirect title="Nantes Basket Hermine" />
    <revision>
      <id>6162884</id>
      <timestamp>2022-08-18T13:49:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Nantes Basket Hermine]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Nantes Basket Hermine]]</text>
      <sha1>ml0w59f5kcmk9yf9cwzid8voht5ib6a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Xogadores do Nantes Basket Hermine</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573083</id>
    <revision>
      <id>6162892</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:00:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Francia]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" xml:space="preserve">[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Francia]]</text>
      <sha1>eed9qpsoy8rvhbnd5cjrh4tt5hav9g2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Xogadores do Śląsk Wrocław (baloncesto)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573084</id>
    <revision>
      <id>6162896</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:05:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;[[Categoría:Xogadores por equipo de Polonia|Slask Wroclaw]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" xml:space="preserve">[[Categoría:Xogadores por equipo de Polonia|Slask Wroclaw]]</text>
      <sha1>s9kc50453nonou27fbccqevrflauap9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162897</id>
      <parentid>6162896</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:05:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" xml:space="preserve">[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Polonia|Slask Wroclaw]]</text>
      <sha1>ksgg4f1cxs752mkuiv2e2qmiifvxxdy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Xogadores do Spójnia Stargard</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573085</id>
    <revision>
      <id>6162898</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:06:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Polonia|Spojnia Stargard]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="77" xml:space="preserve">[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Polonia|Spojnia Stargard]]</text>
      <sha1>bou6o6z6w46n68j6oggq2nrtlatxxu1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Xogadores do Ionikos Neas Filadelfeias</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573086</id>
    <revision>
      <id>6162899</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:09:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Grecia]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59" xml:space="preserve">[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Grecia]]</text>
      <sha1>iit14g6iuwuq6u3cm7s5yzzre9aijgu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Xogadores do SKS Starogard Gdański</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573087</id>
    <revision>
      <id>6162900</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:11:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Polonia|Starogard Gdański SKS]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" xml:space="preserve">[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Polonia|Starogard Gdański SKS]]</text>
      <sha1>3xof2q60vn0va4qzx3xe6hzoi2l7aot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Xogadores do PBG Basket Poznań</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573088</id>
    <revision>
      <id>6162901</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:14:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Polonia|Poznan PBG Basket]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78" xml:space="preserve">[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Polonia|Poznan PBG Basket]]</text>
      <sha1>sxxf5g0gmpbho7owvns8iyzmcqvmm97</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Xogadores do Norrköping Dolphins</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573089</id>
    <revision>
      <id>6162902</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:16:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Adorian</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Suecia|Norrkoping Dolphins]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79" xml:space="preserve">[[Categoría:Xogadores de baloncesto por equipo de Suecia|Norrkoping Dolphins]]</text>
      <sha1>h4jd4sskrtu5g7teo3rddfxf3c0s7y6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pereira Corval</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573090</id>
    <redirect title="Pereira Corval, Bexán, Cospeito" />
    <revision>
      <id>6162906</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:20:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Estevoaei</username>
        <id>1131</id>
      </contributor>
      <comment>#REDIRECCIÓN[[Pereira Corval, Bexán, Cospeito]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN[[Pereira Corval, Bexán, Cospeito]]</text>
      <sha1>doupmpvb10nmt9gxn64cvrflhjzxm55</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Adenosilcobalamina</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573091</id>
    <revision>
      <id>6162917</id>
      <timestamp>2022-08-18T14:49:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>traducido de en:Adenosylcobalamin</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5337" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| verifiedrevid = 447929261
| IUPAC_name = Coα-[α-(5,6-dimethylbenzimidazolyl)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-deoxy-5'-adenosyl)cobamide
| image = AdoCbl-ColorCoded.png
| image2 = Cobamamide 3D sticks.png
&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename =  
| Drugs.com = {{drugs.com|international|cobamamide}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_US = &lt;!-- A / B            / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC  
| legal_status =  
| routes_of_administration = Oral 
&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =  
&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13870-90-1
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = F0R1QK73KB
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA04
| PubChem = 5459907
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID = 16736117
| ChEBI_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEBI = 18408
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
| KEGG = D00042
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=72 | H=100
| Co=1 | N=18 | O=17 | P=1
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!--
Adenosylcobalamin participates as a cofactor in radical-mediated 1,2-carbon skeleton rearrangements. These processes require the formation of the [[deoxyadenosyl radical]] through homolytic dissociation of the carbon-cobalt bond. This bond is exceptionally weak, with a bond dissociation energy of 31 kcal/mol, which is further lowered in the chemical environment of an enzyme active site.&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding | name-list-style = vanc |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; An [[enzyme]] that uses adenosylcobalamin as a [[Cofactor (biochemistry)|cofactor]] is [[methylmalonyl-CoA mutase]] (MCM).

Further experimentation has also determined adenosylcobalamin's role in regulating expression of some bacterial genes. By binding to CarH, AdoCbl can modulate carotenoid genes, which confer warm colors onto various plants. Carotenoid transcription is activated by sunlight, due to the response from AdoCbl.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 April 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; There are other photoreceptors across different bacterial communities, aside from CarH, that also have reactive capability when bound to AdoCbl. For instance, AerR is another factor that uses AdoCbl to give off purple pigmentation. Additional examination of  adenosylcobalamin-bound enzymes and the development of this cofactor over time may prove to hold regulatory function of DNA and RNA.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;
--&gt;
== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>4awh8r84r2c6q76c2teapv6t1lkmtaw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162918</id>
      <parentid>6162917</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T14:59:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5405" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| verifiedrevid = 447929261
| IUPAC_name = Coα-[α-(5,6-dimethylbenzimidazolyl)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-deoxy-5'-adenosyl)cobamide
| image = AdoCbl-ColorCoded.png
| image2 = Cobamamide 3D sticks.png
&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename =  
| Drugs.com = {{drugs.com|international|cobamamide}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_US = &lt;!-- A / B            / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC  
| legal_status =  
| routes_of_administration = Oral 
&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =  
&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13870-90-1
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = F0R1QK73KB
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA04
| PubChem = 5459907
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID = 16736117
| ChEBI_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEBI = 18408
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
| KEGG = D00042
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=72 | H=100
| Co=1 | N=18 | O=17 | P=1
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

Adenosylcobalamin participates as a cofactor in radical-mediated 1,2-carbon skeleton rearrangements. These processes require the formation of the [[deoxyadenosyl radical]] through homolytic dissociation of the carbon-cobalt bond. This bond is exceptionally weak, with a bond dissociation energy of 31 kcal/mol, which is further lowered in the chemical environment of an enzyme active site.&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding | name-list-style = vanc |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; An [[enzyme]] that uses adenosylcobalamin as a [[Cofactor (biochemistry)|cofactor]] is [[methylmalonyl-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse a CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a síntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 April 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tqamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] co tempo pode probar manter unha función reguladora do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>iw4v8nq8wailt2bk293wbfk1ivznqep</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162919</id>
      <parentid>6162918</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:04:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5451" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| verifiedrevid = 447929261
| IUPAC_name = Coα-[α-(5,6-dimethylbenzimidazolyl)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-deoxy-5'-adenosyl)cobamide
| image = AdoCbl-ColorCoded.png
| image2 = Cobamamide 3D sticks.png
&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename =  
| Drugs.com = {{drugs.com|international|cobamamide}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_US = &lt;!-- A / B            / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC  
| legal_status =  
| routes_of_administration = Oral 
&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =  
&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13870-90-1
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = F0R1QK73KB
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA04
| PubChem = 5459907
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID = 16736117
| ChEBI_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEBI = 18408
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
| KEGG = D00042
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=72 | H=100
| Co=1 | N=18 | O=17 | P=1
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares de 1,2 carbonos mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding | name-list-style = vanc |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse a CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a síntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 April 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tqamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] co tempo pode probar manter unha función reguladora do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>28xpsuwvyu9v6dus90u7ehqn0t7jfso</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162920</id>
      <parentid>6162919</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:08:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6870" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = Coα-[α-(5,6-dimetilbencimidazolil)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-desoxi-5'-adenosil)cobamida
| imaxe             = AdoCbl-ColorCoded.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Cobamamide 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = 
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración = 
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = &lt;!-- 'none' se non está categorizado --&gt;
| sufixo_ATC        = 
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = 
| StdInChI          = 
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = 
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}


{{Drugbox
| image = 
| image2 = 
&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename =  
| Drugs.com = {{drugs.com|international|cobamamide}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_US = &lt;!-- A / B            / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC  
| legal_status =  
| routes_of_administration = Oral 
&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =  
&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13870-90-1
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = F0R1QK73KB
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA04
| PubChem = 5459907
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID = 16736117
| ChEBI_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEBI = 18408
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
| KEGG = D00042
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=72 | H=100
| Co=1 | N=18 | O=17 | P=1
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares de 1,2 carbonos mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding | name-list-style = vanc |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse a CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a síntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 April 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tqamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] co tempo pode probar manter unha función reguladora do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>1f72ig4jg13fd11jjzdfb1w40vwr8n1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162925</id>
      <parentid>6162920</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:17:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5429" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = Coα-[α-(5,6-dimetilbencimidazolil)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-desoxi-5'-adenosil)cobamida
| imaxe             = AdoCbl-ColorCoded.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Cobamamide 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = 
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración =  Oral 
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13870-90-1
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA04
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChI          = 
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       =  ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}

A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares de 1,2 carbonos mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding | name-list-style = vanc |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse a CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a síntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 April 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tqamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] co tempo pode probar manter unha función reguladora do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>pzmtcdeloaznxjkr1tu22kbvu4w6aqh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162926</id>
      <parentid>6162925</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:18:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6058" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = Coα-[α-(5,6-dimetilbencimidazolil)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-desoxi-5'-adenosil)cobamida
| imaxe             = AdoCbl-ColorCoded.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Cobamamide 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = 
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración =  Oral 
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13870-90-1
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA04
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       =  ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}

A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares de 1,2 carbonos mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding | name-list-style = vanc |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse a CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a síntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 April 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tqamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] co tempo pode probar manter unha función reguladora do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>nrssd9heku1r9e3xic954w9qpyfojti</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162931</id>
      <parentid>6162926</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:24:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6034" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = Coα-[α-(5,6-dimetilbencimidazolil)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-desoxi-5'-adenosil)cobamida
| imaxe             = AdoCbl-ColorCoded.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Cobamamide 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = 
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración =  Oral 
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13870-90-1
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA04
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       =  ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}

A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares de 1,2 carbonos mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding  |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse a CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a síntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 April 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tqamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] co tempo pode probar manter unha función reguladora do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>mzjbenvo5r0qk7mlo5walbs7k9bba1i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162933</id>
      <parentid>6162931</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:28:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6071" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = Coα-[α-(5,6-dimetilbencimidazolil)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-desoxi-5'-adenosil)cobamida
| imaxe             = AdoCbl-ColorCoded.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Cobamamide 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = 
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración =  Oral 
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13870-90-1
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA04
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       =  ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}

A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares de 1,2 carbonos mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding  |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse ao [[factor de transcrición]] CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a biosíntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 de abril de 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] co tempo pode probar manter unha función reguladora do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>rw7meqwwcg993jvk8c39djqbsxxc69e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162936</id>
      <parentid>6162933</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:33:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6071" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = Coα-[α-(5,6-dimetilbencimidazolil)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-desoxi-5'-adenosil)cobamida
| imaxe             = AdoCbl-ColorCoded.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Cobamamide 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = 
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración =  Oral 
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13870-90-1
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA04
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       =  ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}

A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares de 1,2 carbonos mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding  |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse ao [[factor de transcrición]] CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a biosíntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 de abril de 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] proba que ten unha función reguladora da expresión do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>d9gzf4ybanw7h6cl643y91igtrjp7nt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162937</id>
      <parentid>6162936</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:35:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6055" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = Coα-[α-(5,6-dimetilbencimidazolil)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-desoxi-5'-adenosil)cobamida
| imaxe             = AdoCbl-ColorCoded.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Cobamamide 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = 
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración =  Oral 
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13870-90-1
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA04
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       =  ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}

A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding  |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse ao [[factor de transcrición]] CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a biosíntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 de abril de 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] proba que ten unha función reguladora da expresión do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>713qwnapzwflmtdp7x8rjt05aye7m16</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162938</id>
      <parentid>6162937</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:36:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6037" xml:space="preserve">{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = Coα-[α-(5,6-dimetilbencimidazolil)]-Coβ-&lt;br&gt;(5'-desoxi-5'-adenosil)cobamida
| imaxe             = AdoCbl-ColorCoded.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Cobamamide 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = 
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración =  Oral 
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13870-90-1
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA04
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.C10H12N5O3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;1-4-6(16)7(17)10(18-4)15-3-14-5-8(11)12-2-13-9(5)15;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);2-4,6-7,10,16-17H,1H2,(H2,11,12,13);/q;;+2/p-2/t31?,34?,35?,36?,37?,41-,52-,53-,56?,57+,59?,60?,61?,62?;4-,6-,7-,10-;/m11./s1
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       =  ZIHHMGTYZOSFRC-CXGXMSGESA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}

A '''adenosilcobalamina''' (AdoCbl), tamén chamada '''coencima B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;''', '''cobamamida''' e '''dibencozide''', é, xunto coa [[metilcobalamina]] (MeCbl), unha das formas bioloxicamente activas da [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]].&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Marsh EN, Meléndez GD | title = Adenosylcobalamin enzymes: theory and experiment begin to converge | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics | volume = 1824 | issue = 11 | pages = 1154–64 | date = novembro 2012 | pmid = 22516318 | pmc = 3580769 | doi = 10.1016/j.bbapap.2012.03.012 }}&lt;/ref&gt;

A adenosilcobalamina participa como [[cofactor]] en rearranxos dos esqueletos moleculares mediados por [[radical químico|radicais]]. Estes procesos requiren a formación do [[radical desoxiadenosil]] por disociación homolítica do enlace [[carbono]]-[[cobalto]]. Este enlace é excepcionalmente feble, cunha enerxía de disociación do enlace de 31 kcal/mol, o cal diminúe aínda máis no ambiente químico do [[sitio activo]] dun [[encima]].&lt;ref&gt;{{cite book | first1 = Bernhard | last1 = Kräutler | first2 = Duilio | last2 = Arigoni | first3 = Bernard T | last3 = Golding  |title=Vitamin B12 and B12-proteins : lectures presented at the 4th European Symposium on Vitamin B12 and B12-Proteins|date=1998|publisher=Wiley-VCH |isbn=9783527612192 |location=Weinheim |oclc= 212131311}}&lt;/ref&gt; Un encima que utiliza a adenosilcobalamina como cofactor é a [[metilmalonil-CoA mutase]] (MCM).

Estudouse o papel da adenosilcobalamina na regulación da expresión dalgúns xenes bacterianos. Ao unirse ao [[factor de transcrición]] CarH, a adenosilcobalamina pode modular os xenes para a biosíntese de [[carotenoide]]s, que lle dan cores cálidas a varias plantas. A transcrición destes xenes é activada pola luz solar debido á adenosilcobalamina.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Jost |first=Marco |date=1 de abril de 2015 |title=An Old Cofactor in a New Light: Adenosylcobalamin in Light-Dependent Gene Regulation |url= |journal=The FASEB Journal |volume=29|doi=10.1096/fasebj.29.1_supplement.573.25 }}&lt;/ref&gt; Ademais do CarH hai outros fotorreceptores en diferentes comunidades bacterianas, que tamén teñen capacidade reactiva cando se unen á adenosilcobalamina. Por exemplo, o AerR é outro factor que usa a adenosilcobalamina para dar lugar a unha pigmentación púrpura. Un exame adicional dos encimas que se unen á adenosilcobalamina e o desenvolvemento deste [[cofactor]] proba que ten unha función reguladora da expresión do [[ADN]] e [[ARN]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Chemaly |first=Susan M. |date=30 June 2016 |title=New light on vitamin B12: The adenosylcobalamin-dependent photoreceptor protein CarH |url= |journal=EBSCO Host}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Metilcobalamina]]
* [[Hidroxocobalamina]]
* [[Cianocobalamina]]
* [[Vitamina B12]]
* [[Biosíntese da cobalamina]]
* [[Óxido nítrico]]

=== Ligazóns externas ===
* {{ATC|B03|BA04}}

{{bioloxía en progreso}}

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>065emf8yadhbnpz32t6irsnpx53321v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coencima B12</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573092</id>
    <redirect title="Adenosilcobalamina" />
    <revision>
      <id>6162927</id>
      <timestamp>2022-08-18T15:21:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Adenosilcobalamina]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Adenosilcobalamina]]</text>
      <sha1>tea1vuphhun9q4jzarwzgdxph68tkuv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coenzima B12</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573093</id>
    <redirect title="Adenosilcobalamina" />
    <revision>
      <id>6162928</id>
      <timestamp>2022-08-18T15:21:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Adenosilcobalamina]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Adenosilcobalamina]]</text>
      <sha1>tea1vuphhun9q4jzarwzgdxph68tkuv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cobamamida</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573094</id>
    <redirect title="Adenosilcobalamina" />
    <revision>
      <id>6162929</id>
      <timestamp>2022-08-18T15:23:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Adenosilcobalamina]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Adenosilcobalamina]]</text>
      <sha1>tea1vuphhun9q4jzarwzgdxph68tkuv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dibencozide</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573095</id>
    <redirect title="Adenosilcobalamina" />
    <revision>
      <id>6162930</id>
      <timestamp>2022-08-18T15:23:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Adenosilcobalamina]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Adenosilcobalamina]]</text>
      <sha1>tea1vuphhun9q4jzarwzgdxph68tkuv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>José Luis Pérez-Payá</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573096</id>
    <revision>
      <id>6162934</id>
      <timestamp>2022-08-18T15:28:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:es:Special:Redirect/revision/145418306|José Luis Pérez-Payá]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3669" xml:space="preserve">'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e director deportivo [[España|español]]. Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==
Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] aínda como ''amateur'', coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], logrando tamén un dos dous goles que marcou o seu equipo (2-2). En total, xogou sete partidos esa tempada, marcando catro goles.

No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]. Neste club formou parte da denominada ''dianteira de cristal'', xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;http://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada marcou 14 goles en 26 partidos, co que axudou a gañar o título de liga.

Despois de tres anos, fichou polo Real Madrid, onde xogou tres tempadas máis e sumou outros dous títulos de Liga, dúas Copas de [[Liga de Campións da UEFA|Europa]] e dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; Retirouse en 1957.

Despois de colgar as botas, na década dos 60, foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|Castellón]] e directivo da Federación Valenciana de Fútbol. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://hemeroteca.elmundodeportivo.es/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html|título=Edición del viernes, 9 de marzo de 1962, página 3 - Hemeroteca - elmundodeportivo.es &lt;!--Generado por Muro Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantilla--&gt;|data-acceso=2009|apelidos=|ligazónautor=|lingua=}}&lt;/ref&gt;

O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975.

Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.

== Selección nacional ==
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}}.

== Palmarés ==

== Notas ==
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== Ligazóns externas ==

* [https://web.archive.org/web/20081016045420/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1202743984934/noticia/Noticia/Jugo_en_Atletico_y_Real_Madrid.htm Entrevista en realmadrid.com] &lt;span&gt;&lt;/span&gt;
[[Categoría:Hombres]]
[[Categoría:Nacidos en 1928]]
[[Categoría:Fallecidos en 2022]] 

[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]</text>
      <sha1>r5do108o6n6b6azfzesl7qhimgepp71</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162935</id>
      <parentid>6162934</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T15:29:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3692" xml:space="preserve">{{En uso}}
'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e director deportivo [[España|español]]. Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==
Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] aínda como ''amateur'', coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], logrando tamén un dos dous goles que marcou o seu equipo (2-2). En total, xogou sete partidos esa tempada, marcando catro goles.

No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]. Neste club formou parte da denominada ''dianteira de cristal'', xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;http://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada marcou 14 goles en 26 partidos, co que axudou a gañar o título de liga.

Despois de tres anos, fichou polo Real Madrid, onde xogou tres tempadas máis e sumou outros dous títulos de Liga, dúas Copas de [[Liga de Campións da UEFA|Europa]] e dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; Retirouse en 1957.

Despois de colgar as botas, na década dos 60, foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|Castellón]] e directivo da Federación Valenciana de Fútbol. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://hemeroteca.elmundodeportivo.es/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html|título=Edición del viernes, 9 de marzo de 1962, página 3 - Hemeroteca - elmundodeportivo.es &lt;!--Generado por Muro Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantilla--&gt;|data-acceso=2009|apelidos=|ligazónautor=|lingua=}}&lt;/ref&gt;

O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975.

Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.

== Selección nacional ==
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}}.

== Palmarés ==

== Notas ==
{{listaref}}

== Ligazóns externas ==

* [https://web.archive.org/web/20081016045420/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1202743984934/noticia/Noticia/Jugo_en_Atletico_y_Real_Madrid.htm Entrevista en realmadrid.com] &lt;span&gt;&lt;/span&gt;

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Perez-Paya, Jose Luis}}
[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Nados en 1928]]
[[Categoría:Finados en 2022]] 
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]</text>
      <sha1>7sylfoa7qt0tnhovctkjlz6dzgjfgzv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162941</id>
      <parentid>6162935</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T16:15:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6531" xml:space="preserve">{{En uso}}
'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e director deportivo [[España|español]]. Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==
Naceu en [[Alcoi]] o 2 de marzo de [[1928]], no seo dunha familia acomodada. Era fillo de Ángel Pérez Soler, industrial do papel e persoa moi ligada ao [[fútbol]], pois aparte de practicalo, participou na fundación do [[Valencia Club de Fútbol|Valencia CF]], do [[Real Alcodiam Deportivo|Real Alcodiam]], do [[Club Deportivo Albaidense|Albaidense]], do [[Ontinyent Club de Futbol|Ontinyent]] e do [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], sendo ademais presidente e adestrador dos dous últimos.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Onteniente Club de Futbol, Ángel Pérez Soler|url=https://habilitados-nacionales.com/otro/onteniente-club-de-futbol-angel-perez-soler/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que jugó en el Madrid con Di Stéfano|url=https://pagina66.com/art/125692/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-jugo-en-el-madrid-con-di-stefano|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

En 1946 ingresou na [[Universidade de Deusto]] para estudar [[Economía|Económicas]] e comezou a xogar ao fútbol na [[Sociedad Deportiva Deusto]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita novas|data=8 de maio de 2017|título=El singular paso de Pérez-Payá por el Barakaldo|url=https://historicobarakaldocf.wordpress.com/category/barakaldo-c-f/2-jugadores/anos-40/perez-paya/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Despois de dous anos militando neste club, para a [[Segunda división española 1948/49|tempada 1948/49]] fichou polo [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], coa condición de xogar só os partidos na casa ou en localidades próximas, para priorizar así os estudos (destacado estudante, rematou a carreira como número 1 da súa promoción).&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

O 31 de outubro de 1948, na oitava xornada de liga, debutou na categoría de prata, nunha vitoria por 3-0 sobre o [[Real Murcia Club de Fútbol|Murcia]]. Foi titular en case tódolos restantes partidos como local e realizou dúas saídas, a [[Donostia]] e [[Xixón]]. Marcou 6 goles en 12 partidos, destacando os dous que lle fixo ao [[Girona Futbol Club|Girona]] (3-0) e o tanto que anotou nun histórico encontro ante a [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], con 22.000 persoas nas bancadas do [[Estadio de Lasesarre (1922)|antigo estadio de Lasesarre]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Rematou a tempada na quinta posición da táboa.

En 1949 regresou a Alcoi e ingresou no [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], tamén da Segunda División. En só catro meses de competición, marcou 14 goles en 19 partidos, colocándose entre os máximos goleadores da liga, e levando ao equipo á primeira posición. Foi entón cando fichou pola [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], en xaneiro de 1950.

Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] aínda como ''amateur'', coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], logrando tamén un dos dous goles que marcou o seu equipo (2-2). En total, xogou sete partidos esa tempada, marcando catro goles.

No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]. Neste club formou parte da denominada ''dianteira de cristal'', xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;http://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada marcou 14 goles en 26 partidos, co que axudou a gañar o título de liga.

Despois de tres anos, fichou polo Real Madrid, onde xogou tres tempadas máis e sumou outros dous títulos de Liga, dúas Copas de [[Liga de Campións da UEFA|Europa]] e dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; Retirouse en 1957.

Despois de colgar as botas, na década dos 60, foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|Castellón]] e directivo da Federación Valenciana de Fútbol. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://hemeroteca.elmundodeportivo.es/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html|título=Edición del viernes, 9 de marzo de 1962, página 3 - Hemeroteca - elmundodeportivo.es &lt;!--Generado por Muro Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantilla--&gt;|data-acceso=2009|apelidos=|ligazónautor=|lingua=}}&lt;/ref&gt;

O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975.

Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.

== Selección nacional ==
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}}.

== Palmarés ==

== Notas ==
{{listaref}}

== Ligazóns externas ==

* [https://web.archive.org/web/20081016045420/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1202743984934/noticia/Noticia/Jugo_en_Atletico_y_Real_Madrid.htm Entrevista en realmadrid.com] &lt;span&gt;&lt;/span&gt;

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Perez-Paya, Jose Luis}}
[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Nados en 1928]]
[[Categoría:Finados en 2022]] 
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]</text>
      <sha1>9y94fsvx2p7ve5x8efo8ym5afdptpzc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162981</id>
      <parentid>6162941</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:13:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9863" xml:space="preserve">{{En uso}}
'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e director deportivo [[España|español]]. Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==

=== Inicios ===
Naceu en [[Alcoi]] o 2 de marzo de [[1928]], no seo dunha familia acomodada. Era fillo de Ángel Pérez Soler, industrial do papel e persoa moi ligada ao [[fútbol]], pois á parte de practicalo, participou na fundación do [[Valencia Club de Fútbol|Valencia CF]], do [[Real Alcodiam Deportivo|Real Alcodiam]], do [[Club Deportivo Albaidense|Albaidense]], do [[Ontinyent Club de Futbol|Ontinyent]] e do [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], sendo ademais presidente e adestrador dos dous últimos.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Onteniente Club de Futbol, Ángel Pérez Soler|url=https://habilitados-nacionales.com/otro/onteniente-club-de-futbol-angel-perez-soler/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que jugó en el Madrid con Di Stéfano|url=https://pagina66.com/art/125692/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-jugo-en-el-madrid-con-di-stefano|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

En [[1946]] ingresou na [[Universidade de Deusto]] para estudar [[Economía|Económicas]] e comezou a xogar ao fútbol na [[Sociedad Deportiva Deusto]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita novas|data=8 de maio de 2017|título=El singular paso de Pérez-Payá por el Barakaldo|url=https://historicobarakaldocf.wordpress.com/category/barakaldo-c-f/2-jugadores/anos-40/perez-paya/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Despois de dous anos militando neste club e de conquistar o [[Campionato de España de Afeccionados]] co Serpis (equipo afeccionado do Alcoyano),&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita novas|data=4 de maio de 2020|título=Pérez Payá, un alcoyano al frente del fútbol español|url=https://www.elnostreciutat.com/es/perez-paya-un-alcoyano-al-frente-del-futbol-espanol/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; para a [[Segunda división española 1948/49|tempada 1948/49]] fichou polo [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], coa condición de xogar só os partidos na casa ou en localidades próximas, para priorizar así os estudos (destacado estudante, rematou a carreira como número 1 da súa promoción).&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Barakaldo ===
O 31 de outubro de [[1948]], na oitava xornada de liga, debutou na categoría de prata, nunha vitoria por 3-0 sobre o [[Real Murcia Club de Fútbol|Murcia]]. Foi titular en case tódolos restantes partidos como local e realizou dúas saídas, a [[Donostia]] e [[Xixón]]. Marcou 6 goles en 12 partidos, destacando os dous que lle fixo ao [[Girona Futbol Club|Girona]] (3-0) e o tanto que anotou nun histórico encontro ante a [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], con 22.000 persoas nas bancadas do [[Estadio de Lasesarre (1922)|antigo estadio de Lasesarre]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Rematou a tempada na quinta posición da táboa.

=== Alcoyano ===
En 1949, despois de xogar varios partidos amigables nas filas do [[Athletic Club|Athletic]],&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita novas|data=27 de maio de 2016|título=José Luis Pérez Payá, predestinado para el fútbol|url=https://www.marca.com/blogs/ni-mas-ni-menos/2016/05/27/jose-luis-perez-paya-predestinado-para.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Jesús|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; regresou a Alcoi e ingresou no [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], tamén da Segunda División. En só catro meses de competición, marcou 14 goles en 19 partidos, colocándose entre os máximos goleadores da liga, e levando ao equipo á primeira posición. Foi entón cando fichou pola [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], en xaneiro de 1950.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Real Sociedad ===
Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], aínda como ''amateur'', o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], marcando os dos dous goles do seu equipo (2-2). Xogou un total de sete partidos co club donostiarra, marcando cinco goles.

=== Atlético de Madrid ===
No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]], onde xogou durante os seguintes tres anos, ao tempo que preparaba as oposicións para funcionario do Estado.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Alí deixou de xogar de interior para facelo como dianteiro centro, e formou parte da chamada &quot;dianteira de cristal&quot;, xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=18 de novembro de 2016|título=Los agentes dobles del derbi|url=https://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada, ás ordes de [[Helenio Herrera]], marcou 14 goles en 26 partidos de liga, contribuíndo á conquista do título por diante do [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]. Marcou ademais un [[triplete]] na [[Copa Eva Duarte]] diante do Athletic, que serviu para empatar 5-5 e forzar un partido de desempate no que finalmente venceu o club vasco.

Na súa segunda tempada en Madrid gañou a Copa Eva Duarte e anotou un total de 15 goles, cifra que se reduciu na súa terceira e derradeira campaña, na que só conseguiu dous tantos. Pechou o seu paso polo Atlético con 81 partidos oficiais e 36 goles.

=== Real Madrid ===
En 1953 fichou polo [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], club no que militou outras tres tempadas e onde actuou por primeira vez como profesional.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=José Luis Pérez-Payá. DEP|url=https://www.lagalerna.com/jose-luis-perez-paya-dep/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Viña de aprobar as oposicións a inspector de traballo.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Gañou dúas ligas nas súas dúas tempadas e compartiu dianteira con xogadores como [[Paco Gento|Gento]], [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]] ou [[Héctor Rial]]. O 8 de setembro de 1955 foi titular no primeiro partido da historia do Real Madrid na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], diante do [[Servette FC|Servette]] suízo. Conquistou a competición europea esa tempada e tamén na seguinte, na que sumou un terceiro título de liga co club branco e o cuarto na súa conta persoal. Co Real Madrid gañou ademais dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; 

Disputou un total de 50 encontros oficiais co club, nos que marcou 24 goles. 

=== Selección nacional ===
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}}.

=== Fóra do fútbol ===
En 1957 retirouse do fútbol, con 29 anos, para continuar a súa carreira no [[Ministerio de Emprego e Seguridade Social de España|Ministerio de Traballo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Na [[década de 1960]] foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|CD Castellón]] e directivo da [[Federación Valenciana de Fútbol]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=9 de marzo de 1962|título=Pérez Payá dimite de su cargo de federativo de la regional valenciana|url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html#&amp;mode=fullScreen|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Mundo Deportivo]]|páxina=3}}&lt;/ref&gt; O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975. Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.

== Vida persoal ==
Casou con María del Carmen Colomer, coa que tivo varios fillos. Unha das súas fillas, Cristina, faleceu con só catro anos, atropelada por un vehículo en [[Castelló de la Plana|Castelló]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=20 de febreiro de 1963|título=Una hija de Pérez Payá atropellada y muerta por un turismo|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238545&amp;posicion=8&amp;presentacion=pagina|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=8|número=12856}}&lt;/ref&gt;

== Palmarés ==

== Notas ==
{{listaref}}

== Ligazóns externas ==

* [https://web.archive.org/web/20081016045420/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1202743984934/noticia/Noticia/Jugo_en_Atletico_y_Real_Madrid.htm Entrevista en realmadrid.com] &lt;span&gt;&lt;/span&gt;

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Perez-Paya, Jose Luis}}
[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Nados en 1928]]
[[Categoría:Finados en 2022]] 
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]</text>
      <sha1>djditk4vrg902rrydtofgnia82q6x0r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162982</id>
      <parentid>6162981</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:21:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10299" xml:space="preserve">{{En uso}}
'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e director deportivo [[España|español]]. Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==

=== Inicios ===
Naceu en [[Alcoi]] o 2 de marzo de [[1928]], no seo dunha familia acomodada. Era fillo de Ángel Pérez Soler, industrial do papel e persoa moi ligada ao [[fútbol]], pois á parte de practicalo, participou na fundación do [[Valencia Club de Fútbol|Valencia CF]], do [[Real Alcodiam Deportivo|Real Alcodiam]], do [[Club Deportivo Albaidense|Albaidense]], do [[Ontinyent Club de Futbol|Ontinyent]] e do [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], sendo ademais presidente e adestrador dos dous últimos.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Onteniente Club de Futbol, Ángel Pérez Soler|url=https://habilitados-nacionales.com/otro/onteniente-club-de-futbol-angel-perez-soler/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que jugó en el Madrid con Di Stéfano|url=https://pagina66.com/art/125692/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-jugo-en-el-madrid-con-di-stefano|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

En [[1946]] ingresou na [[Universidade de Deusto]] para estudar [[Economía|Económicas]] e comezou a xogar ao fútbol na [[Sociedad Deportiva Deusto]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita novas|data=8 de maio de 2017|título=El singular paso de Pérez-Payá por el Barakaldo|url=https://historicobarakaldocf.wordpress.com/category/barakaldo-c-f/2-jugadores/anos-40/perez-paya/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Despois de dous anos militando neste club e de conquistar o [[Campionato de España de Afeccionados]] co Serpis (equipo afeccionado do Alcoyano),&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita novas|data=4 de maio de 2020|título=Pérez Payá, un alcoyano al frente del fútbol español|url=https://www.elnostreciutat.com/es/perez-paya-un-alcoyano-al-frente-del-futbol-espanol/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; para a [[Segunda división española 1948/49|tempada 1948/49]] fichou polo [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], coa condición de xogar só os partidos na casa ou en localidades próximas, para priorizar así os estudos (destacado estudante, rematou a carreira como número 1 da súa promoción).&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Barakaldo ===
O 31 de outubro de [[1948]], na oitava xornada de liga, debutou na categoría de prata, nunha vitoria por 3-0 sobre o [[Real Murcia Club de Fútbol|Murcia]]. Foi titular en case tódolos restantes partidos como local e realizou dúas saídas, a [[Donostia]] e [[Xixón]]. Marcou 6 goles en 12 partidos, destacando os dous que lle fixo ao [[Girona Futbol Club|Girona]] (3-0) e o tanto que anotou nun histórico encontro ante a [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], con 22.000 persoas nas bancadas do [[Estadio de Lasesarre (1922)|antigo estadio de Lasesarre]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Rematou a tempada na quinta posición da táboa.

=== Alcoyano ===
En 1949, despois de xogar varios partidos amigables nas filas do [[Athletic Club|Athletic]],&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita novas|data=27 de maio de 2016|título=José Luis Pérez Payá, predestinado para el fútbol|url=https://www.marca.com/blogs/ni-mas-ni-menos/2016/05/27/jose-luis-perez-paya-predestinado-para.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Jesús|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; regresou a Alcoi e ingresou no [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], tamén da Segunda División. En só catro meses de competición, marcou 14 goles en 19 partidos, colocándose entre os máximos goleadores da liga, e levando ao equipo á primeira posición. Foi entón cando fichou pola [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], en xaneiro de 1950.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Real Sociedad ===
Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], aínda como ''amateur'', o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], marcando os dos dous goles do seu equipo (2-2). Xogou un total de sete partidos co club donostiarra, marcando cinco goles.

=== Atlético de Madrid ===
No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]], onde xogou durante os seguintes tres anos, ao tempo que preparaba as oposicións para funcionario do Estado.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Alí deixou de xogar de interior para facelo como dianteiro centro, e formou parte da chamada &quot;dianteira de cristal&quot;, xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=18 de novembro de 2016|título=Los agentes dobles del derbi|url=https://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada, ás ordes de [[Helenio Herrera]], marcou 14 goles en 26 partidos de liga, contribuíndo á conquista do título por diante do [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]. Marcou ademais un [[triplete]] na [[Copa Eva Duarte]] diante do Athletic, que serviu para empatar 5-5 e forzar un partido de desempate no que finalmente venceu o club vasco.

Na súa segunda tempada en Madrid gañou a Copa Eva Duarte e anotou un total de 15 goles, cifra que se reduciu na súa terceira e derradeira campaña, na que só conseguiu dous tantos. Pechou o seu paso polo Atlético con 81 partidos oficiais e 36 goles.

=== Real Madrid ===
En 1953 fichou polo [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], club no que militou outras tres tempadas e onde actuou por primeira vez como profesional.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=José Luis Pérez-Payá. DEP|url=https://www.lagalerna.com/jose-luis-perez-paya-dep/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Viña de aprobar as oposicións a inspector de traballo.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Gañou dúas ligas nas súas dúas tempadas e compartiu dianteira con xogadores como [[Paco Gento|Gento]], [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]] ou [[Héctor Rial]]. O 8 de setembro de 1955 foi titular no primeiro partido da historia do Real Madrid na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], diante do [[Servette FC|Servette]] suízo. Conquistou a competición europea esa tempada e tamén na seguinte, na que sumou un terceiro título de liga co club branco e o cuarto na súa conta persoal. Co Real Madrid gañou ademais dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; 

Disputou un total de 50 encontros oficiais co club, nos que marcou 24 goles. 

=== Selección nacional ===
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}} no [[estadio de Chamartín]], un encontro que rematou con empate a un gol. Xogou un segundo encontro medio ano despois, de novo contra Inglaterra, desta vez en [[Wembley Stadium (1923)|Wembley]], onde a vitoria foi para o conxunto inglés por 4-1.

=== Fóra do fútbol ===
En 1957 retirouse do fútbol, con 29 anos, para continuar a súa carreira no [[Ministerio de Emprego e Seguridade Social de España|Ministerio de Traballo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Na [[década de 1960]] foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|CD Castellón]] e directivo da [[Federación Valenciana de Fútbol]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=9 de marzo de 1962|título=Pérez Payá dimite de su cargo de federativo de la regional valenciana|url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html#&amp;mode=fullScreen|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Mundo Deportivo]]|páxina=3}}&lt;/ref&gt; O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975. Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== Vida persoal ==
Casou con María del Carmen Colomer, coa que tivo varios fillos. Unha das súas fillas, Cristina, faleceu con só catro anos, atropelada por un vehículo en [[Castelló de la Plana|Castelló]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=20 de febreiro de 1963|título=Una hija de Pérez Payá atropellada y muerta por un turismo|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238545&amp;posicion=8&amp;presentacion=pagina|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=8|número=12856}}&lt;/ref&gt;

== Palmarés ==

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==

=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20081016045420/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1202743984934/noticia/Noticia/Jugo_en_Atletico_y_Real_Madrid.htm Entrevista en realmadrid.com] &lt;span&gt;&lt;/span&gt;
* [https://www.sefutbol.com/jugadores/perez-paya Datos do xogador] no sitio web da [[Selección de fútbol de España|selección española]] {{Es}}.

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Perez-Paya, Jose Luis}}
[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Nados en 1928]]
[[Categoría:Finados en 2022]] 
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]</text>
      <sha1>r6r0nzrzccc4wcvcc08nme8v184a1pw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162986</id>
      <parentid>6162982</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T19:28:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11677" xml:space="preserve">{{En uso}}
{{Futbolista
|nome_xogador        = Pérez-Payá
|imaxe               = 
|pé                  =
|nome_completo       = José Luis Pérez-Payá Soler
|altura              = 1,81 m.
|posición            = [[Dianteiro, dianteira|Dianteiro]]
|youthyears1         = 1946–1948
|youthclubs1         = [[Sociedad Deportiva Deusto|Deusto]]
|youthyears2         = 
|youthclubs2         = [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]
|years1              = 1948–1949
|clubs1              = [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]]
|caps1               = 11
|goals1              = 6
|years2              = 1949–1950
|clubs2              = [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]
|caps2               = 17
|goals2              = 12
|years3              = 1950
|clubs3              = [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]]
|caps3               = 7
|goals3              = 5
|years4              = 1950–1953
|clubs4              = [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]
|caps4               = 65
|goals4              = 30
|years5              = 1953–1956
|clubs5              = [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]]
|caps5               = 36
|goals5              = 13
|totalcaps           = 136
|totalgoals          = 66
|nationalyears1      = 1955
|nationalteam1       = [[Selección de fútbol de España|España]]
|nationalcaps1       = 2
|nationalgoals1      = 0
}}
'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e director deportivo [[España|español]]. Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==

=== Inicios ===
Naceu en [[Alcoi]] o 2 de marzo de [[1928]], no seo dunha familia acomodada. Era fillo de Ángel Pérez Soler, industrial do papel e persoa moi ligada ao [[fútbol]], pois á parte de practicalo, participou na fundación do [[Valencia Club de Fútbol|Valencia CF]], do [[Real Alcodiam Deportivo|Real Alcodiam]], do [[Club Deportivo Albaidense|Albaidense]], do [[Ontinyent Club de Futbol|Ontinyent]] e do [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], sendo ademais presidente e adestrador dos dous últimos.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Onteniente Club de Futbol, Ángel Pérez Soler|url=https://habilitados-nacionales.com/otro/onteniente-club-de-futbol-angel-perez-soler/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que jugó en el Madrid con Di Stéfano|url=https://pagina66.com/art/125692/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-jugo-en-el-madrid-con-di-stefano|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

En [[1946]] ingresou na [[Universidade de Deusto]] para estudar [[Economía|Económicas]] e comezou a xogar ao fútbol na [[Sociedad Deportiva Deusto]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita novas|data=8 de maio de 2017|título=El singular paso de Pérez-Payá por el Barakaldo|url=https://historicobarakaldocf.wordpress.com/category/barakaldo-c-f/2-jugadores/anos-40/perez-paya/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Despois de dous anos militando neste club e de conquistar o [[Campionato de España de Afeccionados]] co Serpis (equipo afeccionado do Alcoyano),&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita novas|data=4 de maio de 2020|título=Pérez Payá, un alcoyano al frente del fútbol español|url=https://www.elnostreciutat.com/es/perez-paya-un-alcoyano-al-frente-del-futbol-espanol/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; para a [[Segunda división española 1948/49|tempada 1948/49]] fichou polo [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], coa condición de xogar só os partidos na casa ou en localidades próximas, para priorizar así os estudos (destacado estudante, rematou a carreira como número 1 da súa promoción).&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Barakaldo ===
O 31 de outubro de [[1948]], na oitava xornada de liga, debutou na categoría de prata, nunha vitoria por 3-0 sobre o [[Real Murcia Club de Fútbol|Murcia]]. Foi titular en case tódolos restantes partidos como local e realizou dúas saídas, a [[Donostia]] e [[Xixón]]. Marcou 6 goles en 12 partidos, destacando os dous que lle fixo ao [[Girona Futbol Club|Girona]] (3-0) e o tanto que anotou nun histórico encontro ante a [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], con 22.000 persoas nas bancadas do [[Estadio de Lasesarre (1922)|antigo estadio de Lasesarre]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Rematou a tempada na quinta posición da táboa.

=== Alcoyano ===
En 1949, despois de xogar varios partidos amigables nas filas do [[Athletic Club|Athletic]],&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita novas|data=27 de maio de 2016|título=José Luis Pérez Payá, predestinado para el fútbol|url=https://www.marca.com/blogs/ni-mas-ni-menos/2016/05/27/jose-luis-perez-paya-predestinado-para.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Jesús|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; regresou a Alcoi e ingresou no [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], tamén da Segunda División. En só catro meses de competición, marcou 14 goles en 19 partidos, colocándose entre os máximos goleadores da liga, e levando ao equipo á primeira posición. Foi entón cando fichou pola [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], en xaneiro de 1950.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Real Sociedad ===
Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], aínda como ''amateur'', o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], marcando os dos dous goles do seu equipo (2-2). Xogou un total de sete partidos co club donostiarra, marcando cinco goles.

=== Atlético de Madrid ===
No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]], onde xogou durante os seguintes tres anos, ao tempo que preparaba as oposicións para funcionario do Estado.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Alí deixou de xogar de interior para facelo como dianteiro centro, e formou parte da chamada &quot;dianteira de cristal&quot;, xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=18 de novembro de 2016|título=Los agentes dobles del derbi|url=https://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada, ás ordes de [[Helenio Herrera]], marcou 14 goles en 26 partidos de liga, contribuíndo á conquista do título por diante do [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]. Marcou ademais un [[triplete]] na [[Copa Eva Duarte]] diante do Athletic, que serviu para empatar 5-5 e forzar un partido de desempate no que finalmente venceu o club vasco.

Na súa segunda tempada en Madrid gañou a Copa Eva Duarte e anotou un total de 15 goles, cifra que se reduciu na súa terceira e derradeira campaña, na que só conseguiu dous tantos. Pechou o seu paso polo Atlético con 81 partidos oficiais e 36 goles.

=== Real Madrid ===
En 1953 fichou polo [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], club no que militou outras tres tempadas e onde actuou por primeira vez como profesional.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=José Luis Pérez-Payá. DEP|url=https://www.lagalerna.com/jose-luis-perez-paya-dep/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Viña de aprobar as oposicións a inspector de traballo.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Gañou dúas ligas nas súas dúas tempadas e compartiu dianteira con xogadores como [[Paco Gento|Gento]], [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]] ou [[Héctor Rial]]. O 8 de setembro de 1955 foi titular no primeiro partido da historia do Real Madrid na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], diante do [[Servette FC|Servette]] suízo. Conquistou a competición europea esa tempada e tamén na seguinte, na que sumou un terceiro título de liga co club branco e o cuarto na súa conta persoal. Co Real Madrid gañou ademais dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; 

Disputou un total de 50 encontros oficiais co club, nos que marcou 24 goles. 

=== Selección nacional ===
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}} no [[estadio de Chamartín]], un encontro que rematou con empate a un gol. Xogou un segundo encontro medio ano despois, de novo contra Inglaterra, desta vez en [[Wembley Stadium (1923)|Wembley]], onde a vitoria foi para o conxunto inglés por 4-1.

=== Fóra do fútbol ===
En 1957 retirouse do fútbol, con 29 anos, para continuar a súa carreira no [[Ministerio de Emprego e Seguridade Social de España|Ministerio de Traballo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Na [[década de 1960]] foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|CD Castellón]] e directivo da [[Federación Valenciana de Fútbol]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=9 de marzo de 1962|título=Pérez Payá dimite de su cargo de federativo de la regional valenciana|url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html#&amp;mode=fullScreen|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Mundo Deportivo]]|páxina=3}}&lt;/ref&gt; O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975. Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== Vida persoal ==
Casou con María del Carmen Colomer, coa que tivo varios fillos. Unha das súas fillas, Cristina, faleceu con só catro anos, atropelada por un vehículo en [[Castelló de la Plana|Castelló]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=20 de febreiro de 1963|título=Una hija de Pérez Payá atropellada y muerta por un turismo|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238545&amp;posicion=8&amp;presentacion=pagina|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=8|número=12856}}&lt;/ref&gt;

== Palmarés ==

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya Datos do xogador] no sitio web do [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] {{Es}}.
* [https://www.sefutbol.com/jugadores/perez-paya Datos do xogador] no sitio web da [[Selección de fútbol de España|selección española]] {{Es}}.

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Perez-Paya, Jose Luis}}
[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Nados en 1928]]
[[Categoría:Finados en 2022]] 
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]</text>
      <sha1>avqajtjgzm5902jdf6fmuaxk5753e5y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163170</id>
      <parentid>6162986</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:59:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12453" xml:space="preserve">{{En uso}}
{{Futbolista
|nome_xogador        = Pérez-Payá
|imaxe               = 
|pé                  =
|nome_completo       = José Luis Pérez-Payá Soler
|altura              = 1,81 m.
|posición            = [[Dianteiro, dianteira|Dianteiro]]
|youthyears1         = 1946–1948
|youthclubs1         = [[Sociedad Deportiva Deusto|Deusto]]
|youthyears2         = 
|youthclubs2         = [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]
|years1              = 1948–1949
|clubs1              = [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]]
|caps1               = 11
|goals1              = 6
|years2              = 1949–1950
|clubs2              = [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]
|caps2               = 17
|goals2              = 12
|years3              = 1950
|clubs3              = [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]]
|caps3               = 7
|goals3              = 5
|years4              = 1950–1953
|clubs4              = [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]
|caps4               = 65
|goals4              = 30
|years5              = 1953–1956
|clubs5              = [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]]
|caps5               = 36
|goals5              = 13
|totalcaps           = 136
|totalgoals          = 66
|nationalyears1      = 1955
|nationalteam1       = [[Selección de fútbol de España|España]]
|nationalcaps1       = 2
|nationalgoals1      = 0
}}
'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e director deportivo [[España|español]]. Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==

=== Inicios ===
Naceu en [[Alcoi]] o 2 de marzo de [[1928]], no seo dunha familia acomodada. Era fillo de Ángel Pérez Soler, industrial do papel e persoa moi ligada ao [[fútbol]], pois á parte de practicalo, participou na fundación do [[Valencia Club de Fútbol|Valencia CF]], do [[Real Alcodiam Deportivo|Real Alcodiam]], do [[Club Deportivo Albaidense|Albaidense]], do [[Ontinyent Club de Futbol|Ontinyent]] e do [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], sendo ademais presidente e adestrador dos dous últimos.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Onteniente Club de Futbol, Ángel Pérez Soler|url=https://habilitados-nacionales.com/otro/onteniente-club-de-futbol-angel-perez-soler/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que jugó en el Madrid con Di Stéfano|url=https://pagina66.com/art/125692/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-jugo-en-el-madrid-con-di-stefano|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

En [[1946]] ingresou na [[Universidade de Deusto]] para estudar [[Economía|Económicas]] e comezou a xogar ao fútbol na [[Sociedad Deportiva Deusto]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita novas|data=8 de maio de 2017|título=El singular paso de Pérez-Payá por el Barakaldo|url=https://historicobarakaldocf.wordpress.com/category/barakaldo-c-f/2-jugadores/anos-40/perez-paya/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Despois de dous anos militando neste club e de conquistar o [[Campionato de España de Afeccionados]] co Serpis (equipo afeccionado do Alcoyano),&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita novas|data=4 de maio de 2020|título=Pérez Payá, un alcoyano al frente del fútbol español|url=https://www.elnostreciutat.com/es/perez-paya-un-alcoyano-al-frente-del-futbol-espanol/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; para a [[Segunda división española 1948/49|tempada 1948/49]] fichou polo [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], coa condición de xogar só os partidos na casa ou en localidades próximas, para priorizar así os estudos (destacado estudante, rematou a carreira como número 1 da súa promoción).&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Barakaldo ===
O 31 de outubro de [[1948]], na oitava xornada de liga, debutou na categoría de prata, nunha vitoria por 3-0 sobre o [[Real Murcia Club de Fútbol|Murcia]]. Foi titular en case tódolos restantes partidos como local e realizou dúas saídas, a [[Donostia]] e [[Xixón]]. Marcou 6 goles en 12 partidos, destacando os dous que lle fixo ao [[Girona Futbol Club|Girona]] (3-0) e o tanto que anotou nun histórico encontro ante a [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], con 22.000 persoas nas bancadas do [[Estadio de Lasesarre (1922)|antigo estadio de Lasesarre]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Rematou a tempada na quinta posición da táboa.

=== Alcoyano ===
En 1949, despois de xogar varios partidos amigables nas filas do [[Athletic Club|Athletic]],&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita novas|data=27 de maio de 2016|título=José Luis Pérez Payá, predestinado para el fútbol|url=https://www.marca.com/blogs/ni-mas-ni-menos/2016/05/27/jose-luis-perez-paya-predestinado-para.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Jesús|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; regresou a Alcoi e ingresou no [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], tamén da Segunda División. En só catro meses de competición, marcou 14 goles en 19 partidos, colocándose entre os máximos goleadores da liga, e levando ao equipo á primeira posición. Foi entón cando fichou pola [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], en xaneiro de 1950.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Real Sociedad ===
Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], aínda como ''amateur'', o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], marcando os dos dous goles do seu equipo (2-2). Xogou un total de sete partidos co club donostiarra, marcando cinco goles.

=== Atlético de Madrid ===
No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]], onde xogou durante os seguintes tres anos, ao tempo que preparaba as oposicións para funcionario do Estado.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Alí deixou de xogar de interior para facelo como dianteiro centro, e formou parte da chamada &quot;dianteira de cristal&quot;, xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=18 de novembro de 2016|título=Los agentes dobles del derbi|url=https://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada, ás ordes de [[Helenio Herrera]], marcou 14 goles en 26 partidos de liga, contribuíndo á conquista do título por diante do [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]. Marcou ademais un [[triplete]] na [[Copa Eva Duarte]] diante do Athletic, que serviu para empatar 5-5 e forzar un partido de desempate no que finalmente venceu o club vasco.

Na súa segunda tempada en Madrid gañou a Copa Eva Duarte e anotou un total de 15 goles, cifra que se reduciu na súa terceira e derradeira campaña, na que só conseguiu dous tantos. Pechou o seu paso polo Atlético con 81 partidos oficiais e 36 goles.

=== Real Madrid ===
En 1953 fichou polo [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], club no que militou outras tres tempadas e onde actuou por primeira vez como profesional.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=José Luis Pérez-Payá. DEP|url=https://www.lagalerna.com/jose-luis-perez-paya-dep/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Viña de aprobar as oposicións a inspector de traballo.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Gañou dúas ligas nas súas dúas tempadas e compartiu dianteira con xogadores como [[Paco Gento|Gento]], [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]] ou [[Héctor Rial]]. O 8 de setembro de 1955 foi titular no primeiro partido da historia do Real Madrid na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], diante do [[Servette FC|Servette]] suízo. Conquistou a competición europea esa tempada e tamén na seguinte, na que sumou un terceiro título de liga co club branco e o cuarto na súa conta persoal. Co Real Madrid gañou ademais dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; 

Disputou un total de 50 encontros oficiais co club, nos que marcou 24 goles. 

=== Selección nacional ===
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}} no [[estadio de Chamartín]], un encontro que rematou con empate a un gol. Xogou un segundo encontro medio ano despois, de novo contra Inglaterra, desta vez en [[Wembley Stadium (1923)|Wembley]], onde a vitoria foi para o conxunto inglés por 4-1.

=== Fóra do fútbol ===
En 1957 retirouse do fútbol, con 29 anos, para continuar a súa carreira no [[Ministerio de Emprego e Seguridade Social de España|Ministerio de Traballo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Na [[década de 1960]] foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|CD Castellón]] e directivo da [[Federación Valenciana de Fútbol]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=9 de marzo de 1962|título=Pérez Payá dimite de su cargo de federativo de la regional valenciana|url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html#&amp;mode=fullScreen|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Mundo Deportivo]]|páxina=3}}&lt;/ref&gt; O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975. Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== Vida persoal ==
Casou con María del Carmen Colomer, coa que tivo varios fillos. Unha das súas fillas, Cristina, faleceu con só catro anos, atropelada por un vehículo en [[Castelló de la Plana|Castelló]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=20 de febreiro de 1963|título=Una hija de Pérez Payá atropellada y muerta por un turismo|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238545&amp;posicion=8&amp;presentacion=pagina|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=8|número=12856}}&lt;/ref&gt;

== Palmarés ==
;Alcoyano Amateur
* '''[[Campionato de España de Afeccionados]] (1):''' 1948.

;Alcoyano
* '''[[Segunda división española de fútbol|Segunda División]] (1):''' [[Segunda división española 1949/50|1949/50]].

;Atlético de Madrid
* '''[[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] (1):''' 1950/51.
* '''[[Copa Eva Duarte]] (1):''' 1951.

;Real Madrid
* '''[[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] (3):''' [[Primeira división española 1953/54|1953/54]], [[Primeira división española 1954/55|1954/55]], [[Primeira división española 1956/57|1956/57]].
* '''[[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] (2):''' [[Copa de Europa 1955-56|1955/56]], [[Copa de Europa 1956-57|1956/57]].
* '''[[Copa Latina]] (2):''' 1954/55, 1956/57.

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya Datos do xogador] no sitio web do [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] {{Es}}.
* [https://www.sefutbol.com/jugadores/perez-paya Datos do xogador] no sitio web da [[Selección de fútbol de España|selección española]] {{Es}}.

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Perez-Paya, Jose Luis}}
[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Nados en 1928]]
[[Categoría:Finados en 2022]] 
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]</text>
      <sha1>3ubspkyjb9eldsuelj00pdbpapzzj5u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163173</id>
      <parentid>6163170</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:16:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13260" xml:space="preserve">{{Futbolista
|nome_xogador        = Pérez-Payá
|imaxe               = 
|pé                  =
|nome_completo       = José Luis Pérez-Payá Soler
|altura              = 1,81 m.
|posición            = [[Dianteiro, dianteira|Dianteiro]]
|youthyears1         = 1946–1948
|youthclubs1         = [[Sociedad Deportiva Deusto|Deusto]]
|youthyears2         = 
|youthclubs2         = [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]
|years1              = 1948–1949
|clubs1              = [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]]
|caps1               = 11
|goals1              = 6
|years2              = 1949–1950
|clubs2              = [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]
|caps2               = 17
|goals2              = 12
|years3              = 1950
|clubs3              = [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]]
|caps3               = 7
|goals3              = 5
|years4              = 1950–1953
|clubs4              = [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]
|caps4               = 65
|goals4              = 30
|years5              = 1953–1956
|clubs5              = [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]]
|caps5               = 36
|goals5              = 13
|totalcaps           = 136
|totalgoals          = 66
|nationalyears1      = 1955
|nationalteam1       = [[Selección de fútbol de España|España]]
|nationalcaps1       = 2
|nationalgoals1      = 0
}}
'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e dirixente deportivo [[España|español]]. Xogaba como [[Dianteiro, dianteira|dianteiro]] e militou en varios equipos da [[Primeira división española de fútbol|Primeira]] e da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], entre eles o [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]] e o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], gañando catro ligas e dúas [[Liga de Campións da UEFA|Copas de Europa]] entre outros títulos.

Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==

=== Inicios ===
Naceu en [[Alcoi]] o 2 de marzo de [[1928]], no seo dunha familia acomodada. Era fillo de Ángel Pérez Soler, industrial do papel e persoa moi ligada ao [[fútbol]], pois á parte de practicalo, participou na fundación do [[Valencia Club de Fútbol|Valencia CF]], do [[Real Alcodiam Deportivo|Real Alcodiam]], do [[Club Deportivo Albaidense|Albaidense]], do [[Ontinyent Club de Futbol|Ontinyent]] e do [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], sendo ademais presidente e adestrador dos dous últimos.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Onteniente Club de Futbol, Ángel Pérez Soler|url=https://habilitados-nacionales.com/otro/onteniente-club-de-futbol-angel-perez-soler/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que jugó en el Madrid con Di Stéfano|url=https://pagina66.com/art/125692/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-jugo-en-el-madrid-con-di-stefano|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

En [[1946]] ingresou na [[Universidade de Deusto]] para estudar [[Economía|Económicas]] e comezou a xogar ao fútbol na [[Sociedad Deportiva Deusto]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita novas|data=8 de maio de 2017|título=El singular paso de Pérez-Payá por el Barakaldo|url=https://historicobarakaldocf.wordpress.com/category/barakaldo-c-f/2-jugadores/anos-40/perez-paya/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Despois de dous anos militando neste club e de conquistar o [[Campionato de España de Afeccionados]] co Serpis (equipo afeccionado do Alcoyano),&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita novas|data=4 de maio de 2020|título=Pérez Payá, un alcoyano al frente del fútbol español|url=https://www.elnostreciutat.com/es/perez-paya-un-alcoyano-al-frente-del-futbol-espanol/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; para a [[Segunda división española 1948/49|tempada 1948/49]] fichou polo [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], coa condición de xogar só os partidos na casa ou en localidades próximas, para priorizar así os estudos (destacado estudante, rematou a carreira como número 1 da súa promoción).&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Barakaldo ===
O 31 de outubro de [[1948]], na oitava xornada de liga, debutou na categoría de prata, nunha vitoria por 3-0 sobre o [[Real Murcia Club de Fútbol|Murcia]]. Foi titular en case tódolos restantes partidos como local e realizou dúas saídas, a [[Donostia]] e [[Xixón]]. Marcou 6 goles en 12 partidos, destacando os dous que lle fixo ao [[Girona Futbol Club|Girona]] (3-0) e o tanto que anotou nun histórico encontro ante a [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], con 22.000 persoas nas bancadas do [[Estadio de Lasesarre (1922)|antigo estadio de Lasesarre]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Rematou a tempada na quinta posición da táboa.

=== Alcoyano ===
En 1949, despois de xogar varios partidos amigables nas filas do [[Athletic Club|Athletic]],&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita novas|data=27 de maio de 2016|título=José Luis Pérez Payá, predestinado para el fútbol|url=https://www.marca.com/blogs/ni-mas-ni-menos/2016/05/27/jose-luis-perez-paya-predestinado-para.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Jesús|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; regresou a Alcoi e ingresou no [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], tamén da Segunda División. En só catro meses de competición, marcou 14 goles en 19 partidos, colocándose entre os máximos goleadores da liga, e levando ao equipo á primeira posición. Foi entón cando fichou pola [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], en xaneiro de 1950.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Real Sociedad ===
Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], aínda como ''amateur'', o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], marcando os dos dous goles do seu equipo (2-2). Xogou un total de sete partidos co club donostiarra, marcando cinco goles.

=== Atlético de Madrid ===
No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]], onde xogou durante os seguintes tres anos, ao tempo que preparaba as oposicións para funcionario do Estado.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Alí deixou de xogar de interior para facelo como dianteiro centro, e formou parte da chamada &quot;dianteira de cristal&quot;, xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=18 de novembro de 2016|título=Los agentes dobles del derbi|url=https://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada, ás ordes de [[Helenio Herrera]], marcou 14 goles en 26 partidos de liga, contribuíndo á conquista do título por diante do [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]. Marcou ademais un [[triplete]] na [[Copa Eva Duarte]] diante do Athletic, que serviu para empatar 5-5 e forzar un partido de desempate no que finalmente venceu o club vasco.

Na súa segunda tempada en Madrid gañou a Copa Eva Duarte e anotou un total de 15 goles, cifra que se reduciu na súa terceira e derradeira campaña, na que só conseguiu dous tantos. Pechou o seu paso polo Atlético con 81 partidos oficiais e 36 goles.

=== Real Madrid ===
En 1953 fichou polo [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], club no que militou outras tres tempadas e onde actuou por primeira vez como profesional.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=José Luis Pérez-Payá. DEP|url=https://www.lagalerna.com/jose-luis-perez-paya-dep/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Viña de aprobar as oposicións a inspector de traballo.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Gañou dúas ligas nas súas dúas tempadas e compartiu dianteira con xogadores como [[Paco Gento|Gento]], [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]] ou [[Héctor Rial]]. O 8 de setembro de 1955 foi titular no primeiro partido da historia do Real Madrid na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], diante do [[Servette FC|Servette]] suízo. Conquistou a competición europea esa tempada e tamén na seguinte, na que sumou un terceiro título de liga co club branco e o cuarto na súa conta persoal. Co Real Madrid gañou ademais dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; 

Disputou un total de 50 encontros oficiais co club, nos que marcou 24 goles. 

=== Selección nacional ===
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}} no [[estadio de Chamartín]], un encontro que rematou con empate a un gol. Xogou un segundo encontro medio ano despois, de novo contra Inglaterra, desta vez en [[Wembley Stadium (1923)|Wembley]], onde a vitoria foi para o conxunto inglés por 4-1.

=== Fóra do fútbol ===
En 1957 retirouse do fútbol, con 29 anos, para continuar a súa carreira no [[Ministerio de Emprego e Seguridade Social de España|Ministerio de Traballo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Na [[década de 1960]] foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|CD Castellón]] e directivo da [[Federación Valenciana de Fútbol]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=9 de marzo de 1962|título=Pérez Payá dimite de su cargo de federativo de la regional valenciana|url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html#&amp;mode=fullScreen|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Mundo Deportivo]]|páxina=3}}&lt;/ref&gt; O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975. Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== Vida persoal ==
Casou con María del Carmen Colomer, coa que tivo varios fillos. Unha das súas fillas, Cristina, faleceu con só catro anos, atropelada por un vehículo en [[Castelló de la Plana|Castelló]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=20 de febreiro de 1963|título=Una hija de Pérez Payá atropellada y muerta por un turismo|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238545&amp;posicion=8&amp;presentacion=pagina|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=8|número=12856}}&lt;/ref&gt;

== Palmarés ==
;Alcoyano Amateur
* '''[[Campionato de España de Afeccionados]] (1):''' 1948.

;Alcoyano
* '''[[Segunda división española de fútbol|Segunda División]] (1):''' [[Segunda división española 1949/50|1949/50]].

;Atlético de Madrid
* '''[[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] (1):''' 1950/51.
* '''[[Copa Eva Duarte]] (1):''' 1951.

;Real Madrid
* '''[[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] (3):''' [[Primeira división española 1953/54|1953/54]], [[Primeira división española 1954/55|1954/55]], [[Primeira división española 1956/57|1956/57]].
* '''[[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] (2):''' [[Copa de Europa 1955-56|1955/56]], [[Copa de Europa 1956-57|1956/57]].
* '''[[Copa Latina]] (2):''' 1954/55, 1956/57.

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya Datos do xogador] no sitio web do [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] {{Es}}.
* [https://www.sefutbol.com/jugadores/perez-paya Datos do xogador] no sitio web da [[Selección de fútbol de España|selección española]] {{Es}}.

{{Xogadores do Real Madrid CF 1955/56}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Perez-Paya, Jose Luis}}
[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Nados en 1928]]
[[Categoría:Finados en 2022]] 
[[Categoría:Futbolistas da Comunidade Valenciana]]
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Xogadores da Real Sociedad]]
[[Categoría:Xogadores do Atlético de Madrid]]
[[Categoría:Xogadores do Real Madrid CF]]
[[Categoría:Gañadores da Liga de Campións da UEFA]]
[[Categoría:Xogadores da selección de fútbol de España]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]
[[Categoría:Presidentes da Real Federación Española de Fútbol]]</text>
      <sha1>9h87u8v0409jj56e6o09red6mrwjle6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163174</id>
      <parentid>6163173</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:16:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13265" xml:space="preserve">{{Futbolista
|nome_xogador        = Pérez-Payá
|imaxe               = 
|pé                  =
|nome_completo       = José Luis Pérez-Payá Soler
|altura              = 1,81 m.
|posición            = [[Dianteiro, dianteira|Dianteiro]]
|youthyears1         = 1946–1948
|youthclubs1         = [[Sociedad Deportiva Deusto|Deusto]]
|youthyears2         = 
|youthclubs2         = [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]
|years1              = 1948–1949
|clubs1              = [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]]
|caps1               = 11
|goals1              = 6
|years2              = 1949–1950
|clubs2              = [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]
|caps2               = 17
|goals2              = 12
|years3              = 1950
|clubs3              = [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]]
|caps3               = 7
|goals3              = 5
|years4              = 1950–1953
|clubs4              = [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]
|caps4               = 65
|goals4              = 30
|years5              = 1953–1956
|clubs5              = [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]]
|caps5               = 36
|goals5              = 13
|totalcaps           = 136
|totalgoals          = 66
|nationalyears1      = 1955
|nationalteam1       = [[Selección de fútbol de España|España]]
|nationalcaps1       = 2
|nationalgoals1      = 0
}}
'''José Luis Pérez-Payá Soler''', coñecido como '''Pérez Payá''', nado en [[Alcoi]] o [[2 de marzo]] de [[1928]] e finado en [[Madrid]] o [[12 de agosto]] de [[2022]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2022/08/12/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-hizo-historia-en-el-futbol-espanol-radio-alcoy/|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que hizo historia en el fútbol español|data-acceso=2022-08-13|apelidos=Agulló|nome=Paco|data=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; foi un [[Fútbol|futbolista]] e dirixente deportivo [[España|español]]. Xogaba como [[Dianteiro, dianteira|dianteiro]] e militou en varios equipos da [[Primeira división española de fútbol|Primeira]] e da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], entre eles o [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]] e o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], gañando catro ligas e dúas [[Liga de Campións da UEFA|Copas de Europa]] entre outros títulos.

Foi presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]] entre 1970 e 1975.

== Traxectoria ==

=== Inicios ===
Naceu en [[Alcoi]] o 2 de marzo de [[1928]], no seo dunha familia acomodada. Era fillo de Ángel Pérez Soler, industrial do papel e persoa moi ligada ao [[fútbol]], pois á parte de practicalo, participou na fundación do [[Valencia Club de Fútbol|Valencia CF]], do [[Real Alcodiam Deportivo|Real Alcodiam]], do [[Club Deportivo Albaidense|Albaidense]], do [[Ontinyent Club de Futbol|Ontinyent]] e do [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], sendo ademais presidente e adestrador dos dous últimos.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Onteniente Club de Futbol, Ángel Pérez Soler|url=https://habilitados-nacionales.com/otro/onteniente-club-de-futbol-angel-perez-soler/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=Fallece José Luis Pérez-Payá, el alcoyano que jugó en el Madrid con Di Stéfano|url=https://pagina66.com/art/125692/fallece-jose-luis-perez-paya-el-alcoyano-que-jugo-en-el-madrid-con-di-stefano|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt;

En [[1946]] ingresou na [[Universidade de Deusto]] para estudar [[Economía|Económicas]] e comezou a xogar ao fútbol na [[Sociedad Deportiva Deusto]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita novas|data=8 de maio de 2017|título=El singular paso de Pérez-Payá por el Barakaldo|url=https://historicobarakaldocf.wordpress.com/category/barakaldo-c-f/2-jugadores/anos-40/perez-paya/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Despois de dous anos militando neste club e de conquistar o [[Campionato de España de Afeccionados]] co Serpis (equipo afeccionado do Alcoyano),&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita novas|data=4 de maio de 2020|título=Pérez Payá, un alcoyano al frente del fútbol español|url=https://www.elnostreciutat.com/es/perez-paya-un-alcoyano-al-frente-del-futbol-espanol/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; para a [[Segunda división española 1948/49|tempada 1948/49]] fichou polo [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]], da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], coa condición de xogar só os partidos na casa ou en localidades próximas, para priorizar así os estudos (destacado estudante, rematou a carreira como número 1 da súa promoción).&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Barakaldo ===
O 31 de outubro de [[1948]], na oitava xornada de liga, debutou na categoría de prata, nunha vitoria por 3-0 sobre o [[Real Murcia Club de Fútbol|Murcia]]. Foi titular en case tódolos restantes partidos como local e realizou dúas saídas, a [[Donostia]] e [[Xixón]]. Marcou 6 goles en 12 partidos, destacando os dous que lle fixo ao [[Girona Futbol Club|Girona]] (3-0) e o tanto que anotou nun histórico encontro ante a [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], con 22.000 persoas nas bancadas do [[Estadio de Lasesarre (1922)|antigo estadio de Lasesarre]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Rematou a tempada na quinta posición da táboa.

=== Alcoyano ===
En 1949, despois de xogar varios partidos amigables nas filas do [[Athletic Club|Athletic]],&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita novas|data=27 de maio de 2016|título=José Luis Pérez Payá, predestinado para el fútbol|url=https://www.marca.com/blogs/ni-mas-ni-menos/2016/05/27/jose-luis-perez-paya-predestinado-para.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Jesús|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; regresou a Alcoi e ingresou no [[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]], tamén da Segunda División. En só catro meses de competición, marcou 14 goles en 19 partidos, colocándose entre os máximos goleadores da liga, e levando ao equipo á primeira posición. Foi entón cando fichou pola [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], en xaneiro de 1950.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Real Sociedad ===
Debutou na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] coa [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], aínda como ''amateur'', o 22 de xaneiro de 1950, ante o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], marcando os dos dous goles do seu equipo (2-2). Xogou un total de sete partidos co club donostiarra, marcando cinco goles.

=== Atlético de Madrid ===
No verán de 1950 fichou polo [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]], onde xogou durante os seguintes tres anos, ao tempo que preparaba as oposicións para funcionario do Estado.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Alí deixou de xogar de interior para facelo como dianteiro centro, e formou parte da chamada &quot;dianteira de cristal&quot;, xunto con [[José Juncosa]], [[Larby Ben Barek|Ben Barek]], [[Henry Carlson|Henry Carlsson]] e [[Adrián Escudero]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=18 de novembro de 2016|título=Los agentes dobles del derbi|url=https://www.marca.com/futbol/primera-division/2016/11/18/582ed3a8e5fdeaf82c8b45d8.html|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}&lt;/ref&gt; Na súa primeira tempada, ás ordes de [[Helenio Herrera]], marcou 14 goles en 26 partidos de liga, contribuíndo á conquista do título por diante do [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]. Marcou ademais un [[triplete]] na [[Copa Eva Duarte]] diante do Athletic, que serviu para empatar 5-5 e forzar un partido de desempate no que finalmente venceu o club vasco.

Na súa segunda tempada en Madrid gañou a Copa Eva Duarte e anotou un total de 15 goles, cifra que se reduciu na súa terceira e derradeira campaña, na que só conseguiu dous tantos. Pechou o seu paso polo Atlético con 81 partidos oficiais e 36 goles.

=== Real Madrid ===
En 1953 fichou polo [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], club no que militou outras tres tempadas e onde actuou por primeira vez como profesional.&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita novas|data=13 de agosto de 2022|título=José Luis Pérez-Payá. DEP|url=https://www.lagalerna.com/jose-luis-perez-paya-dep/|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es}}&lt;/ref&gt; Viña de aprobar as oposicións a inspector de traballo.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; Gañou dúas ligas nas súas dúas tempadas e compartiu dianteira con xogadores como [[Paco Gento|Gento]], [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]] ou [[Héctor Rial]]. O 8 de setembro de 1955 foi titular no primeiro partido da historia do Real Madrid na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], diante do [[Servette FC|Servette]] suízo. Conquistou a competición europea esa tempada e tamén na seguinte, na que sumou un terceiro título de liga co club branco e o cuarto na súa conta persoal. Co Real Madrid gañou ademais dúas [[Copa Latina|Copas Latinas]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2022/08/12/comunicado-oficial-fallecimiento-de-jose-luis-perez-paya|título=Comunicado Oficial: fallecimiento de José Luis Pérez-Payá|data-acceso=2022-08-13|data=12 de agosto de 2022}}&lt;/ref&gt; 

Disputou un total de 50 encontros oficiais co club, nos que marcou 24 goles. 

=== Selección nacional ===
Foi internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] en dúas ocasións.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya|título=Pérez Payá|data-acceso=2022-08-13}}&lt;/ref&gt; Debutou o 18 de maio de 1955 nun partido amigable contra {{Sel|Inglaterra}} no [[estadio de Chamartín]], un encontro que rematou con empate a un gol. Xogou un segundo encontro medio ano despois, de novo contra Inglaterra, desta vez en [[Wembley Stadium (1923)|Wembley]], onde a vitoria foi para o conxunto inglés por 4-1.

=== Fóra do fútbol ===
En 1957 retirouse do fútbol, con 29 anos, para continuar a súa carreira no [[Ministerio de Emprego e Seguridade Social de España|Ministerio de Traballo]].&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Na [[década de 1960]] foi asesor técnico do [[Club Deportivo Castellón|CD Castellón]] e directivo da [[Federación Valenciana de Fútbol]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=9 de marzo de 1962|título=Pérez Payá dimite de su cargo de federativo de la regional valenciana|url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1962/03/09/pagina-3/652268/pdf.html#&amp;mode=fullScreen|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[Mundo Deportivo]]|páxina=3}}&lt;/ref&gt; O 22 de setembro de 1970 xurou o cargo de presidente da [[Real Federación Española de Fútbol]], que ocupou durante case cinco anos, ata o 26 de maio de 1975. Posteriormente, formou parte da xunta directiva da sección de veteranos do Real Madrid.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== Vida persoal ==
Casou con María del Carmen Colomer, coa que tivo varios fillos. Unha das súas fillas, Cristina, faleceu con só catro anos, atropelada por un vehículo en [[Castelló de la Plana|Castelló]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=20 de febreiro de 1963|título=Una hija de Pérez Payá atropellada y muerta por un turismo|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238545&amp;posicion=8&amp;presentacion=pagina|data-acceso=18 de agosto de 2022|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=8|número=12856}}&lt;/ref&gt;

== Palmarés ==
;Alcoyano Amateur
* '''[[Campionato de España de Afeccionados]] (1):''' 1948.

;Alcoyano
* '''[[Segunda división española de fútbol|Segunda División]] (1):''' [[Segunda división española 1949/50|1949/50]].

;Atlético de Madrid
* '''[[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] (1):''' 1950/51.
* '''[[Copa Eva Duarte]] (1):''' 1951.

;Real Madrid
* '''[[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] (3):''' [[Primeira división española 1953/54|1953/54]], [[Primeira división española 1954/55|1954/55]], [[Primeira división española 1956/57|1956/57]].
* '''[[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] (2):''' [[Copa de Europa 1955-56|1955/56]], [[Copa de Europa 1956-57|1956/57]].
* '''[[Copa Latina]] (2):''' 1954/55, 1956/57.

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.realmadrid.com/sobre-el-real-madrid/el-club/historia/jugadores-de-leyenda-futbol/jose-luis-perez-paya Datos do xogador] no sitio web do [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] {{Es}}.
* [https://www.sefutbol.com/jugadores/perez-paya Datos do xogador] no sitio web da [[Selección de fútbol de España|selección española]] {{Es}}.

{{Xogadores do Real Madrid CF 1955/56}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Perez-Paya, Jose Luis}}
[[Categoría:Nados en Alcoi]]
[[Categoría:Nados en 1928]]
[[Categoría:Finados en 2022]] 
[[Categoría:Futbolistas da Comunidade Valenciana]]
[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
[[Categoría:Xogadores do Barakaldo CF]]
[[Categoría:Xogadores do CD Alcoyano]]
[[Categoría:Xogadores da Real Sociedad]]
[[Categoría:Xogadores do Atlético de Madrid]]
[[Categoría:Xogadores do Real Madrid CF]]
[[Categoría:Gañadores da Liga de Campións da UEFA]]
[[Categoría:Xogadores da selección de fútbol de España]]
[[Categoría:Dirixentes de fútbol de España]]
[[Categoría:Presidentes da Real Federación Española de Fútbol]]</text>
      <sha1>e85pbkjga1zkiewrhfnpdw5bywdxz0h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eslöv (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573097</id>
    <revision>
      <id>6162947</id>
      <timestamp>2022-08-18T16:52:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <comment>básico de sv.wiki</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1862" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Eslöv|nativo=Eslövs kommun|imaxe=Eslöv stadshus (kommunhus).JPG|pé=Casa do concello|escudo=Eslöv vapen.svg|landskap=[[Skåne]]|condado=[[Escania]]|capital=[[Eslöv]]|poboación=34 601|censo=2022|área=424,68|densidade=82,59|mapa=Eslöv Municipality in Scania County.png|web=[https://eslov.se/ eslov.se]}}
'''Eslöv''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Escania]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt; Anteriormente formaba parte do desaparecido [[condado de Malmöhus]]. En 2022 o concello tiña 34 601 habitantes,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2022 och befolkningsförändringar 1 januari - 31 mars 2022. Totalt|url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/kvartals--och-halvarsstatistik--kommun-lan-och-riket/kvartal-1-2022/|páxina-web=Statistiska Centralbyrån|data-acceso=2022-08-18|lingua=sv}}&lt;/ref&gt; sendo o 77º municipio sueco en poboación. Dende o ano 2005 Eslöv forma arte da área metropolitana de Malmö (Stormalmö), segundo a definición do Instituto Nacional de Estadística de Suecia. A sua capital é [[Eslöv]].

O concello atópase no centro de Escania e limita ao norte co municipio de Klippan, ao nordés co de Höör, ao leste cos de Hörby e Sjöbo, ao suroeste cos de Lund e Kävlinge e ao noroeste co concello de Svalöv.

== Notas ==
{{listaref}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Escania]]</text>
      <sha1>ilda9ci3ptmrz0lt251qlvwx80fu250</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162956</id>
      <parentid>6162947</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T17:18:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1863" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Eslöv|nativo=Eslövs kommun|imaxe=Eslöv stadshus (kommunhus).JPG|pé=Casa do concello|escudo=Eslöv vapen.svg|landskap=[[Skåne]]|condado=[[Escania]]|capital=[[Eslöv]]|poboación=34 601|censo=2022|área=424,68|densidade=82,59|mapa=Eslöv Municipality in Scania County.png|web=[https://eslov.se/ eslov.se]}}
'''Eslöv''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Escania]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt; Anteriormente formaba parte do desaparecido [[condado de Malmöhus]]. En 2022 o concello tiña 34 601 habitantes,&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2022 och befolkningsförändringar 1 januari - 31 mars 2022. Totalt|url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/kvartals--och-halvarsstatistik--kommun-lan-och-riket/kvartal-1-2022/|páxina-web=Statistiska Centralbyrån|data-acceso=2022-08-18|lingua=sv}}&lt;/ref&gt; sendo o 77º municipio sueco en poboación. Dende o ano 2005 Eslöv forma arte da área metropolitana de Malmö (Stormalmö), segundo a definición do Instituto Nacional de Estadística de Suecia. A súa capital é [[Eslöv]].

O concello atópase no centro de Escania e limita ao norte co municipio de Klippan, ao nordés co de Höör, ao leste cos de Hörby e Sjöbo, ao suroeste cos de Lund e Kävlinge e ao noroeste co concello de Svalöv.

== Notas ==
{{listaref}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Escania]]</text>
      <sha1>td4ktlxycstt6ou5jt3kucqqy9kjgs0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fagersta (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573098</id>
    <revision>
      <id>6162959</id>
      <timestamp>2022-08-18T17:27:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <comment>básico de sv.wiki</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1462" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Fagersta|nativo=Fagersta kommun|imaxe=Fagersta C gatusidan.jpg|pé=Estación de tren de Fagersta|escudo=Fagersta vapen.svg|landskap=[[Västmanland (lanskap)|Västmanland]]|condado=[[Västmanland]]|capital=[[Fagersta]]|poboación=13 326|censo=2022|área=310,42|densidade=49,54|mapa=Fagersta Municipality in Västmanland County.png|web=[https://www.fagersta.se/ fagersta.se]}}
'''Fagersta''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Västmanland]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt; A súa capital é [[Fagersta]]. No ano 2022 o concello tiña 13 326 habitantes.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2022 och befolkningsförändringar 1 januari - 31 mars 2022. Totalt|url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/kvartals--och-halvarsstatistik--kommun-lan-och-riket/kvartal-1-2022/|páxina-web=Statistiska Centralbyrån|data-acceso=2022-08-18|lingua=sv}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Västmanland]]</text>
      <sha1>bf4exgqgq40z5kxrqqpe61wdxfp3tei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Essunga (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573099</id>
    <revision>
      <id>6162961</id>
      <timestamp>2022-08-18T17:42:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <comment>básico de sv.wiki</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1494" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Essunga|nativo=Essunga kommun|imaxe=Nossebro brandstation.jpg|pé=Antiga estación de bombeiros de Nossebro|escudo=Essunga vapen.svg|landskap=[[Västergötland]]|condado=[[Västra Götaland]]|capital=[[Nossebro]]|poboación=5 691|censo=2022|área=235,68|densidade=24,26|mapa=Essunga Municipality in Västra Götaland County.png|web=[https://www.essunga.se/ essunga.se]}}
'''Essunga''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Västra Götaland]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt; Anteriormente pertencía ao desaparecido [[condado de Skaraborg]]. A súa capital é [[Nossebro]], o que o converte nun dos 42 concellos que ten como capital a unha antiga localidade municipal.

O municipio está situado no noroeste do landskap de Västergötland e limita ao norte co concello de [[Grästorp (municipio)|Grästorp]], ao leste co de [[Vara (municipio)|Vara]], ao sur cos de [[Vårgårda (municipio)|Vårgårda]] e Herrljunga, ao suroeste co de [[Alingsås (municipio)|Alingsås]] e ao oeste co municipio de Trollhättan.

== Notas ==
{{listaref}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Västra Götaland]]</text>
      <sha1>6iaj2t79zr43xkcuny4n8k4wu1fyv0d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Guillermo González Martínez</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573100</id>
    <revision>
      <id>6162968</id>
      <timestamp>2022-08-18T18:03:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{enuso}}  {{Biografía}}  '''Guillermo González Martínez''', nado cara a 1914, foi un avogado e político [[Pobo galego|galego]].  == Traxectoria == Avogado veciño de [[Vilelos, O Saviñao|Vilelos]], foi secretario interino do xulgado do Saviñao. Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] nos anos corenta.  {{Start box}} {{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1946 - 1948 |predecesor= José...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="787" xml:space="preserve">{{enuso}}

{{Biografía}}

'''Guillermo González Martínez''', nado cara a 1914, foi un avogado e político [[Pobo galego|galego]].

== Traxectoria ==
Avogado veciño de [[Vilelos, O Saviñao|Vilelos]], foi secretario interino do xulgado do Saviñao. Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] nos anos corenta.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1946 - 1948 |predecesor= [[José López Quintela]] |sucesor= [[Manuel Lámelo Díaz]] }}
{{End box}}

== Notas ==
{{Listaref|02}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gonzalez Martinez, Guillermo}}
[[Categoría:Avogados de Galicia]]
[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]</text>
      <sha1>lz22vcguxn2juoj8zg40yjiyqq8f6os</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162970</id>
      <parentid>6162968</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:17:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>completo info</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1001" xml:space="preserve">{{enuso}}
{{Biografía}}
'''Guillermo González Martínez''', nado cara a 1914, foi un avogado e político [[Pobo galego|galego]].
== Traxectoria ==
Avogado, veciño de [[Vilelos, O Saviñao|Vilelos]], foi secretario interino do xulgado do Saviñao. Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] nos anos corenta. Despois foi procurador no xulgado de [[Monforte de Lemos]]. Foi correspondente de ''[[La Noche]]'' en Monforte.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1946 - 1947 |predecesor= [[José López Quintela]] |sucesor= [[Manuel Lámelo Díaz]] }}
{{End box}}
== Vida persoal ==

Casou con María del Rosario Fernández Cobas, filla de Ramón Fernández Vázquez.

== Notas ==
{{Listaref|02}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gonzalez Martinez, Guillermo}}
[[Categoría:Avogados de Galicia]]
[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]</text>
      <sha1>2odakciyulfsi9xq7p8gdl2hzla70sm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162971</id>
      <parentid>6162970</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:23:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>completo info e referencias</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1116" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Guillermo González Martínez''', nado cara a 1914, foi un avogado e político [[Pobo galego|galego]].

== Traxectoria ==

Avogado, veciño de [[Vilelos, O Saviñao|Vilelos]], foi secretario interino do xulgado do Saviñao.&lt;ref&gt;''BOP Lugo'', 26-12-1944, p. 4&lt;/ref&gt; Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] en 1946. Despois foi procurador no xulgado de [[Monforte de Lemos]]. Foi correspondente de ''[[La Noche]]'' en Monforte.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1946 - 1947 |predecesor= [[José López Quintela]] |sucesor= [[Manuel Lámelo Díaz]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou en [[Santiago de Compostela]] con María del Rosario Fernández Cobas, filla de Ramón Fernández Vázquez, en 1945.&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  8-5-1945, p. 5.&lt;/ref&gt;
== Notas ==
{{Listaref|02}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Gonzalez Martinez, Guillermo}}

[[Categoría:Avogados de Galicia]]
[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]</text>
      <sha1>o1m5y0s5ghpw7e7iqencwff5yl8lc21</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162972</id>
      <parentid>6162971</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:25:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>completo info e referencias</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1235" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Guillermo González Martínez''', nado en Cuba cara a 1914, foi un avogado e político [[Pobo galego|galego]].

== Traxectoria ==
Estudou Dereito na Universidade de Santiago de Compostela.&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  27-9-1942, p. 4.&lt;/ref&gt; Avogado, veciño de [[Vilelos, O Saviñao|Vilelos]], foi secretario interino do xulgado do Saviñao.&lt;ref&gt;''BOP Lugo'', 26-12-1944, p. 4&lt;/ref&gt; Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] en 1946. Despois foi procurador no xulgado de [[Monforte de Lemos]]. Foi correspondente de ''[[La Noche]]'' en Monforte.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1946 - 1947 |predecesor= [[José López Quintela]] |sucesor= [[Manuel Lámelo Díaz]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou en [[Santiago de Compostela]] con María del Rosario Fernández Cobas, filla de Ramón Fernández Vázquez, en 1945.&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  8-5-1945, p. 5.&lt;/ref&gt;

== Notas ==

{{Listaref|02}}

{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gonzalez Martinez, Guillermo}}
[[Categoría:Avogados de Galicia]]

[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]
[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]</text>
      <sha1>9nllfq9eu275djpys3e82mchaj2z2mg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162973</id>
      <parentid>6162972</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:26:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>lig int</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1302" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Guillermo González Martínez''', nado en Cuba cara a 1914, foi un avogado e político [[Pobo galego|galego]].

== Traxectoria ==
Estudou Dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela]].&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  27-9-1942, p. 4.&lt;/ref&gt; Avogado, veciño de [[Vilelos, O Saviñao|Vilelos]], foi secretario interino do xulgado do Saviñao.&lt;ref&gt;''BOP Lugo'', 26-12-1944, p. 4&lt;/ref&gt; Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] en 1946. Despois foi procurador no xulgado de [[Monforte de Lemos]]. Foi correspondente de ''[[La Noche]]'' en Monforte.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1946 - 1947 |predecesor= [[José López Quintela]] |sucesor= [[Manuel Lámelo Díaz]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou en [[Santiago de Compostela]] con María del Rosario Fernández Cobas, filla de Ramón Fernández Vázquez, en 1945.&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  8-5-1945, p. 5.&lt;/ref&gt;
== Notas ==
{{Listaref|02}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gonzalez Martinez, Guillermo}}
[[Categoría:Avogados de Galicia]]
[[Categoría:Alumnos da Universidade de Santiago de Compostela]]

[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]

[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]</text>
      <sha1>awjw3rd240qwqwo7e0yvh1gyijet8t4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162976</id>
      <parentid>6162973</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:49:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>engado a [[Categoría:Nados en Cuba]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1331" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Guillermo González Martínez''', nado en Cuba cara a 1914, foi un avogado e político [[Pobo galego|galego]].

== Traxectoria ==
Estudou Dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela]].&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  27-9-1942, p. 4.&lt;/ref&gt; Avogado, veciño de [[Vilelos, O Saviñao|Vilelos]], foi secretario interino do xulgado do Saviñao.&lt;ref&gt;''BOP Lugo'', 26-12-1944, p. 4&lt;/ref&gt; Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] en 1946. Despois foi procurador no xulgado de [[Monforte de Lemos]]. Foi correspondente de ''[[La Noche]]'' en Monforte.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1946 - 1947 |predecesor= [[José López Quintela]] |sucesor= [[Manuel Lámelo Díaz]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou en [[Santiago de Compostela]] con María del Rosario Fernández Cobas, filla de Ramón Fernández Vázquez, en 1945.&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  8-5-1945, p. 5.&lt;/ref&gt;
== Notas ==
{{Listaref|02}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gonzalez Martinez, Guillermo}}
[[Categoría:Avogados de Galicia]]
[[Categoría:Alumnos da Universidade de Santiago de Compostela]]

[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]

[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]
[[Categoría:Nados en Cuba]]</text>
      <sha1>q80140stv9upq5xdpdt8yf7d6wzyzxg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162977</id>
      <parentid>6162976</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T18:50:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>engado a [[Categoría:Finados en ano descoñecido]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1374" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Guillermo González Martínez''', nado en Cuba cara a 1914, foi un avogado e político [[Pobo galego|galego]].

== Traxectoria ==
Estudou Dereito na [[Universidade de Santiago de Compostela]].&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  27-9-1942, p. 4.&lt;/ref&gt; Avogado, veciño de [[Vilelos, O Saviñao|Vilelos]], foi secretario interino do xulgado do Saviñao.&lt;ref&gt;''BOP Lugo'', 26-12-1944, p. 4&lt;/ref&gt; Foi nomeado alcalde do [[O Saviñao|Saviñao]] en 1946. Despois foi procurador no xulgado de [[Monforte de Lemos]]. Foi correspondente de ''[[La Noche]]'' en Monforte.

{{Start box}}
{{Succession box|título=[[Ficheiro:Escudo do Saviñao.svg|30px]]&lt;br&gt;[[O Saviñao|Alcalde do Saviñao]] |período= 1946 - 1947 |predecesor= [[José López Quintela]] |sucesor= [[Manuel Lámelo Díaz]] }}
{{End box}}

== Vida persoal ==

Casou en [[Santiago de Compostela]] con María del Rosario Fernández Cobas, filla de Ramón Fernández Vázquez, en 1945.&lt;ref&gt;''El Correo Gallego'',  8-5-1945, p. 5.&lt;/ref&gt;
== Notas ==
{{Listaref|02}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Gonzalez Martinez, Guillermo}}
[[Categoría:Avogados de Galicia]]
[[Categoría:Alumnos da Universidade de Santiago de Compostela]]

[[Categoría:Alcaldes do Saviñao]]

[[Categoría:Alcaldes de Galicia durante o franquismo e a transición]]
[[Categoría:Nados en Cuba]]
[[Categoría:Finados en ano descoñecido]]</text>
      <sha1>h77fwfnzzdkzn30kdsn0zhkgjvq2y13</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Falkenberg (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573101</id>
    <revision>
      <id>6162980</id>
      <timestamp>2022-08-18T19:11:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <comment>básico de sv.wiki</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1891" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Falkenberg|nativo=Falkenbergs kommun|imaxe=StadshusetFalkenberg.jpg|pé=Casa do concello|escudo=Falkenberg vapen.svg|landskap=[[Halland (lanskap)|Halland]]|condado=[[Halland]]|capital=[[Falkenberg]]|poboación=46 769|censo=2022|área=1 825,75|densidade=42,20|mapa=Falkenberg Municipality in Halland County.png|web=[https://kommun.falkenberg.se/ kommun.falkenberg.se]}}
'''Falkenberg''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Halland]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt; É o concello de maior superficie do condado, e o cuarto en poboación con 46 769 habitantes en 2022.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2022 och befolkningsförändringar 1 januari - 31 mars 2022. Totalt|url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/kvartals--och-halvarsstatistik--kommun-lan-och-riket/kvartal-1-2022/|páxina-web=Statistiska Centralbyrån|data-acceso=2022-08-18|lingua=sv}}&lt;/ref&gt; Máis da metade da poboación vive na cidade de [[Falkenberg]], a súa capital.

O concello atópase principalmente no landskap de Halland, pero unha pequena parte no nordés (o distrito de Älvsered) está no landskap de Västergötland.

O municipio de Falkenberg está no [[Kattegat|Kattegatt]] e limita ao sur cos concellos de Halmstad e Hylte e ao norte cos de Varberg, Mark e Svenljunga, e ao leste co de Gislaved.

== Notas ==
{{listaref}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Halland]]</text>
      <sha1>r5bzvpx33tkd2h6531m5el2fcdvqwtt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Usuario:Teresavans24</title>
    <ns>2</ns>
    <id>573103</id>
    <revision>
      <id>6162991</id>
      <timestamp>2022-08-18T19:37:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Teresavans24</username>
        <id>129075</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;Hola, eu sou Teresa Vans&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24" xml:space="preserve">Hola, eu sou Teresa Vans</text>
      <sha1>ktq3a70d29r0pi0pvg1xp5jvo8cectx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Metilcobalamina</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573104</id>
    <revision>
      <id>6162994</id>
      <timestamp>2022-08-18T19:46:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{en tradución}} {{Drugbox | Verifiedfields = changed | Watchedfields = changed | verifiedrevid = 416418921 | IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+); | image = Methylcobalamin.png | image2 = Mecobalamin 3D sticks.png  &lt;!--Clinical data--&gt; | tradename = Cobolmin | Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}} | pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt; | pregnancy_category =   | legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt; | legal_...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9673" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
'''Methylcobalamin''' (mecobalamin, MeCbl, or MeB{{sub|12}}) is a [[cobalamin]], a form of [[vitamin B12|vitamin B{{sub|12}}]]. It differs from [[cyanocobalamin]] in that the [[cyanide|cyano group]] at the cobalt is replaced with a [[methyl group]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 January 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; Methylcobalamin features an octahedral cobalt(III) centre and can be obtained as bright red crystals.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt;  From the perspective of [[coordination chemistry]], methylcobalamin is notable as a rare example of a compound that contains metal–alkyl bonds. [[Nickel]]–methyl intermediates have been proposed for the final step of [[methanogenesis]].

Methylcobalamin is equivalent physiologically to vitamin B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = July 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; and can be used to prevent or treat pathology arising from a lack of vitamin B{{sub|12}} intake ([[vitamin B12 deficiency|vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; deficiency]]).

Methylcobalamin is also used in the treatment of [[peripheral neuropathy]], [[diabetic neuropathy]], and as a preliminary treatment for [[amyotrophic lateral sclerosis]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 January 2018 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin that is ingested is not used directly as a cofactor, but is first converted by [[MMACHC]] into cob(II)alamin. Cob(II)alamin is then later converted into the other two forms, adenosylcobalamin and methylcobalamin for use as cofactors. That is, methylcobalamin is first dealkylated and then regenerated.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = November 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = August 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = November 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

According to one author, it is important to treat [[vitamin B12|vitamin B{{sub|12}}]] deficiency with [[hydroxocobalamin]] or [[cyanocobalamin]] or a combination of [[adenosylcobalamin]] and methylcobalamin, and not methylcobalamin alone.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = January 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;
__TOC__

==Production==
[[File:B12 methylcobalamin.jpg|thumb|left|300px|Methylcobalamin physically resembles the other forms of vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, occurring as dark red crystals that freely form cherry-colored transparent solutions in water.]]

Methylcobalamin can be produced in the laboratory by reducing [[cyanocobalamin]] with [[sodium borohydride]] in alkaline solution, followed by the addition of [[methyl iodide]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

==Functions==
This [[vitamer]], along with [[adenosylcobalamin]], is one of two active coenzymes used by vitamin B{{sub|12}}-dependent enzymes and is the specific vitamin B{{sub|12}} form used by [[5-methyltetrahydrofolate-homocysteine methyltransferase]] (MTR), also known as methionine synthase.{{citation needed|date=January 2014}}
 
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== See also ==
*[[Cobamamide]]
*[[Cyanocobalamin]]
*[[Hydroxocobalamin]]
*[[Vitamin B12]]
*[[Cobalamin biosynthesis]]

== References ==
{{reflist}}

{{Vitamin}}
{{Enzyme cofactors}}

[[Category:B vitamins]]
[[Category:Cofactors]]
[[Category:Methylating agents]]
[[Category:Organocobalt compounds]]
[[Category:Vitamin B12]]</text>
      <sha1>0dpfz1zwxe6zxfl5vrk1dutmken67ke</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6162999</id>
      <parentid>6162994</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:00:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9760" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].
&lt;!--
Methylcobalamin is equivalent physiologically to vitamin B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = July 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; and can be used to prevent or treat pathology arising from a lack of vitamin B{{sub|12}} intake ([[vitamin B12 deficiency|vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; deficiency]]).

Methylcobalamin is also used in the treatment of [[peripheral neuropathy]], [[diabetic neuropathy]], and as a preliminary treatment for [[amyotrophic lateral sclerosis]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 January 2018 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin that is ingested is not used directly as a cofactor, but is first converted by [[MMACHC]] into cob(II)alamin. Cob(II)alamin is then later converted into the other two forms, adenosylcobalamin and methylcobalamin for use as cofactors. That is, methylcobalamin is first dealkylated and then regenerated.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = November 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = August 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = November 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

According to one author, it is important to treat [[vitamin B12|vitamin B{{sub|12}}]] deficiency with [[hydroxocobalamin]] or [[cyanocobalamin]] or a combination of [[adenosylcobalamin]] and methylcobalamin, and not methylcobalamin alone.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = January 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;
__TOC__

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

Methylcobalamin can be produced in the laboratory by reducing [[cyanocobalamin]] with [[sodium borohydride]] in alkaline solution, followed by the addition of [[methyl iodide]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==
This [[vitamer]], along with [[adenosylcobalamin]], is one of two active coenzymes used by vitamin B{{sub|12}}-dependent enzymes and is the specific vitamin B{{sub|12}} form used by [[5-methyltetrahydrofolate-homocysteine methyltransferase]] (MTR), also known as methionine synthase.{{citation needed|date=January 2014}}
 
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;
== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>5qpj6vizsyyjm4cnyhh0b6d84gji0v5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163010</id>
      <parentid>6162999</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:17:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9790" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).
&lt;!--
Methylcobalamin is also used in the treatment of [[peripheral neuropathy]], [[diabetic neuropathy]], and as a preliminary treatment for [[amyotrophic lateral sclerosis]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 January 2018 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin that is ingested is not used directly as a cofactor, but is first converted by [[MMACHC]] into cob(II)alamin. Cob(II)alamin is then later converted into the other two forms, adenosylcobalamin and methylcobalamin for use as cofactors. That is, methylcobalamin is first dealkylated and then regenerated.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = November 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = August 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = November 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

According to one author, it is important to treat [[vitamin B12|vitamin B{{sub|12}}]] deficiency with [[hydroxocobalamin]] or [[cyanocobalamin]] or a combination of [[adenosylcobalamin]] and methylcobalamin, and not methylcobalamin alone.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = January 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;
__TOC__

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

Methylcobalamin can be produced in the laboratory by reducing [[cyanocobalamin]] with [[sodium borohydride]] in alkaline solution, followed by the addition of [[methyl iodide]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==
This [[vitamer]], along with [[adenosylcobalamin]], is one of two active coenzymes used by vitamin B{{sub|12}}-dependent enzymes and is the specific vitamin B{{sub|12}} form used by [[5-methyltetrahydrofolate-homocysteine methyltransferase]] (MTR), also known as methionine synthase.{{citation needed|date=January 2014}}
 
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;
== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>jyrww2eo3omw7kjdme9i7xqaesobul1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163011</id>
      <parentid>6163010</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:19:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9805" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!--
Methylcobalamin that is ingested is not used directly as a cofactor, but is first converted by [[MMACHC]] into cob(II)alamin. Cob(II)alamin is then later converted into the other two forms, adenosylcobalamin and methylcobalamin for use as cofactors. That is, methylcobalamin is first dealkylated and then regenerated.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = November 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = August 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = November 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

According to one author, it is important to treat [[vitamin B12|vitamin B{{sub|12}}]] deficiency with [[hydroxocobalamin]] or [[cyanocobalamin]] or a combination of [[adenosylcobalamin]] and methylcobalamin, and not methylcobalamin alone.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = January 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;
__TOC__

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

Methylcobalamin can be produced in the laboratory by reducing [[cyanocobalamin]] with [[sodium borohydride]] in alkaline solution, followed by the addition of [[methyl iodide]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==
This [[vitamer]], along with [[adenosylcobalamin]], is one of two active coenzymes used by vitamin B{{sub|12}}-dependent enzymes and is the specific vitamin B{{sub|12}} form used by [[5-methyltetrahydrofolate-homocysteine methyltransferase]] (MTR), also known as methionine synthase.{{citation needed|date=January 2014}}
 
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;
== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>d1rgjzd90ij0dbe2su9lm6cb7gbr2hr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163014</id>
      <parentid>6163011</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:24:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9823" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directqamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!--
According to one author, it is important to treat [[vitamin B12|vitamin B{{sub|12}}]] deficiency with [[hydroxocobalamin]] or [[cyanocobalamin]] or a combination of [[adenosylcobalamin]] and methylcobalamin, and not methylcobalamin alone.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = January 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;
__TOC__

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

Methylcobalamin can be produced in the laboratory by reducing [[cyanocobalamin]] with [[sodium borohydride]] in alkaline solution, followed by the addition of [[methyl iodide]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==
This [[vitamer]], along with [[adenosylcobalamin]], is one of two active coenzymes used by vitamin B{{sub|12}}-dependent enzymes and is the specific vitamin B{{sub|12}} form used by [[5-methyltetrahydrofolate-homocysteine methyltransferase]] (MTR), also known as methionine synthase.{{citation needed|date=January 2014}}
 
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;
== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>154o80qlyw4f1n1jl075ae33ia23x3d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163018</id>
      <parentid>6163014</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:27:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9810" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;
&lt;!--
Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&gt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]
&lt;!--
Methylcobalamin can be produced in the laboratory by reducing [[cyanocobalamin]] with [[sodium borohydride]] in alkaline solution, followed by the addition of [[methyl iodide]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==
This [[vitamer]], along with [[adenosylcobalamin]], is one of two active coenzymes used by vitamin B{{sub|12}}-dependent enzymes and is the specific vitamin B{{sub|12}} form used by [[5-methyltetrahydrofolate-homocysteine methyltransferase]] (MTR), also known as methionine synthase.{{citation needed|date=January 2014}}
 
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;
== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>st7z2sjx7jjaqdx48e9mdhshuj17vfg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163019</id>
      <parentid>6163018</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:30:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9807" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&gt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 | doi-access = free }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==
&lt;!--
This [[vitamer]], along with [[adenosylcobalamin]], is one of two active coenzymes used by vitamin B{{sub|12}}-dependent enzymes and is the specific vitamin B{{sub|12}} form used by [[5-methyltetrahydrofolate-homocysteine methyltransferase]] (MTR), also known as methionine synthase.{{citation needed|date=January 2014}}
 
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;
== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>l7dm4i35u8ymtbjend47krb0w18cu0b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163020</id>
      <parentid>6163019</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:32:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9787" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==
&lt;!--
This [[vitamer]], along with [[adenosylcobalamin]], is one of two active coenzymes used by vitamin B{{sub|12}}-dependent enzymes and is the specific vitamin B{{sub|12}} form used by [[5-methyltetrahydrofolate-homocysteine methyltransferase]] (MTR), also known as methionine synthase.{{citation needed|date=January 2014}}
 
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;
== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>tselfw7l5k642z7k5haf8cbinuzvj6n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163021</id>
      <parentid>6163020</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:37:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9828" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.{{citation needed|date=January 2014}}
 &lt;!--
Methylcobalamin participates in the [[Wood-Ljungdahl pathway]], which is a pathway by which some organisms utilize carbon dioxide as their source of organic compounds.  In this pathway, methylcobalamin provides the methyl group that couples to carbon monoxide (derived from CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) to afford [[acetyl-CoA]].  Acetyl-CoA is a derivative of acetic acid that is converted to more complex molecules as required by the organism.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = August 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F | s2cid = 4421420 }}&lt;/ref&gt;

Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>oz4oduosi0m2y69kkjnhz96vmpkan00</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163024</id>
      <parentid>6163021</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:47:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10211" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;
&lt;!--
Methylcobalamin is produced by some [[bacteria]].{{cn|date=February 2021}} It plays an important role in the environment.  In the environment, it is responsible for the [[biomethylation]] of certain [[heavy metal (chemistry)|heavy metal]]s.  For example, the highly toxic [[methylmercury]] is produced by the action of methylcobalamin.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt;  In this role, methylcobalamin serves as a source of &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>qgroe0k469qxrotuw9ewz4rmlo098ah</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163027</id>
      <parentid>6163024</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:52:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10182" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina prodúcena algunhas [[bacterias]].{{cn|date=February 2021}} Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.
&lt;!--
A lack of cobalamin can lead to [[megaloblastic anemia]] and subacute combined degeneration of the spinal cord.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>pjo2stpumid8x587a6byk6kqt80g7a7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163028</id>
      <parentid>6163027</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:54:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10187" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina prodúcena algunhas [[bacterias]].{{cn|date=February 2021}} Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref&gt;{{citation |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński | name-list-style = vanc |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>eyziso28lymruvmngvd18qz1x8wfoba</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163035</id>
      <parentid>6163028</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:08:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10175" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina prodúcena algunhas [[bacterias]].&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>jprvy4ycq0b4v1lcjm5q6y1aqd51vga</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163036</id>
      <parentid>6163035</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:09:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10177" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P. | name-list-style = vanc |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>0odz7cjq6hk8wtjrcktip1t79mssuyt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163038</id>
      <parentid>6163036</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:10:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10153" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristqais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>ldf9ano6ojxswul3pxa427aoku03h2g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163040</id>
      <parentid>6163038</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:11:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Produción */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10152" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao cobalto foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos fortes.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>hcvmtlxv3kf5id7iymdtaee1hsfhnem</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163041</id>
      <parentid>6163040</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:14:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10158" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B{{sub|12}},&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>ii93lq4huszozof5j02awpi74f8m91j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163042</id>
      <parentid>6163041</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:15:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10161" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;,&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>r0soeoqououca6exa3o0gt16543lsnm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163044</id>
      <parentid>6163042</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:24:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10491" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios [[níquel]]–metilo para o paso final da [[metanoxénese]].&lt;ref&gt;Oliver Wuerfel,Frank Thomas,Marcel Sven Schulte,Reinhard Hensel,Roland Arturo Diaz-Bone. Mechanism of multi-metal(loid) methylation and hydride generation by methylcobalamin and cob(I)alamin: a side reaction of methanogenesis. Applied Organometallic Chemistry. 10 de xaneiro de 2012. [https://doi.org/10.1002/aoc.2821].&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;,&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>6h70e6ns2390u3iyopp8hvwq7lzg1oc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163046</id>
      <parentid>6163044</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10514" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios metaloide–metilo durante a [[metanoxénese]], na cal intervén a metilcobalamina.&lt;ref&gt;Oliver Wuerfel,Frank Thomas,Marcel Sven Schulte,Reinhard Hensel,Roland Arturo Diaz-Bone. Mechanism of multi-metal(loid) methylation and hydride generation by methylcobalamin and cob(I)alamin: a side reaction of methanogenesis. Applied Organometallic Chemistry. 10 de xaneiro de 2012. [https://doi.org/10.1002/aoc.2821].&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;,&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas depene¡dentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usado pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>4k4ugka37yjubbujojnen3zbbqjssxg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163047</id>
      <parentid>6163046</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:29:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10511" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios metaloide–metilo durante a [[metanoxénese]], na cal intervén a metilcobalamina.&lt;ref&gt;Oliver Wuerfel,Frank Thomas,Marcel Sven Schulte,Reinhard Hensel,Roland Arturo Diaz-Bone. Mechanism of multi-metal(loid) methylation and hydride generation by methylcobalamin and cob(I)alamin: a side reaction of methanogenesis. Applied Organometallic Chemistry. 10 de xaneiro de 2012. [https://doi.org/10.1002/aoc.2821].&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;,&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas dependentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usada pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] producido pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>n4zij4ksqbovn9xc8qeqqz71omjz2p1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163048</id>
      <parentid>6163047</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:35:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>/* Funcións */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10512" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 416418921
| IUPAC_name = carbanide; cobalt(3+);
| image = Methylcobalamin.png
| image2 = Mecobalamin 3D sticks.png

&lt;!--Clinical data--&gt;
| tradename = Cobolmin
| Drugs.com = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| pregnancy_AU = &lt;!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --&gt;
| pregnancy_category =  
| legal_AU = &lt;!-- Unscheduled / S2 / S3 / S4 / S5 / S6 / S7 / S8 / S9 --&gt;
| legal_CA = &lt;!--             / Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --&gt;
| legal_UK = &lt;!-- GSL         / P       / POM / CD / Class A, B, C --&gt;
| legal_US =  OTC                 
| legal_status =  
| routes_of_administration = [[Oral administration|By mouth]], sublingual, injection.

&lt;!--Pharmacokinetic data--&gt;
| bioavailability =  
| protein_bound =  
| metabolism =  
| elimination_half-life =  
| excretion =

&lt;!--Identifiers--&gt;
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number = 13422-55-4
| ATC_prefix = B03
| ATC_suffix = BA05
| PubChem = 6436232
| ChemSpiderID = 29368587
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =  
| UNII_Ref = {{fdacite|changed|FDA}}
| UNII = BR1SN1JS2W
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEMBL = 1697757
| StdInChI=1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| StdInChIKey = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| SMILES = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
&lt;!--Chemical data--&gt;
| C=63 | H=91 | Co=1 | N=13 | O=14 | P=1 
|drug_name=|alt=|caption=|type=|MedlinePlus=|licence_EU=|licence_US=}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios metaloide–metilo durante a [[metanoxénese]], na cal intervén a metilcobalamina.&lt;ref&gt;Oliver Wuerfel,Frank Thomas,Marcel Sven Schulte,Reinhard Hensel,Roland Arturo Diaz-Bone. Mechanism of multi-metal(loid) methylation and hydride generation by methylcobalamin and cob(I)alamin: a side reaction of methanogenesis. Applied Organometallic Chemistry. 10 de xaneiro de 2012. [https://doi.org/10.1002/aoc.2821].&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;,&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas dependentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usada pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] orixínase pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>qt536389t9iavq30urdh56sw25f6cmq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163057</id>
      <parentid>6163048</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:49:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10720" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = carbanide, cobalt(3+)
| imaxe             = Methylcobalamin.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Mecobalamin 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = Cobolmin
| Drugs.com         = {{drugs.com|international|methylcobalamin}}
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración = Oral, sublingual, inxección.
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13422-55-4
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA05
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios metaloide–metilo durante a [[metanoxénese]], na cal intervén a metilcobalamina.&lt;ref&gt;Oliver Wuerfel,Frank Thomas,Marcel Sven Schulte,Reinhard Hensel,Roland Arturo Diaz-Bone. Mechanism of multi-metal(loid) methylation and hydride generation by methylcobalamin and cob(I)alamin: a side reaction of methanogenesis. Applied Organometallic Chemistry. 10 de xaneiro de 2012. [https://doi.org/10.1002/aoc.2821].&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;,&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas dependentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usada pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] orixínase pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>1ol82xgg9xgnc2ilidxmln01o6vi5kp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163059</id>
      <parentid>6163057</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:50:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10677" xml:space="preserve">{{en tradución}}
{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = carbanide, cobalt(3+)
| imaxe             = Methylcobalamin.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Mecobalamin 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = Cobolmin
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración = Oral, sublingual, inxección.
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13422-55-4
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA05
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios metaloide–metilo durante a [[metanoxénese]], na cal intervén a metilcobalamina.&lt;ref&gt;Oliver Wuerfel,Frank Thomas,Marcel Sven Schulte,Reinhard Hensel,Roland Arturo Diaz-Bone. Mechanism of multi-metal(loid) methylation and hydride generation by methylcobalamin and cob(I)alamin: a side reaction of methanogenesis. Applied Organometallic Chemistry. 10 de xaneiro de 2012. [https://doi.org/10.1002/aoc.2821].&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;,&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas dependentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usada pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] orixínase pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>01mvpyp2fckwozn72hm3pa2p4apqljq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163060</id>
      <parentid>6163059</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:50:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10659" xml:space="preserve">{{Medicamento
| nome              =
| DCI               =
| tipo              =&lt;!-- baleiro--&gt;
| nome_IUPAC        = carbanide, cobalt(3+)
| imaxe             = Methylcobalamin.png
| ancho_imaxe       = 
| imaxe2            = Mecobalamin 3D sticks.png
| ancho_imaxe2      =  
&lt;!-- Datos clínicos --&gt;
| pronuncia         =
| nome_comercial    = Cobolmin
| Drugs.com         = 
| MedlinePlus       = 
| DailyMedID       = &lt;!-- DailyMed pode usar o nome xenérico ou comercial (o xenérico é o preferido) --&gt;
| embarazo_AU      = &lt;!-- A/B1/B2/B3/C/D/X --&gt;
| embarazo_AU_comentario =      
| embarazo_US      = &lt;!-- A / B / C / D / X / N --&gt;
| embarazo_US_comentario = 
| categoría_embarazo= 
| carga_dependencia = 
| carga_adictiva = 
| rutas_de_administración = Oral, sublingual, inxección.
&lt;!-- Datos farmacocinéticos --&gt;
| biodispoñibilidade= 
| unión_proteína     = 
| metabolismo        = 
| metabolitos       =
| inicio            = 
| semivida = 
| duración_de_acción =
| excreción         =
&lt;!-- Identificadores --&gt;
| número_CAS        = 13422-55-4
| CAS_suplemental  = 
| clase             = 
| ATCvet            = 
| prefixo_ATC        = B03
| sufixo_ATC        = BA05
| ATC_suplemental  = 
| sinónimos= 
&lt;!-- Datos físicos  --&gt;
| SMILES            = [CH3-].CC1=CC2=C(C=C1C)N(C=N2)C3C(C(C(O3)CO)OP(=O)([O-])OC(C)CNC(=O)CCC4(C(C5C6(C(C(C(=N6)C(=C7C(C(C(=N7)C=C8C(C(C(=N8)C(=C4[N-]5)C)CCC(=O)N)(C)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CCC(=O)N)(C)CC(=O)N)C)CC(=O)N)C)O.[Co+3]
| StdInChI          = 1S/C62H90N13O14P.CH3.Co/c1-29-20-39-40(21-30(29)2)75(28-70-39)57-52(84)53(41(27-76)87-57)89-90(85,86)88-31(3)26-69-49(83)18-19-59(8)37(22-46(66)80)56-62(11)61(10,25-48(68)82)36(14-17-45(65)79)51(74-62)33(5)55-60(9,24-47(67)81)34(12-15-43(63)77)38(71-55)23-42-58(6,7)35(13-16-44(64)78)50(72-42)32(4)54(59)73-56;;/h20-21,23,28,31,34-37,41,52-53,56-57,76,84H,12-19,22,24-27H2,1-11H3,(H15,63,64,65,66,67,68,69,71,72,73,74,77,78,79,80,81,82,83,85,86);1H3;/q;-1;+3/p-2
| comentario_StdInChI  = 
| StdInChIKey       = ZFLASALABLFSNM-UHFFFAOYSA-L
| densidade           = 
| notas_densidade     = 
| punto_fusión     = 
| fusión_alta      = 
| notas_fusión     = 
| punto_ebulición     = 
| notas_ebulición     = 
| solubilidade   = 
| unidades_sol         = 
}}
A '''metilcobalamina''' (mecobalamina, MeCbl ou MeB&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;) é un tipo de [[cobalamina]], unha forma de  [[vitamina B12|vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]. Difire da [[cianocobalamina]] en que o [[cianuro|grupo ciano]] unido ao [[cobalto]] foi substituído por un [[grupo metilo]].&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dXOPBMYIPcQC&amp;pg=PA526 |title=Vitamins in animal and human nutrition | vauthors = McDowell LR |website=Booksgoogle.com|access-date=28 de xaneiro de 2018|isbn=9780813826301 |date=2000-10-11 }}&lt;/ref&gt; A metilcobalamina ten un centro octaédrico de cobalto(III) e pode obterse como cristais vermellos intensos.&lt;ref name=&quot;MechB12&quot; /&gt; En canto á [[química de coordinación]], a metilcobalamina é salientable como un claro exemplo de composto que contén enlaces metal–alquilo. Propuxéronse intermediarios metaloide–metilo durante a [[metanoxénese]], na cal intervén a metilcobalamina.&lt;ref&gt;Oliver Wuerfel,Frank Thomas,Marcel Sven Schulte,Reinhard Hensel,Roland Arturo Diaz-Bone. Mechanism of multi-metal(loid) methylation and hydride generation by methylcobalamin and cob(I)alamin: a side reaction of methanogenesis. Applied Organometallic Chemistry. 10 de xaneiro de 2012. [https://doi.org/10.1002/aoc.2821].&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina é un equivalente fisiolóxico da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;,&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Sil A, Kumar H, Mondal RD, Anand SS, Ghosal A, Datta A, Sawant SV, Kapatkar V, Kadhe G, Rao S | title = A randomized, open labeled study comparing the serum levels of cobalamin after three doses of 500 mcg vs. a single dose methylcobalamin of 1500 mcg in patients with peripheral neuropathy | journal = The Korean Journal of Pain | volume = 31 | issue = 3 | pages = 183–190 | date = xullo de 2018 | pmid = 30013732 | pmc = 6037815 | doi = 10.3344/kjp.2018.31.3.183 }}&lt;/ref&gt; e pode usarse para previr ou tratar as patoloxías que se orixinan por falta de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; (ver [[deficiencia de vitamina B12|deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;]]).

A metilcobalamina tamén se usa para o tratamento da [[neuropatía periférica]], [[neuropatía diabética]] e como trtamento preliminar para a [[esclerose lateral amiotrófica]].&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.eisai.com/news/enews201535pdf.pdf |title= Eisai Submits New Drug Application for Mecobalamin Ultra-High Dose Preparation as Treatment for Amyotrophic Lateral Sclerosis in Japan |website=Eisai.com |access-date=28 de xaneiro de 2018 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina que se inxire non se usa directamente como [[cofactor]], senón que primeiro é convertida pola [[MMACHC]] en cob(II)alamina. A cob(II)alamina convértese despois noutras dúas formas, adenosilcobalamina e metilcobalamina, que se usan como cofactores. É dicir, a metilcobalamina primeiro é desalquilatda e despois rexenerada.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Kim J, Hannibal L, Gherasim C, Jacobsen DW, Banerjee R | title = A human vitamin B12 trafficking protein uses glutathione transferase activity for processing alkylcobalamins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 284 | issue = 48 | pages = 33418–24 | date = novembro de 2009 | pmid = 19801555 | pmc = 2785186 | doi = 10.1074/jbc.M109.057877 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Hannibal L, Kim J, Brasch NE, Wang S, Rosenblatt DS, Banerjee R, Jacobsen DW | title = Processing of alkylcobalamins in mammalian cells: A role for the MMACHC (cblC) gene product | journal = Molecular Genetics and Metabolism | volume = 97 | issue = 4 | pages = 260–6 | date = agosto de 2009 | pmid = 19447654 | pmc = 2709701 | doi = 10.1016/j.ymgme.2009.04.005 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Froese DS, Gravel RA | title = Genetic disorders of vitamin B₁₂ metabolism: eight complementation groups--eight genes | journal = Expert Reviews in Molecular Medicine | volume = 12 | pages = e37 | date = novembro de 2010 | pmid = 21114891 | pmc = 2995210 | doi = 10.1017/S1462399410001651 }}&lt;/ref&gt;

Segundo un estudo, é importante tratar a deficiencia de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; con [[hidroxocobalamina]] ou [[cianocobalamina]] ou unha combinación de [[adenosilcobalamina]] e metilcobalamina, pero non a metilcobalamina soa.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Thakkar K, Billa G | title = Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion | journal = European Journal of Clinical Nutrition | volume = 69 | issue = 1 | pages = 1–2 | date = xaneiro de 2015 | pmid = 25117994 | doi = 10.1038/ejcn.2014.165 }}&lt;/ref&gt;

== Produción ==
[[Ficheiro:B12 methylcobalamin.jpg|miniatura|esquerda|300px|A metrilcobalamina lembra fisicamente as outras formas de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;, e aparece como cristais vermellos escuros que forman solucións transparentes con tons cereixa en auga.]]

A metilcobalamina pode producirse no laboratorio reducindo a [[cianocobalamina]] con [[borohidruro de sodio]] en solución alcalina, seguida da adición de [[ioduro de metilo]].&lt;ref name=&quot;MechB12&quot;&gt;{{cite journal | last=David |first=Dophin | title = Preparation of the Reduced Forms of Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; and of Some Analogs of the Vitamin B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; Coenzyme Containing a Cobalt-Carbon Bond| editor = D.B. McCormick and L.D. Wright| volume = XVIII| page = 34-54| year = 1971| doi = 10.1016/S0076-6879(71)18006-8}}&lt;/ref&gt;

== Funcións ==

Este [[vitámero]], xunto coa [[adenosilcobalamina]], é un dos dous [[coencima]]s activos usados polos encimas dependentes de vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; e é a forma específica da vitamina B&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt; usada pola [[5-metiltetrahidrofolato-homocisteína metiltransferase]] (MTR), tamén coñecida como metionina sintase.&lt;ref name=&quot;Zinc&quot;&gt;{{Cite journal | vauthors = Matthews RG, Smith AE, Zhou ZS, Taurog RE, Bandarian V, Evans JC, Ludwig M | doi = 10.1002/hlca.200390329 | title = Cobalamin-Dependent and Cobalamin-Independent Methionine Synthases: Are There Two Solutions to the Same Chemical Problem? | journal = Helvetica Chimica Acta | volume = 86 | issue = 12 | pages = 3939–3954 | year = 2003 }}&lt;/ref&gt;

A metilcobalamina participa na [[vía Wood-Ljungdahl]], que é unha vía pola cal algúns organismos utilizan [[dióxido de carbono]] como a súa fonte de carbono para os compostos orgánicos. Nesta vía, a metilcobalamina proporciona o grupo [[metilo]] que se acopla ao [[monóxido de carbono]] (derivado do CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) para formar [[acetil-CoA]]. O acetil-CoA é un derivado do [[ácido acético]] que se converte en moléculas máis complexas necesarias para o organismo.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fontecilla-Camps JC, Amara P, Cavazza C, Nicolet Y, Volbeda A | title = Structure-function relationships of anaerobic gas-processing metalloenzymes | journal = Nature | volume = 460 | issue = 7257 | pages = 814–22 | date = agosto de 2009 | pmid = 19675641 | doi = 10.1038/nature08299 | bibcode = 2009Natur.460..814F }}&lt;/ref&gt;

Algunhas [[bacterias]] poden producir metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria/&gt; Xoga un importante papel no medio ambiente, no cal é responsable da [[biometilación]] de certos [[metal pesado|metais pesados]]. Por exemplo, o altamente tóxico [[metilmercurio]] orixínase pola acción da metilcobalamina.&lt;ref name= Bacteria&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=OBlxCKbYCx8C&amp;pg=PA32 |title=Comprehensive B12: Chemistry, Biochemistry, Nutrition, Ecology, Medicine | first1 = Zenon | last1 = Schneider | first2 = Andrzej | last2 = Stroiński  |isbn=9783110082395 |year=1987 }}&lt;/ref&gt; Neste papel a metilcobalamina serve como fonte de grupos &quot;CH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;&quot;.

A falta de [[coblamina]] pode orixinar [[anemia megaloblástica]] e dexeneración subaguda combinada da [[medula espiñal]].&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bémeur|first1=Chantal|editor1-last=Blass|editor1-first=John P.  |title=Neurochemical Mechanisms in Disease|url=https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas|url-access=limited|date=2011|publisher=Springer|pages=[https://archive.org/details/neurochemicalmec01blas/page/n127 112]–3|display-authors=etal}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
*[[Adenosilcobalamina]]
*[[Cianocobalamina]]
*[[Hidroxocobalamina]]
*[[Vitamina B12]]
*[[Biosíntese da cobalamina]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Vitaminas]]
[[Categoría:Cofactores]]
[[Categoría:Axentes metilantes]]
[[Categoría:Compostos de organocobalto]]</text>
      <sha1>q8bm0z91om2bi67ugn9u8lmbu9senu2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Metilcobalamina</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573105</id>
    <revision>
      <id>6162995</id>
      <timestamp>2022-08-18T19:48:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{traducido de|en|methylcobalamin}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">{{traducido de|en|methylcobalamin}}</text>
      <sha1>jjbcibuybiwk0qyse2amebc45hhdmzp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dimorphodon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573106</id>
    <revision>
      <id>6162998</id>
      <timestamp>2022-08-18T20:00:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2806:2F0:51C0:6AC3:7C7D:DDCE:E7C2:E62</ip>
      </contributor>
      <comment>pterosaurios</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1224" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = ''Dimorphodon''
| fossil_range = [[Xurásico|Xurásico inferior]] 
| image = Dimorphodon_mount.jpg
| image_width = 250px
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
| classis = [[Sauropsida]]
| ordo = [[Pterosauria]]
| subordo = [[Rhamphorhynchoidea]]
| familia = [[Dimorphodontidae]]
| genus = '''''Dimorphodon'''''
| genus_authority = [[Richard Owen|Owen]], 1859
| subdivision_ranks = Especies
| subdivision = 
* ''Dimorphodon macronyx'' &lt;small&gt;(Buckland, 1829)([[Especie tipo|tipo]])&lt;/small&gt;
* ''Dimorphodon weintraubi'' &lt;small&gt;Clark ''et al.'', 1998&lt;/small&gt;
}}

'''''Dimorphodon''''' /daɪˈmɔːrfədɒn/ foi un xénero de [[Pterosauria|pterosaurios]] de tamaño mediano do período [[xurásico]] inicial. Foi nomeado polo paleontólogo [[Richard Owen]] en [[1859]]. ''Dimorphodon'' significa &quot;dente de dúas formas&quot;, derivado do grego δι (di) que significa &quot;''dous''&quot;, μορφη (''morphe'') que significa &quot;forma&quot; e οδων (''odon'') que significa &quot;[[dente]]&quot;. referíndose ao feito de que tiña dous tipos distintos de dentes nas súas mandíbulas, o que é relativamente raro entre os [[Réptiles|réptiles]]. ''Dimorphodon'' habitou [[Europa]].

[[Categoría:Fósiles descritos en 1859]]</text>
      <sha1>selbb1hpp8evjqplts1ljnyd5kbv1mw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163013</id>
      <parentid>6162998</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:24:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1241" xml:space="preserve">{{Taxobox
| name = ''Dimorphodon''
| fossil_range = [[Xurásico|Xurásico inferior]] 
| image = Dimorphodon_mount.jpg
| image_width = 250px
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
| classis = [[Sauropsida]]
| ordo = [[Pterosauria]]
| subordo = [[Rhamphorhynchoidea]]
| familia = [[Dimorphodontidae]]
| genus = '''''Dimorphodon'''''
| genus_authority = [[Richard Owen|Owen]], 1859
| subdivision_ranks = Especies
| subdivision = 
* ''Dimorphodon macronyx'' &lt;small&gt;(Buckland, 1829)([[Especie tipo|tipo]])&lt;/small&gt;
* ''Dimorphodon weintraubi'' &lt;small&gt;Clark ''et al.'', 1998&lt;/small&gt;
}}

'''''Dimorphodon''''' /daɪˈmɔːrfədɒn/ foi un xénero de [[Pterosauria|pterosauros]] de tamaño mediano do período [[Xurásico]] inicial. Foi nomeado polo paleontólogo [[Richard Owen]] en [[1859]]. ''Dimorphodon'' significa &quot;dente de dúas formas&quot;, derivado do grego δι (di) que significa &quot;''dous''&quot;, μορφη (''morphe'') que significa &quot;forma&quot; e οδων (''odon'') que significa &quot;[[dente]]&quot;. referíndose ao feito de que tiña dous tipos distintos de dentes nas súas mandíbulas, o que é relativamente raro entre os [[réptiles]]. ''Dimorphodon'' habitou [[Europa]].

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Fósiles descritos en 1859]]</text>
      <sha1>fy628wivmkxpavnr1ayqyyg03q7izr5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Meilyr Brydydd</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573107</id>
    <revision>
      <id>6163001</id>
      <timestamp>2022-08-18T20:05:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" xml:space="preserve">{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 20:05 (UTC)</text>
      <sha1>4lc1p0y0zfz07o1u7vkge0gahmp78v0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163002</id>
      <parentid>6163001</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:06:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>O contido da páxina foi substituído por &quot;{{visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{visitas}}</text>
      <sha1>97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Ariana Grande</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573108</id>
    <revision>
      <id>6163007</id>
      <timestamp>2022-08-18T20:14:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{Visitas}}</text>
      <sha1>mjrme7egla3w9c3qvxo8kql5gyq949i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Ashley Greene</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573109</id>
    <revision>
      <id>6163008</id>
      <timestamp>2022-08-18T20:15:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{Visitas}}</text>
      <sha1>mjrme7egla3w9c3qvxo8kql5gyq949i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Rijeka</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573110</id>
    <revision>
      <id>6163009</id>
      <timestamp>2022-08-18T20:16:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Breogan2008</username>
        <id>23204</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{Visitas}}</text>
      <sha1>mjrme7egla3w9c3qvxo8kql5gyq949i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Cynddelw Brydydd Mawr</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573111</id>
    <revision>
      <id>6163015</id>
      <timestamp>2022-08-18T20:25:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" xml:space="preserve">{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 20:25 (UTC)</text>
      <sha1>3dydl8ddpan2bd6nqc0968c9f1mffuf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163016</id>
      <parentid>6163015</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T20:25:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>O contido da páxina foi substituído por &quot;{{visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{visitas}}</text>
      <sha1>97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Falköping (municipio)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573112</id>
    <revision>
      <id>6163017</id>
      <timestamp>2022-08-18T20:26:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Beninho</username>
        <id>865</id>
      </contributor>
      <comment>básico de sv.wiki</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1443" xml:space="preserve">{{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Falköping|nativo=Falköpings kommun|imaxe=Stadshuset i Falköping, den 23 september 2006, bild 1.JPG|pé=Casa do concello|escudo=Falköping vapen.svg|landskap=[[Västergötland]]|condado=[[Västra Götaland]]|capital=[[Falköping]]|poboación=33 313|censo=2022|área=1 065,77|densidade=31,88|mapa=Falköping Municipality in Västra Götaland County.png|web=[https://www.falkoping.se/ falkoping.se]}}
'''Falköping''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Västra Götaland]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt; Anteriormente estaba no desaparecido [[condado de Skaraborg]]. A súa capital é [[Falköping]].

O concello está situado no leste do landskap de Västergötland. O [[río Lidan]] atravesa o suroeste do municipio dende o sur nunha curva cara o oeste. Falköping limita ao noroeste cos concellos de Vara e Skara, ao nordés co de Skövde, ao leste co de Tidaholm, ao sueste co de Mullsjö, ao sur co de Ulricehamn e ao oeste co municipio de Herrljunga.

== Notas ==
{{listaref}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Municipios de Suecia]]
[[Categoría:Condado de Västra Götaland]]</text>
      <sha1>exar777ytzsyo7lzskrwd8pk74nys33</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Klara Dan von Neumann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573113</id>
    <revision>
      <id>6163032</id>
      <timestamp>2022-08-18T21:03:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:es:Special:Redirect/revision/144816556|Klara Dan von Neumann]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7081" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=Klara Dan von Neumann|imaxe=|nome_nacemento=|data_de_nacemento={{fecha|18|08|1911}}|lugar_de_nacemento=Budapest, Hungría|data_de_falecemento={{fecha|10|11|1963}} ({{edad|18|08|1911|10|11|1963}})|lugar_de_falecemento=San Diego, California|nacionalidade=|ocupación=Programadora|coñecido_por=}}
[[Categoría:Mujeres]]

'''Klára (Klari) Dán Von Neumann,''' nada en [[Budapest]] o [[18 de agosto|18 de agosto de]] [[1938|1911]] e finada en  [[San Diego]], o [[10 de novembro|10 de novembro de]] [[1957|1963]], foi unha científica estadounidense  pioneira na [[programación]]. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2021/01/06/klara-dan-von-neumann-desconocida-pionera-de-la-programacion/|título=Klára Dán Von Neumann, desconocida pionera de la programación|apelidos=Marta Macho Stadler|data=6 de enero de 2021|data-acceso=13 de septiembre de 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita novas|url=https://www.elconfidencial.com/tecnologia/2017-10-21/klara-von-neumann-programadora-pionera-eniac_1464078/|título=Klara von Neumann: la programadora pionera que fue olvidada por la historia|xornal=El Confidencial|apelidos=Cristina Sánchez|data=21 de octubre de 2017}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://self.gutenberg.org/article/WHEBN0035278855/Klara%20Dan%20von%20Neumann|título={{!}} Project Gutenberg Self-Publishing - eBooks {{!}} Read eBooks online|data-acceso=13 de junio de 2017|apelidos=Gutenberg|nome=Project}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
Era filla de Károly - Karl Dán e Camila Stadler. &lt;ref name=&quot;GT&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=Chen, J with Su-I Lu, and Dan Vekhter|título=Von Neumann and the Development of Game Theory|url=http://www-cs-faculty.stanford.edu/~eroberts/courses/soco/projects/1998-99/game-theory/neumann.html|data-acceso=31 de marzo de 2012}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt; O seu pai servira anteriormente no exército austrohúngaro como oficial durante [[Primeira guerra mundial|a Primeira Guerra Mundial]], e trasladáronse a [[Viena]] para escapar de [[Béla Kun|Bela Kun]] . Non volveron a Hungría ata que o réxime foi derrocado. A súa familia era rica e adoitaba organizar festas nas que Dán podía coñecer a moita xente de diferentes ámbitos.

Aos 14 anos, foi [[Patinaxe artística sobre xeo|campioa nacional de patinaxe artística]], &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt; e foi enviada a Inglaterra para estudar nun internado pouco despois.

Morreu en 1963 en circunstancias misteriosas: despois de abandonar unha festa en homenaxe á gañadora do Premio Nobel [[Maria Goeppert-Mayer]], conduciu desde a súa casa ata a praia e morreu afogado. O seu cadáver foi atopado na praia de La Jolla . &lt;ref&gt;{{Cita libro|apelidos=Ulam|nome=S. M.|título=Adventures of a Mathematician|url=https://books.google.es/books?id=U2_zEZOHdU4C&amp;pg=PA110&amp;lpg=PA110&amp;dq=Klara+Dan+von+Neumann+drowning&amp;source=bl&amp;ots=1xudlY8KO2&amp;sig=JkkqqOPNuNxtf-4J51W8o7Pvd9g&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiL-ajF4brUAhVMExoKHfdgBXwQ6AEIUTAJ#v=onepage&amp;q=drowning&amp;f=false|dataacceso=13 de junio de 2017|data=1991|editorial=University of California Press|ISBN=9780520910553|lingua=en}}&lt;/ref&gt; A policía considerou a súa morte como un suicidio. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt;

== Carreira ==
Dán foi unha das primeiras programadoras do mundo e axudou a resolver problemas matemáticos mediante código informático. &lt;ref name=&quot;KDM&quot;&gt;{{Cita web|título=John von Neumann: The Father of the Modern Computer|url=https://www.maa.org/external_archive/devlin/devlin_12_03.html}}&lt;/ref&gt;

Escribiu o código usado na máquina MANIAC I desenvolvida por [[John von Neumann]] e Julian Bigelow no [[Laboratorio Nacional de Los Alamos]] . &lt;ref name=&quot;KK&quot;&gt;{{Cita web|título=Q&amp;A: Hacker Historian George Dyson Sits Down With Wired’s Kevin Kelly|url=https://www.wired.com/2012/02/ff_dysonqa/all/1|editorial=Wired}}&lt;/ref&gt; Tamén participou no deseño de novos controis para a [[ENIAC]] e foi unha das súas principais programadoras. &lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=Coyle|nome=Karen|título=Turing's Cathedral, or Women Disappear|url=http://kcoyle.blogspot.com.au/2012/11/turings-cathedral-or-women-disappear.html|editorial=Karen Coyle|data-acceso=8 de diciembre de 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Andrieu|nome=Christophe|apelidos2=de Freitas|nome2=Nando|apelidos3=Doucet|nome3=Arnaud|apelidos4=Jordan|nome4=Michael I.|título=An Introduction to MCMC for Machine Learning|data=2003|volume=50|número=1/2|páxinas=5–43|doi=10.1023/A:1020281327116|url=http://www.cs.ubc.ca/~nando/papers/mlintro.pdf}}&lt;/ref&gt;

Ensinoulles aos científicos daquela temperá idade a programar. &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A Vast Machine: Computer Models, Climate Data, and the Politics of Global Warming|ano=2010|editorial=The MIT Press|ISBN=978-0262013925|url=http://mitpress.mit.edu/catalog/item/default.asp?ttype=2&amp;tid=12080|dataacceso=13 de junio de 2017}}&lt;/ref&gt; Escribiu o prefacio das influentes ''Silliman Lectures'' de John von Neumann, publicadas póstumamente e posteriormente editadas e publicadas pola [[Yale University Press]] como ''&quot;The Computer and the Brain&quot;'' . &lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=von Neumann|nome=Klara|título=Preface, Von Neumann Silliman lectures|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Extras/Von_Neumann_Silliman.html|editorial=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews Scotland|data-acceso=31 de marzo de 2012}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The computer and the brain|ano=2000|editorial=Yale Nota Bene|lugar=New Haven, Conn. [u.a.]|ISBN=9780300084733|edición=2nd|url=https://archive.org/details/computerbrain0000vonn}}&lt;/ref&gt;

Aparece como unha figura relevante no libro de historia da computación ''&quot;Turing's Cathedral: The Origins of the Digital Universe&quot;'' de George Dyson . &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt;

== Bibliografía ==

* Dyson, G., ''La catedral de Turing: Los orígenes del universo digital'', Debate 2015. ISBN 9788499922508 .

== Notas ==
{{Traducido ref|en|Klara Dan von Neumann}}{{Listaref|2}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]
[[Categoría:Científicos de Hungría]]
[[Categoría:Científicos dos Estados Unidos de América]]</text>
      <sha1>npl2cp6di1linmnfhkff2ypc5wqvbh5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163033</id>
      <parentid>6163032</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:05:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6892" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Klára (Klari) Dán Von Neumann,''' nada en [[Budapest]] o [[18 de agosto|18 de agosto de]] [[1938|1911]] e finada en  [[San Diego]], o [[10 de novembro|10 de novembro de]] [[1957|1963]], foi unha científica estadounidense  pioneira na [[programación]]. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2021/01/06/klara-dan-von-neumann-desconocida-pionera-de-la-programacion/|título=Klára Dán Von Neumann, desconocida pionera de la programación|apelidos=Marta Macho Stadler|data=6 de enero de 2021|data-acceso=13 de septiembre de 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita novas|url=https://www.elconfidencial.com/tecnologia/2017-10-21/klara-von-neumann-programadora-pionera-eniac_1464078/|título=Klara von Neumann: la programadora pionera que fue olvidada por la historia|xornal=El Confidencial|apelidos=Cristina Sánchez|data=21 de octubre de 2017}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://self.gutenberg.org/article/WHEBN0035278855/Klara%20Dan%20von%20Neumann|título={{!}} Project Gutenberg Self-Publishing - eBooks {{!}} Read eBooks online|data-acceso=13 de junio de 2017|apelidos=Gutenberg|nome=Project}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
Era filla de Károly - Karl Dán e Camila Stadler. &lt;ref name=&quot;GT&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=Chen, J with Su-I Lu, and Dan Vekhter|título=Von Neumann and the Development of Game Theory|url=http://www-cs-faculty.stanford.edu/~eroberts/courses/soco/projects/1998-99/game-theory/neumann.html|data-acceso=31 de marzo de 2012}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt; O seu pai servira anteriormente no exército austrohúngaro como oficial durante [[Primeira guerra mundial|a Primeira Guerra Mundial]], e trasladáronse a [[Viena]] para escapar de [[Béla Kun|Bela Kun]] . Non volveron a Hungría ata que o réxime foi derrocado. A súa familia era rica e adoitaba organizar festas nas que Dán podía coñecer a moita xente de diferentes ámbitos.

Aos 14 anos, foi [[Patinaxe artística sobre xeo|campioa nacional de patinaxe artística]], &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt; e foi enviada a Inglaterra para estudar nun internado pouco despois.

Morreu en 1963 en circunstancias misteriosas: despois de abandonar unha festa en homenaxe á gañadora do Premio Nobel [[Maria Goeppert-Mayer]], conduciu desde a súa casa ata a praia e morreu afogado. O seu cadáver foi atopado na praia de La Jolla . &lt;ref&gt;{{Cita libro|apelidos=Ulam|nome=S. M.|título=Adventures of a Mathematician|url=https://books.google.es/books?id=U2_zEZOHdU4C&amp;pg=PA110&amp;lpg=PA110&amp;dq=Klara+Dan+von+Neumann+drowning&amp;source=bl&amp;ots=1xudlY8KO2&amp;sig=JkkqqOPNuNxtf-4J51W8o7Pvd9g&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiL-ajF4brUAhVMExoKHfdgBXwQ6AEIUTAJ#v=onepage&amp;q=drowning&amp;f=false|dataacceso=13 de junio de 2017|data=1991|editorial=University of California Press|ISBN=9780520910553|lingua=en}}&lt;/ref&gt; A policía considerou a súa morte como un suicidio. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt;

=== Carreira ===
Dán foi unha das primeiras programadoras do mundo e axudou a resolver problemas matemáticos mediante código informático. &lt;ref name=&quot;KDM&quot;&gt;{{Cita web|título=John von Neumann: The Father of the Modern Computer|url=https://www.maa.org/external_archive/devlin/devlin_12_03.html}}&lt;/ref&gt;

Escribiu o código usado na máquina MANIAC I desenvolvida por [[John von Neumann]] e Julian Bigelow no [[Laboratorio Nacional de Los Alamos]] . &lt;ref name=&quot;KK&quot;&gt;{{Cita web|título=Q&amp;A: Hacker Historian George Dyson Sits Down With Wired’s Kevin Kelly|url=https://www.wired.com/2012/02/ff_dysonqa/all/1|editorial=Wired}}&lt;/ref&gt; Tamén participou no deseño de novos controis para a [[ENIAC]] e foi unha das súas principais programadoras. &lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=Coyle|nome=Karen|título=Turing's Cathedral, or Women Disappear|url=http://kcoyle.blogspot.com.au/2012/11/turings-cathedral-or-women-disappear.html|editorial=Karen Coyle|data-acceso=8 de diciembre de 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Andrieu|nome=Christophe|apelidos2=de Freitas|nome2=Nando|apelidos3=Doucet|nome3=Arnaud|apelidos4=Jordan|nome4=Michael I.|título=An Introduction to MCMC for Machine Learning|data=2003|volume=50|número=1/2|páxinas=5–43|doi=10.1023/A:1020281327116|url=http://www.cs.ubc.ca/~nando/papers/mlintro.pdf}}&lt;/ref&gt;

Ensinoulles aos científicos daquela temperá idade a programar. &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A Vast Machine: Computer Models, Climate Data, and the Politics of Global Warming|ano=2010|editorial=The MIT Press|ISBN=978-0262013925|url=http://mitpress.mit.edu/catalog/item/default.asp?ttype=2&amp;tid=12080|dataacceso=13 de junio de 2017}}&lt;/ref&gt; Escribiu o prefacio das influentes ''Silliman Lectures'' de John von Neumann, publicadas póstumamente e posteriormente editadas e publicadas pola [[Yale University Press]] como ''&quot;The Computer and the Brain&quot;'' . &lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=von Neumann|nome=Klara|título=Preface, Von Neumann Silliman lectures|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Extras/Von_Neumann_Silliman.html|editorial=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews Scotland|data-acceso=31 de marzo de 2012}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The computer and the brain|ano=2000|editorial=Yale Nota Bene|lugar=New Haven, Conn. [u.a.]|ISBN=9780300084733|edición=2nd|url=https://archive.org/details/computerbrain0000vonn}}&lt;/ref&gt;

Aparece como unha figura relevante no libro de historia da computación ''&quot;Turing's Cathedral: The Origins of the Digital Universe&quot;'' de George Dyson . &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt;

== Bibliografía ==

* Dyson, G., ''La catedral de Turing: Los orígenes del universo digital'', Debate 2015. ISBN 9788499922508 .

== Notas ==

{{Listaref|2}}
== Véxase tamén ==
Bibliografía
* Dyson, G., ''La catedral de Turing: Los orígenes del universo digital'', Debate 2015. ISBN 9788499922508 .
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]
[[Categoría:Científicos de Hungría]]
[[Categoría:Científicos dos Estados Unidos de América]]</text>
      <sha1>jpan9xa2fn9bo3ibipcriq1ypitf105</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163034</id>
      <parentid>6163033</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T21:06:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6769" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Klára (Klari) Dán Von Neumann,''' nada en [[Budapest]] o [[18 de agosto|18 de agosto de]] [[1938|1911]] e finada en  [[San Diego]], o [[10 de novembro|10 de novembro de]] [[1957|1963]], foi unha científica estadounidense  pioneira na [[programación]]. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2021/01/06/klara-dan-von-neumann-desconocida-pionera-de-la-programacion/|título=Klára Dán Von Neumann, desconocida pionera de la programación|apelidos=Marta Macho Stadler|data=6 de enero de 2021|data-acceso=13 de septiembre de 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita novas|url=https://www.elconfidencial.com/tecnologia/2017-10-21/klara-von-neumann-programadora-pionera-eniac_1464078/|título=Klara von Neumann: la programadora pionera que fue olvidada por la historia|xornal=El Confidencial|apelidos=Cristina Sánchez|data=21 de octubre de 2017}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://self.gutenberg.org/article/WHEBN0035278855/Klara%20Dan%20von%20Neumann|título={{!}} Project Gutenberg Self-Publishing - eBooks {{!}} Read eBooks online|data-acceso=13 de junio de 2017|apelidos=Gutenberg|nome=Project}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
Era filla de Károly - Karl Dán e Camila Stadler. &lt;ref name=&quot;GT&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=Chen, J with Su-I Lu, and Dan Vekhter|título=Von Neumann and the Development of Game Theory|url=http://www-cs-faculty.stanford.edu/~eroberts/courses/soco/projects/1998-99/game-theory/neumann.html|data-acceso=31 de marzo de 2012}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt; O seu pai servira anteriormente no exército austrohúngaro como oficial durante [[Primeira guerra mundial|a Primeira Guerra Mundial]], e trasladáronse a [[Viena]] para escapar de [[Béla Kun|Bela Kun]] . Non volveron a Hungría ata que o réxime foi derrocado. A súa familia era rica e adoitaba organizar festas nas que Dán podía coñecer a moita xente de diferentes ámbitos.

Aos 14 anos, foi [[Patinaxe artística sobre xeo|campioa nacional de patinaxe artística]], &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt; e foi enviada a Inglaterra para estudar nun internado pouco despois.

Morreu en 1963 en circunstancias misteriosas: despois de abandonar unha festa en homenaxe á gañadora do Premio Nobel [[Maria Goeppert-Mayer]], conduciu desde a súa casa ata a praia e morreu afogado. O seu cadáver foi atopado na praia de La Jolla . &lt;ref&gt;{{Cita libro|apelidos=Ulam|nome=S. M.|título=Adventures of a Mathematician|url=https://books.google.es/books?id=U2_zEZOHdU4C&amp;pg=PA110&amp;lpg=PA110&amp;dq=Klara+Dan+von+Neumann+drowning&amp;source=bl&amp;ots=1xudlY8KO2&amp;sig=JkkqqOPNuNxtf-4J51W8o7Pvd9g&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiL-ajF4brUAhVMExoKHfdgBXwQ6AEIUTAJ#v=onepage&amp;q=drowning&amp;f=false|dataacceso=13 de junio de 2017|data=1991|editorial=University of California Press|ISBN=9780520910553|lingua=en}}&lt;/ref&gt; A policía considerou a súa morte como un suicidio. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt;

=== Carreira ===
Dán foi unha das primeiras programadoras do mundo e axudou a resolver problemas matemáticos mediante código informático. &lt;ref name=&quot;KDM&quot;&gt;{{Cita web|título=John von Neumann: The Father of the Modern Computer|url=https://www.maa.org/external_archive/devlin/devlin_12_03.html}}&lt;/ref&gt;

Escribiu o código usado na máquina MANIAC I desenvolvida por [[John von Neumann]] e Julian Bigelow no [[Laboratorio Nacional de Los Alamos]] . &lt;ref name=&quot;KK&quot;&gt;{{Cita web|título=Q&amp;A: Hacker Historian George Dyson Sits Down With Wired’s Kevin Kelly|url=https://www.wired.com/2012/02/ff_dysonqa/all/1|editorial=Wired}}&lt;/ref&gt; Tamén participou no deseño de novos controis para a [[ENIAC]] e foi unha das súas principais programadoras. &lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=Coyle|nome=Karen|título=Turing's Cathedral, or Women Disappear|url=http://kcoyle.blogspot.com.au/2012/11/turings-cathedral-or-women-disappear.html|editorial=Karen Coyle|data-acceso=8 de diciembre de 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Andrieu|nome=Christophe|apelidos2=de Freitas|nome2=Nando|apelidos3=Doucet|nome3=Arnaud|apelidos4=Jordan|nome4=Michael I.|título=An Introduction to MCMC for Machine Learning|data=2003|volume=50|número=1/2|páxinas=5–43|doi=10.1023/A:1020281327116|url=http://www.cs.ubc.ca/~nando/papers/mlintro.pdf}}&lt;/ref&gt;

Ensinoulles aos científicos daquela temperá idade a programar. &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A Vast Machine: Computer Models, Climate Data, and the Politics of Global Warming|ano=2010|editorial=The MIT Press|ISBN=978-0262013925|url=http://mitpress.mit.edu/catalog/item/default.asp?ttype=2&amp;tid=12080|dataacceso=13 de junio de 2017}}&lt;/ref&gt; Escribiu o prefacio das influentes ''Silliman Lectures'' de John von Neumann, publicadas póstumamente e posteriormente editadas e publicadas pola [[Yale University Press]] como ''&quot;The Computer and the Brain&quot;'' . &lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=von Neumann|nome=Klara|título=Preface, Von Neumann Silliman lectures|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Extras/Von_Neumann_Silliman.html|editorial=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews Scotland|data-acceso=31 de marzo de 2012}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The computer and the brain|ano=2000|editorial=Yale Nota Bene|lugar=New Haven, Conn. [u.a.]|ISBN=9780300084733|edición=2nd|url=https://archive.org/details/computerbrain0000vonn}}&lt;/ref&gt;

Aparece como unha figura relevante no libro de historia da computación ''&quot;Turing's Cathedral: The Origins of the Digital Universe&quot;'' de George Dyson . &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==

{{Listaref|2}}
== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
* Dyson, G., ''La catedral de Turing: Los orígenes del universo digital'', Debate 2015. ISBN 9788499922508 .
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]
[[Categoría:Científicos de Hungría]]
[[Categoría:Científicos dos Estados Unidos de América]]</text>
      <sha1>67xoae5nzqmb5bgaeitbfua45r8omko</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163138</id>
      <parentid>6163034</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:47:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6782" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Klára (Klari) Dán Von Neumann,''' nada en [[Budapest]] o [[18 de agosto|18 de agosto de]] [[1938|1911]] e finada en  [[San Diego]], o [[10 de novembro|10 de novembro de]] [[1957|1963]], foi unha científica estadounidense  pioneira na [[programación]]. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2021/01/06/klara-dan-von-neumann-desconocida-pionera-de-la-programacion/|título=Klára Dán Von Neumann, desconocida pionera de la programación|apelidos=Marta Macho Stadler|data=6 de xaneiro de 2021|data-acceso=13 de setembro de 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita novas|url=https://www.elconfidencial.com/tecnologia/2017-10-21/klara-von-neumann-programadora-pionera-eniac_1464078/|título=Klara von Neumann: la programadora pionera que fue olvidada por la historia|xornal=El Confidencial|apelidos=Cristina Sánchez|data=21 de outubro de 2017|data-acceso=}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://self.gutenberg.org/article/WHEBN0035278855/Klara%20Dan%20von%20Neumann|título={{!}} Project Gutenberg Self-Publishing - eBooks {{!}} Read eBooks online|data-acceso=13 de xuño de 2017|apelidos=Gutenberg|nome=Project}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==
Era filla de Károly - Karl Dán e Camila Stadler. &lt;ref name=&quot;GT&quot;&gt;{{Cita web|apelidos=Chen, J with Su-I Lu, and Dan Vekhter|título=Von Neumann and the Development of Game Theory|url=http://www-cs-faculty.stanford.edu/~eroberts/courses/soco/projects/1998-99/game-theory/neumann.html|data-acceso=31 de marzo de 2012}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt; O seu pai servira anteriormente no exército austrohúngaro como oficial durante [[Primeira guerra mundial|a Primeira Guerra Mundial]], e trasladáronse a [[Viena]] para escapar de [[Béla Kun|Bela Kun]] . Non volveron a Hungría ata que o réxime foi derrocado. A súa familia era rica e adoitaba organizar festas nas que Dán podía coñecer a moita xente de diferentes ámbitos.

Aos 14 anos, foi [[Patinaxe artística sobre xeo|campioa nacional de patinaxe artística]], &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt; e foi enviada a Inglaterra para estudar nun internado pouco despois.

Morreu en 1963 en circunstancias misteriosas: despois de abandonar unha festa en homenaxe á gañadora do Premio Nobel [[Maria Goeppert-Mayer]], conduciu desde a súa casa ata a praia e morreu afogado. O seu cadáver foi atopado na praia de La Jolla . &lt;ref&gt;{{Cita libro|apelidos=Ulam|nome=S. M.|título=Adventures of a Mathematician|url=https://books.google.es/books?id=U2_zEZOHdU4C&amp;pg=PA110&amp;lpg=PA110&amp;dq=Klara+Dan+von+Neumann+drowning&amp;source=bl&amp;ots=1xudlY8KO2&amp;sig=JkkqqOPNuNxtf-4J51W8o7Pvd9g&amp;hl=es&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwiL-ajF4brUAhVMExoKHfdgBXwQ6AEIUTAJ#v=onepage&amp;q=drowning&amp;f=false|dataacceso=13 de junio de 2017|data=1991|editorial=University of California Press|ISBN=9780520910553|lingua=en}}&lt;/ref&gt; A policía considerou a súa morte como un suicidio. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt;

=== Carreira ===
Dán foi unha das primeiras programadoras do mundo e axudou a resolver problemas matemáticos mediante código informático. &lt;ref name=&quot;KDM&quot;&gt;{{Cita web|título=John von Neumann: The Father of the Modern Computer|url=https://www.maa.org/external_archive/devlin/devlin_12_03.html}}&lt;/ref&gt;

Escribiu o código usado na máquina MANIAC I desenvolvida por [[John von Neumann]] e Julian Bigelow no [[Laboratorio Nacional de Los Alamos]] . &lt;ref name=&quot;KK&quot;&gt;{{Cita web|título=Q&amp;A: Hacker Historian George Dyson Sits Down With Wired’s Kevin Kelly|url=https://www.wired.com/2012/02/ff_dysonqa/all/1|editorial=Wired}}&lt;/ref&gt; Tamén participou no deseño de novos controis para a [[ENIAC]] e foi unha das súas principais programadoras. &lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=Coyle|nome=Karen|título=Turing's Cathedral, or Women Disappear|url=http://kcoyle.blogspot.com.au/2012/11/turings-cathedral-or-women-disappear.html|editorial=Karen Coyle|data-acceso=8 de diciembre de 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|apelidos=Andrieu|nome=Christophe|apelidos2=de Freitas|nome2=Nando|apelidos3=Doucet|nome3=Arnaud|apelidos4=Jordan|nome4=Michael I.|título=An Introduction to MCMC for Machine Learning|data=2003|volume=50|número=1/2|páxinas=5–43|doi=10.1023/A:1020281327116|url=http://www.cs.ubc.ca/~nando/papers/mlintro.pdf}}&lt;/ref&gt;

Ensinoulles aos científicos daquela temperá idade a programar. &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=A Vast Machine: Computer Models, Climate Data, and the Politics of Global Warming|ano=2010|editorial=The MIT Press|ISBN=978-0262013925|url=http://mitpress.mit.edu/catalog/item/default.asp?ttype=2&amp;tid=12080|dataacceso=13 de junio de 2017}}&lt;/ref&gt; Escribiu o prefacio das influentes ''Silliman Lectures'' de John von Neumann, publicadas póstumamente e posteriormente editadas e publicadas pola [[Yale University Press]] como ''&quot;The Computer and the Brain&quot;'' . &lt;ref&gt;{{Cita web|apelidos=von Neumann|nome=Klara|título=Preface, Von Neumann Silliman lectures|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Extras/Von_Neumann_Silliman.html|editorial=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews Scotland|data-acceso=31 de marzo de 2012}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita libro|título=The computer and the brain|ano=2000|editorial=Yale Nota Bene|lugar=New Haven, Conn. [u.a.]|ISBN=9780300084733|edición=2nd|url=https://archive.org/details/computerbrain0000vonn}}&lt;/ref&gt;

Aparece como unha figura relevante no libro de historia da computación ''&quot;Turing's Cathedral: The Origins of the Digital Universe&quot;'' de George Dyson . &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita libro|edición=First Vintage books edition|título=Turing's cathedral : the origins of the digital universe|url=https://www.worldcat.org/oclc/843124457|dataacceso=2021-01-26|ISBN=978-1-4000-7599-7|OCLC=843124457|apelidos=Dyson, George, 1953-}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==

{{Listaref|2}}
== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
* Dyson, G., ''La catedral de Turing: Los orígenes del universo digital'', Debate 2015. ISBN 9788499922508 .
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]
[[Categoría:Científicos de Hungría]]
[[Categoría:Científicos dos Estados Unidos de América]]</text>
      <sha1>ck4x7s563orhtpbfyhyaafwip1a6xlm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Axentes metilantes</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573114</id>
    <revision>
      <id>6163050</id>
      <timestamp>2022-08-18T21:36:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Miguelferig</username>
        <id>27155</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;[[Categoría:Axentes alquilantes]] [[Categoría:Metilación]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" xml:space="preserve">[[Categoría:Axentes alquilantes]]
[[Categoría:Metilación]]</text>
      <sha1>cwquu1tzrbgpu4pyzq9ji9v1hlrehtc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eirís, A Coruña</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573115</id>
    <revision>
      <id>6163070</id>
      <timestamp>2022-08-18T22:17:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fendetestas</username>
        <id>45576</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Lugar |nome          = Eiris, A Coruña |imaxe         = Eirís de Abaixo (2).JPG |lenda         = Eiris de Abaixo |parroquia     = Oza |concello      = A Coruña |ano           =  |poboación     =  }} [[Ficheiro:Eirís de Abaixo, OZA.jpg|miniatura|Situación de Eirís de Abaixo no &quot;barrio-territorio&quot; de Eirís.&lt;ref&gt;[http://www.coruna.es/servlet/Satellite?pagename=Participacion/Page/Generico-Page-Generica&amp;cid=1453595564254&amp;argIdioma=gl Estudos previos]&lt;/ref&gt;]]  Eiris é u...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2432" xml:space="preserve">{{Lugar
|nome          = Eiris, A Coruña
|imaxe         = Eirís de Abaixo (2).JPG
|lenda         = Eiris de Abaixo
|parroquia     = Oza
|concello      = A Coruña
|ano           = 
|poboación     = 
}}
[[Ficheiro:Eirís de Abaixo, OZA.jpg|miniatura|Situación de Eirís de Abaixo no &quot;barrio-territorio&quot; de Eirís.&lt;ref&gt;[http://www.coruna.es/servlet/Satellite?pagename=Participacion/Page/Generico-Page-Generica&amp;cid=1453595564254&amp;argIdioma=gl Estudos previos]&lt;/ref&gt;]]

Eiris é un barrio pertencente ao concello da Coruña, do cal entrou a formar parte en 1912 trala absorción do concello de Oza. Abarca os nucleos de poboación de [[Eirís de Arriba, Oza, A Coruña|Eiris de Arriba]], [[Eirís de Abaixo, Oza, A Coruña|Eirís de Abaixo]], [[Casanova de Eirís, Oza, A Coruña|Casanova de EirÏs]], [[Castaño de Eirís, Oza, A Coruña|Castaño de Eirís]] e [[Canteira de Eirís, Oza, A Coruña|Canteira de Eirís]]

== Xeografía ==

é unha zona pouco poboada de vivendas unifamiliares e campo, aínda que tamén se poden atopar bloques de edificios na zona da Canteira de Eirís. Situado nun outeiro alto ao SE da cidade, entre O Castrillón, Elviña e Palavea.

== Historia ==

Fálase dun asentamento romano cuxos restos foron achados a principios de século preto da [[Castelo de Eirís|Torre de Valparaíso]], no parque de Eirís.    Eirís era tradicionalmente de orixes rurais, mais foi aumentando de xeito descontrolado a súa superficie urbanizada, o que fixo que boa parte do seu patrimonio natural e arquitectónico fose desaparecendo. Aínda así consérvase o [[Castelo de Eirís]], unha casa forte&lt;ref name=&quot;entrevista&quot;&gt;{{Cita noticia |url=http://www.laopinioncoruna.es/coruna/2015/07/06/casa-testigo-historia/973539.html |título=Una casa como testigo de la historia |data=6 de xullo de 2015 |dataacceso=21 de setembro de 2019 |xornal=[[La Opinión A Coruña|La Opinión]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt; da cidade da [[Coruña]] construída no [[século XVI]] e actualmente en ruínas.

== Galería ==
&lt;center&gt;&lt;gallery&gt;
Ficheiro:Eirís de Abaixo (2).JPG|Eiris de Abaixo
Ficheiro:Eiris - Cupula - 01.jpg|Parque de Eiris
Ficheiro:Eirís de Arriba (1).JPG|Deposito de auga de Eiris
Ficheiro:Castaño de Eirís (2).JPG|Rúa Castaño de Eiris
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|A Coruña}}
=== Ligazóns externas ===


{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Barrios da Coruña|Eirís]]</text>
      <sha1>embzhsdi7nw1yf07il8hot46mcypxmf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163071</id>
      <parentid>6163070</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:18:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fendetestas</username>
        <id>45576</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2433" xml:space="preserve">{{Lugar
|nome          = Eiris, A Coruña
|imaxe         = Eirís de Abaixo (2).JPG
|lenda         = Eiris de Abaixo
|parroquia     = Oza
|concello      = A Coruña
|ano           = 
|poboación     = 
}}
[[Ficheiro:Eirís de Abaixo, OZA.jpg|miniatura|Situación de Eirís de Abaixo no &quot;barrio-territorio&quot; de Eirís.&lt;ref&gt;[http://www.coruna.es/servlet/Satellite?pagename=Participacion/Page/Generico-Page-Generica&amp;cid=1453595564254&amp;argIdioma=gl Estudos previos]&lt;/ref&gt;]]

Eiris é un barrio pertencente ao concello da Coruña, do cal entrou a formar parte en 1912 trala absorción do concello de Oza. Abarca os núcleos de poboación de [[Eirís de Arriba, Oza, A Coruña|Eiris de Arriba]], [[Eirís de Abaixo, Oza, A Coruña|Eirís de Abaixo]], [[Casanova de Eirís, Oza, A Coruña|Casanova de EirÏs]], [[Castaño de Eirís, Oza, A Coruña|Castaño de Eirís]] e [[Canteira de Eirís, Oza, A Coruña|Canteira de Eirís]]

== Xeografía ==

é unha zona pouco poboada de vivendas unifamiliares e campo, aínda que tamén se poden atopar bloques de edificios na zona da Canteira de Eirís. Situado nun outeiro alto ao SE da cidade, entre O Castrillón, Elviña e Palavea.

== Historia ==

Fálase dun asentamento romano cuxos restos foron achados a principios de século preto da [[Castelo de Eirís|Torre de Valparaíso]], no parque de Eirís.    Eirís era tradicionalmente de orixes rurais, mais foi aumentando de xeito descontrolado a súa superficie urbanizada, o que fixo que boa parte do seu patrimonio natural e arquitectónico fose desaparecendo. Aínda así consérvase o [[Castelo de Eirís]], unha casa forte&lt;ref name=&quot;entrevista&quot;&gt;{{Cita noticia |url=http://www.laopinioncoruna.es/coruna/2015/07/06/casa-testigo-historia/973539.html |título=Una casa como testigo de la historia |data=6 de xullo de 2015 |dataacceso=21 de setembro de 2019 |xornal=[[La Opinión A Coruña|La Opinión]] |lingua=es}}&lt;/ref&gt; da cidade da [[Coruña]] construída no [[século XVI]] e actualmente en ruínas.

== Galería ==
&lt;center&gt;&lt;gallery&gt;
Ficheiro:Eirís de Abaixo (2).JPG|Eiris de Abaixo
Ficheiro:Eiris - Cupula - 01.jpg|Parque de Eiris
Ficheiro:Eirís de Arriba (1).JPG|Deposito de auga de Eiris
Ficheiro:Castaño de Eirís (2).JPG|Rúa Castaño de Eiris
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|A Coruña}}
=== Ligazóns externas ===


{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Barrios da Coruña|Eirís]]</text>
      <sha1>j67da8ypc6hs6km21rdvl2pv4jkhsh4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Efecto do espectador</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573116</id>
    <revision>
      <id>6163072</id>
      <timestamp>2022-08-18T22:38:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:pt:Special:Redirect/revision/60261954|Efeito do espectador]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5003" xml:space="preserve">O '''efecto espectador''' ou '''difusión da responsabilidade'''&lt;ref name=&quot;Sousa&quot;&gt;{{Cita libro|url=https://books.google.com.br/books?id=Xt58DwAAQBAJ&amp;pg=PA140|título=Segurança do Paciente: criando organizações de saúde seguras|apelidos=Sousa|nome=Paulo|apelidos2=Mendes|data=2014|lugar=Rio de Janeiro|páxina=140|páxinas=206|lingua=pt-BR|ISBN=978-85-7541-594-8}}&lt;/ref&gt;, chamado ''Bystander effect'' en inglés,&lt;ref name=&quot;Cieciura&quot;&gt;Cieciura, J. (2016). [http://www.inquiriesjournal.com/a?id=1493 ''A Summary of the Bystander Effect: Historical Development and Relevance in the Digital Age.''] Inquiries Journal, 8(11).&lt;/ref&gt; é un fenómeno observado en [[psicoloxía social]] e descrito por primeira vez por John Darley e Bibb Latané nun estudo de [[1968]], que apunta ao feito de que a presenza doutra xente (é dicir, espectadores) fai diminuír as posibilidades dunha persoa de intervir nunha situación de emerxencia.&lt;ref name=&quot;Cieciura&quot; /&gt; O efecto tamén se coñeceu como '''síndrome de Genovese''' en alusión a [[Kitty Genovese|Catherine Susan Genovese]], que o 13 de marzo de [[1964]], con 28 anos, foi vítima dun homicidio por apuñalamento múltiple cometido por un home que se achegou a ela nas inmediacións da súa residencia, por ao redor das 3:20 horas, en [[Queens]], [[Nova York]], sen que ninguén a axude a pesar das súas insistentes peticións de axuda e da gran cantidade de testemuñas que confirmaron ter escoitado os berros da vítima. A policía non foi chamada até media hora despois. A tráxica morte e a aparente falta de reacción dos veciños repercutiron nos medios de comunicación, propiciando o estudo deste fenómeno social.&lt;ref name=&quot;Sousa&quot; /&gt; &lt;ref&gt;{{Cita libro|url=https://books.google.com.br/books?id=RHz2CQAAQBAJ&amp;pg=PT51|título=Tudo o que você precisa saber sobre psicologia: Um livro prático sobre o estudo da mente humana|apelidos=Kleinman|nome=Paul|lugar=São Paulo|páxina=151|páxinas=256|lingua=pt-BR|ISBN=978-85-452-0041-3}}&lt;/ref&gt;

== Estudo ==
No estudo de 1968 de Darley e Latané, influenciado en parte polo tráxico caso de Genovese anos antes, unha persoa foi colocada nunha sala para responder a un cuestionario. Informáronlle que nunha sala contigua respondería tamén o cuestionario outro participante ou un grupo de participantes. Nesta sala anexa, os gravadores reproducían audios de berros de auxilio e axuda simulando unha convulsión tempo despois do inicio do experimento. As persoas ás que se lles dixo que só un participante máis na sala anexa respondeu ao formulario tiñan máis probabilidades de intervir co obxectivo de axudar que as persoas ás que se lles dixo que había máis participantes na sala anexa. A probabilidade de intervención diminúe a medida que aumenta o número de participantes informados de que estarían presentes na sala contigua.&lt;ref name=&quot;Cieciura&quot; /&gt;

== Accións para diminuír o efecto espectador ==
Nun estudo publicado en [[1975]] e realizado por Thomas Moriarty na [[Universidade de Nova York]] no verán de [[1972]], demostrouse que os espectadores eran máis propensos a intervir nunha situación de emerxencia se se comprometeran coa vítima con antelación. No experimento roubáronse un grupo de pertenzas da vítima que estaban preto doutra persoa; aqueles que se comprometeran coa vítima a coidar das súas pertenzas (mentres ela estaba afastada do lugar nese momento) tiñan máis probabilidades de se decatar do roubo e de interviren na situación que os do grupo de control cos que a vítima non tiña compromisos previos. A conclusión dos autores é que o compromiso previo xera un espectador máis responsable.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|nome=Thomas|data=1975|título=Crime, commitment, and the responsive bystander: Two field experiments.|url=https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/h0076288|revista=Journal of Personality and Social Psychology|lingua=en|volume=31|número=2|páxinas=370–376|doi=10.1037/h0076288|ISSN=1939-1315|apelidos=Moriarty}}&lt;/ref&gt; Estudos posteriores de Darley e Latané na [[década de 1970]] tamén demostraron que a forma en que se lle pedía axuda ao espectador na situación influía no seu comportamento. Máis persoas axudaban cando a vítima solicitaba a axuda do espectador polo seu nome. Cando se lle deu unha xustificación de axuda ao asistente, tamén aumentaron as posibilidades de que interveña en comparación cunha solicitude de axuda sen xustificación presentada.&lt;ref&gt;{{Cita libro|url=https://books.google.com.br/books?id=wU1-f2RLVKgC&amp;|título=The Unresponsive Bystander: Why Doesn't He Help?|apelidos=Latané|nome=Bibb|apelidos2=Darley|data=1970|lingua=en}}&lt;/ref&gt;{{Referências}}

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;{{Esboço-psicologia}}{{Psicoloxía en progreso}}
[[Categoria:!Esboços maiores que 1000 bytes]]
&lt;span&gt;&lt;/span&gt;
[[Categoria:!Esboços sobre psicologia]]
&lt;span&gt;&lt;/span&gt;

[[Categoría:Psicoloxía social]]
[[Categoría:Terminoloxía]]</text>
      <sha1>4172chq4v8jouodrzl5khat9zbppno5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163073</id>
      <parentid>6163072</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T22:39:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gasparoff moveu a páxina &quot;[[Síndrome de Genovese]]&quot; a &quot;[[Efecto do espectador]]&quot;: Sinónimos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5003" xml:space="preserve">O '''efecto espectador''' ou '''difusión da responsabilidade'''&lt;ref name=&quot;Sousa&quot;&gt;{{Cita libro|url=https://books.google.com.br/books?id=Xt58DwAAQBAJ&amp;pg=PA140|título=Segurança do Paciente: criando organizações de saúde seguras|apelidos=Sousa|nome=Paulo|apelidos2=Mendes|data=2014|lugar=Rio de Janeiro|páxina=140|páxinas=206|lingua=pt-BR|ISBN=978-85-7541-594-8}}&lt;/ref&gt;, chamado ''Bystander effect'' en inglés,&lt;ref name=&quot;Cieciura&quot;&gt;Cieciura, J. (2016). [http://www.inquiriesjournal.com/a?id=1493 ''A Summary of the Bystander Effect: Historical Development and Relevance in the Digital Age.''] Inquiries Journal, 8(11).&lt;/ref&gt; é un fenómeno observado en [[psicoloxía social]] e descrito por primeira vez por John Darley e Bibb Latané nun estudo de [[1968]], que apunta ao feito de que a presenza doutra xente (é dicir, espectadores) fai diminuír as posibilidades dunha persoa de intervir nunha situación de emerxencia.&lt;ref name=&quot;Cieciura&quot; /&gt; O efecto tamén se coñeceu como '''síndrome de Genovese''' en alusión a [[Kitty Genovese|Catherine Susan Genovese]], que o 13 de marzo de [[1964]], con 28 anos, foi vítima dun homicidio por apuñalamento múltiple cometido por un home que se achegou a ela nas inmediacións da súa residencia, por ao redor das 3:20 horas, en [[Queens]], [[Nova York]], sen que ninguén a axude a pesar das súas insistentes peticións de axuda e da gran cantidade de testemuñas que confirmaron ter escoitado os berros da vítima. A policía non foi chamada até media hora despois. A tráxica morte e a aparente falta de reacción dos veciños repercutiron nos medios de comunicación, propiciando o estudo deste fenómeno social.&lt;ref name=&quot;Sousa&quot; /&gt; &lt;ref&gt;{{Cita libro|url=https://books.google.com.br/books?id=RHz2CQAAQBAJ&amp;pg=PT51|título=Tudo o que você precisa saber sobre psicologia: Um livro prático sobre o estudo da mente humana|apelidos=Kleinman|nome=Paul|lugar=São Paulo|páxina=151|páxinas=256|lingua=pt-BR|ISBN=978-85-452-0041-3}}&lt;/ref&gt;

== Estudo ==
No estudo de 1968 de Darley e Latané, influenciado en parte polo tráxico caso de Genovese anos antes, unha persoa foi colocada nunha sala para responder a un cuestionario. Informáronlle que nunha sala contigua respondería tamén o cuestionario outro participante ou un grupo de participantes. Nesta sala anexa, os gravadores reproducían audios de berros de auxilio e axuda simulando unha convulsión tempo despois do inicio do experimento. As persoas ás que se lles dixo que só un participante máis na sala anexa respondeu ao formulario tiñan máis probabilidades de intervir co obxectivo de axudar que as persoas ás que se lles dixo que había máis participantes na sala anexa. A probabilidade de intervención diminúe a medida que aumenta o número de participantes informados de que estarían presentes na sala contigua.&lt;ref name=&quot;Cieciura&quot; /&gt;

== Accións para diminuír o efecto espectador ==
Nun estudo publicado en [[1975]] e realizado por Thomas Moriarty na [[Universidade de Nova York]] no verán de [[1972]], demostrouse que os espectadores eran máis propensos a intervir nunha situación de emerxencia se se comprometeran coa vítima con antelación. No experimento roubáronse un grupo de pertenzas da vítima que estaban preto doutra persoa; aqueles que se comprometeran coa vítima a coidar das súas pertenzas (mentres ela estaba afastada do lugar nese momento) tiñan máis probabilidades de se decatar do roubo e de interviren na situación que os do grupo de control cos que a vítima non tiña compromisos previos. A conclusión dos autores é que o compromiso previo xera un espectador máis responsable.&lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|nome=Thomas|data=1975|título=Crime, commitment, and the responsive bystander: Two field experiments.|url=https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/h0076288|revista=Journal of Personality and Social Psychology|lingua=en|volume=31|número=2|páxinas=370–376|doi=10.1037/h0076288|ISSN=1939-1315|apelidos=Moriarty}}&lt;/ref&gt; Estudos posteriores de Darley e Latané na [[década de 1970]] tamén demostraron que a forma en que se lle pedía axuda ao espectador na situación influía no seu comportamento. Máis persoas axudaban cando a vítima solicitaba a axuda do espectador polo seu nome. Cando se lle deu unha xustificación de axuda ao asistente, tamén aumentaron as posibilidades de que interveña en comparación cunha solicitude de axuda sen xustificación presentada.&lt;ref&gt;{{Cita libro|url=https://books.google.com.br/books?id=wU1-f2RLVKgC&amp;|título=The Unresponsive Bystander: Why Doesn't He Help?|apelidos=Latané|nome=Bibb|apelidos2=Darley|data=1970|lingua=en}}&lt;/ref&gt;{{Referências}}

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;{{Esboço-psicologia}}{{Psicoloxía en progreso}}
[[Categoria:!Esboços maiores que 1000 bytes]]
&lt;span&gt;&lt;/span&gt;
[[Categoria:!Esboços sobre psicologia]]
&lt;span&gt;&lt;/span&gt;

[[Categoría:Psicoloxía social]]
[[Categoría:Terminoloxía]]</text>
      <sha1>4172chq4v8jouodrzl5khat9zbppno5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Síndrome de Genovese</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573117</id>
    <redirect title="Efecto do espectador" />
    <revision>
      <id>6163074</id>
      <timestamp>2022-08-18T22:39:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Gasparoff moveu a páxina &quot;[[Síndrome de Genovese]]&quot; a &quot;[[Efecto do espectador]]&quot;: Sinónimos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Efecto do espectador]]</text>
      <sha1>pfejei47q8wpye9py98h7jozhtwtpr5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Mar da China Meridional</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573118</id>
    <revision>
      <id>6163085</id>
      <timestamp>2022-08-18T23:17:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" xml:space="preserve">{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 18 de agosto de 2022 ás 23:17 (UTC)</text>
      <sha1>ibxcy6z64981c5eq49p8ku6hoif0qh0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163086</id>
      <parentid>6163085</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:18:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>O contido da páxina foi substituído por &quot;{{visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{visitas}}</text>
      <sha1>97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Provincia de Cantón</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573119</id>
    <revision>
      <id>6163087</id>
      <timestamp>2022-08-18T23:20:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:pt:Special:Redirect/revision/63239499|Cantão (província)]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3518" xml:space="preserve">{{Enuso}}{{coor title dm|23|20|N|113|30|E|region:CN_type:adm1st}}

 
{{Primeira entidade subestatal}}{{Info/Província da China|nome=Cantão&lt;br&gt;(''Guangdong'')|nome_chinês=广东|nome_pinyin=Gŭangdōng|mapa=Imagem:China Guangdong.svg|abreviatura=粤 (Yuè)|capital=Cantão (Guangzhou)|área=177 900|censo=2010|população=104,303,132|densidade=466,78}}'''Cantón''', tamén [[Transcrición|transcrito]] '''Guangzhou''' e '''Guangdong''' (en [[Lingua chinesa|chinés]], 广东, ; historicamente, 廣東 ) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://auleteuol.w20.com.br/canton%25C3%25AAs|título=Significado de cantonês|data-acceso=2016-02-29|páxina-web=auleteuol.w20.com.br|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.infopedia.pt/dicionarios/lingua-portuguesa/canton%25C3%25AAs|título=cantonês|data-acceso=2016-02-29}}&lt;/ref&gt; é unha [[División Administrativa da República Popular da China|provincia]] da [[República Popular da China|República Popular Chinesa]] . Ten unha superficie aproximada de 177.900 km² e unha poboación de 104.303.132 habitantes. &lt;ref&gt;[http://www.tjcn.org/rkpcgb/rkpcgb/201105/19763.html Main data bulletin of the sixth national census in 2010], 2011-05-10{{Zh}}&lt;/ref&gt; A capital da provincia de Cantón (Guangdong, Guangzhou) é a cidade de [[Cantón, China|Cantón]]. A poboación está composta principalmente por habitantes de [[Pobo han|etnia han]] (99%), cun 0,7% dos habitantes do [[pobo zhuang]] e un 0,2% dos habitantes do [[pobo yao]].

== Cidades ==
A seguinte lista mostra as 10 cidades máis poboadas da provincia de Cantón, sendo a cidade de [[Cantón, China|Cantón]] a capital da provincia.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Nome da cidade
! Nome en [[Simplificación da escritura chinesa|chinés]]
! Poboación &lt;small&gt;(en [[2010]])&lt;/small&gt;
|-
| 1 . [[Cantón, China|Cantón]]
|广州
|12 700 800
|-
| 2 . [[Shenzhen]]
|深圳
|10 357 938
|-
| 3 . [[Shantou]]
|汕头
|5 391 028
|-
| 4 . [[Dongguan]]
|东莞
|2 826 612
|-
| 5 . [[Zhanjiang]]
|湛江
|6 993 304
|-
| 6 . [[foshan|Foshan]]
|佛山
|7 194 311
|-
| 7 . [[Jieyang]]
|揭阳
|5 877 025
|-
| 8 . [[Jiangmen]]
|江门
|4 448 871
|-
| 9 . [[Maoming]]
|茂名
|5 817 753
|-
| 10 . [[Zhuhai]]
|珠海
|1 560 229
|}

== Subdivisións ==
[[Ficheiro:Location_of_Dinghu_within_Guangdong_(China).png|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png/320px-Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png|dereita|miniatura|320x320px| Mapa de subdivisións de Guangdong]]
Na provincia de Guangdong hai:

* [[División Administrativa da República Popular da China|nivel prefectural]]:
** 19 cidades administrativas
** 2 cidades subprovinciais
* [[División Administrativa da República Popular da China|nivel de distrito]]:
** 23 cidades administrativas
** 41 comarcas
** 3 comunidades autónomas
** 54 distritos
{{Subdivisións da República Popular da China}}{{referências}}

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==

* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
{{Commonscat}}

=== Ligazóns externas ===

* [http://www.guangdong.gov.cn Páxina web oficial da sede administrativa]
* [http://www.muztagh.com/images/map/map-of-guangdong-large.jpg Mapa da provincia de Guangdong]
* [http://www.christusrex.org/www1/sdc/guangdng.pdf Información sobre campos de traballo na provincia] 
{{Barra portal|China}}{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Provincias da China]]</text>
      <sha1>ii60e1prfo62t3be689wgwlw837t6q2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163088</id>
      <parentid>6163087</parentid>
      <timestamp>2022-08-18T23:20:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gasparoff moveu a páxina &quot;[[Guangdong]]&quot; a &quot;[[Provincia de Cantón]]&quot;: Sinónimos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3518" xml:space="preserve">{{Enuso}}{{coor title dm|23|20|N|113|30|E|region:CN_type:adm1st}}

 
{{Primeira entidade subestatal}}{{Info/Província da China|nome=Cantão&lt;br&gt;(''Guangdong'')|nome_chinês=广东|nome_pinyin=Gŭangdōng|mapa=Imagem:China Guangdong.svg|abreviatura=粤 (Yuè)|capital=Cantão (Guangzhou)|área=177 900|censo=2010|população=104,303,132|densidade=466,78}}'''Cantón''', tamén [[Transcrición|transcrito]] '''Guangzhou''' e '''Guangdong''' (en [[Lingua chinesa|chinés]], 广东, ; historicamente, 廣東 ) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://auleteuol.w20.com.br/canton%25C3%25AAs|título=Significado de cantonês|data-acceso=2016-02-29|páxina-web=auleteuol.w20.com.br|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.infopedia.pt/dicionarios/lingua-portuguesa/canton%25C3%25AAs|título=cantonês|data-acceso=2016-02-29}}&lt;/ref&gt; é unha [[División Administrativa da República Popular da China|provincia]] da [[República Popular da China|República Popular Chinesa]] . Ten unha superficie aproximada de 177.900 km² e unha poboación de 104.303.132 habitantes. &lt;ref&gt;[http://www.tjcn.org/rkpcgb/rkpcgb/201105/19763.html Main data bulletin of the sixth national census in 2010], 2011-05-10{{Zh}}&lt;/ref&gt; A capital da provincia de Cantón (Guangdong, Guangzhou) é a cidade de [[Cantón, China|Cantón]]. A poboación está composta principalmente por habitantes de [[Pobo han|etnia han]] (99%), cun 0,7% dos habitantes do [[pobo zhuang]] e un 0,2% dos habitantes do [[pobo yao]].

== Cidades ==
A seguinte lista mostra as 10 cidades máis poboadas da provincia de Cantón, sendo a cidade de [[Cantón, China|Cantón]] a capital da provincia.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Nome da cidade
! Nome en [[Simplificación da escritura chinesa|chinés]]
! Poboación &lt;small&gt;(en [[2010]])&lt;/small&gt;
|-
| 1 . [[Cantón, China|Cantón]]
|广州
|12 700 800
|-
| 2 . [[Shenzhen]]
|深圳
|10 357 938
|-
| 3 . [[Shantou]]
|汕头
|5 391 028
|-
| 4 . [[Dongguan]]
|东莞
|2 826 612
|-
| 5 . [[Zhanjiang]]
|湛江
|6 993 304
|-
| 6 . [[foshan|Foshan]]
|佛山
|7 194 311
|-
| 7 . [[Jieyang]]
|揭阳
|5 877 025
|-
| 8 . [[Jiangmen]]
|江门
|4 448 871
|-
| 9 . [[Maoming]]
|茂名
|5 817 753
|-
| 10 . [[Zhuhai]]
|珠海
|1 560 229
|}

== Subdivisións ==
[[Ficheiro:Location_of_Dinghu_within_Guangdong_(China).png|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png/320px-Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png|dereita|miniatura|320x320px| Mapa de subdivisións de Guangdong]]
Na provincia de Guangdong hai:

* [[División Administrativa da República Popular da China|nivel prefectural]]:
** 19 cidades administrativas
** 2 cidades subprovinciais
* [[División Administrativa da República Popular da China|nivel de distrito]]:
** 23 cidades administrativas
** 41 comarcas
** 3 comunidades autónomas
** 54 distritos
{{Subdivisións da República Popular da China}}{{referências}}

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==

* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
{{Commonscat}}

=== Ligazóns externas ===

* [http://www.guangdong.gov.cn Páxina web oficial da sede administrativa]
* [http://www.muztagh.com/images/map/map-of-guangdong-large.jpg Mapa da provincia de Guangdong]
* [http://www.christusrex.org/www1/sdc/guangdng.pdf Información sobre campos de traballo na provincia] 
{{Barra portal|China}}{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Provincias da China]]</text>
      <sha1>ii60e1prfo62t3be689wgwlw837t6q2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163095</id>
      <parentid>6163088</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:07:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4113" xml:space="preserve">
{{Primeira entidade subestatal|nome=Provincia de Cantón&lt;br&gt;|nome_chinês=|nome_pinyin=|mapa=|abreviatura=|capital=Cantón (Guangzhou)|área=177 900|censo=2010|população=|densidade=|nomes_alternativos=Guangdong, Gŭangdōng, Guangzhou|nome_oficial=广东|nome_curto=[ abreviado 粤 (Yuè) ]|idiomas=cantonés, mandarín|superficie=177900|poboación=104303132|poboación_densidade=580|xentilicio=cantonés, cantonesa|estado=República Popular da China|imaxe_mapa=China_Guangdong.svg}}A '''provincia de Cantón''', tamén [[Transcrición|transcrito]] '''Guangzhou''' e '''Guangdong''' (en [[Lingua chinesa|chinés]], 广东, ; historicamente, 廣東 ) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://auleteuol.w20.com.br/canton%25C3%25AAs|título=Significado de cantonês|data-acceso=2016-02-29|páxina-web=auleteuol.w20.com.br|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.infopedia.pt/dicionarios/lingua-portuguesa/canton%25C3%25AAs|título=cantonês|data-acceso=2016-02-29}}&lt;/ref&gt; é unha [[División Administrativa da República Popular da China|provincia]] da [[República Popular da China|República Popular Chinesa]]. Ten unha superficie aproximada de 177.900 km² e unha poboación de 104.303.132 habitantes. &lt;ref&gt;[http://www.tjcn.org/rkpcgb/rkpcgb/201105/19763.html Main data bulletin of the sixth national census in 2010], 2011-05-10{{Zh}}&lt;/ref&gt; A capital da provincia de Cantón (Guangdong, Guangzhou) é a cidade de [[Cantón, China|Cantón]]. A poboación está composta principalmente por habitantes de [[Pobo han|etnia han]] (99%), cun 0,7% dos habitantes do [[pobo zhuang]] e un 0,2% dos habitantes do [[pobo yao]].

== Cidades ==
A seguinte lista mostra as 11 cidades máis poboadas da provincia de Cantón, sendo a cidade de [[Cantón, China|Cantón]] a capital da provincia.

O xentilicio da provincia e da cidade en lingua galega é ''cantonés, cantonesa.''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Dicionario; cantonés|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/canton%C3%A9s|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-18|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Nome da cidade
! Nome en [[Simplificación da escritura chinesa|chinés]]
! Poboación &lt;small&gt;(en [[2010]])&lt;/small&gt;
|-
| 1 . [[Cantón, China|Cantón]]
|广州
|12 700 800
|-
| 2 . [[Shenzhen]]
|深圳
|10 357 938
|-
| 3 . [[Shantou]]
|汕头
|5 391 028
|-
| 4 . [[Dongguan]]
|东莞
|2 826 612
|-
| 5 . [[Zhanjiang]]
|湛江
|6 993 304
|-
| 6 . [[Foshan]]
|佛山
|7 194 311
|-
| 7 . [[Jieyang]]
|揭阳
|5 877 025
|-
| 8 . [[Jiangmen]]
|江门
|4 448 871
|-
| 9 . [[Maoming]]
|茂名
|5 817 753
|-
| 10 . [[Zhuhai]]
|珠海
|1 560 229
|-
|11. Zhongshang
|中山市
|3 121 000 
|}

== Subdivisións ==
[[Ficheiro:Location_of_Dinghu_within_Guangdong_(China).png|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png/320px-Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png|miniatura|381x381px| Mapa de '''subdivisións de Guangdong'''(prefecturas e distritos).|esquerda]]
[[Ficheiro:View from Zhongshan Sky Wheel 4.jpg|miniatura|Vista desde a noria de [[Zhongshang]].]]
Na '''provincia de Guangdong''' ha as seguintes subdivisións: 

* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel prefectural]]:
** 19 cidades administrativas
** 2 cidades subprovinciais
* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel de distrito]]:
** 23 cidades administrativas
** 41 comarcas
** 3 comunidades autónomas
** 54 distritos
{{Subdivisións da República Popular da China}}
== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Portal|China}}{{Commonscat}}

* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
=== Ligazóns externas ===

* [http://www.guangdong.gov.cn Páxina web oficial da sede administrativa]
* [http://www.muztagh.com/images/map/map-of-guangdong-large.jpg Mapa da provincia de Guangdong]
* [http://www.christusrex.org/www1/sdc/guangdng.pdf Información sobre campos de traballo na provincia] 
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Provincias da China]]</text>
      <sha1>stxytjemgdnr9iu95821s5oa5plyt1f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163096</id>
      <parentid>6163095</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:07:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4140" xml:space="preserve">
{{Primeira entidade subestatal|nome=Provincia de Cantón&lt;br&gt;|nome_chinês=|nome_pinyin=|mapa=|abreviatura=|capital=Cantón (Guangzhou)|área=177 900|censo=2010|população=|densidade=|nomes_alternativos=Guangdong, Gŭangdōng, Guangzhou|nome_oficial=广东|nome_curto=[ abreviado 粤 (Yuè) ]|idiomas=cantonés, mandarín|superficie=177900|poboación=104303132|poboación_densidade=580|xentilicio=cantonés, cantonesa|estado=República Popular da China|imaxe_mapa=China_Guangdong.svg}}A '''provincia de Cantón''', tamén [[Transcrición|transcrito]] '''Guangzhou''' e '''Guangdong''' (en [[Lingua chinesa|chinés]], 广东, ; historicamente, 廣東 ) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://auleteuol.w20.com.br/canton%25C3%25AAs|título=Significado de cantonês|data-acceso=2016-02-29|páxina-web=auleteuol.w20.com.br|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.infopedia.pt/dicionarios/lingua-portuguesa/canton%25C3%25AAs|título=cantonês|data-acceso=2016-02-29}}&lt;/ref&gt; é unha [[División Administrativa da República Popular da China|provincia]] da [[República Popular da China|República Popular Chinesa]]. Ten unha superficie aproximada de 177.900 km² e unha poboación de 104.303.132 habitantes. &lt;ref&gt;[http://www.tjcn.org/rkpcgb/rkpcgb/201105/19763.html Main data bulletin of the sixth national census in 2010], 2011-05-10{{Zh}}&lt;/ref&gt; A capital da provincia de Cantón (Guangdong, Guangzhou) é a cidade de [[Cantón, China|Cantón]]. A poboación está composta principalmente por habitantes de [[Pobo han|etnia han]] (99%), cun 0,7% dos habitantes do [[pobo zhuang]] e un 0,2% dos habitantes do [[pobo yao]].

== Cidades ==
A seguinte lista mostra as 11 cidades máis poboadas da provincia de Cantón, sendo a cidade de [[Cantón, China|Cantón]] a capital da provincia.

O xentilicio da provincia e da cidade en lingua galega é ''cantonés, cantonesa.''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Dicionario; cantonés|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/canton%C3%A9s|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-18|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Nome da cidade
! Nome en [[Simplificación da escritura chinesa|chinés]]
! Poboación &lt;small&gt;(en [[2010]])&lt;/small&gt;
|-
| 1 . [[Cantón, China|Cantón]]
|广州
|12 700 800
|-
| 2 . [[Shenzhen]]
|深圳
|10 357 938
|-
| 3 . [[Shantou]]
|汕头
|5 391 028
|-
| 4 . [[Dongguan]]
|东莞
|2 826 612
|-
| 5 . [[Zhanjiang]]
|湛江
|6 993 304
|-
| 6 . [[Foshan]]
|佛山
|7 194 311
|-
| 7 . [[Jieyang]]
|揭阳
|5 877 025
|-
| 8 . [[Jiangmen]]
|江门
|4 448 871
|-
| 9 . [[Maoming]]
|茂名
|5 817 753
|-
| 10 . [[Zhuhai]]
|珠海
|1 560 229
|-
|11. Zhongshang
|中山市
|3 121 000 
|}

== Subdivisións ==
[[Ficheiro:Location_of_Dinghu_within_Guangdong_(China).png|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png/320px-Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png|miniatura|381x381px| Mapa de '''subdivisións de Guangdong'''(prefecturas e distritos).|esquerda]]
[[Ficheiro:View from Zhongshan Sky Wheel 4.jpg|miniatura|Vista desde a noria de [[Zhongshang]].]]
Na '''provincia de Guangdong''' ha as seguintes subdivisións: 

* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel prefectural]]:
** 19 cidades administrativas
** 2 cidades subprovinciais
* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel de distrito]]:
** 23 cidades administrativas
** 41 comarcas
** 3 comunidades autónomas
** 54 distritos
{{Subdivisións da República Popular da China}}
== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Portal|China}}{{Commonscat}}

* [[Provincias da China]]

* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
=== Ligazóns externas ===

* [http://www.guangdong.gov.cn Páxina web oficial da sede administrativa]
* [http://www.muztagh.com/images/map/map-of-guangdong-large.jpg Mapa da provincia de Guangdong]
* [http://www.christusrex.org/www1/sdc/guangdng.pdf Información sobre campos de traballo na provincia] 
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Provincias da China]]</text>
      <sha1>fkwjaf9vgfc3rjujhlr680vg85zpoxi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163097</id>
      <parentid>6163096</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:08:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>/* Véxase tamén */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4165" xml:space="preserve">
{{Primeira entidade subestatal|nome=Provincia de Cantón&lt;br&gt;|nome_chinês=|nome_pinyin=|mapa=|abreviatura=|capital=Cantón (Guangzhou)|área=177 900|censo=2010|população=|densidade=|nomes_alternativos=Guangdong, Gŭangdōng, Guangzhou|nome_oficial=广东|nome_curto=[ abreviado 粤 (Yuè) ]|idiomas=cantonés, mandarín|superficie=177900|poboación=104303132|poboación_densidade=580|xentilicio=cantonés, cantonesa|estado=República Popular da China|imaxe_mapa=China_Guangdong.svg}}A '''provincia de Cantón''', tamén [[Transcrición|transcrito]] '''Guangzhou''' e '''Guangdong''' (en [[Lingua chinesa|chinés]], 广东, ; historicamente, 廣東 ) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://auleteuol.w20.com.br/canton%25C3%25AAs|título=Significado de cantonês|data-acceso=2016-02-29|páxina-web=auleteuol.w20.com.br|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.infopedia.pt/dicionarios/lingua-portuguesa/canton%25C3%25AAs|título=cantonês|data-acceso=2016-02-29}}&lt;/ref&gt; é unha [[División Administrativa da República Popular da China|provincia]] da [[República Popular da China|República Popular Chinesa]]. Ten unha superficie aproximada de 177.900 km² e unha poboación de 104.303.132 habitantes. &lt;ref&gt;[http://www.tjcn.org/rkpcgb/rkpcgb/201105/19763.html Main data bulletin of the sixth national census in 2010], 2011-05-10{{Zh}}&lt;/ref&gt; A capital da provincia de Cantón (Guangdong, Guangzhou) é a cidade de [[Cantón, China|Cantón]]. A poboación está composta principalmente por habitantes de [[Pobo han|etnia han]] (99%), cun 0,7% dos habitantes do [[pobo zhuang]] e un 0,2% dos habitantes do [[pobo yao]].

== Cidades ==
A seguinte lista mostra as 11 cidades máis poboadas da provincia de Cantón, sendo a cidade de [[Cantón, China|Cantón]] a capital da provincia.

O xentilicio da provincia e da cidade en lingua galega é ''cantonés, cantonesa.''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Dicionario; cantonés|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/canton%C3%A9s|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-18|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Nome da cidade
! Nome en [[Simplificación da escritura chinesa|chinés]]
! Poboación &lt;small&gt;(en [[2010]])&lt;/small&gt;
|-
| 1 . [[Cantón, China|Cantón]]
|广州
|12 700 800
|-
| 2 . [[Shenzhen]]
|深圳
|10 357 938
|-
| 3 . [[Shantou]]
|汕头
|5 391 028
|-
| 4 . [[Dongguan]]
|东莞
|2 826 612
|-
| 5 . [[Zhanjiang]]
|湛江
|6 993 304
|-
| 6 . [[Foshan]]
|佛山
|7 194 311
|-
| 7 . [[Jieyang]]
|揭阳
|5 877 025
|-
| 8 . [[Jiangmen]]
|江门
|4 448 871
|-
| 9 . [[Maoming]]
|茂名
|5 817 753
|-
| 10 . [[Zhuhai]]
|珠海
|1 560 229
|-
|11. Zhongshang
|中山市
|3 121 000 
|}

== Subdivisións ==
[[Ficheiro:Location_of_Dinghu_within_Guangdong_(China).png|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png/320px-Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png|miniatura|381x381px| Mapa de '''subdivisións de Guangdong'''(prefecturas e distritos).|esquerda]]
[[Ficheiro:View from Zhongshan Sky Wheel 4.jpg|miniatura|Vista desde a noria de [[Zhongshang]].]]
Na '''provincia de Guangdong''' ha as seguintes subdivisións: 

* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel prefectural]]:
** 19 cidades administrativas
** 2 cidades subprovinciais
* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel de distrito]]:
** 23 cidades administrativas
** 41 comarcas
** 3 comunidades autónomas
** 54 distritos
{{Subdivisións da República Popular da China}}
== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Portal|China}}

=== Outros artigos ===
{{Commonscat}}

* [[Provincias da China]]

* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
=== Ligazóns externas ===

* [http://www.guangdong.gov.cn Páxina web oficial da sede administrativa]
* [http://www.muztagh.com/images/map/map-of-guangdong-large.jpg Mapa da provincia de Guangdong]
* [http://www.christusrex.org/www1/sdc/guangdng.pdf Información sobre campos de traballo na provincia] 
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Provincias da China]]</text>
      <sha1>9brap6ifvkf2l198yclz352aefk5p3e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163098</id>
      <parentid>6163097</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:14:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4191" xml:space="preserve">
{{Primeira entidade subestatal|nome=Provincia de Cantón&lt;br&gt;|nome_chinês=|nome_pinyin=|mapa=|abreviatura=|capital=Cantón (Guangzhou)|área=177 900|censo=2010|população=|densidade=|nomes_alternativos=Guangdong, Gŭangdōng, Guangzhou|nome_oficial=广东|nome_curto=[ abreviado 粤 (Yuè) ]|idiomas=cantonés, mandarín|superficie=177900|poboación=104303132|poboación_densidade=580|xentilicio=cantonés, cantonesa|estado=República Popular da China|imaxe_mapa=China_Guangdong.svg}}A '''provincia de Cantón''', tamén [[Transcrición|transcrito]] '''Guangzhou''' e '''Guangdong''' (en [[Lingua chinesa|chinés]], 广东, ; historicamente, 廣東 ) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://auleteuol.w20.com.br/canton%25C3%25AAs|título=Significado de cantonês|data-acceso=2016-02-29|páxina-web=auleteuol.w20.com.br|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.infopedia.pt/dicionarios/lingua-portuguesa/canton%25C3%25AAs|título=cantonês|data-acceso=2016-02-29}}&lt;/ref&gt; é unha [[División Administrativa da República Popular da China|provincia]] da [[República Popular da China|República Popular Chinesa]]. Ten unha superficie aproximada de 177.900 km² e unha poboación de 104.303.132 habitantes. &lt;ref&gt;[http://www.tjcn.org/rkpcgb/rkpcgb/201105/19763.html Main data bulletin of the sixth national census in 2010], 2011-05-10{{Zh}}&lt;/ref&gt; A capital da provincia de Cantón (Guangdong, Guangzhou) é a cidade de [[Cantón, China|Cantón]]. A poboación está composta principalmente por habitantes de [[Pobo han|etnia han]] (99%), cun 0,7% dos habitantes do [[pobo zhuang]] e un 0,2% dos habitantes do [[pobo yao]].

== Cidades ==
A seguinte lista mostra as cidades máis poboadas da provincia de Cantón, sendo a cidade de [[Cantón, China|Cantón]] a capital da provincia.

O xentilicio da provincia e da cidade en lingua galega é ''cantonés, cantonesa.''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Dicionario; cantonés|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/canton%C3%A9s|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-18|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Nome da cidade
! Nome en [[Simplificación da escritura chinesa|chinés]]
! Poboación &lt;small&gt;(en [[2010]])&lt;/small&gt;
|-
| 1 . [[Cantón, China|Cantón]]
|广州
|12 700 800
|-
| 2 . [[Shenzhen]]
|深圳
|10 357 938
|-
| 3 . [[Shantou]]
|汕头
|5 391 028
|-
| 4 . [[Foshan]]
|佛山
|7 194 311
|-
| 5 . [[Zhanjiang]]
|湛江
|6 993 304
|-
| 6 . [[Jieyang]]
|揭阳
|5 877 025
|-
| 7 . [[Maoming]]
|茂名
|5 817 753
|-
| 8 . [[Jiangmen]]
|江门
|4 448 871
|-
|9 . [[Zhongshan]]
|中山市
|3 121 000 
|-
| 10 . [[Dongguan]]
|东莞
|2 826 612
|-
| 11 . [[Zhuhai]]
|珠海
|1 560 229
|}

== Subdivisións ==
[[Ficheiro:Location_of_Dinghu_within_Guangdong_(China).png|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png/320px-Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png|miniatura|381x381px| Mapa de '''subdivisións de Guangdong'''(prefecturas e distritos).|esquerda]]
[[Ficheiro:View from Zhongshan Sky Wheel 4.jpg|miniatura|Vista desde a noria de [[Zhongshan]].]]
Na '''provincia de Guangdong''' ha as seguintes subdivisións: 

* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel prefectural]]:
** 19 cidades administrativas
** 2 cidades subprovinciais
* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel de distrito]]:
** 23 cidades administrativas
** 41 comarcas
** 3 comunidades autónomas
** 54 distritos
== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Portal|China}}

=== Outros artigos ===
{{Commonscat}}

* [[Provincias da China]]

* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
=== Ligazóns externas ===

* [http://www.guangdong.gov.cn Páxina web oficial da sede administrativa]
* [http://www.muztagh.com/images/map/map-of-guangdong-large.jpg Mapa da provincia de Guangdong]
* [http://www.christusrex.org/www1/sdc/guangdng.pdf Información sobre campos de traballo na provincia] 
{{Control de autoridades}}
{{Subdivisións da República Popular da China}}{{Xeografía en progreso}}
[[Categoría:Provincias da China]]</text>
      <sha1>tm5398z2jbzmyh4w0cn0go2i6tnrtr8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163099</id>
      <parentid>6163098</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:15:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Véxase tamén */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4188" xml:space="preserve">
{{Primeira entidade subestatal|nome=Provincia de Cantón&lt;br&gt;|nome_chinês=|nome_pinyin=|mapa=|abreviatura=|capital=Cantón (Guangzhou)|área=177 900|censo=2010|população=|densidade=|nomes_alternativos=Guangdong, Gŭangdōng, Guangzhou|nome_oficial=广东|nome_curto=[ abreviado 粤 (Yuè) ]|idiomas=cantonés, mandarín|superficie=177900|poboación=104303132|poboación_densidade=580|xentilicio=cantonés, cantonesa|estado=República Popular da China|imaxe_mapa=China_Guangdong.svg}}A '''provincia de Cantón''', tamén [[Transcrición|transcrito]] '''Guangzhou''' e '''Guangdong''' (en [[Lingua chinesa|chinés]], 广东, ; historicamente, 廣東 ) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://auleteuol.w20.com.br/canton%25C3%25AAs|título=Significado de cantonês|data-acceso=2016-02-29|páxina-web=auleteuol.w20.com.br|lingua=pt}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.infopedia.pt/dicionarios/lingua-portuguesa/canton%25C3%25AAs|título=cantonês|data-acceso=2016-02-29}}&lt;/ref&gt; é unha [[División Administrativa da República Popular da China|provincia]] da [[República Popular da China|República Popular Chinesa]]. Ten unha superficie aproximada de 177.900 km² e unha poboación de 104.303.132 habitantes. &lt;ref&gt;[http://www.tjcn.org/rkpcgb/rkpcgb/201105/19763.html Main data bulletin of the sixth national census in 2010], 2011-05-10{{Zh}}&lt;/ref&gt; A capital da provincia de Cantón (Guangdong, Guangzhou) é a cidade de [[Cantón, China|Cantón]]. A poboación está composta principalmente por habitantes de [[Pobo han|etnia han]] (99%), cun 0,7% dos habitantes do [[pobo zhuang]] e un 0,2% dos habitantes do [[pobo yao]].

== Cidades ==
A seguinte lista mostra as cidades máis poboadas da provincia de Cantón, sendo a cidade de [[Cantón, China|Cantón]] a capital da provincia.

O xentilicio da provincia e da cidade en lingua galega é ''cantonés, cantonesa.''&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Dicionario; cantonés|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/canton%C3%A9s|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-18|lingua=gl-ES}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Nome da cidade
! Nome en [[Simplificación da escritura chinesa|chinés]]
! Poboación &lt;small&gt;(en [[2010]])&lt;/small&gt;
|-
| 1 . [[Cantón, China|Cantón]]
|广州
|12 700 800
|-
| 2 . [[Shenzhen]]
|深圳
|10 357 938
|-
| 3 . [[Shantou]]
|汕头
|5 391 028
|-
| 4 . [[Foshan]]
|佛山
|7 194 311
|-
| 5 . [[Zhanjiang]]
|湛江
|6 993 304
|-
| 6 . [[Jieyang]]
|揭阳
|5 877 025
|-
| 7 . [[Maoming]]
|茂名
|5 817 753
|-
| 8 . [[Jiangmen]]
|江门
|4 448 871
|-
|9 . [[Zhongshan]]
|中山市
|3 121 000 
|-
| 10 . [[Dongguan]]
|东莞
|2 826 612
|-
| 11 . [[Zhuhai]]
|珠海
|1 560 229
|}

== Subdivisións ==
[[Ficheiro:Location_of_Dinghu_within_Guangdong_(China).png|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png/320px-Location_of_Dinghu_within_Guangdong_%28China%29.png|miniatura|381x381px| Mapa de '''subdivisións de Guangdong'''(prefecturas e distritos).|esquerda]]
[[Ficheiro:View from Zhongshan Sky Wheel 4.jpg|miniatura|Vista desde a noria de [[Zhongshan]].]]
Na '''provincia de Guangdong''' ha as seguintes subdivisións: 

* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel prefectural]]:
** 19 cidades administrativas
** 2 cidades subprovinciais
* a [[División Administrativa da República Popular da China|nivel de distrito]]:
** 23 cidades administrativas
** 41 comarcas
** 3 comunidades autónomas
** 54 distritos
== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Portal|China}}
=== Outros artigos ===
{{Commonscat}}
* [[Provincias da China]]
* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.guangdong.gov.cn Páxina web oficial da sede administrativa]
* [http://www.muztagh.com/images/map/map-of-guangdong-large.jpg Mapa da provincia de Guangdong]
* [http://www.christusrex.org/www1/sdc/guangdng.pdf Información sobre campos de traballo na provincia] 
{{Control de autoridades}}
{{Subdivisións da República Popular da China}}
{{Xeografía en progreso}}
[[Categoría:Provincias da China]]</text>
      <sha1>1cuewo6ayytzlusrtzaaaf0qi1k33sz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Guangdong</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573120</id>
    <redirect title="Provincia de Cantón" />
    <revision>
      <id>6163089</id>
      <timestamp>2022-08-18T23:20:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Gasparoff moveu a páxina &quot;[[Guangdong]]&quot; a &quot;[[Provincia de Cantón]]&quot;: Sinónimos</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Provincia de Cantón]]</text>
      <sha1>14rrqlcuta4p9j59htlc8rfjo3f9hmd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Zhongshan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573121</id>
    <revision>
      <id>6163092</id>
      <timestamp>2022-08-19T00:02:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:it:Special:Redirect/revision/127531999|Zhongshan]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1856" xml:space="preserve">''(Non confundir con Zhenjiang ou Zhangjiang)''{{Primeira entidade subestatal|estado=China|capital=cidade da provincia de Guangdong|poboación=3121000|poboación_ano=2010|idiomas=cantonés, chinés mandarín|poboación_densidade=1749|superficie=1783'7}}
[[Categoria:P281 letta da Wikidata]]
[[Categoria:P395 letta da Wikidata]]
[[Categoria:P856 letta da Wikidata]]
[[Categoria:P2044 letta da Wikidata]]
[[Categoria:P2046 letta da Wikidata]]
'''Zhongshan''', '''Zhongshán''' ou '''Zhongshán Xi''' (en [[Lingua chinesa|chinés]]: 中山 ou 中山市; [[pinyin]] : Zhōngshān ou  Zhōngshān shì, en cantonés transcrito Jung Saan) é unha cidade con status de [[prefectura]] na [[Provincias da República Popular da China|provincia]] de [[Guangdong]][[Provincia de Cantón|,]] no sur da [[República Popular da China]].

== Nome ==
O nome da cidade é un epónimo de Sun Yat-sen, tamén coñecido como Zhongshan. A cidade foi coñecida historicamente como '''Xiangshan''' ata 1925, despois da morte de Sun Yat-sen.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita web|título=About: Zhongshan|url=https://dbpedia.org/page/Zhongshan|páxina-web=dbpedia.org|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt;

== Xeografía ==
Situado ao sur do delta do río Perla. A súa superficie é de 1800 km² e a súa poboación é de 3,1 millóns de habitantes.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Divisións administrativas ===
A cidade de Zhongshan a nivel de prefectura non ten división a nivel de condado. O goberno da cidade xestiona directamente 24 divisións a nivel de cantón (6 subdistritos e 18 aldeas).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==

* [[Provincia de Cantón]]
* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
{{Commonscat}}

=== Ligazóns externas ===

* [https://zs.gov.cn/ Sitio oficial da cidade-prefectura] 
{{Control de autoridades}}{{Portal|China}}
[[Categoría:Cidades da China]]</text>
      <sha1>8t1xs1vhtgnefeg7x6mvqj6dc5xe8a3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163093</id>
      <parentid>6163092</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:04:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1746" xml:space="preserve">''(Non confundir con Zhenjiang ou Zhangjiang)''{{Primeira entidade subestatal|estado=China|capital=cidade da provincia de Guangdong|poboación=3121000|poboación_ano=2010|idiomas=cantonés, chinés mandarín|poboación_densidade=1749|superficie=1783'7}}
'''Zhongshan''', '''Zhongshán''' ou '''Zhongshán Xi''' (en [[Lingua chinesa|chinés]]: 中山 ou 中山市; [[pinyin]] : Zhōngshān ou  Zhōngshān shì, en cantonés transcrito Jung Saan) é unha cidade con status de [[prefectura]] na [[Provincias da República Popular da China|provincia]] de [[Guangdong]][[Provincia de Cantón|,]] no sur da [[República Popular da China]].

== Nome ==
O nome da cidade é un epónimo de Sun Yat-sen, tamén coñecido como Zhongshan. A cidade foi coñecida historicamente como '''Xiangshan''' ata 1925, despois da morte de Sun Yat-sen.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita web|título=About: Zhongshan|url=https://dbpedia.org/page/Zhongshan|páxina-web=dbpedia.org|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt;

== Xeografía ==
[[Ficheiro:Zhongshan007.jpg|esquerda|miniatura|Zona de peóns en Zhongshan]]
Situado ao sur do delta do río Perla. A súa superficie é de 1800 km² e a súa poboación é de 3,1 millóns de habitantes.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Divisións administrativas ===
A cidade de Zhongshan a nivel de prefectura non ten división a nivel de condado. O goberno da cidade xestiona directamente 24 divisións a nivel de cantón (6 subdistritos e 18 aldeas).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==

* [[Provincia de Cantón]]
* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
{{Commonscat}}

=== Ligazóns externas ===

* [https://zs.gov.cn/ Sitio oficial da cidade-prefectura] 
{{Control de autoridades}}{{Portal|China}}
[[Categoría:Cidades da China]]</text>
      <sha1>lbxpgu98zxcxlux9plxdpb6f2eogfw5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163094</id>
      <parentid>6163093</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T00:06:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1806" xml:space="preserve">''(Non confundir con Zhenjiang ou Zhangjiang)''{{Primeira entidade subestatal|estado=China|capital=cidade da provincia de Guangdong|poboación=3121000|poboación_ano=2010|idiomas=cantonés, chinés mandarín|poboación_densidade=1749|superficie=1783'7|imaxe_mapa=Zhongshan_in_China.png}}
'''Zhongshan''', '''Zhongshán''' ou '''Zhongshán Xi''' (en [[Lingua chinesa|chinés]]: 中山 ou 中山市; [[pinyin]] : Zhōngshān ou  Zhōngshān shì, en cantonés transcrito Jung Saan) é unha cidade con status de [[prefectura]] na [[Provincias da República Popular da China|provincia]] de [[Guangdong]][[Provincia de Cantón|,]] no sur da [[República Popular da China]].

== Nome ==
O nome da cidade é un epónimo de Sun Yat-sen, tamén coñecido como Zhongshan. A cidade foi coñecida historicamente como '''Xiangshan''' ata 1925, despois da morte de Sun Yat-sen.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita web|título=About: Zhongshan|url=https://dbpedia.org/page/Zhongshan|páxina-web=dbpedia.org|data-acceso=2022-08-18}}&lt;/ref&gt;

== Xeografía ==
[[Ficheiro:Zhongshan007.jpg|esquerda|miniatura|Zona de peóns en Zhongshan]]
Situado ao sur do delta do río Perla. A súa superficie é de 1800 km² e a súa poboación é de 3,1 millóns de habitantes.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Divisións administrativas ===
A cidade de Zhongshan a nivel de prefectura non ten división a nivel de condado. O goberno da cidade xestiona directamente 24 divisións a nivel de cantón (6 subdistritos e 18 aldeas).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|China}}
* [[Provincia de Cantón]]
* [[Mar da China Meridional]]
* [[Estreito de Taiwán]]
{{Commonscat}}

=== Ligazóns externas ===

* [https://zs.gov.cn/ Sitio oficial da cidade-prefectura] 
{{Control de autoridades}}{{Xeografía en progreso}}
[[Categoría:Cidades da China]]</text>
      <sha1>82hoon0552bqet4n93lpoibf4v9ulws</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wang Yue</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573122</id>
    <revision>
      <id>6163102</id>
      <timestamp>2022-08-19T01:01:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:fr:Special:Redirect/revision/191335900|Mort de Wang Yue]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12391" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}

'''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como &quot;'''Xiao Yue Yue'''&quot; (小悅悅, &quot;pequena Yue Yue&quot;), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións en [[China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;

== O accidente ==
Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}&lt;/ref&gt; Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Qu dixo: ''&quot;Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural&quot;''.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso.

== Caso xudicial ==
O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.&lt;ref name=&quot;Huffingtonpost&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/05/26/chinese-driver-on-trial-after-hit-and-run_n_1547692.html}}&lt;/ref&gt; O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.&lt;ref name=&quot;bbcnews&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-19498727}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref name=&quot;nydailynews&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence}}&lt;/ref&gt;

== Reacción pública ==
O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.&lt;ref name=&quot;YueFox&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;.

Anteriormente, tiña habido outros incidentes en China, como o incident Peng Yu en [[2006]] &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de &quot;unha chamada de atención para todos&quot;. O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas.

En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [en China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''&quot;Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década&quot;'' &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm}}&lt;/ref&gt;

== Consecuencias ==
Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; 

Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha lei sobre &quot; [[bos samaritanos]] &quot;, que &quot; penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde&quot;.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot; /&gt; O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law}}&lt;/ref&gt;

Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: &quot;É moi triste que non falemos realmente entre nós&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt;

=== Outros Incidentes ===
Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html}}&lt;/ref&gt; Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de &quot; valores tradicionais chineses&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; {{,}}   O rescate recibiu unha gran cobertura mediática grazas ás fotografías de Wang Ronggui&lt;ref&gt;{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}&lt;/ref&gt;

Outros incidentes posteriores en China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==

* [[Efecto do espectador]]
* [[Kitty Genovese]]
{{Portal|China}}{{Control de autoridades}}
[[Catégorie:Wikipédia:Article biographique]]
[[Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Général]]

{{DEFAULTSORT:Wang Yue}}

[[Categoría:Finados en 2011]]</text>
      <sha1>owz1rmp9i6j3g83agymvurlrajz8clc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163103</id>
      <parentid>6163102</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:02:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12400" xml:space="preserve">{{Enuso}}{{Biografía|nome=}}

'''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como &quot;'''Xiao Yue Yue'''&quot; (小悅悅, &quot;pequena Yue Yue&quot;), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións en [[China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;

== O accidente ==
Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}&lt;/ref&gt; Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Qu dixo: ''&quot;Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural&quot;''.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso.

== Caso xudicial ==
O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.&lt;ref name=&quot;Huffingtonpost&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/05/26/chinese-driver-on-trial-after-hit-and-run_n_1547692.html}}&lt;/ref&gt; O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.&lt;ref name=&quot;bbcnews&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-19498727}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref name=&quot;nydailynews&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence}}&lt;/ref&gt;

== Reacción pública ==
O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.&lt;ref name=&quot;YueFox&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;.

Anteriormente, tiña habido outros incidentes en China, como o incident Peng Yu en [[2006]] &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}&lt;/ref&gt;{{,}}&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de &quot;unha chamada de atención para todos&quot;. O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas.

En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [en China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''&quot;Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década&quot;'' &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm}}&lt;/ref&gt;

== Consecuencias ==
Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; 

Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha lei sobre &quot; [[bos samaritanos]] &quot;, que &quot; penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde&quot;.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot; /&gt; O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law}}&lt;/ref&gt;

Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: &quot;É moi triste que non falemos realmente entre nós&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt;

=== Outros Incidentes ===
Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html}}&lt;/ref&gt; Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de &quot; valores tradicionais chineses&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; {{,}}   O rescate recibiu unha gran cobertura mediática grazas ás fotografías de Wang Ronggui&lt;ref&gt;{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}&lt;/ref&gt;

Outros incidentes posteriores en China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==

* [[Efecto do espectador]]
* [[Kitty Genovese]]
{{Portal|China}}{{Control de autoridades}}
[[Catégorie:Wikipédia:Article biographique]]
[[Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Général]]

{{DEFAULTSORT:Wang Yue}}

[[Categoría:Finados en 2011]]</text>
      <sha1>0zp8mhuc7q7085541ef4tnmyfbmx808</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163104</id>
      <parentid>6163103</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:11:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12610" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}

'''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como &quot;'''Xiao Yue Yue'''&quot; (小悅悅, &quot;pequena Yue Yue&quot;), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións en [[China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;

== O accidente ==
Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}&lt;/ref&gt; Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Qu dixo: ''&quot;Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural&quot;''.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso.

=== Caso xudicial ===
O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=HuffPost - Breaking News, U.S. and World News|url=https://www.huffpost.com/|páxina-web=HuffPost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt; O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence|páxina-web=nydailynews.com|título=Yueyue-Wang-Yue-light-sentence}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;

=== Reacción pública ===
O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;YueFox&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;.

Anteriormente, tiña habido outros incidentes en China, como o incident Peng Yu en [[2006]] &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de &quot;unha chamada de atención para todos&quot;. O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas.

En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [en China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''&quot;Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década&quot;.''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm|páxina-web=chinadaily.com.cn|título=Opinion}}&lt;/ref&gt;

== Consecuencias ==
Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; 

Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha &quot;lei sobre [[bos samaritanos]]&quot;, que &quot; penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde&quot;.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot; /&gt; O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Shenzhen introduces Good Samaritan law|url=https://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law|páxina-web=South China Morning Post|data=Invalid Date|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: &quot;É moi triste que non falemos realmente entre nós&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt;

=== Outros Incidentes ===
Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html|páxina-web=english.peopledaily.com.cn|título=7633050|lingua=EN}}&lt;/ref&gt; Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de &quot; valores tradicionais chineses&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; {{,}}   O rescate recibiu unha gran cobertura mediática grazas ás fotografías de Wang Ronggui&lt;ref&gt;{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}&lt;/ref&gt;

Outros incidentes posteriores en China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot;-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;0&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
* [[Efecto do espectador]]
* [[Kitty Genovese]]
{{Portal|China}}
{{Control de autoridades}}
{{DEFAULTSORT:Wang Yue}}
[[Categoría:Finados en 2011]]</text>
      <sha1>c4wztvdirg628tq0em3nhb3urb8o3tj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163105</id>
      <parentid>6163104</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:12:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>/* Véxase tamén */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12602" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}

'''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como &quot;'''Xiao Yue Yue'''&quot; (小悅悅, &quot;pequena Yue Yue&quot;), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións en [[China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;

== O accidente ==
Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}&lt;/ref&gt; Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Qu dixo: ''&quot;Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural&quot;''.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso.

=== Caso xudicial ===
O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=HuffPost - Breaking News, U.S. and World News|url=https://www.huffpost.com/|páxina-web=HuffPost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt; O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence|páxina-web=nydailynews.com|título=Yueyue-Wang-Yue-light-sentence}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;

=== Reacción pública ===
O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;YueFox&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;.

Anteriormente, tiña habido outros incidentes en China, como o incident Peng Yu en [[2006]] &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de &quot;unha chamada de atención para todos&quot;. O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas.

En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [en China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''&quot;Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década&quot;.''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm|páxina-web=chinadaily.com.cn|título=Opinion}}&lt;/ref&gt;

== Consecuencias ==
Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; 

Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha &quot;lei sobre [[bos samaritanos]]&quot;, que &quot; penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde&quot;.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot; /&gt; O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Shenzhen introduces Good Samaritan law|url=https://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law|páxina-web=South China Morning Post|data=Invalid Date|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: &quot;É moi triste que non falemos realmente entre nós&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt;

=== Outros Incidentes ===
Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html|páxina-web=english.peopledaily.com.cn|título=7633050|lingua=EN}}&lt;/ref&gt; Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de &quot; valores tradicionais chineses&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; O rescate recibiu unha gran cobertura mediática grazas ás fotografías de Wang Ronggui&lt;ref&gt;{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}&lt;/ref&gt;

Outros incidentes posteriores en China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot;-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;0&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Portal|China}}
* [[Efecto do espectador]]
* [[Kitty Genovese]]
{{Control de autoridades}}
{{DEFAULTSORT:Wang Yue}}
[[Categoría:Finados en 2011]]</text>
      <sha1>axfk2p588lbage32fnjhygc8cm2vhrm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163106</id>
      <parentid>6163105</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:28:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>/* Outros Incidentes */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12602" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}

'''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como &quot;'''Xiao Yue Yue'''&quot; (小悅悅, &quot;pequena Yue Yue&quot;), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións en [[China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;

== O accidente ==
Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}&lt;/ref&gt; Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Qu dixo: ''&quot;Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural&quot;''.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso.

=== Caso xudicial ===
O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=HuffPost - Breaking News, U.S. and World News|url=https://www.huffpost.com/|páxina-web=HuffPost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt; O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence|páxina-web=nydailynews.com|título=Yueyue-Wang-Yue-light-sentence}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;

=== Reacción pública ===
O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}&lt;/ref&gt;, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;YueFox&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;.

Anteriormente, tiña habido outros incidentes en China, como o incident Peng Yu en [[2006]] &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}&lt;/ref&gt;, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de &quot;unha chamada de atención para todos&quot;. O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas.

En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [en China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''&quot;Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década&quot;.''&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm|páxina-web=chinadaily.com.cn|título=Opinion}}&lt;/ref&gt;

== Consecuencias ==
Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt; 

Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha &quot;lei sobre [[bos samaritanos]]&quot;, que &quot; penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde&quot;.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.&lt;ref name=&quot;YueWSJ&quot; /&gt; O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Shenzhen introduces Good Samaritan law|url=https://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law|páxina-web=South China Morning Post|data=Invalid Date|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: &quot;É moi triste que non falemos realmente entre nós&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}&lt;/ref&gt;

=== Outros Incidentes ===
Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html|páxina-web=english.peopledaily.com.cn|título=7633050|lingua=EN}}&lt;/ref&gt; Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de &quot; valores tradicionais chineses&quot;.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; O rescate recibiu unha gran cobertura dos medios grazas ás fotografías de Wang Ronggui&lt;ref&gt;{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}&lt;/ref&gt;

Outros incidentes posteriores en China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot;-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;0&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Portal|China}}
* [[Efecto do espectador]]
* [[Kitty Genovese]]
{{Control de autoridades}}
{{DEFAULTSORT:Wang Yue}}
[[Categoría:Finados en 2011]]</text>
      <sha1>kpx2ewnczo9juk6ri3rvfa6j2axr7j8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Blwchfardd</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573123</id>
    <revision>
      <id>6163109</id>
      <timestamp>2022-08-19T01:46:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" xml:space="preserve">{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 19 de agosto de 2022 ás 01:46 (UTC)</text>
      <sha1>3hkc1vou3ujr23iwy8j333k94wc6m89</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163110</id>
      <parentid>6163109</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:46:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>O contido da páxina foi substituído por &quot;{{visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{visitas}}</text>
      <sha1>97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Nennio</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573124</id>
    <revision>
      <id>6163111</id>
      <timestamp>2022-08-19T01:46:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" xml:space="preserve">{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 19 de agosto de 2022 ás 01:46 (UTC)</text>
      <sha1>3hkc1vou3ujr23iwy8j333k94wc6m89</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163112</id>
      <parentid>6163111</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T01:47:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>O contido da páxina foi substituído por &quot;{{visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{visitas}}</text>
      <sha1>97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Ex Machina (filme)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573125</id>
    <revision>
      <id>6163115</id>
      <timestamp>2022-08-19T02:03:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" xml:space="preserve">{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 19 de agosto de 2022 ás 02:03 (UTC)</text>
      <sha1>76vnotudlsc2sd11d3trtilcgy3lhxm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163116</id>
      <parentid>6163115</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:03:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>O contido da páxina foi substituído por &quot;{{visitas}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11" xml:space="preserve">{{visitas}}</text>
      <sha1>97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Regencós</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573126</id>
    <revision>
      <id>6163118</id>
      <timestamp>2022-08-19T02:08:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Traducido de|es|Regencos}} {{Traducido de|ca|Regencós}} {{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="181" xml:space="preserve">{{Traducido de|es|Regencos}}
{{Traducido de|ca|Regencós}}
{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 19 de agosto de 2022 ás 02:08 (UTC)</text>
      <sha1>6pbzwdp7fv641zh5bqihgrxn0w4yier</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163119</id>
      <parentid>6163118</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T02:08:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70" xml:space="preserve">{{Traducido de|es|Regencos}}
{{Traducido de|ca|Regencós}}
{{visitas}}</text>
      <sha1>m1d8cp07zjatkwfni8tfugjyvhibslj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Osvaldo Aranha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573127</id>
    <revision>
      <id>6163120</id>
      <timestamp>2022-08-19T03:11:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:pt:Special:Redirect/revision/62920252|Osvaldo Aranha]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21334" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}{{Político|nome=Osvaldo Aranha|partido=[[Partido Republicano Rio-grandense|PRR]]}}'''Osvaldo Euclides de Sousa Aranha''' &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.fgv.br/cpdoc/acervo/dicionarios/verbete-biografico/osvaldo-euclides-de-sousa-aranha|título=Verbete biográfico; Osvaldo Euclides de Sousa Aranha|páxina-web=www.fgv.br}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;O nome do biografado era '''''Oswaldo Euclydes de Souza Aranha''''' na ortografía de orixe.&lt;/ref&gt; &lt;small&gt;GCC • [[Orde Militar de Sant'Iago da Espada|GCSE]]&lt;/small&gt; nado o 15 de febreiro de [[1894]] e finado o 27 de xaneiro de [[1960]] no [[Río de Xaneiro]], foi un [[Político, política|político]], [[Diplomacia|diplomático]] e [[Avogado, avogada|avogado]] [[brasileiro]], que acadou protagonismo nacional en [[1930]] baixo o goberno de [[Getúlio Vargas]]. &lt;ref name=&quot;uxl&quot;&gt;[http://findarticles.com/p/articles/mi_gx5221/is_2005/ai_n19134592 Osvaldo Aranha] from ''U·X·L Newsmakers'', via findarticles.com&lt;/ref&gt;

É coñecido na política internacional por facer presión para a creación do [[Israel|Estado de Israel]] como xefe da delegación brasileira ante as [[Organización das Nacións Unidas|Nacións Unidas]] (ONU) e foi presidente da Asemblea Xeral da ONU en [[1947]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.un.org/en/ga/president/index.shtml|título=Presidents of the General Assembly of the United Nations|data-acceso=2021-02-13}}&lt;/ref&gt; Como xefe da delegación, foi presidente da primeira sesión extraordinaria da [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] en 1947 &lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|nome=|data=20 de setembro de 2016|título=Tradição do Brasil abrir a Assembleia da ONU começou com Oswaldo Aranha|url=http://www1.folha.uol.com.br/mundo/2016/09/1814891-tradicao-do-brasil-abrir-a-assembleia-da-onu-comecou-com-oswaldo-aranha.shtml|revista=Folha de S.Paulo|data-acceso=30 de xaneiro de 2018|apelidos=}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita libro|url=http://cpdoc.fgv.br/producao/dossies/AEraVargas1/biografias/oswaldo_aranha|título=Aranha, Osvaldo|apelidos=Moreira|nome=Regina da Luz|ano=2001|apelidos-editor=Abreu|volume=v. 1|lugar=Rio de Janeiro|páxinas=281-310|ISBN=8522503419|ref=DHBB}}&lt;/ref&gt; durante a votación da AXNU 181 sobre o plan de partición das Nacións Unidas para [[Palestina (rexión)|Palestina]], na que adiou a votación por tres días para garantir a súa aprobación.&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=KzPOYgEACAAJ&amp;dq=Servant+of+God+Zafrulla+Khan&amp;hl=en&amp;ei=Ymm9ToaNC4uT8gPAxYSYBA&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;redir_esc=y Servant of God: a personal narrative, Muhammad Zafrulla Khan, 1983] ''Pakistan's representative [[Muhammad Zafarullah Khan]]: &quot;At about lunch time [on 26 November] a rumour was heard that the president [of the Assembly] did not intend to proceed to the vote that day... His excuses were flimsy, but he was adamant. At the end of the afternoon sitting he adjourned the session to Friday morning. On Thursday President Truman put through personal telephone calls to certain heads of state and persuaded them to shift their position on the question of the partition of Palestine from opposition to support.&quot;'' O representante de [[Paquistán]], Muhammad Zafarullah Khan: &quot;Aproximadamente á hora do xantar [o 26 de novembro] escoitouse un rumor de que o presidente [da [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas|Asemblea]]] non tiña a intención de proceder á votación ese día... As súas escusas eran débiles, pero foi inflexible. Ao final da sesión da tarde, aprazou a sesión para o venres pola mañá. O xoves o presidente [[Harry S. Truman|Truman]] fixo chamadas telefónicas persoais a certos [[Xefe de Estado|xefes de Estado]] e convenceunos para que cambiasen a súa posición sobre a cuestión da partición de [[Palestina (rexión)|Palestina]] de oposición a apoio&quot;.

&lt;/ref&gt; Polos seus esforzos na situación palestina, foi indicado para o [[Premio Nobel da Paz]] de 1948.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=474|título=Nobel Nomination Database: Oswaldo Euclides de Sousa Aranha|data-acceso=15 de febreiro de 2019}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==

=== Primeiros anos ===
Fillo de Luísa de Freitas Vale Aranha, por quen foi alfabetizado, e do [[coronel]] da Guarda Nacional e [[Granxa|''fazendeiro'']] Euclides Egídio de Sousa Aranha ([[1864]]-[[1929]]), propietario da ''estância'' (gandería) Alto Uruguai, en Itaqui (interior do [[Río Grande do Sur|Río Grande do Sul]]). Pasou a súa infancia en [[Alegrete]], a cidade que fundara o seu avó.

Asistiu ao Colexio Militar e á Facultade de Ciencias Xurídicas e Sociais do [[Río de Xaneiro|Río de Janeiro]], na actualidade a Facultade Nacional de Dereito da [[Universidade Federal do Río de Xaneiro]]. Tamén estudou en [[París]] antes de exercer a avogacía no seu estado natal e ingresar na [[política]].

En [[1923]], cando estalou a loita fratricida entre os ''&quot;chimangos&quot;'' (aliados de [[Borges de Medeiros]] - presidente do Estado) e os ''&quot;maragatos&quot;'' (opositores á súa quinta reelección), tomou as armas e loitou a favor do sistema republicano de Borges de Medeiros. 

En [[1925]] foi [[Alcalde, alcaldesa|prefeito]] de [[Alegrete]]. Despois introduciu moitas modernizacións, como o sistema de sumidoiros da cidade. Coa súa peculiar diplomacia conseguiu a paz entre as familias separadas polos conflitos políticos de 1923.

Dous anos despois foi elixido deputado federal. En [[1928]] pasou a ser secretario de Interior, onde dedicou grandes esforzos a labores educativas.

=== Proxección nacional ===
[[Ficheiro:Osvaldo_Aranha,_Getúlio_Vargas,_Souza_Costa,_Almirante_Guilhen_e_Waldemar_Falcão,_1939.tif|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Osvaldo_Aranha%2C_Get%C3%BAlio_Vargas%2C_Souza_Costa%2C_Almirante_Guilhen_e_Waldemar_Falc%C3%A3o%2C_1939.tif/lossy-page1-220px-Osvaldo_Aranha%2C_Get%C3%BAlio_Vargas%2C_Souza_Costa%2C_Almirante_Guilhen_e_Waldemar_Falc%C3%A3o%2C_1939.tif.jpg|esquerda|miniatura| De esquerda a dereita: Waldemar Falcão, Almirante Guilhem, Osvaldo Aranha, Souza Costa e Getúlio Vargas, 1939. [[Arquivo Nacional do Brasil|Arquivo Nacional.]]]]
Amigo de [[Getúlio Vargas]], foi o gran articulador da campaña da Alianza Liberal nas eleccións, actuando entre bastidores para organizar o levantamento armado que derrotou a [[Washington Luís Pereira de Sousa|Washington Luís]] e fixo realidade a Revolución de 1930.

Ante a vitoria do movemento, Osvaldo Aranha negociou coa ''Junta Governativa Provisória'' de [[1930]], no Río de Xaneiro, a entrega do goberno a Vargas. Posteriormente, foi nomeado Ministro da Xustiza e, en [[1931]], Ministro de Facenda. Neste cargo, impulsou o cobro de préstamos que os estados e municipios tiñan contratado no estranxeiro, no período anterior a 1930, con vistas á consolidación global da [[débeda externa]] brasileira.

Excluído do proceso político de elección do interventor en [[Minas Xerais]], Osvaldo Aranha renunciou ao seu cargo en [[1934]]. No mesmo ano, aceptou o cargo de embaixador en [[Washington, D.C.|Washington]].

Nese período como embaixador, ficou impresionado coa democracia estadounidense. Actuou sempre en defensa das relacións brasileiras cos [[Estados Unidos]] e fíxose amigo persoal do presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]]. Prestixiado no seu cargo, foi convidado a palestras por todo o país.

O 20 de xaneiro de [[1934]] recibiu a Gran Cruz da [[Orde Militar de Sant'Iago da Espada]] de [[Estado Novo|Portugal]].&lt;ref name=&quot;OHne&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154|título=Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas|apelidos=|data=|data-acceso=2016-04-03|outros=Resultado da busca de &quot;Osvaldo Aranha&quot;.}}&lt;/ref&gt;

Dimitiu como embaixador por non aceptar os camiños que Brasil trazara coa declaración do Estado Novo en [[1937]]. En marzo de [[1938]], foi convencido polo seu amigo Vargas para asumir o Ministerio de Asuntos Exteriores e, nese cargo, loitou contra elementos ''xermanófilos'' dentro do Estado Novo, na procura dunha relación máis estreita cos Estados Unidos, no período convulso antes da [[Segunda guerra mundial]]. Baixo a súa dirección, o Itamaraty (''Ministério das Relações Exteriores'') sufriu importantes reformas administrativas.

=== Proxección internacional ===
[[Ficheiro:OsvalAranha_preside_a_Assembleia_das_Nações_Unidas.tif|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/OsvalAranha_preside_a_Assembleia_das_Na%C3%A7%C3%B5es_Unidas.tif/lossy-page1-220px-OsvalAranha_preside_a_Assembleia_das_Na%C3%A7%C3%B5es_Unidas.tif.jpg|esquerda|miniatura| Osvaldo Aranha preside a Asemblea das Nacións Unidas, 1947. [[Arquivo Nacional do Brasil|Arquivo Nacional.]]]]
No proceso de implicación brasileira na Segunda guerra mundial, Aranha xogou un papel fundamental, representando a ala ''pan-americanista'' no goberno, defendendo a alianza con [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], sempre en oposición aos xefes militares, liderados principalmente polo Ministro da Guerra, [[Eurico Gaspar Dutra]], que eran partidarios do achegamento á [[Alemaña|Alemaña nazi]].

Na Conferencia de Río, en xaneiro de [[1942]], presidida por Osvaldo Aranha, Brasil e todos os países americanos decidiron cortar as relacións cos países do [[Potencias do Eixe|Eixo]], agás [[Arxentina]] e [[Chile]], que o farían máis tarde. A decisión foi unha vitoria para as conviccións panamericanas de Aranha.

En 1[[944]] Aranha dimite como [[chanceler]], tras quedar debilitado no goberno e polo feche da Sociedade dos Amigos da América, da que era vicepresidente. Para moitos observadores da época, Aranha era o candidato natural nas eleccións de [[1945]], pero a súa escasa base política e a súa fidelidade a Vargas impedironlle presentarse ás eleccións.
[[Ficheiro:Osvaldo_Aranha_conversa_nas_Nações_Unidas_com_(da_esquerda_para_direita)_o_embaixador_do_Líbano,_Charles_Malik,_Camille_Chambun,_Ministro_do_Interior_do_Líbano_e_o_general_e_Presidente_do_Senado_do_Iraque_Noury_As-Said,_1947.tif|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Osvaldo_Aranha_conversa_nas_Na%C3%A7%C3%B5es_Unidas_com_%28da_esquerda_para_direita%29_o_embaixador_do_L%C3%ADbano%2C_Charles_Malik%2C_Camille_Chambun%2C_Ministro_do_Interior_do_L%C3%ADbano_e_o_general_e_Presidente_do_Senado_do_Iraque_Noury_As-Said%2C_1947.tif/lossy-page1-220px-thumbnail.tif.jpg|miniatura| Osvaldo Aranha conversa nas Nacións Unidas cos embaixadores do [[Líbano]] e [[Iraq]], 1947. [[Arquivo Nacional do Brasil|Arquivo Nacional.]]]]
Regresou á escena política en [[1947]], como xefe da delegación brasileira ante as recentemente creadas [[Organización das Nacións Unidas|Nacións Unidas]] (ONU). Presidiu a Segunda [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas|Asemblea Xeral da ONU]] que votou o Plan da ONU para a partición de Palestina en 1947, que culminou coa creación do [[Israel|Estado de Israel]], feito que lle valeu a Aranha a gratitude dos [[Pobo xudeu|xudeus]] [[Sionismo|sionistas]] polas súas accións.

En [[1953]], durante a segunda administración de Vargas, regresou ao Ministerio de Facenda e introduciu reformas co obxectivo de estabilizar a caótica situación económica que atravesaba o país. Coa tráxica morte do seu amigo Vargas, Osvaldo Aranha retírase do goberno e comeza a centrarse nos seus negocios persoais e na lei. Durante o goberno de [[Juscelino Kubitschek]], regresou á ONU, á fronte da delegación brasileira, para rematar con éxito a súa carreira política.

O 31 de maio de [[1958]] recibiu a Gran Cruz da Orde Militar de Cristo de [[Estado Novo|Portugal]].&lt;ref name=&quot;OHne&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154|título=Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas|apelidos=|data=|data-acceso=2016-04-03|outros=Resultado da busca de &quot;Osvaldo Aranha&quot;.}}&lt;/ref&gt;

== Pasamento ==
[[Ficheiro:Aranyajerusalem.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Aranyajerusalem.jpg/220px-Aranyajerusalem.jpg|miniatura| Placa en memoria de Osvaldo Aranha en [[Xerusalén|Xerusalém]].]]
Na noite do 27 de xaneiro de [[1960]], Osvaldo Aranha morreu [[Infarto agudo de miocardio|dun infarto]] na rúa Cosme Velho nº 415, no Río de Xaneiro. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://almanaque.folha.uol.com.br/brasil_28jan1960.htm|título=Banco de Dados Folha - Acervo de Jornais|data-acceso=2021-02-13}}&lt;/ref&gt; O seu funeral, ao que asistiron miles de persoas, reuniu aos principais nomes da política brasileira, entre eles o presidente [[Juscelino Kubitschek|Kubitschek]] (que foi un dos que levaba o cadaleito de Aranha), [[Tancredo Neves]] e [[Horacio Lafer|Horácio Lafer]].

== Homenaxes ==
Por ter sido un dos articuladores da creación do estado de Israel, foi homenaxeado prestando o seu nome a unha rúa de [[Tel Aviv]], [[Israel]].&lt;ref&gt;{{Cita web|nome=|url=https://streetsofisrael.wordpress.com/2014/02/26/5-things-you-need-to-know-about-oswaldoaranya/|título=5 Things You Need to Know About… Oswaldo Aranya|data=2014-02-26|data-acceso=2022-01-29|lingua=en|páxina-web=streets of israel}}&lt;/ref&gt; Polo mesmo motivo, tamén hai unha rúa que leva o seu nome en [[Bersebá|Beersheba]], Israel, situada no campus universitario Ben-Gurion do Néguev. Tamén hai unha praza en [[Xerusalén|Xerusalém]] que leva o seu nome e unha rúa en Ramat Gan. En [[Porto Alegre]] en 1930 foi homenaxeado a través da avenida Osvaldo Aranha, situada no Bairro Bom Fim, onde viven centos de familias inmigrantes xudías. Tamén foi homenaxeado na cidade de [[São Paulo]] (no barrio do Brooklin), coa creación do Ginásio Estadual Vocacional Oswaldo Aranha, escola que formaba parte do SEV ([[:pt:Serviço_de_Ensino_Vocacional|Serviço de Ensino Vocacional]]).

O filete &lt;nowiki&gt;&lt;i&gt;à Osvaldo Aranha&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt; é un prato típico carioca, bautizado en homenaxe ao político.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.papodebar.com/conheca-o-file-oswaldo-aranha/|título=Conheça o Filé Oswaldo Aranha » Papo de Bar|data=2012-11-15|data-acceso=2021-02-13|lingua=pt-BR}}&lt;/ref&gt;

Ingresou no &quot;[[:pt:Panteão_da_Pátria_e_da_Liberdade_Tancredo_Neves|Livro dos Heróis e Heroínas da Pátria]]&quot; o 17 de abril de 2020.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/_Ato2019-2022/2020/Lei/L13991.htm|título=L13991|data-acceso=2021-02-13}}&lt;/ref&gt;

== Familia e acervo ==
[[Ficheiro:Osvaldo_Euclides_de_Sousa_Aranha,_Ministro_das_Relações_Exteriores..tif|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Osvaldo_Euclides_de_Sousa_Aranha%2C_Ministro_das_Rela%C3%A7%C3%B5es_Exteriores..tif/lossy-page1-220px-Osvaldo_Euclides_de_Sousa_Aranha%2C_Ministro_das_Rela%C3%A7%C3%B5es_Exteriores..tif.jpg|miniatura| En [[1940]].]]
Membro dunha familia tradicional do [[Rexión Sueste do Brasil|sueste do Brasil]], a cidade de [[Campinas]], no [[Estado de São Paulo]]: os Sousas Aranha; era bisneto da vizcondesa de Campinas, María Luzia de Sousa Aranha. Neto de Martim Egídio de Sousa Aranha ([[1839]]-[[1884]]) e Talvina do Amaral Nogueira. Tamén era membro doutra familia tradicional do sueste de Brasil e do [[Río Grande do Sur|Rio Grande do Sul]], os Freitas Vale, sendo descendente do barón de Ibirocaí, primo do ministro de Asuntos Exteriores [[Ciro de Freitas Vale]], sobriño do [[senador]] [[Eurico de Freitas Vale]] e curmán do senador [[Jose de Freitas Vale|José de Freitas Vale]]. Casou con Delminda Benvinda Gudolle, e os seus fillos foron: Luísa Zilda Aranha, que casou con Sérgio Correia Afonso da Costa, Euclides Aranha, Osvaldo Aranha e Delminda Gudolle Aranha, que casou co embaixador Antônio Correia do Lago, pais do libreiro e coleccionista Pedro Correia do Lago.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://epoca.globo.com/edic/20000327/cult3.htm|título=Pedro Corrêa do Lago|data-acceso=2013-01-14|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100120094432/http://epoca.globo.com/edic/20000327/cult3.htm|dataarquivo=2010-01-20|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

Herdou dos seus pais unha extensa propiedade rural e o gusto polos libros. Lector compulsivo, adoraba escribir cartas e publicou discursos e conferencias. Entre os seus autores preferidos estaban [[Victor Hugo]], [[José Maria Eça de Queirós|Eça de Queirós]], [[Joaquim Nabuco]], [[Joaquim Maria Machado de Assis|Machado de Assis]] e, aínda que non era [[Positivismo|positivista]], gustaba de ler as obras do [[filósofo]] [[Auguste Comte|Augusto Comte]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.recantodasletras.com.br/biografias/4862500|título=OSVALDO ARANHA - POLITICO - (65 anos) * Alegrete, RS (15/02/1894) + Rio de Janeiro, RJ (27/01/1960) - AQUARIO|data-acceso=2022-01-29|lingua=pt-BR}}&lt;/ref&gt;

Unha análise exhaustiva da súa colección de libros é realizada por profesores da Universidade da Rexión Campanha de Alegrete, en Rio Grande do Sul. En total, 11.485 volumes están rexistrados na súa biblioteca persoal. Os profesores pretenden esbozar un novo perfil da personalidade histórica de Osvaldo Aranha.
[[Categoria:!Artigos que carecem de notas de rodapé desde maio de 2017]]
[[Categoria:!Artigos que carecem de notas de rodapé sem indicação de tema]]
Os traballos do xurista Rui Barbosa, estadista e ministro de Facenda da República, ocupan un lugar destacado no seu acervo. Inicialmente con 4.585 libros, a colección foi doada polo propio Osvaldo en 1942, e posteriormente, en [[1962]], máis de 7.000 exemplares de diversas obras foron doados pola familia do exministro. Ademais, a colección tamén comprende máis de mil recortes de xornais, realizados a petición do diplomático, sobre o publicado na prensa sobre el: estes recortes forman parte da colección do Museo Oswaldo Aranha, tamén en Alegrete. Entre os tesouros da colección atópase a colección do xornal ''A Federação (1884-1937)'', órgano oficial do Partido Republicano do Rio Grande, autografiada polo líder federalista Joaquim Francisco de Assis Brasil.
[[Categoria:!Artigos que carecem de notas de rodapé desde maio de 2017]]
[[Categoria:!Artigos que carecem de notas de rodapé sem indicação de tema]]
Entre os seus netos, Osvaldo Aranha tivo a [[Pedro Correa do Lago|Pedro Corrêa do Lago]], un recoñecido escritor,&lt;ref&gt;{{Cita web|nome=|url=https://www.em.com.br/app/noticia/cultura/62,355,59,45/2017/07/11/noticias-artes-e-livros,209469/pedro-correa-do-lago-lanca-a-fotobiografia-do-avo-oswaldo-aranha.shtml|título=Pedro Correa do Lago lança a fotobiografia do avó, Oswaldo Aranha|data=|data-acceso=2021-02-13|lingua=pt-BR}}&lt;/ref&gt; e a André Corrêa do Lago, &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.conib.org.br/oscar-niemeyer-projeta-memorial-em-homenagem-a-oswaldo-aranha-no-rio-grande-do-sul/|título=Oscar Niemeyer projeta memorial em homenagem a Oswaldo Aranha, no Rio Grande do Sul|data=2012-02-23|data-acceso=2021-02-13|lingua=pt-BR}}&lt;/ref&gt; embaixador en Brasil na [[India]] no momento en que axudou a desbloquear o transporte de vacinas desde a India na [[Pandemia de COVID-19|pandemia de coronavirus]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://politicalivre.com.br/2021/02/bolsonaro-planeja-reforma-ministerial-a-conta-gotas-para-testar-fidelidade-de-centrao/|título=Bolsonaro planeja reforma ministerial a conta-gotas para testar fidelidade de centrão {{!}} Política Livre|data-acceso=2021-02-13|lingua=en}}&lt;/ref&gt; nun momento no que [[Brasil]] afrontaba grandes dificultades polo esgotamento de Ernesto Araújo, entón ministro de Asuntos Exteriores, que se enfrontaba a impasses con [[República Popular da China|China]] e [[India]]. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://economia.uol.com.br/colunas/carla-araujo/2021/01/19/vacina-india-china-problemas-comunicacao-diplomatas-tentam-resolver-impasse.htm|título=Carla Araújo - Diplomatas admitem falha com Índia e China e tentam reverter desgaste|data-acceso=2021-02-13|lingua=pt-br}}&lt;/ref&gt;{{Referências|col=2}}

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}

=== Bibliografía ===

* ''&quot;Tesouros de Oswaldo Aranha&quot;'' por Dagoberto Souto Maior (xornalista), Río de Xaneiro, marzo de [[2007]].
* VIEIRA, Márcio José. ''A Atuação de Oswaldo Aranha no Processo de Engajamento do Brasil na Segunda Guerra Mundial ao lado dos Estados Unidos''. Disponíbel en[http://br.monografias.com/trabalhos3/oswaldo-aranha-processo-engajamento/oswaldo-aranha-processo-engajamento.shtml br.monografias.com] e [http://www.scribd.com/doc/15655687/A-Atuacao-de-Oswaldo-Aranha-no-Processo-de-Engajamento-do-Brasil-na-Segunda-Guerra-Mundial-ao-lado-dos-Estados-Unidos scribd.com]. Consultado en 15 de xuño de [[2009]].
* &quot;Oswaldo Aranha, A Estrela da Revolução&quot;, por Aspásia Camargo, João Hermes Pereira de Araújo, Mário Henrique Simonsen, São Paulo, [[1996]], Ed Mandarim.
* ''&quot;O Anti-Semitismo na era Vargas&quot;'' por Maria Luíza Tucci Carneiro (historiadora), Rio de Xaneiro, 2001.

=== Ligazóns externas ===
{{Wikiquote|Osvaldo Aranha}}

* {{Ligazón||http://www.un.org/ga/55/president/bio02.htm|Oswaldo Aranha (United Nations Website)}}
* {{Ligazón||http://www.conib.org.br/60anos/bio.htm|Biografia de Osvaldo Aranha (CONIB)}}
[[Categoría:Finados en 1960]]
[[Categoría:Nados en 1894]]
[[Categoría:Diplomáticos do Brasil]]
[[Categoría:Políticos do Brasil]]
[[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]]</text>
      <sha1>92jkm87ek3z88yfw1lmgfasul12tpmz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163122</id>
      <parentid>6163120</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T03:14:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20839" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}'''Osvaldo Euclides de Sousa Aranha''' &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.fgv.br/cpdoc/acervo/dicionarios/verbete-biografico/osvaldo-euclides-de-sousa-aranha|título=Verbete biográfico; Osvaldo Euclides de Sousa Aranha|páxina-web=www.fgv.br}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;O nome do biografado era '''''Oswaldo Euclydes de Souza Aranha''''' na ortografía de orixe.&lt;/ref&gt; &lt;small&gt;GCC • [[Orde Militar de Sant'Iago da Espada|GCSE]]&lt;/small&gt; nado o 15 de febreiro de [[1894]] e finado o 27 de xaneiro de [[1960]] no [[Río de Xaneiro]], foi un [[Político, política|político]], [[Diplomacia|diplomático]] e [[Avogado, avogada|avogado]] [[brasileiro]], que acadou protagonismo nacional en [[1930]] baixo o goberno de [[Getúlio Vargas]]. &lt;ref name=&quot;uxl&quot;&gt;[http://findarticles.com/p/articles/mi_gx5221/is_2005/ai_n19134592 Osvaldo Aranha] from ''U·X·L Newsmakers'', via findarticles.com&lt;/ref&gt;

É coñecido na política internacional por facer presión para a creación do [[Israel|Estado de Israel]] como xefe da delegación brasileira ante as [[Organización das Nacións Unidas|Nacións Unidas]] (ONU) e foi presidente da Asemblea Xeral da ONU en [[1947]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.un.org/en/ga/president/index.shtml|título=Presidents of the General Assembly of the United Nations|data-acceso=2021-02-13}}&lt;/ref&gt; Como xefe da delegación, foi presidente da primeira sesión extraordinaria da [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] en 1947 &lt;ref&gt;{{Cita publicación periódica|nome=|data=20 de setembro de 2016|título=Tradição do Brasil abrir a Assembleia da ONU começou com Oswaldo Aranha|url=http://www1.folha.uol.com.br/mundo/2016/09/1814891-tradicao-do-brasil-abrir-a-assembleia-da-onu-comecou-com-oswaldo-aranha.shtml|revista=Folha de S.Paulo|data-acceso=30 de xaneiro de 2018|apelidos=}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita libro|url=http://cpdoc.fgv.br/producao/dossies/AEraVargas1/biografias/oswaldo_aranha|título=Aranha, Osvaldo|apelidos=Moreira|nome=Regina da Luz|ano=2001|apelidos-editor=Abreu|volume=v. 1|lugar=Rio de Janeiro|páxinas=281-310|ISBN=8522503419|ref=DHBB}}&lt;/ref&gt; durante a votación da AXNU 181 sobre o plan de partición das Nacións Unidas para [[Palestina (rexión)|Palestina]], na que adiou a votación por tres días para garantir a súa aprobación.&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=KzPOYgEACAAJ&amp;dq=Servant+of+God+Zafrulla+Khan&amp;hl=en&amp;ei=Ymm9ToaNC4uT8gPAxYSYBA&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;redir_esc=y Servant of God: a personal narrative, Muhammad Zafrulla Khan, 1983] ''Pakistan's representative [[Muhammad Zafarullah Khan]]: &quot;At about lunch time [on 26 November] a rumour was heard that the president [of the Assembly] did not intend to proceed to the vote that day... His excuses were flimsy, but he was adamant. At the end of the afternoon sitting he adjourned the session to Friday morning. On Thursday President Truman put through personal telephone calls to certain heads of state and persuaded them to shift their position on the question of the partition of Palestine from opposition to support.&quot;'' O representante de [[Paquistán]], Muhammad Zafarullah Khan: &quot;Aproximadamente á hora do xantar [o 26 de novembro] escoitouse un rumor de que o presidente [da [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas|Asemblea]]] non tiña a intención de proceder á votación ese día... As súas escusas eran débiles, pero foi inflexible. Ao final da sesión da tarde, aprazou a sesión para o venres pola mañá. O xoves o presidente [[Harry S. Truman|Truman]] fixo chamadas telefónicas persoais a certos [[Xefe de Estado|xefes de Estado]] e convenceunos para que cambiasen a súa posición sobre a cuestión da partición de [[Palestina (rexión)|Palestina]] de oposición a apoio&quot;.

&lt;/ref&gt; Polos seus esforzos na situación palestina, foi indicado para o [[Premio Nobel da Paz]] de 1948.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=474|título=Nobel Nomination Database: Oswaldo Euclides de Sousa Aranha|data-acceso=15 de febreiro de 2019}}&lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==

=== Primeiros anos ===
Fillo de Luísa de Freitas Vale Aranha, por quen foi alfabetizado, e do [[coronel]] da Guarda Nacional e [[Granxa|''fazendeiro'']] Euclides Egídio de Sousa Aranha ([[1864]]-[[1929]]), propietario da ''estância'' (gandería) Alto Uruguai, en Itaqui (interior do [[Río Grande do Sur|Río Grande do Sul]]). Pasou a súa infancia en [[Alegrete]], a cidade que fundara o seu avó.

Asistiu ao Colexio Militar e á Facultade de Ciencias Xurídicas e Sociais do [[Río de Xaneiro|Río de Janeiro]], na actualidade a Facultade Nacional de Dereito da [[Universidade Federal do Río de Xaneiro]]. Tamén estudou en [[París]] antes de exercer a avogacía no seu estado natal e ingresar na [[política]].

En [[1923]], cando estalou a loita fratricida entre os ''&quot;chimangos&quot;'' (aliados de [[Borges de Medeiros]] - presidente do Estado) e os ''&quot;maragatos&quot;'' (opositores á súa quinta reelección), tomou as armas e loitou a favor do sistema republicano de Borges de Medeiros. 

En [[1925]] foi [[Alcalde, alcaldesa|prefeito]] de [[Alegrete]]. Despois introduciu moitas modernizacións, como o sistema de sumidoiros da cidade. Coa súa peculiar diplomacia conseguiu a paz entre as familias separadas polos conflitos políticos de 1923.

Dous anos despois foi elixido deputado federal. En [[1928]] pasou a ser secretario de Interior, onde dedicou grandes esforzos a labores educativas.

=== Proxección nacional ===
[[Ficheiro:Osvaldo_Aranha,_Getúlio_Vargas,_Souza_Costa,_Almirante_Guilhen_e_Waldemar_Falcão,_1939.tif|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Osvaldo_Aranha%2C_Get%C3%BAlio_Vargas%2C_Souza_Costa%2C_Almirante_Guilhen_e_Waldemar_Falc%C3%A3o%2C_1939.tif/lossy-page1-220px-Osvaldo_Aranha%2C_Get%C3%BAlio_Vargas%2C_Souza_Costa%2C_Almirante_Guilhen_e_Waldemar_Falc%C3%A3o%2C_1939.tif.jpg|esquerda|miniatura| De esquerda a dereita: Waldemar Falcão, Almirante Guilhem, Osvaldo Aranha, Souza Costa e Getúlio Vargas, 1939. [[Arquivo Nacional do Brasil|Arquivo Nacional.]]]]
Amigo de [[Getúlio Vargas]], foi o gran articulador da campaña da Alianza Liberal nas eleccións, actuando entre bastidores para organizar o levantamento armado que derrotou a [[Washington Luís Pereira de Sousa|Washington Luís]] e fixo realidade a Revolución de 1930.

Ante a vitoria do movemento, Osvaldo Aranha negociou coa ''Junta Governativa Provisória'' de [[1930]], no Río de Xaneiro, a entrega do goberno a Vargas. Posteriormente, foi nomeado Ministro da Xustiza e, en [[1931]], Ministro de Facenda. Neste cargo, impulsou o cobro de préstamos que os estados e municipios tiñan contratado no estranxeiro, no período anterior a 1930, con vistas á consolidación global da [[débeda externa]] brasileira.

Excluído do proceso político de elección do interventor en [[Minas Xerais]], Osvaldo Aranha renunciou ao seu cargo en [[1934]]. No mesmo ano, aceptou o cargo de embaixador en [[Washington, D.C.|Washington]].

Nese período como embaixador, ficou impresionado coa democracia estadounidense. Actuou sempre en defensa das relacións brasileiras cos [[Estados Unidos]] e fíxose amigo persoal do presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]]. Prestixiado no seu cargo, foi convidado a palestras por todo o país.

O 20 de xaneiro de [[1934]] recibiu a Gran Cruz da [[Orde Militar de Sant'Iago da Espada]] de [[Estado Novo|Portugal]].&lt;ref name=&quot;OHne&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154|título=Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas|apelidos=|data=|data-acceso=2016-04-03|outros=Resultado da busca de &quot;Osvaldo Aranha&quot;.}}&lt;/ref&gt;

Dimitiu como embaixador por non aceptar os camiños que Brasil trazara coa declaración do Estado Novo en [[1937]]. En marzo de [[1938]], foi convencido polo seu amigo Vargas para asumir o Ministerio de Asuntos Exteriores e, nese cargo, loitou contra elementos ''xermanófilos'' dentro do Estado Novo, na procura dunha relación máis estreita cos Estados Unidos, no período convulso antes da [[Segunda guerra mundial]]. Baixo a súa dirección, o Itamaraty (''Ministério das Relações Exteriores'') sufriu importantes reformas administrativas.

=== Proxección internacional ===
[[Ficheiro:OsvalAranha_preside_a_Assembleia_das_Nações_Unidas.tif|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/OsvalAranha_preside_a_Assembleia_das_Na%C3%A7%C3%B5es_Unidas.tif/lossy-page1-220px-OsvalAranha_preside_a_Assembleia_das_Na%C3%A7%C3%B5es_Unidas.tif.jpg|esquerda|miniatura| Osvaldo Aranha preside a Asemblea das Nacións Unidas, 1947. [[Arquivo Nacional do Brasil|Arquivo Nacional.]]]]
No proceso de implicación brasileira na Segunda guerra mundial, Aranha xogou un papel fundamental, representando a ala ''pan-americanista'' no goberno, defendendo a alianza con [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], sempre en oposición aos xefes militares, liderados principalmente polo Ministro da Guerra, [[Eurico Gaspar Dutra]], que eran partidarios do achegamento á [[Alemaña|Alemaña nazi]].

Na Conferencia de Río, en xaneiro de [[1942]], presidida por Osvaldo Aranha, Brasil e todos os países americanos decidiron cortar as relacións cos países do [[Potencias do Eixe|Eixo]], agás [[Arxentina]] e [[Chile]], que o farían máis tarde. A decisión foi unha vitoria para as conviccións panamericanas de Aranha.

En 1[[944]] Aranha dimite como [[chanceler]], tras quedar debilitado no goberno e polo feche da Sociedade dos Amigos da América, da que era vicepresidente. Para moitos observadores da época, Aranha era o candidato natural nas eleccións de [[1945]], pero a súa escasa base política e a súa fidelidade a Vargas impedironlle presentarse ás eleccións.
[[Ficheiro:Osvaldo_Aranha_conversa_nas_Nações_Unidas_com_(da_esquerda_para_direita)_o_embaixador_do_Líbano,_Charles_Malik,_Camille_Chambun,_Ministro_do_Interior_do_Líbano_e_o_general_e_Presidente_do_Senado_do_Iraque_Noury_As-Said,_1947.tif|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Osvaldo_Aranha_conversa_nas_Na%C3%A7%C3%B5es_Unidas_com_%28da_esquerda_para_direita%29_o_embaixador_do_L%C3%ADbano%2C_Charles_Malik%2C_Camille_Chambun%2C_Ministro_do_Interior_do_L%C3%ADbano_e_o_general_e_Presidente_do_Senado_do_Iraque_Noury_As-Said%2C_1947.tif/lossy-page1-220px-thumbnail.tif.jpg|miniatura| Osvaldo Aranha conversa nas Nacións Unidas cos embaixadores do [[Líbano]] e [[Iraq]], 1947. [[Arquivo Nacional do Brasil|Arquivo Nacional.]]]]
Regresou á escena política en [[1947]], como xefe da delegación brasileira ante as recentemente creadas [[Organización das Nacións Unidas|Nacións Unidas]] (ONU). Presidiu a Segunda [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas|Asemblea Xeral da ONU]] que votou o Plan da ONU para a partición de Palestina en 1947, que culminou coa creación do [[Israel|Estado de Israel]], feito que lle valeu a Aranha a gratitude dos [[Pobo xudeu|xudeus]] [[Sionismo|sionistas]] polas súas accións.

En [[1953]], durante a segunda administración de Vargas, regresou ao Ministerio de Facenda e introduciu reformas co obxectivo de estabilizar a caótica situación económica que atravesaba o país. Coa tráxica morte do seu amigo Vargas, Osvaldo Aranha retírase do goberno e comeza a centrarse nos seus negocios persoais e na lei. Durante o goberno de [[Juscelino Kubitschek]], regresou á ONU, á fronte da delegación brasileira, para rematar con éxito a súa carreira política.

O 31 de maio de [[1958]] recibiu a Gran Cruz da Orde Militar de Cristo de [[Estado Novo|Portugal]].&lt;ref name=&quot;OHne&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154|título=Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas|apelidos=|data=|data-acceso=2016-04-03|outros=Resultado da busca de &quot;Osvaldo Aranha&quot;.}}&lt;/ref&gt;

=== Pasamento ===
[[Ficheiro:Aranyajerusalem.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Aranyajerusalem.jpg/220px-Aranyajerusalem.jpg|miniatura| Placa en memoria de Osvaldo Aranha en [[Xerusalén|Xerusalém]].]]
Na noite do 27 de xaneiro de [[1960]], Osvaldo Aranha morreu [[Infarto agudo de miocardio|dun infarto]] na rúa Cosme Velho nº 415, no Río de Xaneiro.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://almanaque.folha.uol.com.br/brasil_28jan1960.htm|título=Banco de Dados Folha - Acervo de Jornais|data-acceso=2021-02-13}}&lt;/ref&gt; O seu funeral, ao que asistiron miles de persoas, reuniu aos principais nomes da política brasileira, entre eles o presidente [[Juscelino Kubitschek|Kubitschek]] (que foi un dos que levaba o cadaleito de Aranha), [[Tancredo Neves]] e [[Horacio Lafer|Horácio Lafer]].

== Homenaxes ==
Por ter sido un dos articuladores da creación do estado de Israel, foi homenaxeado prestando o seu nome a unha rúa de [[Tel Aviv]], [[Israel]].&lt;ref&gt;{{Cita web|nome=|url=https://streetsofisrael.wordpress.com/2014/02/26/5-things-you-need-to-know-about-oswaldoaranya/|título=5 Things You Need to Know About… Oswaldo Aranya|data=2014-02-26|data-acceso=2022-01-29|lingua=en|páxina-web=streets of israel}}&lt;/ref&gt; Polo mesmo motivo, tamén hai unha rúa que leva o seu nome en [[Bersebá|Beersheba]], Israel, situada no campus universitario Ben-Gurion do Néguev. Tamén hai unha praza en [[Xerusalén|Xerusalém]] que leva o seu nome e unha rúa en Ramat Gan. En [[Porto Alegre]] en 1930 foi homenaxeado a través da avenida Osvaldo Aranha, situada no Bairro Bom Fim, onde viven centos de familias inmigrantes xudías. Tamén foi homenaxeado na cidade de [[São Paulo]] (no barrio do Brooklin), coa creación do Ginásio Estadual Vocacional Oswaldo Aranha, escola que formaba parte do SEV ([[:pt:Serviço_de_Ensino_Vocacional|Serviço de Ensino Vocacional]]).

O filete ''à Osvaldo Aranha'' é un prato típico carioca, bautizado en homenaxe ao político.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.papodebar.com/conheca-o-file-oswaldo-aranha/|título=Conheça o Filé Oswaldo Aranha » Papo de Bar|data=2012-11-15|data-acceso=2021-02-13|lingua=pt-BR}}&lt;/ref&gt;

Ingresou no &quot;[[:pt:Panteão_da_Pátria_e_da_Liberdade_Tancredo_Neves|Livro dos Heróis e Heroínas da Pátria]]&quot; o 17 de abril de 2020.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/_Ato2019-2022/2020/Lei/L13991.htm|título=L13991|data-acceso=2021-02-13}}&lt;/ref&gt;

== Familia e acervo ==
[[Ficheiro:Osvaldo_Euclides_de_Sousa_Aranha,_Ministro_das_Relações_Exteriores..tif|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Osvaldo_Euclides_de_Sousa_Aranha%2C_Ministro_das_Rela%C3%A7%C3%B5es_Exteriores..tif/lossy-page1-220px-Osvaldo_Euclides_de_Sousa_Aranha%2C_Ministro_das_Rela%C3%A7%C3%B5es_Exteriores..tif.jpg|miniatura| En [[1940]].]]
Membro dunha familia tradicional do [[Rexión Sueste do Brasil|sueste do Brasil]], a cidade de [[Campinas]], no [[Estado de São Paulo]]: os Sousas Aranha; era bisneto da vizcondesa de Campinas, María Luzia de Sousa Aranha. Neto de Martim Egídio de Sousa Aranha ([[1839]]-[[1884]]) e Talvina do Amaral Nogueira. Tamén era membro doutra familia tradicional do sueste de Brasil e do [[Río Grande do Sur|Rio Grande do Sul]], os Freitas Vale, sendo descendente do barón de Ibirocaí, primo do ministro de Asuntos Exteriores [[Ciro de Freitas Vale]], sobriño do [[senador]] [[Eurico de Freitas Vale]] e curmán do senador [[Jose de Freitas Vale|José de Freitas Vale]]. Casou con Delminda Benvinda Gudolle, e os seus fillos foron: Luísa Zilda Aranha, que casou con Sérgio Correia Afonso da Costa, Euclides Aranha, Osvaldo Aranha e Delminda Gudolle Aranha, que casou co embaixador Antônio Correia do Lago, pais do libreiro e coleccionista Pedro Correia do Lago.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://epoca.globo.com/edic/20000327/cult3.htm|título=Pedro Corrêa do Lago|data-acceso=2013-01-14|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100120094432/http://epoca.globo.com/edic/20000327/cult3.htm|dataarquivo=2010-01-20|urlmorta=yes}}&lt;/ref&gt;

Herdou dos seus pais unha extensa propiedade rural e o gusto polos libros. Lector compulsivo, adoraba escribir cartas e publicou discursos e conferencias. Entre os seus autores preferidos estaban [[Victor Hugo]], [[José Maria Eça de Queirós|Eça de Queirós]], [[Joaquim Nabuco]], [[Joaquim Maria Machado de Assis|Machado de Assis]] e, aínda que non era [[Positivismo|positivista]], gustaba de ler as obras do [[filósofo]] [[Auguste Comte|Augusto Comte]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.recantodasletras.com.br/biografias/4862500|título=OSVALDO ARANHA - POLITICO - (65 anos) * Alegrete, RS (15/02/1894) + Rio de Janeiro, RJ (27/01/1960) - AQUARIO|data-acceso=2022-01-29|lingua=pt-BR}}&lt;/ref&gt;

Unha análise exhaustiva da súa colección de libros é realizada por profesores da Universidade da Rexión Campanha de Alegrete, en Rio Grande do Sul. En total, 11.485 volumes están rexistrados na súa biblioteca persoal. Os profesores pretenden esbozar un novo perfil da personalidade histórica de Osvaldo Aranha. Os traballos do xurista Rui Barbosa, estadista e ministro de Facenda da República, ocupan un lugar destacado no seu acervo. Inicialmente con 4.585 libros, a colección foi doada polo propio Osvaldo en 1942, e posteriormente, en [[1962]], máis de 7.000 exemplares de diversas obras foron doados pola familia do exministro. Ademais, a colección tamén comprende máis de mil recortes de xornais, realizados a petición do diplomático, sobre o publicado na prensa sobre el: estes recortes forman parte da colección do Museo Oswaldo Aranha, tamén en Alegrete. Entre os tesouros da colección atópase a colección do xornal ''A Federação (1884-1937)'', órgano oficial do Partido Republicano do Rio Grande, autografiada polo líder federalista Joaquim Francisco de Assis Brasil.
Entre os seus netos, Osvaldo Aranha tivo a [[Pedro Correa do Lago|Pedro Corrêa do Lago]], un recoñecido escritor,&lt;ref&gt;{{Cita web|nome=|url=https://www.em.com.br/app/noticia/cultura/62,355,59,45/2017/07/11/noticias-artes-e-livros,209469/pedro-correa-do-lago-lanca-a-fotobiografia-do-avo-oswaldo-aranha.shtml|título=Pedro Correa do Lago lança a fotobiografia do avó, Oswaldo Aranha|data=|data-acceso=2021-02-13|lingua=pt-BR}}&lt;/ref&gt; e a André Corrêa do Lago, &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.conib.org.br/oscar-niemeyer-projeta-memorial-em-homenagem-a-oswaldo-aranha-no-rio-grande-do-sul/|título=Oscar Niemeyer projeta memorial em homenagem a Oswaldo Aranha, no Rio Grande do Sul|data=2012-02-23|data-acceso=2021-02-13|lingua=pt-BR}}&lt;/ref&gt; embaixador en Brasil na [[India]] no momento en que axudou a desbloquear o transporte de vacinas desde a India na [[Pandemia de COVID-19|pandemia de coronavirus]],&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://politicalivre.com.br/2021/02/bolsonaro-planeja-reforma-ministerial-a-conta-gotas-para-testar-fidelidade-de-centrao/|título=Bolsonaro planeja reforma ministerial a conta-gotas para testar fidelidade de centrão {{!}} Política Livre|data-acceso=2021-02-13|lingua=en}}&lt;/ref&gt; nun momento no que [[Brasil]] afrontaba grandes dificultades polo esgotamento de Ernesto Araújo, entón ministro de Asuntos Exteriores, que se enfrontaba a impasses con [[República Popular da China|China]] e [[India]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://economia.uol.com.br/colunas/carla-araujo/2021/01/19/vacina-india-china-problemas-comunicacao-diplomatas-tentam-resolver-impasse.htm|título=Carla Araújo - Diplomatas admitem falha com Índia e China e tentam reverter desgaste|data-acceso=2021-02-13|lingua=pt-br}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}

=== Bibliografía ===

* ''&quot;Tesouros de Oswaldo Aranha&quot;'' por Dagoberto Souto Maior (xornalista), Río de Xaneiro, marzo de [[2007]].
* VIEIRA, Márcio José. ''A Atuação de Oswaldo Aranha no Processo de Engajamento do Brasil na Segunda Guerra Mundial ao lado dos Estados Unidos''. Disponíbel en[http://br.monografias.com/trabalhos3/oswaldo-aranha-processo-engajamento/oswaldo-aranha-processo-engajamento.shtml br.monografias.com] e [http://www.scribd.com/doc/15655687/A-Atuacao-de-Oswaldo-Aranha-no-Processo-de-Engajamento-do-Brasil-na-Segunda-Guerra-Mundial-ao-lado-dos-Estados-Unidos scribd.com]. Consultado en 15 de xuño de [[2009]].
* &quot;Oswaldo Aranha, A Estrela da Revolução&quot;, por Aspásia Camargo, João Hermes Pereira de Araújo, Mário Henrique Simonsen, São Paulo, [[1996]], Ed Mandarim.
* ''&quot;O Anti-Semitismo na era Vargas&quot;'' por Maria Luíza Tucci Carneiro (historiadora), Rio de Xaneiro, 2001.

=== Ligazóns externas ===
{{Wikiquote|Osvaldo Aranha}}

* {{Ligazón||http://www.un.org/ga/55/president/bio02.htm|Oswaldo Aranha (United Nations Website)}}
* {{Ligazón||http://www.conib.org.br/60anos/bio.htm|Biografia de Osvaldo Aranha (CONIB)}}
[[Categoría:Finados en 1960]]
[[Categoría:Nados en 1894]]
[[Categoría:Diplomáticos do Brasil]]
[[Categoría:Políticos do Brasil]]</text>
      <sha1>0dss6mqvc5is4zcfzkdi61v6acve92i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tania León</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573128</id>
    <revision>
      <id>6163124</id>
      <timestamp>2022-08-19T03:34:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:pt:Special:Redirect/revision/38171936|Tania León]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1671" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}
[[Ficheiro:Tania_Leon.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Tania_Leon.jpg|dereita|miniatura|195x195px|&lt;center&gt; Tania León&lt;/center&gt;]]
'''Tania Justina León''', nada na [[A Habana|Habana]] o [[14 de maio|14 de maio de]] [[1943]], é compositora e directora de orquestra [[Cuba|cubana]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Tania León at Pytheas ~ Contemporary, Modern, New, Non-Pop Art Music Composers, Ensembles &amp; Resources|url=http://www.pytheasmusic.org/leon.html|páxina-web=www.pytheasmusic.org|data-acceso=2022-08-19}} &lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==

=== Formación ===
Comezou os estudos de piano aos catro anos e na [[década de 1960]] estudou en conservatorios da Habana e na [[Universidade de Nova York]]. 

=== Carreira profesional ===
Pouco despois de [[Grao académico|graduarse]], converteuse nunha das fundadoras do ''Dance Theatre de Harlem'' e no seu primeiro director musical.

Implicada en importantes proxectos e institucións musicais estadounidenses, foi invitada a dirixir importantes orquestras de todo o mundo, como en [[Países Baixos|Holanda]], [[Italia]] e [[Suráfrica]].

=== Recoñecementos ===
En 1998 recibiu o ''Governor's Award de Nova York'' e tamén da American Academy of Arts and Letters, entre outras moitas mencións e premios importantes.{{Referências}}

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}{{Portal|Música}}{{Esboço-compositores}}{{Control de autoridades}}&lt;span&gt;&lt;/span&gt;

{{Portal|Música clásica}}{{Música en progreso}}
[[Categoría:Nados na Habana]]
[[Categoría:Compositores de Cuba]]</text>
      <sha1>22e3cd09fcf7xqcafl4y7x40mpyif92</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163125</id>
      <parentid>6163124</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T03:35:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1466" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}
'''Tania Justina León''', nada na [[A Habana|Habana]] o [[14 de maio|14 de maio de]] [[1943]], é compositora e directora de orquestra [[Cuba|cubana]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Tania León at Pytheas ~ Contemporary, Modern, New, Non-Pop Art Music Composers, Ensembles &amp; Resources|url=http://www.pytheasmusic.org/leon.html|páxina-web=www.pytheasmusic.org|data-acceso=2022-08-19}} &lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==

=== Formación ===
Comezou os estudos de piano aos catro anos e na [[década de 1960]] estudou en conservatorios da Habana e na [[Universidade de Nova York]]. 

=== Carreira profesional ===
Pouco despois de [[Grao académico|graduarse]], converteuse nunha das fundadoras do ''Dance Theatre de Harlem'' e no seu primeiro director musical.

Implicada en importantes proxectos e institucións musicais estadounidenses, foi invitada a dirixir importantes orquestras de todo o mundo, como en [[Países Baixos|Holanda]], [[Italia]] e [[Suráfrica]].

=== Recoñecementos ===
En [[1998]] recibiu o ''Governor's Award de Nova York'' e tamén da American Academy of Arts and Letters, entre outras moitas mencións e premios importantes.

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}{{Portal|Música}}

{{Portal|Música clásica}}{{Control de autoridades}}{{Música en progreso}}
[[Categoría:Nados na Habana]]
[[Categoría:Compositores de Cuba]]</text>
      <sha1>t6hz002og7jszrcmmiqqcoe9nt20rzl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163134</id>
      <parentid>6163125</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T07:37:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>/* Véxase tamén */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1666" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=}}
'''Tania Justina León''', nada na [[A Habana|Habana]] o [[14 de maio|14 de maio de]] [[1943]], é compositora e directora de orquestra [[Cuba|cubana]].&lt;ref&gt;{{Cita web|título=Tania León at Pytheas ~ Contemporary, Modern, New, Non-Pop Art Music Composers, Ensembles &amp; Resources|url=http://www.pytheasmusic.org/leon.html|páxina-web=www.pytheasmusic.org|data-acceso=2022-08-19}} &lt;/ref&gt;

== Traxectoria ==

=== Formación ===
Comezou os estudos de piano aos catro anos e na [[década de 1960]] estudou en conservatorios da Habana e na [[Universidade de Nova York]]. 

=== Carreira profesional ===
Pouco despois de [[Grao académico|graduarse]], converteuse nunha das fundadoras do ''Dance Theatre de Harlem'' e no seu primeiro director musical.

Implicada en importantes proxectos e institucións musicais estadounidenses, foi invitada a dirixir importantes orquestras de todo o mundo, como en [[Países Baixos|Holanda]], [[Italia]] e [[Suráfrica]].

=== Recoñecementos ===
En [[1998]] recibiu o ''Governor's Award de Nova York'' e tamén da American Academy of Arts and Letters, entre outras moitas mencións e premios importantes.

== Notas ==
&lt;div class=&quot;reflist&quot; style=&quot; list-style-type: decimal;&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}

=== Ligazóns externas ===
{{Portal|Música}}

* [https://www.youtube.com/watch?v=3vC3DDLedGs Compositora cubana es galardonada con el Premio Pulitzer de Música 2021 | Noticias Telemundo] - YouTube ''(en castelán)''
{{Portal|Música clásica}}{{Control de autoridades}}{{Música en progreso}}
[[Categoría:Nados na Habana]]
[[Categoría:Compositores de Cuba]]</text>
      <sha1>p34xmfb9fof1h1kzwkmivxuyovfofkx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Tania León</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573129</id>
    <revision>
      <id>6163126</id>
      <timestamp>2022-08-19T03:35:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gasparoff</username>
        <id>111586</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{BPV}}{{visitas}} ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="129" xml:space="preserve">{{BPV}}{{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 19 de agosto de 2022 ás 03:35 (UTC)</text>
      <sha1>0tndletsntvl1opd1s3bs9cluibxmpp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>O cego de Pumardedón</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573130</id>
    <revision>
      <id>6163136</id>
      <timestamp>2022-08-19T07:45:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{en uso}} {{Libro}} [[Francisco Fernández del Riego]]  {{Cita}}  == Sinopse == [[Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá]]  == Véxase tamén == {{Portal|Galicia}} === Bibliografía === * {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}  === Outros artigos === * Galicia (Franc...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1384" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{Libro}}
[[Francisco Fernández del Riego]]

{{Cita}}

== Sinopse ==
[[Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá]]

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}

=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
*[https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]</text>
      <sha1>38mfj2dncdnt4yqn4dmzfm8a8mx54kd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163159</id>
      <parentid>6163136</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:31:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2450" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 
| id                  = ISBN 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
[[Francisco Fernández del Riego]]

{{Cita}}

== Sinopse ==
O protagonista, Mauro, cego, esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]] lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]).

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/portales/hemeroteca/obra/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}

=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>6n3aku2xjvpkk122l28k8xzoqz3umhh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163165</id>
      <parentid>6163159</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:45:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2702" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
[[Francisco Fernández del Riego]]

{{Cita}}

En [[1985]] publicáronse dous capítulos da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Sinopse ==
O [[personaxe|protagonista]], Mauro, [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}

=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>d08muupp145y727t4avhw72ryd9imhp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163167</id>
      <parentid>6163165</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:50:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2963" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
[[Francisco Fernández del Riego]]

{{Cita}}

En [[1985]] publicáronse dous capítulos da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Sinopse ==
O [[personaxe|protagonista]], Mauro, [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}
* Vilavedra Fernández, Dolores (2011). &quot;Memoria y postmemoria : La elaboración literaria de la guerra civil en la narrativa gallega&quot;. ''II Congreso Internacional de Literatura y Cultura Españolas Contemporáneas''. [[Universidade Nacional de La Plata|UNLP]].
=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>7tfededcx31pqiyyhpspxb55b6kpkbs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163177</id>
      <parentid>6163167</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:29:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3866" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
'''''O cego de Pumardedón''''' [[Francisco Fernández del Riego]].

En [[1985]] publicáronse dous capítulos da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Descrición ==
{{Cita centrada|''A xeración que fixo a guerra está representada simbolicamente polo protagonista, un home que quedou cego tras o estalido dunha [[Granada de man|granada]]: esa cegueira metaforiza a imposibilidade de dar unha visión integral e obxectiva do sucedido.''|autor=[[#Bibliografía|{{Versaleta|Vilavedra Fernández}} 2011]]. p. 5.&lt;ref&gt;Tradución de gl.wikipedia. Orixinal en [[lingua castelá|castelán]]: ''La generación que hizo la guerra está representada simbólicamente por el protagonista, un hombre que quedó ciego tras el estallido de una granada: esa ceguera metaforiza la imposibilidad de dar una visión integral y objetiva de lo sucedido''.&lt;/ref&gt;}}
=== Sinopse ===
O [[personaxe|protagonista]], Mauro, [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Vilavedra Fernández}} |nome=Dolores |ligazón-autor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |url-capítulo=http://sedici.unlp.edu.ar/handle/10915/31627 |capítulo=Memoria y postmemoria : La elaboración literaria de la guerra civil en la narrativa gallega |título=II Congreso Internacional de Literatura y Cultura Españolas Contemporáneas |editorial=[[Universidade Nacional de La Plata|UNLP]] |lingua=es |ref=harv}}
=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>hmg58n39r7z80wlye7ikgy01faksi35</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163178</id>
      <parentid>6163177</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:35:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Galicia</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3841" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
'''''O cego de Pumardedón''''' [[Francisco Fernández del Riego]].

En [[1985]] publicáronse dous capítulos da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Descrición ==
{{Cita centrada|''A xeración que fixo a guerra está representada simbolicamente polo protagonista, un home que quedou cego tras o estalido dunha [[Granada de man|granada]]: esa cegueira metaforiza a imposibilidade de dar unha visión integral e obxectiva do sucedido.''|autor=[[#Bibliografía|{{Versaleta|Vilavedra}} 2011]]. p. 5.&lt;ref&gt;Tradución de gl.wikipedia. Orixinal en [[lingua castelá|castelán]]: ''La generación que hizo la guerra está representada simbólicamente por el protagonista, un hombre que quedó ciego tras el estallido de una granada: esa ceguera metaforiza la imposibilidad de dar una visión integral y objetiva de lo sucedido''.&lt;/ref&gt;}}
=== Sinopse ===
O [[personaxe|protagonista]], Mauro, [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]). Galicia.

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Vilavedra}} |nome=D. |ligazón-autor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |url-capítulo=https://www.aacademica.org/000-042/89 |capítulo=Memoria y postmemoria : La elaboración literaria de la guerra civil en la narrativa gallega |título=II Congreso Internacional de Literatura y Cultura Españolas Contemporáneas |editorial=[[Universidade Nacional de La Plata|UNLP]] |lingua=es |ref=harv}}
=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>tmc6nhiopu8qzaaa30ucxww6gytefuc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163179</id>
      <parentid>6163178</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:35:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3832" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
'''''O cego de Pumardedón''''' [[Francisco Fernández del Riego]].

En [[1985]] publicáronse dous capítulos da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Descrición ==
{{Cita centrada|''A xeración que fixo a guerra está representada simbolicamente polo protagonista, un home que quedou cego tras o estalido dunha [[Granada de man|granada]]: esa cegueira metaforiza a imposibilidade de dar unha visión integral e obxectiva do sucedido.''|autor=[[#Bibliografía|{{Versaleta|Vilavedra}} 2011]]. p. 5.&lt;ref&gt;Tradución de gl.wikipedia. Orixinal en [[lingua castelá|castelán]]: ''La generación que hizo la guerra está representada simbólicamente por el protagonista, un hombre que quedó ciego tras el estallido de una granada: esa ceguera metaforiza la imposibilidad de dar una visión integral y objetiva de lo sucedido''.&lt;/ref&gt;}}
=== Sinopse ===
O [[personaxe|protagonista]], Mauro, [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Vilavedra}} |nome=D. |ligazón-autor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |url-capítulo=https://www.aacademica.org/000-042/89 |capítulo=Memoria y postmemoria : La elaboración literaria de la guerra civil en la narrativa gallega |título=II Congreso Internacional de Literatura y Cultura Españolas Contemporáneas |editorial=[[Universidade Nacional de La Plata|UNLP]] |lingua=es |ref=harv}}
=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>hl6xkqah3twqdz2acck939pf2x2mhsr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163181</id>
      <parentid>6163179</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:43:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4104" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
'''''O cego de Pumardedón''''' [[Francisco Fernández del Riego]].

En [[1985]] publicáronse dous capítulos da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Descrición ==
{{Cita centrada|''A xeración que fixo a guerra está representada simbolicamente polo protagonista, un home que quedou cego tras o estalido dunha [[Granada de man|granada]]: esa cegueira metaforiza a imposibilidade de dar unha visión integral e obxectiva do sucedido.''|autor=[[#Bibliografía|{{Versaleta|Vilavedra}} 2011]]. p. 5.&lt;ref&gt;Tradución de gl.wikipedia. Orixinal en [[lingua castelá|castelán]]: ''La generación que hizo la guerra está representada simbólicamente por el protagonista, un hombre que quedó ciego tras el estallido de una granada: esa ceguera metaforiza la imposibilidad de dar una visión integral y objetiva de lo sucedido''.&lt;/ref&gt;}}
=== Sinopse ===
O [[personaxe|protagonista]], Mauro, [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}
* {{Cita libro |nome=Carlos |apelidos={{Versaleta|Fernández Santander}} |ligazón-autor=Carlos Fernández Santander |ano=1996 |título=Bibliografía de la novela de la guerra civil y el franquismo |editorial=Ediciós do Castro
|isbn=84-7492-792-7 |lingua=es |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Vilavedra}} |nome=D. |ligazón-autor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |url-capítulo=https://www.aacademica.org/000-042/89 |capítulo=Memoria y postmemoria : La elaboración literaria de la guerra civil en la narrativa gallega |título=II Congreso Internacional de Literatura y Cultura Españolas Contemporáneas |editorial=[[Universidade Nacional de La Plata|UNLP]] |lingua=es |ref=harv}}
=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>dqoxojb56tm30k56cxz8ief368nrp6t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163182</id>
      <parentid>6163181</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:44:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4109" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
'''''O cego de Pumardedón''''' [[Francisco Fernández del Riego]].

En [[1985]] publicáronse dous capítulos da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Descrición ==
{{Cita centrada|''A xeración que fixo a guerra está representada simbolicamente polo protagonista, un home que quedou cego tras o estalido dunha [[Granada de man|granada]]: esa cegueira metaforiza a imposibilidade de dar unha visión integral e obxectiva do sucedido.''|autor=[[#Bibliografía|{{Versaleta|Vilavedra}} 2011]]. p. 5.&lt;ref&gt;Tradución de gl.wikipedia. Orixinal en [[lingua castelá|castelán]]: ''La generación que hizo la guerra está representada simbólicamente por el protagonista, un hombre que quedó ciego tras el estallido de una granada: esa ceguera metaforiza la imposibilidad de dar una visión integral y objetiva de lo sucedido''.&lt;/ref&gt;}}
=== Sinopse ===
O [[personaxe|protagonista]], Mauro, [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}
* {{Cita libro |nome=Carlos |apelidos={{Versaleta|Fernández Santander}} |ligazón-autor=Carlos Fernández Santander |ano=1996 |título=Bibliografía de la novela de la guerra civil y el franquismo |editorial=[[Ediciós do Castro]] |isbn=84-7492-792-7 |lingua=es |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Vilavedra}} |nome=D. |ligazón-autor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |url-capítulo=https://www.aacademica.org/000-042/89 |capítulo=Memoria y postmemoria : La elaboración literaria de la guerra civil en la narrativa gallega |título=II Congreso Internacional de Literatura y Cultura Españolas Contemporáneas |editorial=[[Universidade Nacional de La Plata|UNLP]] |lingua=es |ref=harv}}

=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>1okj3o5lb4ewrd0t6cnc1nbmh2qbj0q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163184</id>
      <parentid>6163182</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T09:47:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4138" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = 
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
'''''O cego de Pumardedón''''' [[Francisco Fernández del Riego]].

En [[1985]] publicáronse dous capítulos da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Descrición ==
{{Cita centrada|''A xeración que fixo a guerra está representada simbolicamente polo protagonista, un home que quedou cego tras o estalido dunha [[Granada de man|granada]]: esa cegueira metaforiza a imposibilidade de dar unha visión integral e obxectiva do sucedido.''|autor=[[#Bibliografía|{{Versaleta|Vilavedra}} 2011]]. p. 5.&lt;ref&gt;Tradución de gl.wikipedia. Orixinal en [[lingua castelá|castelán]]: ''La generación que hizo la guerra está representada simbólicamente por el protagonista, un hombre que quedó ciego tras el estallido de una granada: esa ceguera metaforiza la imposibilidad de dar una visión integral y objetiva de lo sucedido''.&lt;/ref&gt;}}
=== Sinopse ===
O [[personaxe|protagonista]], Mauro, [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]).

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=[[Grial (revista)|Grial: revista galega de cultura]] |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}
* {{Cita libro |nome=Carlos |apelidos={{Versaleta|Fernández Santander}} |ligazón-autor=Carlos Fernández Santander |ano=1996 |título=Bibliografía de la novela de la guerra civil y el franquismo |editorial=[[Ediciós do Castro]] |isbn=84-7492-792-7 |lingua=es |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Vilavedra}} |nome=D. |ligazón-autor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |url-capítulo=https://www.aacademica.org/000-042/89 |capítulo=Memoria y postmemoria : La elaboración literaria de la guerra civil en la narrativa gallega |título=II Congreso Internacional de Literatura y Cultura Españolas Contemporáneas |editorial=[[Universidade Nacional de La Plata|UNLP]] |lingua=es |ref=harv}}
{{Reftermina}}

=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994).

=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>5ln39i5tswuu92sszvkn01v2cjp4oqa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163195</id>
      <parentid>6163184</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:02:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5394" xml:space="preserve">{{en uso}}
{{título en cursiva}}
{{Libro
| nome                = O cego de Pumardedón
| subtítulo           = 
| título orixinal     = 
| tradutor            = 
| imaxe               = 
| imaxe_tamaño        = 
| descrición da imaxe = 
| autor               = 
| ilustrador          = 
| artista cuberta     = [[]]
| país                = 
| lingua              = 
| colección           = [[Narrativa (Ir Indo)|Narrativa]]
| tema                = [[Guerra civil española]], [[cegueira]]
| xénero              = 
| editorial           = 
| data publicación    = 
| formato             = 
| páxinas             = 163
| id                  = ISBN 84-7680-077-0 
| precedido por       = 
| seguido por         = 
| editor              = 
}}
'''''O cego de Pumardedón''''' é un [[libro]], de 163 páxinas, do escritor [[Galicia|galego]] [[Francisco Fernández del Riego]], publicado por [[Ir Indo|Ir Indo Edicións]] en [[1992]], con cuberta de [[]].

En [[1985]] publicáronse dous capítulos (o XXII e o XXIII) da, daquela, inédita [[novela]], en [[Grial (revista)|''Grial: revista galega de cultura'']].{{Sfn|{{Versaleta|Fernández del Riego}}|1985|pp=61-70}}

== Descrición ==
[[Ficheiro:Francisco Fernández del Riego na fronte de guerra. Salamanca. 1937.jpg|miniatura|Francisco Fernández del Riego na [[fronte (guerra)|fronte de guerra]]. [[Salamanca]]. 1937.]]
Toda a [[narración]] está centrada nos acontecementos vividos polo [[personaxe|protagonista]] durante a [[Guerra civil española]] e as consecuencias pertubadoras que lie ocasionaron na súa [[existencia]] actual.{{Sfn|{{Versaleta|Noia}}|1993|p=130}}
{{Cita centrada|''A xeración que fixo a guerra está representada simbolicamente polo protagonista, un home que quedou cego tras o estalido dunha [[Granada de man|granada]]: esa cegueira metaforiza a imposibilidade de dar unha visión integral e obxectiva do sucedido.''|autor=[[#Bibliografía|{{Versaleta|Vilavedra}} 2011]]. p. 5.&lt;ref group=&quot;lower-alpha&quot;&gt;Tradución de gl.wikipedia. Orixinal en [[lingua castelá|castelán]]: ''La generación que hizo la guerra está representada simbólicamente por el protagonista, un hombre que quedó ciego tras el estallido de una granada: esa ceguera metaforiza la imposibilidad de dar una visión integral y objetiva de lo sucedido''.&lt;/ref&gt;}}

== Sinopse ==
Mauro, un home [[cegueira|cego]], esperta durante a [[noite]] en Pumardedón ([[Pumar de Don]], lugar da [[Lourenzá, Lourenzá|parroquia de Santa María]], no [[Lourenzá, Lourenzá|concello de Lourenzá]]) onde leva unha vida retirada, lonxe do mundo urbano.

== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha}}
;Referencias
{{Listaref|02}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* Pastor Rodríguez Román Arén 2006. ''Un río de sangue e tinta: a Guerra Civil Española e o Franquismo na narrativa dos galegos''. Asociación Cultural Barbantia e Concello de Boiro.
* {{Cita publicación periódica |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |ano=1985 |título=O cego de Pumardedón |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/num-87-1985/ |revista=Grial |issn=0017-4181 |número=87 |páxinas=61-70 |ref=harv }}
* {{Cita libro |nome=Carlos |apelidos={{Versaleta|Fernández Santander}} |ligazón-autor=Carlos Fernández Santander |ano=1996 |título=Bibliografía de la novela de la guerra civil y el franquismo |editorial=[[Ediciós do Castro]] |isbn=84-7492-792-7 |lingua=es |ref=harv }}
* {{Cita publicación periódica |nome=Camiño |apelidos={{Versaleta|Noia}} |ligazón-autor=Camiño Noia |título=«O cego de Pumardedón», de F. Fernández del Riego |url=https://www.cervantesvirtual.com/descargaPdf/grial--revista-galega-de-cultura-num-117-1993-924528/ |revista=Grial |issn=0017-4181 |número=117 |ano=1993 |páxinas=129-132 |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Vilavedra}} |nome=D. |ligazón-autor=Dolores Vilavedra |ano=2011 |url-capítulo=https://www.aacademica.org/000-042/89 |capítulo=Memoria y postmemoria : La elaboración literaria de la guerra civil en la narrativa gallega |título=II Congreso Internacional de Literatura y Cultura Españolas Contemporáneas |editorial=[[Universidade Nacional de La Plata|UNLP]] |lingua=es |ref=harv}}
{{Reftermina}}

=== Outros artigos ===
* [[Galicia (Francisco Fernández del Riego)|''Galicia'']] (1994)
* ''[[O lapis do carpinteiro]]''
* ''[[Home sen nome]]''
=== Ligazóns externas ===
* [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon Ficha na páxina web do Centro de Documentación] da [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]] e escolmas: [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/1 capítulo I], [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/2 capítulo II] e [https://www.aelg.gal/centro-documentacion/autores-as/francisco-fernandez-del-riego/obra/1266/o-cego-de-pumardedon/texto/3 capítulo III].
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Francisco Fernández del Riego]]
[[Categoría:Obras literarias de 1992]]
[[Categoría:Novelas ambientadas en Galicia]]
[[Categoría:Ir Indo]]
[[Categoría:Obras narrativas en galego]]
[[Categoría:Guerra civil española]]
[[Categoría:Cegueira]]</text>
      <sha1>4fmlm239jdrnlskc7othlrcgsuoqwv8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pumardedón</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573131</id>
    <redirect title="Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá" />
    <revision>
      <id>6163140</id>
      <timestamp>2022-08-19T07:52:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá]]</text>
      <sha1>8voebk2qqyzj89fbxa0j7m6b07oqbk7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573132</id>
    <redirect title="Pumar de Don" />
    <revision>
      <id>6163142</id>
      <timestamp>2022-08-19T07:53:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>HombreDHojalata moveu a páxina &quot;[[Pumar de Don, Lourenzá, Lourenzá]]&quot; a &quot;[[Pumar de Don]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Pumar de Don]]</text>
      <sha1>qyzplyqa7rw0r3iys3uxyxyai8woz6t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>José Mateo Mariñas Ferrero</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573133</id>
    <redirect title="José Mateo Mariñas" />
    <revision>
      <id>6163146</id>
      <timestamp>2022-08-19T08:12:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xas</username>
        <id>1888</id>
      </contributor>
      <comment>Xas moveu a páxina &quot;[[José Mateo Mariñas Ferrero]]&quot; a &quot;[[José Mateo Mariñas]]&quot;: nome máis coñecido</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[José Mateo Mariñas]]</text>
      <sha1>1u2ae5i1glrczdsvryhw0shd7bsw9aa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Santa María de Lourenzá</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573134</id>
    <redirect title="Lourenzá, Lourenzá" />
    <revision>
      <id>6163147</id>
      <timestamp>2022-08-19T08:14:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Lourenzá, Lourenzá]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Lourenzá, Lourenzá]]</text>
      <sha1>1h4jzcq577hlwxg5gag08mce42cic0z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Éva Tardos</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573135</id>
    <revision>
      <id>6163148</id>
      <timestamp>2022-08-19T08:15:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:es:Special:Redirect/revision/143616168|Éva Tardos]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2995" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=Éva Tardos|data_de_nacemento=[[1957]]|lugar_de_nacemento=[[Budapest]], {{HUN}}|residencia={{USA}}|nacionalidade=húngara|alma_máter=[[Universidad Eötvös Loránd]]}}
[[Categoría:Mujeres]]
'''Éva Tardos''', nada en  [[1957]] en  [[Budapest]], é unha informática teórica [[Hungría|húngara]], gañadora do [[premio Fulkerson]] en 1988, profesora e investigadora en [[Ciencias da computación|informática]] na Universidade de [[Universidade Cornell|Cornell]] . 

Traxectoria

Licenciouse en matemáticas na [[Universidade Eötvös Loránd]], en Budapest, en 1981. Tres anos despois, en 1984, obtivo o seu [[Doutoramento|doutoramento.]] na mesma universidade. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/01/eva-tardos-informatica/|título=Éva Tardos, informática {{!}} Efemérides|data-acceso=11 de octubre de 2019|data=1 de octubre de 2017|lingua=es}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|título=Eva Tardos {{!}} IEEE Computer Society|data-acceso=11 de octubre de 2019|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nasonline.org/member-directory/members/2540246.html|título=Eva Tardos|data-acceso=11 de octubre de 2019}}&lt;/ref&gt;

Os seus traballos tratan os seguintes temas:

* Deseño e análise de algoritmos para problemas fundamentais de rede e optimización [[combinatoria]] .
* Algoritmos de aproximación ,
* algoritmos en liña ,
* Programación [[Programación linear|lineal]] e [[Programación linear|programación enteira]]
* Teoría de [[Teoría de xogos|xogos]] algorítmicos

== Recoñecementos ==

* [[Medalla John von Neumann]] (2019)
* [[Premio Gödel|Premio Godel]] (2012)
* Membro da Academia Nacional de Enxeñaría (2007)
* Premio George B. Dantzig (2006)
* Membro da Academia Americana de Artes e Ciencias
* Membro da Asociación de Maquinaria Informática (1998)
* Membro [[Bolsa de estudos Guggenheim|da bolsa Guggenheim]]
* Membro de Packard
* Membro de Sloan
* Novo Investigador Presidencial da NSF
* [[Premio Fulkerson]] (1988) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==

* [http://www.cs.cornell.edu/People/eva/eva.html Eva Tardos, Departamento de Ciencias da Computación da] Universidade de Cornell. + 
&lt;references /&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;reference-text&quot;&gt;&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode ve-ce-internalItemNode&quot;&gt;&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode-slug ve-ce-branchNode-inlineSlug&quot;&gt;&lt;/span&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode-slug ve-ce-branchNode-inlineSlug&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;

[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade Cornell]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]</text>
      <sha1>pcw9lknc80nmouweu3cis2gx67c32fm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163149</id>
      <parentid>6163148</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:16:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3026" xml:space="preserve">{{Biografía|nome=Éva Tardos|data_de_nacemento=[[1957]]|lugar_de_nacemento=[[Budapest]], {{HUN}}|residencia={{USA}}|nacionalidade=húngara|alma_máter=[[Universidad Eötvös Loránd]]}}
[[Categoría:Mujeres]]
'''Éva Tardos''', nada en  [[1957]] en  [[Budapest]], é unha informática teórica [[Hungría|húngara]], gañadora do [[premio Fulkerson]] en 1988, profesora e investigadora en [[Ciencias da computación|informática]] na Universidade de [[Universidade Cornell|Cornell]] . 

== Traxectoria ==
Licenciouse en matemáticas na [[Universidade Eötvös Loránd]], en Budapest, en 1981. Tres anos despois, en 1984, obtivo o seu [[Doutoramento|doutoramento.]] na mesma universidade. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/01/eva-tardos-informatica/|título=Éva Tardos, informática {{!}} Efemérides|data-acceso=11 de octubre de 2019|data=1 de octubre de 2017|lingua=es}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|título=Eva Tardos {{!}} IEEE Computer Society|data-acceso=11 de octubre de 2019|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nasonline.org/member-directory/members/2540246.html|título=Eva Tardos|data-acceso=11 de octubre de 2019}}&lt;/ref&gt;

Os seus traballos tratan os seguintes temas:

* Deseño e análise de algoritmos para problemas fundamentais de rede e optimización [[combinatoria]] .
* Algoritmos de aproximación ,
* algoritmos en liña ,
* Programación [[Programación linear|lineal]] e [[Programación linear|programación enteira]]
* Teoría de [[Teoría de xogos|xogos]] algorítmicos

== Recoñecementos ==

* [[Medalla John von Neumann]] (2019)
* [[Premio Gödel|Premio Godel]] (2012)
* Membro da Academia Nacional de Enxeñaría (2007)
* Premio George B. Dantzig (2006)
* Membro da Academia Americana de Artes e Ciencias
* Membro da Asociación de Maquinaria Informática (1998)
* Membro [[Bolsa de estudos Guggenheim|da bolsa Guggenheim]]
* Membro de Packard
* Membro de Sloan
* Novo Investigador Presidencial da NSF
* [[Premio Fulkerson]] (1988) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==

* [http://www.cs.cornell.edu/People/eva/eva.html Eva Tardos, Departamento de Ciencias da Computación da] Universidade de Cornell. + 
&lt;references /&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;reference-text&quot;&gt;&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode ve-ce-internalItemNode&quot;&gt;&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode-slug ve-ce-branchNode-inlineSlug&quot;&gt;&lt;/span&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode-slug ve-ce-branchNode-inlineSlug&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade Cornell]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]</text>
      <sha1>9bn69ftlejj1tyuuliw1irj3hgfuov9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163150</id>
      <parentid>6163149</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:16:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2854" xml:space="preserve">{{Biografía}}
[[Categoría:Mujeres]]
'''Éva Tardos''', nada en  [[1957]] en  [[Budapest]], é unha informática teórica [[Hungría|húngara]], gañadora do [[premio Fulkerson]] en 1988, profesora e investigadora en [[Ciencias da computación|informática]] na Universidade de [[Universidade Cornell|Cornell]] . 

== Traxectoria ==
Licenciouse en matemáticas na [[Universidade Eötvös Loránd]], en Budapest, en 1981. Tres anos despois, en 1984, obtivo o seu [[Doutoramento|doutoramento.]] na mesma universidade. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/01/eva-tardos-informatica/|título=Éva Tardos, informática {{!}} Efemérides|data-acceso=11 de octubre de 2019|data=1 de octubre de 2017|lingua=es}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|título=Eva Tardos {{!}} IEEE Computer Society|data-acceso=11 de octubre de 2019|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nasonline.org/member-directory/members/2540246.html|título=Eva Tardos|data-acceso=11 de octubre de 2019}}&lt;/ref&gt;

Os seus traballos tratan os seguintes temas:

* Deseño e análise de algoritmos para problemas fundamentais de rede e optimización [[combinatoria]] .
* Algoritmos de aproximación ,
* algoritmos en liña ,
* Programación [[Programación linear|lineal]] e [[Programación linear|programación enteira]]
* Teoría de [[Teoría de xogos|xogos]] algorítmicos

== Recoñecementos ==

* [[Medalla John von Neumann]] (2019)
* [[Premio Gödel|Premio Godel]] (2012)
* Membro da Academia Nacional de Enxeñaría (2007)
* Premio George B. Dantzig (2006)
* Membro da Academia Americana de Artes e Ciencias
* Membro da Asociación de Maquinaria Informática (1998)
* Membro [[Bolsa de estudos Guggenheim|da bolsa Guggenheim]]
* Membro de Packard
* Membro de Sloan
* Novo Investigador Presidencial da NSF
* [[Premio Fulkerson]] (1988) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==

* [http://www.cs.cornell.edu/People/eva/eva.html Eva Tardos, Departamento de Ciencias da Computación da] Universidade de Cornell. + 
&lt;references /&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;reference-text&quot;&gt;&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode ve-ce-internalItemNode&quot;&gt;&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode-slug ve-ce-branchNode-inlineSlug&quot;&gt;&lt;/span&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode-slug ve-ce-branchNode-inlineSlug&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade Cornell]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]</text>
      <sha1>gy5v89xin4g7uaaamlrti84lgicev89</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163151</id>
      <parentid>6163150</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:17:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2831" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Éva Tardos''', nada en  [[1957]] en  [[Budapest]], é unha informática teórica [[Hungría|húngara]], gañadora do [[premio Fulkerson]] en 1988, profesora e investigadora en [[Ciencias da computación|informática]] na Universidade de [[Universidade Cornell|Cornell]] . 

== Traxectoria ==
Licenciouse en matemáticas na [[Universidade Eötvös Loránd]], en Budapest, en 1981. Tres anos despois, en 1984, obtivo o seu [[Doutoramento|doutoramento.]] na mesma universidade. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/01/eva-tardos-informatica/|título=Éva Tardos, informática {{!}} Efemérides|data-acceso=11 de octubre de 2019|data=1 de octubre de 2017|lingua=es}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|título=Eva Tardos {{!}} IEEE Computer Society|data-acceso=11 de octubre de 2019|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nasonline.org/member-directory/members/2540246.html|título=Eva Tardos|data-acceso=11 de octubre de 2019}}&lt;/ref&gt;

Os seus traballos tratan os seguintes temas:

* Deseño e análise de algoritmos para problemas fundamentais de rede e optimización [[combinatoria]] .
* Algoritmos de aproximación ,
* algoritmos en liña ,
* Programación [[Programación linear|lineal]] e [[Programación linear|programación enteira]]
* Teoría de [[Teoría de xogos|xogos]] algorítmicos

== Recoñecementos ==

* [[Medalla John von Neumann]] (2019)
* [[Premio Gödel|Premio Godel]] (2012)
* Membro da Academia Nacional de Enxeñaría (2007)
* Premio George B. Dantzig (2006)
* Membro da Academia Americana de Artes e Ciencias
* Membro da Asociación de Maquinaria Informática (1998)
* Membro [[Bolsa de estudos Guggenheim|da bolsa Guggenheim]]
* Membro de Packard
* Membro de Sloan
* Novo Investigador Presidencial da NSF
* [[Premio Fulkerson]] (1988) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==

* [http://www.cs.cornell.edu/People/eva/eva.html Eva Tardos, Departamento de Ciencias da Computación da] Universidade de Cornell. + 
&lt;references /&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;reference-text&quot;&gt;&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode ve-ce-internalItemNode&quot;&gt;&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode-slug ve-ce-branchNode-inlineSlug&quot;&gt;&lt;/span&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;span class=&quot;ve-ce-branchNode-slug ve-ce-branchNode-inlineSlug&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade Cornell]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]</text>
      <sha1>89rslkta4mawwl1ac7pu2atfsk1opx9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163152</id>
      <parentid>6163151</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:18:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <comment>/* Notas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2229" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Éva Tardos''', nada en  [[1957]] en  [[Budapest]], é unha informática teórica [[Hungría|húngara]], gañadora do [[premio Fulkerson]] en 1988, profesora e investigadora en [[Ciencias da computación|informática]] na Universidade de [[Universidade Cornell|Cornell]] . 

== Traxectoria ==
Licenciouse en matemáticas na [[Universidade Eötvös Loránd]], en Budapest, en 1981. Tres anos despois, en 1984, obtivo o seu [[Doutoramento|doutoramento.]] na mesma universidade. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/01/eva-tardos-informatica/|título=Éva Tardos, informática {{!}} Efemérides|data-acceso=11 de octubre de 2019|data=1 de octubre de 2017|lingua=es}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|título=Eva Tardos {{!}} IEEE Computer Society|data-acceso=11 de octubre de 2019|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nasonline.org/member-directory/members/2540246.html|título=Eva Tardos|data-acceso=11 de octubre de 2019}}&lt;/ref&gt;

Os seus traballos tratan os seguintes temas:

* Deseño e análise de algoritmos para problemas fundamentais de rede e optimización [[combinatoria]] .
* Algoritmos de aproximación ,
* algoritmos en liña ,
* Programación [[Programación linear|lineal]] e [[Programación linear|programación enteira]]
* Teoría de [[Teoría de xogos|xogos]] algorítmicos

== Recoñecementos ==

* [[Medalla John von Neumann]] (2019)
* [[Premio Gödel|Premio Godel]] (2012)
* Membro da Academia Nacional de Enxeñaría (2007)
* Premio George B. Dantzig (2006)
* Membro da Academia Americana de Artes e Ciencias
* Membro da Asociación de Maquinaria Informática (1998)
* Membro [[Bolsa de estudos Guggenheim|da bolsa Guggenheim]]
* Membro de Packard
* Membro de Sloan
* Novo Investigador Presidencial da NSF
* [[Premio Fulkerson]] (1988) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
&lt;references /&gt;
* &lt;span class=&quot;mw-linkback-text&quot;&gt;↑ &lt;/span&gt;
*
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade Cornell]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]</text>
      <sha1>clxvg9loy4015kfhuxw2iwcxiu8y7cx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163154</id>
      <parentid>6163152</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T08:19:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fis-mulleres</username>
        <id>104999</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2207" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Éva Tardos''', nada en  [[1957]] en  [[Budapest]], é unha informática teórica [[Hungría|húngara]], gañadora do [[premio Fulkerson]] en 1988, profesora e investigadora en [[Ciencias da computación|informática]] na Universidade de [[Universidade Cornell|Cornell]] . 

== Traxectoria ==
Licenciouse en matemáticas na [[Universidade Eötvös Loránd]], en Budapest, en 1981. Tres anos despois, en 1984, obtivo o seu [[Doutoramento|doutoramento.]] na mesma universidade. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/01/eva-tardos-informatica/|título=Éva Tardos, informática {{!}} Efemérides|data-acceso=11 de octubre de 2019|data=1 de octubre de 2017|lingua=es}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|título=Eva Tardos {{!}} IEEE Computer Society|data-acceso=11 de octubre de 2019|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nasonline.org/member-directory/members/2540246.html|título=Eva Tardos|data-acceso=11 de octubre de 2019}}&lt;/ref&gt;

Os seus traballos tratan os seguintes temas:

* Deseño e análise de algoritmos para problemas fundamentais de rede e optimización [[combinatoria]] .
* Algoritmos de aproximación ,
* algoritmos en liña ,
* Programación [[Programación linear|lineal]] e [[Programación linear|programación enteira]]
* Teoría de [[Teoría de xogos|xogos]] algorítmicos

== Recoñecementos ==

* [[Medalla John von Neumann]] (2019)
* [[Premio Gödel|Premio Godel]] (2012)
* Membro da Academia Nacional de Enxeñaría (2007)
* Premio George B. Dantzig (2006)
* Membro da Academia Americana de Artes e Ciencias
* Membro da Asociación de Maquinaria Informática (1998)
* Membro [[Bolsa de estudos Guggenheim|da bolsa Guggenheim]]
* Membro de Packard
* Membro de Sloan
* Novo Investigador Presidencial da NSF
* [[Premio Fulkerson]] (1988) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
&lt;references /&gt;
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Tardos, Éva}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade Cornell]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]</text>
      <sha1>sh1vr0ub8kha0z5xmqgzlfghnkxwivb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163189</id>
      <parentid>6163154</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T10:13:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>engado a [[Categoría:Nados en 1957]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2236" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Éva Tardos''', nada en  [[1957]] en  [[Budapest]], é unha informática teórica [[Hungría|húngara]], gañadora do [[premio Fulkerson]] en 1988, profesora e investigadora en [[Ciencias da computación|informática]] na Universidade de [[Universidade Cornell|Cornell]] . 

== Traxectoria ==
Licenciouse en matemáticas na [[Universidade Eötvös Loránd]], en Budapest, en 1981. Tres anos despois, en 1984, obtivo o seu [[Doutoramento|doutoramento.]] na mesma universidade. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/01/eva-tardos-informatica/|título=Éva Tardos, informática {{!}} Efemérides|data-acceso=11 de octubre de 2019|data=1 de octubre de 2017|lingua=es}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|título=Eva Tardos {{!}} IEEE Computer Society|data-acceso=11 de octubre de 2019|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nasonline.org/member-directory/members/2540246.html|título=Eva Tardos|data-acceso=11 de octubre de 2019}}&lt;/ref&gt;

Os seus traballos tratan os seguintes temas:

* Deseño e análise de algoritmos para problemas fundamentais de rede e optimización [[combinatoria]] .
* Algoritmos de aproximación ,
* algoritmos en liña ,
* Programación [[Programación linear|lineal]] e [[Programación linear|programación enteira]]
* Teoría de [[Teoría de xogos|xogos]] algorítmicos

== Recoñecementos ==

* [[Medalla John von Neumann]] (2019)
* [[Premio Gödel|Premio Godel]] (2012)
* Membro da Academia Nacional de Enxeñaría (2007)
* Premio George B. Dantzig (2006)
* Membro da Academia Americana de Artes e Ciencias
* Membro da Asociación de Maquinaria Informática (1998)
* Membro [[Bolsa de estudos Guggenheim|da bolsa Guggenheim]]
* Membro de Packard
* Membro de Sloan
* Novo Investigador Presidencial da NSF
* [[Premio Fulkerson]] (1988) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
&lt;references /&gt;
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Tardos, Éva}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade Cornell]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]
[[Categoría:Nados en 1957]]</text>
      <sha1>qgc273emgac6vdcf91sxm0eo0nzz3ji</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163190</id>
      <parentid>6163189</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T10:13:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>engado a [[Categoría:Alumnos da Universidade Eötvös Loránd]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2292" xml:space="preserve">{{Biografía}}
'''Éva Tardos''', nada en  [[1957]] en  [[Budapest]], é unha informática teórica [[Hungría|húngara]], gañadora do [[premio Fulkerson]] en 1988, profesora e investigadora en [[Ciencias da computación|informática]] na Universidade de [[Universidade Cornell|Cornell]] . 

== Traxectoria ==
Licenciouse en matemáticas na [[Universidade Eötvös Loránd]], en Budapest, en 1981. Tres anos despois, en 1984, obtivo o seu [[Doutoramento|doutoramento.]] na mesma universidade. &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/01/eva-tardos-informatica/|título=Éva Tardos, informática {{!}} Efemérides|data-acceso=11 de octubre de 2019|data=1 de octubre de 2017|lingua=es}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://www.computer.org/profiles/eva-tardos|título=Eva Tardos {{!}} IEEE Computer Society|data-acceso=11 de octubre de 2019|lingua=en-US}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.nasonline.org/member-directory/members/2540246.html|título=Eva Tardos|data-acceso=11 de octubre de 2019}}&lt;/ref&gt;

Os seus traballos tratan os seguintes temas:

* Deseño e análise de algoritmos para problemas fundamentais de rede e optimización [[combinatoria]] .
* Algoritmos de aproximación ,
* algoritmos en liña ,
* Programación [[Programación linear|lineal]] e [[Programación linear|programación enteira]]
* Teoría de [[Teoría de xogos|xogos]] algorítmicos

== Recoñecementos ==

* [[Medalla John von Neumann]] (2019)
* [[Premio Gödel|Premio Godel]] (2012)
* Membro da Academia Nacional de Enxeñaría (2007)
* Premio George B. Dantzig (2006)
* Membro da Academia Americana de Artes e Ciencias
* Membro da Asociación de Maquinaria Informática (1998)
* Membro [[Bolsa de estudos Guggenheim|da bolsa Guggenheim]]
* Membro de Packard
* Membro de Sloan
* Novo Investigador Presidencial da NSF
* [[Premio Fulkerson]] (1988) &lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=17|título=Browse Prizes and Awards|data-acceso=2022-05-18|lingua=en}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
&lt;references /&gt;
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Tardos, Éva}}
[[Categoría:Nados en Budapest]]
[[Categoría:Profesores da Universidade Cornell]]
[[Categoría:Personalidades da informática]]
[[Categoría:Nados en 1957]]
[[Categoría:Alumnos da Universidade Eötvös Loránd]]</text>
      <sha1>9c39e7ldq571bmxk3a6sxomh9iyigxs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categoría:Lourenzá poboación 2021</title>
    <ns>14</ns>
    <id>573136</id>
    <revision>
      <id>6163155</id>
      <timestamp>2022-08-19T08:19:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{Categoría oculta}}  [[Categoría:Lugo poboación 2021]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" xml:space="preserve">{{Categoría oculta}}

[[Categoría:Lugo poboación 2021]]</text>
      <sha1>8cxgiih96u08qf1t879h3chrqdsk2rp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>José Luis Pérez-Payá Soler</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573137</id>
    <redirect title="José Luis Pérez-Payá" />
    <revision>
      <id>6163175</id>
      <timestamp>2022-08-19T09:16:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[José Luis Pérez-Payá]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[José Luis Pérez-Payá]]</text>
      <sha1>ir8ah7z7rahu8gmu24iioulks2yzj6o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conversa:Éva Tardos</title>
    <ns>1</ns>
    <id>573138</id>
    <revision>
      <id>6163191</id>
      <timestamp>2022-08-19T10:15:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Nova páxina: &quot;{{BPV}}&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7" xml:space="preserve">{{BPV}}</text>
      <sha1>sytn07wdh5ers4a0cua483q6f4ka3i0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tardos Éva</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573139</id>
    <redirect title="Éva Tardos" />
    <revision>
      <id>6163192</id>
      <timestamp>2022-08-19T10:15:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Éva Tardos]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Éva Tardos]]</text>
      <sha1>rnj6q6wtbe2bnmsnsvihv97ou5fihmg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fronte de guerra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573140</id>
    <redirect title="Fronte (guerra)" />
    <revision>
      <id>6163194</id>
      <timestamp>2022-08-19T10:39:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HombreDHojalata</username>
        <id>5863</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Fronte (guerra)]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[fronte (guerra)]]</text>
      <sha1>qlpln7lc40spc3gjwcb9hglinv2hda9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Estadio Renato Dall'Ara</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573141</id>
    <revision>
      <id>6163201</id>
      <timestamp>2022-08-19T11:12:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <comment>Creada como tradución da páxina &quot;[[:it:Special:Redirect/revision/128739999|Stadio Renato Dall'Ara]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11923" xml:space="preserve">O '''estadio Renato Dall'Ara''' é un [[estadio]] situado na cidade [[Italia|italiana]] de [[Boloña]] dedicado principalmente á práctica do [[fútbol]].  Atópase no barrio de Porto-Saragozza e nel disputa como local os seus partidos o [[Bologna FC 1909|Bologna]].

Inaugurado en 1927 como '''Estadio Littoriale''' e rebautizado como '''Estadio Municipal''' trala [[Segunda guerra mundial]], recibiu o seu nome actual en 1983 na memoria de [[Renato Dall'Ara]], presidente do Bologna, club que usa as súas instalacións desde a súa inauguración.

O Dall'Ara acolleu dúas edicións da [[Copa do Mundo de Fútbol]], en [[Mundial de Fútbol de 1934|1934]] e [[Mundial de Fútbol de 1990|1990]], foi sede da Superbowl italiana de [[fútbol americano]] e acolleu tres finais do [[Top10|campionato italiano de rugby]] entre 1988 e 2001. Tamén a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana de rugby]] xogou importantes partidos internacionais en dito estadio. Ademais, entre 1929 e 1996, cando aínda estaba equipado cunha pista de atletismo que foi retirada en 2015, acolleu varias edicións do campionato italiano de atletismo e outros certames internacionais como a [[Golden Gala]].

Conta con capacidade para {{Val|36000}} espectadores,&lt;ref&gt;De facto la capienza è di 31.000: 5.000 posti nell'anello superiore sono inibiti all'accesso mediante teloni di copertura.&lt;/ref&gt; podendo ampliarse ata {{Val|55000}} para a celebración de concertos de música.&lt;ref name=&quot;bolognafc.it&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.bolognafc.it/stadio.asp|data=2012-07-29}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
A instalación, coñecida inicialmente como &quot;Littoriale&quot;, naceu como o primeiro verdadeiro estadio de Italia e foi un modelo para os que o seguiron. Ata entón, de feito, os estadios eran campos con bancadas montadas sobre estadas.

O 12 de xuño de 1925 púxose a primeira pedra do edificio, da man do xerarca [[Fascismo|fascista]] [[Leandro Arpinati]] (máis tarde podestà de [[Boloña]]). Colocáronse dúas piscinas xunto ao estadio: unha exterior de 50x30 m, e outra cuberta máis pequena (a primeira deste tipo en Italia).&lt;ref&gt;{{Cita Harvard|Quercioli|pag. 21}}.&lt;/ref&gt; O proxecto do gran complexo deportivo correu a cargo do enxeñeiro Umberto Costanzini, xefe da oficina técnica da Casa do Fascio, e do arquitecto [[Giulio Ulisse Arata]].

O 29 de outubro de 1926 Arpinati fixou a &quot;data de finalización&quot;, aproximadamente un ano despois de que se colocara a primeira pedra. Dous días despois, na mañá do 31 de outubro de 1926, diante de todas as autoridades da cidade, o estadio Littoriale foi inaugurado por [[Benito Mussolini]], que entrou pintorescamente no estadio montado no seu cabalo. A última hora da tarde do mesmo día Mussolini foi obxecto dun atentado perpetrado polo anarquista de quince anos [[Anteo Zamboni]], quen lle disparou cunha arma de fogo. O mozo foi asasinado no lugar do ataque polos escuadróns do Fascio.
[[File:Littoriale_Bologna.JPG|miniatura| O estadio Littoriale en 1928.]]
[[File:Stadio_Littoriale-Dall'Ara_Bologna_statua_Mussolini.jpg|esquerda|miniatura| A estatua ecuestre de [[Benito Mussolini]] no &quot;Littoriale&quot;.]]
[[Ficheiro:Italy_national_association_football_team._Bologna,_29_may_1927.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg/220px-Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg|miniatura| Italia no partido inaugural do Littoriale Stadium de Boloña]]
O 29 de maio de 1927, ante uns 55 000 espectadores, inaugurouse o estadio Littoriale cun partido internacional de fútbol entre as seleccións de [[Selección de fútbol de Italia|Italia]] e [[Selección de fútbol de España|España]], e en presenza do rei italiano [[Vítor Manuel III|Vittorio Emanuele]] e do [[Infante, infanta|infante]]  [[Alfonso de Borbón e Battenberg|Alfonso de Borbón]], fillo do rei español, [[Afonso XIII de España|Alfonso XIII]].&lt;ref name=&quot;Alfonso&quot;&gt;{{Cita novas|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data=30 maggio 1927}}&lt;/ref&gt;

Baixo as ordes do árbitro [[Inglaterra|inglés]] [[Stanley Rous]], Italia gañou o partido por 2-0,&lt;ref name=&quot;Alfonso&quot;&gt;{{Cita novas|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data=30 maggio 1927}}&lt;/ref&gt; cun gol de [[Adolfo Baloncieri]], o primeiro xogador en marcar no novo estadio, e un [[autogol]] do vasco [[Pachuco Prats]].

O domingo seguinte, 5 de xuño, debutou no Littoriale o {{Fb team Bologna|N}}, que ata entón xogaba os seus partidos no campo [[Estadio Sterlino|Sterlino]]. Derrotou por 1-0 ao [[Genoa Cricket and Football Club|Genoa]], cun gol de [[Giuseppe Martelli]].

A capacidade do estadio era de 50.100 espectadores e os seus muros, feitos co típico [[ladrillo]] vermello e ventás de arco, convertíano nun edificio excepcional para a época. Outra nota de carácter engadiuse coa construción da torre de Maratón, rematada en [[1929]], no sector oposto á tribuna cuberta. Finalmente, o estadio foi conectado co pórtico de San Luca, que data do [[século XVIII]].

O estadio Littoriale era un campo de nivel internacional, un dos máis grandes e modernos da época, polo que foi elixido en [[1934]] para ser sede da fase final da [[Mundial de Fútbol de 1934|Copa do Mundo]]. Trala cita mundial seguiu sendo un dos mellores estadios italianos, e tralo final da guerra cambiou o seu nome ao de Estadio Municipal (en {{Lang-it|Stadio Comunale}}).

En [[1983]] produciuse un último e definitivo cambio de nome, pasando a chamarse estadio Renato Dall'Ara, en memoria de [[Renato Dall'Ara]], que fora presidente do Bologna durante 30 anos, de 1934 a [[1964]], durante os cales os ''rossoblù'' lograron gañar 5 títulos de liga.

O estadio foi completamente reformado para a [[Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]]. Introducíronse novas saídas de seguridade, renovouse a pista de atletismo, engadíronse novas filas de asentos alzando a antiga estrutura e repintouse por completo. Finalmente, construíuse unha nova cuberta para a tribuna, revisouse o sistema de iluminación e instalouse un novo marcador.

Na curva norte, que recibe o nome de [[Giacomo Bulgarelli]], antigo xogador e capitán do Bologna, adoitan colocarse os ''ultras'' rossoblù (anteriormente a curva chamábase &quot;Andrea Costa&quot;, polo nome da estrada que dá a ese lado do estadio. A curva sur chámase &quot;San Luca&quot; e foi bautizada así por [[Árpád Weisz]], histórico adestrador do equipo asasinado polos [[Nazismo|nazis]] nun [[campo de concentración]], e está reservada en parte para os afeccionados visitantes.

O estadio Dall'Ara tamén acolleu os partidos como local da [[Selección de fútbol de Bosnia e Hercegovina|selección de Bosnia]] durante as eliminatorias para o [[Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de 1998]], debido á falta de dispoñibilidade do estadio de [[Saraxevo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1996/09/02/emozione-bosnia-una-sconfitta-tanta-normalita.html|data=2 settembre 1996}}&lt;/ref&gt;

En [[1995]] o estadio acolleu o partido de [[rugby]] entre a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana]] e os ''[[Selección de rugby de Nova Zelandia|All Blacks]]'' de [[Nova Zelandia]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbymuseum.co.nz/teamsheet.asp?level1=All_Blacks&amp;Level2=ABC&amp;MT_ID=1997|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; O combinado italiano de rugby xogou de novo no estadio en [[1997]], contra [[Selección de rugby de Suráfrica|Suráfrica]].&lt;ref name=&quot;ITAZAF&quot;&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbydata.com/italy/southafrica/gamesplayed|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; Italia foi derrotada nos dous encontros.&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[Ficheiro:Prepartita_bologna_bari.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Prepartita_bologna_bari.jpg/590px-Prepartita_bologna_bari.jpg|esquerda|miniatura| O estadio visto desde a curva Giacomo Bulgarelli]]&lt;/div&gt;Na tempada 2006/07 da [[Serie A]] acolleu os dous últimos partidos como local do [[Calcio Catania|Catania]], contra [[A.C. Milan|Milan]] e [[Associazione Calcio ChievoVerona|Chievo]], tralo peche do [[estadio Angelo Massimino]] polos enfrontamentos no derbi contra o [[Palermo Football Club|Palermo]] do 2 de febreiro de 2007, nos que morreu o inspector xefe da policía [[Filippo Raciti]].

En [[2016]] o estadio pasou da titularidade municipal á propiedade do Bologna, a través dunha concesión por 99 anos.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.tuttobolognaweb.it/news/fenucci-il-nuovo-stadio-aumentera-il-nostro-bacino-dutenza/}}&lt;/ref&gt; O número de prazas reduciuse entre 2016 e [[2018]] e realizáronse pequenas melloras.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;RefBFC&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/storia/stadio-renato-dallara/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://corrieredibologna.corriere.it/foto-gallery/bologna/bologna-calcio/18_luglio_12/stadio-nuovi-seggiolini-curva-ac7793e8-85a4-11e8-9660-e121bce171e7.shtml}}&lt;/ref&gt;

=== Torre de Maratón ===
[[Ficheiro:Stadio_Dall'Ara.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Stadio_Dall%27Ara.jpg/260px-Stadio_Dall%27Ara.jpg|miniatura| Vista nocturna do estadio dende o sector visitante.]]
A torre de Maratón rematouse o 29 de outubro de 1929 na parte intermedia da tribuna leste do estadio, no lado oposto á tribuna cuberta.

Símbolo da competición e da resistencia dos deportistas, foi deseñado por [[Giulio Ulisse Arata]] e construído no lugar onde tivo lugar a execución de [[Ugo Bassi]]. Con 42 metros de altura e outros tantos de anchura, está dividida en seis niveis con dúas terrazas panorámicas intermedias que se abren nos dous primeiros niveis da estrutura da torre, mentres que no terceiro nivel construíuse a sala de control de iluminación de toda a instalación deportiva. As distintas plantas están comunicadas entre si por unha serie de escaleiras ás que logo se engadiron dous ascensores, un interior e outro externo para facilitar a subida á cima.

No mastro da torre colocouse unha estatua que representaba a Vitoria alada con [[fasces]] e unha impoñente bandeira da [[Regia Marina]] cunha superficie de {{Val|100}} metros cadrados, mentres que diante do [[Nicho (arquitectura)|nicho]] do arco monumental, de cara ao interior do estadio, estaba a estatua ecuestre de [[Benito Mussolini|Mussolini]], creada por [[Giuseppe Graziosi]],&lt;ref&gt;''[http://www.bibliotecasalaborsa.it/cronologia/bologna/0/182 La Torre di Maratona al Littoriale]'' URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Fernando Pellerano, ''[http://corrieredibologna.corriere.it/bologna/notizie/cronaca/2011/13-aprile-2011/nella-torre-maratona-inagibile-italia-90-senza-futuro-190429649063.shtml Nella Torre di Maratona. Inagibile da Italia '90 e senza futuro. Dal museo del club all'idea di cinema e ristoranti, quei progetti mai realizzati.]'' Da &quot;Il Corriere di Bologna.it del 13 aprile 2011. URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; xunto con tres canóns roubados aos austríacos durante a batalla de 8 de agosto de 1848. O 26 de xullo de 1943, ao día seguinte da caída do [[fascismo]], a multitude derrubou a estatua de Mussolini, mentres que o cabalo foi retirado en 1947 e reutilizado polo escultor [[Luciano Minguzzi]] para forxar dúas estatuas de mozos partisanos en lembranza da batalla de Porta Lame, onde foron colocadas.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://badigit.comune.bologna.it/mostre/bologna_fc/bacheca10.htm|data=2009}}&lt;/ref&gt;
 

== Notas ==
&lt;references /&gt;

== Bibliografía ==

* {{Cita libro|ISBN=88-8342-499-9|LCCN=2006403798|url=https://books.google.it/books?id=n22PXNxdPYoC}}

== Ligazóns externas ==

[[Categoría:Estadios do Mundial de Fútbol]]
[[Categoría:Bologna FC 1909]]</text>
      <sha1>gazs2xr2n5ph133chmx3kve4uqpmntq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163203</id>
      <parentid>6163201</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:13:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12002" xml:space="preserve">{{En uso}}
O '''estadio Renato Dall'Ara''' é un [[estadio]] situado na cidade [[Italia|italiana]] de [[Boloña]] dedicado principalmente á práctica do [[fútbol]].  Atópase no barrio de Porto-Saragozza e nel disputa como local os seus partidos o [[Bologna FC 1909|Bologna]].

Inaugurado en 1927 como '''Estadio Littoriale''' e rebautizado como '''Estadio Municipal''' trala [[Segunda guerra mundial]], recibiu o seu nome actual en 1983 na memoria de [[Renato Dall'Ara]], presidente do Bologna, club que usa as súas instalacións desde a súa inauguración.

O Dall'Ara acolleu dúas edicións da [[Copa do Mundo de Fútbol]], en [[Mundial de Fútbol de 1934|1934]] e [[Mundial de Fútbol de 1990|1990]], foi sede da Superbowl italiana de [[fútbol americano]] e acolleu tres finais do [[Top10|campionato italiano de rugby]] entre 1988 e 2001. Tamén a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana de rugby]] xogou importantes partidos internacionais en dito estadio. Ademais, entre 1929 e 1996, cando aínda estaba equipado cunha pista de atletismo que foi retirada en 2015, acolleu varias edicións do campionato italiano de atletismo e outros certames internacionais como a [[Golden Gala]].

Conta con capacidade para {{Val|36000}} espectadores,&lt;ref&gt;De facto la capienza è di 31.000: 5.000 posti nell'anello superiore sono inibiti all'accesso mediante teloni di copertura.&lt;/ref&gt; podendo ampliarse ata {{Val|55000}} para a celebración de concertos de música.&lt;ref name=&quot;bolognafc.it&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.bolognafc.it/stadio.asp|data=2012-07-29}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
A instalación, coñecida inicialmente como &quot;Littoriale&quot;, naceu como o primeiro verdadeiro estadio de Italia e foi un modelo para os que o seguiron. Ata entón, de feito, os estadios eran campos con bancadas montadas sobre estadas.

O 12 de xuño de 1925 púxose a primeira pedra do edificio, da man do xerarca [[Fascismo|fascista]] [[Leandro Arpinati]] (máis tarde podestà de [[Boloña]]). Colocáronse dúas piscinas xunto ao estadio: unha exterior de 50x30 m, e outra cuberta máis pequena (a primeira deste tipo en Italia).&lt;ref&gt;{{Cita Harvard|Quercioli|pag. 21}}.&lt;/ref&gt; O proxecto do gran complexo deportivo correu a cargo do enxeñeiro Umberto Costanzini, xefe da oficina técnica da Casa do Fascio, e do arquitecto [[Giulio Ulisse Arata]].

O 29 de outubro de 1926 Arpinati fixou a &quot;data de finalización&quot;, aproximadamente un ano despois de que se colocara a primeira pedra. Dous días despois, na mañá do 31 de outubro de 1926, diante de todas as autoridades da cidade, o estadio Littoriale foi inaugurado por [[Benito Mussolini]], que entrou pintorescamente no estadio montado no seu cabalo. A última hora da tarde do mesmo día Mussolini foi obxecto dun atentado perpetrado polo anarquista de quince anos [[Anteo Zamboni]], quen lle disparou cunha arma de fogo. O mozo foi asasinado no lugar do ataque polos escuadróns do Fascio.
[[File:Littoriale_Bologna.JPG|miniatura| O estadio Littoriale en 1928.]]
[[File:Stadio_Littoriale-Dall'Ara_Bologna_statua_Mussolini.jpg|esquerda|miniatura| A estatua ecuestre de [[Benito Mussolini]] no &quot;Littoriale&quot;.]]
[[Ficheiro:Italy_national_association_football_team._Bologna,_29_may_1927.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg/220px-Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg|miniatura| Italia no partido inaugural do Littoriale Stadium de Boloña]]
O 29 de maio de 1927, ante uns 55 000 espectadores, inaugurouse o estadio Littoriale cun partido internacional de fútbol entre as seleccións de [[Selección de fútbol de Italia|Italia]] e [[Selección de fútbol de España|España]], e en presenza do rei italiano [[Vítor Manuel III|Vittorio Emanuele]] e do [[Infante, infanta|infante]]  [[Alfonso de Borbón e Battenberg|Alfonso de Borbón]], fillo do rei español, [[Afonso XIII de España|Alfonso XIII]].&lt;ref name=&quot;Alfonso&quot;&gt;{{Cita novas|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data=30 maggio 1927}}&lt;/ref&gt;

Baixo as ordes do árbitro [[Inglaterra|inglés]] [[Stanley Rous]], Italia gañou o partido por 2-0,&lt;ref name=&quot;Alfonso&quot;&gt;{{Cita novas|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data=30 maggio 1927}}&lt;/ref&gt; cun gol de [[Adolfo Baloncieri]], o primeiro xogador en marcar no novo estadio, e un [[autogol]] do vasco [[Pachuco Prats]].

O domingo seguinte, 5 de xuño, debutou no Littoriale o {{Fb team Bologna|N}}, que ata entón xogaba os seus partidos no campo [[Estadio Sterlino|Sterlino]]. Derrotou por 1-0 ao [[Genoa Cricket and Football Club|Genoa]], cun gol de [[Giuseppe Martelli]].

A capacidade do estadio era de 50.100 espectadores e os seus muros, feitos co típico [[ladrillo]] vermello e ventás de arco, convertíano nun edificio excepcional para a época. Outra nota de carácter engadiuse coa construción da torre de Maratón, rematada en [[1929]], no sector oposto á tribuna cuberta. Finalmente, o estadio foi conectado co pórtico de San Luca, que data do [[século XVIII]].

O estadio Littoriale era un campo de nivel internacional, un dos máis grandes e modernos da época, polo que foi elixido en [[1934]] para ser sede da fase final da [[Mundial de Fútbol de 1934|Copa do Mundo]]. Trala cita mundial seguiu sendo un dos mellores estadios italianos, e tralo final da guerra cambiou o seu nome ao de Estadio Municipal (en {{Lang-it|Stadio Comunale}}).

En [[1983]] produciuse un último e definitivo cambio de nome, pasando a chamarse estadio Renato Dall'Ara, en memoria de [[Renato Dall'Ara]], que fora presidente do Bologna durante 30 anos, de 1934 a [[1964]], durante os cales os ''rossoblù'' lograron gañar 5 títulos de liga.

O estadio foi completamente reformado para a [[Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]]. Introducíronse novas saídas de seguridade, renovouse a pista de atletismo, engadíronse novas filas de asentos alzando a antiga estrutura e repintouse por completo. Finalmente, construíuse unha nova cuberta para a tribuna, revisouse o sistema de iluminación e instalouse un novo marcador.

Na curva norte, que recibe o nome de [[Giacomo Bulgarelli]], antigo xogador e capitán do Bologna, adoitan colocarse os ''ultras'' rossoblù (anteriormente a curva chamábase &quot;Andrea Costa&quot;, polo nome da estrada que dá a ese lado do estadio. A curva sur chámase &quot;San Luca&quot; e foi bautizada así por [[Árpád Weisz]], histórico adestrador do equipo asasinado polos [[Nazismo|nazis]] nun [[campo de concentración]], e está reservada en parte para os afeccionados visitantes.

O estadio Dall'Ara tamén acolleu os partidos como local da [[Selección de fútbol de Bosnia e Hercegovina|selección de Bosnia]] durante as eliminatorias para o [[Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de 1998]], debido á falta de dispoñibilidade do estadio de [[Saraxevo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1996/09/02/emozione-bosnia-una-sconfitta-tanta-normalita.html|data=2 settembre 1996}}&lt;/ref&gt;

En [[1995]] o estadio acolleu o partido de [[rugby]] entre a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana]] e os ''[[Selección de rugby de Nova Zelandia|All Blacks]]'' de [[Nova Zelandia]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbymuseum.co.nz/teamsheet.asp?level1=All_Blacks&amp;Level2=ABC&amp;MT_ID=1997|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; O combinado italiano de rugby xogou de novo no estadio en [[1997]], contra [[Selección de rugby de Suráfrica|Suráfrica]].&lt;ref name=&quot;ITAZAF&quot;&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbydata.com/italy/southafrica/gamesplayed|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; Italia foi derrotada nos dous encontros.&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[Ficheiro:Prepartita_bologna_bari.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Prepartita_bologna_bari.jpg/590px-Prepartita_bologna_bari.jpg|esquerda|miniatura| O estadio visto desde a curva Giacomo Bulgarelli]]&lt;/div&gt;Na tempada 2006/07 da [[Serie A]] acolleu os dous últimos partidos como local do [[Calcio Catania|Catania]], contra [[A.C. Milan|Milan]] e [[Associazione Calcio ChievoVerona|Chievo]], tralo peche do [[estadio Angelo Massimino]] polos enfrontamentos no derbi contra o [[Palermo Football Club|Palermo]] do 2 de febreiro de 2007, nos que morreu o inspector xefe da policía [[Filippo Raciti]].

En [[2016]] o estadio pasou da titularidade municipal á propiedade do Bologna, a través dunha concesión por 99 anos.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.tuttobolognaweb.it/news/fenucci-il-nuovo-stadio-aumentera-il-nostro-bacino-dutenza/}}&lt;/ref&gt; O número de prazas reduciuse entre 2016 e [[2018]] e realizáronse pequenas melloras.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;RefBFC&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/storia/stadio-renato-dallara/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://corrieredibologna.corriere.it/foto-gallery/bologna/bologna-calcio/18_luglio_12/stadio-nuovi-seggiolini-curva-ac7793e8-85a4-11e8-9660-e121bce171e7.shtml}}&lt;/ref&gt;

=== Torre de Maratón ===
[[Ficheiro:Stadio_Dall'Ara.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Stadio_Dall%27Ara.jpg/260px-Stadio_Dall%27Ara.jpg|miniatura| Vista nocturna do estadio dende o sector visitante.]]
A torre de Maratón rematouse o 29 de outubro de 1929 na parte intermedia da tribuna leste do estadio, no lado oposto á tribuna cuberta.

Símbolo da competición e da resistencia dos deportistas, foi deseñado por [[Giulio Ulisse Arata]] e construído no lugar onde tivo lugar a execución de [[Ugo Bassi]]. Con 42 metros de altura e outros tantos de anchura, está dividida en seis niveis con dúas terrazas panorámicas intermedias que se abren nos dous primeiros niveis da estrutura da torre, mentres que no terceiro nivel construíuse a sala de control de iluminación de toda a instalación deportiva. As distintas plantas están comunicadas entre si por unha serie de escaleiras ás que logo se engadiron dous ascensores, un interior e outro externo para facilitar a subida á cima.

No mastro da torre colocouse unha estatua que representaba a Vitoria alada con [[fasces]] e unha impoñente bandeira da [[Regia Marina]] cunha superficie de {{Val|100}} metros cadrados, mentres que diante do [[Nicho (arquitectura)|nicho]] do arco monumental, de cara ao interior do estadio, estaba a estatua ecuestre de [[Benito Mussolini|Mussolini]], creada por [[Giuseppe Graziosi]],&lt;ref&gt;''[http://www.bibliotecasalaborsa.it/cronologia/bologna/0/182 La Torre di Maratona al Littoriale]'' URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Fernando Pellerano, ''[http://corrieredibologna.corriere.it/bologna/notizie/cronaca/2011/13-aprile-2011/nella-torre-maratona-inagibile-italia-90-senza-futuro-190429649063.shtml Nella Torre di Maratona. Inagibile da Italia '90 e senza futuro. Dal museo del club all'idea di cinema e ristoranti, quei progetti mai realizzati.]'' Da &quot;Il Corriere di Bologna.it del 13 aprile 2011. URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; xunto con tres canóns roubados aos austríacos durante a batalla de 8 de agosto de 1848. O 26 de xullo de 1943, ao día seguinte da caída do [[fascismo]], a multitude derrubou a estatua de Mussolini, mentres que o cabalo foi retirado en 1947 e reutilizado polo escultor [[Luciano Minguzzi]] para forxar dúas estatuas de mozos partisanos en lembranza da batalla de Porta Lame, onde foron colocadas.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://badigit.comune.bologna.it/mostre/bologna_fc/bacheca10.htm|data=2009}}&lt;/ref&gt;
 

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
== Bibliografía ==
=== Cabeceira 2 ===
* {{Cita libro|ISBN=88-8342-499-9|LCCN=2006403798|url=https://books.google.it/books?id=n22PXNxdPYoC}}

=== Ligazóns externas ===

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Estadios do Mundial de Fútbol]]
[[Categoría:Bologna FC 1909]]</text>
      <sha1>metxcr6snrfnplv7t3yun2txohplayp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163206</id>
      <parentid>6163203</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:15:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11908" xml:space="preserve">{{En uso}}
O '''Estadio Renato Dall'Ara''' (en {{Lang-it|'''Stadio Renato Dall'Ara'''}}) é un [[estadio]] situado na cidade [[Italia|italiana]] de [[Boloña]], dedicado principalmente á práctica do [[fútbol]].  Atópase no barrio de Porto-Saragozza e nel disputa como local os seus partidos o [[Bologna FC 1909|Bologna]].

Inaugurado en [[1927]] como '''Estadio Littoriale''' e rebautizado como '''Estadio Municipal''' trala [[Segunda guerra mundial]], recibiu o seu nome actual en 1983 na memoria de [[Renato Dall'Ara]], presidente durante tres décadas do Bologna, club que usa as súas instalacións desde a súa inauguración.

O Dall'Ara acolleu dúas edicións da [[Copa do Mundo de Fútbol]], en [[Mundial de Fútbol de 1934|1934]] e [[Mundial de Fútbol de 1990|1990]], foi sede da Superbowl italiana de [[fútbol americano]] e acolleu tres finais do [[Top10|campionato italiano de rugby]] entre 1988 e 2001. Tamén a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana de rugby]] xogou importantes partidos internacionais en dito estadio. Ademais, entre 1929 e 1996, cando aínda estaba equipado cunha pista de atletismo que foi retirada en 2015, acolleu varias edicións do campionato italiano de atletismo e outros certames internacionais como a [[Golden Gala]].

Conta con capacidade para {{Val|36000}} espectadores,&lt;ref&gt;De facto la capienza è di 31.000: 5.000 posti nell'anello superiore sono inibiti all'accesso mediante teloni di copertura.&lt;/ref&gt; podendo ampliarse ata {{Val|55000}} para a celebración de concertos de música.&lt;ref name=&quot;bolognafc.it&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.bolognafc.it/stadio.asp|data=2012-07-29}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
A instalación, coñecida inicialmente como &quot;Littoriale&quot;, naceu como o primeiro verdadeiro estadio de Italia e foi un modelo para os que o seguiron. Ata entón, de feito, os estadios eran campos con bancadas montadas sobre estadas.

O 12 de xuño de 1925 púxose a primeira pedra do edificio, da man do xerarca [[Fascismo|fascista]] [[Leandro Arpinati]] (máis tarde podestà de [[Boloña]]). Colocáronse dúas piscinas xunto ao estadio: unha exterior de 50x30 m, e outra cuberta máis pequena (a primeira deste tipo en Italia).&lt;ref&gt;{{Cita Harvard|Quercioli|pag. 21}}.&lt;/ref&gt; O proxecto do gran complexo deportivo correu a cargo do enxeñeiro Umberto Costanzini, xefe da oficina técnica da Casa do Fascio, e do arquitecto [[Giulio Ulisse Arata]].

O 29 de outubro de 1926 Arpinati fixou a &quot;data de finalización&quot;, aproximadamente un ano despois de que se colocara a primeira pedra. Dous días despois, na mañá do 31 de outubro de 1926, diante de todas as autoridades da cidade, o estadio Littoriale foi inaugurado por [[Benito Mussolini]], que entrou pintorescamente no estadio montado no seu cabalo. A última hora da tarde do mesmo día Mussolini foi obxecto dun atentado perpetrado polo anarquista de quince anos [[Anteo Zamboni]], quen lle disparou cunha arma de fogo. O mozo foi asasinado no lugar do ataque polos escuadróns do Fascio.
[[Ficheiro:Italy_national_association_football_team._Bologna,_29_may_1927.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg/220px-Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg|miniatura| A [[Selección de fútbol de Italia|selección italiana]] no partido inaugural do estadio Littoriale de Boloña]]
O 29 de maio de 1927, ante uns 55 000 espectadores, inaugurouse o estadio Littoriale cun partido internacional de fútbol entre as seleccións de [[Selección de fútbol de Italia|Italia]] e [[Selección de fútbol de España|España]], e en presenza do rei italiano [[Vítor Manuel III|Vittorio Emanuele]] e do [[Infante, infanta|infante]]  [[Alfonso de Borbón e Battenberg|Alfonso de Borbón]], fillo do rei español, [[Afonso XIII de España|Alfonso XIII]].&lt;ref name=&quot;Alfonso&quot;&gt;{{Cita novas|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data=30 maggio 1927}}&lt;/ref&gt;

Baixo as ordes do árbitro [[Inglaterra|inglés]] [[Stanley Rous]], Italia gañou o partido por 2-0,&lt;ref name=&quot;Alfonso&quot;&gt;{{Cita novas|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data=30 maggio 1927}}&lt;/ref&gt; cun gol de [[Adolfo Baloncieri]], o primeiro xogador en marcar no novo estadio, e un [[autogol]] do vasco [[Pachuco Prats]].

O domingo seguinte, 5 de xuño, debutou no Littoriale o {{Fb team Bologna|N}}, que ata entón xogaba os seus partidos no campo [[Estadio Sterlino|Sterlino]]. Derrotou por 1-0 ao [[Genoa Cricket and Football Club|Genoa]], cun gol de [[Giuseppe Martelli]].

A capacidade do estadio era de 50.100 espectadores e os seus muros, feitos co típico [[ladrillo]] vermello e ventás de arco, convertíano nun edificio excepcional para a época. Outra nota de carácter engadiuse coa construción da torre de Maratón, rematada en [[1929]], no sector oposto á tribuna cuberta. Finalmente, o estadio foi conectado co pórtico de San Luca, que data do [[século XVIII]].

O estadio Littoriale era un campo de nivel internacional, un dos máis grandes e modernos da época, polo que foi elixido en [[1934]] para ser sede da fase final da [[Mundial de Fútbol de 1934|Copa do Mundo]]. Trala cita mundial seguiu sendo un dos mellores estadios italianos, e tralo final da guerra cambiou o seu nome ao de Estadio Municipal (en {{Lang-it|Stadio Comunale}}).

En [[1983]] produciuse un último e definitivo cambio de nome, pasando a chamarse estadio Renato Dall'Ara, en memoria de [[Renato Dall'Ara]], que fora presidente do Bologna durante 30 anos, de 1934 a [[1964]], durante os cales os ''rossoblù'' lograron gañar 5 títulos de liga.

O estadio foi completamente reformado para a [[Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]]. Introducíronse novas saídas de seguridade, renovouse a pista de atletismo, engadíronse novas filas de asentos alzando a antiga estrutura e repintouse por completo. Finalmente, construíuse unha nova cuberta para a tribuna, revisouse o sistema de iluminación e instalouse un novo marcador.

Na curva norte, que recibe o nome de [[Giacomo Bulgarelli]], antigo xogador e capitán do Bologna, adoitan colocarse os ''ultras'' rossoblù (anteriormente a curva chamábase &quot;Andrea Costa&quot;, polo nome da estrada que dá a ese lado do estadio. A curva sur chámase &quot;San Luca&quot; e foi bautizada así por [[Árpád Weisz]], histórico adestrador do equipo asasinado polos [[Nazismo|nazis]] nun [[campo de concentración]], e está reservada en parte para os afeccionados visitantes.

O estadio Dall'Ara tamén acolleu os partidos como local da [[Selección de fútbol de Bosnia e Hercegovina|selección de Bosnia]] durante as eliminatorias para o [[Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de 1998]], debido á falta de dispoñibilidade do estadio de [[Saraxevo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1996/09/02/emozione-bosnia-una-sconfitta-tanta-normalita.html|data=2 settembre 1996}}&lt;/ref&gt;

En [[1995]] o estadio acolleu o partido de [[rugby]] entre a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana]] e os ''[[Selección de rugby de Nova Zelandia|All Blacks]]'' de [[Nova Zelandia]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbymuseum.co.nz/teamsheet.asp?level1=All_Blacks&amp;Level2=ABC&amp;MT_ID=1997|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; O combinado italiano de rugby xogou de novo no estadio en [[1997]], contra [[Selección de rugby de Suráfrica|Suráfrica]].&lt;ref name=&quot;ITAZAF&quot;&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbydata.com/italy/southafrica/gamesplayed|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; Italia foi derrotada nos dous encontros.&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[Ficheiro:Prepartita_bologna_bari.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Prepartita_bologna_bari.jpg/590px-Prepartita_bologna_bari.jpg|esquerda|miniatura| O estadio visto desde a curva Giacomo Bulgarelli]]&lt;/div&gt;Na tempada 2006/07 da [[Serie A]] acolleu os dous últimos partidos como local do [[Calcio Catania|Catania]], contra [[A.C. Milan|Milan]] e [[Associazione Calcio ChievoVerona|Chievo]], tralo peche do [[estadio Angelo Massimino]] polos enfrontamentos no derbi contra o [[Palermo Football Club|Palermo]] do 2 de febreiro de 2007, nos que morreu o inspector xefe da policía [[Filippo Raciti]].

En [[2016]] o estadio pasou da titularidade municipal á propiedade do Bologna, a través dunha concesión por 99 anos.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.tuttobolognaweb.it/news/fenucci-il-nuovo-stadio-aumentera-il-nostro-bacino-dutenza/}}&lt;/ref&gt; O número de prazas reduciuse entre 2016 e [[2018]] e realizáronse pequenas melloras.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;RefBFC&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/storia/stadio-renato-dallara/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://corrieredibologna.corriere.it/foto-gallery/bologna/bologna-calcio/18_luglio_12/stadio-nuovi-seggiolini-curva-ac7793e8-85a4-11e8-9660-e121bce171e7.shtml}}&lt;/ref&gt;

=== Torre de Maratón ===
[[Ficheiro:Stadio_Dall'Ara.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Stadio_Dall%27Ara.jpg/260px-Stadio_Dall%27Ara.jpg|miniatura| Vista nocturna do estadio dende o sector visitante.]]
A torre de Maratón rematouse o 29 de outubro de 1929 na parte intermedia da tribuna leste do estadio, no lado oposto á tribuna cuberta.

Símbolo da competición e da resistencia dos deportistas, foi deseñado por [[Giulio Ulisse Arata]] e construído no lugar onde tivo lugar a execución de [[Ugo Bassi]]. Con 42 metros de altura e outros tantos de anchura, está dividida en seis niveis con dúas terrazas panorámicas intermedias que se abren nos dous primeiros niveis da estrutura da torre, mentres que no terceiro nivel construíuse a sala de control de iluminación de toda a instalación deportiva. As distintas plantas están comunicadas entre si por unha serie de escaleiras ás que logo se engadiron dous ascensores, un interior e outro externo para facilitar a subida á cima.

No mastro da torre colocouse unha estatua que representaba a Vitoria alada con [[fasces]] e unha impoñente bandeira da [[Regia Marina]] cunha superficie de {{Val|100}} metros cadrados, mentres que diante do [[Nicho (arquitectura)|nicho]] do arco monumental, de cara ao interior do estadio, estaba a estatua ecuestre de [[Benito Mussolini|Mussolini]], creada por [[Giuseppe Graziosi]],&lt;ref&gt;''[http://www.bibliotecasalaborsa.it/cronologia/bologna/0/182 La Torre di Maratona al Littoriale]'' URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Fernando Pellerano, ''[http://corrieredibologna.corriere.it/bologna/notizie/cronaca/2011/13-aprile-2011/nella-torre-maratona-inagibile-italia-90-senza-futuro-190429649063.shtml Nella Torre di Maratona. Inagibile da Italia '90 e senza futuro. Dal museo del club all'idea di cinema e ristoranti, quei progetti mai realizzati.]'' Da &quot;Il Corriere di Bologna.it del 13 aprile 2011. URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; xunto con tres canóns roubados aos austríacos durante a batalla de 8 de agosto de 1848. O 26 de xullo de 1943, ao día seguinte da caída do [[fascismo]], a multitude derrubou a estatua de Mussolini, mentres que o cabalo foi retirado en 1947 e reutilizado polo escultor [[Luciano Minguzzi]] para forxar dúas estatuas de mozos partisanos en lembranza da batalla de Porta Lame, onde foron colocadas.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://badigit.comune.bologna.it/mostre/bologna_fc/bacheca10.htm|data=2009}}&lt;/ref&gt;
 

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
== Bibliografía ==
=== Cabeceira 2 ===
* {{Cita libro|ISBN=88-8342-499-9|LCCN=2006403798|url=https://books.google.it/books?id=n22PXNxdPYoC}}

=== Ligazóns externas ===

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Estadios do Mundial de Fútbol]]
[[Categoría:Bologna FC 1909]]</text>
      <sha1>l8l7shfzewj9mnrjth8rwi89h3uoop2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163214</id>
      <parentid>6163206</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:27:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12233" xml:space="preserve">{{En uso}}
O '''Estadio Renato Dall'Ara''' (en {{Lang-it|'''Stadio Renato Dall'Ara'''}}) é un [[estadio]] situado na cidade [[Italia|italiana]] de [[Boloña]], dedicado principalmente á práctica do [[fútbol]].  Atópase no barrio de Porto-Saragozza e nel disputa como local os seus partidos o [[Bologna FC 1909|Bologna]].

Inaugurado en [[1927]] como '''Estadio Littoriale''' e rebautizado como '''Estadio Municipal''' trala [[Segunda guerra mundial]], recibiu o seu nome actual en 1983 na memoria de [[Renato Dall'Ara]], presidente durante tres décadas do Bologna, club que usa as súas instalacións desde a súa inauguración.

O Dall'Ara acolleu dúas edicións da [[Copa do Mundo de Fútbol]], en [[Mundial de Fútbol de 1934|1934]] e [[Mundial de Fútbol de 1990|1990]], foi sede da Superbowl italiana de [[fútbol americano]] e acolleu tres finais do [[Top10|campionato italiano de rugby]] entre 1988 e 2001. Tamén a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana de rugby]] xogou importantes partidos internacionais en dito estadio. Ademais, entre 1929 e 1996, cando aínda estaba equipado cunha pista de atletismo que foi retirada en 2015, acolleu varias edicións do campionato italiano de atletismo e outros certames internacionais como a [[Golden Gala]].

Conta con capacidade para {{Val|36000}} espectadores,&lt;ref&gt;Na práctica a capacidade real é di 31.000 espectadores, pois  5.000 postos no anel superior están inutilizados e cubertos por lonas.&lt;/ref&gt; podendo ampliarse ata {{Val|55000}} para a celebración de concertos de música.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/stadio/|páxina-web=bolognafc.it|título=La storia del Dall'Ara|data-acceso=19 de agosto de 2022|lingua=it}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
A instalación, coñecida inicialmente como &quot;Littoriale&quot;, naceu como o primeiro verdadeiro estadio de Italia e foi un modelo para os que o seguiron. Ata entón, de feito, os estadios eran campos con bancadas montadas sobre estadas.

O 12 de xuño de [[1925]] púxose a primeira pedra do edificio, da man do xerarca [[Fascismo|fascista]] [[Leandro Arpinati]] (máis tarde podestà de [[Boloña]]). Colocáronse dúas piscinas xunto ao estadio: unha exterior de 50x30 m, e outra cuberta máis pequena (a primeira deste tipo en Italia).&lt;ref&gt;{{Cita Harvard|Quercioli|pag. 21}}.&lt;/ref&gt; O proxecto do gran complexo deportivo correu a cargo do enxeñeiro Umberto Costanzini, xefe da oficina técnica da Casa do Fascio, e do arquitecto [[Giulio Ulisse Arata]].

O 29 de outubro de 1926 Arpinati fixou a &quot;data de finalización&quot;, aproximadamente un ano despois de que se colocara a primeira pedra. Dous días despois, na mañá do 31 de outubro de 1926, diante de todas as autoridades da cidade, o estadio Littoriale foi inaugurado por [[Benito Mussolini]], que entrou pintorescamente no estadio montado no seu cabalo.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; A última hora da tarde do mesmo día Mussolini foi obxecto dun atentado perpetrado polo anarquista de quince anos [[Anteo Zamboni]], quen lle disparou cunha arma de fogo. O mozo foi asasinado no lugar do ataque polos escuadróns do Fascio.
[[Ficheiro:Italy_national_association_football_team._Bologna,_29_may_1927.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg/220px-Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg|miniatura| A [[Selección de fútbol de Italia|selección italiana]] no partido inaugural do estadio Littoriale de Boloña]]
O 29 de maio de 1927, ante uns 55 000 espectadores, inaugurouse o estadio Littoriale cun partido internacional de fútbol entre as seleccións de [[Selección de fútbol de Italia|Italia]] e [[Selección de fútbol de España|España]], e en presenza do rei italiano [[Vítor Manuel III|Vittorio Emanuele]] e do [[Infante, infanta|infante]]  [[Alfonso de Borbón e Battenberg|Alfonso de Borbón]], fillo do rei español, [[Afonso XIII de España|Alfonso XIII]].&lt;ref name=&quot;Alfonso&quot;&gt;{{Cita novas|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data=30 maggio 1927}}&lt;/ref&gt;

Baixo as ordes do árbitro [[Inglaterra|inglés]] [[Stanley Rous]], Italia gañou o partido por 2-0, cun gol de [[Adolfo Baloncieri]], o primeiro xogador en marcar no novo estadio, e un [[autogol]] do vasco [[Pachuco Prats]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|data=30 de maio de 1927|título=La grande partita al Littoriale|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data-acceso=19 de agosto de 2022|xornal=[[La Stampa]]|páxina=1|lingua=it}}&lt;/ref&gt; O domingo seguinte, 5 de xuño, debutou no Littoriale o {{Fb team Bologna|N}}, que ata entón xogaba os seus partidos no campo [[Estadio Sterlino|Sterlino]]. Derrotou por 1-0 ao [[Genoa Cricket and Football Club|Genoa]], cun gol de [[Giuseppe Martelli]].

A capacidade do estadio era de 50.100 espectadores e os seus muros, feitos co típico [[ladrillo]] vermello e ventás de arco, convertíano nun edificio excepcional para a época.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Outra nota característica engadiuse coa construción da torre de Maratón, rematada en [[1929]], no sector oposto á tribuna cuberta. Finalmente, o estadio foi conectado co pórtico de San Luca, que data do [[século XVIII]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

O estadio Littoriale era un campo de nivel internacional, un dos máis grandes e modernos da época, polo que foi elixido en [[1934]] para ser sede da fase final da [[Mundial de Fútbol de 1934|Copa do Mundo]]. Trala cita mundial seguiu sendo un dos mellores estadios italianos, e tralo final da guerra cambiou o seu nome ao de Estadio Municipal (en {{Lang-it|Stadio Comunale}}). En [[1983]] produciuse un último e definitivo cambio de nome, pasando a chamarse estadio Renato Dall'Ara, en memoria de [[Renato Dall'Ara]], que fora presidente do Bologna durante 30 anos, de 1934 a [[1964]], durante os cales os ''rossoblù'' lograron gañar 5 títulos de liga.

O estadio foi completamente reformado para a [[Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]]. Introducíronse novas saídas de seguridade, renovouse a pista de atletismo, engadíronse novas filas de asentos alzando a antiga estrutura e repintouse por completo. Finalmente, construíuse unha nova cuberta para a tribuna, revisouse o sistema de iluminación e instalouse un novo marcador.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Na curva norte, que recibe o nome de [[Giacomo Bulgarelli]], antigo xogador e capitán do Bologna, adoitan colocarse os ''ultras'' rossoblù (anteriormente a curva chamábase &quot;Andrea Costa&quot;, polo nome da estrada que dá a ese lado do estadio. A curva sur chámase &quot;San Luca&quot; e foi bautizada así por [[Árpád Weisz]], histórico adestrador do equipo asasinado polos [[Nazismo|nazis]] nun [[campo de concentración]], e está reservada en parte para os afeccionados visitantes.

O estadio Dall'Ara tamén acolleu os partidos como local da [[Selección de fútbol de Bosnia e Hercegovina|selección de Bosnia]] durante as eliminatorias para o [[Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de 1998]], debido á falta de dispoñibilidade do estadio de [[Saraxevo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1996/09/02/emozione-bosnia-una-sconfitta-tanta-normalita.html|data=2 settembre 1996}}&lt;/ref&gt;

En [[1995]] o estadio acolleu o partido de [[rugby]] entre a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana]] e os ''[[Selección de rugby de Nova Zelandia|All Blacks]]'' de [[Nova Zelandia]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbymuseum.co.nz/teamsheet.asp?level1=All_Blacks&amp;Level2=ABC&amp;MT_ID=1997|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; O combinado italiano de rugby xogou de novo no estadio en [[1997]], contra [[Selección de rugby de Suráfrica|Suráfrica]].&lt;ref name=&quot;ITAZAF&quot;&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbydata.com/italy/southafrica/gamesplayed|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; Italia foi derrotada nos dous encontros.&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[Ficheiro:Prepartita_bologna_bari.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Prepartita_bologna_bari.jpg/590px-Prepartita_bologna_bari.jpg|esquerda|miniatura| O estadio visto desde a curva Giacomo Bulgarelli]]&lt;/div&gt;Na tempada 2006/07 da [[Serie A]] acolleu os dous últimos partidos como local do [[Calcio Catania|Catania]], contra [[A.C. Milan|Milan]] e [[Associazione Calcio ChievoVerona|Chievo]], tralo peche do [[estadio Angelo Massimino]] polos enfrontamentos no derbi contra o [[Palermo Football Club|Palermo]] do 2 de febreiro de 2007, nos que morreu o inspector xefe da policía [[Filippo Raciti]].

En [[2016]] o estadio pasou da titularidade municipal á propiedade do Bologna, a través dunha concesión por 99 anos.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.tuttobolognaweb.it/news/fenucci-il-nuovo-stadio-aumentera-il-nostro-bacino-dutenza/}}&lt;/ref&gt; O número de prazas reduciuse entre 2016 e [[2018]] e realizáronse pequenas melloras.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;RefBFC&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/storia/stadio-renato-dallara/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://corrieredibologna.corriere.it/foto-gallery/bologna/bologna-calcio/18_luglio_12/stadio-nuovi-seggiolini-curva-ac7793e8-85a4-11e8-9660-e121bce171e7.shtml}}&lt;/ref&gt;

=== Torre de Maratón ===
[[Ficheiro:Stadio_Dall'Ara.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Stadio_Dall%27Ara.jpg/260px-Stadio_Dall%27Ara.jpg|miniatura| Vista nocturna do estadio dende o sector visitante.]]
A torre de Maratón rematouse o 29 de outubro de 1929 na parte intermedia da tribuna leste do estadio, no lado oposto á tribuna cuberta.

Símbolo da competición e da resistencia dos deportistas, foi deseñado por [[Giulio Ulisse Arata]] e construído no lugar onde tivo lugar a execución de [[Ugo Bassi]]. Con 42 metros de altura e outros tantos de anchura, está dividida en seis niveis con dúas terrazas panorámicas intermedias que se abren nos dous primeiros niveis da estrutura da torre, mentres que no terceiro nivel construíuse a sala de control de iluminación de toda a instalación deportiva. As distintas plantas están comunicadas entre si por unha serie de escaleiras ás que logo se engadiron dous ascensores, un interior e outro externo para facilitar a subida á cima.

No mastro da torre colocouse unha estatua que representaba a Vitoria alada con [[fasces]] e unha impoñente bandeira da [[Regia Marina]] cunha superficie de {{Val|100}} metros cadrados, mentres que diante do [[Nicho (arquitectura)|nicho]] do arco monumental, de cara ao interior do estadio, estaba a estatua ecuestre de [[Benito Mussolini|Mussolini]], creada por [[Giuseppe Graziosi]],&lt;ref&gt;''[http://www.bibliotecasalaborsa.it/cronologia/bologna/0/182 La Torre di Maratona al Littoriale]'' URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Fernando Pellerano, ''[http://corrieredibologna.corriere.it/bologna/notizie/cronaca/2011/13-aprile-2011/nella-torre-maratona-inagibile-italia-90-senza-futuro-190429649063.shtml Nella Torre di Maratona. Inagibile da Italia '90 e senza futuro. Dal museo del club all'idea di cinema e ristoranti, quei progetti mai realizzati.]'' Da &quot;Il Corriere di Bologna.it del 13 aprile 2011. URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; xunto con tres canóns roubados aos austríacos durante a batalla de 8 de agosto de 1848. O 26 de xullo de 1943, ao día seguinte da caída do [[fascismo]], a multitude derrubou a estatua de Mussolini, mentres que o cabalo foi retirado en 1947 e reutilizado polo escultor [[Luciano Minguzzi]] para forxar dúas estatuas de mozos partisanos en lembranza da batalla de Porta Lame, onde foron colocadas.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Lo stadio dal 1945 a oggi|url=http://badigit.comune.bologna.it/mostre/bologna_fc/bacheca10.htm|data-acceso=19 de agosto de 2022|lingua=it}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
== Bibliografía ==
=== Cabeceira 2 ===
* {{Cita libro|ISBN=88-8342-499-9|LCCN=2006403798|url=https://books.google.it/books?id=n22PXNxdPYoC}}

=== Ligazóns externas ===

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Estadios do Mundial de Fútbol]]
[[Categoría:Bologna FC 1909]]</text>
      <sha1>9z1wq763ktozde7jij2v84r7o4ajk9h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163215</id>
      <parentid>6163214</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:34:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12038" xml:space="preserve">{{En uso}}
O '''Estadio Renato Dall'Ara''' (en {{Lang-it|'''Stadio Renato Dall'Ara'''}}) é un [[estadio]] situado na cidade [[Italia|italiana]] de [[Boloña]], dedicado principalmente á práctica do [[fútbol]].  Atópase no barrio de Porto-Saragozza e nel disputa como local os seus partidos o [[Bologna FC 1909|Bologna]].

Inaugurado en [[1927]] como '''Estadio Littoriale''' e rebautizado como '''Estadio Municipal''' trala [[Segunda guerra mundial]], recibiu o seu nome actual en 1983 na memoria de [[Renato Dall'Ara]], presidente durante tres décadas do Bologna, club que usa as súas instalacións desde a súa inauguración.

O Dall'Ara acolleu dúas edicións da [[Copa do Mundo de Fútbol]], en [[Mundial de Fútbol de 1934|1934]] e [[Mundial de Fútbol de 1990|1990]], foi sede da Superbowl italiana de [[fútbol americano]] e acolleu tres finais do [[Top10|campionato italiano de rugby]] entre 1988 e 2001. Tamén a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana de rugby]] xogou importantes partidos internacionais en dito estadio. Ademais, entre 1929 e 1996, cando aínda estaba equipado cunha pista de atletismo que foi retirada en 2015, acolleu varias edicións do campionato italiano de atletismo e outros certames internacionais como a [[Golden Gala]].

Conta con capacidade para {{Val|36000}} espectadores,&lt;ref&gt;Na práctica a capacidade real é di 31.000 espectadores, pois  5.000 postos no anel superior están inutilizados e cubertos por lonas.&lt;/ref&gt; podendo ampliarse ata {{Val|55000}} para a celebración de concertos de música.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/stadio/|páxina-web=bolognafc.it|título=La storia del Dall'Ara|data-acceso=19 de agosto de 2022|lingua=it}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
A instalación, coñecida inicialmente como &quot;Littoriale&quot;, naceu como o primeiro verdadeiro estadio de Italia e foi un modelo para os que o seguiron. Ata entón, de feito, os estadios eran campos con bancadas montadas sobre estadas.

O 12 de xuño de [[1925]] púxose a primeira pedra do edificio, da man do xerarca [[Fascismo|fascista]] [[Leandro Arpinati]] (máis tarde podestà de [[Boloña]]). Colocáronse dúas piscinas xunto ao estadio: unha exterior de 50x30 m, e outra cuberta máis pequena (a primeira deste tipo en Italia).&lt;ref&gt;{{Cita Harvard|Quercioli|pag. 21}}.&lt;/ref&gt; O proxecto do gran complexo deportivo correu a cargo do enxeñeiro Umberto Costanzini, xefe da oficina técnica da Casa do Fascio, e do arquitecto [[Giulio Ulisse Arata]].

O 29 de outubro de 1926 Arpinati fixou a &quot;data de finalización&quot;, aproximadamente un ano despois de que se colocara a primeira pedra. Dous días despois, na mañá do 31 de outubro de 1926, diante de todas as autoridades da cidade, o estadio Littoriale foi inaugurado por [[Benito Mussolini]], que entrou pintorescamente no estadio montado no seu cabalo.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; A última hora da tarde do mesmo día Mussolini foi obxecto dun atentado perpetrado polo anarquista de quince anos [[Anteo Zamboni]], quen lle disparou cunha arma de fogo. O mozo foi asasinado no lugar do ataque polos escuadróns do Fascio.
[[Ficheiro:Italy_national_association_football_team._Bologna,_29_may_1927.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg/220px-Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg|miniatura| A [[Selección de fútbol de Italia|selección italiana]] no partido inaugural do estadio Littoriale de Boloña]]
O 29 de maio de 1927, ante uns 55 000 espectadores, inaugurouse o estadio Littoriale cun partido internacional de fútbol entre as seleccións de [[Selección de fútbol de Italia|Italia]] e [[Selección de fútbol de España|España]], e en presenza do rei italiano [[Vítor Manuel III|Vittorio Emanuele]] e do [[Infante, infanta|infante]]  [[Alfonso de Borbón e Battenberg|Alfonso de Borbón]], fillo do rei español, [[Afonso XIII de España|Alfonso XIII]].&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita novas|data=30 de maio de 1927|título=La grande partita al Littoriale|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data-acceso=19 de agosto de 2022|xornal=[[La Stampa]]|páxina=1|lingua=it}}&lt;/ref&gt;

Baixo as ordes do árbitro [[Inglaterra|inglés]] [[Stanley Rous]], Italia gañou o partido por 2-0, cun gol de [[Adolfo Baloncieri]], o primeiro xogador en marcar no novo estadio, e un [[autogol]] do vasco [[Pachuco Prats]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; O domingo seguinte, 5 de xuño, debutou no Littoriale o {{Fb team Bologna|N}}, que ata entón xogaba os seus partidos no campo [[Estadio Sterlino|Sterlino]]. Derrotou por 1-0 ao [[Genoa Cricket and Football Club|Genoa]], cun gol de [[Giuseppe Martelli]].

A capacidade do estadio era de 50.100 espectadores e os seus muros, feitos co típico [[ladrillo]] vermello e ventás de arco, convertíano nun edificio excepcional para a época.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Outra nota característica engadiuse coa construción da torre de Maratón, rematada en [[1929]], no sector oposto á tribuna cuberta. Finalmente, o estadio foi conectado co pórtico de San Luca, que data do [[século XVIII]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

O estadio Littoriale era un campo de nivel internacional, un dos máis grandes e modernos da época, polo que foi elixido en [[1934]] para ser sede da fase final da [[Mundial de Fútbol de 1934|Copa do Mundo]]. Trala cita mundial seguiu sendo un dos mellores estadios italianos, e tralo final da guerra cambiou o seu nome ao de Estadio Municipal (en {{Lang-it|Stadio Comunale}}). En [[1983]] produciuse un último e definitivo cambio de nome, pasando a chamarse estadio Renato Dall'Ara, en memoria de [[Renato Dall'Ara]], que fora presidente do Bologna durante 30 anos, de 1934 a [[1964]], durante os cales os ''rossoblù'' lograron gañar 5 títulos de liga.

O estadio foi completamente reformado para a [[Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]]. Introducíronse novas saídas de seguridade, renovouse a pista de atletismo, engadíronse novas filas de asentos alzando a antiga estrutura e repintouse por completo. Finalmente, construíuse unha nova cuberta para a tribuna, revisouse o sistema de iluminación e instalouse un novo marcador.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Na curva norte, que recibe o nome de [[Giacomo Bulgarelli]], antigo xogador e capitán do Bologna, adoitan colocarse os ''ultras'' rossoblù (anteriormente a curva chamábase &quot;Andrea Costa&quot;, polo nome da estrada que dá a ese lado do estadio. A curva sur chámase &quot;San Luca&quot; e foi bautizada así por [[Árpád Weisz]], histórico adestrador do equipo asasinado polos [[Nazismo|nazis]] nun [[campo de concentración]], e está reservada en parte para os afeccionados visitantes.

O estadio Dall'Ara tamén acolleu os partidos como local da [[Selección de fútbol de Bosnia e Hercegovina|selección de Bosnia]] durante as eliminatorias para o [[Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de 1998]], debido á falta de dispoñibilidade do estadio de [[Saraxevo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1996/09/02/emozione-bosnia-una-sconfitta-tanta-normalita.html|data=2 settembre 1996}}&lt;/ref&gt;

En [[1995]] o estadio acolleu o partido de [[rugby]] entre a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana]] e os ''[[Selección de rugby de Nova Zelandia|All Blacks]]'' de [[Nova Zelandia]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbymuseum.co.nz/teamsheet.asp?level1=All_Blacks&amp;Level2=ABC&amp;MT_ID=1997|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; O combinado italiano de rugby xogou de novo no estadio en [[1997]], contra [[Selección de rugby de Suráfrica|Suráfrica]].&lt;ref name=&quot;ITAZAF&quot;&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbydata.com/italy/southafrica/gamesplayed|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; Italia foi derrotada nos dous encontros.&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[Ficheiro:Prepartita_bologna_bari.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Prepartita_bologna_bari.jpg/590px-Prepartita_bologna_bari.jpg|esquerda|miniatura| O estadio visto desde a curva Giacomo Bulgarelli]]&lt;/div&gt;Na tempada 2006/07 da [[Serie A]] acolleu os dous últimos partidos como local do [[Calcio Catania|Catania]], contra [[A.C. Milan|Milan]] e [[Associazione Calcio ChievoVerona|Chievo]], tralo peche do [[estadio Angelo Massimino]] polos enfrontamentos no derbi contra o [[Palermo Football Club|Palermo]] do 2 de febreiro de 2007, nos que morreu o inspector xefe da policía [[Filippo Raciti]].

En [[2016]] o estadio pasou da titularidade municipal á propiedade do Bologna, a través dunha concesión por 99 anos.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.tuttobolognaweb.it/news/fenucci-il-nuovo-stadio-aumentera-il-nostro-bacino-dutenza/}}&lt;/ref&gt; O número de prazas reduciuse entre 2016 e [[2018]] e realizáronse pequenas melloras.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;RefBFC&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/storia/stadio-renato-dallara/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://corrieredibologna.corriere.it/foto-gallery/bologna/bologna-calcio/18_luglio_12/stadio-nuovi-seggiolini-curva-ac7793e8-85a4-11e8-9660-e121bce171e7.shtml}}&lt;/ref&gt;

=== Torre de Maratón ===
[[Ficheiro:Stadio_Dall'Ara.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Stadio_Dall%27Ara.jpg/260px-Stadio_Dall%27Ara.jpg|miniatura| Vista nocturna do estadio dende o sector visitante.]]
A torre de Maratón rematouse o 29 de outubro de 1929 na parte intermedia da tribuna leste do estadio, no lado oposto á tribuna cuberta.

Símbolo da competición e da resistencia dos deportistas, foi deseñado por [[Giulio Ulisse Arata]] e construído no lugar onde tivo lugar a execución de [[Ugo Bassi]]. Con 42 metros de altura e outros tantos de anchura, está dividida en seis niveis con dúas terrazas panorámicas intermedias que se abren nos dous primeiros niveis da estrutura da torre, mentres que no terceiro nivel construíuse a sala de control de iluminación de toda a instalación deportiva. As distintas plantas están comunicadas entre si por unha serie de escaleiras ás que logo se engadiron dous ascensores, un interior e outro externo para facilitar a subida á cima.

No mastro da torre colocouse unha estatua que representaba a Vitoria alada con [[fasces]] e unha impoñente bandeira da [[Regia Marina]] cunha superficie de {{Val|100}} metros cadrados, mentres que diante do [[Nicho (arquitectura)|nicho]] do arco monumental, de cara ao interior do estadio, estaba a estatua ecuestre de [[Benito Mussolini|Mussolini]], creada por [[Giuseppe Graziosi]],&lt;ref&gt;''[http://www.bibliotecasalaborsa.it/cronologia/bologna/0/182 La Torre di Maratona al Littoriale]'' URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Fernando Pellerano, ''[http://corrieredibologna.corriere.it/bologna/notizie/cronaca/2011/13-aprile-2011/nella-torre-maratona-inagibile-italia-90-senza-futuro-190429649063.shtml Nella Torre di Maratona. Inagibile da Italia '90 e senza futuro. Dal museo del club all'idea di cinema e ristoranti, quei progetti mai realizzati.]'' Da &quot;Il Corriere di Bologna.it del 13 aprile 2011. URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; xunto con tres canóns roubados aos austríacos durante a batalla de 8 de agosto de 1848. O 26 de xullo de 1943, ao día seguinte da caída do [[fascismo]], a multitude derrubou a estatua de Mussolini, mentres que o cabalo foi retirado en 1947 e reutilizado polo escultor [[Luciano Minguzzi]] para forxar dúas estatuas de mozos partisanos en lembranza da batalla de Porta Lame, onde foron colocadas.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Lo stadio dal 1945 a oggi|url=http://badigit.comune.bologna.it/mostre/bologna_fc/bacheca10.htm|data-acceso=19 de agosto de 2022|lingua=it}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
== Bibliografía ==
=== Cabeceira 2 ===
* {{Cita libro|ISBN=88-8342-499-9|LCCN=2006403798|url=https://books.google.it/books?id=n22PXNxdPYoC}}

=== Ligazóns externas ===

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Estadios do Mundial de Fútbol]]
[[Categoría:Bologna FC 1909]]</text>
      <sha1>7ku30okxjnk5ydkygei33sm5rnoq1f9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>6163216</id>
      <parentid>6163215</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T11:36:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <comment>+[[Categoría:Estadios de fútbol de Italia]]; +[[Categoría:Estadios do Mundial de Fútbol de 1934]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12137" xml:space="preserve">{{En uso}}
O '''Estadio Renato Dall'Ara''' (en {{Lang-it|'''Stadio Renato Dall'Ara'''}}) é un [[estadio]] situado na cidade [[Italia|italiana]] de [[Boloña]], dedicado principalmente á práctica do [[fútbol]].  Atópase no barrio de Porto-Saragozza e nel disputa como local os seus partidos o [[Bologna FC 1909|Bologna]].

Inaugurado en [[1927]] como '''Estadio Littoriale''' e rebautizado como '''Estadio Municipal''' trala [[Segunda guerra mundial]], recibiu o seu nome actual en 1983 na memoria de [[Renato Dall'Ara]], presidente durante tres décadas do Bologna, club que usa as súas instalacións desde a súa inauguración.

O Dall'Ara acolleu dúas edicións da [[Copa do Mundo de Fútbol]], en [[Mundial de Fútbol de 1934|1934]] e [[Mundial de Fútbol de 1990|1990]], foi sede da Superbowl italiana de [[fútbol americano]] e acolleu tres finais do [[Top10|campionato italiano de rugby]] entre 1988 e 2001. Tamén a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana de rugby]] xogou importantes partidos internacionais en dito estadio. Ademais, entre 1929 e 1996, cando aínda estaba equipado cunha pista de atletismo que foi retirada en 2015, acolleu varias edicións do campionato italiano de atletismo e outros certames internacionais como a [[Golden Gala]].

Conta con capacidade para {{Val|36000}} espectadores,&lt;ref&gt;Na práctica a capacidade real é di 31.000 espectadores, pois  5.000 postos no anel superior están inutilizados e cubertos por lonas.&lt;/ref&gt; podendo ampliarse ata {{Val|55000}} para a celebración de concertos de música.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/stadio/|páxina-web=bolognafc.it|título=La storia del Dall'Ara|data-acceso=19 de agosto de 2022|lingua=it}}&lt;/ref&gt;

== Historia ==
A instalación, coñecida inicialmente como &quot;Littoriale&quot;, naceu como o primeiro verdadeiro estadio de Italia e foi un modelo para os que o seguiron. Ata entón, de feito, os estadios eran campos con bancadas montadas sobre estadas.

O 12 de xuño de [[1925]] púxose a primeira pedra do edificio, da man do xerarca [[Fascismo|fascista]] [[Leandro Arpinati]] (máis tarde podestà de [[Boloña]]). Colocáronse dúas piscinas xunto ao estadio: unha exterior de 50x30 m, e outra cuberta máis pequena (a primeira deste tipo en Italia).&lt;ref&gt;{{Cita Harvard|Quercioli|pag. 21}}.&lt;/ref&gt; O proxecto do gran complexo deportivo correu a cargo do enxeñeiro Umberto Costanzini, xefe da oficina técnica da Casa do Fascio, e do arquitecto [[Giulio Ulisse Arata]].

O 29 de outubro de 1926 Arpinati fixou a &quot;data de finalización&quot;, aproximadamente un ano despois de que se colocara a primeira pedra. Dous días despois, na mañá do 31 de outubro de 1926, diante de todas as autoridades da cidade, o estadio Littoriale foi inaugurado por [[Benito Mussolini]], que entrou pintorescamente no estadio montado no seu cabalo.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; A última hora da tarde do mesmo día Mussolini foi obxecto dun atentado perpetrado polo anarquista de quince anos [[Anteo Zamboni]], quen lle disparou cunha arma de fogo. O mozo foi asasinado no lugar do ataque polos escuadróns do Fascio.
[[Ficheiro:Italy_national_association_football_team._Bologna,_29_may_1927.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg/220px-Italy_national_association_football_team._Bologna%2C_29_may_1927.jpg|miniatura| A [[Selección de fútbol de Italia|selección italiana]] no partido inaugural do estadio Littoriale de Boloña]]
O 29 de maio de 1927, ante uns 55 000 espectadores, inaugurouse o estadio Littoriale cun partido internacional de fútbol entre as seleccións de [[Selección de fútbol de Italia|Italia]] e [[Selección de fútbol de España|España]], e en presenza do rei italiano [[Vítor Manuel III|Vittorio Emanuele]] e do [[Infante, infanta|infante]]  [[Alfonso de Borbón e Battenberg|Alfonso de Borbón]], fillo do rei español, [[Afonso XIII de España|Alfonso XIII]].&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cita novas|data=30 de maio de 1927|título=La grande partita al Littoriale|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1160_01_1927_0127A_0001_24352888/|data-acceso=19 de agosto de 2022|xornal=[[La Stampa]]|páxina=1|lingua=it}}&lt;/ref&gt;

Baixo as ordes do árbitro [[Inglaterra|inglés]] [[Stanley Rous]], Italia gañou o partido por 2-0, cun gol de [[Adolfo Baloncieri]], o primeiro xogador en marcar no novo estadio, e un [[autogol]] do vasco [[Pachuco Prats]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; O domingo seguinte, 5 de xuño, debutou no Littoriale o {{Fb team Bologna|N}}, que ata entón xogaba os seus partidos no campo [[Estadio Sterlino|Sterlino]]. Derrotou por 1-0 ao [[Genoa Cricket and Football Club|Genoa]], cun gol de [[Giuseppe Martelli]].

A capacidade do estadio era de 50.100 espectadores e os seus muros, feitos co típico [[ladrillo]] vermello e ventás de arco, convertíano nun edificio excepcional para a época.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Outra nota característica engadiuse coa construción da torre de Maratón, rematada en [[1929]], no sector oposto á tribuna cuberta. Finalmente, o estadio foi conectado co pórtico de San Luca, que data do [[século XVIII]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

O estadio Littoriale era un campo de nivel internacional, un dos máis grandes e modernos da época, polo que foi elixido en [[1934]] para ser sede da fase final da [[Mundial de Fútbol de 1934|Copa do Mundo]]. Trala cita mundial seguiu sendo un dos mellores estadios italianos, e tralo final da guerra cambiou o seu nome ao de Estadio Municipal (en {{Lang-it|Stadio Comunale}}). En [[1983]] produciuse un último e definitivo cambio de nome, pasando a chamarse estadio Renato Dall'Ara, en memoria de [[Renato Dall'Ara]], que fora presidente do Bologna durante 30 anos, de 1934 a [[1964]], durante os cales os ''rossoblù'' lograron gañar 5 títulos de liga.

O estadio foi completamente reformado para a [[Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]]. Introducíronse novas saídas de seguridade, renovouse a pista de atletismo, engadíronse novas filas de asentos alzando a antiga estrutura e repintouse por completo. Finalmente, construíuse unha nova cuberta para a tribuna, revisouse o sistema de iluminación e instalouse un novo marcador.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Na curva norte, que recibe o nome de [[Giacomo Bulgarelli]], antigo xogador e capitán do Bologna, adoitan colocarse os ''ultras'' rossoblù (anteriormente a curva chamábase &quot;Andrea Costa&quot;, polo nome da estrada que dá a ese lado do estadio. A curva sur chámase &quot;San Luca&quot; e foi bautizada así por [[Árpád Weisz]], histórico adestrador do equipo asasinado polos [[Nazismo|nazis]] nun [[campo de concentración]], e está reservada en parte para os afeccionados visitantes.

O estadio Dall'Ara tamén acolleu os partidos como local da [[Selección de fútbol de Bosnia e Hercegovina|selección de Bosnia]] durante as eliminatorias para o [[Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de 1998]], debido á falta de dispoñibilidade do estadio de [[Saraxevo]].&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1996/09/02/emozione-bosnia-una-sconfitta-tanta-normalita.html|data=2 settembre 1996}}&lt;/ref&gt;

En [[1995]] o estadio acolleu o partido de [[rugby]] entre a [[Selección de rugby de Italia|selección italiana]] e os ''[[Selección de rugby de Nova Zelandia|All Blacks]]'' de [[Nova Zelandia]].&lt;ref&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbymuseum.co.nz/teamsheet.asp?level1=All_Blacks&amp;Level2=ABC&amp;MT_ID=1997|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; O combinado italiano de rugby xogou de novo no estadio en [[1997]], contra [[Selección de rugby de Suráfrica|Suráfrica]].&lt;ref name=&quot;ITAZAF&quot;&gt;{{Cita novas|lingua=en|url=http://www.rugbydata.com/italy/southafrica/gamesplayed|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt; Italia foi derrotada nos dous encontros.&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;[[Ficheiro:Prepartita_bologna_bari.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Prepartita_bologna_bari.jpg/590px-Prepartita_bologna_bari.jpg|esquerda|miniatura| O estadio visto desde a curva Giacomo Bulgarelli]]&lt;/div&gt;Na tempada 2006/07 da [[Serie A]] acolleu os dous últimos partidos como local do [[Calcio Catania|Catania]], contra [[A.C. Milan|Milan]] e [[Associazione Calcio ChievoVerona|Chievo]], tralo peche do [[estadio Angelo Massimino]] polos enfrontamentos no derbi contra o [[Palermo Football Club|Palermo]] do 2 de febreiro de 2007, nos que morreu o inspector xefe da policía [[Filippo Raciti]].

En [[2016]] o estadio pasou da titularidade municipal á propiedade do Bologna, a través dunha concesión por 99 anos.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot;&gt;{{Cita web|url=http://www.tuttobolognaweb.it/news/fenucci-il-nuovo-stadio-aumentera-il-nostro-bacino-dutenza/}}&lt;/ref&gt; O número de prazas reduciuse entre 2016 e [[2018]] e realizáronse pequenas melloras.&lt;ref name=&quot;RefSN&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;RefBFC&quot;&gt;{{Cita web|url=https://www.bolognafc.it/storia/stadio-renato-dallara/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cita web|url=https://corrieredibologna.corriere.it/foto-gallery/bologna/bologna-calcio/18_luglio_12/stadio-nuovi-seggiolini-curva-ac7793e8-85a4-11e8-9660-e121bce171e7.shtml}}&lt;/ref&gt;

=== Torre de Maratón ===
[[Ficheiro:Stadio_Dall'Ara.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Stadio_Dall%27Ara.jpg/260px-Stadio_Dall%27Ara.jpg|miniatura| Vista nocturna do estadio dende o sector visitante.]]
A torre de Maratón rematouse o 29 de outubro de 1929 na parte intermedia da tribuna leste do estadio, no lado oposto á tribuna cuberta.

Símbolo da competición e da resistencia dos deportistas, foi deseñado por [[Giulio Ulisse Arata]] e construído no lugar onde tivo lugar a execución de [[Ugo Bassi]]. Con 42 metros de altura e outros tantos de anchura, está dividida en seis niveis con dúas terrazas panorámicas intermedias que se abren nos dous primeiros niveis da estrutura da torre, mentres que no terceiro nivel construíuse a sala de control de iluminación de toda a instalación deportiva. As distintas plantas están comunicadas entre si por unha serie de escaleiras ás que logo se engadiron dous ascensores, un interior e outro externo para facilitar a subida á cima.

No mastro da torre colocouse unha estatua que representaba a Vitoria alada con [[fasces]] e unha impoñente bandeira da [[Regia Marina]] cunha superficie de {{Val|100}} metros cadrados, mentres que diante do [[Nicho (arquitectura)|nicho]] do arco monumental, de cara ao interior do estadio, estaba a estatua ecuestre de [[Benito Mussolini|Mussolini]], creada por [[Giuseppe Graziosi]],&lt;ref&gt;''[http://www.bibliotecasalaborsa.it/cronologia/bologna/0/182 La Torre di Maratona al Littoriale]'' URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Fernando Pellerano, ''[http://corrieredibologna.corriere.it/bologna/notizie/cronaca/2011/13-aprile-2011/nella-torre-maratona-inagibile-italia-90-senza-futuro-190429649063.shtml Nella Torre di Maratona. Inagibile da Italia '90 e senza futuro. Dal museo del club all'idea di cinema e ristoranti, quei progetti mai realizzati.]'' Da &quot;Il Corriere di Bologna.it del 13 aprile 2011. URL consultato il 4 novembre 2013&lt;/ref&gt; xunto con tres canóns roubados aos austríacos durante a batalla de 8 de agosto de 1848. O 26 de xullo de 1943, ao día seguinte da caída do [[fascismo]], a multitude derrubou a estatua de Mussolini, mentres que o cabalo foi retirado en 1947 e reutilizado polo escultor [[Luciano Minguzzi]] para forxar dúas estatuas de mozos partisanos en lembranza da batalla de Porta Lame, onde foron colocadas.&lt;ref&gt;{{Cita novas|título=Lo stadio dal 1945 a oggi|url=http://badigit.comune.bologna.it/mostre/bologna_fc/bacheca10.htm|data-acceso=19 de agosto de 2022|lingua=it}}&lt;/ref&gt;

== Notas ==
{{listaref}}

== Véxase tamén ==
== Bibliografía ==
=== Cabeceira 2 ===
* {{Cita libro|ISBN=88-8342-499-9|LCCN=2006403798|url=https://books.google.it/books?id=n22PXNxdPYoC}}

=== Ligazóns externas ===

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Estadios do Mundial de Fútbol]]
[[Categoría:Bologna FC 1909]]
[[Categoría:Estadios de fútbol de Italia]]
[[Categoría:Estadios do Mundial de Fútbol de 1934]]</text>
      <sha1>nbgu3jskm2hdayli8momcarn9gxkkph</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stadio Renato Dall'Ara</title>
    <ns>0</ns>
    <id>573142</id>
    <redirect title="Estadio Renato Dall&#039;Ara" />
    <revision>
      <id>6163208</id>
      <timestamp>2022-08-19T11:17:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xanetas</username>
        <id>88215</id>
      </contributor>
      <comment>Redirixida cara a &quot;[[Estadio Renato Dall'Ara]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">#REDIRECCIÓN [[Estadio Renato Dall'Ara]]</text>
      <sha1>smnaxvoqvva9pzmh45p5pvwg3ssfehh</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>